مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۲ دی ۱۳۲۶ نشست ۳۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پانزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویب‌نامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات - اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آیین‌نامه‌ها - بخش‌نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
شماره تلفن: ۵۴۴۸ - ۸۸۹۴ - ۸۸۹۵ - ۸۸۹۶
مدیر سید محمد هاشمی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۵
جلسه: ۲۸
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه هفدهم آبان ماه ۱۳۲۶
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت مجلس
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان دکتر راجی و منصف
۳ - طرح و تصویب یک فقره اعتبارنامه
۴ - تقدیم بودجه کل مملکتی از طرف آقای وزیر فرهنگ
۵ - معرفی آقای دکتر مهران به معاونت وزارت فرهنگ
۶ - تقدیم لایحه معافیت ماشین‌های کشاورزی از حقوق گمرکی و عوارض از طرف آقای وزیر کشاورزی
۷ - موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس ساعت پنج بعد از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱ - تصویب صورت مجلس
صورت جلسات قبل را آقای فولادوند (منشی) قرائت کردند.
سه ربع قبل از ظهر روز سه‌شنبه پنجم آبان مجلس به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل و صورت جلسه پیش قرائت و صورت مجلس روز پنجشنبه تصویب گردید و پس از تذکرات آقایان‌امامی و رضوی و شریعت‌زاده صورت جلسه پیش نیز به تصویب رسید.
اسامی غایبین جلسه روز سه‌شنبه پنجم آبان ماه ۲۱۶ که ضمن صورت مجلس خوانده شده است.
غایبین با اجازه، آقایان: مرآت اسفندیاری، عسکر صاحب‌جمع، معین‌زاده، منصف، ابراهیم افخمی، ناصرالدین ناصری، محمدتقی بهار، نصرت‌الله اسکندری، فرج‌الله آصف، شهاب خسروانی.
غایبین بی‌اجازه- آقایان: محمدحسین قشقایی، محسن گنابادی، رستم گیو، عمادالدین سزاوار، دکتر جلال عبده، عباس اسلامی، علی وکیلی، خوئیلر، بوداغیان،
دیرامدگان بی‌اجازه، آقایان: عزت‌الله بیات، حسن اکبر، جواد عامری، غلامرضا فولادوند، دکتر راجی، آقاخان بختیار، دکتر طبا، دکتر جواد آشتیانی، نیک‌پور، علی اکبر ملکی،
پنج نفر آقایان شادلو و اسکندری و اردلان و مسعود ثابتی و محمد ذوالفقاری به حکم قرعه برای نظارت در انتخاب کمیسیون‌ها معین شدند و اخذ رأی به عمل آمد.
آقای بوشهری وزیر پست و تلگراف با توضیحی راجع به مؤسسات صلیب احمر و شیر و خورشید سرخ لایحه‌ای به قید فوریت جهت کمک به شیر و خورشید سرخ و آسایشگاه مسلولین و بنگاه نیکوکاری تقدیم نمودند که پنجاه دینار از مراسلات سفارشی داخله و خارجه دو ریال ازامانات پستی داخله و خارجه و دو یال و ۲۵ دینار از هر تلگراف داخله و خارجه به وسیله الصاق تمبر خیریه دریافت شود فوریت اول مطرح گردید و پس از بیانات آقای دکتر معظمی و نبوی و کشاورز صدر به فوریت اول اخذ رأی و تصویب شد.
در فوریت دوم آقای رضوی به عنوان مخالف و آقای شریعت‌زاده به عنوان موافق توضیحاتی دادند و فوریت دوم نیز تصویب گردید.
آقای مهندس رضوی در کلیات مخالف بوده بیان داشتند هیچ کس با کارهای خیریه مخالف نیست ولی باید طبقات مرفه بیشتر کمک کنند و این عوارض متوجه افراد بی‌بضاعت خواهد شد در ممالک دیگر نیز از این قبیل کمک‌ها می‌شود ولی تمبر خیریه را در اختیار مردم می‌گذارند و اجباری در کار نیست و معتقد بودند که این عوارض را از دارندگان اتومبیل سوری و رادیو و مسافرین طیاره و مشتریان هتل‌ها و کافه‌های درجه اول و حساب‌های جاری اشخاص که از مبالغ معینی تجاوز کند باید گرفت.
آقای شریعت‌زاده اظهار نمودند باید به طور کلی مطالعات و اقداماتی در تعدیل تقسیم ثروت به عملید و لوایح اصلاحی پیشنهاد شود و چون‌امروز وضع بهداشت مردم کیفیت دلخراشی دارد باید این لایحه تصویب و موجبات تقویت بنگاه‌های بهداشتی فراهم گردد.
آقای فرامرزی اظهار نمودند همین چند شاهی‌ها روی هم‌امده و کمر ملت را خم نموده است دولت باید وسایلی فراهم کند که مالیات‌ها به طور صحیح وصول شود تا این بنگاه‌ها نیز درست شود. آقای اورنگ با اشاره به مذاکرات آقایان مخالفین عقیده داشتند که چون مالیات‌ها خوب مصرف نمی‌شود مؤدیان از برداشت مالیات واقعی خودداری می‌کنند و اضافه نمودند که چون اسباب بی‌رغبتی مردم فراهم شده و در حال اختیار به‌امور خیریه کمک نمی‌کنند بهتر است از تلگراف‌های داخلی یک ریال و از تلگراف‌های خارجی دو ریال اخذ شود.
آقای وزیر پست و تلگراف اظهار نمودند اکنون ده شاهی از پاکات سفارشی به موجب تصویب‌نامه دریافت می‌شود و دریافت بقیه که قریب چهارصد هزار تومان است قابل گفت و گو نیست. پیشنهادات آقایان اقبال، بهادری، نورالدین‌امامی، کفایی، دکتر راجی، غضنفری، صدرزاده، کشاورز صدر و نبوی مبنی بر این که عواید هر محل صرف بنگاه‌های خیریه همان محل شود قرائت شد و آقای اقبال نیز توضیحاتی دادند و آقای اردلان مخالف بوده گفتند وقتی آسایشگاه مسلولین در تهران از این راه تکمیل شود مسلولین شهرها هم از آن می‌توانند استفاده کنند.
آقای دکتر معظمی پیشنهادی داده توضیح دادند که ده شاهی از مراسلات سفارشی داخله و خارجه و دو ریال ازامانات پستی و ۳ ریال از تلگراف‌های خارجه و دو ریال و ۲۵ از تلگراف‌های تجارتی و یک ریال از تلگراف‌های عمومی گرفته شود و صد- بیست از وجود مأخوذه به مؤسسه شیر و خورشید سرخ و صد- هشتاد عوارض هر شهری به همان شهر اختصاص داده شود.
آقای مکی با کفایت مذاکرات مخالف و معتقد بودند که این لایحه بدون فوریت طبع و توزیع و به کمیسیون ارجاع شود تا بیشتر مورد مطالعه قرار گیرد.
در این موقع چون عده برای اخذ رأی کافی نبود مجلس به عنوان تنفس خاتمه یافت و مجدداً سه ربع قبل از ظهر روز پنجشنبه هفتم آبان مجلس به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
اسامی غایبین روز پنجشنبه هفتم آبان ماه ۳۲۶: غایبین بااجازه- آقایان: حسن مرآت اسفندیاری، دکتر عبدالحسین راجی، محمدعلی منصف، محمدتقی بهار، مرتضی شریف‌زاده، شهاب خسروانی، تولیت.
