مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ اردیبهشت ۱۳۲۴ نشست ۱۲۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویبنامه ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات- اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آئین‌نامه ها - بخش نامه ها - آگهی های رسمی
سال اول - شماره ۷۲ مدیر: سیدمحمد هاشمی نماینده مجلس شورای ملی - دوشنبه ۲۴ اردیبهشت ماه ۱۳۲۴
دوره چهاردهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۱۳۸۷
مذاکرات مجلس
جلسه ۱۲۵
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۲۳ اردیبهشت ماه ۱۳۲۴
فهرست مطالب:
- ۱- قرائت و تصویب صورت خلاصه جلسه پیش
- ۲ – بیانات آقای حکیمی نخست وزیر و معرفی هیئت دولت و تقدیم برنامه دولت.
- ۳ – مذاکره راجع به دستور
- ۴ – مذاکره راجع به گزارش کمیسیون قوانین دادگستری مربوط به آقای تدین
- ۵ – موقع و دستور جلسه آتیه - ختم جلسه
مجلس پیش از ظهر برریاست آقای سید محمد صادق طباطبائی تشکیل گردیده.
- قرائت و صورت خلاصه جلسه پیش
۱ - قرائت و صورت خلاصه جلسه پیش
صورت مجلس روز چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۲۴ را آقای (طوسی)منشی به شرح زیر قرائت نموده‌اند:
مجلس سه ربع ساعت پیش از ظهر به ریاست آقای سید محمد صادق طباطبائی تشکیل و صورت جلسه قبل قرائت و تصویب شد.
اسامی غائبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده:
غائبین بی اجازه – آقایان: مرآت – افخمی – صفوی – جلیلی – امینی – دکتر اعتبار – نجومی – شجاع – گیو – مؤید قوامی – اخوان – کفائی – عامری – دولت آبادی – صدر قاضی – امیر ابراهیمی – حیدر علی امامی – صمصام – فتوحی – تیمور تاش – سلطانی – دهستانی – ساسان – سیف پور – دکتر شفق – دکتر عبده – عباس مسعودی – طهرانی – معدل – دهقان – عدل – گله داری –
دیر آمدگان بی اجازه - آقایان: شریعت زاده – نمازی – صدریه - ذکائی – اریه. آقای ابراهیمی حکیمی نخست وزیر با اظهار مسرت از اینکه برای نخستین بار بر حسب تمایل مجلس شورای ملی با سمت نخست وزیری در مجلس شورای ملی حاضر و مژده مسرت بخش پیروزی ملل متفق را به عرض نمایندگان محترم و ملت ایران می‌رسانند پایان جنگ اروپا و امضای پیمان تسلیم بلا شرط کلیه نیروهای آلمان را به نیروهای دول معظم متفق در تاریخ شانزدهم اردیبهشت ماه ۱۳۲۴ رسما اعلام و پس از آن شرحی دائر بمسرت ملت آزادی خواه ایران از شادمانی عموم ملل آزادی خواه جهان و همکاری و فداکاری صمیمانه ملت ایران در تمام مدت جنگ در راه پیروزی متفقین تقریر و اشاره نمودند ملت ایران با مصائب و خسارات و محرومیتها و تلفاتی که در طول مدت جنگ جهانی در راه صلح و پیروزی متحمل شده و مورد تصدیق و تقدیر ملل فاتح نیز قرار گرفته خسارات و تلفات وارده به ملل متفق و دوست را فراموش ننموده و برای قهرمانانی که به منظور بقای آزادی و نجات بشر از ظلم و ستم جان فدا ساخته‌اند با نظر تکریم و احترام نگریسته و ضمنا اظهار امیدواری نمودند با سازمان جدید که برای امنیت نیز در کنفرانس سان فرانسیسکو داده می‌شود دوران جنگ و خونریزی سپری گشته و مدم جهان در حال صلح و آرامش به ترمیم خرابی‌های این جنگ نائل گردند.
در خاتمه با ابراز تاسف از مرگ فرانکلین روزولت رئیس جمهور فقید امریکا که خود از ارکان و عوامل مهمه پیروزی آزادی و دمکراسی بوده اظهار نمودند ثمره درخشان این پیروزی موجب مسرت و شادمانی روح آن فقید خواهد بود. و بیانات ایشان چندین بار مورد تصدیق و تحسین عمومی قرار گرفته و در میان ابراز احساسات و کف زدنهای ممتد نمایندگان محترم و حضار مجلس شورای ملی خاتمه یافت. آقای طباطبائی رئیس مجلس شورای ملی نیز در اثر وصول خبر و اعلام رسمی پایان جنگ از طرف آقای نخست وزیر در مجلس شورای ملی شرحی مبنی برابر از مسرت و خورسندی مجلس و ملت ایران از خاتمه این نبرد طولانی و خانمان سوز و حصول پیروزی که به مصائب و آلام بیشمار نوع بشر پایان بخشیده اظهار و از شرکت ملت آزادیخواه ایران در جنگ جهانی و هم پیمان شدن با ملل متفق معظم برای فتح و غلبه آزادی و دمکراسی و همچنین از زحمات و مصائب طاقت فرسای ملت ایران و خدمات صادقانه و صمیمانه او در این راه که مورد تصدیق و تایید ملل متفق نیز واقع شده شمه بیان و با اشاره به ملاقات سران سه کشور معظم در طهران و طرح و تنظبم نقشه پیروزی نهایی و تائید و تصدیق مجاهدت ملت ایران در همکاری و تشریک مساعی برای نیل به این مقصود مقدس و مشترک اضافه نمودند با حصول پیروزی متفقین ملت ایران نیز حقا در صف ملل فاتح مقام شایسته را احراز نموده و از طرف مجلس و ملت ایران به همین مناسبت این روز فرخنده را به عموم ملل آزادی خواه جهان و دول متفق معظم تهنیت گفته و بقای روح همکاری و صمیمیت بین متفقین محترم را برای استحکام اساس صلح پایدار جهانی مسئلت و آرزوی خود را در باب کنفرانس سانفرانسیسکو و توفیق آن به تحکیم اساس و مبانی آزادی و عدالت صلح و سلم و رفع نقائص سازمان پیشین جامعه ملل و توانائی جلوگیری از تجاوز و خود سری بیان نموده پس از آن به روان پاک کلیه شهدای راه آزادی جهان مخصوصا فرانکلن روزولت رئیس جمهور فقید ممالک متحده آمریکای شمالی که در راه پیروزی تا اخرین مرحله عمر خود جان فشانی و فدا کاری نموده بودند درود فرستاده و سلام محبت آمیز مجلس و ملت ایران را بسران کشورهای متفق معظم تبلیغ و از خداوند متعال ثبات و دوام دوران صلح و سالمت را مسئلت نموده و ایجاد روح یگانگی را برای تقویت وحدت ملی و تامین عدالت اجتماعی و حفظ اصول دمکراسی و آزادی افکار برای حصول نتیجه مجاهدات و کوششهای فراوان ملت ایران بهره مندی از ثمرات فداکاری او تذکار داده‌اند بیانات آقای رئیس مجلس شورا ملی نیز بارها مورد تصدیق و تحسین عمومی واقع و در میان کف زدن ممتد عموم حضار مجلس خاتمه یافته و یک ربع ساعت قبل از ظهرجلسه ختم و جلسه آتیه به روز یکشنبه ۲۳ اردیبهشت ماه سه ساعت قبل از ظهر ماکول گردید.
رئیس – آقای حاذقی در صورت جلسه صحبت دارید؟
حاذقی – بلی.
حاذقی - عرض کنم همانطوریکه در آن جلسه عرض کردم در یادآوری که نسبت به غایبین بدون اجازه می‌شود توجه نمی‌شود قطع نظر از اینکه سه نفر از نمایندگانی که به سانفرانسیسکو رفته‌اند و غایب با اجازه هستند چند نفر دیگر از آقایان هستند که غایب با اجازه می‌باشند ولی توجه نمی‌شود و غایب بی اجازه می‌نویسند چنان که آقای مؤید قوامی را هم غایب بی اجازه نوشته‌اند در صورتیکه مرخصی ایشان را مجلس را تصویب کرده‌است و آقای آشتیانی نماینده خوارهم به توسط بنده اجازه خواسته بود خواهشمندم این را اصلاح بفرمایید.
رئیس - آقای طوسی.
طوسی - عرض کنم یک عدهای که رفته‌اند – به سانفرانسیسکو قبل از مسافرتشان باید یک چیزی به کمیسیون عرایض بنویسند تا به تصویب مجلس برسد آن وقت غایب با اجازه نوشته می‌شود اما آقایان دیگری هم که فرمودید ابلاغشان نوشته شده بعد از امضاء و به محاسبات رفتن غایب با اجازه خوانده خواهند شد (صحیح است)مادام که این جریان صورت نگرفته غایب بی اجازه خوانده می‌شود.
رئیس - در صورت مجلس اعتراض نیست؟ (گفته شد - خیر)صورت مجلس تصویب شد. بنابر نظری که مجلس در جلسه سابق اظهار کرده‌است صورت اسامی آقایانی که قسم یاد نکرده‌اند قرائت می‌شود استدعا دارم برای روز سه شنبه آقایان حاضر شوند که مراسم سوگند به عمل آید.
یک نفر از نمایندگان – چه روزی را فرمودید؟
رئیس - روز سه شنبه و اگر وقت نبود می‌ماند برای روز پنج شنبه.
یمین اسفندیاری - چه مانعی دارد اگر امروز وقت باشد همین امروز مراسم به عمل آید.
رئیس - بسیار خوب اگر وقت شد مانعی ندارد.
اسامی آقایان به ترتیب زیر خوانده شد: آقایان – کفائی – صمصام – سید ضیاءالدین طباطبائی – حسن اکبر –دکتر راد منش – دکتر آقایان – معدل – رفیعی – محمد علی مجد – رضا تجدد – عبدالله گله داری – جمال همامی – عباس تیموری – حمد الله ذکائی – دکتر کیان – دکتر فلسفی – دکتر مجتهدی – آوانسین – اعتمادی - اریه – اپیکچیان – لنکرانی – پور رضا.
لنکرانی - من همین الآن حاضرم.
رئیس – بعد از انجام یکی دو فقره کار اگر وقت شد شروع می‌کنیم به انجام مراسم تحلیف آقای نخست وزیر.
- بیانات آقای حکیمی نخست وزیر معرفی هیئت دولت و تقدیم برنامه دولت
۲ – بیانات آقای (حکیمی) نخست وزیر معرفی هیئت دولت و تقدیم برنامه دولت
نخست وزیر – آقایان محترم بنا به تمایلی که از طرف مجلس شورای ملی اظهار شده بود اعلیحضرت همایونی اینجانب را مامور تشکیل دولت فرمودند حسب الامر اینجانب دولت را تشکیل داده به حضور همایون معرفی نمود و اینک نیز با امتنان از حسن نظریکه نمایندگان محترم در این خصوص نسبت به بنده ابراز داشته‌اند برای معرفی دولت به مجلس شورای ملی شرف حضور یافته و مقدمه برنامه عمل دولت را به عرض مجلس میرسانم.
بعضی از نمایندگان - اول آقایان وزراء را معرفی کنید.
نخست وزیر - بعد معرفی می‌شوند بر خاطر عموم نمایندگان محترم مکشوف است که این جانب از مدتی قبل به کلی از مشاغل دولتی کناره گرفته بودم و شخصا هیچ گاه در صدد قبول مقامی نبودم و حتی در جریان مطالعات و مذاکرات دو هفته نمایندگان محترم نیز که بی مقدمه منجر به اظهار تمایل مجلس شورای ملی نسبت به این جانب گردید به هیچ وجه دخیل نبودم با این وصف بدیهی است که این تصمیم مجلس را نسبت به خود بی نهایت گران بها دانسته و به همین جهت برخورد فرض دیدم که با وجود مشکلات از قبول خدمت استنکاف نکنم و آنچه در قوه دارم برای حسن اجرای منویات مجلس شورای ملی در راه خدمت به مملکت به کار ببرم.
نکته دیگری که از این نظر تمایل مجلس شورای ملی دستگیر این جانب شد این بود که نمایندگان محترم در موقع اتخاذ این تصمیم در خاطر خود داشته‌اند که این جانب در تمام عمر آسایش و رفاه ملت و استقلال کامل مملکت و قوام و قدرت دولت را همواره موقوف به استقرار کامل اصول مشروطیت و حکومت ملی دانسته‌ام و همیشه در این راه عملا قدم بر داشته‌ام و در هیچ دوره از ادوار از این اصل اساسی منحرف نشده‌اند و بنابراین مسلم است که در این دوره نیز که نمایندگان محترم می‌خواهند اصول مشروطیت همه در جای خود پایدار گردد سعی در پیروی از این رویه دیرینه وجهه همت اینجانب خواهد بود و به این جهت امیدوارم که همکاری صمیمانه که نمایندگان محترم در این زمینه با دولتخواهند فرمود گردش دستگاه حکومت را بر محوری قرار دهد که در سایه استقرار اصول حکومت مشروطه مصالح عالیه مملکت را از هر جهت تامین کند و در این زمینه برای نمایندگان محترم و سایر عقلای قوم جای هیچ گونه نگرانی باقی نماند و از این بابت هر گونه اختلاف نظریکه پیشروان افکار و علاقه مندان باصول در طرز اداره امور کشور دارند مرتفع شوند زیرا که به اعتقاد این جانب عموم ملت در این اصل اتفاق دارند که ضمانت استقلال تام ایران و سایر مصالح عالیه مملکت باید به وسیله اجرای واقعی اصول مشروطیت تامین شود و با این وصف اگر در اذهان و افکار اختلافی در طرز اداره امور مملکت وجود داشته باشد.
