مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ بهمن ۱۲۸۸ نشست ۵۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۲۳ بهمن ۱۲۸۸ نشست ۵۱
جلسة۵۱
مذاکرات یوم شنبه غره صفر ۱۳۲۸ مجلس دارالشورای ملی
مجلس سه ساعت و بیست دقیقه در تحت ریاست آقای ممتاز الدوله نایب رئیس دوم رسماً منعقد شد.خلاصه مذاکرات جلسه قبل را معاضد الملک قرائت نمود.
نایب رئیس ـ در صورت مجلس ملاحظه ای هست؟
افتخار الواعظین ـ نوشتن خلاصه صورت مجلس در صورت مجلس آیا در تحت نظارت هیئت رئیسه است یا خیر؟
نایب رئیس ـ ار موضوع خارج است.
لسان الحکماء الحکماء ـ هر طرحی راجع به قانون خواهد بود باید بنویسند که طرح آقای میرزا اسدالله خان متعلع به ماده الحاقیه نظامنامه داخلی است یا طبع کنند یا اینکه علیحده یک صفحه برای مواد جداگانه داشته باشیم که از میان نرود.
نایب رئیس ـ نمیگویم از میان برود یک ماده است گذشته است از مجلس الحاق میشود.
آقا شیخ محمد ـ انتخاب انجمن عرایض چه شده نوشته نشده؟
نایب رئیس ـ آنها انتخاب کرده اند امروز راپورت کمیسیون خوانده میشود ببینیم که را انتخاب کرده اند.
میرزا داوود خان ـ در ماده ۱۰۳ قید کرده است که دو نفر از منشیها باید صورت مجلس را امضاء نمایند.
نایب رئیس ـ حالا دیگر حضرت عالی را انتخاب کردند اگر بخواهید استعفا بدهید باید کتباً به رئیس کمیسیون بنویسید.
آقا شیخ علی ـ اگر بنا شود هر کس استعفا بدهد بنده هم استعفا میدهم.
نایب رئیس ـ این یک مسئله است که در نظامنام ننوشته که استعفای او قبول میشود یا نمیشود یا عذر خود را بگوید یا نگوید این را خود وکلا باید رعیا بکنند که زود زود استعفا ندهند حالا در این باب مذاکره نمیکنیم اگر بخواهیم مذاکره بکنیم گمان میکنم نتیجه نگیریم مطرح مذاکرات امروز در باب طرح ارباب کیخسرو و در خصوص مناقشه بین شاهرود و بسطام سوم راجع به عضویت یک نفر زردشتی در انجمن ولایتی یزد چهارم راجع به اظهارات اهالی نهاوند پنجم مسئله مامور جنگلها که وزیر فواید هم امروز تشریف بیاورند که مطلب ختم شود راپورت کمیسیون مبتکرات راجع به طرح آقای متین السلطنه و قبل از این که شروع کنیم به مطرح مذاکره امروزی پاره راپورتها از کمیسیون مبتکرات آورده اند چون بعضی از آنها را کمیسیون قابل دانسته میخوانیم اجر تصویب شد طبع و توزیع شود اولاً طرح آقای منتصر السلطان در باب اداره دخانیات.(آقای ذکا الملک قرائت کردند.)
موتمن الملک ـ هر چیزی اول باید طبع و توزیع شود ببینیم که قابل توجه هست یا خیر؟
نایب رئیس ـ چون در نظامنامه داخلی نوشته است که این قبیل راپورت ها که به کمیسیون میرسد و کمیسیون او را قابل توجه دانسته است باید مجلس هم تصویب کند که قابل توجه میداند یا خیر.
موتمن الملک ـ ماده ۲۶ نظامنامه داخلی را ملاحظه بفرمایند.(ماده ۲۶ را معزز الملک الملک قرائت کردند.)
ناصر الاسلام ـ بنده عرض میکنم طرحی که پیشنهاد شده قابل توجه دانستن یا ندانستن نمیشود معین کرد تا طبع و توزیع شود.
میرزا ابراهیم خان ـ کمیسیون اساساً اداره کردن دخانیات را رجوع به کمیسیون فواید کرده است که آنجا اصلاحات بشود بعد طبع و توزیع بشود مجلس اگر اداره کردن دخانیات را قابل توجه میداند باید اساساً رأی بدهد هن وقت راپورت طبع شود.
موتمن الملک ـ ماده ۳۵ را بفرمائید بخوانند.(خوانده شد.)
نایب رئیس ـ مذاکره سر راپورت است همین راپورت را طبع و توزیع میکنند.
موتمن الملک ـ آن روز عرض کردم پیشنهادی که میشود باید در خود راپورت نوشته شود والّا چهار سطر که روی کاغذ است راپورت نیست.(ماده ۳۸ نظامنامه داخلی را معزز الملک قرائت کرد.)
موتمن الملک ـ میگویند قبل از قابل بوجه شدن به کمیسیون مخصوص میرود دیگر لازم نیست کمیسیون مخصوص تشکیل بدهند و اگر کمیسیون مبتکرات دید که کمیسیونی برای این کار نیست به مجلس میکوید یک کمیسیون مخصوص تشکیل بدهد پس حالا که کمیسیون مبتکرات هست میتواند بگوید که به کمیسیون دیگر بفرستید.
نایب رئیس ـ حالا مجلس میگوید طبع و توزیع شود بعد گفتگو شود مطلب در این است بیشتر از این مذاکره لازم نیست.(طرح قانونی ارباب کیخسرو راجع به حقوق نمایندگان قرائت شد.
نایب رئیس ـ اول ببینیم همین طور که کمیسیون قابل توجه دانسته است مجلس هم قابل توجه میداند یا خیر هر کس که این را قابل توجه میداند قیام نماید.(اکثریت شد و پیشنهاد خود ارباب کیخسرو هم قرائت شد.)
حاجی مصدق الملک ـ ۱۵ نفری که امضاء باید کرده باشند امضاء کرده اند یا خیر؟
نایب رئیس ـ وقتیکه مجلس تمام او را قابل توجه دانسته اند دیگر لازم نیست.