غایبین بی‌اجازه- آقایان: محمدحسین صولت قشقایی، جواد عامری، محمد گرگانی، دکتر جلال عبده، عباس اسلامی، علی وکیلی، حاج محمدتقی خوئیلر،
دیرامدگان با اجازه- آقایان: محمدعلی دادور، معتمد دماوندی، عبدالرحمن فرامرزی، محمدعلی مسعودی، احمد دهقان.
دیرآمدگان بی‌اجازه- آقایان: حسن اکبر، آقاخان بختیاری، دکتر عبدالحسین طبا، عمادالدین سزاوار، امیر تیمور، علی‌اکبر ملکی، مهدی مشایخی، منوچهر گلبادی، محمد ساعد، اسدی.
آقای کشاورز صدر توضیح دادند که وجود جمع‌آوری شده در اختیار شیر و خورشید سرخ در هر محل باشد و هنگام احتیاج به وسیله شیر و خورشید مرکزی به مصارف لازمه برسد.
آقای وزیر پست و تلگراف توضیح دادند که تقسیم عواید به ولایات قابل استفاده نخواهد شد.
آقای فرامرزی گفتند که از دیروز لایحه اجرا شده و این عمل مخالف قانون اساسی است.
آقای وزیر پست و تلگراف توضیح دادند که آنچه برای مسلولین گرفته می‌شد طبق تصویب‌نامه از دو سال پیش عمل شده است.
آقای عباس اسکندری پیشنهاد نمودند که لایحه به کمیسیون ارجاع شود و توضیحاتی در این موضوع دادند و نسبت به پیشنهاد مذکور اخذ رأی و تصویب شد. سپس اسامی اعضا کمیسیون‌ها و نتیجه انتخاب آنها قرائت گردید. آقای رئیس یادآور شدند که آقای وزیر کشاورزی برای پاسخ سؤال آقای رضوی حضور یافته‌اند.
آقای رضوی اظهار نمودند که چون جواب سؤال ایشان چندی تأخیر شده تقاضا دارم فعلاً آقای وزیر کشاورزی در موضوع مبارزه با سن توضیحاتی بدهند.
آقای وزیر کشاورزی بیان نمودند که سن خوارگی در شهرهای مختلف کشور شدید بوده و در حدود سیصد هزار هکتار اراضی محل‌های سن خیز در قلمرو مبارزه قرار گرفته و مأمورین با وسایل کافی شیمیایی مشغول دفع سن هستند و اقدامات آنها مقرون به موفقیت است.
در این موقع دوازده نفر آقایان ذیل: ملک‌مدنی، تقی برزین، مهندس هدایت، ناصر ذوالفقاری، دکتر معظمی، محمدحسین قشقایی، شادلو، اقبال، محمود محمود، دکتر اعتبار، رحیمیان و حاج آقا رضا رفیع برای شرفیابی عید غدیر به حکم قرعه معین شدند.
پیشنهادی به‌امضا جمعی از آقایان نمایندگان قرائت گردید که جلسات عصرها تشکیل شود.
آقای فولادوند به عنوان موافق شرحی در تأیید پیشنهاد مذکور اظهار داشتند.
آقایان کشاورز صدر و رضوی از موافقین و آقایان ملک‌مدنی و دهقان از مخالفین هر یک در موضوع تغییر اوقات جلسات توضیحاتی دادند و نسبت به پیشنهاد مذکور اخذ رأی به عمل‌امد و چون در رد و تصویب مشکوک و برای تجدید رأی عده غیرکافی بود نیم ساعت بعدازظهر جلسه اعلام و جلسه آینده به روز سه‌شنبه صبح محول و دستور مراسم سوگند و اعتبارنامه‌های تصویب نشده مقرر گردیده و مجدداً یک ساعت و نیم قبل از ظهر روز سه‌شنبه دوازدهم آبان مجلس به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
اسامی غایبین روز سه‌شنبه ۱۲ آبان ماه ۲۶
غایبین بااجازه- آقایان: مرآت اسفندیاری، محمدعلی منصف، ابوالحسن رضوی، حسین وکیل، محمدتقی بهار، علی اکبر ملکی، تولیت.
غایبین بی‌اجازه- آقایان: نصرالله لاهوتی، محمدگرگانی، دکتر جلال عبده، عباس اسلامی، علی وکیلی، حاج محمدتقی خوئیلر.
دیرامده بااجازه- آقای کشاورز صدر.
دیرآمدگان بی‌اجازه- آقایان: محمدحسین صولت قشقایی، عزت‌الله بیات، حسن اکبر، دکتر اعتبار، معتمد دماوندی، دکتر راجی، عباس نراقی، دکتر طبا، فرامرزی. محمدعلی مسعودی، سزاوار، دکتر آشتیانی، ناصرالدین ناصری، شریعت‌زاده، شهاب خسروانی، گلبادی. اسدی.
آقای اسکندری پیشنهاد نمودند که به موجب ماده ۸۷ نسبت به طرح تغییر وقت جلسات رأی گرفته شود و پس از اخذ رأی از ۱۰۲ نفر عده حاضر با ۵۷ رأی موافق تصویب شد و در این موقع طرحی به‌امضا جمعی از آقایان نمایندگان راجع به الغا حکومت نظامی قرائت گردید که دولت مکلف است حکومت نظامی را در تهران با تمام مقررات مربوط آن در مدت ده روز لغو نماید و بعداً در هر موقع مورد لزوم باشد باید لزوم و مدت آن از طرف مجلس تصویب شود.
آقای فرامرزی گفتند به نام مشروطیت و آزادی از مردم سلب آزادی می‌کنند و راجع به علت وضع قانون حکومت نظامی هنگام مراجعت محمدعلی میرزا از روسیه و حمله ارشدالدوله به تهران توضیحاتی داده اظهار عقیده نمودند که یا باید قانون اساسی را حفظ کرد یا حکومت نظامی را و به فوریت طرح اخذ رأی و تصویب شد.
آقای دکتر معظمی اظهار نمودند اگر در کمیسیون دفن شود بعد از ۱۵ روز تقاضای دو فوریت خواهند نمود.
در این موقع آقای نورالدین‌امامی راجع به اعتبارنامه آقای ارسنجانی و مندرجات روزنامه داریا راجع به لزوم توقف ارتش شوروی در ایران و مقالاتی که در این موضوع و فصل ششم قرارداد ۱۹۲۱ نوشته‌اند توضیحاتی داده اضافه نمودند که تاریخ تولد آقای ارسنجانی سال ۱۳۰۱ شمسی است و آرم روزنامه داریا هم که مرکب از کیسه پول و هفت تیر و کتاب بوده نشانه عقاید کمونیستی است.
آقای ارسنجانی در اطراف بیانات آقای‌امامی مطالبی بیان کردند و در موضوع آرم روزنامه هم گفتند که مقصود از آن مبارزه با تحمیق و تهدید و تطمیع است و نسبت به عقیده سیاسی خود گفتند که ایران با وضع جغرافیایی خود نباید به هیچ یک از بلوک سیاسی وارد شود چنان که مجلس نیز همین نظر را دارد و راجع به حق مالکیت نیز معتقد بودند که بر طبق قوانین اسلام باید عمل شود. چند نفر از آقایان نمایندگان نسبت به اعتبارنامه آقای ارسنجانی پیشنهاد رأی مخفی نموده بودند و آقای اقبال نیز پیشنهاد نمودند که طبق ماده ۹۲ رأی گرفته شود.