منشا آن غالبا اختلاف رویه در طریقه اجرای اصول مزبور است نه اختلاف عقیده در خود آن اصول. اما از آنجا که مخصوصا در این ایام حق اینگونه اختلاف نظر‌ها هم غالبا موجب ضعف دولت می‌شود و سکته بار کان مملکت وارد می‌آورد جای آن دارد که مصالح اساسی مملکت را از بیم هر گونه گزند و آسیب فراغت دست دهد هادیان افکار از هر گونه اختلاف نظر چشم بپوشند و صمیمانه دست یگانگی و وداد به هم بدهند و از اقداماتی که دولت برای تامبن آن مقصود اصلی می‌کند به قوت تمام پشتیبانی نمایند تا توجه به فروع بیش از حد لزوم نباشد و در نتیجه مجلس و دولت از جهتی که شبانه روز باید در راه حفظ و تقویت اصول بکنند باز نمانند و بحث در اموری که از لحاظ اهممیت در درجه دوم و سوم قرار دارد به موقعی که مجلس و دولت را از حل و تسویه مسائل درجه اول مملکت فراغت نصیب شده باشد موکول گردید.
بنابر این مقدمات تصمیم این جانب از بدو قبول این خدمت این شد که برای اجرای کامل اصول مشروطیت دولت در حین انجام وظایفی که به موجب قانون اساسی بر عهده دارد به ترتیبی عمل کند که مسئولیت تام و تمام کلیه آنها را به عهده خود داشته باشد تا مجلس شورای ملی هم بتواند حقوقی را که به موجب قانون اساسی برای نظارت کامل در عملیات قوه مجریه بر عهده دارد اعمال کند. حاجت به توضیح ندارد که اجرای دقیق قوانین مصوب مجلس شورای ملی وظیفه اساسی دولت خواهد بود و مجلس هر جا که انحرافی از آنها دید دولت را متذکر خواهد نمود و علاوه بر این مسلم است که این جانب در هرامری که متضمن مصالح عالیه مملکت باشد نه تنها بدون نظر مجلس قدمی برنخواهم داشت بلکه بدون تقویت کامل مجلس شورای ملی به حسن خاتمه اقداماتی که در این زمینه خواهم کرد نمی‌توانم امیدوار باشم.
هر گاه نمایندگان محترم با تصویب برنامه دولت این رویه عملی را قبول فرمایند اعتقاد این جانب بر این است که بسیاری از مشکلات مملکت که در حل آن به عزم و همت مجلس و دولت بسته‌است آسان خواهد شد علی الخصوص که در این چند روزه جنگ اروپا خاتمه یافته و پایان آن خاتمه یک قسمت از مشکلاتی را که در مملکت ما مولود جنگ بوده‌است بشارت می‌دهد.
پیمانی که متجاوز از سه سال قبل دولت ایران با متحدین معظم خود دولت شوروی و دولت انگلستان بست بر عهده هر یک از سه دولت تعهداتی گذاشت از روز امضای پیمان دولت ایران تعهدات خود را کاملا انجام داده (صحیح است)و آنچه در قوه ملت و مملکت ایران بود تمام و کمال برای غلبه بر دشمن به کار انداخت (صحیح است) به طوریکه خود متحدین ما نیز همواره به این حقیقت واقف بودند و بکرات آن را یاد آوری و تصدیق نمودند. با این وصف اکنون که ستاره صبح در افق طالع شده‌است وبنا به آثاری که طبیعت به آن مرتبط می‌باشد من بعد بسیاری از آنچه در ایران در طول مدت جنگ متحدین ما به آن حاجت داشتند و موافقت دولت ایران در آن باب به موجب مقررات پیمان سه گانه معلوم شده بود علی الااصول دیگر طرف احتیاج ایشان نخواهد بود و علیهذا دولت ایران با توجه کامل به مقررات پیمان سه گانه که مراعات آن همیشه اوقات نصب العین ما بوده و هست امید و انتظاری که در این موقع دارد این است که هر چه زود تر به جلب موافقت کامل متحدین معظم خود در باب ترتیب سهل و ساده‌ای که بر آن اساس مناسبات عادی ایام صلح جانشین مقررات پیمان سه گانه بشود توفیق حاصل کند و بنا به اصل مساعدت و همکاری صمیمانه‌ای که فیما بین ایران با دول شوروی و انگلستان و امریکا بر قرار است و شالوده آن مخصوصا در ظرف سنوات اخیر استحکام یافته‌است با توافق دول مزبور ترتیبی بدهد که در تمامی شئون مملکت اوضاع عمومی به مقتضای استقلال کامل دولت ایران به حال عادی بر گردد (صحیح است) و مصائب و تلفات و خسارات و ضرر هائیکه در نتیجه حوادث جنگ با ایران توجه کرده‌است بر طبق آنچه حق و عدالت حکم می‌کند و در مورد نظایر آن در روایط بین الملل مرعی شده باشد جبران پذیرد و حسن مناسبات ایران با عموم ممالک دوست سابق الذکر بر اساس احترام بسط و توسعه یابد و روابط اقتصادی و معاملات تجاری ما با ایشان در پرتو اصولی که ضامن منافع و مصالح هر دو طرف باشد رو به افزایش و رونق برود و به این وسیله در امر معیشت مردم و گذران یومیه افراد نیز که مخصوصا در نتیجه جنگ سخت به مضیقه افتاده‌است گشایش و آسایش فراهم شود.
البته دولت به نیت انجام این مقاصد بدون فوت وقت در این ابواب با متحدین خود وارد مذاکره خواهد شد و بدون ذره‌ای تردید یقین دارد که در این اقدام مجری تصمیم قطعی و عزم ثابت عموم نمایندگان مجلس شورای ملی و کلیه افراد مردم مملکت می‌باشد و باستحضار حسن نظری که همواره متحدین عظیم الشان ما درباره فداغکاریهای ملت ایران در راه معاضدت با ایشان ابراز نموده‌اند دولت امیدواری کامل دارد که متحدین ما امروزه که به فتح و فیروزی نائل آمده‌اند این تقاضاها و انتظارات ملت ایران را به سمع رضا شنیده و به حسن قبول تلقی خواهند نمود. بدیهی است که دولت در ضمن مذاکراتی که در باب مناسبات اقتصادی و تجارتی مملکت با متحدین خود به عمل خواهد آورد وضع اداره اموراقتصادی مالی مملکت را نیزمورد مطالعه قرار خواهد داد تا کم و کیف آن را با توجه به وضعی که به مناسبت خاتمه جنگ اروپا پیش خواهد آمد بسنجد و اقداماتی را که باقتضای اوضاع فعلی مملکت و منظور تعدیل بودجه و تجدید نظر در مالیاتها و تهیه کار و بهبودی وضع کارگران و کشاورزان و نظایر آن ضروری شمرده شود معین نماید و البته در ضمن اموری که همواره توجه خاص دولت مصروف آن خواهد شد استقرار امنیت و اصلاح و تکمیل قوای تامینیه مملکت است که مخصوصا در این اوقات حائز کمال اهمیت می‌باشد شاید تکرار این مطلب زائد نباشد که این امروز وقایعی که از چگونگی آن نمایندگان محترم خود به خوبی آگاه هستند حتی یکرشته از امور مملکت را هم نتوان نام برد که محتاج اصلاحات نباشد و ناچار دولت در ضمن برخورد به هر یک از آنها آنچه در حیطه امکان باشد برای بهبودی کیفیت آن بذل جهد خواه نمود لکن از آنجا که امور مزبور همه در عرض یکدیگر نیستند بلکه بعضی مقدم بر بعضی دیگر شمرده می‌شوند و از طرف دیگر توجه جامع و کامل نسبت به همه آنها در آن واحد با اوضاع فعلی مقدور نیست بالفعل دولت بالخاصه مسائل ذیل را شایان دقت و توجه و مقررات تصمیم عاجل میداند.
۱ – حفظ تحکیم مناسبات حسنه بین کشور ایران و کشورهای دوست و متفق همیشه هدف اصلی دولت ایران بوده و دولت این جانب نیز از وظایف مهمه و اولیه خود میداند که تمام مساعی خود را برای تشیید و تایید آن بکار برد مساعی این دولت برای رسیدن به مقصود صمیمانه و صادقانه و نسبت به هر یک از متفقین بزرگ ما یکسان و صرفا بر اساس استقلال کامل سیاسی و اقتصادی ایران و احترام متقابل و بر طبق مقررات پیمان سه گانه و منشور آتلانتیک و اعلامیه طهران انجام خواهد گرفت (صحیح است) مطالعه فوری در امور اقتصادی برای استقرار اصول و تشکیلاتی با اوضاع اقتصادی فعلی مملکت باشد.
۳- تجدید نظر در مالیاتها و تعدیل بودجه.
۴- اصلاح و تشکیل قوای تامینه برای استقرار امنیت کامل کشور.
۵- اجرای طر حهایی که متضمن اصلاحات فلاحتی و صنعتی و تهیه کار برای بیکاران باشد.
۶- بهبودی وضع کارگران وکشاورزان بر طبق قوانین مخصوصی که از مجلس شورای ملی خواهد گذشت.
۷- تجدید نظر در قانون استخدام دولتی.
پس از بیان برنامه دولت به کیفیتی که به عرض رسید اکنون هیئت دولت را به شرح ذیل به مجلس شورای ملی معرفی می‌نماییم: آقای دکتر مرزبان وزیر بهداری آقای (نصرالملک) حسینعلی کمال هدایت وزیر مشاور آقای نصرالله خلعت بری (اعتلاالملک)وزیر کشاورزی آقای عبدالحسین هژیروز دارائی آقای مصطفی عدل وزیر مشاور آقای ابراهیم زند وزیر جنگ آقای نادر اراسته وزیر راه آقای انوشیروان سپهبدی وزیر خارجه آقای ابوالقاسم نجم وزیر بازرگانی و پیشه و هنر آقای غلام حسین رهنما وزیر جنگ آقای اللهیار صالح وزیر دادگستری وزیر پست و تلگراف بعدا تایین خواهد شد. وزارت کشور را عجالتا خود این جانب عهده دار خواهد بود.
- مذاکرات راجع به دستور
۳- مذاکرات راجع به دستور
رئیس – آقای طباطبا یی تجدید پیشنهادی کرده‌اند گر چه با نظامنامه تطبیق نمی‌کند ولی خوانده می‌شود: (آقای هاشمی (منشی) پیشنهاد را بشرح ذیل قرائت نمود)
مقام ریاست مجلس شورای ملی چون یک ماه است دولتی در کار نیست نظر با اهمیت اوضاع کشور پیشنهاد می‌کنم برنامه دولت فعلی در همین جلسه مطرح و زود تر تکلیف آن معین شود.
رئیس - آقای طباطبائی (اجازه)
محمد طباطبائی – آقایان توجه دارند که فرق است بین لایحه قانونی دولت و پروگرام مطابق نظامنامه که آقای رئیس اشاره فرمودند لوایح قانونی دولت که باید به تصویب مجلس برسد اگر فوریت پیدا کرد او هم لازم نیست که چاپ شود ولی اگر فوریت نداشت بکمیسیون احاله می‌شود و بایستی طبع ۲۴ ساعت قبل از اینکه به جلسه علنی بیاید توزیع شود اما پروگرام دولت این طور نیست لایحه قانونی نیست بتصویب مجلس هم نمی‌رسد یک کلیاتی است پیش همه محفوظ و در جای خودش هم صحیح است و رای هم که داده می‌شود رای اعتماد است - رای اعتماد به پروگرام داده نمی‌شود به اشخاص داده می‌شود بنابر این مطابق نظامنامه که خود آقای رئیس هم اشاره فرمودند لازم نیست طبع و توزیع شود ودر هر وقت و بهر کیفیت و هر صورت ممکن است مطرح شود و روی آن صحبت بشود و دلیل اینکه من این پیشنهاد را کردم در خود پیشنهاد ذکر کردهام و حالا هم عرض می‌کنم متجاوز از یک ماه است دولتی در کار نیست و متاسفانه در یک چنین موقع مهم و فوق العاده و خارق العاده ما بیش از یک ماه مملکت را بی تکلیف گذاشتیم و حالا اگر بخواهیم پروگرام برود و طبع واوزیع بشود و چندین جلسه صحبت کنیم خیال می‌کنم ده پانزده روز دیگر هم این بلا تکلیفی ادامه پیدا کند از این نظر خواهش کردم اگر امروز مجلس موافقت کند برنامه را مطرح کنیم و آقایانی که می‌خواهند صحبت کنند از همین جلسه آتیه بتوانیم تکلیف این موضوع را تعیین کنیم.
رئیس - جمعی از آقایان اجازه خواسته‌اند.
اقبال - یک نفر مخالف هم صحبت بکند و رای بگیرد.
