مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ فروردین (حمل) ۱۳۰۴ نشست ۱۵۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ فروردین (حمل) ۱۳۰۴ نشست ۱۵۱
جلسه یکصد و پنجاه و یکم
صورت مشروح مجلس لیله یک شنبه بیست و سوم فروردین ۱۳۰۴ مطابق هیجدهم رمضان المبارک ۱۳۴۳
(مجلس سه ساعت از شب گذشته به ریاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید.)
صورت مجلس لیله یکشنبه بیست و سوم فروردین را آقای نظام التولیه قرائت نمودند
رئیس – آقای دست غیب.(اجازه)
دست غیب – بنده همچو به گوشم خورده که اسم بنده را غائب بی اجازه ثبت کرده بودند در صورتیکه گذشته از اینکه اجازه گرفته بودم تب هم کرده بودم و کسالت داشتم از این جهت نتوانستم بیایم کمیسیون عرایض گویا خبر از کسالت بنده نداشته‌اند خواستم تذکر بدهم که بنده کسالت داشته‌ام.
رئیس – نسبت بصورت مجلس دیگر ایرادی نیست؟
(گفتند خیر؟)
رئیس – دستور امشب بقیه انتخابات هیئت رئیسه است.نسبت به یک نفر نایب رئیس دو دفعه اخذ رای شده ولی اکثریت تام حاصل نشده است.این دفعه اکثریت نسبی کافی خواهد بود.(اخذ آراء بعمل آمده آقایان شیخ العراقین زاده. یاسائی. حاج میرزا علیرضا برای استخراج آراء احضار و مهره‌های تفتیشه را صدو سه عدد تعداد نمودند)
رئیس – یکنفر از آقایان نمایندگان قبل از اینکه شروع بشماره آراء بشود تشریف آورده‌اند و می‌فرمایند حق دارم رای بدهم در این باب ایرادی نیست؟ آقای دست غیب(اجازه)
دست غیب – شروع بشماره آراء غیر از شروع به استخراج آراء است تعیین رای از وقت شروع به استخراج است و شروع به استخراج از وقتی است که شروع بخواندن می‌شود و نمی‌شود یکنفر نماینده را از حق مشروع خودش محروم کرد و عقیده بنده این است که شروع بشمارش از حین استخراج است نه از حینی که شروع به شماره می‌شود شروع بشماره جزو و استخراج حساب نمی‌شود.
جمعی از نمایندگان – صحیح است.
رئیس – آقای رهنما.(اجازه)
رهنما – بنده موافقم.
رئیس – آقای عماد السلطنه.(اجازه)
عمادالسلطنه – بنده مخالفم.
رئیس – بفرمائید.
عمادالسلطنه – بنده خیال می‌کردم خود مقام ریاست این قبیل قضایا را بهتر میدانید. بعد از اینکه مهره‌ها و آراء تمام شد و دیگر یک نفر نمی‌تواند بیاید و رای بدهد. اگر اینطور باشد ممکن است حالا دو نفر از آقایان وارد شوند و بگویند ما حق داریم رای بدهیم چه فرق است بین این شخص و اشخاصی که حالا وارد می‌شوند. رئیس – اینکه فرمودید بنده بهتر میدانم اینطور نیست اگر در نظامنامه چیزی بود عرض می‌کردم. حالا رای می‌گیریم و در صورتی که تصویب شود برای بعدها سابقه خواهد شد آقایانی که موافقند که این نماینده محترم حق دارند رای بدهند قیام فرمایند. (عده کثیری قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد.آقای ضیاء الواعظین.(احضار برای دادن رای)
(ایشان رای خود را تسلیم نموده و اوراق آراء پنجاه و چهار ورقه تعداد و پس از استخراج نتیجه بترتیب ذیل حاصل گردید)
آقای مدرس پنجاه و یک رای.
آقای امیر اعلم چهل ونه رای.
آقای مصدق السلطنه یک رای.
ورقه سفید علامت امتناع سه
رئیس – آقای مدرس با پنجاه و یک رای به اکثریت نسبی انتخاب شدند،
جمعی از نمایندگان – خوبست تنفس داده شود.
رئیس – پیشنهاد کنید تا رأی بگیریم.