ارباب کیخسرو ـ بنده با این ملاحظه به امضای ۱۵ نفر نرساندم به واسطه این بود که این مسئله در خود مجلس که تمام حضور داشته مذاکره شد دیکر لازم ندانستم که به امضای ۱۵ نفر برسانم.
متین السلطنه ـ چنانچه نظر آقایان باشد ارباب کیخسرو مخصوصاً این را به شکل ماده الحاقیه پیشنهاد کنند و این مطل به امضای ۱۵ نفر اهمیت ندارد به جهت اینکه ممکن است که علنی باشد نه کتبی.
اقای تقی زاده ـ به اعتقاد بنده مقدمه و دلایل ندارد طبع و توزیع هم نشده است ما یک ماده قانونی لازم داریم که وضع کنیم برای حقوق نمایندگان لکن ندارم هنوز آن قانون در یک جائی نوشته نشده و به امضاء هم نرسیده است وقتی آن قانون را لازم داریم وضع کنیم یک کلمه که این ار متضمن خواهد بود میگوئیم که نمایندگان تصدیق اعتبار نامه شان ماهی فلان قدر مواجب گرفت این لازم است الحاق شود.
محمد هاشم میرزا ـ این حقوق است نه مدد معاش.
افتخار الواعظین ـ بنده با کمیسیون هم عقیده هستم.
وکیل التجار ـ بنده اولاً این عبارت را صحیح تر میدانم و ثانیاً عرض میکنم لازم است به این جهت که ما محتاج هستیم باید تکلیف معلوم باشد.
منتصر السلطان ـ شور اول است؟
تقی زاده ـ خیر شور اول نیست به طور کلی مباحثه میشود.
ناصر الاسلام ـ بنده با وکیل التجار موافقم ولی عرض میکنم مکرر گفته شده است آن طرحی که به کمیسیون میرود کمیسیون راپورت میدهد باید عبارتی را که صاحب آن طرح گفته است قرائت نمایند و راپورت بعد خوانده شود.
وکیل الرعایا ـ بنده محتاج میدانم حقوقی که به وکلا داده میشود در مجلس رأی داده شود علناً و به صحه همایونی برسد آن وقت آن حقوق است ما آن را حقا مالک میشویم و خودمان را صاحب حقوق میدانیم و میتوانیم مطالبه کنیم.
فاتح الملک ـ از روزی که اعتبار نامه تصدیق شده است از آن روز حقوق باید بدهند.
تقی زاده ـ بنده در مطلب اول عرض دارم بعد از آنکه آن مطلب که بنده پیشنهاد کردم رد شد آن وقت قابل توجه دانست مباحثه میکند که آیا اساساً لازم است یا خیر و بهتر همین است که این مطلب یا به نظامنامه داخلی یا به انتخابات زیاد بشود و بنده معتقدم به اینکه بعد از آنکه صحت اعتبارنامه هر وکیل در مجلس معین شد از این تاریخ حقوق بگیرند.
حاجی سید نصرالله ـ بنده عرض میکنم منافاتی ندارد در خصوص این ماده رأی گرفته شود این هم یک ماده جدائی است سابقا هم گمان میکنم رأی گرفته شد عقیده بنده این است که این حقوق در مقابل استفاده است که ملت از وکلا میکنند.
وکیل الرعایا ـ بنده در فرمایش اخیر آقای سید نصرالله شریک هستم ولی در قسمت ثانی باید فهمید که حقوث را قانون باید معلوم کند چون معین نکرده است صحیح است آنچه را که شما میفرمائید از آن روزی که وکیل مشغول خدمت میشود باید به او حقوق داده شود و مدد معاش هم نیست.
حسن علی خان ـ بنده عرض میکنم در باب حقوق وکلا در مجلس قبل رأی گرفته شد اگر هنوز حقوق نداده بودیم نگرفته بودیم میتوانستیم بگوئیم در این باب صحبت باید بشود ولی چون دو ماه حقوق گرفته شده نمیتوانیم بگوئیم که چه قدر حقوق باید گرفته شود به هر جهت لازم است یک سند قانونی در دست مباشرین باشد که از روز آن بتوانند به وکلائی که وارد میشوند و در اینجا هستند حقوق بدهند.
آقا میرزا ابراهیم خان ـ بنده به کلمه حقوق حرف دارم در سابق بعضی ها با اسامی مختلفه گاهی
مستمری گاهی مساعده گاهی انعام و یا با اسامی دیگر از دولت پول میگرفتند و دیدند نمیتوانند هیچ کلمه جامعی پیدا کنند اسمش را حقوق گذاشتند و این حقوق که به وکلا داده میشود برای خدماتی است که متحمل میشوند این از بابت مدد معاش است که ملت میدهد و یک کلمه دیگر هم زیاد شده است که آن کلمه صحت است یعنی وقتی صحت اعتبارنامه آنها از مجلس گذشت آن وقت حقوق بگیرند و بنده فوریت این طرح را تقاضا میکنم از برای اینکه تکلیف مباشرین مجلس معلوم باشد.
افتخار الواعظین ـ آقایان باید ملتفت باشند که صحت اعتبارنامه شان طول میکشد بعضی یک ماه طول میکشد که صحت اعتبارنامه شان تعیین شود بعضی دو ماه و بعضی به فاصله یک روز یا دو روز اداره مباشرت بایند و قسم اشخاص چه قسم باید حقوق بدهد و بنده با عقیده کمیسیون موافقم.
نایب رئیس ـ در موقع نطق ملاحظه مخالف و موافق بشود.
ارباب کیخسرو ـ چون اینجا یک اظهاری شد که نسبت به حقوق نمایندگان تزلزلی است بنده عرض میکنم برای اداره مباشرت تکلیفش چیست و نمیتواند من بعد حقوق بدهد.
وکیل التجار ـ بنده خیلی تعجب میکنم که در کلیات این قدر پیچیدگی میکنند بنده بی فایده میدانم یک سو استعمال که شده است و نباید آن کلمه را بیندازیم زیرا که دیگران سو استعمال کردند خیلی چیزها را مردم استعمال میکنند که اسلا بی مناسبت است هیچ عبارت مدد معاش نچسبید با این عبارت و آن چه ارباب گفتند صحیح میدانم و آن عبارت که تعیین حقوق وکلا با خود مجلس است آن به صحه رسیده است و باید معین بشود که اگر تزلزلی دارد تکلیف اداره مباشرت معلوم شود.
