مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ خرداد ۱۳۲۹ نشست ۳۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل متن قوانین – تصویبنامه‌ها – صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی – مذاکرات مجلس سنا
اخبار رسمی – فرامین – انتصابات – آیین‌نامه‌ها – بخشنامه‌ها - آگهی‌های رسمی و قانونی سوالات
شماره ۱۵۵۰
مدیر: سیدمحمد هاشمی
۱شنبه ۲۸ خرداد ماه ۱۳۲۹
سال ششم
دوره شانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۳۵
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۳۵
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۲۳ خرداد ماه ۱۳۲۹
فهرست مطالب:
- ۱- تصویب صورت‌مجلس جلسات ۱۸ و ۲۱ خرداد ماه
- ۲- بیانات قبل از دستور آقایان: دکتر مصدق و اسلامی
- ۳- معرفی آقای صادق وثیقی به وزارت اقتصاد ملی و بیانات آقای نخست‌وزیر راجع به نفت
- ۴- بیانات آقای جمال امامی - تیمورتاش - شوشتری به عنوان ماده ۹۰ آیین‌نامه
- ۵- بیانات یک فقره لایحه به وسیله آقای اردلان وزیر کشور
- ۶- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای دکتر اقبال وزیر راه
- ۷- انتخاب یک نفر منشی
- ۸- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای فروزان معاون وزارت دارایی
- ۹- ختم جلسه به عنوان تنفس
مجلس دو ساعت و ۳۵ دقیقه قبل از ظهر به ریاست آقای رضاحکمت تشکیل گردید
– تصویب صورت مجلس جلسات ۱۸ و ۲۱ خرداد ماه
۱- تصویب صورت مجلس جلسات ۱۸ و ۲۱ خرداد ماه
رئیس - صورت اسامی غایبین قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد):
غایبین با اجازه – آقایان: علی اکبر امامی اهری - حسین فرهودی - محمدعلی منصف - جواد گنجه - عسگر صاحب‌جمع – عبدالحسین مجتهدی – ابواقاسم امینی – علی اصغر سرتیپ‌زاده – دکتر یوسف مجتهدی – دکتر محمدعلی هدایتی – امیرنصرت اسکندری – احمدحمیدیه - عماد تربتی – ابوالفضل حاذقی – حکیمی – طباطبائی
غایبین بی اجازه – آقایان: دکتر مصباح‌زاده – شکرالله صفوی – ابوالفتح قهرمان – عبدالحمید سالار- سنندجی – دکتر عبدالحسین طبا – حسن اکبر- دکتر احمدسید امامی – لطفعلی معدل – عبدالوهاب اقبال – جواد مسعودی
رئیس - نسبت به صورت مجلس روز ۱۸ و ۲۱ نظری هست؟ بفرمایید آقای آشتیانی‌زاده
آشتیانی‌زاده - در جلسه گذشته ثبت نام کردم که قبل ازدستوریک اظهاراتی راجع به اجحاف و ظلم لایغفزری که به این دانشجویان دانشکده پزشکی می‌شود عرض کنم ازطرفی آقایان نمایندگان و خود دولت هرروز اینجا حاضر می‌شوند دستهای مرموزی در کاراست و آنتریک و تحریک در تمام شئون و درتمام دستجات می‌کنند ازطرفی رئیس دانشکده پزشکی خودش یک رو دانشجویان را تحریک می‌کندوقتی که کاروزارت را به او وعده می‌دهند خودش برعلیه دانشجویان قیام می‌کند (رئیس – نسبت به صورت جلسه بفرمایید) جلسه گذشته بنده ثبت نام کردم بعد نفهمیدم چه شد که آن اجازه‌ها از بین رفت در صورتی که آن اجاره‌ها باید برای این جلسه محفوظ بماند.
رئیس - گفته نشده که می‌ماند برای بعد اگر گفته نشود باید روزبعد ثبت نام کرد
آشتیانی‌زاده - در هرصورت بنده ازدولت خواستم که اینجا حاضر شود و یک جواب قانع کننده به ماراجع به دانشجویان دانشکده پزشکی بدهد اگر غیر از این باشد در جلسات دیگر این موضوع را طرح می‌کنم و گمان می‌کنم اغلب نمایندگان محترم هم نسبت یه این موضوع بابنده موافق باشند که باید نسبت بکاردانشجویان پزشکی تصمیم عاجلی گرفته شود و الان هم بنده اطلاع یافتم پلیس وارد مریضخانه و وارد دانشکده شده و آنرا با اسلحه تهدید می‌کند.
رئیس – آقای شوشتری
شوشتری - عرض بنده مربوط به صورت جلسه‌است عرض کنم که در صورت مجلس بنده را غایب بی اجازه نوشته‌اند در صورتی که بنده اجازه خواستم منتهی ممکن است بمن جواب داده شود که این اجازه را باید کمیسیون عرایض تصویب کند اما می‌خواستم سؤال کنم اگر کمیسیون عرایض (حکیمی – کمیسیون عرایض نیست کمیسیون محاسبات است) محاسبات هر جا اگر تشکیل نشد و اکثریت پیدا نکرد تکلیف چیست؟ بنده تحصیل اجازه کردم این یک موضوع یک جمله‌ای دیگری را هم تذکرمی‌دهم در موقعی که بنده نبودم صورت جلسه‌هایی که خواندم اغلاط عجیبه دارد که بعداً تأثیر دارد چون بنده خودم در محاکم دیده‌ام که نطق وکلا در منفی و مثبت بودن تأثیر دارد با اینکه صورت جلسه‌ها و نطق وکلاء ضبط مسلمی بشود باید یک فکراساسی شود گناه را به گردن تندنویسها نمی‌گذارم یک فکری بکنید که این نقیصه اصلاح شود
رئیس - اینکه سؤال می‌شود به صورت جلسه نظری نیست برای اینست که اگر نمایندگان ببینند که نطقشان تحریف شده اصلاح بشود (صحیح است) آقای فقیه‌زاده بفرمایید.
فقیه‌زاده - بنده پریروز در اطراف راه زهرا عرایضی کردم و اینجا در صورت جلسه نوشته شده‌است از زهرا تا قزوین دو فرسخ است در صورتی که بنده عرض کردم هشت فرسخ است خواستم این اصلاح شود.
رئیس – آقای کشاورز صدر
کشاورز صدر – جناب عالی خودتان اول جلسه قبل تشریف داشتید بعد آقای دکتر معظمی تشریف آوردند بنده و دو نفر ازآقایان ثبت نام کرده بودیم برای قبل ازدستور بعد به آقای تیمورتاش که اولین شخصی بود که تقاضا کرده بود و اجازه داده شد حتی به صورت تقسیم مدت ایشان قسمتی از وقت خود را به آقای فرامرزی دادند و آقای فرامرزی آمدند صحبت کردند بعد از ایشان به کس دیگری اجازه صحبت قبل ازدستور داده نشد منظور بنده این است که وقتی به یک نفر قبل از دستور اجازه داده شد صحبت بکند باید بترتیب صحبت بکنند مگر آنکه رأی بدهند که صحبت نکنند در اینجا آقای فرامرزی یک قسمت از مدت آقای تیمورتاش را صحبت کردند و متأسفانه به ما اجازه ندادند که صحبت بکنیم بنده خواستم عرض کنم که این عمل برخلاف نظامنامه بود و حق ما را تضییع کردند حالا اجازه بدهید صحبت بکنم
رئیس - همانطوری که گفتید قبل ازدستور باید سه نفر صحبت کنند و کسانی که امروز ثبت نام کرده‌اند اگر به انها اجازه ندهیم حق ایشان تضییع می‌شود بنابراین باید آنهایی که امروز ثبت نام کرده‌اند صحبت کنند (آشتیانی‌زاده – حق ما که تضییع شده) دیگر به صورت مجلس نظری نیست؟ (اردلان – چرا) بفرمایید
اردلان - در جلسه گذشته که نسبت به لایحه دولت رأی داده شده بنده بطوری که دیدم تمامش اشتباه است اینکه در صورت جلسه نوشته‌است عده حاضر ۸۴ نفردرصورتی که اسامی که بنده جکع می‌زنم می‌بینم ۸۸ نفر است بعد می‌نویسند که رأی کبود دو تا جای دیگر می‌نویسند که رأی کبود یکی (صدرزاده – یکی بود) بعد نوشته شد رأی دهندگان موافق ۷۸ نفردر صورتی که وقتی اسامی را جمع می‌زنیم می‌بینیم ۸۰ نفرند و سه نفر ممتنع بودند که اصلاً ذکر نشده‌است استدعا می‌کنم که اصلاح شود
رئیس – اصلاح می‌شود، آقای تیمورتاش بفرمایید
تیمور تاش - به نظر بنده اصولاً گاهی اتفاق می‌افتد که برحسب موقعیت و جریانی که در پیش است باید بشود از جمود و خشکی این نظامنامه تا حد امکان کاست به همین مناسبت با وجود اینکه بنده پریروز حق صحبت داشتم چون موضوعی در میان بود که آقای فرامرزی می‌خواستند اظهار نظر بکنند بنده قسمتی از وقت خودم را دادم به آقای فرامرزی و به عقیده من کار بدی نکردم و لازم بود که ایشان آن بیانات را بفرمایند و بعد حق من محفوظ بود و مخصوصاً آقای دکتر معظمی در آن جلسه محفوظ خواهدماند و شما می‌توانید صحبت‌های خود را بیان کنید اینست که بنده می‌خواستم عرض کنم که اگر بایستی امروز نطق قبل ازدستور بشود ماها مقدم هستیم چون آقای دکتر معظمی که جلسه را اداره می‌کردند اینطور اظهار نظر فرمودند.
رئیس - من به صورت جلسه نگاه کردم اینطور نیست بنابراین هر کس هر روز ثبت نام می‌کند در آن روز می‌تواند صحبت بنماید، آقای فرامرزی نظری دارید.