عمادالسلطنه – بنده پیشنهاد می‌کنم.
(پیشنهاد کتبی خود را تسلیم نمودند)
رئیس – آقای عمادالسلطنه پیشنهاد تنفس کرده‌اند آقایان موافقین قیام فرمایند.
(جمع کثیری برخاستند)
رئیس – آقایان قعود بفرمایند تا عده حضار معین شود. (در این موقع چند نفر از نمایندگان از خارج وارد شدند)
رئیس – عده آقایانی که قیام نمودند شمرده شد اشخاصی که جدیداً وارد می‌شوند محسوب نخواهند شد(عده حضار را تعداد نمودند)
رئیس – تصویب شد.(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از یک ساعت مجدداً تشکیل گردید)
وزیر فواید عامه – چنان که آقایان نمایندگان محترم مسبوق هستند فرامین زیادی در دست مردم هست راجع به امتیازات انحصاری که بعضی از آنها بلامدت هستند و بعضی از آنها هم از زمان صدور فرمان اجرا نشده است و موضوع این فرامین موضوع امتیازات انحصاری است که از نقطه نظر امور اقتصادی مملکت اصلاً قابل انحصار نیست بلکه باید بمسابقه آزاد گذاشت و برای اینکه باین حال خاتمه داده شود دو لایحه قانونی تهیه شده است که امشب تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود در الغای فرامین بی مدت و فرامینی که تا حالا بموقع اجرا گذاشته نشده است و همچنین راجع به امتیاز راهی که به مسعودالملک واگذار می‌شود در ضمن شور اول معلوم شد که ماده اول و دوم محتاج به مختصر اصلاحی است که باید اصلاح شود.لهذا آن در ماده هم اصلاح شده است و امشب تقدیم می‌شود.
رئیس – اجازه میفرمائید قرائت شود تا معلوم شود به کدام کمیسیون باید مراجعه شود.(لایحه مزبور را آقای نظام التولیه شروع بقرائت نمودند)
ماده اول- کلیه فرامین راجع به اعطای..
وزیر فوائد عامه – مقدمه اش را هم بخوانید آقا.(بشرح ذیل قرائت شد)
نظر به اینکه فرامین زیادی در دست مردم موجود است که بر طبق آن فرامین برای مدت معینی و یا بدون هیچ مدت امتیاز انحصاری بآنها واگذار شده است و اغلب موارد قطع نظر از اینکه موضوع فرمان قابل انحصار نبوده مستلزم مسابقه آزاد است صاحبان فرامین نیز برای اجرای آن هیچ نوع اقدامی بعمل نیاورده و یا اینکه اقدام ناقص و محدودی نموده‌اند نظر به اینکه احتیاجات مملکت در توسعه تجارتی و صنعتی روز افزون بوده و اینگونه فرامین محل ترقی اقتصادی می‌باشد. لهذا لایحه قانونی ذیل برای تصویب بمجلس شورای ملی تقدیم می‌گردد:
ماده ۱- کلیه فرامین راجع به اعطای امتیاز انحصاری که تا اول فروردین ۱۳۰۴ از طرف صاحبان آنها بموقع عمل گذارده نشده‌اند از درجه اعتبار ساقط می‌باشد.
ماده ۲ – کلیه فرامین راجع باعطاء امتیازات انحصاری که بعضی دیگر بموقع اجرا گذارده نشده‌اند نسبت به قسمت‌های اجرا شده معتبر و نسبت به قسمت‌های اجرا نشده از درجه اعتبار ساقط می‌باشند.
ماده ۳ – کلیه فرامین بی مدت از درجه اعتبار ساقط بوده در صورتی که امتیازاتیکه بر طبق فرامین بی مدت واگذار شده است به موقع عمل گذارده شده باشند باید از طرف دولت مدتی متناسب آن امتیاز از تاریخ صدور فرمان معین گردد ولی در هر حال آن مدت نباید متجاوز از پنجاه سال از تاریخ صدور فرمان باشد.