اسدالله میرزا ـ لفظ حقوق را بنده مخالف با ایشان هستم از روزی که وکلا معین میشوند یک حقوق دارند این طوریکه تقی زاده فرمودند برای او وضع نمیشود و در نظامنامه داخلی یا در آخر و یا در فصل اول باید ذکر کرد که از آن روزیکه وکلا صحت اعتبارنامه شان معین شد از آن روز حقوق میگیرند.
وکیل الرعایا ـ بنده هم رجوع کردم به مدد معاش در مجلس سابق رأی داده شد و چون این ماده را بنده فرع بر او میدانم موافق با اشخاصی هستم که میگویند باید وقتی که تصدیق شد مدد معاش ایشان را میدهیم.
اسدالله خان ـ چون آقای وکیل الرعایا فرمودند که این فرعی است بر اصل شاید مقتضی است که امسال صد تومان داده شود و سال دیگر او را تغییر بدهند و ۷۰ تومان یا کمتر گمان میکنم در نظامنامه داخلی یک فصلی دارد راجع به محاسبات آنجا باید گذاشته شود.
کاشف ـ بنده این مذاکرات را خارج میدانم و جهت این که پیشنهادی که شده است اسمی از مبلغ حقوق نبرده است فقط از تاریخ ورود به خدمت است و مجلس از روزی میتواند حقوق بدهد که وکالت هر وکیل تصدیق شده باشد.
شیخ ابراهیم ـ من عقیده ام این است که این مذاکرات صحیح نیست سئوال میکنم مادامیکه صحت اعتبارنامه تصویب نشده نماینده هست یا نیست؟(بعضی گفتند هست بعضی گفتند نیست.)
تقی زاده ـ آن چه بنده پیشنهاد کردم رد شد من نگفتم که حقوق وکلا در تزلزل است در مجلس سابق رأی گرفته شد اگر بعضی ها شک دارند که رأی گرفته نشده است بنده خودم بودم که رأی گرفته شد اما این قوانین که در مملکت اجرا میشود بعد از رأی گرفتن باید او را یک جا نوشت برای آینده که بدانند در فلان ماده حقوق وکلا هم هست چنانچه در سایر جاها به موجب قانون معین میشود قبلا در روسیه دخانیات میدادند و بعد از دو سال تغییر دادند ۱۰منات در روز میدادند ومن نگفتم در تزلزل است کفتم رأی گرفته شده به صحه همایونی لازم است برسد بله؟(جمعی گفتند لازم است.)
آقای سید حسین اردبیلی ـ عقیده بنده این است که همین طور که فرمودند باید جزو نظامنامه انتخابات بشود میخواهیم ببینیم بعد از انتخاب و دادن اعتبار نامه آن نماینده شناخته میشود یا خیز و ببینیم که حقوق نماینده به سمت نمایندگی تعلق میگیرد یا خیر عقیده بنده همان شخص که در جزو حرفه دولتی بوده از آن شغل مستعفی نشده و به سمت نمایندگی معرفی شده به سمت نمایندگی شناخته شود منتهی ظهور آثار نمایندگی و ترتیب آثار است اگر ملاحظه نکنیم که این حثوث در ایضای خدمت به او تعلق میگیرد آن وقت باید بگوئیم یکی از نمایندگانی که در موقعی که تابستان مجلس تعطیل شده است یا برای جهت دیگر به او حقوق ندهند عقیده بنده این است که همان وقت که وکیل معین شد باید به او حقوق داده شود.
مصدق الممالک ـ دو فقره عرض داشتم یکی در مسئله عنوان حقوقیت که میگویند حقوق است یا مدد معاش عرض میکنم از روزی که او را نماینده قرار دادند البته دارای حقوق است.
اقای سید نصرالله ـ بنده فرمایشات آقا سید حسین را تصدیق نمیکنم که از برای وکالت از حیث انتخاب است یعنی شرف پیدا میکند یعنی از همان روز او مستوجب مواجب است لفظ مواجب بهتر لفظی است مواجب در مقابل خدمت است از تاریخی که مشغول خدمت است به او مواجب میدهند.
حسن علی خان ـ چون یک عده از نمایندگان میدسند و مابقی هم خواهند رسید اداره مباشرت تکلیف خود را نمیداند چناچه عرض کردم باید یک سند قانونی در دست داشته باشد.
نایب رئیس ـ هر کس رأی میدهد فوریت این را قیام نماید.(اکثریت شد.)(مجدداً قرائت شد هم طرح ارباب کیخسرو و هم راپورت کمیسیون.)
حاجی سید نصرالله ـ بنده عرض میکنم آن ماده هیچ عیبی ندارد جزء اینکه لفظ ماجب را به جای مدد معاش بگذارند.
میرزا ابراهیم خان ـ موافق نظامنامه مقرری باید نوشت اگر موافق آن باشد بهتر است.
افتخار الواعظین ـ بنده عرض میکنم باید مدد معاش باشد.(با این عبارت رأی گرفته شد مقرری نمایندگان دار الشورای ملی از تاریخی که صحت اعتبارنامه ایشان در مجلس معلوم بشود محسوب خواهد شد.(اکثریت شد.)(راپورت کمیسیون داخله راجع به مناقشه بسطام و شاهرود در خصوص محل انجمن ولایتی قرائت شد کمیسیون رأی داده بود که در شاهرود تشکیل شود.)