فرامرزی - بنده خیر
رئیس – یک نفر کسر است برای تصویب صورت مجلس بعد تصویب می‌شود (دراین موقع عده کافی شد) صورت مجلس جلسات ۱۸ و ۲۱ خردادتصویب شد. آقای اللهیار صالح بفرمایید.
- بیانات قبل ازدستور آقایان: دکتر مصدق و اسلامی
۲ – بیانات قبل از دستور آقایان: دکتر مصدق، اسلامی
صالح - بنده اینکه ثبت نام کرده بودم برای قبل ازدستور راجع به مطالعاتی که (رئیس – بفرمایید پشت تریبون) درباره لوله‌کشی تهران شده و دو سه موضوع دیگر چون آقای دکتر مصدق مطالب لازمتری دارند وقت خودم را به ایشان می‌دهم
رئیس - آقای دکتر مصدق بفرمایید
دکتر مصدق - بنده قبلاً لازم می‌دانم بجناب آقای وثیقی که گمان می‌کنم بجای آقای وزیر دارایی آمده‌اند عرض کنم و از ایشان خواهش بکنم که همان رویه سلف خودراتعقیب بکنند
وثیقی - بنده به وزارت دارایی نمی‌روم
دکتر مصدق - نمی‌روید بسیارخوب پس کجا تشریف می‌برید؟ وثیقی - - وزارت اقتصاد ملی
دکتر مصدق – در جلسه چهارم خرداد ۱۳۲۹ ضمن نطق خود اشاره نمودم که سپهبد رزم‌آرا وسایلی فراهم می‌کند که نخست‌وزیر بشود و اکنون بعضی اشخاص مطلع اینطور اظهار می‌کنند که در آتیه نزدیک یعنی ممکن است در ظرف همین هفته کابینه منصور استعفا دهد و ایشان خلعت این مقام را برتن کنند. این است که لازم می‌دانم با صدای بلند نه تنها بگوش ملت ایران بلکه بسمع عالمیان برسانم که ما نمایندگان جبهه ملی تا روح در بدن داریم با تشکیل چنین دولتی مخالفت می‌کنیم و بهیچوجه دولتی را که ایشان در رأس آن واقع شوند در این مجلس قبول نمی‌کنیم (بقائی – صحیح است) و درهمان جلسه به عرض آقایان نمایندگان رسانیدم اگر هیچیک ازاصول قانون اساسی و سنن پارلمانی در این کشورعملی نشده رأی عدم اعتماد و رأی تمایل که ازاصول قانون اساسی و سنن پارلمانی است اجرا شده‌است و من تعجب می‌کنم که آقای منصور در حضور نمایندگان و درجلسه علنی اینطور اظهار کنند (اعلیحضرت الان اکثریت معین کردن بلکه به صورت تبادل نظر استمزاج و مذاکره می‌فرمایند با رؤسای فراکسیون‌ها با لیدرهای مجلس زمینه که بدستشان آمد تصمیم می‌فرمایند براینکه تأمین بشود این همکاری منظوراین است که این مطلب را نباید بصورت نقض یک اصلی تلقی کرد همان منظور به صورتی فراهم می‌آید که مطلوب حاصل است و مراسم طولانی هم ندارد که بسیار تعجب است بجای اینکه نخست‌وزیر دولت مشروطه که باید حامی اصول قانون اساسی و سنن پارلمانی باشد اظهاراتی در مجلس بکند که با هیچ اصلی و باهیچ سنتی تطبیق نکند. من ازآقای نخست‌وزیر سؤال می‌کنم اگر خودایشان ازاشخاصی که بصراحت لهجه در این مملکت معروفندسؤال کنند منصور چطور آدمی است آیا غیر ازتمجید و تعریف حرف دیگری می‌شوند ولی اگر شخص دیگری در غیاب ایشان بپرسد منصور چطور آدمی است ممکن است چیزهای دیگری بگویند سنن پارلمانی را نمی‌توان به میل و اراده شخصی تغییرداد و رأی مخفی هر کسی آزاد است عقیده خود را اظهار کند ولی از نمایندگان محترم سؤال می‌کنم رئیس فراکسیون یا لیدرهای مجلس که نظر دارند مورد توجه واقع شوند و در انتخابات آینده از حمایت رئیس ستاد کاملاً برخوردار گردند آیا ممکن است شهامت بخرج داده علناً با روی کار آمدن حکومت قلدری مخالفت کنند؟ ماکه از روش ملل دموکرات عالم مطلعیم بجای اینکه ره را چنان رویم که ره روان رفته‌اند و بجای اینکه ما مردم را آزاد بگذاریم که از تعادیات این دستگاه فاسد و ازعدم رضایتی که سرتاسر این کشور را گرفته‌است شکایت کنند تا اینکه راهی برای اصلاحات و بهبود حال مردم و عدالت اجتماعی بدست آوریم (باحالت تأثر) بدست تشکیل دولت دیکتاتوری و برسلطه محدودیتهایی که این رژیم منحوس دارد می‌خواهیم باز نیم قرن ملت ایران را تحت اسارت بگذاریم. من عاقبت اینکار را نه به صلاح ملت و نه در صلاح اعلیحضرت همایون شاهنشاهی هیچ کدام نمی‌دانم و در خاتمه عرض می‌کنم که تا ما نمایندگان جبهه ملی در این مجلسیم باهرگونه دولتی که روی اصول دموکراسی و سنن پارلمانی تشکیل نشود مخالفیم و ازهرگونه فداکاری در این مبارزه ولو به قیمت جان ما تمام شود خودداری نداریم (مکی – باید ازروی جنازه‌های ماعبور کنند تا بتوانند دیکتاتوری ایجادنمایند) این بود مطالبی که من از طرف فراکسیون جبهه ملی فراکسیون وطن یعنی نمایندگان جبهه ملی به عرض مجلس شورای ملی رسانیدم ولی اکنون خودم مطالبی دارم و طرحی تهیه کرده‌ام و به عرض میرسانم و قرائت می‌کنم و از آقایان خواهش می‌کنم که نهایت توجه را به طرح من مبذول بدارند من نمی‌خواستم این طرح را امروز در این مجلس مطرح کنم برای اینکه آقایان را در حال نگرانی می‌گذارم تا قانون انتخابات، قانون مطبوعات، قانون حکومت نظامی در این مجلس تصویب شود یکی از آقایان نمایندگان روزی به من گفت که باز مامجبوریم که این قانون انتخابات را بصورتی تصویب کنیم که دولت تصور بکند اگر مجلس را منحل نمود نتواند نمایندگانی به میل خود به این مجلس روانه کند و منهم روی همین اصل گفتم سکوت اختیار می‌کنم و حرف نمی‌زنم تأمل می‌کنم تا اینکه لایحه قانونی دولت راجع بهانتخابات و مطبوعات و قانون حکومت نظامی که نخست‌وزیر جرأت نکرده‌است تاکنون به مجلس بیاورد و تصویب بکنند ولی اکنون عرایضی دارم که باید عرض بکنم و امیدواریم که نمایندگان مجلس ازصلاح ممکت خارج نشوند و بعرایض من توجه کنند و ملت ایران را از عملیات خود راضی بدارند ملت ایران در بند این نیست که نماینده حقیقی در این مجلس، البته در بند هست ملت ایران آرزومند هست که نمایندگان حقیقی خودرا در این مجلس بفرستند ولی اگر نمایندگانی آمدند که نمایندگی انها مورد تصویب ملت ایران نبوده‌است اگر در این مجلس کاری به صلاح ملت بکنند نمایندگان ملت هستند این را بدانید من خودم را نماینده ملت می‌دانم اما اگر من در این مجلس خیانت بکنم روح ملت ازمن بیزار است ملت به هیچوجه به من با نظر خوب نگاه نمی‌کند وای اگر یک کسی نماینده ملت نباشد ولی در این مجلس به ملت خدمت بکند ملت ایران او را نماینده خود می‌داند (صحیح است) این مسئله به یک نماینده مأذونی اجازه بدهد که معامله‌ای برای اوبکند اگر معامله به ضرر اوتمام شد از نماینده ماذون راضی نیست. ولی اگر نماینده غیر مأذونی یک معامله خوب، یک معامله صحیح بکند در صلاح کسی آن شخص آن نماینده غیر مأذون را بانهایت خوبی تلقی می‌کند و معامله او را قبول می‌کند پس عقیده من اینست (شوشتری –اما نباید سیره بشود) منظورم اینست که اگر امروز آقایانی که در این مجلس هستند باید توجه بکنند یعنی عده‌ای توجه بکنند که ازچه راهی به مجلس آمده‌اند خدمت به ملت واجب است ایرادی هست که آقایان ازچه راهی وارد می‌شوند ولی وقتی که آمدند در این مجلس و گفتند که ما نماینده ملت هستیم باید کاری برخلاف مصالح ملت نکنند اینست عرایض من و استدعا می‌کنم که تا حالا همین طور که سکوت اختیار کردید حرف نزدید، باز هم در عرایض من سکوت اختیار بفرمایید حرف نزنید ببینید که من چه عرض می‌کنم و در صلاح ملت چه پیشنهادی می‌کنم
رئیس - جناب آقای دکتر مصدق وقت شماتمام است و نوبت آقای نریمان است
نریمان – بنده وقت خودم را به آقای دکتر مصدق می‌دهم.
رئیس – بسیارخوب بفرمایید آقای دکتر مصدق.