ماده ۴ – بعد از تصویب این قانون کلیه دارندگان فرامین که بموجب آن امتیازی به آنها واگذار شده است مکلف می‌باشند که اصل فرامین خود را برای تطبیق با مقررات این قانون و ثبت به وزارت فوائد عامه ارائه دهند برای این مقصود وزارت فوائد عامه پس از تصویب این قانون اعلانهای لازمه برای اخطار به صاحبان فرامین منتشر خواهد نمود و از تاریخ انتشار اعلان در ظرف دو ماه در مرکز و چهار ماه در ولایات باید دارندگان فرامین فرامین خود را به ثبت برسانند کلیه فرامینی که در ظرف مدت مزبوره برای ثبت ارسال نشده همیشه از درجه اعتبار ساقط خواهد بود.
ماده ۵ – وزارت فلاحت و تجارت و فوائد عامه مأمور اجرای این قانون است.
رئیس – نسبت به کمیسیون صلاحیت دار مذاکره می‌شود آقای یاسائی.(اجازه)
یاسائی – بعقیده بنده این لایحه باید رجوع شود بکمیسیون فوائد عامه ولی موضوع استخاره بنده این بود که خواستم پیشنهاد کنم بفوریت آن رأی گرفته شود زیرا نظر به اهمیتی که دارد و یک امتیازات لغو و باطلی و هم چنین یک اوراقی که غالباً به هیچ کدام از آنها عمل نشده در دست مردم است بنظر بنده گمان می‌کنم بهتر این است آقایان فوریت آن را تصویب کنند که یک شور بشود.
رئیس – آقای حایری زاده راجع به چه چیز است؟
حائری زاده – من عجله آقای رئیس را برای اینکه امشب تعیین تکلیف کمیسیون آن را بفرمایند.نفهمیدم و نمی دانم برای چیست؟ برای اینکه چهاردهم حمل هیئت رئیسه انتخابش تجدید شود.امروز بیست ودوم نوروز است و هنوز نایب رئیس دوم انتخاب نشده و به این تناسب گمان می‌کنم تا دو ماه دیگر کمیسیون‌ها تشکیل نشود و این عجله را برای تعیین تکلیف اینکه این لایحه بکدام کمیسیون مراجعه شود بنده نفهمیدم. با فوریتش هم که آقا پیشنهاد کردند بنده مخالفم زیرا این یک مسئله مهمی است و باید در اطرافش مطالعه و مذاکره بشود و بنده معتقد نیستم که بفوریت آن رأی گرفته شود.
رئیس – مرسوم اینطور بوده است که هر وقت لایحه پیشنهاد میشده است به کمیسیون مراجعه می شده است. آقای دکتر آقایان(اجازه)
دکتر آقایان – عرضی ندارم.
رئیس – آقای طهرانی.(اجازه)
آقاشیخ محمد علی طهرانی –بنده عقیده‌ام اینست که بکمیسیون فوائد عامه مراجعه شود و بفوریت آن هم رأی گرفته شود.
عمادالسلطنه – بنده با فوریت آن مخالفم
رئیس – راجع بفوریت نیست راجع بکمسیونست.ارجاع بکمسیون فوائد عامه مخالفی نیست؟
جمعی از نمایندگان – خیر.
رئیس – آقای یاسائی پیشنهاد فوریت کرده‌اند. توضیحی دارید بفرمائید.
یاسائی – بنده استرداد می‌کنم.
بعضی از نمایندگان – استرداد نمودند.
آقا سید یعقوب – بنده قبول کردم
رئیس – بفرمائید.