متین السلطنه ـ چون خاطر آقایان در مناقسه ساری و بارفروش و سمنان و دامغان مسبوق است که چه مذاکرات شد از این جهت شاید آقایان تعجب بکنند که کمیسیون داخله به چه جهت این را تصویب را کرده است برای اینکه رفع اشتباه شود عرض میکنم که اولاً حاکم همیشه در بسطام نیست بسطام یک قضیه کوچکی است در شمال شاهرود که به واسطه خوش آب و هوای آن حاکم آنجا را محل ییلاقی خودش کرده است و شاهرودیک شهر بزرگی است که همه آقایان وکلا شاید بدانند بلکه بزرگترین شهر های خراسان محسوب میشود و انجمن ولایتی هم در شاهرود است و علاوه بر این در نظامنامه انتخابات مرکز حوزه انتخابیه را در شاهرود است شاهرود یک عیبی دارد و آن این است که یک حیوان شب گز یا غریب گز دارد که صدمه میزند به این مناسبت هنچو تصور میکنم که حاکب برای استخلاص از صرب این حیوان بسطام را توقف ییلاقی قرار داده ولی شایسته این که حاکم همیشه در آنجا باشد نیست فقط به همین جهت بیش از مدتی که حاکم باید در شاهرود باشد غیبت میکند و چون مسافت بین بسطام و شاهررود خیلی کم بود و اهالی میتوانستند بیایند مطالب خودشان را در شاهرود به انجمن عرض کنند از این جهت کمیسیون تصویب کرده است که محل انجمن ولایتی در شاهرود باشد.
محمد هاشم میرزا ـ این طور نیست شهر آن حدود به بسطام بوده است لیکن این اواخر به واسطه قرب به بعضی نقاط قدری کوچک شده ولی هنوز آثار شهریت در آن هست و از حیث آبادی شاهرود الان مقابل بسطام است.
وکیل التجار ـ بنده تمام دلایلی را که برای آقای متین السلطنه فرمودند میخواستم عرض کنم اینکه کمیسیون از روی چه این طور تصویب کرده است این بود که ایشان فرمودند.
آقا میرزا ابراهیم خان ـ بنده افسوس دارم از اینکه داخل بعضی مذاکرات میشویم که از وطیفه ما خارج است تعیین محل انجمن که کجا باشد از تکالیف وزارت داخله است که هر شهریکه حاکم نشین است باید انجمن را مقرر کنند که در آنجا بشود و این مذاکراتی که میشود شاید ده نفر از نمایندگان از وضع شاهرود و بسطام اطلاعات کامل نداشته باشند.
ممتاز الدوله ـ خیلی از آقایان اجازه خواسته اند لکن باید رجوع شود به وزارت داخله که آن وزارت خانه مطابق قانون انجمن های ولایتی و ایالتی معین نمایند که محل آن کجا بشود.
اسدالله میرزا ـ بنده عقیده ام این است که اینطور کار بر وزارت داخله مسکل میشود محل انجمن ولایتی در همه جا به قانون خواهد بود و اینجا معلوم میشود که مرکز حکومت نشین بسطام است و کمیسیون تصویب کرده است که در شاهرود باشد و این مسئله نظایری پیدا میکند و بالاخره راجع به مجلس میشود و اسباب این میشود که دچار محظوره شویم.
ممتاز الدوله ـ اگر بخواهیم داخل مذاکرات شویم خیلی ها هستند که اجاره نطق خواستند
لکن بهتر این است که به وزارت داخله رجوع شود به جهت این که نظریات وزارت داخله در این باب خیلی اهمیت دارت اگر صلاح هست رجوع شود به آنجا و اگر نظریاتی در این باب دارند در ثانی به مجلس خواهند فرستاد.(رجوع شد به وزارت داخله.)(راپورت کمیسیون راجع به عضویت یک نفر از زردشتیان در انجمن ولایتی یزد که کمیسیون تصویب کرده بود قرائت شد.)
فاتح الملک ـ بنده تصویب میکنم رأی کمیسیون که یک نفر از زردشتی ها داخل انجمن بشود و این ضرری ندارد.
ابوالقاسم میرزا ـ چون طایفه زردشتیان مردمان خوبی هستند ضرر ندارد و اگر بشود که یک نفر هم بیشتر بشود بهتر است.
وکیل الرعایا ـ بنده عقیده ام این است در موقعیکه انتخاب اعضاء انجمن میشده چون قانوناً زردشتی ها در انتخاب حق داشتند و به آنها حق نداده اند آن اشخاصیکه آنجا نشسته اند به کلی انتخاب ایشان باطل است برای اینکه انتخاب ایشان باطل است برای اینکه انتخاب ایشان انتخاب جمعی بوده است نه انتخاب فردی پس باید از وزارت داخله اخطار شود که تجدید انتخاب نمایند.
متین السلطنه ـ این مسئله که برای زردشتی های یزد پیش آمده است عیناً همان است که برای ارامنه آذربایجان رخ داده است واگر در این باب مذاکره بشود عیناً الان مذاکرات تجدید و تکرار خواهد شد و چون زمانی که اعضای انجمن را انتخاب میکردند انجمن نظار به زردشتیها گفته بودند که شما میتوانید یک نفر را معین کنید رزدشتیها هم به همین وعده یک نفر را معین کرده بودند و وقتی که میخواستند نماینده خود را زردشتیان به انجمن بیاورند نمیدانم چه میشود که یک تجدید رأی حاصل میشود که میگویند این یک نفر نماینده را نسبت به زردشتیها که د رواقع در یزد خیلی هستند و اگر بگوئیم که انتخاب فردی باشد که نمیشود و اگر جمعی بشود و تجدید انتخاب نشود حق اینها واقعاً پامال میشود و چنانچه گفته شد اگر بخواهیم به طور صحت رفتار شود البته حق این کار تجدید نظر در انتخاب است ولی چیزیکه عجالتاً و به طور موقت باید بشود این است که عجالتاً آن یک نفر را بپذیرند تا بعد ها قراری در این باب داده شود.
افتخار الواعظین ـ بنده عرض میکنم که حقوق افراد ملت در مقابل قانون مساوی است از هر ملت و از هر مذهبی باید اعضاء قبول کنند قبول این یک نفر را در انجمن خیلی صحیح میدانم.
