مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ مهر ۱۲۸۶ نشست ۱۷۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ مهر ۱۲۸۶ نشست ۱۷۳
مذاکرات روز سه شنبه ۷ رمضان ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز یکشنبه ۵ رمضان را آقا میرزا طاهر قرائت کردند.
نظام العلما- دکتر ولی الله خان که یکی از وکلا است و مدتی است بجهت کسالت حاضر نشدند لایحه نوشته‌اند و اظهار داشتند که اگر صلاح دانستند قرائت شود.
رئیس- لایحه را دکتر ولی الله خان بنویسند البته قابل ملاحظه و قرائت است
تلگرافی از زنجان مبنی بر تشکی و تظلم از دست جهانشاه خان قرائت شد که:
- وجه اجاره طارم و دارائی رعایای آنجا و عرض و ناموس مردم از دست جهانشاه خان بباد رفت شخصی که خدمات او در دولت و ملت معلوم است که بر سر شاهزاده احتشام الدوله چه آورده است با این حال بر مناسب او بیفزایند چه خواهد کرد و چه قدر ضرر و خسارت امسال در این حدود وارد آورد خصوص در این ایام که ظاهرا مامور بخرابی است
ایضا تلگراف دیگر بتوسط انجمن اتحادیه طلاب قریب بهمین مضمون قرائت شد.
آقا شیخ ابراهیم- چندین تلگراف هم غیر از اینها رسیده و حال سابق جهانشاه خان هم معلوم است حال هم که رفته مشغول قتل و غارت است باید علاجی در این باب نمود.
رئیس- من در خمسه حکومت کرده‌ام درست از کم وکیف آنجا مسبوقم عجاله این چیزهایی که تازه باو داده‌اند تماما گرفته خود و خودش را هم احضار نمایند بیاید.
وکیل التجار- یک عرض بطور کلی در این خصوص عرض می‌کنم در سابق گفته شده بود که در نظامنامه حکام نوشته شود هر کس در هر جا علاقه و املاک زیاد دارد حکومت نکند زیرا که هیچوقت صرفنظر از منافع شخصی خود نمی‌کند و اسباب زحمت و خسارت رغبت می‌شود در این مسئله مذاکره هم شده و یک مطلب دیگر اینکه اینهم قانونی بشود کسانی که خودشان بحکومت جایی نمی‌رود و نایب الحکومه می‌فرستند موقوف شود چون هنوز قانون وزارت داخله تمام نشده این دو مطلب هم خوب است قید شود.
وکیل الرعایا- می‌خواهیم بدانیم که از سابق تاکنون جهان شاه خان چه خدمتی جز ظلم و تعدی بر رعایا بدولت و ملت کرده پس تا کی این اشخاص همین نحو بی‌جهت باید محترم باشند در حالتی که هیچ اقرار بمعاد ندارند و تا کی ما از حیوانات فرنگستان کمتر باشیم.
آقا میرزا محمود- جهانشاه خان بر حسب آن خیانتی که به دولت کرده مادام‌العمر به او و بستگان او نبایست خدمت رجوع شود ولی آن قوه رشوه گرفتنی که در رجال دولت بود همه این معایب را مستور می‌کرد.
سیدالحکما- بنده می‌گویم باید علاج کرد و آن اینست که او را احضار نمایند و یک نفر برود به بیند که چقدر خسارت وارد آورده و مباشر کی بود آنوقت بگیرند رد کنند.
آقا میرزا ابوالحسن خان- اول باید تحقیق و رسیدگی بحقانیت این عرایض کرد پس از آن البته باید از وزرا خواست و مجازات بدهند.
حاج امام جمعه- در این مجلس اگر از شمر هم شکایت کنند باید تحقیق و رسیدگی کنیم بدون تحقیق ما نباید حکم کنیم و رای بدهیم که چه بکنند.
آقا شیخ ابراهیم- تا تحقیق بشود آنجا را خراب کرده است و از یکی تحقیق می‌کنید.
حاج امام جمعه- حکومت دارد یا نه از حکومت تحقیق بشود.
رئیس- بلی باید از حکومت تحقیق کرد آیا در آنجا انجمن ولایتی هست یا خیر؟
آقا شیخ ابراهیم- بلی انجمن هم هست.