اقا سید یعقوب – بنده تعجب می‌کنم از آقایان که هیچ در نظر ندارند در دوره استبداد چقدر از این فرمانها بدست مردم داده‌اند و مردم را گرفتار این استبداد نموده‌اند که نه دولت مشروطه توانسته است نسبت به این اساس قدمی بردارد و حقیقه آنها را در جریان قانونی بیندازد ونه صاحبان امتیاز توانسته‌اند مطابق این فرمانها درست عمل کنند و بهترین لایحه که از طرف وزارت فوائد عامه تقدیم مجلس شورای ملی شده است همین لایحه است که تکلیف فرامینی که از اول سلطنت استبداد در دست مردم داده‌اند و هر کس در دربار بوده یک فرمانی در دست دارد اینها را باید چه کرد؟ غیر از این که دولت مشروطه و مجلس و کمیسیون‌های مجلس باید به این وضع ناهنجار خاتمه بدهند.هر کدام از این فرامین را دیدند نافع بحال ملک و ملت است لابد در کمیسیون و مجلس مطرح شور می‌شود و به جریان می‌افتد پس پیشنهاد فوریت را بنده از نقطه نظر منافع مملکت لازم میدانم که اینها از دوره پنجم برای دوره ششم نماند و منابع ثروت ما دست نخورده بماند پس بهتر این است که یک شور بشود و اینکه فرمودند مطالعه شود آلان لایحه را طبع و توزیع می‌کنند بعد می‌رود در کمیسیون و در آن جا هم مورد دقت واقع می‌شود و می‌آید به مجلس و هر چه باید این مطلب منقع بشود می‌شود و آقایانی که این لایحه در دستشان است نظریاتشان را اظهار می‌کنند و تمام می‌شود.این بود عقیده بنده و خیلی هم در این باب مقصر هستم برای اینکه یک قدم اساسی است که می‌خواهم برای سعادت مملکت برداشته شود.
رئیس – آقای عمادالسلطنه. (اجازه)
عماد السلطنه – بنده نمی‌خواهم داخل در ماهیت مطلب مثل آقای سید یعقوب بشوم و اظهار عقیده کنم. ولی اینکه فرمودند بهترین لوایح این لایحه است.بنده اساساً داخل در آن قسمت نمی‌شوم ولی عرض می‌کنم که این یک مطلب مهمی است و از روی مطالعه و فکر باید رأی داده اعم از مثبت یا منفی و دیگر اینکه میفرمائید هفده سال است مشروطه شده است تازه بعد از هفده سال امروز این لایحه آمده ممکن است هفده سال و دو ماه بشود که بیشتر در آن دقت کنیم و بعد از آنکه درش رأی دادیم دیگر اسباب پشیمانی نشود.
رئیس – رأی می‌گیریم.آقایانی که فوریت این لایحه را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(چند نفری قیام نمودند)
رئیس – تصویب نشد. شروع می‌شود به انتخاب یک نفر نایب رئیس.
(در این موقع اخذ و استخراج آراء به عمل آمده نتیجه بقرار ذیل حاصل گردید)
مهره تفتیشیه ۱۰۵
عده اوراق رأی: ۱۰۵
آقای تدین ۵۴ رأی.
آقای حاج سیدالمحققین ۴۳ رأی
آقای امیر اعلم ۱ رأی.
آقای تقی زاده ۱ رأی.
ورقه سفید (علامت امتناع) ۷
رئیس – عده رای دهندگان صد و پنج.
بعضی از نمایندگان – صدو شش
رئیس – تأمل بفرمائید. عده حضار صدو شش است.
آقای تدین پنجاه و چهار رأی.
آقای حاج سید المحققین چهل و سه رأی آقای سردار فاخر.(اجازه)
سردار فاخر – بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس – آقای اخگر(اجازه)
اخگر – اوراق را که شمردند صد و پنج تا بود حالا صد و شش تا قرائت شد.
رئیس – عده رای دهندگان صدو پنج تا است عده حضار صد وشش است.
خگر – عده رأی دهندگان را در این ورقه که بنده یادداشت کرده‌ام صدو شش تا است.
آقای تدین ۵۴ رأی
آقای حاج سید المحققین ۴۳ سفید ۷
آقای امیر اعلم ۱
آقای تقی زاده ۱
در صورتیکه کلیه آراء را وقتی شمردند صد و پنج تا بود
رئیس – بلی این اشکال هست هر طور پیشنهاد می فرمائید همانطور رفتار شود. یک رای زیاد است.شاهزاده شیخ الرئیس.(اجازه)
شیخ الرئیس – اگر چه ظاهرش این است یک کسی که رای خود را نوشته است عوض پاکت کاغذ سفید انداخته است و اگر قبلاً معلوم شده بود باید رای آخر خوانده نشود ولی حالا بنده گمان می‌کنم اگر یک رای هم از آقای تدین کم بشود یا بر آقای حاج سید المحققین اضافه شود مؤثر نباشد بنابراین اشکالی ندارد.