دکتر مصدق - در ۱۸ مهرماه ۱۳۲۸ دعوتی شده بود که عده‌ای از آقایان مدیران جراید در خانه من جمع شدند و برای جلوگیری از دخالت دولت در انتخابات دوره ۱۶ تقنینیه تبادل نظرنموده و تصمیمی اتخاذ نمایند. از بین مدعوین آقایان ذیل برای اینکار به اکثریت آرا انتخاب شدند:
- - آقای جلالی نایینی مدیر روزنامه کشور
- - عباس خلیلی مدیر روزنامه اقدام
- - مهندس زیرک‌زاده مدیر روزنامه جبهه
- - عمیدی نوری مدیر روزنامه داد
- - دکترحسین فاطمی مدیر روزنامه باخترامروز
- - احمدملکی مدیر روزنامه ستاره
- - حسین مکی یک از دعوت کنندگان و اکنون دبیر جبهه ملی
آقایان مفصله‌الاسلامی فوق در جلسه بعد به این جانب اختیاردادند آنچه در صلاح مملکت می‌دانم به آن عمل کنم و این جانب هم از عموم طبقات شهر دعوت نمودم که قبل از ظهر جمعه ۲۲ مهرماه مقابل کاخ سلطنتی حاضرشوند و همگی به اتفاق عرض‌حال خودرا ازاقدامات بی‌رویه و خلاف قانون دولت ساعد به پیشگاه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی تقدیم کنند.
بعد از انتشار دعوت مزبور دولت تصمیم گرفت که باما مخالفت کند و روی این نظر سرتیپ صفاری رئیس اداره شهربانی وقت اعلامیه‌ای صادرنمود و بما نسبت ماجراجوئی داد. اگرعرض کنم شبی که فردای آن می‌خواستم به کاخ سلطنتی برویک برمن چه گذشت و آنی از فکر خونریزی و کشتاری که احتمال داده می‌شد واقع شود راحت نبوده‌ام خلاف عرض نشده ولی چون شروع به یک مبارزه ملی شده بود عقب‌نشینی موردنداشت و به خود می‌گفتم که تا من و یک عده‌ای در راه آزادی ازبین می‌رویم ملت ایران هیچوقت روی آسایش نخواهد دیدی و به استفاده از حق ملی و حیاتی خود نایل نخواهد شد ولی با این حال راضی نمی‌شدم که دعوت من منجر به خونریزی و قتل عده‌ای بیگناه بشود و سعی می‌کردم حتی‌المقدور پیش آمدی نکند که مخالفین آزادی آن را وسیله پیشرفت مقصود خود قرار دهند و به جای اینکه ما می‌خواستیم ازمحدودیتهایی که برای ما درست کرده‌اند خلاص شویم دچارمحدودیت‌های بیشتری بشویم و روزگار مردم ایران از این هم که هست سیاه تر شود. وقتی برای رفتن مقابل کاخ از خانه خارج شدم به وسیله بلندگو از مردمی که دعوتم را اجابت کرده و ابلاغیه رئیس شهربانی در آنجا ایجاد خوف و وحشت نکرده بود درخواست نمودم که بالاترین فداکاری این است از کسی صدا بلند نشود. حضرات آقایان نمایندگان محترم اگر عرض کنم که در آن معبر غیر از صدای کفش صدای دیگری شنیده نشد بیان واقع است و سوت سبب شد که نتوانند ما را ماجراجو قلمداد کنند و موفقیت نصیب ما بشود.
اکنون لازم می‌دانم از آن مردم حساس وطن پرست از آن مردمی که رشد ملی خود را ثابت کرده‌اند صمیمانه تشکر کنم و ازعرض این مقدمه مقصود آن است که امروز می‌خواهم از آقایان محترم و همکاران عزیزم این استدعا را بکنم که نسبت به طرحی که تهیه نموده‌ام و تا این ساعت کسی از آن مسبوق نیست شفاها اظهار موافقت و مخالفت نکنند و نکات ذیل را مورد توجه قراردهند:
- (۱) چنانچه بعضی ازآقایان در خارج ازجلسه کاری دارند من تأمل می‌کنم که تشریف ببرند و کارخود را انجام دهند تا اینکه در موقع شور و بحث از جلسه خارج نشوند و کسی نگوید که رفته‌اند بابعضی ازمراکز حساس مشورت کنند
- (۲) من طرح خودرا در ۴ نسخه تهیه کرده‌ام و محتاج است که ۱۴ نفردیگر آن را امضاء کنند تا رسمیت پیدا کند بنابراین تمنی می‌کنم پس از قرائت چهارنفر ازآقایان موافق برخیزند و برمن منت بگذارند و هر نسخه‌ای را لااقل به چهار امضاء برساند تا اینکه بتواند مطرح شود
- (۳) در فوریت اول و دوم هیچکس به عنوان مخالف و موافق صحبت نکند و بر طبق معمول با قیام و قعود رأی بدهند چنانچه نتیجه مشکوک شد و بخواهند برطبق ماده ۱۵۵ آیین‌نامه با ورقه اخذ رأی کنند این جانب برطبق ماده ۱۵۶ تقاضای رأی مخفی خواهم نمود.
در موقع بحث و شور هم اگر کسی مخالفت نمود موافقین از دادن جواب خودداری کنند و به این قناعت نمایند که عقیده و رأی خود را بوسیله مهر سفید اظهار می‌کنند. حال باید دید که آقایان نمایندگان نکات معروضه را چه اندازه مورد توجه قرارمی‌دهند. و چگونه آنها را در این جلسه اجرامی‌کنند اکنون استدعا می‌کنم اگر خارج از جلسه کاری نیست اجازه بفرمایید طرح خود را قرائت کنم مجلس شورای ملی: خاطر آقایان نمایندگان مستحضر است پنجشنبه اول اردیبهشت ۱۳۲۸ مجلس مؤسسان مرکب ازنمایندگان مرکز و ولایات تشکیل گردید و در اصل ۴۸ قانون اساسی تجدید نظر نمود و اصل تجدیدی بدین قرار تصویب گردید: (اعلیحضرت همایون شاهنشاهی می‌تواند هر یک از مجلس شورای ملی و مجلس سنا را جداگانه و یا هر دو مجلس را در آن واحد منحل نماید در هر مورد که مجلسین یا یکی از آنها به موجب فرمان همایونی منحل می‌گردد باید در همان فرمان انحلال علت انحلال ذکر شده و امر به تجدید انتخابات نیز بشود انتخابات جدید در ظرف یکماه از تاریخ صدور فرمان شروع شده و مجلس یا مجلسین جدید در ظرف سه ماه از تاریخ مزبور باید منعقد گردد – مجلس جدید که پس از انحلال تشکیل می‌شود برای یک دوره جدید خواهد بود نه برای بقیه دوره مجلس منحل شده مجلس یا مجلسین جدید را نمی‌توان مجدداً برای همان علت منحل نمود. هرگاه در مورد طرح با لایحه قانونی که دو دفعه از مجلسی به مجلس دیگر رجوع شده‌است بین مجلس سنا و مجلس شورای ملی توافق نظر حاصل نشود کمیسیون مختلطی مرکب از اعضای مجلسین که به عده مساوی از طرف هریک از مجلسین انتخاب می‌شود تشکیل و در مورد اختلاف رسیدگی کرده گزارش خود را به مجلسین تقدیم می‌نماید. هرگاه مجلس سنا و مجلس شورای ملی گزارشی را که کمیسیون مختلط داده‌است تصویب نمود قانون مزبور برای توشیح صحه ملوکانه ارسال می‌شود در صورتی که مجلسین در گزارش کمیسیون مختلط نیز توافق نظر حاصل نکردند مورد اختلاف به عرض ملوکانه می‌رسد هرگاه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی نظرمجلس شورای ملی را تصویب فرمودند امربه اجرا می‌دهند والا موضوع تا شش ماه مسکوت مانده وعندالاقتضاء ممکن است بعد از انقضای این مدت به عنوان طرح یا لایحه جدیدی در یکی از مجلسین مطرح شود. اصل ۴۸ و هر یک از اصول دیگرقانون اساسی مورخ ۱۴ ذیقعده الحرام قمری و متمم آن که مخالف مقررات این اصل است نسخ می‌شود این اصل ۴۸ قانون اساسی مصوب در مجلس مؤسسان که در اول اردیبهشت ماه ۱۳۲۸ تشکیل شده نظر به این که علت اصلی انحلال در سایر ممالک طول مدت دوره تقنینیه‌است که به واسطه حوادث سیاسی و اقتصادی بین افکار عامه در زمان انتخابات و افکار جامعه در موقع انحلال فرق‌های فاحشی دیده می‌شود که در بسیاری از موارد دولتها نمی‌توانند با مجلس همکاری کنند و همکاری مجلس با دولت بسته به انحلال مجلس است که نمایندگانی مطابق افکار روز انتخاب شوند و به مجلس بروند و اختلاف را مرتفع کنند ولی در ایران چون مدت دوره تقنینیه زیاد نیست انحلال مجلس را ایجاب نمی‌کند و پس ازدو سال مجلس خود به خود منحل می‌شود نظر به این که در موقع تجدید نظر مجلس سنا