آقای رئیس بیان داشتند کسانی که با نمایندگی آقای ارسنجانی موافقند مهره سفید و مخالفین مهره سیاه می‌دهند از ۱۱۰ نفر عده حاضر ۵۴ مهره سفید و ۵۴ مهره سیاه شماره شد و چون جمعی بر رد و بعضی بر قبول نمایندگی آقای ارسنجانی اظهار عقیده می‌نمودند پس از توضیحات آقای اقبال از سابقه این موضوع در مجلس چهاردهم و بیانات آقای شریعت‌زاده راجع به تساوی آراء موافق و مخالف و لزوم تجدید رأی آقای رئیس بیان نمودند که چون نصف به علاوه یک رأی مثبت لازم است و عده حاضر ۱۱۰ نفر بود و گفته شد هر کس موافق است مهره سفید
می‌دهد باید نصف به علاوه یک باشد تصور می‌شود قبول نشده است.
آقای مکی خبر شعبه دوم را مبنی بر عدم قبول نمایندگی آقای حسن مکرم از درجز قرائت نمودند و طبق ماده پنجم نظامنامه به بعد موکول شد یک ساعت و ربع بعد از ظهر مجلس خاتمه یافت و جلسه آینده به روز پنجشنبه ۳ ساعت و نیم بعد از ظهر محول گردید.
رئیس- نسبت به صورت مجلس نظری نیست؟(گفته شد: خیر) صورت مجلس تصویب شد. آقای دکتر راجی بیاناتی قبل از دستور دارند (بعضی از نمایندگان- دستور، دستور)(عده‌ای دیگر از نمایندگان: موضوع خیلی مهم است بفرمایید آقای دکتر راجی) راجع به وبا صحبت می‌کنند آقای دکتر راجی بفرمایید.
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان دکتر راجی و آصف
دکتر راجی- البته اعلامیه وزارت بهداری راجع به اقداماتی که مربوط به جلوگیری از مرض وبا بوده به نظر همه آقایان رسیده است. بنده خواستم اینجا عرض کنم که مراقبت‌ها و تصمیمات جدی وزارت بهداری، زحمات بنگاه پاستور و بنگاه حصارک برای تهیه کردن واکسن و مخصوصاً از خودگذشتگی پزشکانی که مأمور شده و یا مأمور می‌شوند برای جلوگیری ورود کلرا به کشور ما در خط اول خطر با دشمن غیرمرئی نسل ایرانی یعنی میکروب وبا مبارزه کنند مورد تقدیر عالم انسانیت و ایرانیان است. عملیات و اقداماتی که تاکنون شده همه بسیار خوب بوده است حتی بنده عرض می‌کنم دستوری که صادر شده که قاچاق‌چی‌ها را هدف آتش قرار دهند فوق‌العاده به جا بوده است.(صحیح است) چه در مملکت مصر چندین هزار نفر تلفات جانی و متجاوز از ۳۰ میلیون تومان خسارات مالی را فقط یک نفر مبتلا سبب گردیده لذا اگر چند نفر قاچاقچی بدون رعایت مقررات الاستیک معمولی بکشند به عقیده بنده به جا خواهد بود آقای وزیر بهداری‌امروز صبح به عزم بازدید بنادر جنوب خرمشهر و آبادان بوشهر، بندرعباس و چاه بهار و غیره حرکت کرده و مقدار زیادی هم واکسن و لوازم برای آن نواحی با خود برده‌اند بنده اینجا از طرف موکلین خوزستانی خود و از طرف ساکنین بنادر جنوب ایران از اقدامات مؤثری که تاکنون شده تشکر می‌کنم. باعث خوشوقتی است که این بیماری در کشور دوست ما مصر نیز دامنه سرایتش محدود شده وامیدواریم در آتیه نزدیکی به کلی تمام شود (انشاء‌الله) باعث خرسندی است که تاامروز در ایران این مرض وجود ندارد ولی یک عده زیادی از همکاران پزشکی بنده از بنده خواسته‌اند که این مطلب را در اینجا به عرض برسانم اگر خدای نخواسته کلرا به کشور فقیر و بدبخت ما رسید اکثر پزشکان حاضرند که در بسیج عمومی ضد کلرا به کمک پزشک‌یاران و پرستاران نوع خواه در صف اول دفاع و مبارزه با این دشمن ملی قرار گیرند.(احسنت، احسنت) از برای طهران هم فکر می‌کنم که بدون مطالعه و مراجعه به کمیسیون‌ها نکاتی را باید مورد توجه قرار داد اولاً شهرداری باید فوراً عده مستراح‌ها را در معابر متناسب با جمعیت بکند و عذر کسر بودجه نیاورد ثانیاً قانونی از طرف وزارت کشور با قید دو فوریت به مجلس بیاورد که هر کس آب‌های جاری روباز کوچه‌ها را آلوده کند مجازات‌های سخت و شدیدی بدون استثنا درباره آنها قائل بشوند.(صحیح است) و این عمل را حالا باید کرد که مردم عادت بکنند و یاد بگیرند و اگر دیر بشود ممکن است نتیجه نداشته باشد و انشاء‌الله اگر کلرا به مملکت ما نیاید باز از لحاظ بهداشتی نتایج بسیاری خواهد داشت ثالثاً در جاهایی که آب‌های آشامیدنی را در بشکه‌ها می‌ریزند یک نفر ناظر بهداری نظارت کند و درب بشکه‌ها را پلمپ کند البته اگر آب تهران تاامروز لوله‌کشی شده بود عرایض بنده در اینجا بی‌مورد بود. در آخر یک نکته را عرض کنم که یکی از همکاران ما آقای دکتر مشایخی در خرمشهر و در تمام بنادر جنوب حقیقتاً با یک از خودگذشتگی فوق‌العاده راجع به کلرا مبارزه کرده‌اند (صحیح است، احسنت)
حاذقی- اخطار نظامنامه‌ای دارم.
رئیس- طبق چه ماده‌ای؟
حاذقی- مطابق ماده ۱۲۰ نظامنامه (بعضی از نمایندگان-دستور، دستور) آقا حق دارم، بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم بفرمایید قرائت کنند. ماده ۱۲۰ است اجازه می‌فرمایید خودم قرائت کنم.
رئیس- راجع به غیبت اعضا مجلس است؟
حاذقی-امر کنید قرائت شود تا بنده توضیحم را بدهم
رئیس- این تذکر است اخطار نظامنامه‌ای مورد ندارد.
حاذقی- ماده ۱۲۰ بله این یک تذکری است اجازه بفرمایید عرض کنم.
رئیس- بفرمایید.
حاذقی- عرض کنم مجلس شورای ملی همیشه بایستی سرمشق حسن انضباط و تربیت در مملکت باشد (صحیح است) تا مجلس شورای ملی مرتب و منظم وظایفش را انجام ندهد انتظار اصلاحات در شئون اجتماعی، در دستگاه دولت به کلی بیهوده است (صحیح است) ما در درجه اول خودمان باید در عمل سرمشق کار و سرمشق تربیت و انضباط باشیم. نظامنامه مجلس که نوشته شده است برای این است که کلمه به کلمه و منظم مطابق آن عمل و اجرا شود اگر نشد ما بی‌احترامی کرده‌ایم به آن قانون که مصوب همین مجلس شورای ملی بوده است. در این ماده معین می‌کند در آن ساعاتی که تعیین وقت می‌شود برای مجلس باید نمایندگان مجلس حضور به هم رسانند.(صحیح است) تعیین می‌کند که وقتی صورت مجلس خوانده شد و بخواهند اخذ رأی بکنند هر وکیلی که در خارج از پارلمان هست مقام ریاست باید دستور بدهند که اسم او را یادداشت کنند و ثمن مقرری او را کسر کنند و در صورت مجلس قید کنند و در مجله رسمی منتشر بکنند. ما بیش از این تحمل نمی‌توانیم بکنیم، ماامده‌ایم برای انجام وظیفه، وکیل در درجه اول فقط باید وظیفه نمایندگی‌اش را انجام بدهد. ما اگر کار نمایندگی را خوب انجام ندهیم هر چقدر کار انفرادی بکنیم به درد ملت نمی‌خورد من از مقام ریاست استدعا می‌کنم که نظامنامه را اجرا کنند.