ارباب کیخسرو ـ بنده میخواستم عرض کنم که البته در نظر آقایان که قبل از این که سردار جنگ حاکم یزد بشود بی حاکم بوده و در همان موقع در آنجا مشغول انتخابات بودند و در این باب تلگرافی از زردشتیان شد که به کمیسیون عالی ارائه دادم و میخواهم عرض کنم که اینها چه قدر صدمات بر ایشان وارد آمد حتی اینکه زنهای ایشان را داغ کردند و از ایشان پول گرفتند و زرتشتیه متواری شده بودند این بود که سردار جنگ را فرستادند که اشرار آنجا را گرفته سرکوب نمایند و در همان وقتیکه برای انجمن ولایتی آنجا مشغول انتخاب اعضاء شدند زردشتیها از سردار جنگ درخواست کرده بودند که تکلیف چیست او گفته بود که از تهران تکلیف بخواهید بنده عریضه به کمیسیون عالی دادم و کمیسیون عالی دستوری به وزارت داخله دادند و وزارت داخله تلگراف کردند که آنها باید در انتخاب شرکت نمایند و حالا اگر چه بنده هیچوقت نمیخواهم که اسم زردشتیها در مجلس بیاید و قسمی معرفی شوند که از سایرین مجزا هستند یا اینکه بنده به مناسبت اینکه نماینده آنها هستم در اینجا اظهار همراهی از آنها بنمایم بنده اگر نماینده هستم برای خدمت عموم ملت هستم ولی مخصوصاً میخواستم عرض کنم که اگر تصدیق حکومت یزد قرائت شود آن وقت ملتفت میشوند که در این مسئله چه ظلم فاحشی به زردشتیها در این باب رأی گرفته شود.
حاجی شیخ علی ـ در قانون انتخابات انجمن های ایالتی و ولایتی هیچ حقی به مجلس متنوعه داده نشده است و اگر حالا ما بخواهیم به آنها حق بدهیم باید در این باب رأی گرفته شود.
ممتاز الدوله ـ اینجا در راپورت نوشته شده است که عجالتاً از وزارت داخله به حکومت یزد اخطار شود که این یک نفر را به عضویت در انجمن ولایتی آنجا بپذیرد.
نوبری ـ بنده خواهش میکنم از آقایان که ملتفت این نکته بشوند این لفظ عجالتاً در اینجانوشته شده حق یک ملتی را سلب میکند در نظامنامه انتخابات انجمن ولایتی سلب حقی از یک نفر یا یک ملتی از ملل ایرانی نشده است منتهی تصریح نشده است و چون تصریح و تفسیر نشده است در انتخاب ارامنه آن طور شد به اعتقاد بنده هر چه مذاکرات در این باب تضییع وقت است خوب است نفیاً یا اثباتاً زودتر اخذ رأی شده مذاکره در این باب ختم شود.
ممتاز الدوله ـ مذاکره در این باب کافی شده به همین طور که کمیسیون داخله تصویب کرده است رأی گرفته میشود که عجالتاً یک نفر وکیل از زردشتیان را در انجمن ولایتی یزد بپذیرد.
اسدالله میرزا ـ به چه حق شما میخواهید رأی بگیرند این چیست اگر قانون است که باید ردان دو شور بشود بعد از دو شور رأی گرفته شود.
ممتاز الدوله ـ در باب آذربایجان هم همین اختلاف شده بود و همینطور اخذ رأی شد اگر هم لازم میدانید که دو شور بشود پس باید به شکل لایحه قانونی شود اگر در باب رأی گرفتن کسی مخالف است اظهار نماید.
وکیل التجار ـ از قراری که بنده از خارج شنیده ام چون محل باقی بوده است وزارت داخله تلگراف کرده اند که یک از زردشتیها را بپذیرند در این صورت رأی لازم ندارد.
ممتاز الدوله ـ حالا ما رأی میگیریم به شنیده چیزی از خارج که نمیتواینم از تکلیف خودمان دست بکشیم اشتباهی دارند بفرمائید این قانون را گذاشته اند که مجرا شود انجمن ولایتی که در آنجا باید تشکیل شود حقش قانوناً این است که یک جماعتی بزرگ را که زردشتی هستند آنها را هم با خودشان در انتخاب شریک بکنند مادامیکه این کار نکرده اند بنده تصوز میکنم که به موجب قانون آن انتخاب واقع نشده و چون که به موجب قانون واقع نشده هیچ نیست و باید ثانیاً تجدید انتخاب شود.
کاشف ـ کمیسیون فقط به جهت رفع محظور این را تصویب کرده است و لفظ عجالتاً موقتی است حالا مجلس مختار است که بپذیرد یا رد کند.
اسدالله میرزا ـ اولاً این نکته را که آقای وکیل الرعایا گفتند باید توجه کرد قانون به تمام فرد فرد ملت از مسلمان و غیره حق در انتخاب داده است به همه کس که هم حق انتخاب شدن دارد و هم حق انتخاب کردن دارد پس قانون کلی ما این است که باید عموماً شرکت بکنند در انتخاب ولیکن چون این رفعه گذشته است و واقعاً یک حقی از زردشتیان سلب شده و عده زردشتیها هم در یزد به قدری هستند که بتوانند وکیل انتخاب کنند بنده صلاح می دانم که مجلس امروز استثناء این رأی را بدهد و مقصود بنده این است که این پروسدان سابق نشود که بعدها قانونی بشود و بگویند که در مجلس این طور معمول بوده است .
معاضد الملک ـ پس یک لفظ استثناء در این عبارت باید نوشته شود.
ممتاز الدوله ـ این هم به طور استثناء است واین کلمه عجالتاً خودش تصریح می کند که این استغناء است (صورت رأی به اضافه لفظ استثناء قرائت شد ) .
مؤتمن الملک ـ لفظ استثناء این طور می فهماند که این ها قانوناً حق ندارند اگر در این دوره به جای آن نوشته شود بهتر است ( صورت به اضافه در این دوره ها به جای لفظ استثناء قرائت شد.)
متین السلطنه ـ تمام این ملاحظاتی را که امروز آقایان می فرمایند شده برای هر یک از اینها محظوری داشتیم به طور استثناء اگر می نوشتیم که دیگر حق انتخاب ندارند و اگر در این دوره می نوشتیم معلوم می شد که این موقتی است و برای دوره های دیگر حق ندارند یک کلمه که جامع است که آن لفظ عجالتاً باشد در آنجا گذاشتیم که تمام این معایب رفع شود ولی در انتخابات آتیه با سایر منتخبین مخلوط شده وکیل انتخاب نمایند.