وجودنداشت که در موقع بروز اختلاف طبق اصل ۴۸ مجلس سنا انفصال مجلس شورای ملی را تصویب کند ولی اکنون که مجلس سنا هست هر وقت چنین اختلافی روی داد راه انحلال بازاست و مجلس سنا به وظیفه خود عمل می‌کند نظر به این که تجدید نظر در قانون اساسی را باید مجلس مؤسسانی بکند که اعضای آن نمایندگان حقیقی ملت باشند و مجلس مؤسسان منعقد در اول اردیبهشت ماه ۲۸ این شرط را واجد نبوده‌است لذا امضاءکنندگان ذیل برای جلوگیری از هرگونه جدال بین ملت ایران و مجلس مؤسسان اول اردیبهشت درخواست می‌نماییم که اصل ۴۸ قانون اساسی مورخ ۱۴ ذیقعده ۱۳۲۴ هجری قمری به عنوان تفسیر در محل خود برقراربماند برای اقناع آن عده ازنمایندگان مجلس مؤسسان که شرم از خدا نکنند و خود را برای تجدید نظر در قانون اساسی مأمور حقیقی ملت قلمداد کنند کافی است که گفته شود برطبق اصل ۲۷ متمم:((شرح و تفسیر قوانین ازوظایف مختصه مجلس شورای ملی است)) همچنان که در دوره دویم تقنینیه وکلای حقیقی ملت اصل هفتم قانون اساسی راجع بحد نصاب عده حضار در موقع مذاکره و رأی را در ۱۶ ثور ۱۲۹۰ (هفتم جمادی الاولی ۱۳۲۹) تفسیر کرده‌اند اکنون این مجلس هم صلاحیت آن را دارد که مصوبات مجلس مؤسسان را تفسیر کند. برای ملت ایران هم که حاضر نیست در قانون اساسی غیر از نمایندگان حقیقی ملت تصرفاتی بکنند کافی است که ما اصل ۴۸ را دست نخورده به جای خود بگذاریم و ثابت کنیم هر مجلسی که کارخوب بکند مرضی خاطر ملت است. این هم ماده واحده‌است که باید ۱۴ نفر امضاء کنند حالابسته به اختیار خودتان است من فداکاری کردم من امروز به وظیفه ملی خودم رفتارکردم بکنید من افتخاری را که باید ببرم می‌برم نکنید هم می‌برم روز اولی که آقای منصور شما که آمدید نحست‌وزیر شدید بیایید قدمی برای اصلاحات این مملکت بردارید موفق شدید نام نیک خواهید گذاشت موفق هم نشدید بازنام نیک شما محفوظ است خواهند گفت منصور خواست کاری بکند ولی نگذاشتید ولی متأسفانه ایشان از روزی که تشریف آوردند غیر از همان دو لایحه‌ای که قرار بود که تقدیم مجلس بکنند راجع به قانون انتخابات و قانون مطبوعات قدم دیگری برنداشتند بعد از آن هم یک قدم مفید دیگری برداشتید آن قانون فروش خالصجات است که می‌خواهند خالصجات را هم اشخاص ملاک و پرپول و متمول بگیرند، اگر آقایان می‌خواهند مجلس شانزده در تاریخ این مملکت نامی بگذارد این عرایضی که من گفتم کاملاً اجراکنید ابداً صحبت نکنید ابراز موافقت و مخالفت نکنید اگر با این لایحه هم مخالفید من عرضی نمی‌کنم شما مخالفی با این لایحه عیب ندارد ممکن است یک عده‌ای با این طرح مخالف باشند اگر مخالفید رای ندهید اگر شما آمدید این طرح را رد کردید قهراً مجلس مؤسسان را تأیید کردید و آن وقت قدری رفع شبهه ازمردم می‌شود اگر این طرح را ردکردید به وحدانیت حق مردم رأی مجلس و مجلس مؤسسان هیچ کدام را رأی حقیقی ملت نمی‌دانند حالا این طرح است از آقایان خواهش می‌کنم چهارنفر برخیزید و هریک نسخه را به چهارامضاء برسانند که مطرح شود بعد اگر مایلید رأی خودتان را اظهار بکنید هرجور دلتان می‌خواهد حالا بنده چهار نفر جوانمرد می‌خواهم که برخیزند هل من ناصر ینصرنی (دراین موقع ۴ نفر آقایان مکی – اللهیار صالح – دکتر شایگان – دکتر بقائی هریک نسخه از طرح را از آقای دکتر مصدق برای امضاء گرفتند) باز هم نمایندگان جبهه ملی
تیمورتاش – جوانمردی که صرفاً به اطاعت نیست بگذارید ماهم حرفمان را بزنیم
رئیس – موضوعی مطرح نیست نطق قبل از دستور است
دکتر مصدق – اصل ۴۸ قائم مقام اصل ۴۸ مجلس مؤسسان جدید می‌شود یعنی اصل ۴۸ که از طرف نمایندگان حقیقی ملت در اول مشروطیت بوده قائم مقام اصل ۴۸ مجلس مؤسسان بشود
تیمورتاش - آقای رئیس این که نمی‌شود
جمال امامی – خلاف قانون است
رئیس - موضوعی مطرح نیست نطق قبل ازدستور کرده‌اند و سه نفر ازآقایان ناطقین نوبتشان را به ایشان داده‌اند. هشت دقیقه هم بیشتر وقت باقی نیست.
اسلامی - بنده که نوبت خودم را ندادم
آشتیانی‌زاده – خوب حالا لطف بفرمایید
رئیس – شما آقای اسلامی وقتتان را واگذار نمیگنید؟
اسلامی – بنده نوشتم که مطالبی دارم و بایستی عرض کنم و این موضوع فعلاً مطرح نیست وقتی که قبل از دستور تمام شد مطرح بشود که نمایندگان اظهار عقیده بکنند
دکتر مصدق - بنده استدعا می‌کنم که سرکار وقتان را ببنده بدهید
اسلامی - بنده عرضی ندارم ولی روی این موضوعی که مطرح فرمودید بایستی صحبت بشود
دکتر مصدق – البته این فرمابشات سرکار در نظر گرفته خواهد شد. آقای دکتر شایگان شما همینطور بگردانید که بعد نگویید پهلوی ما نیاوردند بدهید به قدما، ایمان در قدما است
امامی اهری – بنده با کمال صراحت عرض می‌کنم که این طرح به ضرر مجلس است
جمال امامی- آقای رئیس شما بفرمایید
رئیس – هیچ الزامی ندارد کسی امضاءبکند اگر خواستند آقایان امضاء می‌کنند و در غیر این صورت خیر بنده هم معتقدم که باید طرح در خارج وقتی که موجبات قانونیش تمام شد در مجلس مطرح شود و یک فراکسیونهایی هست. یک مطلبی که مطرح می‌شود باید در مجلس مطرح شود و آقایان باید در خارج مذاکره کنند
نورالدین امامی – ما چه صلاحیت داریم کارمجلس مؤسسان را تغییر بدهیم
حائری‌زاده - کجا صلاحیت داشت آن مجلس مؤسسان
دکتر مصدق – بنده خاطردارم وقتی طرح نفت را در این مجلس عنوان کردم عوض ۱۶ امضاء ۸۰ امضاء شد بعداً آقایان رفتند در خارج کوشش کردند که امضایشان در صورت جلسه نوشته نشود.
تیمورتاش - چه طرحی
دکتر مصدق - طرح لایحه نفت
تیمورتاش - بنده که آنرا امضاء کردم همان تیمورتاش سابقم بنده آقای دکتر اگر اجازه بفرمایید عرض کنم
دکتر مصدق – این طرح را بنده همینطور آوردم ما به وظیفه خودمان عمل کردیم آقایان مختارید
تیمورتاش - بنده طبق ماده ۹۰ اخطاردارم
جمال امامی - بنده هم طبق ماده ۹۰ اخطاردارم
دکتر مصدق - آقا بنده معلومم شد از این مجلس ذره‌ای برای این مملکت امیدی نباید داشت
عده‌ای از نمایندگان - اینطور نیست (همهمه نمایندگان) (زنگ ممتد رئیس)
نورالدین امامی - اخطاردارم آقای رئیس
دکتر مصدق - اجازه بدهید شما هم صحبت خودتان را بعد بفرمایید بکنید، بنده این طرح را پیشنهاد کردم که نمایندگان مجلس از این تزلزل و نگرانی بیرون بیایند (نورالدین امامی – نگرانی نداریم) آقای امامی اجازه بفرمایید بعد از بنده حضرت عالی اجازه می‌گیرید تشریف می‌آورید هیچ مانعی هم ندارد بنده این طرح را از این نظر پیشنهاد کردم که نمایندگان مجلس از این تزلزل و نگرانی در آتیه اگر بنا شود عقیده آزاد راجع به لایحه نفت اظهار کنند و حربه انحلال در پشت گردن آنها نباشد خواستم نمایندگان از قید آن بیرون بیایند حالا دیگر چه عرض کنم
جمال امامی - اگر راست می‌گویید راجع به آن لایحه نفت بدهید امضاءکنیم که کان لم یکن است.
دکتر مصدق – آن را که شما می‌خواهید امضاءکنید آن امضاندارد
جمال امامی – دارد شما نمی‌خواهید مطرح کنید.
دکتر مصدق - مقصود من این بود که نمایندگان مجلس از این تزلزل و این نگرانی در آیند.