رئیس - بسیار خوب. آقای دکتر مصدق
دکتر مصدق - یک گزارش ما در مجلس داریم که هر وقت می‌خواهد مطرح شور یک کار خیری می‌آید و جلو آن را می‌گیرد و آن گزارش کمیسون دادگستری راجع به آقای تدین است آن جلسه که خواست مطرح شود قانون انتخابات روی کار آمد و گفتند مملکت با این قانون انتخابات فعلی که هست هیچ وقت اصلاح نمی‌شود قانون انتخابات را مطرح کنیم بلکه انشاءالله مملکت در نتیجه تجدید قانون انتخاب اصلاح شود و ما این را یک طوری رد کردیم حالا امر ورهم که فقط چند دقیقه وقت لازم است که گزارش کمیسیون دادگستری در مجلس مطرح شود برنامه دولت به میان آمده‌است راجع به برنامه دولت معمول این بود که هر وقت داده می‌شد یک مهلتی به نمایندگان می‌دادند که آن را بخوانند و مفادش را به خاطر بسپارند و بعد رویش صحبت کنند (صحیح است) این است که بنده استدعا می‌کنم آقا این پیشنهاد را پس بگیرند که امروز همان گزارش مربوط به آقای تدین که چند دقیقه بیشتر کار ندارد مطرح شود که بعد از چهارپنج ماه این کار خاتمه پیدا کند و مانعی ندارد که پروگرام چاپ شده و در جلسه دیگر مطرح شود.
محمد طباطبائی - بنده اصراری ندارم مسترد می‌کنم.
رئیس - دو چیز در دستور داریم یکی انتخاب نمایندگان بانک است یکی هم گزارش مربوط به آقای تدین.
مهندس فریور - همان دستور سابق را دنبال کنیم.
رئیس - بسیار خوب.
ثقه الاسلام - اجازه می‌فرمائید بنده دو کلمه عرض داشتم.
رئیس - در چه موضوع مربوط به گزارش آقای تدین؟
ثقه‌الاسلامی - خیر یک تذکر مختصری آقای نخست وزیر داشتم دو دقیقه بیشتر وقت نمی‌خواهد.
- مذاکره راجع به گزارش کمیسیون قوانین دادگستری مربوط به آقای تدین
۴- مذاکره راجع به گزارش کمیسیون قوانین دادگستری مربوط به آقای تدین
جمعی از نمایندگان - وارد دستور شده‌ایم
رئیس - گزارش مربوط به آقای تدین مطرح است کسی هم اجازه نخواسته‌است می‌بایستی رای بگیریم.
لنکرانی - آقای دکتر مصدق و بنده اجازه خواستم.
فرخ - در جلسه گذشته نسبتی به من داده شده‌است که مطابق ماده ۱۰۹ نظامنامه بنده حق دارم توضیح بدهم در جلسه قبل هم استجازه کردم و تقاضا کردم اجازه من محفوظ بماند اجازه می‌فرمائید؟
رئیس - بسیار خوب بفرمائید ولی فقط از خودتان دفاع کنید.
فرخ - در جلسه پیش در ضمن بیاناتی که آقای نقابت فرمودند دو نسبت به بند دادند و شاید عرض کنم که دو تهمت به من روا داشتند که من بر طبق ماده ۱۰۹ نظامنامه حق دارم دفاع کنم و عرایض خودم را به عرض آقایان نمایندگان برسانم یکی اینکه فرمودند بنده را پورتی که از آذربایجان دادم فروزان پیشکار مالیه گفته‌است که اینها اعداد روی کاغذ است. حقیقت نداشته و غله‌ای در محل نبوده‌است و یکی اینکه فرمودند بنده را پورتی به پیشگاه مبارک ملوکانه عرض کردهام.
بر خلاف حقیقت در مقابل به من نشان و حمایل مرحمت شده‌است اما راجع به موضوع اول خدمت آقایان عرض می‌کنم که من پس از مراجعت از آذربایجان هیچ گونه گزلرشی به پیشگاه ملوکانه شفاها و کتبا عرض نکرده‌ام زیرا مسئولیت امور مملکت مطابق قوانین مشروطیت با دولت است و مقام سلطنت هم از من استعلامی نفرمودند تا بنده چیزی عرض کنم گزارشی را هم که من به دولت تقدیم کردم متکی براپرت رؤسای مالیه بوده‌است مثل راپرتی که به مجلس تقدیم کردم.
مثلا رئیس دارایی مراغه می‌نویسد موجودی من ۴۸۰۰ تن اردبیل می‌نویسد ۸۷۰۰ تن تبریز می‌نویسد ۱۹۹۵۷ تن و من عین آن گزارشات را ضمیمه راپرت خودم کردم و تقدیم کردم و خیلی تعجب می‌کنم یک ماموری مثل آقای فروزان که از مامورین خیلی باهوش و مدیر و مجرب وزارت مالیه‌است یک همچو گزارشی داده باشد اتفاقا دیروز یکی از نمایندگان محترم کاغذ آقای فروزان را به بنده دادند برای اینکه در روزنامه رسمی درج بشود و حالا هم از آقای هاشمی تقاضا می‌کنم که عین آن را در روزنامه رسمی درج کنند می‌نویسد برای رفع اشتباه آقای نقابت من همچو گزارشی که راپرت آقای فرخ اعداد روی کاغذ است نداده‌ام و من تقاضا کردم که حوالجات به مرور داده شود که بتوان پرداخت (نقابت عین آن را قرائت بفرمائید) رفع اشتباه از آقای نقابت نماینده محترم مجلس در جلسه ۳ شنبه اخیر مجلس که دامنه مذاکرات به موضوع غله آذربایجان در سال ۱۳۲۱ کشیده شده از طرف آقای نقابت این طور عنوان شده بود که بعد از مراجعت جناب آقای فرخ وزیر خواربار وقت از مسافرت تبریز اینجانب به مناسبت ماموریت آذربایجان گزارشی به طهران داده و ارقام قلمدادی معظم را تکذیب کردهام اکنون من باب بیان حقیقت لازم دیدم توضیح دهم که اولا گزارش اینجانب به عنوان خود آقای فرخ وزیر وقت بوده و ثانیا مبنای آن گزارش اساسا قبول یارد مقدار جنس جمعی آذربایجان نبوده بلکه منظور این بود که چون قسمت مهم از غله جمعی محل تدریجا به حیطه وصول در می‌آمد ناگزیر می‌بایستی حوالجات قابل تحویل به نمایندگی بازگانی شوروی یا جهت حمل به طهراننی به تدریج و به تناسب جنس متمرکز در انبار تبریز صادر می‌شد تا ادارات محل دفعته در فشار صاحبان حواله قرار بگیرند و آنچه به خاطر دارم چون پیشنهاد اینجانب معقول و منطقی بود مورد تصویب وزارتخانه واقع و مقرر گردیده حواله جات محل به تفاریق صادر شود علی اصغر فروزان بنا براین معلوم شد که بنده را پرتی بر خلاف حقیقت عرض نکرده‌ام.
اما راجه به حمایل و نشان فرمودند اینجا خسن و خسیین دختران معاویه‌است اولا بنده از مسافرت آذربایجان که برگشتم به بنده نشان و حمایلی مرحمت نشد ولی بنده وقتی که از مسافرت کرمان مراجعت کردم برای اینکه یک تشویقی از بنده شده باشد برای خدماتی که که در کرمان انجام داده‌ام و نمایندگان کرمان البته بهتر می‌دانند به این جهت تصویب شد که تشویق از من بشود و نشان و حمایلی به بنده مرحمت شد و مطابق اصول تشریفاتی که باید در یک عیدی این نشان و حمایل مرحمت بشود، در عید غدیر مرحمت شد ولی من از آقای نقابت انتظار داشتم که با سوابقی که پدر ایشان با بنده داشت در این موضوع دقت می‌کردند آن وقت یک نسبتی به بنده میداند که شاید خودشان هم به او خیلی معتقد نبودند.
چنانکه من خودم همین کار را کردم نسبت به ایشان خیلی چیزها به بنده گفتند. ولی بنده تکذیب کردند مثلا از دیوان کیفر به من گفتند که ایشان آقا بزرگ ابراهیمی را در منزل خودشان مخفی کردند و ما نمی‌توانیم ایشان را استنطاق کنیم ولی من از آقای نقابت انتظار داشتم که باسوابقی که پدر ایشان با بنده داشت در این موضوع دقت میکرددند وآن وقت یک نسبتی به بنده میداند که شاید خودشان هم باوخیلی معتقد نبودند. چنانکه من خودم همین کار را کردم نسبت به ایشان آقا بزرگ ابراهیمی را در منزل خودشان مخفی کرده‌اند وما نمی‌توانیم ایشان را استنطاق کنیم ولی من این موضوع را تکذیب کردم و گفتم دروغ است اقای نقابت اشرف از این است که مرتکب چنین عملی بشود انتظار داشتم که ایشان هم مطالعه کرده باشند اما راجع به اصل موضوع که فرمودند و به اسطلاح ضعف گزارش بنده را گرفته‌اند روی اعداد که ۱۹۹۵۷ تن غله که نصف آن را به روزها دادند و بقیه را دادند به تهرانو دیگر چیزی نبوده‌است این را توجه نفرمودند که این غله‌ای را که صورت می‌دهند در انبارهای هر شهری است در هر شهری هم چند معین می‌شوند، برای نظارت آنها و در شهر تبریز هم مامور بود و آنچه که به شوروی داده می‌شد جو بود و آنها هم از محل دیگر.
حالا بنده تصور می‌کنم که فرمایش آقای نقابت صحیح است و گزارشهائی که ما دادیم واقعا عدد روی کاغذ بود. استدعا دارم آقایان نمایندگان در این موضوع یک توجه مختصری بفرمایند. آقای فریور استدعا می‌کنم توجه کنید. در آخر آذرماه بنده از آذربایجان آمدم و تا آخر سر خرمن ۹ ماه فاصله بوده‌است و مطابق صورت دقیق ماهی ۳۴۲۰ تن مصرف شهرهای آذربایجان بود که در ۹ ماه تقریبا ۳۰ هزار تن می‌شود و ۲۰ هزار تن هم به شوروی‌ها باید بدهند این می‌شود ۵۰ هزار تن و آقایان می‌دانند که از قفقاز هم غله نیامد، و ترکیه هم چیزی به ما نداد و از عراق هم نیامد و تهران هم که غله نداشت پس معلوم شد که این ۵۰ هزار تن در آذربایجان بود از آسمان هم که غله نمی‌ریزد ما چه می‌گوییم ما میگ. ییم که این ۵۰ هزار تن باید مطابق نرخ دولت یعنی تنی ۳۰۰ تومان گرفته شده باشد ولی محتکرین نداده‌اند و دولت باید از آنها گرفته باشد ولی مامورین بر خلاف قانون منع احتکار و بر خلاف قانون با محتکرین تبانی کرده‌اند و انقلاب مصنوعی ایچاد کرده‌اند برای اینکه ۳۰۰ تومان را ۱۳۴۰ تومان به خزانه دولت تحمیل کند ما چه می‌گوییم می‌گوییم تبانی مامورین دولت با محتکرین بر خلاف قانون منع احتکار و وارد کردن زیان به خزانه دولت این قابل رسیدگی است و بر طبق قانون کیفر عمومی قابل جرم است آقایان می‌گویند قابل رسیدگی نیست وجلس قضاوت خواهد کرد اگر قابل رسیدگی بود که رسیدگی می‌شود چون به عقیده ما قابل رسیدگی است بنده تصدیق دارم که آقای نقابت یکی از نمایندگان محترم و وکلای مبرز دادگستری هستند ولی یقین دارم گاهی هم مولوی خوانده‌اند، مولوی می‌گوید ای ضیاء الحق حسام الدین و دل کی تواند اندود خورشیدی به گل به عقیده بنده تبانی مامورین دولت با محتکرین از ظهر من الشمس و خورشید را با گل اندود کردن است این قضیه واضه و روشن و محقق است ولی در خاتمه یک پیشنهادی دارم و آن این است که در موضوع آقای تدین چندین جلسه مذاکرات در مجلس شده‌است و گاهی هم یک تشنجاتی ایجاد شده‌است به عقیده بنده به اندازه کافی مذاکرات شده‌است خوب است با این موضوع خاتمه بدهیم و رای گرفته شود (صحیح است) چون آقایان آنچه باید فهمیده‌اند و قضیه کاملا روشن شده‌است و به اصطلاح پنبه موضوع زده شده‌است و قضیه واضح است به عقیده بنده بهتر این است که رای بگیریم و به این موضوع خاتمه بدهیم که بیش از این وقت مجلس گرفته نشود (صحیح است)
رئیس - آقای دکتر مصدق.
یک نفر از نمایندگان - دو نفر مخالف پشت سر هم نمی‌شود صحبت کنند
رئیس - چون آقای فرخ به عنوان ماده ۱۰۹ برای رفع آن نسبتی که به ایشان داده شده بود اجازه خواسته بودند مطابق نظامنامه بنده به ایشان اجازه دادم.
نقابت - بنده هم به عنوان مخبر میسیون اجازه می‌خواهم.
رئیس - آقای دکتر مصدق
دکتر مصدق - آنهایی که گزارش مرا در خصوص پرونده آقای تدین در روزنامه رسمی شماره ۴۸ و ۲۶ فروردین و بعضی از جراید خوانده‌اند می‌دانند که طبق دستو ویویان مستشار امریکائی مقرر بوده آقای آذر نیا رئیس دارائی مراغه کالای انحساری را با غله مبادله کنند و در ۲۰ اسفند ۱۳۲۱ به قادر مقدم و ابراهیم و اسحق و صالح عزیزی در مقابل یک تن گندم ۲۴۰ تومان نقد و مقداری کالا به مقدار بازار آزاد داده که یک تن گندم برای دولت ۶۳۱ تومان تمام شده‌است.