اسدالله میرزا ـ محظورات لفظ عجالتاً هم رفع نمی شود بهتر این است که این طور نوشته شود که این مرتبه خود زردشتی ها یک نفر را به عضویت انجمن انتخاب کنند و در دوره بعد با سایرین شرکت نمایند در واقع این رأی مجلس موقتاً در این دوره به آنها حق می دهد که منفرداً یک نفر به عضویت انجمن انتخاب کنند.
ممتاز الدوله ـ حالا اینجا دو مسئله داریم یکی راپورت کمیسیون و یکی دیگر پیشنهادی را که معزز الملک کرده اند اگر مجلس صلاح بداند اول به راپورت کمیسیون رأی گرفته شود بعد به پیشنهاد ایشان . (ماده ۹۶ از نظامنامه داخلی قرائت شد ) ( گفتند که پیشنهاد آقای معزز الملک قرائت شود یکدفعه قرائت شد بعد از اصلاح گفتند به همین پیشنهاد رأی گرفته شود ) پیشنهاد آقای معزز الملک نظر به این که زردشتیان شرکت در انتخاب نکردند در این دوره یک نفر نماینده به عضویت انجمن انتخاب می کنند ولی در دوره دیگر در انتخاب شرکت می نمایند.)
ممتاز الدوله ـ خوب آقا این به همین عبارت پیشنهاد آقای معزز الملک رأی گرفته می شود مخالفی که نیست ؟ ( جوابی اظهار نشد ) .
ممتاز الدوله نایب رئیس ـ رأی می گیریم به این پیشنهاد آقای معزز الملک هر کس این را تصویب
می نماید قیام نماید ( اغلب قیام نمودند و تصویب شد ).
در این موقع راپورت کمیسیون داخله که در باب اظهارات اهالی نهاوند رسیده بود قرائت گردید مطابق ورقه علیحده .
اسدالله میرزا ـ خیلی تعجب دارم از اینکه این مسئله را در مجلس می خواهند مطرح مذاکره قرار بدهند گویا از این قرار اگر فردا از سنقر هم بنویسند که ما یک وکیل می خواهیم ما باید دو ساعت وقت خودمان را صرف کنیم بالاخره آنچه را که نباید شود بگوئیم نمی شود اظهارات اهالی سمنان دامغان یا شاهرود و بسطام راجع به بعضی شکایات بود یا به واسطه اختلاف حکومت نشین حالا شکایات اهالی نهاوند چیست بنده این را هم قابل نمی دانم در مجلس مذاکره شود بلکه باید راجع شود به خود وزارت داخله و وقت مجلس را تضییع نکنیم .
نایب رئیس ـ بنابراین رجوع خواهد شد به وزارت داخله که خودش تصحیح کند دیگر در این موضوع داخل مذاکره نمی شویم .
نائب رئیس ـ در باب مسئله مأمور جنگلها که قرار شد جناب وزیر فوائد عامه حاضر شوند آن وقت مذاکرات به عمل آید حالا ایشان تشریف آوردند برای انجام این عمل و راپورت کمیسیون قرائت می شود ( راپورت کمیسیون و کاغذ وزارت فوائد عامه قرائت شد ).
اسدالله میرزا ـ در این راپورت یک اشتباهی شده است زیرا آنجا نوشته که نود و دو هزار تومان ادعای خسارت می کند بنده عقیده ام این است که هشتاد و دو هزار تومان است متعلق به خسارت است .
وزیر فوائد عامه ـ بلی این طور است .
نائب رئیس ـ داخل این مذاکره نمی شویم .
اسدالله میرزا ـ یعنی چه این اشتباه است و خود وزیر تصدیق می کند سرکار می فرمائید داخل مذاکره نمی شویم اشتباه در هر لایحه یا راپورتی باشد اول باید تصحیح شود آن وقت مشغول مذاکره شویم .
وزیر علوم ـ بلی باید هشتاد و دو هزار تومان از بابت خسارت و ده هزار تومان از بابت حقوقات .
سلیمان میرزا ـ این لایحه به این مفصلی که الان این جا قرائت می شود تا به حال هیچ خوانده نشده و اذهان آقایان وکلا به این مفصلی مسبوق نبوده این باید اول طبع و توزیع شود.
نائب رئیس ـ این لایحه قانونی نیست این شرحی است که آخرش را به اینجا و به این مطلب رسانده است و این اعتراض حضرت و الا هم اگر در شور اول باشد صحیح بود حالا صحیح نیست .
شیخ محمد ـ بنده عرضی راجع به نظام نامه داخلی دارم و آن این است که مطلبی که وارد مجلس می شود باید طوری باشد که در تمام جزئیات آن مجلس بتواند رأی بدهد و دیگر آنکه پریروز صحبت در این بود که در آنجا اسم شخص برده شده و مجلس نمی تواند در باب شخص رأی بدهد حالا باید جناب وزیر علوم بفرمایند علت اینکه اسم شخص برده چیست ؟
وزیر علوم ـ علت اینکه در آن لایحه اسم شخص برده شده این است که این شخص سه ماه است لوایحی پیشنهاد کرده است به طور داوطلب حاضر شده است برای انجام این خدمت و اینکه اسم برده شده برای اینست .
آقا سید حسین اردبیلی ـ بنده عرض می کنم این لایحه خیلی مخلوط نوشته شده است معلوم نیست که مجلس در کدام یک از موضوع هایش مذاکره می کند و برای چه رأی می خواهد بدهد یک جزء از این لایحه راجع به حوزه خود وزارت فوائد عامه است که می خواهند برای رسیدگی به جنگلها یک مفتش روانه نمایند خودشان این را می توانند و اما در باب حقوق که می خواهند بدهند آن هم راجع به وزارت مالیه است و باید از مالیه بخواهند اما یک وقت است که یک خرج فوق العاده پیش آمده است که جزء بودجه نیامده است و آن را هم جزء مخارج فوق العاده و بودجه موقتی باید درج نماید و در این لایحه چند فقره درهم برهم شده است و به این طور به هیج کدام نمی شود رأی داده شود به علاوه برای اسم شخص بدانند که هیچ وقت مجلس نمی تواند درباره شخص اظهار رأی کند و تعیین شخص با خود وزارت فوائد عامه است و عقیده بنده اینست که درباره هیچ یک از فقرات این لایحه ما نمی توانیم رأی بدهیم.