رئیس – زیاد آمدن یک رای در انتخاب مؤثر است. چون اکثریت تام در معنی پنجاه و چهار تا است و اگر یک رای کم بشود کثریت تام حاصل نمی‌شود. آقای رهنما.(اجازه)
رهنما – عقیده بنده هم اینست که همانطوری مقام ریاست تشخیص فرمودند اگر یکی کسر شود ۵۳ رای می‌شود. بنابراین خوبست تجدید شود.
نصرت الدوله – با تجدید رأی کسی مخالف نیست.
رئیس – آقای حائری زاده.(اجازه)
حائری زاده – بنده با تجدید رای مخالف نیستم ولی عرضی دارم.
رئیس – رأی می‌گیریم.آقایانی که تصویب می‌کنند اخذ رای تجدید شود قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – اکثریت است.اقای زعیم. (اجازه)
زعیم – عرضی ندارم.
رئیس – آقای حائری زاده. (اجازه)
حائری زاده – بنده راجع به تجدید رای مخالفتی نداشتم ولی یک سابقهُ در مجلس چهارم بود خواستم یاد آوری کنم. آن موقعی که راجع به اعتبار نامه همکار محترم ما آقای پوررضا رای گرفتند و رد و قبول را تشخیص دادند عده حاضرین را خواستند معلوم بکنند آقای رئیس چون همیشه جزو ممتنعین بودند خودشان را جزو عده محسوب نمی‌کردند صورت مجلس آن روز حاضر است که در آن روز اطراف این مسئله خیلی مباحثه شد و حالا صدو پنج نفر رای دهنده بود حالا خواستم ببینم آقای رئیس خودشان را محسوب کردند و آن سابقه هست یا نه؟
رئیس – بلی در مجلس چهارم تا یک مدتی بنده چون رای نمی‌دادم جزو حضار محسوب نمی‌شدم ولی همان زمان آقای حائری زاده و چند نفر دیگر از رفقایشان به بنده اعتراض کردند از آنروز به بعد در تمام انتخابات بنده جزو حضار محسوب بودم آقای سردار فاخر.(اجازه)
سردار فاخر – بنده هم همین جواب را می‌خواستم به آقای حائری زاده بدهم چون ایشان اشتباه کردند و در دوره چهارم همچو چیزی نبود.
رئیس – شاهزاده شیخ الرئیس و آقای روحی پیشنهاد کردند جلسه ختم شود.
جمعی از نمایندگان (به طور همهمه) – انتخاب نایب رئیس تمام شود.
روحی – بنده مسترد می‌دارم برای اینکه خیال می‌کردم انتخاب نایب رئیس تمام شده است حالا بماند برای بعد از تجدید انتخاب.
رئیس – پس موضوعی ندارد. شروع می‌شود به انتخاب یک نفر نایب رئیس دیگر
(در اینموقع آقای سر کشیک زاده و چند نفر از نمایندگان از مجلس خارج می‌شدند)
عماد السلطان – اگر صد مرتبه هم رای بگیرند رای ما همین است.
سرکشیکزاده – (در حال خروج) رای شما نیست. اخذ و استخراج آراء بعمل آمده نتیجه بطریق ذیل حاصل شده مهره تفتیشیه و اوراق رأی هر یک (۷۴)
رئیس – عده حضار هشتادو هشت آقای تدین ۵۶ رای دارند آقای حاج سیدالمحققین ۱۲ رای ورقه سفید علامت امتناع۵ آقای تدین با ۵۶ رای انتخاب شدند جلسه آتیه را برای کی پیشنهاد می فرمائید؟
جمعی از نمایندگان – شب یکشنبه
رئیس – عده برای رای گرفتن کافی نیست.
بعضی از نمایندگان – مخالفی ندارد رای لازم نیست.
رئیس – قاعده شبهای شنبه، یکشنبه سه شنبه و پنج شنبه جلسه تشکیل می‌شود.
یکنفر از نمایندگان – شب احیاء است.
رئیس – شب سه شنبه احیاء نیست. بنده نمی‌توانم این سابقه را بگذارم و اگر غیر از این شود بمن ایراد خواهید کرد. جلسه آتیه شب سه شنبه. اگر مخالفید پس فردا شب پیشنهاد کنید رای می‌گیریم.
(مجلس شش ساعت از شب گذشته ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی مؤتمن الملک
نظام التولیه دیوانبیگی