و با اینکه مطابق اظهارات آقای مرخ نماینده محترم و ورقه رسمی که در جلسه ۱۸ اردیبهشت ارائه فرمودند دولت در نقاط مختلفه آذربایجان غله داشت و احتیاج به خرید نداشت در ۲۴ اسفند در تبریز بلوائی راه انداختند که نتیجه آن این شد که ۷ روز بعد از معاملات دارائی مراغه ویویان قرار دادی با آقای خدیوی منعقد کند و ۱۵۰۰ تن گندم و ۵۰۰ تن جو را در مقابل هر یک تن گندم ۱۲۰ کیلو و یک تن جو ۹۰ کیلو قند و شکر تحویل دهد. قند و شکر را که به حداقل قیمت بازار یعنی هر کیلو ۱۲ تومان حساب کنیم قیمت یک تن گندم ۱۴۴۰ تومان می‌شود و در هر تن ۷۷۹ تومان بیش از معامله دارائی مراغه شده و متجاوز از یک میلیون تومان ضرر دولت است مردم می‌گویند اگر ویویان در این کار نفعی نداشت قرار داد را امضاء نمی‌کرد و اگر مجبور بود حکم سرلشکر مقدم را اجرا کند وقتی که طهران آمد خسارت دولت را به دکتر میلسپو رئیس ما فوق خود گزارش می‌کرد.
آقای تدین که به دعوت آقای سرلشکر مقدم وارد تبریز شدند اعتراض ننمودند و در تاریخ ۲۲ فروردین ۱۳۲۲ یعنی ۲۵ روز بعد از انعقاد قرار داد خدیوی خود ایشان با آقای بزرگ ابراهیمی پیمانی برای مقدار ۳ هزار تن و با شرایط بدتری بستند. در موقع انعقاد پیمان با آقای خدیوی ۲۰ تن قند و شکر برسم مساعده داده شده بود که در بازار آزاد بفروشد و قیمت آن را برای خرید غله مورد پیمان به کار برد ولی به آقای ابراهیمی اضافه از این مقدار مبلغ ۱۵۰ هزار تومان هم برسم مساعده همان روز انعقاد پیمان وجه نقد دادند که معلوم نیست این وجه را برای چه پرداختند. من با عقیده آقای نقابت که نظریه مجلس شورای ملی قضائی است نمی‌توانم موافقت کنم زیرا طبق اصل ۶۹ متمم قانون اساسی: >> مجلس شورای ملی یا مجلس سنا تقصیر وزراء را در محضر دیوان خانه تمیز عنوان خواهند نمود << و عنوان غیر از قضاوت است و اصل ۷۰ قانون مزبور که می‌گوید: >> دیوان خانه تمیز در هیچ محاکمه ابتدا رسیدگی نمی‌کند مگر در محاکماتی که راجع به وزراء باشد >> می‌رساند که مجلس شورای ملی در درجه اول هم نمی‌تواند قضاوت کند و مجلس شورای ملی را در این مورد می‌توان به شا میر دا کوزاسیون تشبیه کرد پس وظیفه مجلس این است اگر اتهام وارد نیست تغییر وزیر را اجازه ندهد و اگر وارد است اجازه دهد که طبق ماده ۸ قانون محاکمه وزرا مدعی العموم دیوان تمیز قضیه را تعقیب کند و همچنین با نظر ایشان که آقای تدین از ماده واحده ۲۴ خرداد ۱۳۲۱ می‌توانستند استفاده کنند مخالفم و ماده مزبور را عینا نقل مب کنم تا معلوم شود که ماده مزبور متضمن هر اختیاری که فرض شود مجری آن دولت است اینک این ماده: >> مجلس شورای ملی برای خرید و جمع آوری مازاد غله و سایر مواد خواربار و تامین وسائل نقلیه به منظور تهیه ارزاق عمومی از تاریخ تصویب این قانون تا آخر مهر ماه ۱۳۲۲ به دولت اجازه می‌دهد برای مواردی که در قانون احتکار و آئین نامه آن پیش بینی نشده‌است هر اقدامی که لازم بدانند به موقع اجرا بگذارند کیفرهای ضروری نیز در این باب (در حدود کیفرهای مقرر در قانون احتکار) از طرف دولت اعلام و اجرا خواهد گردید << و آقایان محترم ملاحظه می‌فرمایند که مجلس هر اختیاری در این ماده هست به دولت داده‌است نه به وزیر و چنانچه نظر مقنن این بود که شخص وزیر هم از آن استفاده کند فعل را شخص سیم جمع نمی‌آورد و به جای بدانند و بگذلرند بداند و بگذارد می‌گفت اگر از این اختیارات وزیر دارائی بدون تصویب نامه دولت می‌توانست استفاده کند وقتی که خواربار به وزارت دارائی انتقال یافت رئیس کل دارائی هم این حق را پیدا می‌کرد و لازم نبود که مقنن ماده ۲ قانون سیزده اردیبهشت را وضع کند و به موجب آن به دکتر میلسپو این حق را بدهد من با گزارش مبسوطی که تقدیم مجلس نموده‌ام زائد می‌دانم بیش از این توضیح دهم ووقت مجلس را تضییع کنم فقط عرض می‌کنم که طبق اصل ۸ متمم قانون اساسی اهالی مملکت ایران درمقابل قانون مزبور دراصل ۱۲و۶۹ و۷۰ نمایندگان مجلس ووزراء را از این حکم کلی استثناء نموده وعلت این است که آنهابه توانندبا نهایت اطمینان و پشت گرمی وبدون ملاحظه انجام وظیفه کنند والا لزوم نداشت که ا ین دو گروه را از حکم کلی مستثنی کند وبرای آنها قائل به حقی شود که سایر افراد مملکت آن را ندارند بنابراین مادام که مجلس شورای ملی از نمایندگان مجلس سلب مصونیت نکرده و یا اجازه نداده‌است که وزیری را تعقیب کند احدی نمی‌تواند معترض نمایندگان مجلس و یا وزیر شاغل مقام و یا منفصل بشود بدیهی است که مجلس هم از این حق نباید سوءاستفاده کند و از محاکمه اشخاص خلاف کار جلوگیری نماید و آنها را در پناه خود حفظ کند.
هر کس پرونده‌ای را مطالعه کرد تشخیص می‌دهد که تقاضای اجازه تعقیب آلوده به غرض هست و یا نیست چنانچه از مطالعه پرونده معلوم شود که نسبت به نماینده و یا وزیر می‌خواهند اعمال غرض کنند مثل اینکه تقاضای سلب مصونیت نمایندگان دوره ی دیکتاتوری اغلب از این نظر بوده‌است البته مجلس نباید اجازه دهد ولی اگر پرونده بر خلاف این نظریه بوده یعنی از مجلس اجازه بخواهند که وزیر خلاف کاری را تعقیب و قضیه را روشن کنند و دیوان کشور که یگانه محکمه صالحه‌است به موضوع رسیدگی و قضاوت کند خصوصا اینکه کمیسیون هم موافقت کرده باشد دیگر چه باعث است که مجلس چندین جلسه وقت خود را صرف گزارشی کند که بر خلاف مصالح مملکت است - می‌گویند روزی که گزارش سو کمیسیون مطرح شده از ۱۸ نفر اعضای کمیسیون دادگستری ۱۱ نفر در جلسه بیشتر نبوده‌اند و گزارش مزبور با رای مخفی و اکثریت ۶ نفر از حضار تصویب شده و معلوم نیست کی موافق و کی مخالف بوده و جای تاسف است در یک کار مهمی که جنبه قضایی داشته نمایندگان مخالف به واسطه محفظه کاری با رای مخفی مخالفت نکنند خوب است آقایان مخالفین خود را معرفی کنند تا معلوم شود که با گزارش سو کمیسیون کی‌ها موافق بوده‌اند. من تا زمانی که عضو مجلسم راضی نمی‌شوم مجلس کاری کند که موجب سوء شهرت آن بشود مجلس باید خود را طوری معرفی کند که نتوانند بگویند سرچشمه فساد اخلاق خود مجلس است مجلس شورای ملی باید محبوب جامعه باشد و مردم آن را کعبه آمال خود بدانند من یقین دارم که اگر مجلس اجازه تعقیب داد دادستان از آقای تدین مطالب ذیل را سؤال می‌کند.
- (۱) آقای سر لشکر مقدم برای چه کارایشان را به تبریز دعوت کرده‌اند؟
- (۲) چرا به قرار داد خدیوی که بدون رعایت مقررات مناقصه منعقد شده بود اعتراضی ننمودند؟
- (۳) چرا خودشان با آقای بزرگ ابراهیمی پیمانی با شرایط بدتر ازپیمان خدیوی و بدون اجرای مقررات مناقصه بستند؟
- (۴) اگر سه هزار تن غله برای ارزاق شهر لازم بود چرا فروشنده را فقط در تادیه ۱۵۰۰ تن ملزم نمودند و او را مخیر نمودند که ۱۵۰۰ تن دیگر را اگر برای او صرف نداشت تحویل ندهد؟
- (۵) چرا چنین اختیاری برای دولت قائل نشدند که ۱۵۰۰ تن باقی را به قیمت ارزان تر تهیه کند؟
- (۶) علت اینکه فروشنده را به دولت ترجیح داده‌اند چه بوده‌است؟
- (۷) چرا از پیمانکار سند رسمی وضامن اجرا نگرفته‌اند که پیمانکاران به جای اینکه غله تحویل دهند با نانواها تبانی کنند و معادل ۳۴۴۶ خروار قبض نانوا بدهند و آقای مجید زاده قبوض را قبول نکند و به موجب حکم گرافورد مجبور شود محاسبه را تفریغ کند و از پیمانکاران سند رسمی بگیرد که اگر دولت به تفریغ محاسبه اعتراضی نمود از عهده برآیند؟
- (۸) چون دولت در تبریز به غله احتیاج داشت چرا محل تحویل جنس را منحصرا شهر مزبور قرار نداده‌اند و پیمانکار را مخیر نمودند در نقاطی که دولت جنس داشت و وسائل نقلیه نداشت غله را تحویل دهد؟
- (۹) اگر نانوا جنس خریده بود چه طور حاضر شد که قند و شکر را پیمانکاران بگیرند و در بازار آزاد در حدود هر کیلو ۱۸۰ ریال بفروشند و بعد به نانوا قیمت آن را از قرار هر کیلو ۷۰ ریال تادیه نمایند؟
- (۱۰) اگر نانوا به مردم نان داده بود چرا عده زیادی از گرسنگی تلف شدند؟
بدیهی است که دادستان دیوان عالی کشور چک آقای ابراهیمی را از بانک خواهند خواست و از گیرنده وجه تحقیق می‌کنند که ۱۵۰ هزار تومان را که روز انعقاد پیمان از بانک گرفته به کی داده و به چه مصرف رسانیده‌است و همچنین از شوفر تحقیق می‌کنند که قالی سنگین قیمت را از کجا حمل و در کجا تحویل داده‌است! از عهده ما نمایندگان که در جلسات رسمی سر وقت حاضر نمی‌شویم و پس از حضور هم جلسه را به کررات از رسمیت می‌اندازیم و و ناطق را پشت میز خطا به حیران می‌کنیم و تشکیلاتی برای تحقیقات لازمه در اختیار نداریم این کار شاخته نیست وظیفه دادستان است که به وسیله بازرسان خود تحقیقات لازمه در اطراف قضیه نموده و پرونده را تکمیل نمایند (صحیح است) اگر جواب آقای تدین دیوان کشور را قانع نمود تبرئه خواهند شد و حکمی که در برائت ایشان تمام اعضای دیوان مزبور به رای علنی صادر کنند از قراری که جمعی از اعضاء کمیسیون دادگستری با تراست (صحیح است) رئیس – دو نفر پیشنهاد کفایت مذاکرات کرده‌اند آقای نقابت نقابت - عرض می‌کنم که تصور نشود بنده واقعا نظری دارم که حتنا آقای تدین تبرئه بشود (کام بخش - تصور شده) و به هیچ وجه همچو نظری علاقه‌ای هم ندارم.
عرض کنم که نظر به اشاره یکی از رفقای مجلسی ما مقاله‌ای هم نوشته شد که من وکیل مدافعم همین اندازه حق الوکاله‌ای که گرفته‌ام برایم بس است دیگر دفاع نکنم و تدوین هم تا آخر عمرش مدیون من خواهد بود این حرف را هم زده‌اند ولی باور کنید وقتی که سنگ اتهام به پیشانی رفقای یکدیگر می‌زنیم دستگاه قضایی و دستگاه حاکمه را ضعیف می‌کنیم والا چه فرق می‌کند نقابت هم از معرکه خارج این چه اثری دارد؟ باید فکر اساسی کرد بنده مکرر عرض کردهام اهل حاشیه مطلب نیستم و وارد جریان هم نمی‌شوم در مسائلی که در مجلس مطرح است قطعا باید یک نفر آن طرف مخالف را بگیرد تا آن طرف دیگر تحریک بشود و کلیه دلائل و حقایق را بگوید و مجموع این بیانات ذهن آقایان را روشن کند.