رئیس- پس باید از انجمن و حکومت هر دو تحقیق کرد.
وکیل الرعایا- اگر بعد از تحقیق همه آنچه در تلگراف بود حق شد چه باید کرد؟
(جمعی گفتند باید مجازات کرد) آقا سید حسین- اگر این تلگراف امتیاز انجمن است دیگر محتاج بتحقیق نیست اگر نیست که باید تحقیق کرد از انجمن زیرا که طرف مجلس انجمن است نه حکومت اگر از حکومت بنا شد تحقیق شود یک اسباب دخلی برای او خواهد بود.
رئیس- آخر رای چه شد بهتر همان است که از انجمن و حکومت تحقیق شود.
حاج امام جمعه- از قرار معلوم دو انجمن در زنجان است و معلوم نیست کدام یک از این دو موافق نظامنامه است اولا باید این مسئله معلوم شود و ثانیا از انجمن و سایر جاها تحقیق شود که بعدها اسباب اشکال نباشد.
آقا میرزا ابوالحسن خان- مگر حکومت طرف اعتماد مجلس و ملت نیست مگر باز بین دولت و ملت مغایرتیست البته باید از حکومت هم تحقیق بشود و بدون تحقیق نمی‌شود حکمی کرد.
آقا میرزا محمود- خوب است یک قاعده کلی در باب تحقیق بگذارند این نمی‌شود که یک جا حرف حاکم سندیت داشته باشد و یک جا نداشته باشد اگر دارد همه جا دارد اگر ندارد هیچ جا ندارد.
آقا میرزا ابوالحسن خان- قاعده کلی هست مجلس از انجمن ملی تحقیق می‌نماید وزارت داخله از حکومت محل آنوقت این دو را مطابقه می‌کنند اگر موافقند فبها و اگر مخالفند دوباره از جاهای دیگر تحقیق می‌کنند تا معلوم شود.
آقا سید مهدی- بعد از آنکه تحقیق کردند چه می‌شود باز می‌نشینیم و می‌شنویم که خواهرهای ما را اسیر و پرده‌دری کردند و برادرهای ما را کشتند آن وقت مجازات آن شخص چه خواهد بود بر فرض که او را از شئونات خلع کردند در مقابل این قتل نفس و هتک عرض چه فایده دارد.
رئیس- در ظلم و تعدی جهان شاه خان شکی نیست ولی همانطور که جناب حاج امام جمعه گفتند باید تحقیق شود در کرمان بواسطه انجمن میانه حکومت و اهالی طرفیتی پیدا شده از قرار چون دید نمی‌تواند از عهده برآید از حکومت استعفا داد.
شمس الحکما- این طرفیت بجهت این بود که مردم می‌خواستند انجمن ایالتی تشکیل بدهند ایشان اخلال می‌کردند باعث شد که رفتند متحصن به تلگرافخانه و قونسول خانه شدند حکومت فرستاد ناظم التجار را آورد حبس کرد مردم متظلما طرف ارک حرکت کردند که یکدفعه حکومت امر به شلیک نمود و جمعی هدف گلوله شدند.
آقا شیخ یوسف- جوان هفده ساله که والی یک ایالت بشود و درس حقوق نخوانده باشد لازمه حکومت او همین است.
رئیس- او علم حقوق خوانده و فرانک هم تحصیل کرده ولی تنها بخواندند علم حقوق نمی‌شود حکومت کرد.
وکیل التجار- در سابق چون خیلی از او شکایت شد و ناظم التجار هم از او شکایت کرد چون دید که هیچ کس رسیدگی نمی‌کند غرور جوانی او را وادار به این حرکت کرد.
رئیس- این اظهار محض اطلاع به مجلس بود راجع بوزارت داخله است و اقامات هم شده در حقیقت از این قرار از طرف اهالی بی احترامی نشده است با اینکه تلگرافات در سابق شده بود نمی دانم چه جهت پیدا کرد که این طور شلیک کرد.
بحرالعلوم کرمانی- در سابق عرض شد که در بلوچستان علی خان سرتیپ و چند نفر سرباز کشته شدند کسی رسیدگی نکرد و مجازاتی نداد تا جلوگیری شود حال این طور شد و بی جهت به آن بیچاره‌هایی که تمام روزه دارد شب را بحالت گرسنگی سر کرده بودند بقتل رساندند و اکثر آنها یقین بدانید که قوت سحری نداشتند ایم طور اهالی کرمان پریشان و فقیرند.