رئیس- تاکنون هم همین طور هر کس غیبت کرده است مشمول جریمه بوده است. آقای آصف.
آصف- خاطر محترم همکاران عزیز مستحضر است در موقع طرح برنامه دولت در ضمن بیانات بنده راجع به انتخابات مهاباد یک تذکری دادم در این چند روزه یک اخباری رسیده در روزنامه اطلاعات و کیهان هم درج شده که انجمن نظار آنجا مستعفی شده‌اند معلوم می‌شود آن پیش بینی بنده دارد لباس عمل به خود می‌پوشاند و برخلاف انتظار مأمورین در آنجا می‌خواهند نظریات شخصی را اعمال کنند ملاحظه می‌فرمایید در دنیای‌امروزه زمامداران دول معظم و لیدرهای احزاب در اطراف دموکراسی و بسط و حفظ آن چه فداکاری‌هایی می‌کنند در مملکت مشروطه ایران و دمکراسی و در حضور مجلس شورای ملی آیا شایسته است در مهاباد پاره‌ای از مأمورین این رفتار قانون شکنانه را بکنند؟ بنده از آقایان یک خواهش می‌کنم برای این که محبوبیتی که اعلیحضرت همایونی پیدا کرده‌اند در قلوب ریشه بدواند و برای این که این مردمی که اکثرش برهنه و گرسنه هستند در این قسمت به دولت‌امیدوار باشند و استظهاری که به مجلس شورای ملی دارند تبدیل به یأس نشود ما جداً از دولت تقاضا می‌کنیم نه به آن دستورهای معمولی که خاطر همه مستحضر است قناعت بکنند بلکه مؤثر و مؤکد دستور بدهند که غیر از اهل محل سه، چهار نفری از کردهای محلی کاندید هستند هر کدام از آنها اکثریت دارند و طرف توجه مردم هستند و اصلح هستند توجهشان را در آن قسمت مبذول بفرمایند. نه این که همان طوری که عرض کردم ناجنس از صندوق دربیاید بنده این تقاضا را از دو نقطه‌نظر می‌کنم اول این که قانون شکنی نشود و دیگر این که برخلاف مصلحت است (صحیح است) باید نماینده واقعی مهاباد در اینجا در سر آن کرسی که متعق به مهاباد است بنشیند و با ما همکاری بکند.(صحیح است)
رئیس- یک عده از آقایان می‌خواهند قبل از دستور صحبت کنند.(بعضی از نمایندگان- دستور، دستور)(حاذقی- گزارش کمیسیون‌ها جزء دستور است). پیشنهادی هم آقای نبوی کرده‌اند که وارد دستور شویم و دو سه نفر از آقایان اجازه خواسته‌اند ممکن است بگذاریم آنها بیاناتشان را بکنند.
بعضی از نمایندگان- صحیح است.
نبوی- اجازه بفرمایید بنده توضیحی عرض کنم.
رئیس- راجع به چه توضیح بدهید؟
نبوی- توضیحی راجع به پیشنهاد خودم دارم.
رئیس- هنوز پیشنهاد شما قرائت نشده که توضیح بدهید پیشنهاد آقای نبوی را بخوانید.
(پیشنهاد آقای نبوی به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم بعد از بیان آقای دکتر راجی وارد دستور شویم.
رئیس- آقای نبوی حالا اگر توضیحی دارید بفرمایید.
نبوی- عرض کنم در دستور اعتبارنامه‌ها است. اعتبارنامه‌ها از کارهای مقدماتی مجلس است ما ماه چهارم است که مجلس را تشکیل داده‌ایم هنوز از کارهای مقدماتی فارغ نشده‌ایم بنابراین اجازه بفرمایید این کار که شاید بیش از یک ساعت
بر علیه انتخاب آقای مکرم بودند با وسایل مختلف افراد اعضا انجمن را تحت فشار قرار داده‌اند که از آنها اسناد و نوشته‌جاتی بگیرند یکی از آنها رئیس انجمن مرکزی است که یکی از علما درجه اول آنجا و الان در سن ۷۵ سالگی است این یک نامه‌ای می‌نویسد، می‌نویسد که «آقا ما برای یک کار ملی، من و یک عده دیگر قبول زحمتی کردیم. این انتخابات با کمال نظم و درستی انجام شده و نتیجه‌اش را هم ما اعلام کردیم حالا بعد از دو ماه این سؤالات چیست که از من پیرمرد می‌کنید خواهش می‌کنم که به این مکاتبات خاتمه بدهید» کاغذش هم اینجا است و در پرونده است و بنده هم اتفاقاً رونوشتش را برداشتم، این نامه‌ای است که در پاسخ بخشدار محل از طرف رئیس انجمن نوشته می‌شود، لازم است توضیح بدهم با این که بخشدار در تمام جریانات صورت جلسه‌ها راامضا کرده است و با این که تا روز آخر انتخابات یعنی پایان اخذ آراء هیچ گونه اعتراضی نکرده است بغتاً تحت تأثیر واقع شده و شروع به مخالفت کرده برای تشکیل پرونده، از جمله کوشش کرده است که از اعضای انجمن و مخصوصاً از رئیس انجمن که یکی از مجتهدین و از خطبا بزرگ است و مرد دانشمندی است و در سن ۷۵ سالگی است شاید نوشته بگیرد ایشان این جوابی است که می‌دهد، می‌نویسد «در پاسخ نامه ۳۰۹۴ به طوری که کراراً معروض داشته‌ام انجمن مطابق مواد مندرجه قانون و اساسنامه انتخابات عمل نموده و جلسات خود را به طور کامل تشکیل و خاتمه داده است و کلیه دفاتر و اوراق و صورت مجالس مربوطه را پس از آگهی نهایی به اداره بخشداری درجز تحویل داده است و هیچ گونه نظری در این قسمت نداشته فعلاً که قریب دو ماه از ختم انجمن و انتخابات می‌گذرد و اعضای آن عده‌ای به مشهد و سایر نقاط مسافرت نموده و دسترسی به همه آنها نیست در این صورت از عهده اینجانب خارج و به هیچ وجه نمی‌تواند نظریه مساعد یا نامساعدی درباره آنچه که نوشته‌اید اظهار نماید علی‌هذاامتداد مکاتبه بیش از این موردی ندارد و باعث اذیت بنده که پیری عاجز و بستری می‌باشم فراهم می‌شود در خاتمه میل دارم خود اداره بخشداری که در همه حال ناظر عملیات انجمن مرکزی و حوزه‌های فرعی بوده جواب مقتضی بدهد و راضی نشوند که اشخاصی که درامورات خیریه بدون طمع مقدم بوده و زحماتی را متحمل می‌شوند دچار مضیقه و مورد مکاتبه قرار گیرند» این رئیس انجمن است. از اینجا ثابت است که حتی انجمن هم اعلام می‌کند (یعنی رئیسش) که تمام جریانات تحت نظر بخشدار بوده و همه این جریانات با رعایت موازین قانونی به وقوع پیوسته و خاتمه یافته بنابراین به نظر بنده جای هیچ گونه تردیدی در صحت انتخاب آقای مکرم باقی نیست. من استنباطات شخصی خودم را از تدقیق در این پرونده یادداشت کردم ولی چون بسیار متأسف شده‌ام و نمی‌توانم نتیجه آنچه را که من فهمیده‌ام تمام آن یادداشت‌ها را عرض کنم اجمالاً می‌گویم که همین پرونده نشان می‌دهد که یک عده‌ای بعد از ختم انتخابات در این صدد برآمدند که این اشکالات را بر علیه آقای مکرم ایجاد بکنند. از خود پرونده هم ثابت می‌شود برای این که ما پرونده‌هایی را دیده‌ایم که از روز شروع، بعد از چند روز علی‌ای حال شکایات وافر و مؤثر در پرونده‌ها بوده تا آخر ولی در اینجا به هیچ وجه در حوزه‌های فرعی نه در