بنده که آن طرف را گرفته‌ام و به عنوان اینکه این وزیر بی نظیر به قول آقایان مقصر نیست حرف می‌زنم. اولا وظیفه‌ام مخبر کمیسیون دادگستری است و به عنوان تبیین نظر رای دهندگان ایفا وظیفه پارلمانی می‌کنند من در حین ایفای وظیفه نباید مورد اتهام آقایان واقع بشوم باید یک قدری با فکر آرام با روح آرام توجه به عرایض من بفرمایند بیان آقای فرخ احراز کرد مخصوصا قرائت نامه فروزان محرز داشت که آقای فروزان بعد از آمدن آقای فرخ گزارشی فرستادند و آن گزارش هست و ما دیده‌ایم. از آن گزارش مستفاد می‌شود که جنس در انبارهای تبریز موجود نیست سهر در مضیقه آن است و حوائج متفقین ما هم ایجاب می‌کند که مقداری جنس به آنها بدهیم … (در این موقع مقارن ظهر آقای رئیس صندلی ریاست را ترک و آقای ملک مدنی (نایب رئیس) به جای ایشان جلوس نمودند)
نقابت - …. لهذا اینکه اشاره کرد در آن نامه که در حوالجات تاخیر کنید یعنی حوالجات خارج از مصرف شهری را و اگر به متفقین یا به غیر متفقین می‌دهید حالا محل نداریم بدهیم جنس نداریم پس با ارقامی که بیان کردند و محرض شد بنا به اقرار خودشان که این توضیحاتی که می‌دهند متکی به گزارش مامورین است که گزارش مامورین حکایت می‌کند از مقدار تعهدات اشخاص و محل‌هایی که می‌شود جنس تهبه کرد اما این گندم نیست تعهد نان نمی‌شود برای شرح در روزهای تنگ و از ارقام خودشان که بنده گرفتند بیست هزار تن را که به خارج دادند به طهران حمل کرده‌اند مجموعش برابر شد با ارقامی که بیان کرده‌اند و دلیلی هم بر نقض این معنی آورده‌اند و آقایان نمایندگان آذربایجان تشریف دارند بنده به عمل آقایان استناد می‌کنم که اگر گندمی در شهر بود علت اینکه نمایندگان محترم در محل از اشراف و اشخاص خیر خواه دعوت کردید و یک فقره ۷۶ هزار تومان و یک فقره چهل و چند هزار تومان اعانه دادید و گفتید که نان را جنس را از بازار آزاد تهیه بکنند و تفاوت ضرر را از جیب شما - بگیرند چرا اگر کند بود آقایان این اعانه را نمی‌دادید پس این دلیلی ثابت است که در شهر گندم به میزان حاجت عمومی نبوده‌است حالا اگر گندم به میزان حاجت عمومی نبوده‌است شهر را نمی‌شود در مضیقه گذاشت به این جهته بر حسب تقاضای استان دار وقت وزیر وقت رفت چنانکه آقای فرخ هم بر حسب تقاضای قبل از ایشان و شاید بنا به گزارش هائی که داده شده‌است تشریف بردند به تبریز و تهیه جنس کردند یکی از شکایتهای حساس این بود که چرا بی مزایده شده آقای فرخ هم که خودشان وزیر بودند زحمت و جدیت تحمل کردند برای نان آذربایجان و معاملاتی کردند تمام آن معاملات بدون مزایده بوده‌است ؛
فرخ - به نرخ دولت بدون یک دینار اضافه (صدای زنگ نایب رئیس)
نقابت - این زنگ برای بنده‌است؟ (نایب رئیس برای آقایان است که صحبت می‌کنند) پس بنده اصلاح می‌کنم عرضم را آقای فرخ بدون مزایده و بدون مناقصه معامله کرده‌اند به نرخ دولت: سیب زمینی در همدان ۷۰۰ تن لوبیا ۲۵۰ تن عدس ۵۲۰ تن پسته ۱۵۰ تن کرمانشاه سیب زمینی ۱۵۰۰ تن لوبیا ۵۰۰ تن در کنکاور لوبیا ۹ تن عدس ۴ تن اینها مستخرجه‌های دوسیه‌است در اصفهان سیب زمینی ۵۰ تن لوبیا ۱۵۰ تن عدس ۴ تن در ملایر سیب زمینی ۷۰۰ تن لوبیا ۵۰۰ تن در مازندران هیزم و ذغال خریده‌اند که هر کس مسافرت کرده دیده‌است که آنجا ریخته‌است و نیاورده‌اند (فرخ - آوردیم به مامورین هم دادیم) بله ولی مقصودم این است که بدون مناقصه خریده‌اید عرض کنم که یک معامله هم در آذربایجان کردید هشتاد هزار تومان به حاجی مؤید ماکوئی که گویا یک نسبتی هم با آقای فرخ دارد (فرخ – هیچ نسبتی با بنده ندارد خلاف عرض کرده‌اند) داده‌اند که روغن بخرد این روغن را هم به تبریز و بعد هم آن دله‌ها را به قیمت ۱۸ ریال فروختم (اردلان – آقا بنده اخطار دارم این حرفها خارج از موضوع است) در هر صورت این معاملات بی مزایده و بی مناقصه ولی به نرخ دولت انجام شده‌است هرگاه وزارت خواربار و دولت بنا به اختیاری که به موجب قانون ۲۴ خرداد به دولت داده شده‌است و دولت هم معاملاتی کرده‌است می‌شود آن معاملات را معاملات قانونی تلقی کرد منتها تذکری که یکی از آقایان نمایندگان محترم دادند این بود که با حسن نیت البته حسن نیت یک امر قلبی است که مامورین تحقیق جرائم در نتیجه اوضاع و احوال این موضوع را کشف می‌کنند و در این خصوص حاضریم بحث کنیم … (بعضی از نمایندگان - اکثریت نیست) نایب رئیس – کمی تامل بفرمایید) در این موقع عده کافی شد
نایب رئیس - حالا بفرمایید
نقابت – تذکری دیگری داده شد که مجلس رای قضائی نمی‌دهد بلکه نظری به اوضاع و احوال و سیاست خواهد داشت بدیهی است مجلس رعایت سیاست را در رای به تعقیب وزیر خواهد کرد از این نظر که ممکن است آن وزیر در شئون اجتماعی و سیاسی مملکت تصمیمی اتخاذ کرده باشد که هر گاه دستگاه تعقیب جرائم بخواهد بدون رعایت سیاست آن وزیر را تعقیب کند مخالف شئون ملی و اجتماعی کشور باشد به این جهته در بعضی اوقات که آیا این را تسلیم دستگاه تعقیبی بکنیم یا نکنیم از نظر اینکه آثار یا تالی فاسد این عمل چندان شدید نباشد که به اوضاع اجتماعی صدمه بزند زمان جنگ است یک دولتی با یک دولت دیگر جنگ دارد وزیری در حین کار یک تصمیماتی گرفته‌است و اتفاقا آن روز با اتومبیل خودش در خیابان تصادف می‌کند و یک آدمی را می‌کشد این شخص را باید تعقیب کرد چون یک جرم عمومی است که باید تعقیب شود مجلس دراین جا یک نشر اجمالی می‌گیرد و می‌گوید حالا تعقیب نشود ولی بعد از اینکه رفع مشکلات شد تعقیب شود همین فلسفه‌است که درباره ژوری و هیئت منصفه که قانون اساسی وضع کرده‌است برای جرائد برای اینکه جرائد مرات افکار عامه هستند نماینده یکدستجات و یک طبقاتی هستند که ان طبقات در نتیجه اختلاف آراء خود شان با هم اختلاف مسلکی دارند یکی سوسیالیست است یکی رادیکال است یکی دموکرات است اینها با هم یک اختلاف نظری دارند وخودشان از نظر علمی سیاسی اقتصادی در جرایدشان بحث می‌کنند اگر ما هر مدیر روزنامه را بگیریم در تعقیب بیک اتهامی که مثلا یک شخصی گفته‌است که این توی خیابان توی گوشش زده‌است خوب این رامی‌شود مابگوئیم که این را بفرستند به جرائم تعقیبی و آن وقت آن دستگاه را که می‌تواند در شئون سیاسی حرف بزند و ایده دهد خفه کرده‌اید به این جهت آنها هم ایجاد ژوری شد اینجا هم گفته شد که وزیر از اینجا تعقیب بشود بنده نمی‌خواستم اسمی ببرم در جریان ولی آقای فرخ می‌دانند در موقعی که در آذربایجان وضعیت نان این طور شد یک مقداری هم دولت تعهد داشت جنس به متفقین بدهد و در آنجا تقاضائی بود صحبتی بود که این قند و قماش و شکر را بدهند به متفقین خود آنها با مردم مبادله کنند و با این حال دولت هم دیگر خرج اداری ندارد حالا شاید بهتر بود شاید بدتر بود یک وزیری تشخیص دادذ که این عمل بد است آنجا بشود مصلحت نیست (فرخ – در دولت سهیلی بود) (همهمه نمایندگان) آقایان پارازیت ندهید اجازه بفرمائید یک وزیری آمد و گفت این را به دست داخلی کنید این را با یک مقاطعه کاری به دست این کار را می‌کنیم او هم با یک سلسله تشریفات رفت و مبادله کرد و قند و قماش گرفت چه طور شود که خیلی استفاده کرد این قند برای دولت هر کیلوئی بیست ریال تمام شده‌است وقتی که شما ۱۲۰ کیلو بخواهید بدهید ۱۲۰ دو تومان می‌شود ۲۴۰ تومان پول دادیدد یک تن گندم گرفته‌اید از نظر دولت و از نظر قیمت فرقی نداشت ام آن گندم در بازار خارج و در بازار سیاه قیمتش ۲۴۰ تومان نمی‌شود بیش از آن می‌شود چنانکه قند و قماش هم قیمتش غیر از این بود چون دولت از جنس انحصاری خودش داد و از آن جنس گرفت مبادله جنس به جنس کرده‌است به این جهت در تبادل قیمت ضرری به خزانه دولت عاید نشده فرض این است که ضرر به خزانه دولت از این راه است که هر گاه دولت بیاید قند کیلوئی بیست ریال را ببرد در بازار آزاد با نرخ ۱۲۰ ریال بفروشد استفاده بیشتری خواهد کرد و چون دولت نکرده و دیگری کرده برای او استفاده فرض کرده‌اند اما قیمت جنس را برای او آرده‌اند به نرخ دولتی (تهرانچی – تعهدات وصول شده بود) … بله اگر دولت این کار را با کسی که تعهد جنس را داشت می‌کرد حق با شما بود تعهداتی که انجام شده بود آقای تهرانچی خودتان ملاکید می‌دانید تعهداتی که می‌شود قبل از زراعت، قبل از به دست آمدن محصول در یک زمانی با یک ملاکی تعهداتی از اشخاص گرفته می‌شود بعد آنها را می‌آورند می‌دادند این بسته بود به حسن اداره و عمل آن مدیر اداره که بتواند حسن تفاهم ایجاد بکند و از اشخاص متعهد جنس را وصول بکند یا نتواند ولی در بیانی که کردند و صورتی که دادند ۱۱ هزار تن از تعهدات بود که لاوصول مانده بود و ۱۹۹۷۵ تن مطابق احصائیه جنس موجود داشت در نقاط مختلف و از این مقدار ۲۰ هزار تن هم به شوروی دادند (فرخ – از این محل ندادند) ۱۵۰۰۰ تن هم به تهران حمل کردند چون وضعیت تهران هم در مضیقه بود بعد از این هم باز ۱۵۰۰۰ تن دیگر داده شد تا این حد جنس در مضیقه بود به این جهت می‌بایستی بروند مبادله جنس به جنس بکنند تا یک وزیری سه روز رفته در محل و جنس را مبادله کرده‌است، باز برای تشویق اذهان گفته شد اگر مدعی العموم چک بزرگ ابراهیمی را از بانک بخواهد این کار کشف می‌شود و کمیسیون هم این کار را کرد، از بانک چک را خواست از بانک صورت حساب را خواست اینها در دوسیه‌است و مستنطق دیوان جزا آقای گرکانی به تبریز رفت، تحقیقات محلی کرده چهارماه رسیدگی کرد و از دانه دانه شهود تحقیق کرد تمام این دوسیه‌ها در آنجا هست این صورت حساب بانک ملی است که در آن روز ۲۲ فروردین چک داده می‌شود ۱۵۰ هزار تومان که این ۱۵۰ هزار تومان را حاج میر حسن حجازی و زین العابدین رؤسای رسته نانوا برای تفاوت نرخ قیمت از بانک می‌گیرند علتش هم این بود که وزیر خواربار گفت که اهالی محترم پولی جمع کرده‌اند ۷۰ هزار تومان به عنوان این تفاوت نرخ به نانوا داده‌اند که نانوا هم مطلع نشود دولت هم دویست هزار تومان هم فرستاد و وزیر خواربار هم گفت فعلا وزارت خواربار پولی ندارد ما به عنوان خرید جنس به طور مساعده به شما این چک را می‌دهیم و شما این چک را به عنوان قرضه ما بدهید به نانواها تا ما برویم به تهران و یک فکری، یک محلی برای این پول فکر بکنیم یا در مقابلش از تعهدات شما کسر می‌گذاریم یا پول شما را پس می‌دهیم در همان روز این چک مبادله شده و این ۱۵۰ هزار تومان به نانوا داده شده این اقتضا ندارد یک همچو حرفی که در وسیه هست یک همچو حرفی که در گزارش اولیه آقای دکتر مصدق در مورد همین چک تصدیق شده‌است پرداخت آن باز بعدا اشاره شده‌است که مهم نیست که امروز گفته می‌شود که اگر مدعی العموم دیوان جزا چک را از بانک بخواهد مطلب کشف می‌شود این تشویق در اذهان ایجاد می‌کند و بنده باز این سیر مطلب را از روی دلیل استدلال می‌کنم و قصدم تحریک آقای دکتر است که بیشتر دلیلی بگویند و بیشتر توضیح بدهند تا آقایان هم از اشتباه بیرون بیایند واقعا اگر مجرم است به مجرمیت رای بدهند اگر بی تقصیر است رای عدم مجریت بدهند