وزیر علوم ـ ما تا امروز در مملکتمان یک اداره جنگلی نداشته ایم و تشکیل یک اداره جنگل امروز از برای ما وجودش لازم است و در این موقع که وزارت فوائد عامه یک چنین خیالی داشت اداره جنگلی تشکیل بدهد آقا میرزا احمد خان آمد در وزارت فوائد عامه و داوطلب شد که این کار را اداره کند و به همین جهت است که اسم در لایحه نوشته شده است و بنده حالا برای این اشکالات عرض می کنم که آن لایحه را پس می گیرم و پیشنهاد می کنم که این لایحه را کان لم یکن فرض کنید وزارت فوائد عامه یک مخارج فوق العاده برای یک چنین مطلبی می خواهد آن را مجلس به هر طور که می داند تصویب نماید برای یک نفر که این خدمت به او رجوع شود.
میرزا ابراهیم خان ـ بنده عرض می کنم حالا که جناب وزیر فرمودند که آن لایحه را کان لم یکن فرض کنیم بنده عرض می کنم که آن راپورت را هم کان لم یکن باید فرض کنیم .
نائب رئیس ـ جناب وزیر فرمودند لایحه راکان لام یکن فرض می کنم حالا بنده می خواهم بعهمم که آن لایحه را به کلی پس خواهند گرفت یا خیر ؟
رئیس ـ خوب است برای اینکه مطلب خیلی به طول نیانجامید همان جزء را که کمیسیون رأی داده است مطرح مذاکره شود مطلب را هر چه زودتر ختم نمایند یک قدری فوریت دارد.
فهیم الملک ـ کمیسیون تمام این ملاحظات را که گفته شد کرد و برای این بود که مسئله تفتیش کلیه جنگلها را حذف کرده و گفت قانون آن را وزیر باید بنویسد و به مجلس بای بیاورد مذاکره شود و فقط کمیسیون آنچه را که نوشته و تصویب کرده است راجع است به تفتیش فوری واین تفتیش فوری هم به موجب راپورت وزیر و اطلاعاتی است که پیدا کرده است و برای همین کمیسیون به فوریت آن متقاعد شده است و از آن شخص هم اسمی در راپورت نوشته شده است ولی بنده تصویب می کنم که در همان جزء که گفته شد مذاکره شود و تصویب شود.
منتصر السلطنه ـ در باب این مسئله که جناب مخبر فرمودند بنده عرض می کنمن تا از طرف وزارت فوائد عامه کتباً چیزی پیشنهاد نشود نمی شود در آن مذاکره کرد.
فهیم الملک ـ آنچه در راپورت نوشته شده همان پیشنهادی وزیر است دیگر محتاج به پیشنهاد ثانوی نیست .
وزیر علوم ـ آن قدر عرض می کنم که فوریت مسئله فرستادن یک نفر برای تفتیش خیلی مهم است و خوب است هر چه زودتر این مسئله ختم شود.
صدیق حضرت ـ بنده پیشنهاد می کنم که به عوض آن جزء راپورت مطابق این پیشنهاد که بنده نوشته ام رأی گرفته شود ( پیشنهاد خودشان را قرائت فرمودند ) .
وکیل الرعایا ـ بنده با پیشنهاد آقای صدیق حضرت موافق هستم .
وکیل التجار ـ بنده تصور می کنم با پس گرفتن آن لایحه چطور که جناب وزیر فرمودند ما بتوانیم داخل مذاکره بشویم و رأی بدهیم .
افتخار الواعظین ـ بنده می خواهم از جناب وزیر علوم سئوال کنم که این مبلغ را که کمیسیون تصویب کرده است برای مواجب یک همچو شخص کافی می دانند و می پذیرند یا خیر؟
وزیر ـ مخالفتی با رأی کمیسیون ندارم و بنده کافی میدانم و اقدام خواهم کرد برای پیدا کردن یک نفر دیگری که زود برود.(در این موقع عده از وکلا اظهار داشتند که ما با پیشنهاد صدیق حضرت همراه هستیم.)
نایب رئیس ـ پس حالا پیشنهاد آقای صدیق حضرت خوانده شود.(در این موقع پیشنهاد صدیق حضرت را معزز الملک قرائت کردند.)
شیخ محمد ـ این را ما چه حساب کنیم.(بی جواب ماند.)
میرزا ابراهیم خان ـ بنده میخواهم بدانم این راجع به کسیسها است یا جنگلها خوب است جناب وزیر بفرمایند.
وزیر علوم ـ راجع به جنگلها هم هست.
نایب رئیس ـ در این پیشنهاد آقای صدیق حضرت رأی میگیریم هر کس با این عبارت که قرائت شد تصویب دارد قیام نماید.(اکثریت مجلس تصویب کرد.)
وزیر علوم ـ این یک فقره لایحه است راجع به امتیاز معادن قراچه داغ تقدیم مجلس شورای ملی میشود.(در این موقع از طرف نایب رئیس اجازه یک ربع تنفس داده شد.)
(مجدداً سه ربع قبل از غروب مجلس منعقد شد.)(راپورت کمیسیون مبتکرات راجع به قوانین مخالفت از ارتکاب لاطار و مجازات مرتکب که آقای متین السلطنه پیشنهاد نموده بود قرائت شد.)
رئیس ـ کمیسیون ما اساساً اسن طرح را قابل توجه دانسته مجلس هم قابل توجه میداند یا خیر؟(گفتند مخالفتی ندارد.)
فهیم السلطنه ـ ما اساساً نمیتوانیم این را قانون مخصوص فرض کنیم این درست مثل این است که بگوئیم قانونی برای نماز کردن میخواهیم وضع کنیم حالا نمیشود مجلس قانون برای حرمت قمار وضع کند در صورتیکه این از محرمات شرعیه است و مجازاتش هم در شرع داده شده است.