مرکز هیچ نوع شکایتی نشده بلکه بعد از اعلام نتیجه انتخابات تمام علما و محترمین کتباً و تلگرافاً به دولت از نتیجه انتخابات اظهار رضایت کرده‌اند. این هم در پرونده هست ملاحظه می‌فرمایید این است که من فقط مستفاد از محتویات پرونده را عرض می‌کنم و جزئیاتش را لازم نمی‌دانم برای این که بنده خیلی یادداشت کرده‌ام. یک مطلبی که در اینجا نوشته شده به طور قطع (این واقعاً قابل توجه است و استدعا می‌کنم که آقایان نمایندگان محترم ملاحظه بفرمایند) نوشته شده است. یکی از دلایل رئیس شرکت فلاحتی به وسیله تلفن به بخشدار یا فرماندار تلفن کرده است که استاندار می‌گوید باید با آقای مکرم مساعدت کرد بعد به این هم استناد شده است. اقلاً در این پرونده یک ورقه حاکی از این که تلفن شده باشد نیست. تلفنگرامی چیزی، نه ورقه‌ای که حاکی باشد که رئیس شرکت فلاحتی که کارش، دومن مسئولیتش یک چیز دیگری است چه مناسبتی و ارتباطی و مسئولیتی در مقابل استاندار دارد که وسیله ابلاغ نظریات او باشد، البته پاسخ این سؤال هم منفی است، استاندار اگر می‌خواست مداخله‌ای بکند وسایل بسیاری داشته است، به علاوه بعد در همین جا می‌نویسد که بعد اطلاع داده که استاندار گفته این صحیح نیست که این آدم گفته، من همچو چیزی نگفتم، در آن نکته هم که می‌گویند همچو پیغامی داده شده تا صد و چند رأی گرفته شده که از آن ۱۰۲ یا ۱۰۴ تا راجع به آقا است. در هر صورت اگر یک عنوانی که رئیس شرکت فلاحتی تلفن کرده از طرف استاندار، ابلاغ امر او را کرده که باید به آقای مکرم کمک بشود، این فقط یک حرفی است که در این پرونده به هیچ وجه حاکی از این نیست، و در این پرونده به هیچ وجه دلیلی که بالجمله بر صحت این مدعی دلالت داشته باشد وجود ندارد. بنابراین بنده تعجب می‌کنم که چطور چنین گزارشی تنظیم می‌شود و شعبه‌ای که یک عده از دانشمندان و از افراد نمایندگان قابل احترام نشسته‌اند داده می‌شود بدون این که این پرونده باز بشود؟ و تمام این جزئیات به اطلاع آقایان نمایندگان رسیده، بدیهی است بنده در این به اره منظورم نسبت سوء نیت به هیچ کسی نیست زیرا که ممکن است آن کسانی که این گزارش را تنظیم کرده‌اند با حسن نیت تنظیم کرده‌اند ولی هیچ وقت تشخیص حسن نیت دلیل صحت تشخیص نیست چون این پرونده نشان می‌دهد که از هیچ روی نمی‌تواند مدرک و ملاک تنظیم چنین گزارشی باشد. پس باید گفت که اشتباه کرده‌اند یک مطلبی که نوشته‌اند آقای مکرم در دیوان کیفر پرونده دارد ولی لطف کردند نوشتند که هنوز ادعانامه‌ای صادر نشده است در صورتی که لازم بود که بگویند این پرونده در چه تاریخ پیدایش یافته، حاکی از چه اتهامی است موضوع اتهام چیست. و در چه وضعی است؟ حالا بنده عرض می‌کنم که یک سؤالی هم اینجا شده است از دادستان دیوان کیفر و او هم یک پاسخی داده که اگر مفاد پاسخ خوانده می‌شد این مسأله حل می‌شد و قضیه روشن می‌شد برای این که پاسخی خود دادستان نوشته و مفاد آن در این گزارش ذکر شده این طور اعلام کرده است که در چندین سال قبل شاید چهارده سال پیش از این در ضمن تحقیق و بازرسی از یک مسائلی نسبت به آقای مکرم هم نسبت داده‌اند که ایشان دو هزار ریال تعارف از کسی گرفته آقای دادستان می‌نویسند که در این به اره تحقیقات شده به واسطه تناقض اظهارات اشخاص این تحقیقات قابل اعتماد نبود و دستور داده شده که تحقیقات دیگری بکنند و هنوز هم نتیجه تحقیقات معلوم نشده. حالا بنده یک مطلب دیگری عرض می‌کنم. این که بسیار مطلب ساده است. از نظر اصول قانون انتخابات معین کرده است شعبه باید شرایط، یعنی چون این مربوط به صلاحیت است شرایط منفی در انتخابات را معین کند. بالاخره قانون می‌نویسد محکومین به جنحه و جنایات، شرایطی معین می‌کند، باید از شعبه خودش تشخیص بدهد که بر طبق کدام یک از شئون قانون این پرونده قابل استناد است اگر می‌خواستند این تشخیص را بدهند پاسخ همان قوانین که ما در حکومت دمکراسی افتخار پیروی از آن را داریم منفی بوده است آن قانون لسان حقیقی‌اش این بود که نباید راجع به این پرونده چیزی نوشته بشود پرونده که وضعش این است و یک مأموری که در ۱۴ سال پیش از این آن هم در یک وضعی که یکی از محترمین خراسان شرحی به من نوشته که آن چه بوده است.(اقبال- کی آقا؟) آقای حاج حسین آقای ملک شرح مفصلی به شخص بنده نوشته و نوشته چه جریانی آنجا موجب شده که این کار به رایش پرونده درست شده بنده در این باب زیاد توضیح نمی‌دهم شاید خود ایشان بگویند و در هر صورت در ۱۴ سال پیش از این یک همچو پرونده‌ای طبق صریح نامه خود دادستان به واسطه تناقض اظهاراتی که در تحت تأثیر تحریک اشخاص شده بود این قابل اعتماد نبوده و دستور داده شده که تحقیقات کامل بشود که یک مردی را که در سایه اصل کلی، اصلی که حکومت دارد تا وقتی که کسی حکم به ارتکاب جنحه و جنایت برای او صادر نشده نمی‌شود به این استناد در شعبه بر علیه اعتبارنامه یک فردی اعتراض کرد و بعد هم گفت که قبول نشده است چرا؟ برای این که قوانین از حیثیت و حقوق افرادی که در این مملکت زندگی می‌کنند حمایت می‌کند و بدیهی است در هر موردی که مسلم شده که تحقیقات به علت وجود تناقضی در مندرجات آن قابل اعتماد نبوده اینجا دیگر آن اصلی که حمایت می‌کند از حقوق افرادی که در این مملکت زندگی می‌کنند و این اصل مسلم تغییرناپذیر بلکه فناناپذیر مقرر در قانون اساسی است. هیچ شعبه‌ای نمی‌تواند به استناد این بگوید چون آقا در دیوان کیفر پرونده‌ای دارد و نظر به آن توضیحاتی که بنده دادم و نظر به این که اطمینان دارم آقایان نمایندگان ملت همیشه در نفی و اثبات تابع دلیل و وجدان و احترام اصول و قوانین خواهند بود تصور می‌کنم خود آقای مکرم هم احتیاج به بیان توضیحات ندارند ولی مع‌الوصف ایشان می‌توانند حکم انتظار خدمتشان که از وزارت دارایی صادر شده و نامه‌ای که پیشکار دارایی نوشته است و همچنین گزارشی که بازرس‌ها نوشته‌اند و تلگرافی که فرماندار قوچان
به دولت کرده است و مفاد اظهارات رضایت‌آمیز کتبی و تلگراف مردم آنجا را به عرض برسانند برای این که قانون به ایشان حق داده که از خودشان دفاع کنند.