اردلان – آخر چند روز
نقابت - و بنده را ناقا و شارح پرونده کار بدانند نه مقصر نه وکیل مدا فع و نه استفاده کننده از حق الوکاله این را به صراحت می‌گوییم و به عقیده من آقای فداکار کار شما هم وکیل دادگستری هستیم شان وکیل دادگستری در دنیا این است که آزاد بار می‌آید تفاوتش با نوکر باب این است که نوکر باب گیر دوسیه‌است گیر پرونده‌است بنا به گزارش مامرین ؛ به گزارش اداره غله بر می‌دارد این ارقام را پر می‌کند و برف انبار می‌کند و خیال می‌کند که نان می‌شود برای مردم غله می‌شود ولی وکیل مدافع این جرم نیست یکی تو سرش بزنید ۱۰ تا تو سر آدم می‌زند و بعد هم حرفش را شجاعانه می‌گوید مطلب را باز می‌کند و روشن می‌کند امروز هم مملکت ما احتیاج به صراحت دارد و احتیاج به این دارد که اشخاص با روی باز و با کمال آزادی حرفشان را بزنند (جمعی از نمایندگان - بفرمائید آقا – بفرمائید) واقعا اگر این مجرم است به گزارش کمیسیون رای ندهید دیگر خجالت یعنی چه؟ رای با ورقه یعنی چه؟ هر کس موافق است باید بگوید من موافقم و اسمم همین است و هر کس مخالف است بیاید بگوید من مخالفم
مهندس فریور – منظور از رای به ورقه همین است آقا نقابت … بسیار خوب با ورقه باشد این که بحثی ندارد ولی اگر برای این است که اذهان چیز بشود یا برای این است که هر یک وکیلی از یک امر پارلمانی از یک وظیفه مجلسی و وظیفه وشروطیتی در پارلمان به عنوان مخبر دفاع می‌کند این را نبایستی مورد حمله قرار داد و بعد در خارج سلب آزادی از آنها کرد ما مسائل مهمی داریم شما هزار تا تدین را به دار بزنید چه تاثیری به حال مملکت دارد؟ (جمعی از نمایندگان – خیلی تاثیر دارد – همهمه نمایندگان)
ایرج اسکندری – فقط یک دفعه امتحان کنید آقا (زنگ ممتد رئیس)
نقابت - … آقای دکتر کشاورز ۲۰ سال امتحان شد، ۲۰ سال امتحان کردند شما جوانهائی بودید که روشن فکر بودید و در ایام مدرسه به کتاب مراجعه می‌کردید من خودم دیدم در محاکمه پنجاه و چند نفر من خودم حاضر بودم، خودم وکیل مدافع بودم
نایب رئیس – آقا از موضوع خارج نشوید (زنگ ممتد)
نقابت - … بله آنجا هم تذکر داده شد که این اشخاص فقط کتاب اجتماعی خوانده‌اند دلیل جرمشان این بود پس آن وقت که این فشار را به شما آورده‌اند اگر مؤثر بود امروز شما دیگر این حرفها را نمی‌زدید پس با فشار نمی‌شود حلق کسی را فشرد و اگر سه روز هم حلقش را فشار بدهید اول ساکت می‌شود ولی بعد صدا می‌دهد مقصود من که اگر گفتم دار بزنید البته تاثیر اخلاقی دارد ولی از لحاظ اینکه البته وقتی یک وکیلی در مجلس صحبت می‌کند باید آزادی نطق داشته باشد باید در شئون اجتماعی آزادی داشته باشد حرفی که می‌زند روی عقیده مسلکی یا عقیده پارلمانی یا عقیده قانون اساسی صحبت می‌کند این را دیگر نبایستی تو سرش بزنند و متهم بکنند و به لجنش بکشند و از آنها سلب آزادی بکنند اینها برای چیست؟
من بارم سبک است یک آدمی هم هستم که هیچ چیز هم توی دنیا ندارم بنده خیلی متاثر شدم که یک وظیفه‌ای را که انجام می‌دهم در اطراف او تغییراتی بشود وقتی که غائب هستم بگویند قوم و خویش است بنده که توهین نکرده‌ام به آقایانی که نظر تعقیب داشتند بنده که اعانت نکرده‌ام به آقایانی که چنبه حمله داشتند و ایشان را مجرم می‌دانستند از نظر قضائی یک دلیل له گفته شد و یک دلیل علیه و گفتم که این دلایل کافی نیست و الا من که جسارتی نکردم به آقایانی که این طور صحبت می‌کنند فرمودند که خوب است چند تا سؤال از ایشان بکنیم و مدعی العموم دادگستری وقتی می‌رود آنجا این سؤالات را از ایشان بکند این سؤالات را کمیسیون دادگستری کرد پرونده هائی که آنها تحقیق کده‌اند هست جوابهایش هست، فرمودند که چرا مزایده نکرده‌اند این هم در حین صحبت کردن بنده مسلم شد که عمل مزایده نکردن جرم نیست و اگر جرم بود الان آقای فرخ نمی‌نشستند اینجا، فرمودند که چرا جنس تحویل تبریز معامله نشد اگر شهر در مضیقه بود خوب بود جنس را می‌آوردند در تبریز معامله می‌کردند این جنس در خارج تبریز باید معامله می‌شد به نیروی شوروی و وسائل حمل و نقل هم آنجا بود جنس هم می‌بایستی به آنها تحویل می‌شد و یک مقداری هم می‌بایست می‌آمد به شهر و تحویل می‌شد و آن مقداری که باید بیاید به شهر آورده شده‌است و تحویل داده شده‌است اتفاقا نسبت به آقای خدیوی که آقای سرتیپ زاده هم توجه دارند نسبت به او معامله اش را ویویان کرده و تدین دخالت نکرده عبدالله خدیوی لصلا عمل نکرد به تعهد خودش و تعهد خودش را در ظرف زمان نداد ابراهیمی هم شرایطش بدتر از این نبود همان شرایط بود همان شرایط بود معذلک با این که مخیر هم بود، با این که دو تا هزار و پانصد تن بود تمامش را در ظرف صد روز تحویل داد حتی روز دوم و سوم گفتند شهر در مضیقه‌است آرد می‌خواهد آرد پیدا نمی‌شود یک مغازه‌ای آرد ذرت نرم شده برای شیرینی پزی تهیه کرده مقاطعه کار می‌رود آن آرد را با یک قیمت زیادی از او می‌خرند اینها همه توی دوسیه هست، اینها همه هست منتهی بنده حوصله داشتم همه را خواندم.
(فریور - تلفنش هم هست؟) تلفنش هم هست آقای قهرمانی که آقای فرخ به قول او استناد می‌کند می‌گوید که بزرگ ابراهیمی به من تلفن می‌کند می‌گوید که آرد نیست و این آرد در فلان مغازه موجود است بخرم یا نخرم قیمتش را هم خیلی گران می‌گوید من هم در صد روز وقت دارم و باید در این صد روز این جنس را تحویل بدهم اما چون تاکید می‌کند مقاطعه کا ر می‌رود آن جنس را به دو برابر قیمت عادله می‌خرد دوسیه آن کارخانه و رسید آن اداره تمام توی دوسیه‌است این آرد زرت را تحویل می‌دهد ولی با این که به دو برابر قیمت گندم خریده بودبه قیمت جو از او قبول می‌کنند و حساب می‌کنند زیرا یک دستوری آقای لقمان نفیسی در سال ۱۳۱۸ داده‌است و در دوسیه هم هست که هر گاه زرت تحویل دادند، آرد زرت تحویل دادند به جای جو قبول کنید و به نرخ جو پول بدهید این آرد زرت را هم به نرخ جو حساب کرده‌اند اینها همه در دوسیه هست، مطلب دیگری که فرمودند این است که صدو هشتاد ریال هر کیلو قند فروخته شده‌است، یک احصائیه در دست هست که ما این را دنبالش رفتیم تحقیق کردیم، از بانک ملی تحقیق کردیم چون بانک ملی یک کتابی چاپ می‌کند به عنوان آمار و نرخ آزاد قیمت‌های تمام اجناس را برای تعیین سطح زندگی معین می‌کند معمولش این است که آمار می‌گیرد از تمام ولایات و شهرستانها در آنجا از تاریخ ۱۰ فروردین تا تاریخ ۲۱ اردیبهشت (چون مدت صد روز که مدت بوده‌است که سه ماه و چند روز می‌شود) نرخ گندم مرغوب را هزارو دویست تومان، دوازده هزار ریال تعیین می‌کند حالا ممکن است در این قسمت هم بفرماید که شاید چند نفر محتکر با هم تبانی کرده‌اند و نرخ گندم را بالا برده‌اند من هم دلیلی ندارم که با آقایان معارضه کنم دلیل من تصدیق بانک ملی است که نرخ را این طور معین کرده‌است. نرخ قند را هم صدو بیست ریال معین کرده‌است حالا صدو بیست ریال را برای یک کیلو قند حساب کنیم و گندم را هم هزارو دویست تومان این دو قیمت مساوی می‌شود ولی نرخ قند برای دولت هر کیلو دو تومان بوده‌است پس وقتی صد و بیست کیلو قند داده‌است دویست و چهل تومان داده‌است و یک تن گندم خریده‌است جنسی داده وجنسی گرفته‌است اگر قیمت قند بالا تر از این بوده‌است قیمت گندم هم مطابق احصائیه بانک ملی که عرض کردم بالا بوده‌است و معادل قیمت قند بوده‌است.
یک نکته اقتصادی هم اینجا هست که اگر یک مقاطعه کاری خواست پنج هزار تن یا سه هزار تن گندم بخرد و در مقابل قند بفروشد، قند عرضه می‌شود به بازار و گندم تقاضا می‌شود ناچار قیمت گندم بالا می‌رود و قیمت قند پائین می‌آید و این مطلب را احصائیه بانک ملی نشان داده به طوری قند ۱۲۳ریال حد اکثر شروع می‌شود و می‌آید به پائین تا خودش را می‌رساند به شصتو سه ریال در هر کیلو به نسبت قند می‌آید پائین آن وقت یک مقاطعه کاری کارش کشیده‌است به اردیبهشت و خرداد صد روز می‌شود ۳ ماه دیگر می‌رسد به اردیبهت و خرداد، بهار هم آمده دو سه تا باران همک آامده، و و در مملکت ما وقتی که باران آمد قیمت جنس هم می‌آید پائین آنها که دارند و می‌ترسند بپوسد می‌فروشند طبعا وسیله عمل دارد فراهم می‌شود این است که به طور قطع و یقین مطابق مندرجات پرونده مطابق دلائلی که در کمیسیون دادگستری گذاشته شد و مطابق آنچه که با کمال علاقه و با تذاکرات آقایان را مطالعه کردیم و مطابق قوانین کیفر این قضیه برای آقای تدین جرم شناخته نمی‌شود، زیرا فقط سه روز ایشان در آنجا بودند و اجازه دادند که قهرمانی این معامله را منعقد کند حالا می‌فرمودند که رشوه هم گرفته شده، یک قالی هم که اشاره فرمودند، شاید مقصود این است که یک قالی هم رشوه داده شده‌است ممکن است داده باشد ولی این دلیل می‌خواهد باید بگویند دلیلش چیست، آنچه که معین شد ازشرود و مستنطق هم رفت چیزی پیدا نشد ممکن است که داده شده باشد ولی نه تدین مخبط است این است که بگوید که من این قالی را گرفتم و به من رسید و نه مقاطعه کار وخبط است که بگوید من دادم اینها هم که نمی‌گویند و ما هم که علم غیب نداریم روی موازین قضا ناچار هستیم بگوئیم که آقا این قضیه بی دلیل است این هم از نظر اتهام رشوه حالا شما می‌دانید و قضاوت و وجدان سیاست هر جور دلتان می‌خواهد آزاد هستید اگر رای به تعقیب تدین دادید سو بلیمه نمی‌خورم قول می‌دهم به آقایان اگر هم تبرئه اش فرمودید به هیچ وجه خوش وقت نیستم شاید به قدری که من استدلال کردم و این طور فهمیدم آن امور پر و پر بنده به عنوان اینکه با آن استدلالی که کردم سه تا موافق داشته‌است خوشم می‌آید و الا هیچ وقت بنده انتره در این کار ندارم و خواهش می‌کنم روی اراده و روی وجدان هر نظری که آقایان می‌دادند بدهند (همهمه نمایندگان - زنگ رئیس) فرخ – اجازه می‌فرمائید تهمتی به بنده زدند
نایب رئیس – آقای هاشمی
هاشمی – اخطار مقدم است ماده ۱۱۰ می‌گوید: ناطق باید از موضوع مباحثه خارج نشود چنانچه خارج شود رئیس او را نتذکر می‌سازد و اگر ناطق مزبور بخواهد توضیحاتی بدهد که او از موضوع خارج نشده‌است یا آنکه خارج از موضوع شدن دلایل دارد در این باب اجازه داده نخواهد شد. متاسفانه سه چهار جلسه‌است تمام مذاکرات ما خارج از موضوع است نه دفاع از نظریه اکثریت کمیسیون دادگستری.