حاجی سید نصرالله ـ به عقیده بنده خیلی اشتباه فرموده اید اینطور نیست این قانون ربطی به قانون شرع ندارد اگر ملاحظه بفرمائید در قانون انطباعات خیلی از امور مباح را به ملاحظه سیاست مملکتی در مقابلش مجازاتی وضع کرده است در صورتیکه مباح است این هم در ست است که از محرمات شرعیه است و مجازاتش هم در شرع معین شده است لکن نظر به اینکه میبینیم سیاست مملکتی قانونی در مقابل وضع و اجر نماید این قانون از این قبیل است.
محمد هاشم میرزا ـ بنده هم عرض میکنم سیاسیات هم باید موافق قانون شرع باشد.
رئیس ـ باید دانستکه این لایحه قابل توجه مجلس هست یا خیر در صورتیکه قابل توجه دانست آن وقت داخل مذاکرات میشویم هر کس این راپورت را به طوری که قرائت شد قابل توجه میداند قیام نماید.(تماماً قیام نمودند.)
رئیس ـ حالا لازم میدانید داخل مذاکرات شویم یا رجوع به کمیسیون کنیم در صورتیکه رجوع به کمیسیون شود کمیسیون مخصوص برای اینکار نداریم یک کمیسیون مخصوص انتخاب کنیم یا اینکه به سایر کمیسیون ها رجوع کنیم.(بعضی گفتند به کمیسیون عدلیه باید رجوع شود.)
اسدالله خان ـ این باید به کمیسیون مالیه رجوع شود برای اینکه سابقاً از این محل چیزی عاید دولت میشد پس از یک حیث راجع به عایدات است و باید به کمیسیون مالیه رجوع شود.
(وکیل التجار و آقای میرزا ابراهیمخان اظهار کردند باید به کمیسیون عدلیه رجوع شود.)
رئیس ـ به کمیسیون عدلیه رجوع میشود این شرحی است که از طرف رئیس الوزرا رسیده است به مجلس قرائت میشود.(کاغذ رئیس الوزرا قرائت شد مبنی بر اینکه چند طغری عریضه از اعیان و تجار و اشراف و ایل بختیاری به حضرت اقدس آقای نایب السلطنه در خصوص تشکیل مجلس سنا عرض شده و ایشان پیش من فرستاده اند اینک صورت عرایض آنها عینا تقدیم میشود تا هر چه رأی دهند مجرا شود چهار ظغری ریضه قرائت شد مبنی بر اینکه بر حسب احکام مطاعه حضرت آیت الله آقای اخوند ملا محمد کاظم خراسانی میبایست هر چه زودتر مجلس سنا تشکیل شود و نیز به موجب مواد مشعره قانون اساسی و دست خط مرحوم مظفر الدین شاه تکمیل مجلس شورای ملی به تشکیل مجلس سنا است علیهذا از حضرت اقدس جناب آقای نایب السلطنه استدعا میکنیم که عریضحات فدویان را به مجلس مقدس فرستاده و در تشکیل مجلس سنا اقدامی فرمایند گفتند اسامی آنها که امضاء کرده اند خوانده شود.)
حاجی سید نصرالله ـ این مسلم است که مجلس سنا جزء قانون اساسی است و نمیدانم علت ذکر اسامی چیست مگر هر کس بخواهد و این مطلب را درخواست نماید گناهی کرده است چیزی هست همان ملاحظات است که در موقع اظهار خود حضرت حجت الاسلام گفته شده که تراکم امور و عده تدوین نظامنامه مجلس سناست اینها هم که این تقاضا را کرده اند از راه خیر خواهی بوده است اما باید دید حالا موقع تشکیل آن هست یا خیر؟
آقا شیخ محمد ـ آن مسئله از دستور امروز خارج بود.
تقی زاده ـ اولاً بنده با ایشان موافقم که جور دستور مجلس نبوده است ثانیاً یک مرتبه یک مسئله در مجلس مذاکره شده است به علاوه تمام استناد اینها در لزوم تشکیل آن حکم آقای آخوند ملا محمد کاظم خراسانی است و به خود ایشان که این تقاضا کرده بودند جواب داده شد و این مذاکرات در همان موقع به عمل آمد و آن مذاکرات کافی بود که اگر فردا هم یک عریضه دیگر به مجلس نوشته شود باید همان جوابها را داد درست است حفظ قوانین اساسی و ظیفه هر یک از افراد این مملکت است لکن وکلا و نمایندگان ملت ما به خصوص این وظیفه را دارند اما وقتی وکلا صلاح نمیدانند برای اینکه کارها زود اطلاح شود و آن مجلس اسباب لنگی کارها میشود یک وقتی بود که به ما قال میگفتند باید نظر داشت نه به من قال اما حالا به من قال باید نظر کرد و مقابل انظر و ابما الباطل هم گفته شده است حالا اسامی را که خوندیم که صاحبان این اسامی هیچ اقدامی در امر مشروطیت نکرده اند که حالا حفظ قوانین اساسی آنها را وادار به این اظهارات نماید یک روز همان حجج اسلام حکم به وجوب مجلس شورایملی کردند از آنها که این را امظا کرده اند یک نفر یک عریضه به محمد علی میرزا نداد که مجلس شورای ملی بر حسب حکم حجج واجب است افتتاح نمائید بلکه پارسال همین وقت نوشتند حجج اسلام که مساعدت و همراهی با محمد میرزا و اردوی آذربایجان در حکم همراهی با یزید بن معاویه است و اینها در آن موقع در باغ شاه بودند.
رئیس ـ از این اسامی ما چیزی نفهمیدیم لکن همانطور که خدمت حجج اسلام عرض شد که وقتی کارها تمام شد شروع به نوشتن نظامنامه انتخابات مجلس سنا خواهد شد همین قشم جواب نوشته میشود حالا محض اطلاع این قرائت شد مطرح مذاکره روز سه شنبه بعضی سئوالات و بعضی استیضاحات است که بنا بود روز شنبه سئوال شود و همین قسم ماند چون آن روز وقت تمام شد بعد راپورت کمیسیون بودجه است راجع به بودجه موقتی وزارت جنگ و راپورت کمیسیون رودجه راجع به عمل کرد مرد اباد است.(رئیس حرکت کرد مجلس ختم شد.)