عده‌ای از نمایندگان - نگرانی نداریم، هیچ نگرانی نیست
دکتر مصدق - در تمام دنیا قضات دادگستری استقلال دارند یعنی قضات دادگستری تا لایتغیر نباشند نمی‌توانند رأیی را برطبق عدالت بدهند برطبق موازین بدهندحالا اگر آقای امامی امری بفرمایند که من لایتغیر هستم ما هم عرضی نداریم و اگر اظهاری هم می‌کنند برخلاف این اصل است نمایندگان مجلس شورای ملی باید در دوره تقنینیه مصون باشند و تصورکنند که در یک دوره تقنینیه غیر از صلاح مملکت نمی‌توانند کاری بکنند، این پیشنهاد را بنده کردم که آقا این نمایندگان محترم محکم برجای خودشان بنشینند و هر لایحه‌ای و هر مطلبی که از شما می‌خواهند روی اصل آزادی و روی اصل دموکراسی رأی بدهید حالا نخواستید نخواستید. من یک نفر ایرانی هستم که می‌خواهم تا بمیرم به وظیفه خودم عمل کنم (نمایندگان – همه همینطورند) و تاریخ شهادت بدهد که من یک فردی از افراد این مملکت هستم که از همه چیز خودم در راه خیر و صلاح مملکت می‌گذرم حالا شما نمی‌خواهید مرحمت زیاد، بنده بخدا به این مجلس فقط برای خدمت آمده‌ام، من حالم مساعد نیست، من ناخوشم، دیشب طبیب آمد گفت اگر دو ماه استراحت نکنید خطر به شما متوجه می‌شود اینست که بنده از آقایان نمایندگان محترم خداحافظی می‌کنم و استدعا می‌کنم که بنده را از همکاری خودتان اخراج بکنید (تیمورتاش – اجازه بفرمایید صحبت بشود و ماهم عرض کنیم که چه می‌خواهیم بگوئیم)
نورالدین امامی – آقا طبق ماده ۹۰ بگذارید صحبت کنیم
شوشتری - بنده طبق ماده ۹۰ اعتراض دارم، اخطار نظامنامه‌ای دارم
اسلامی - آقا نوبت بنده‌است بنده اسم نوشته‌ام، قبل ازدستور سومی بنده هستم
رئیس - شما ده دقیقه می‌توانید صحبت کنید بفرمایید (شوشتری – بنده اخطاردارم)
اسلامی - عرض کنم که بنده مجبورم قبلاً صحبتی که خودم داشتم و خیلی هم مهم است بگذارم کنار و فرمایشاتی که جناب آقای دکتر مصدق فرمودند تا آنجایی که بنده می‌توانم و شاید نظر همه آقایان باشد جوابی عرض کنم. البته مقدمه این نکته را ناگزیرم عرض کنم که جناب آقای دکتر و آقایان اقلیت تصدیق می‌کنند که از وقتی که مجلس شورای ملی دوره شانزدهم افتتاح شد هر طرح قانونی که تهیه کردند اگر ۸ نفرامضاءکرده‌اند همیشه امضای بنده هم بوده برای اینکه می‌دیدم واقعاً با یک حسن نیت می‌خواهند که یک کاری برای مملکت بشود، دو یا سه طرح دادند که امضای بنده هم پای آنها هست تا شدیم ۱۵ نفرکه آنها بتوانند طرحشان را تقدیم بکنند و البته ایشان مرد اصولی هستند، دکتر حقوق هستند وقتی که ما طفل بودیم اسم ایشان را می‌شنیدیم دکتر مصدق، دکتر مصدق معروف بودند و ما به ایشان احترام داشتیم حالا هم احترام می‌کنیم همه آقایان نمایندگان مجلس آمده‌اند اینجا که خدمت کنند آن وقت یک دفعه همه را راندن به اینکه در آینده نمایندگان واقعی می‌آیند، آقا ۱۳۰ نفر نماینده باید در این مجلس بیاید و امسال چند هزارنفر داوطلب بودند هر انتخاباتی که شما بکنید بنده الان امروز اینجا اعلام می‌کنم این قانون انتخاباتی که آورده‌اند یک پول بدرد نمی‌خورد یک شاهی به دردنمی‌خورد (صحیح است) یک قانونی آورده‌اند که مجلس شورای ملی نمی‌تواند تصویب بکند بر ای اینکه بازهم دست دولت در کار است شما فردا یا یک سال دیگر خواهید رفت، این قانون انتخابات از آن قوانینی نیست که مجلس شورای ملی بتواند رویش همینطوری رأی بدهد (صحیح است) برای اینکه بسیاری از موارد است که دست دولت بیشتربازشده، تقلبات زیادترخواهد شد این است که این قانون دردی را دوا نمی‌کند و اینکه حمله بشود که انتخابات همه جا خراب بوده اینهم بسیارحرف ناحسابی است (صحیح است) بنده اینجا عرض می‌کنم و می گویم اگر آقای دکتر می‌خواهند ماهمکاری کنیم بایستی همیشه روی اصول و مقررات رفتارکنند بنده بنوبه خودم عرض می‌کنم این مازندران است همیشه آقایان در تابستان یا ایام عید به رامسر و بابلسر تشریف می‌برند آنجا یک سؤالی ازمردم بکنند که عباس اسلامی یا وکیل دیگر مازندران آیا برای مردم کارمی‌کند؟ بنده خودم را عرض می‌کنم و حتی که بنده هرچه داشتم در این دو دوره که آمدم اینجا خرج کردم و دوندگی برای مردم کرده‌ام در خانه‌ام هم بازاست، برای مردم جان می‌کنم طاقت ندارم که اینجا حرف آقا دکتر مصدق را گوش کنم من خودم را وکیل مردم می‌دانم همه آقا این هم می‌دانند ۶۴۸۷۰ نفر وکیل نشدند اینها ناراضی خواهند بود شما خیال می‌کنید راجع به انتخابات تهران چیزی نگفتند؟ بنده عرض می‌کنم شما احترام دارید، ایشان احترام دارند والا مجلس شورای ملی می‌خواهد کارکند. دلیلش هم این است که بنده و عده‌ای همیشه طرح‌های شما را امضا می‌کنم بنده که یک فرد کوچکی هستم هر طرحی که شما می‌نویسید امضاءمی‌کنم، شما یک مرد اصولی هستید می‌آیید در مجلس نطق قبل ازدستور بکنید، بند هم صبح چایی نخوردم ساعت ۶ آمدم اینجا اسم نویسی کردم و جناب آقای اللهیار صالح و آقای نریمان هم تشریف داشتند بنده دیدم شرحی فرمودند که وقتتان را بدهید به من ولی آقا در حین نطق قبل از دستور، می‌شود یک طرحی داد، شما اگر می‌خواهید تظاهرکنید بین مردم استغفرالله تظاهر نمی‌گویم، ما هم یک وظیفه‌ای داریم، اینکه می‌گویند دیکتاتوری شده‌است، اینجا مجلس شورا است دراینجا باید مشورت کنیم، صحبت کنیم ما مطالعه می‌کردیم و صحبت می‌کردیم که آقا به این دلیل من امضامی‌کنم یا امضا نمی‌کنم و بنده از کسانی بودم که امضا می‌کردم ولی با این طرزی که شما دارید رفتارمی‌کنید، نمی توانستم امضا کنم بنده استدعامی‌کنم که با یک چوب همه را نرانید، اگر می‌خواهید کارکنید، اینجا همه نمایندگان آمده‌اند که با یک روح صمیمت کارکند ولی این طرز کارنیست بیرون می‌گویند دکتر مصدق می‌خواهد هرچه عقیده دارد بمردم تحمیل کند عقیده ایشان خیلی مقدس، خیلی محترم، اما می‌توانستند نطق قبل از دستورشان را بکنند. بعد هم طرح دو فوری همیشه مقدم برهرچیزیست و ما همیشه حاضریم، حالا هم حاضریم ولی استدعا می‌کنم که یک قدری رعایت احترام آقایان را هم بکنید، مجلس شورای ملی را منحل می‌کنند، به درک که بنده وکیل نشوم منحل بکنند، به درک که منحل کردند، ما اینجا می‌آییم مجلس هرروز یک کیسه زر با خود نمی‌بریم، ولله هر چه داشتیم در این دو سال خرج کردیم بنده می‌روم پی کارم، آقا نمی‌آید. آقای فرامرزی نمی‌آید. آقا یک مجلس مؤسسانی غلط یا درست به عقیده بند ه درست. بنده آمدم رأی دادم، حالا بیایم این را امضا کنم، اصلاً ملت به من میخندد. شما چه توقعی از من وکیل مؤسسان دارید؟ من آمدم آنجا رأی دادم حالا بگویم غلط کردم؟ آخر این می‌شود؟مردم می‌گویند که این چه وکیلی بود؟ شما یک توقعی بکنید که بشود عمل کرد آقای دکتر آن روزی که تشریف آوردند، با دولت هم گویا مذاکره‌ای در خارج داشتند و طرح تقدیم کردند که قانون مطبوعات و قانون انتخابات مقدم برقانون نفت مطرح شود این بسیار نظر خوبی است. همه ما آرزو داریم، خیلی خوبست ولی می‌دانید اگر قانون انتخابات یک ماه دو ماه به تأخیر افتد صد و سی نفر وکیل ضرر خواهند برد؟ یا آنکه کاندیدها ضرر خواهند برد؟ یا ضرر یا نفع، اما ازهمه چیز مهمتر برای مردم کشور به عقیده من لایحه نفت است، آن لایحه باید بیاید اینجا تکلیفش معلوم شود یا رد یا قبول، بنده آقا اعلام می‌کنم که همین قانون مطبوعات بنده خودم روزنامه می‌نویسم، دو مرتبه هم بنده را محاکمه کرده‌اند، ده تومان هم بنده را محکوم کردند من خودم می‌دانم که اینها چه می‌کشند اما بنده عرض می‌کنم، اگر دویست نفر روزنامه نویس ضرربکنند این روزنامه نویس‌ها گذشت می‌کنند ولی ۱۵ میلیون جمعیت ایران انتظار دارند، تکلیف معلوم شود، (شوشتری – ۲۰ میلیون نفر) (دکتربقائی – تا دولت جواب آن ایراداتی که به آن لایحه شده ندهد، نمی‌تواند آن لایحه را بیاورد) صحیح است بنده خودم هم با جنابعالی موافقم و در نطقی هم که کردم، بنده اولین کسی بودم که گفتم این لایحه به ضرر مملکت است، خدای من شاهد است فقط ندای وجدانست که عرض می‌کنم خود شما‌ها بگویید که نفت چه جوری بشود؟ آقای دکتر مصدق ما چکار کنیم؟ این را رد کنیم یاچکار کنیم. ما که نمی‌توانیم قشون بکشیم و نفت را متصرف شویم. پس خود جنابعالی بنشینید یک طرحی تهیه کنید که اینجوری بکنیم و ببینید که همه آقایان موافقت می‌کنند و اگر نکردند حمله بکنید. شما که میفرمایید که این لایحه بد است. منهم با شما موافقم، نفت ما را دارند می‌برند، پدر ما را درآورده‌اند، آقای دکتر مصدق الان تمام مراحل سیاست را طی کرده‌اند بیایند بنشینند با کارشناسان نفت صحبت بکنند و با متخصصین یک طرحی تهیه کنند، بیاورند به مجلس، ما هم امضاء می‌کنیم، بعد یا رد می‌شود یا قبول می‌شود یا انگلستان قبول می‌کند یا نمی‌کند،(دکتربقائی – دولت موافقت نمی‌کند یک سال است ما گزارش ژیدل را خواسته‌ایم نمی‌دهند، گزارش ژیدل از ملت ایران پنهانست) (جمال امامی – بنده اعتراض دارم) بنده در این مورد بیش از این عرض نمی‌کنم و به آقایان اطمینان می‌دهم همان طوری که مکرر عرض کردم، دلیل همکاری ما با شما اینست که هر وقت شما هر طرحی دادید، بنده خودم همیشه امضا کرده‌ام، ولی جناب آقای دکتر بقائی این راهش نبود که اینطوری بکنید الان آقای دکتر مصدق باز هم قهر کردند. حالا مردم در خارج اینطور خیال می‌کنند که ایشان یک عملی می‌خواستند بکنند که تمام این گرسنه‌ها سیر بشوند. تمام این بیکار‌ها مشغول کاربشوند و آقایان نگذاشتند. در صورتی که بنده عقیده دارم که اگر من مانع این کارهستم، حاضرم بروم در خانه‌ام بنشینم شاید آقایان باشند که این نظر را داشته باشند (دکتر بقائی – کاراینست که جلو تحریکات حکومت دیکتاتوری گرفته بشود) بلی آنرا هم بنده با شما هم عقیده هستم. ملت ایران دیگر به هیچ قیمت زیر بار حکومت دیکتاتوری نمی‌رود.(آشتیانی‌زاده – الان رفته) (دکترشایگان – خدمت شما هم خواهند رسید) خواهید دید که آن روز اکثر این نمایندگان با شما حاضرند که فداکاری کنند، و باید از روی جنازه‌شان بگذرند شما هشت نفر تنها نخواهید بود، (دکتر شایگان – متأسفانه دیر خواهدبود) اما مطلبی که می‌خواستم عرض کنم.