نایب رئیس – دو پیشنهاد رسیده‌است راجع به کفایت مذاکرات – آقای هاشمی
هاشمی – دو فقره پیشنهاد اول از آقای صادقی و دوم از آقای رادمنش بیک مضمون است که کفایت مذاکرات را پیشنهاد مینمائیم
یمین اسفندیاری – عده کافی نیست برای رای بعضی نمایندگان – مخالفی نیست
حاذقی –بفرمائید چهار نفر بیایند عده برای رای کمافی نیست تهرانچی-برای کفایت مذاکرات رای بگیرید
صادقی – بنده پیشنهادکرده‌ام اجازه بفرمایید توضیح بدهم شاید عده هم برای رای کافی بشود
نایب رئیس - بفرمایید
صادقی – اگر وضع مجلس در گذشته ادوار مجلس هم این بوده حتی اگر وضع مجلس پیش ممالک متمدنه دیگر هم این است، که بنده عرضی ندارم یک مجلس ساعتها، روزها، هفته‌ها حتی یک سال، مذاکره بکند راجع به اینکه پرونده یک نف۶ری که متحم است، این قابل تعقیب است یا نیست، باید قانون را در نظر گرفت این جا باید روح قانون را در نظر گرفت قانون اساسی یا قوانین دیگر اگر وزراء را تحت حمایت مجلس قرار داده‌است برای این است که وزیر یک جنبه سیاسی در کارش دارد این تعبیر نشود که با یک اغراضی متهم شود این جا از جنبه سیاسی باید گذشت و رفت روی جنبه حقوقی آن، آلان تقریبا پنج ماه است که این نظریه را می‌آوریم به مجلس و می‌بریم بنده خیلی سعی دارم که شکایت بکنم یا گله بکنم هم از آقای نقابت و هم از آقای سرتیب زاده که وقت مجلس را یکی شان بصورت وکیل مدافع و دیگری بصورت مدعی خصوصی پنج ماه است گرفته‌اند (نقابت – من چها ماه نبودم مریض بودم) اگر آقایان اطمینان دارید که آقای تدین مبرا است و یا شما اگر اطمینان دارید که آقای تدین مجرم است بگذارید برود به دیوان کشور مطالبی که این جا گفته می‌شود با اینکه من شخص حسابداری هستم فهم آن مشکل است یکی ۱۹ هزار تن دیگری ۲۶ هزار تن این را باید یک محکمه رسیدگی بکند واقعا اگر هر دوتان نسبت به محکمه تان ایمان دارید و خود این شخص هم خودش را مبرا میداند باید برود به دیوان کشور که هم شما بتوانید دفاع خودتان را بکنید و هم ایشان بتواند دلایل خودشان را بگویند و حمله کنند حالا این دیوان کشور دیوانی است که خودش صلاحیت تام دارد برای رسیدگی به این قضایا بنده آن طوریکه آقای دشتی گفتند خودم شاید آقای تدین را مقصر نمی‌دانم ولی برای پیشرفت اظهار خودم میل دارم برود به دیوان کشور که رسیدگی شود، ارقام را ببینید واقعا اگر این آدم مجرم است بگذارید برود به دیوان کشور حکم مجرمیت او را صادر کنید و یک نفر مجازات شود اگر واقعا مجرم نیست تبرئه می‌کنیم بنده هم با نهایت صداقت رای هم خواهم داد که این پرونده برود به دیوان کشور بعضی از نمایندگان – مذاکرات کا فی است آقا، صادقی -، …. و دیگر موضوع ندارد که بنده عرض کنم مذاکرات کافی نیست (صحیح است) بعضی از نمایندگان – رای بگیرید
نایب رئیس – مخالفی نیست ولی عده برای گرفتن رای کافی نیست (همهمه نمایندگان)
حاذقی – بفرمائید سه چهار نفر بیاید
نایب رئیس – فرستادم بیرون کسی نبود
سید ضیاءالدین – بفرست سه چهار نفر بیایند و این کار را تمام کنند یک نفر از نمایندگان – مذاکرات تمام شده‌است در اول جلسه بعد فقط باید رای گرفته شود
- موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
۵- موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
نایب رئیس – فرستادم یک نفر فقط بود، آقایان از مجلس خارج شده‌اند، کفایت مذاکرات پیشنهاد مذاکره هم شد ولی برای رای فعلا عده کافی نیست اگر موافقت بفرمائید در جلسه آتیه در اول جلسه راجع به این موضوع اول رای گفته شود به کفایت مذاکرات و بعد هم به خود موضوع و در مرحله بعد برنامه دولت جزء دستور است (صحیح است)
جلسه آتیه روز سه شنبه ساعت ۹ صبح
هاشمی – پیشنهادی هم آقای فرهودی داده‌اند.
نایب رئیس - می‌ماند برای جلسه بعد (مجلس سه ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد
رئیس مجلس شورای ملی - سید محمد صادق طباطبائی
اخبار مجلس
از سقوط دولت آقای بیات تا تشکیل دولت آقای حکیمی
در جلسه سه شنبه ۲۸ فروردین ماه ۱۳۲۴ مجلس شورای ملی دولت آقای مرتضی قلی بیات ساقط گردید روز چهارشنبه ۲۹ فروردین ۲۴ عدهای از نمایندگان در اتاق خصوصی مجلس جمع شدند و مدتی با هم مذاکرات غیر رسمی راجع به دولت آینده نمودند و از همان روز فراکسیون‌ها برای منظور مذکور تشکیل گردید طولی نکشید که اکثر فراکسیون‌ها نمایدگانی معین کردند که با توافق نظر نماینده فراکسیون‌ها و شرکت منفردین بلکه رئیس دولت آینده حل گردد
در ساعت یازده صبح اول اردیبهشت ماه ۲۴ جلسه خصوصی در مجلس منعقد گردید آقای طباطبائی رئیس مجلس پیام اعلیحضرت همایونی را راجع به استعلام از نظریه و تمایل مجلس نسبت به شخصی که باید نخست وزیر آینده شود و همچنین تاکید در تسریع امر به نمایندگان رسانیدند – موضوع مورد بحث واقع گردید. آقایان فرمند – لنکرانی- دکتر زنگنه – دکتر مصدق – طوسی – ملک مدنی – قبادیان – اظهارات و بیاناتی نمودند و پنجاه دقیقه بعد از ظهر بدون آنکه از آن جلسه یک نتیجه قطعی گرفته شود جلسه خصوصی به پایان رسید.
یکشنبه دوم اردیبهشت ۲۴ بعضی فراکسیون‌ها در مجلس راجع به مشاوره در کار دولت آینده منعقد بود و در این چند روز نام اشخاصی از کاندیدای نخست وزیری برده می‌شد و هر یک طبعا موافقین و مخالفینی داشتند در خلال این روزها (در روز سه شنبه ۴ اردیبهشت ماه ۲۴) عده از نمایندگان چند فراکسیون در جلسه خود راجع به نخست وزیر آینده رای گرفتند آقای محمود بدر در درجه اول و آقای احمد قوام در درجه دوم دارای آرائی بودند این رای منشاء اثری نگردید زیرا که نمایندگان فراکسیون‌ها چنین اختیاری را نداشتند و خود هم متوجه بودند که بایستی موضوع را در فراکسیون‌های خود با حضور دیگر افراد مطرح و حل نمایند.
روز چهارشنبه ۵ اردی بهشت ماه ۲۴ باز بعضی فراکسیون‌ها در مجلس تشکیل بود اکثر منفردین هم در مجلس حضور می‌یافتند –
بیش از ظهر شنبه هشتم اردیبهشت ماه ۲۴ چون هنوز اختلاف نظر در میان فراکسیون‌ها بود باز جلسه خصوصی در مجلس منعقد گردید و عده از نمایندگان راجع به موضوع مبتلا به مجلس بیاناتی کردند و یک ساعت و ده دقیقه بعد از ظهر جلسه خصوصی بدون آنکه بنتیجه قطعی برسد ازا اکثریت افتاد – در همین روز آقای طباطبائی رئیس مجلس باز پیام اعلیحضرت همایونی را به نمایندگان رسانیدند که هر چه زود تر نظر به اهمیت موقع تمایل خود را راجع به کسی که باید دولت را تشکیل دهد ابراز نماید مخصوصا نسبت به تسریع در این امر تاکید فرموده بودند –
یکشنبه ۹ اردیبهشت ماه ۲۴ فراکسیون‌ها منعقد ومشغول فعالیت بودند از امروز نام آقای ابراهیم حکیمی (حکیم الملک) بیشتر از آقای صادقی صادق (مستشار الدوله) و آاقای محمود بدر و دیگران در مجلس شنیده می‌شد و چنان به نظر می‌آمد که شاید تا اندازه راجع به ایشان توافقی حاصل گردد از صبح دوشنبه دهم اردیبهشت ماه ۲۴ در میانه نمایندگان فعالیتی مشاهده می‌شد و بیشتر طول بحران اظهار دلتنگی می‌نمودند و عناوین گوناگونی برای حل قضیه می‌شد
روز سه شنبه ۱۱ اردیبهشت ماه ۲۴ باز وکلا در مجلس جمع بودند و بعضی فراکسیون‌ها نیز منعقد بود عصر همان روز فراکسیون ملی صریحا به آقای حکیمی اظهار تمایل کرده و در این باب تصمیم خود را قطعی نمود –
روز چهارشنبه دوازدهم اردیبهشت ماه ۲۴ چند فراکسیون با هم در موضوع آقای حکیمی توافق نموده و مقارن ظهر جلسه سری در سالن رسمی مجلس (بدون حضور تماشا چی) منعقد گردید در نتیجه تفکیک آراء (با اوراق)آقای ابراهیم حکیمی دارای ۶۳ رای گردیدند و پس از ایشان آقای صادق صادق بیش از سایر کاندیداهای نخست وزیری دارای رای بودند پس خاتمه این جلسه که تمایل اکثریت مجلس به وضوح پیوست موضوع توسط ریاست مجلس شورای ملی به حضور اعلیحضرت هایونی عرض گردید فرمان ملوکانه به نام آقای حکیمی برای تشکیل دولت صادر شد
روز شنبه ۱۵ اردیبهشت ماه ۲۴ آقای حکیمی به مجلس آمد و در اتاق آقای رئیس مجلس جلسه با حضور نمایندگان فراکسیون‌ها و بعضی منفردین تشکیل گردید. آقای نخست وزیر نسبت به تشکیل دولت بیان مختصری نمودند به طور خلاصه از نظریه فراکسیون‌ها و مجلس استعلام کردند که آیا راجع به اشخاص و وزراء نظری دارند یا آنکه رئیس دولت در انتخاب اشخاص برای وزارت آزاد است مدتی در این موضوع بحث و مذاکراتی در کلیات شد پس از دو سه روز مذاکره در فراکسیون‌ها بالاخره از مجموع نظریات چنان مستفاد شد که مجلس در انتخاب وزرا نظریه مخصوصی ندارد وآقای نخست وزیر به نحوی که در این شماره مذکور است وزرای خود را انتخاب و روز ۵ شنبه بیستم اردیبهشت ماه بحضور اعلیحضرت همایونی معرفی کردند.
ساعت هفده روز شنبه بیست و دوم اردیبهشت ماه ۱۳۲۴ مجلس ضیافتی به افتخار جناب آقای ادوارد هرپو نخست وزیر و رئیس سابق مجلس شورای ملی فرانسه در تالار آینه مجلس شورای ملی تشکیل گردید برحسب دعوت آقای رئیس مجلس علاوه بر کلیه آقایان نمایندهگان هئیت دولت و اعضای عالی رتبه و کارمندان سفارت فرانسه نیز در این ضیافت حضور داشتند در ساعت هفده نخست آقای رئیس مجلس این نطق را به فارسی ایراد نمودند آقای عزیز و محترم برای من وهمکاران مایه کمال و مسرت است که امروز از میهمان ارجمندی مانند شما در مجلس شورای ملی ایران از شما پذبرائی می‌نمایم.
شاید از هنگام ورود به این کشور رواج کامل زبان نغز و شیوای فرانسه در میان ما ایرانیان اسباب تعجب آن جناب گردیده باشد و لی شگفتی نیست زیرا ایران از لحاظ علم و ادب دین بزرگی نسبت به کشور پر افتخار فرانسه بر عهده دارد. گذشته از میسیون‌های مختلفی که در طی سالیان متمادی به این سرزمین پا نهاده‌اند بسیاری از دکترها – مهندسین – وعلماء امروز ما دانش آموزان و شاگردان دیروز مدارس شما بوده‌اند. بنابر این حسن استقبال ملت ایران از چنین فرزند ارجمند کشوری که موطن روحانی اغلب روشنفکران ایران است مصاب و طبیعی است.
تاریخچه زندگی شرافتمندانه شما به هیچ یک از ما پوشیده نیست. گرچه دست تقدیر وسائل مادی لازمی را در اختیار شما نگذاشته بود و مراحل اولیه تحصیل را به خرج دولت فرانسه آغاز نمودید ولی به کمک آن عزم راسخ و اراده آهنین که جوهر نبوغ ملیت فرانسه‌است نبردبان عزت را یکایک پیموده و به مشکلات فائق آمده‌اید. پس از تمام (Ecole Normole Superieur) و احراز مقام استادی لیسه آمپر Ampire که در انس نیز نفایسی از آثار ادبی فرانسه از خود به یاد کار گذاشتید در راه خدمت گذاری به میهن منبر سیاست را بر کرسی استادی ترجیح داده و به این میدان قدم نهادید در تمام مناصب و مقلمات دولتی و ملی از قبیل عضویت انجمن شهر لیون ریاست شهرداری – نمایندگی سنا و مجلس ملی – وزارت و نخست وزیری – ریاست حزب رادیکال سوسیالیست و بالاخره ریاست مجلس همیشه یک فکر و یک هدف نصب العین شما بود و آن شعار شهیر ملی شما >> آزادی برابری – برادری است. << آزادی – همان آزادی که چندین نسل فرزندان رشید شما خون خود را در راه آن نثارنمودند تا توانسته‌اند نام بلند فرانسه را در پیشگاه تاریخ با خط زرین ثبت نمایند. برادری – که نخستین پایه همکاری و سازش بین افراد یا ملل مختلف است.