رئیس- آقای فرامرزی.
فرامرزی- دفاع کامل را باید خود آقای مکی که مخبر شعبه هستند بفرمایند در این قضیه ولی بنده هم از لحاظ این که یکی از افرادی بودم که در آن شعبه عضویت داشتم و جناب آقای شریعت‌زاده فرمایش‌هایی فرمودند که اگر این فرمایش‌ها صحیح باشد سلب نیافت و صلاحیت از خود من هم می‌کند من موظف هستم که فرمایش‌های ایشان را جواب بدهم. عرض کنم اولاً خود جناب آقای مکرم می‌دانند که بنده با ایشان هیچ گونه خصومتی، قبل از این آشنایی، همسایگی، شرکتی در ملکی، رقابتی در مقامی نداشتم، همشهری هم نبودم که نسبت به ایشان خصومتی داشته باشم و حتی این که خود ایشان می‌دانند که بنده نسبت به ایشان ارادت هم داشته‌ام و چون دیدم از اول افتتاح مجلس و قبل از دو ماه افتتاح مجلس که صحبت افتتاح هست بعضی از وکلا معتقد بودند باید این مجلس یک مجلس آبرومندی باشد و اشخاصی که ممکن است حرف در اطرافشان باشد به مجلس تشریف نیاورند و به هر ترتیبی که شده یکی از اشخاصی را که اسم می‌بردند با نهایت خجلت عرض می‌کنم که ایشان بودند و بعضی از رفقای ما چون بنده نسبت به ایشان علاقه داشتم به من اصرار می‌کردند که شما بعضی از این پرونده‌ها را که راجع به ایشان است بخواهید بعضی از آنها را که آنها به من دادند و من از بابت کنجکاوی و فضولی که طبعاً در ذات یک نویسنده هست که یک مطالبی را که دیگران به آن اطلاع پیدا نمی‌کنند و مطلع نیستند، مطلع بشود عرض کنم که بنده مطالعه کردم تا پرونده خود ایشان افتاد زیر دست من و می‌خواهم عرض کنم این فرمایش‌هایی که جناب آقای شریعت‌زاده کردند راجع به پرونده به هیچ وجه صحیح نیست. آقای شریعت‌زاده فرمودند که چطور یک عده آقایان که دارای این صفات بودند پرونده را باز نکردند و رأی دادند این پرونده به قدری حلاجی شده، به قدری رویش مطالعه شده که بعد از مطالعه پرونده در شعبه رفته است به سوکمیسیون یعنی یک چند نفری انتخاب شدند که دوباره مطالعه کنند آن پرونده را و یک نظر قطعی و رأی قطعی بدهند که بیشتر مجال مطالعه داشته باشند که بتوانند اینها بخوانند آن وقت پرونده آمده به شعبه و آقایان اعضای شعبه رأی نداده‌اند به این پرونده فقط سه نفر یا چهار نفر آنهایی که رأی داده‌اند وقتی صحبت کردیم یکی از آنها گفت به من آقا شما یک مجلس شسته رفته‌ای اگر به وجود آوردید و انتخاباتی که بی‌حرف باشد من اول کسی هستم که این پرونده را رد می‌کنم ولی چون نظایر دارد و من نظایری را دیده‌ام در سنوات متعدد، من هم به این رأی می‌دهم بعد هم به واسطه این که بنابراین نبود یعنی دلشان نمی‌خواست که رد بکنند رأی ندادند و امتناع کردند بعد از آن بار دیگر صحبت شد بعد از این که رد شد در شعبه گفت و گو شد بر این که رد است، رد نیست چرا حالا رد شده، حالا بشود یا نشود. این یکی گفته، آن یکی گفته، بار دیگر شعبه را تشکیل دادند یعنی یک دفعه پرونده در شعبه رد شد بار دیگر هم روی اصرار، روی عاطفه، روی این که مبادا در پرونده در نتیجه مطالعه فکر دیگری پیدا بشود شعبه تشکیل شده دوباره شعبه نظر اولش را تأیید کرده است آن وقت شعبه این پرونده را باز نکرده؟ مطالعه نکرده و رد کرده؟ پرونده‌های دیگر در یک ساعت و دو ساعت تمام شده روی این پرونده دو سه هفته مطالعه شده و بحث شده آن وقت این جوری رأی داده شده؟ اگر این دلایلی که جناب آقای شریعت‌زاده فرمودند در پرونده بود اعضای شعبه چه مرضی داشتند که این پرونده را رد بکنند یا رأی به آن ندهند؟ آنها رفته بودند بنشینند پرونده را بخوانند و رأی بدهند، هیچ کس در میان این عده من قول شرف می‌دهم که مخالف و مغرض نسبت به آقای مکرم نبوده که این رأی را بدهد این رأی را بعد از مطالعه پرونده داده‌اند و بعد از آن که دوباره وسواس آنها را گرفته بود که مبادا رأی ناقص باشد دوباره مطالعه کردند و رأی دادند راجع به مأموریت آقای مکرم چیزی فرمودند که در چه تاریخی ایشان منتظر خدمت شدند متأسفانه یک چیزی که یک عده‌ای از رفقا و هم‌قطاران رویش تکیه می‌کردند این قسمت بوده و حتی بعد از دو ماه که ایشان سندی آوردند که منتظر خدمت بوده‌اند و این دو ماه بعد گرفته شده است این تصدیق جناب آقای ممقانی آنجا تشریف داشتند به محض این که گفتند تصدیق آورده‌اند فرمودند این مدیر کلی که این تصدیق را کرده همان مدیر کلی است که آن تصدیق اولی را کرده است، ما کدام یک از این دو امضای آقای مدیر کل را قبول بکنیم؟ عرض کنم اما راجع به ژاندارمری که فرمودند که استعمال قوه به چه ترتیبی شده، یک پرونده که این قدر وزنش است و اوراق دارد (با دست اشاره کردند) بلی، اتفاقاً یک ایراد وارد است که به گفتن این قدر وزن، کسی گفت در رشت روباهی پیدا می‌شود به این سیاهی ولی وقتی ما اندازه را معین کردیم در معنی وزن هم معین خواهد شد اگر پنبه نباشد، همه اینها منعکس است در پرونده و یک پرونده چند ورقی یا این قدری که چقدر وزن دارد با دو کلمه نمی‌شود رد کرد باید پرونده را مطالعه کرد و دید استشهاد جناب آقای شریعت‌زاده و اعضای انجمن به نامه رئیس انجمن و بعد هم به نامه کس دیگری، معذرت می‌خواهم، چون البته آقای شریعت‌زاده مدافع بودند مطابق قول خودشان که البته هم همین طور است که می‌خواهند حق او را ثابت بکنند دفاع کردند استشهاد به آن قضیه کاکا سیاه و بچه است