رئیس - دیگر وقت زیادی ندارید آقای اسلامی
اسلامی - بلی بنده مطالبم خیلی زیاد بود ولی یک موضوعی را عرض می‌کنم و بقیه را می‌گذارم برای وقت دیگر، و اما موضوع دیگری را که می‌خواستم عرض کنم و می ترسم وقت تمام بشود، الان اطلاع دادند که یک عده پلیس رفته‌اند به بیمارستانها، این دانشجویانی که در دانشکده پزشکی هستند، خواسته‌اند بزور ببرند برای امتحان، و من می‌خواستم عرض کنم که اگر یک تصادمی بشود بین دانشجویان و پلیس ممکنست یک اتفآقاتی بیش بیاید. الان رفته‌اند در بیمارستان نجات و کاغذی نوشته‌اند که پلیس آمده آنجا که آنها را به زور ببرد سر جلسه سر جلسه امتحان حالا بنده صحت و سقمش را نمی‌دانم. و به این اعتصاب دارند رنگ سیاسی می‌دهند در حالی که در این اعتصاب هم مجلس شورای ملی و هم دولت تصدیق کرد که اینها حق دارند و کنار آمدند و رفتند سرکلاس ولی وقتی محصلین گفتند دیدی ما پیش بردیم به آقای رئیس دانشکده برخورده خوب آقا اینها طفلند معلم پدر روحانی است آمدند گفتند شما در اعتصاب رعایت دیسیپلین را نکردید، من نمی‌دانم دیسیپلین یعنی چه؟ اگر اینها متهم سیاسی هستند و با یک جاهایی بند و بست دارند قانون هست، اینها را تعقیب کنید:ما هم مستحضر بشویم، اما بیخود تحریک نکنید اگر یک دانشجویی گفته‌است دیدید ما پیش بردیم اینکه حرفی نیست. عرض کنم که آقایان نمایندگان محترم شاید این سه چهار روزه در روزنامه‌ها ملاحظه فرموده‌اند که در اطراف نامه آقای جان وایلی سفیر کبیر سابق امریکا در ایران به کنگره زیاد قلمفرسایی شده...
رئیس - دو دقیقه بیشتر وقت ندادید.
اسلامی - شاید متن این نامه به نظر آقایان نرسیده باشد. بنده متن نامه را پید اکرده بودم که اینجا بخوانم ولی چون دو سه ستون روزنامه‌است و وقت نمی‌رسد که بخوانم خلاصه آنرا عرض می‌کنم متن نام‌های که بنده بدست آوردم و در تمام قسمت‌هایش هیچ صحبتی از کمک مالی و اقتصادی نیست تمام می‌گوید که به ایران کمک نظامی کنیم اسلحه بفرستیم چه بکنیم و حال اینکه با فرمایشاتی که اعلیحضرت همایونی در امریکا فرمودند که به ما کمک مالی و اقتصادی بشود عرض می‌کنم که لازم است کمک اقتصادی و مالی بر کمکهای دیگر مقدم باشد هیچ کمکی تا حالا نشده‌است من تعجب می‌کنم سفیر کبیری که دو سال در این جا بوده و اوضاع مملکت را دیده در نامه ای که به کنگره داده هیچ ذکری از کمک اقتصادی به میان نیاورده و حال اینکه ما همه می‌دانیم اگر دلشان می‌سوزد قرار است که جلوی سیل کمونیسم گرفته شود باید شکم مردم را سیر کرد و در درجه اول باید برای اینها نان داد و گندم خریدیم پول دادیم عقیده بنده این است و عقیده اکثر مردم این است که باید اول کمک اقتصادی بشود بنده نمی‌دانم آقای سفیر کبیر امریکایی اطلاع هستند با اینکه بنده نمی‌توانم درک کنم در آن نامه ذکری از کمک اقتصادی نکرده باشد بهر صورت استدعا می‌کنم (فرامرزی- قسمت اقتصادی را کیهان برای خودش برداشته) که دولت اگر مقتضی می‌داند در مجلس علنی توضیحی در این باب بفرمایند.
صفائی - این کمک از لحاظ ملت ایران نیست از لحاظ نظامی و برای خودشان است بران خاطر ملت ایران نمی‌آید کمک‌هایی بکنند.
رئیس – آقای اسلامی وقت شما گذشته و حالا سه نفرازآقایان به عنوان ماده ۹۰ می‌خواهند اظهاراتی بکنند ولی فعلاً آقای نخست‌وزیر بیاناتی دارند. آقای نخست‌وزیر بفرمایید
- معرفی آقای صادق وثیقی به وزارت اقتصاد ملی و بیانات آقای نخست‌وزیر راجع به نفت
۳- معرفی آقای صادق وثیقی به وزارت اقتصاد ملی و بیانات آقای نخست‌وزیر راجع به نفت
نخست‌وزیر - آقای صادق وثیقی را به وزارت اقتصاد ملی معرفی می‌کنم (مبارک است) چون در موضوع نفت اشاره شد و اظهار شد ازطرف یکی از آقایان که گزارشهایی را می‌خواهند ببینند بنده این موقع را مغتنم می‌شمرم و نظردولت را به عرض آقایان میرسانم نظردولت این است که چون قضیه نفت ازمسائل مهم مملکتی است و همه آقایان استحضار دارند در دوره ۱۵ تقنینیه اواخر دوره مطرح شده بود و مذاکرات ناقص ماند و به نتیجه نرسید و منتهی شد و خاتمه دوره تقنینیه در صورتی که صلاح دولت و مملکت اینست که تکلیف اینکار معلوم شود (صحیح است) تقاضای دولت اینست که آقایان موافقت فرمایند این موضوع جزو دستور واقع شود (دکتربقائی – تاجواب ایرادات داده نشود نمی‌شود مطرح بشود) حالا عرض می‌کنم تقاضا می‌شود یک کمیسیون خاصی برای این موضوع تشکیل شود هر طور آقایان صلاح بدانند از شعب از نمایندگان شعب از هر شعبه دو نفرسه نفر یک کمیسیون خاصی تشکیل شود آن وقت تمام مسائل مربوط به نفت و هرایرادی که بوده‌است با هر لایحه‌ای که بوده‌است بآن کمیسیون برود و دوسیه اینکار هم به کمیسیون بیاید (دکتربقائی – تاجواب ایرادات را ندهید هیچ کمیسیون صلاحیت رسیدگی ندارد) آقا اینکار باید در یک کمیسیونی بشود اینجا که نمی‌شود در تمام جزییات واردشد. خیلی جزییات هست خیلی مسائل هست مکاتبات هست گزارشات هست و همه به اختیار کمیسیون گذاشته می‌شود و آقایانی که نمایندگان شعب هستند آنجا تشریف می‌آورند آنجا و آقایان می‌بینند و تکلیف این کار را معین می‌کنند و به عقیده بنده معوق ماندن این قضیه به صلاح مملکت نیست (صحیح است) و تقاضای دولت این است که به تشکیل این کمیسیون آقایان تصمیم بفرمایند دولت هم به وظیفه خودش عمل خواهد کرد امیدواریم آقایان نمایندگان هم با فکر روشن و نظر خیرخواهانه‌ای دارند کاملاً وارد بشوند و این قضیه معوق را تکلیفش را تعیین و روشن بفرمایند
– بیانات آقایان: تیمورتاش – جمال امامی، شوشتری به عنوان ماده ۹۰ آیین‌نامه
۴ – بیانات آقایان: تیمورتاش – جمال امامی، شوشتری به عنوان ماده ۹۰ آیین‌نامه
رئیس - آقای تیمورتاش طبق ماده ۹۰ بیاناتی دارند (آشتیانی‌زاده – جناب آقای رئیس وارد دستور شویم) نه آقا برطبق ماده ۹۰ صحبت می‌کنند
تیمورتاش - بنده می‌خواستم قبلاً عرض کنم به عقیده بنده فحش بداست از خدا اگر شنود کس
رفیع - خواهش می‌کنم خدا را مستثنی بکنید خدا فحش نمی‌دهد
تیمورتاش - اجازه فرمودید به نظر بنده بیاناتی جناب آقای دکتر مصدق فرمودند و بنده در این جلسه اولین باری بود که شنیدم ولکن از آقایان مکرر نمایندگان شنیدم که در جلسات دیگر هم ایشان مکرر تکرار فرموده‌اند که وکالت ملی منحصر است به عده معدودی (دکتربقائی – این حرف را نگفته‌اید آقا) بنده با این حرف مخالفم و می‌خواهم عرض کنم که دور از نزاکت است که چنین فرمایشی بکنند بنده دو سال تمام با ایشان افتخارهمکاری داشتم نمی‌توانم باورکنم که یک چنین بیانی را فرموده باشند البته عقیده آزاداست و هر کس در بیان عقیده خودش آزاد است ولی هرکس باید در یک محیط آزادی بیان مطلب بکند کسانی که از حکومت دیکتاتوری خیلی تنفر دارند و همیشه اظهار تنفر می‌کنند به نظر بنده باید مقدم باشند و نگذارند و راضی نباشند که ترور عقاید بشود جناب آقای دکتر مصدق امروز طرحی پیشنهاد فرمودند که به قول خودشان تا امروز احدی از این طرح مطلع نبوده‌است بنده در کمیت و کیفیت این طرح کاری ندارم ولکن قدرمسلم این است که خلاف طرزعمل پارلمانی است که بیایند و بفرمایند که من از شما توقع دارم که هیچگونه صحبتی در اطراف این موضوع نکینید و فقط و فقط رأی بدهید که این طرح مورد قبول هست یا نیست این اساس مطلب است به نظر بنده اصل عمده این است که طرز عمل پارلمانی چنین نیست بنده به ایشان گفتم