برادری – که محرک روح صمیمیت نه فقط بین افراد یک ملت بلکه کلیه اعضاء خانواده بشری است. آقای پرزیدان هرپو عنقریب شما به کشور خود باز گشته و دنباله خدمات اجتماعی خود را خواهید گرفت بی شبهه ندای حقی که از زبان شما خارج شود در سرنوشت فردای دنیا بی اثر نخواهد بود. من یقین دارم که در آن هنگام حس عدالت خواهی ملت کوچک را از خاطر شما نخواهد زدود. میهن عزیز ما در راه حصول پیروزی از هیچ کونه فداکاری دریغ نکرده و تمام قوای مادی و معنوی خود را در اختیار متفقین عزیز گذارده‌است. ایرانی هرگز شهامت و از خود گذشتگی ملت فرانسه را در راه استقرار رژیم آزادی وعدالت فراموش ننموده و در ادوار مختلف جنگ با غم و شادی ملت نجیب فرانسه شریک بوده‌است. در این جا لازم می‌دانم به کلام فاتح بزرگ جنگ گذشته مارشال فوش استناد نموده بگویم >> تهبه صلح از غلبه در جنگ دشوارتر است <<
آقای هرپو – ملت ایران از شما که در طی تمام مراحل اجتماعی و سیاسی خود یکی از طرفداران جدی صلح جهان و از علاقه مندان صمیمی به موافقت بین ملل بوده و مسلما در آتیه نیز با تمام قوادر این راه مجاهدت خواهید نمود خواستار است به نام قربانیهائی که در آزادی بشر داده شده به نام سربازانی که با خون خود میدان‌های جنگ دنیا را آبیاری کرده‌اند به نام رنج و محنتی که خود شخصا در این سالیان اخیر متحمل شده‌اید کاری کنید که صلحی آمیخته با عدالت و احترام ملل بر جهان پرتو افکند و دنیا تاریک و عزادار امروزی را با نور خود روشن و شاد گرداند در خاتمه اجازه می‌خواهم از طرف طرف خود و همکاران عزیزم بهترین و صمیمی ترین پیام دوستانه ملت ایران را به وسیله شما به ملت فداکار فرانسه تقدیم داشته و بگویم زنده باد فرانسه – زنده باد ایران، …… این نطق با کف زدن ممتد حضار خاتمه پذیرفت و سپس متن آن به وسیله آقای دکتر معاون نماینده کرمانشاه به فرانسه ترجمه گشت و مکرر با کف زدن حضار قطع گردید پس از آن جناب آقای ادوارد هرپو در پاسخ آقای رئیس مجلس این نطق را ایراد نمودند آقای رئیس مجلس، آقای نخست وزیر، آقایان نمایندگان، آقایان وزراء من بدوا از مهربانیها و خوش آمد گوهائی که از طرف مجلس شورای ملی و ملت ایران نسبت به من ابراز شده لازم می‌دانم سپاسگذاری کنم و تمنا دارم شما نیز در مقابل برای خود و برای همنکاران خودتان و کلیه هموطنان دوستی صمیمانه مرا بپذیرید.
من بی نهایت خوش وقتم از اینکه به عنوان رئیس شورای ملی فرانسه در برابر جمعی که حافظ استقلال و حاکمیت کشور شماست دعوت شده‌ام من با فلسفه‌ای که مخصوص اشخاصی است که به سن من رسیده باشند پیش خود تصور می‌کنم که آلمان‌ها نرا در این مدت طولانی در اسارت نگه نداشته مگر برای اینکه روزی که وارد کشور شما می‌شوم پرچم ایران را بر فراز عمارت وابنیه این کشور در میان پرچم‌های سایر ملل متفق ببینم من می‌خواهم در اینجا از کوششهای صمیمانه‌ای که ملت ایرن پیش قدم کلیه ملل آزاد ومتمدن گیتی بوده و در قرن ششم قبل از میلاد هنگامیکه هنوز فرانسه وجود نداشت کشور شما دارای تمدن درخشانی بوده بویژه یکی از پادشاهان شما که ما او را سیروس می‌نامیم در آن عصر بزرگترین قهرمان آزادی عقیده و مذهب در گیتی بوده او که یک نفر آریائی به تمام معنی بود قوم یهود را از اسارت نجات داد و به آنها اجازه داد که به کشور خود بازگشته و عقیده مذهبی خود را پیروی نمایند همان قومی را که در عصر ما یک نفر ماجراجوی جبار به فجیع ترین وجهی برای اینکه دارای مذهب و مرام دیگری بودند قتل عام کردند برای من که یک نفر بیگانه هستم همه چیز شگفت آور تر از این نیست که ببینم شما ملتی هستید که در دوره طولانی تاریخ پر از حوادث خودتان همواره حاکمیت ملی و استقلال کشور خود را حفظ کرده‌اید وضع جغرافیایی کشور شما در میان اقوام مختلفی قرار داده بود و شما با کوشش فراوان و مبارزه متمادی در برابر هجوم روم و اعراب و مقول مقاومت نموده و در نتیجه این فداکاری و کوشش موفق شدید در تاریخ کنونی به طور قطع شخصیت ملی خود را محرز دارید آقای رئیس مجلس آقایان نمایندگان این چیزی که سبب بقای ایران در برابر این حادثات بوده و مورخین را دچار تعجب و حیرت ساخته این است که همان طور که موزه تاریخی شما شهادت می‌دهد از روز حسی ملی و یک تمدن حقیقی به وجود آورده‌است من اکنون از کشوری می‌آیم که ماهها مرا از آزادی ممروم ساخته بود البته بی عدالتی است اگر بگوئیم که علم و دانش در آلمان وجود ندارد.
چون نمی‌خواهم بی انصاف باشم اعتراف می‌کنم که آلمان علماء و خردمندان و شعرا و نویسندگان بسیاری به وجود آورده‌است در این کشور بزرگان و مهندسین درجه اولی به ظهر رسیده که در مسائل مربوط به برق و سایر فنون شاهکارهای قابل ملاحظه و با ارزشی به وجود آورده‌اند در حال حاضر در آلمان شیمی دانها و علمای و فیزیک بزرگی هست که بسیاری از رازهای آفرینش را کشف نموده‌اند اما روح و حقیقت علم در آن کشور رسوخ نکرده‌است عالم شمی دان آلمانی محصولات شیمی اختراع کرده و آن را در اختیار قدرت سیاسی کشور گذاشته و با این گونه مواد که ما درباره آنها اطلاعات دقیق داریم از قبیل ماده شیمیایی که به نام سیکلان معروف است قادر هستند اسرای بی صلاح و زنان و کودکان بی پناه را نابود کنند و اینجاست که معلوم می‌شود فرهنگ و دانش غیر از حق است علم و فرهنگ حقیقی که آلمان از آن بی نصیب است این است که بشر را از هر گونه علم زشت و بی رحمانه باز دارد فرهنگ و علم حقیقی آن است که در یونان قدیم افلاطون بوجود آورد و در کشور شما نیز فیلسوف و حکیم معروف ابن سینا خادم آن بود. علم و دانش حقیقی همان چیزی است که ما را علاقه مند به هنر و سایقه معنویات نموده و همچنین سبب وجه اشتراک و وحدت ملت فرانسه و ملت ایران است و همچنین است که اساس درستی ایران و فرانسه را استوار ساخته (کف زدن ممتد حضار) آقایان اجازه می‌خواهم به یک نکته‌ای که در مدت اسارتم متوجه آن شدم اشاره نمایم هیتلری‌ها که ما شاهد اعمال آنان بودیم خود را شاگرد فریدریک نیچه که مبلغ و مروج عقیده زور و خششونت بوده می‌خواندند و بدان افتخار می‌کردند من خود شاهد جشن هائی بودم که آنها برای نیچه می‌گرفتند کتاب معروف نیچه که در آن اصول عقاید خود را تشریح کرده به نام >> زردشت چنین می‌گفت << خوانده می‌شود.
به عقیده آنها پیغمبر باستانی ایران دستو زور و خشونت را که موجب نابودی این همه افراد نوع بشرند دستور داده ولی من می‌گویم هرگز زردشت چنین نگفته بود زردشت پیغمبر باستان ایران گفته بود که در گیتی یک نزاع و آشتی وجود دارد و مظهر خیر و شر یزدان و اهریمن نامیده بود.
زرتشت چنین تعمیم داده بود که بهشت جاودان جایگاه مردان خیر خواه و نیکوکار است و اهریمن بد کیش و پلید سر انجام مغلوب می‌گردد.
زردشت به دست فرشته خیر و نیکی شمشیر نداده بود بلکه به دو بالهائی داده بود که با آن بالها به سوی آسمان صلح پرواز کند امروز خوشبختانه فرشته خیر مسرور شده و غلبه با یزدان است دوستان عزیزم بنابراین شما حق دارید خوش وقت باشید و از حق و آزادی و عدالت و تمدن و اخلاق و از مرام مردان آزاد و حق پرست دم بزنید.
همین طور که اعلیحضرت پادشاه شما که با وجود جوانی نظر عمیق و صائب دارند اقای رئیس مجلس شما کاملا حق دارید که از ایران صلح جو و آزادی خواه سخن برانید و شما نیز آقای نخست وزیر حق دارید از اینکه برای جهانیان و کشور خودتان صلح عادلانه که بر اساس حق و عدالت استوار باشد بخواهید من نیز به نوبه خود و با تمام قوا در این راه خواهم کوشید. اکنون من به نام اسیری که برای این هدف و آمال مشترم حق و آزادی رنج برده سلام کشور فرانسه را به شما تقدیم می‌دارم، کشوری که از شما جز ادامه محبت و دوستی چیز دیگری نمی‌خواهد خواهشمندم از طرف من به تمام ملت ایران از خرد و بزرگ صمیمانه از تمام قلب درود بفرستید.
زنده باد ایران این نطق نیز چندین بار با کف زدن ممتد حضار قطع شد سپس آقای دکتر سپهبدی مفاد نطق ایشان را به فارسی ترجمه نمودند آنگاه حضار بالون با پذیرائی راهنمائی شدند در اینجا دو نفر از آقایان نمایندگان مجلس (آقای شیخ حسین لنکرانی و آقای حاج سید رضا فیروز آبادی) که ملبس به لباس روحانی می‌باشند به ایشان تبریک گفتند و ضمنا آقای لنکرانی اظهار داشتند که روابط حسنه ایران و فرانسه قرن‌ها برقرار بوده و ملت ایران اعم از طبقاتی که تحصیلات خود را در فرانسه به پایان رسانیده‌اند یا کسانی که در این کشور با استفاده از منابع علمی و تربیتی فرانسه تحصیل کرده‌اند نسبت به فرانسه دوستی و علاقه کامل دارند و پس از آنکه توجه و کمک ملت فرانسه را نسبت به ایران پس از جنگ بین المللی گذشته یاد آوری نمودند و آزادی مجدد فرانسه مسرت خود را بیان داشتند و از خسارت و صدماتی که این ملت در طی دوره جنگ متحمل شده‌است ابراز تاسف نمودند اظهار امید واری کردند که همواره دوستی و علاقه در بین دو ملت فرانسه و ایران پایدار بماند و از جناب آقای هریو درخواست نمودند که واسطه ابلاغ احساسات ملت ایران نسبت به ملت فرانسه باشند و هر گونه کمک و مساعدت معنوی ملت فرانسه را نسبت به ایران جلب نمایند بیانات ایشان که به وسیله آقای دکتر معاون فرانسه ترجمه شد چندین بار با حسن قبول و امتنان آقای هریو تلقی گردید سپس آقای هریو برای بازدید سالن مجلس و کتاب خانه دغوت و راهنمایی شدند و در کتاب خانه بعضی از کتب خطی نفیس و مذهب به ایشان ارائه شد و مورد توجه واقع گردید و آقای رئیس مجلس وعده دادند یکی از کتب خطی نفیس فارسی به عنوان هدیه کتاب خانه مجلس جهت ایشان فرستاده شود آقای هریو پس از امضای دفتر یاد بود کتاب خانه مجلس را با ابراز مسرت از پذیرایی گرم و صمیمی که به عمل آمده بود ترک گفتند.
روز یک شنبه ۲۳/۲/۲۴ دو ساعت قبل از ظهر کمیسیون کشاورزی برای تعیین هیئت رئیسه خود تشکیل در نتیجه به اکثریت آراء اقایان زیر به هیئت رئیسه کمیسیون انتخاب شدند
رئیس – آقای دکتر مصدق،
نایب رئیس - آقای دکتر تولیت،
مخبر - آقای دهستانی،
منشی - آقای ذوالفقاری،
جلسه ختم و جلسه آتیه موکول به تعیین جلسه شد.
کمیسیون حسابداری مجلس در تاریخ چهارشنبه ۱۹ ماه جاری ساعت ۱۱ صبح تشکیل و هیئت رئیسه خود را به شرح زیر تعیین
رئیس - آقای فیروز آبادی، نایب - دکتر آقایان، مخبر - فداکار، منشی - حاذقی،
جلسه آتیه به روز یکشنبه ۲۳ ماه جاری ساعت ۸ و نیم صبح ماکول شد.