و بی‌شباهت به استشهاد روباه هم البته نیست و نامه دوم هم همان طورها یکی به دمش و یکی به دوشش شعبه رأی‌اش را و تصمیمش را روی این پرونده که گرفته در پرونده سه چیز منعکس است یکی می‌خواهم عرض کنم چه بگویم برنخورد که از ماده ۱۰۹ استفاده نکنند تزویر بگویم تقلب بگویم یک چیزی فکر بکنید که این معنی را بدهد چون این را نمی‌خواهم بگویم (خنده نمایندگان) برای این که همان شرکت فلاحتی که ایشان گفتند و خیلی کوچک گرفتند و با لهجه خفیفی گفتند البته ایشان تلفن کردند و کاندیدای دولت را معرفی کردند و تحت تأثیر قرار دادند آن محیط را همه ما می‌دانیم مگر این که یک مجلس دیگری و یک ملت دیگری غیر از این مجلس و غیر از این ملت باشد که نداند که تلفن کردن به یک محیط یا به یک شهر که این آدم کاندید دولت است مؤثر است ایرانی می‌داند که وقتی تلفن کردند یا تلگراف کردند از یک مقام مؤثری به مأمورین و دولت در یک محلی که این کاندید دولت یعنی به این رأی بدهند این را کوچک نباید گرفت ایشان املاک مشهد یعنی آستانه با ایشان بوده در آن موقع استاندار هم نبوده‌اند تلفن ایشان تلفن استاندار بوده است این جور کوچک گرفتن قضیه را و با این لهجه گفتن البته در اشخاص تأثیر می‌کند ولی اینجا قضیه‌ای است که باید مطالعه کرد یک کسی می‌گفت آقا چه می‌گویند فردوسی شعر می‌گوید این هم شعر است، به نام خداوند جان و خرد، این هم شعر است. بلی شعر این است کیپاپزان سحر که سرکله وا کنند. با لهجه کوچک نمی‌شود مطلب را کوچک کرد ایشان خیلی کوچک کردند پس یکش این قضیه بوده است یعنی تقلب و تزویر شده است با این که ایشان به قول جنابعالی کاندید دولت نبوده‌اند در پرونده منعکس است که این تلفن شده و این تلفن مؤثر اتفاق افتاده. دیگر همان خلاف جریان قانونی از لحاظ این که ایشان، مأموریت داشته‌اند در آن حین، مأموریتی که مانع می‌شود از این که ایشان از آنجا انتخاب شوند و حتی خاطرم هست آن روزهایی که آقای مکرم را خواسته بودند تهران بنده خودم از آقای وزیر دارایی سؤال کردم که شما مکرم را چرا خواستید چون خدمت خودشان رسیدم گفتم من سؤال کردم گفتند ایشان خواسته‌اند از مقام اداری خود استفاده بکنند و از آنجا وکیل شوند با این که اگر وکیل می‌شدند اثری نداشت چون قانون ایشان را از وکالت آنجا محروم کرده است این حرفی است که آقای وزیر دارایی که الان هم وزیر دارایی هستند به خود من فرمودند در موقعی که ایشان را احضار کرده بودند و همین را هم به خود ایشان عرض کردم. دیگر زور که همان زور و فشار ژاندارم باشد اینها در پرونده منعکس بود و علاوه بر این پرونده‌های دیگری هم از آن جمله پرونده محرمانه وزارت کشور است که دست آقای مخبر است و البته جواب خواهند داد و دیگر راجع به صلاحیت شخصی ایشان که البته معذرت می‌خواهم نمی‌خواهم چون هنوز حکمی از محکمه صادر نشده عرضی بکنم ولی این هست ایشان چندین پرونده داشتند که بعضی از آنها مشمول مرور زمان بوده بعضی‌ها هم در جریان، یکی از آنها الان در جریان است یک عده زیادی برای این که با آقای مکرم همدست بوده‌اند الساعه در حبس هستند الساعه توقیف هستند و آقایان اجازه نفرمایند که مصونیت پارلمانی اشخاص را از مجازات قانونی معاف بدارد اجازه نفرمایید جایی که برای وضع قانون است برای حفظ قانون است ببندد دست مجری قانون را نسبت به یک کسی که باید تعقیب بشود. ایشان چندین پرونده دارند که یکش این است و یک قضایایی است که من چون بیگانه هستم نسبت به خراسان و کمتر می‌دانم از یکی از وکلای خراسان که مطلع باشند استدعا می‌کنم که به نام حق، به نام قانون، به نام اصل عدالت، به نام حقوق ملت ایران، بیایند اینجا و این قضایا را بگویند من استدعا می‌کنم، دیگر یک پرونده‌ای
دیدم که ایشان، آقای مکرم از وقتی که مأمور دارایی بودند در مشهد، فریمان هم با ایشان بوده یک عده زیادی را توی تنور انداخته‌اند که ۷ نفرش توی تنور مرده‌اند این پرونده را من مطالعه کرده‌ام ضامن صحت و سقمش نیستم ولی از هر کس از خراسانی‌ها پرسیدم گفتند راست است این نتیجه مطالعه زیادی است که ما در پرونده کردیم و حالا قضاوت را به آقایان وامی‌گذارم بعد از آن که یکی از نمایندگان خراسان استدعا می‌کنم این قضایایی را که عرض کردم بگویند برای این که راجع به همین قضیه‌ای که الان تحت تعقیب هستند و یک عده‌ای هم توقیف هستند یک چیزهایی من شنیدم که خیلی شبیه است طرز عمل به آن چیزهایی که در داستان‌های الف لیل می‌شود. عرض دیگری ندارم و از آقای مکرم هم معذرت می‌خواهم چون آقای شریعت‌زاده فرمودند اصل حفظ حقوق افراد، آقایان بیایید حقوق افراد ملت ایران را حفظ کنید. حقوق افراد ملت را فدای یک فرد نکنید. من به اسم حقوق ملت ایران استدعا می‌کنم آن طوری که وجدان آقایان، آن طوری که حق و عدالت مقتضی است در این قضیه رأی بدهید.
رئیس- پیشنهادی رسیده است که قرائت می‌شود (به شرح ذیل قرائت گردید) پیشنهاد می‌کنم اعتبارنامه آقای مکرم از دستور خارج و به کمیسیون تحقیق ارجاع شود. مسعود ثابتی.
مکی- بنده اجازه می‌خواهم آقای رئیس.
رئیس- اجازه نخواستید.
مکی- بنده مخبر شعبه هستم اجازه بدهید که توضیحاتی عرض کنم.
حائری‌زاده- چون آقای مسعود ثباتی نیست بنده این پیشنهاد را قبول می‌کنم.
رئیس- آقای حائری‌زاده بفرمایید.