که حق جسارت ندارد مگر بخواهم به ایشان درس بدهم الی صحبت این است که بدون اینکه طرح مطرح بشود و بدون اینکه خوب و بدش گفته شود به نظر بنده معقول نیست که این طرح مطرح بشود اما نکته اساسی دیگراینکه می‌بینم هر ساعت هر آن به وسیله انواع مختلف ایجاد تشنج ایجاد دو دستگی ایجاد نفاق ایجاد کدورت بین اشخاص می‌شود من که عقلم قاصراست که عرض کنم از کجا سرچشمه می‌گیرد و منظورچیست ولکن قدر مسلم این است و این را با کمال وضوح عرض می‌کنم هر کس که به این تشنج به این اختلاف به این آتشی که امروز می‌سوزد دامن بزند قطعاً برخلاف مصلحت ایران اقدام کرده‌است (صحیح است) داستان مجلس مؤسسان خوب یابد (من نبودم) امری است علیحده و جزو برنامه عمل مجلس نیست مجلس در این زمینه باید رأی بدهد باید مطرح بشود و خواهد شد و اما امروزآمدن و گفتن الا الله باید این در را ببندید و از این مجلس بیرون نروید یا اینکه حقی را که یک عده‌ای به شاه مملکت داده‌اند از ایشان سلب بکنبد می‌گویم این به صلاح کشورنیست حقی را که (حق یا ناحق من کاری ندارم) داده شده‌است و به شاه مملکت در آن واحد از ایشان سلب بکنیم و این را موجب و وسیله یک نقار و کدورت بیشتری قراربدهیم (دکتربقائی- احسنت بر شما) بلی احسنت بر من جناب آقای دکتر بقائی احسنت بر من برای اینکه احساسات شخصی خودم را برای صلاح مملکت زیر پا می‌گذارم (دکتربقائی- بنده گفتم احسنت بر شما نگفتم که نه احسنت) (زنگ رئیس)
رئیس – این ماده ۹۰ است که اگر نطق کسی را کسی تحریف کرد در آن قسمت توضیح داده شود
تیمورتاش - بنابراین من استدعا می‌کنم از جناب آقای دکتر مصدق باکمال پوزش اگر جسارت کردم ایشان به مجلس مراجعت بفرمایند (مکی - تشریف دارند دکتر مصدق تا آخرین قطره خونش را می‌ریزد افتخارما این است که کشته بشویم در راه آزادی) بهر تقدیر بنده استدعا می‌کنم (مکی –مرحوم تیمورتاش هم این بیانات را در۱۳۰۴ پشت این تریبون کرد) نگذار کار به آنجا بکشد که من دهنم را باز کنم بنده استدعا می‌کنم این طرحی که پیش آمده و این طرح را تقدیم مجلس کرده‌اند (فعلاً که مورد بحث نیست) آقای دکتر مصدق تصور نفرمایند که مجلس قصوری در انجام وظیفه‌اش می‌کند و تصوراین را نفرمایید که میهن‌پرستی و وطن‌پرستی و ریختن خون در راه آزادی منحصر به افراد مخصوصی است (صحیح است) (دکترشایگان – تا مرحوم چه بگویند)
رئیس - آقای جمال امامی
جمال امامی – هر اصول مسلمه‌ای که وارد مملکت بدبخت ما می‌شود قلب ماهیت می‌شود مفهوم خودش را از دست می‌دهد در قالب تمنیات و شهوات و اغراض ماریته می‌شود این بحثی است که خیلی وسیع است یک روز باید بنشینیم حلاجی کنیم این منشأبدبختی‌های این مملکت است یکی از آن اصول مسلمه‌ای که به نام اساس تمدن امروز اغلب ملت‌های متمدن دنیا قبول کرده اصول دموکراسی و پارلمانتریسم است این به یک شکل در هرجای دنیا هست ولی اینجا به آن شکل نیست دموکراسی یعنی حکومت مردم به وسیله قانون، قانون چیست؟ قانون بندی است قیدی است که برای رفاه جامعه به وسیله افراد جامعه بدست و پای مردم می‌زنند تا تجاوز بر حقوق دیگران نکنند من از شما انصاف می‌خواهم مروت می‌خواهم شما را به وجدانتان فردی از افراد این مملکت یا احدی از آحاد این مملکت این اصل را قبول دارد؟ قانون در نظر ما یک هوسی است یعنی میل ما اگر اجرا نشود آن قانون نیست شتر قانون را در خانه هر کدام ما بخوابانند رد می‌کنیم و این قانون بیچاره جایی ندارد جزاینکه برود در بیغوله‌های پایین شهر مسکن کرده و از آن جا به شکل چاقوکش به شکل دزد بیرون می‌آید از لابلای اوراق به شکل ناسزا بیرون می‌آید این استفاده‌ایست که ما از قانون و دموکراسی کرده‌ایم خلاصه‌اش هرج و مرج ما قانون نمی‌خواهیم ما امیال خودمان را می خواهیم در لباس قانون بریزیم این اصول پارلمانتریسم نیست که رئیس جبهه آزادیخواهان بیاید در مجلس پیشنهاد بکند و بگوید اگر چنین نکردید من قهر می‌کنم می‌روم آقا در مجلس اکثریت حاکم است (دکتربقائی – می‌خواهد قهربکند برود کجای این خلاف آزادی است) نباید تهدید بکند (دکترشایگان – کجا تهدید کردند؟) (امامی خوئی – آقای دکتر بقائی ساکت باش) (افشار صادقی – آقای دکتر بقائی بگذار حرفشان را بزنند) (دکتربقائی – چشم ما روشن آقای افشار صادقی چشمم روشن) آقای دکتر بقائی شما که در اروپا تحصیل فرموده‌اید این طرز تقدیم یک طرحی است (دکتر بقائی – کجایش خلاف است) همه جایش از سر تا ته (دکتر بقائی – خود شما در مجلس طرحی را به ۸۰ امضا رسانیدید) این غیر از آن است و در صلاحیت ما نیست این بر خلاف مشروطیت است صحبت اینجاست رفقا شما می‌دانید ما هم می‌دانیم صحبت این نیست که قانون فلان را بیاوریم از روز اول هم نمی‌دانم آقای نخست‌وزیر چراتشریف بردند با ایشان مصلحت‌اندیشی کردند چرا با بنده استشاره نکردند که فلان قانون را بیاوریم یا نیاوریم (صحیح است) و بنده مخالفت می‌کنم با طرح این قوانین دو سال دیگراز وقت مجلس باقی است لایحه انتخابات در موقع خودش مطرح می‌شود قانون مطبوعات هم که بقدر کافی آزادی دارند فحش هم که می‌دهند چه ایرادی دارد عجله اگر راست می‌گویند آقای مصدق الان بنده یک طرحی می‌آورم مجلس این قانونی را که فعلاً آوردید کان لم یکن و به شما می‌گویند برو یک ماه دیگر صحبت کن اینها نمی‌خواهند نفت مطرح بشود (صحیح است) می‌خواهند این قضیه همانطور بماند صحبت اینجا است والا اگر مایل‌اند لایحه را بیاورند شما چرا خودتان را گول می‌زنید حالا در این موقع آشفتگی مملکت موقع اینست که لایحه مطبوعات و انتخابات بیاوریم ملت از گرسنگی می‌میرند (صحیح است) ما می‌گوییم این رل را از اینها بگیریم (دکتر بقائی – شما که اکثریت هستید طرحی بیاورید) عوض این چرت و پرتها آنها را بگویید این چه اوضاعی است این چه وضعیتی است اگر این است آزادی اینست مشروطیت من یکی مخالفم این هرج و مرج است این مملکت را به نابودی میکشاند من با این آزادی مبارزه می‌کنم اگر این آزادی است ۱۵ میلیون نفر دیکتاتوری بکند بهتر است که یک نفر دیکتاتوری بکند (البته می‌دانم) مقدمه همین بود (احسنت – احسنت) (دکتر بقائی – احسنت ولی روزی می‌بینم که همه به دار بکشند) ساکت شو ما را از دار می‌ترسانی خاینین را بدارمی‌کشند
رئیس - آقای شوشتری
شوشتری - بسم الله الرحمن الرحیم (مکی – ولعنته الله علی قوم الظالمین) والکاذبین (دکتر بقائی – فسیعلمو الذین ظلمو ای منقلب ینقلبون) (رئیس – اینجا قهوه خانه نیست) (مکی – وقتی که روضه می‌خواند) (دکتربقائی – چه مطرح است) از ماده ۹۰ استفاده می‌کنم (آشتیانی‌زاده – بنده اخطار دارم) گوش کن آقا این محترم این دو تابلو که جزیی از قرآن کریم است امر هم شوری بینهم وشاورهم فی‌الامر رسول اکرم در تمام امور با مسلمین غیر از آیات منزوله سماوی در امور عادی مشورت می‌فرمود آنهم بچه نحو به نحو وجادلهم بالتی هی احسن نه فحش نه به زور نه تهدید به توهین نه به اعراض اینها ابداً نبوده‌است ما یک قواعدی در دستمان بوده‌است البته بنده مثل جناب آقای دکتر مصدق و آقایان تحصیل کرده‌ها سنخ فکرم روی آن اصول و آن مراتب نیست اما آنچه را که خودم در مجلس شورای ملی مفتخر بودم زمانی که زعما وصلهای این ملت مثل مرحوم مؤتمن الملک مشیرالدوله مستوفی‌الممالک السید المدرس قدسی سره (آشتیانی‌زاده – اینها مربوط بماده ۹۰ است؟) اجازه بفرمایید عادت این بوده که اگر یک طرحی پیش می‌آمد آقا این می‌رفتند فکر می‌کردند نه اینکه به تهدید بیایند بنشینند بگویید حرف نزنید من هم تا حال به کسی نگفتم مشورت هم نباید بکنید در اطراف زشتی و زیبایی او هم بحثی نکنید صرفاً چشمتان را بگذارید روی هم اگر نکردید مجلس را می‌بندم چنین و چنان می‌کنم کی می‌تواند اینکار را بکند اشتباه کرده‌اید (دکتر بئایی – اینها مربوط بماده ۹۰ نیست) (رئیس- شما آنچه مربوط به ماده ۹۰ است بگویید) شوشتری ماده ۹۰ یعنی رفع توهین ازخودم ما مگر وکیل ملت نیستیم من چطور می‌توانم چیزی که در مجلس مؤسسان به فرمایش آقای تیمورتاش رفتیم آنجا نشستیم حق او باطلاً و رأی دادیم (حائری‌زاده – خبط کردید سرنیزه بود) بدون مطالعه نمی‌شود خلاف آن را رأی داد باید فکر کنیم