رئیس- صحیح است اکثر اهل کرمان همینطور هستند.
آقا میرزا فضلعلی- در اینکه فعلا این مملکت هرج و مرج است حرفی نیست ولی آیا امنیت و نظم این مملکت غیر از این که به احکام و نایب الحکومه و سرکرده‌ها است پس وقتی که آنها اقدام بکاری بر خلاف نظم کردند و صدایی بلند شد باید تحقیق شود که تقصیر از کدام طرف بوده تا مامورین هم بتوانند مشغول کار باشد.
مقبل لشکر- اینکه می‌فرمایید باید تحقیق شود در خصوص سعدالسلطنه که تحقیق شد آیا دولت چه کرد کی را مجازات داد.
حاجی امین الضرب- تلگرافی از حکومت آنجا آمده بود که این اشخاص حمل بدارالحکومه کرده بودند و بلند می‌گفتند که اهل زنجان حاکم زنجان را کشتند چه شد ما هم می‌ریزیم حاکم را می‌کشیم.
رئیس- حالا باید دید از این طرف که این قدر کشته شده است از طرف حکومت چند نفر کشته شده.
آقا میرزا ابوالحسن خان- این مطلب در این که باید تحقیق شود شبهه ندارد و بی تحقیق نباید حکم کرد ولی باید بدانیم که صحیح است یک جوان هفده ساله در یک ایالتی حکومت کند یا نه این مطلب را معلوم کنید.
صنیع الدوله- این مسئله چند دفعه در مجلس هم گفتگو شد نباید حکومت کند غلط است
کاغذی که سفیر انگلیس به رئیس در این خصوص نوشته بودند قرائت شد که:
- آنچه از قونسولگری انگلیس و روس رسیده اینست که اهالی کرمان از دست حکومت متظلم متحصن در قونسول خانه و تلگرافخانه می‌باشد و امنیت آنجا لازم است این جوان نمی‌تواند حکومت کند و امنیت بدهد.
آقا میرزا ابوالحسن خان- سفارت حق ندارد که به مجلس بنویسد.
رئیس- به مجلس ننوشتند این کاغذ شخصی بود به من نوشته بود محض اطلاع مجلس خوانده شد تلگرافاتیست از کرمان قرائت می‌شود.
قرائت شد قریب به این مضمون که:
- از شلیک حاکم جوان چند نفر متقول خیلی تعجب است از این راپورتچی اگر حاکم ات که طرف است و اگر رئیس تلگرافخانه است برآنهم با حکومت است. تلگراف دیگر بر ضد این قرائت شد که این اشخاص از جمله اشرار و جهال می‌باشند اشخاص محترم در میانه آنها نیست کار که بدست جهال بیفتد عاقبت آن وخیم خواهد بود نا زود است از مرکز علاج شود بقونسولخانه و تلگرافخانه نوشته شود که آنها را به عنوان تحصن قبول نکنند تا مایوس شده کار اصلاح شود.
ایضا تلگراف دیگر قرائت شد که:
- اشرار بطرف ارک هجوم آوردند از طرف حکومت بر آنها شلیک شده چند نفر مقتول شدند.
رئیس- اینها محض اطلاع بوده والا وزیر داخله اقدام نموده و مشغول هستند.
بحرالعلوم کرمانی- این هایی که رفتند بطرف ارک تمام مظلوم بودند و بعنوان تظلم رفتند جواب و چماقی با خود نداشتند.
آقا میرزا ابوالحسن خان- عقیده بنده این است که هر کس از امروز بعد در قونسولخانه انگلیس یا روس متحصن شود او ظالم و مفسد است نباید به عرض او رسیدگی کرد.
آقا شیخ یوسف- سابق قرار شده بود که از طرف مجلس و وزارت داخله مامور برود در ولایات بجهت تکمیل انجمنها حال که کرمان حالش به اینجا رسیده خوب است همان قرار داد مجری شود مامور برود انجمن ایالتی آنجا را تشکیل بدهد.