آشتیانی‌زاده – اینکه ماده ۹۰ نیست
رئیس - آقای شوشتری تمامش کنید این وضع مجلس نمی‌شود
شوشتری - بنا علیهذا اگر یک منظوراساسی یک مقصود جامعی در بین است چه مانعی دارد آقایان دعوت کنند عده ما هم می‌رویم قبلاً طرح را تهیه کنید مطالعه کنیم بیاورید توی مجلس آن وقت روی مصالح مملکت درش مذاکره می‌شود العیاذباله این وکلا چه آقایان جبهه ملی چه غیر جبهه ملی که بر خلاف مصالح مملکت عمل کند چرا همچو فکری باید بشود برای چه تصور کنید یک دسته از این مستان بیاید العیاذباله خیانت بکند نه این طور نیست من اتخاذ سند می‌کنم از بیان شخص آقای دکتر مصدق فرمودند اگر وکیلی هم در اصل انتخاباتش تصور خدشه می‌رود چون قبول خدمتگزاری کرد مثل عقد فضول مورد تصویب واقع می‌شود اولاً به عقیده من این تصدیق ایشان پسندیده نیست برای اینکه اگر همیشه این عقد فضول واقع شود چه باید کرد از آنجایش بترسید و اگر اینست که چه مانع دارد شما بیایید فکربکنید به ببینید که راستی راستی به قول ناصر خسرو دهلوی فردا که بر من و تو وزد باد مهرگان آنکه شود پدید که نامرد و مرد کیست (دکتر بقایی – مدتها است که پدیدشده) آقایان تشنج ایجاد نکنید والله مضر است به حال ملت ایران به خدای لایزال ایران امروز محتاج به وحدت کلمه‌است توهین نکنید دیگران اختلاف مارا می‌خواهند مابشما توهین نکردیم چه در غیابتان چه در حضورتان آقا این فکربکنید ممکن است آقای دکتر مصدق اشتباه بکند ایشان که معصوم نیستند بیایید فکرکنید شایسته نیست. عرایض بنده تمام شد
رئیس – آقای وزیر کشور بفرمایید
مکی - من اجازه می‌خواهم طبق ماده ۹۰
آشتیانی‌زاده - حق دارند
رئیس – آخر این مجلس پول می‌دهد به آقایان اینطور که نمی‌شود من از فردا نظامنامه را کاملاً اجرامی‌کنم اینکه مجلس نیست من خودم از آقایان که تقاضا نکردم به من رأی بدهید (عده‌ای ازنمایندگان – همه به میل خود به شما رأی داده‌اند) من ۲ ساعت در جلسه خصوصی استدعا کردم که باید این مردم بدبخت را کارشان را بدستشان داد کارشان را درست کرد من ناخوشم والله از وقتی که آمدم من دواهایم را که داده‌اند نتوانسته‌ام به خودم آخر یک انصافی بدهید به این مردم بدبخت از بین رفتند (فولادوند – آقای رئیس حق دارند عصبانی شوند (آشتیانی‌زاده – فقط مردم حق ندارند عصبانی شوند)
- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای اردلان وزیر کشور
۵ – تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای اردلان وزیرکشور
رئیس - آقای وزیر کشور بفرمایید
وزیر کشور - آقایان محترم مسبوق هستند وضعیت اتوبوسرانی و تاکسیرانی در شهرستانها و تهران بخصوص و شهرهای بزرگ ایران باعث این شده‌است که تلفاتی به مردم وارد بیاید و این موضوع مورد توجه غالب نمایندگان محترم بود بنابراین لایحه با مطالعه دقیق در این خصوص تهیه شده‌است که تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود
- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای دکتر اقبال وزیر راه
۶ – تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای دکتر اقبال وزیرراه
رئیس – آقای دکتر اقبال
دکتر اقبال - آقایان محترم بخاطر دارند که در ابتدای تشکیل دولت در قسمت بودجه راجع به یک دوازدهم یک ماده بود مربوط به استخدام‌هایی که قید شده بود که باید به تصویب مجلس برسد برطبق آیین‌نامه جدید مجلس در دوازدهم نمی‌شد به مواد آن مواد دیگری اضافه کرد در کمیسیون بودجه اظهار نظر شد هم لوایحی که مورد لزوم است بطور جداگانه بیاورند به مجلس و مطرح شود بنابراین لایحه‌ایست راجع به بنگاه راه‌آهن و استخدام بعضی ازمکانیسین‌ها که مورد لزوم راه‌آهن است تقدیم مجلس شورای ملی می‌کنم.
- تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای فروزان معاون وزارت دارایی
۷ – تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای فروزان معاون وزارت دارایی
رئیس – آقای معاون وزارت دارایی
فروزان - به تبعیت ازبرنامه دولت لایحه‌ایست برای اخذ یک عوارضی از اجناس تجملی که تقدیم مجلس می‌کنم (وکلا – بسیارخوب است)
- انتخاب یک نفر منشی
۸ – انتخاب یکنفر منشی
رئیس - جزو دستورامروز انتخاب یک نفرمنشی است قبلاً ۳ نفر برای استخراج آراء به ترتیب قرعه انتخاب می‌شود. افتراع بعمل آمده آقایان: دکتر علوی – قراگزلو – ثقه‌الاسلامی معین شدند.
قاسم فولادوند - اجازه میفرمایید؟
رئیس – بفرمایید
قاسم فولادوند – آقای فولادوند که کاندید هستند اخوی اینجانب آقای غلامرضا فولادوند می‌باشند.
رضوی - آقای امیری قراگزلو که ازطرف فراکسیون ایران کاندید بودند صرفنظر کردند
رئیس - رأی مخفی باید گرفت اسامی آقایان خوانده می‌شود رأی بدهند. مطابق ماده ۱۶۱ (اخذ رأی بعمل آمده و آقایان بترتیب ذیل رأی دادند) اسامی رأی دهندگان آقایان:
حائری‌زاده - کشاورز صدر - اردلان بوداغیان - آشتیانی‌زاده - مجتهدی - رفیع - فرامرزی - نصرتیان - نبوی - محمد ذوالفقاری - دکتر هدایتی - ناصر صدری - غلامرضا فولادوند - حکیمی - شوشتری - محمودی - پناهی - تقوی - امامی اهری - ظفری - دکتر شایگان - دکتر بقائی - آزاد - افشار صادقی - گنابادی – سلطان‌العلماء - قاسم فولادوند - ابتهاج - مهدی ارباب - گودرزی - دکتر جلالی - ملک مدنی - زنگنه - دکتر راجی - نریمان - اللهیار صالح - ناظرزاده - ناصرذوالفقاری - سو دآور - افشار - مهدوی - مکرم - تیمورتاش - بهادری - نورالدین امامی - میرمجید موسوی - عباسی - آصف - قرشی - بزرگ نیا - قبادیان - صفائی - دکتر کاسمی - خاکباز - گرگانی - سلطانی - ابریشمکار - سالاربهزادی - میرحسینی - غضنفری - عرب شیبانی - رضوی - شکرائی - عامری - کهبد - مخبرفرهمند - ارباب گیو - هراتی - دهقان - امیرافشاری - مرتضی حکمت - دکتر برال - دکتر علوی - ثقه‌الاسلامی - قره گوزلو - خسرو قشقائی - محمد علی مسعودی - صدرزاده - جمال امامی - شهاب خسروانی - مکی (مهره‌های تقنینیه و اوراق رأی شماره شده و پس از استخراج آرا نتیجه به قرار ذیل بود):
- - مهره تقنینه ۸۲ اوراق رأی ۸۲
- - آقای غلامرضا فولادوند ۴۸ رأی –
- - آقای ناظرزاده کرمانی ۲۹ رأی
- - آقای قراگزلو ۳ رأی ورقه سفید ۲
رئیس - عده حاضر ۸۴ نفرآقای غلامرضا فولادوند به اکثریت ۴۸ رأی انتخاب شدند (مبارک است)
- ختم جلسه به عنوان تنفس
۹ – ختم جلسه به عنوان تنفس
رئیس - اگر موافقت میفرمایید بیست دقیقه تنفس داده شود (صحیح است) (دراین موقع ۳۵ دقیقه قبل ازظهر جلسه به عنوان تنفس تعطیل و دیگر تشکیل نگردید)
رئیس مجلس شورای ملی – رضا حکمت