وکیل الرعایا- این حکام تا حال یک راه داخلی داشتند که آن ظلم بود با این چه جهت دارد که حرفهای آنها مقبول است و دروغ نمیگویند.
حاجی سید نصرالله- بر شما اشتباه نشود رعیت چه جهت دارد برود بقونسولخانه‌ها متحصن شود با بودن مجلس شورای ملی بعد از این ظلمی بالاتر از این نیست که کسی برود در قونسولخانه متحصن و پناهنده شود.
حاجی سید عبدالحسین شهشهانی- بعضی کارها است که اگر به آنها بپردازیم احتمال دارد باقی دیگر اصلاح شود سلطنت خواه مشروطه و خواه مستقله ضبطیه و نظمیه و غیره لازم دارد عدلیه بخواهد دست بکاری بزند قوه می‌خواهد هم چنین حکومت همچنین مجلس تا قوه عسگریه و ضبطیه و نظمیه نباشد کار پیشرفت ندارد پس امروزه این کار را که از همه چیز مهم تر است و اصلاح سایر کارها بااوست اقدام بنمایید تا دیگر کارها صلاح شود.
حاج سید نصرالله- این فرمایشات شما صحیح است و باید تمام این ترتیبات را هم فراهم آورد ولی می‌پرسم این تعدیات که حال مردم وارد می‌شود از دو سال قبل که بیشتر نیست چرا آن وقت باینطور جاها متحصن نمی‌شدند و حالا چرا متحصن می‌شوند در صورتی که آنطور ظلم بر اینها نمی‌شود و بعرایض آنها هم رسیدگی می‌شود پس نیست مگر محرک دارند باید به آنها فهماند و مطلع کرد که بعدها متحصن نشوند.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی- این مطلب صحیح است ولی برای آن اشخاصی که عالم هستند و می‌فهمند نه برای اشخاص جاهل بی علم که ظلم هم به آنها بشود پس خوب است این مسئله را قانونی کنید و به تمام ولایات اطلاع بدهند که از این ببعد تحسن موقوف است.
آقا شیخ محسن خان- اگر به تظلمات اهل کرمان رسیدگی شود آنها به هیچ جا متحصن نخواهند شد خوبست مجلس به تظلمات آنها رسیدگی کند و ماموری برای ترتیب انجمن آنها روا دارد.
رئیس- مجلس حالا رای می‌دهد که ماموری برود برای تشکیل انجمن آنجا که درست از روی نظامنامه تشکیل بدهد.
آقا شیخ یوسف- عقیده بنده اینست که یک نفر حاکم صحیحی معین بشود برای آنجا و مامور هم برای تشکیل انمجن برود.
ادیب التجار- اگر قونسولخانه نروند بکجا بروند علما که با حکومت هستند تلگرافخانه هم که با اوست دیگر جایی ندارند
گفتند که اینها از پیش رفته بودند.
وکیل الرعایا- حکومت همدان یک ماه است که تلگراف پی درپی می‌کند به دولت کسی جواب او را نمی‌دهد در صورتی که جواب حکومت را ندهند دیگران هیچ باید فکری کرد که جواب مردم داده شود.
بحرالعلوم کرمانی- بلوچستان مملکتی است وسیع و بقدر خاک فرانسه وسعت دارد لیکن چون جزو حکومت کرمان شده است و هوای آنجا هم گرم است این است که مخروبه افتاده اگر بخواهند که آنجا آباد شود باید از مرکز حکومت برود ابدا حکومت جزو بواسطه پاره ترتیبات و سرحد بودن نمی‌تواند امورات آنجا را اصلاح نماید باید از اینجا حکومت مستقر برود.
آقا میرزا ابوالحسن خان- وزیر امور خارجه را بجهه سئوالاتی که داشتم احضار فرمودید؟
رئیس- گفتم بنویسند به ایشان جواب بدهند
لایحه از طرف معمارباشی در خصوص امیتاز سد ساوه با شرایطی که قبول می‌کنند قرائت شد بعد از قرائت گفته شد که چون راجع بفلاحت است باید امتیاز را دولت بدهد و از طرف وزارت تجارت به مجلس بباید تصویب شود شروع بقرائت بقانون انطباعات شد بعد از قرائت و تصحیح چند ماده مجلس ختم شد.