حائری‌زاده- بنده میل نداشتم حتی‌الامکان در موضوعاتی که باید در اطراف شخص صحبت شود در مجلس صحبت بکنم و در این دوره پانزدهم مجبور شدم و این دفعه دوم است که آمده‌ام و صحبت می‌کنم جریان انتخابات یک موضوع است، صلاحیت منتخب یک موضوع در قانون مأمورین مالیه را در قلمرو خدمت خودشان محروم از حق انتخاب شدن قرار داده این مطلب خیلی آشکار است برای این که از بی‌سوادی جامعه سوء استفاده نکنند و خودشان را تحمیل به جامعه نکنند. آقایان باید توجه بکنند که وقتی که انتخابات تمام شد این مأمور باید عوض بشود یا وقتی که اعلان انتخابات می‌شود (برزین- قبلاً باید عوض شود) البته باید قبلاً عوض شود که در آن حوزه انتخابیه نباشد، دست از شغلش بردارد تا مردم به آزادی رأی خودشان را بدهند انتخابات درجز به موجب پرونده در ۱۱/ ۷ / ۲۵ اوراق فرستاده شده است به آنجا از مرکز اورق را فرستادند به درجز که زمینه انتخابات را حاضر بکند تاریخ ۱۱ / ۷ / ۲۵ است تاریخ ۲۲ / ۷ / ۲۴ دستور کلی راجع به عمل انتخابات خراسان داده شده است پرونده حاکی است ۲۳ / ۹ / ۲۵ که آذر باشد اعلان انتخابات الصاق شده گزارشش در پرونده حاکی است ۳ / ۱۰ / ۲۵ دستور دادند از مرکز که انتخابات پس از ورود بازرس به جریان بیفتد چهاردهم بازرس وارد درجز شده. اعلان را منتشر کرده بودند بعد دستور دادند که صبر کنید تا بازرس بیاید ۱۴ / ۱۰ بازرس وارد درجز شده ۲۱ / ۱۰ / ۲۵ انجمن دعوت شده روز ۱۲ اعلان مجدد منتشر شده برای انتخابات، ایشان تا آن موقع به تصدیق خودشان و اوراقی که در پرونده هست تا موقعی که انجمن دعوت شده ایشان معاون دارایی و رئیس اقتصاد خراسان بوده‌اند این موضوع را من توضیح بیشتری در اطرافش نمی‌دهم پرونده حاکی است آقایان به آنجا مراجه بنمایند روشن می‌شود. حالا این تلگرافتی که از مشهد به درجز شده گزارش‌هایی که بخشدار آنجا داده است او استفاده کرده است دیگری را متصدی امر کرده‌اند اینها را پرونده حاکی است اینها خارج از بحث ما است به طور کلی جریان انتخاب آنجا این ترتیب را داشته و من خودم در اطراف جریان نمی‌خواهم بحث کنم ما می‌خواهیم روی صلاحیت منتخب... (یک نفر از نمایندگان- راجع به پیشنهاد بگویید) علت این که من می‌گویم از دستور خارج شود چیست؟ مجلس باید علت را بفهمد چه چیز است و قضاوت بکند.
مسعود ثابتی- بنده بعد راجع به پیشنهاد خودم عرضی دارم.
رئیس- نمی‌شود.
اقبال- بنده با این پیشنهاد مخالفم.
حائری‌زاده- این آقای محترم تقریباً سی و سه سال است که وارد خدمت دولت شده یک موقعی ایشان مأمور تربت شیخ جام بوده‌اند تربت شیخ در نزدیک سرحد ایران و افغان است. در آن موقع گزارش‌هایی به مرکز رسیده که رعایای سرحدی اغنام و احشامشان را برداشته‌اند و فرار کرده‌اند و رفته‌اند به افغانستان شاه سابق از این قضیه خیلی متأثر شده است اشخاصی را مأمور کرده است که بروند و تحقیق بکنند و ببینند که علت چیست رعایای ایران فرار کرده و رفته‌اند به افغانستان حتی ژاندارمری جلو آنها را گرفته‌اند چند نفر ژاندارم را کشته‌اند و گاو و گوسفندشان را برداشته‌اند و رفته‌اند داور مرحوم شده ولی وزیر راه که آقای فروهر باشند آن موقع بوده است با داور رفته‌اند آنجا تحقیقات کرده‌اند دوسیه امر را من ندیده‌ام ولی همین اندازه می‌دانم این عمل منتهی به این شده است که ایشان را از خدمت دارایی خارج کرده‌اند و یک مدتی هم در محبس نظمیه مشهد بوده‌اند علت را این جور تشخیص کرده‌اند من هنوز دوسیه‌ها را ندیده‌ام. یک نمره‌هایی به بنده داده شده ولی مراجعه کردم که دوسیه‌ها را ببینم موفق نشدم. حالا چه ایادی مانع شد دیگر در اطرافش بحث نمی‌کنم. این قضیه در سنه ۱۳۱۳ شده است و ایشان در شهربانی مشهد توقیف شده‌اند و با قید کفیل آزاد شده‌اند دوسیه ایشان حالا یا مشمول مرور زمان شده است یا این که معلوم نیست کجا است بنده نمی‌دانم ولی هنوز آن ورقه‌ای که کفیل ایشان ضمانت کرده در شهربانی مشهد هست و عکس ایشان در جزء محبوسین و مجرمین در شهربانی مشهد هست، این واقعه مربوط به سال ۱۳۱۳ است، بعد از آن قضیه که وارد خدمات دولتی شدن برای ایشان اشکال داشته پناه به آستانه حضرت رضا برده‌اند.(مکرم- همیشه آنجا پناه می‌برم) وارد خدمت آستانه حضرت رضا شده‌اند حقوق از آستانه گرفته‌اند ولی خدماتشان را در فریمان برای ضبط املاک مردم انجام می‌دادند. قضایای فریمان خودش یک داستان‌هایی دارد که آن هم ممکن است دوسیه‌های متعددی باشد که بایستی مطالعه شود. من دسترسی پیدا نکردم برای مطالعه فقط چند ماه پیش وقتی که در مشهد بودم یک زنی آمد آنجا سجل احوال خودش و شوهرش و طفل یتیمش را آورد گفت شوهر من از منزل برای گرفتن دوا و چیزی بیرون رفت معمول بود برای آن املاک که هر کس صورت عمله داشت اگر چه زوار اردبیلی بود می‌رفت به مشهد برای زیارت این را می‌گرفتند و می‌گذاشتند توی کامیون و می‌بردند که مجانی خدمت کند. کار کند. و این رفته است و هنوز برنگشته بچه‌های من یتیم هستند. خود من هم مشغول رخت‌شویی هستم و خبری از شوهر خودم ندارم، ولی شهرت پیدا کرده که یک عده از آن عمله‌ها شکایت کردند. داد و فریاد کردند که آنها را در یک کوره‌ای که گرم بوده در زمستان البته برای رعایت آنها آنها را شب در آن کوره گذاشته‌اند که سرما نخورند و صبح تلف شدند به هر صورت کوره سر آنها خراب شده یا سوخته‌اند یا بخار آنجا آنها را کشته بنده نمی‌دانم در هر صورت یک عده‌ای تلف شدند و این یک نوع از عملیات آنجا بوده است.)مکرم- صحیح نست) یکی از عملیات آنجا یک درخت‌های کاجی است که زمان مرحوم شیخ بهایی برای جلوگیری از طوفان شن با اصول علمی و هندسی دستور داده بودند در آن سرحدها درست کرده بودند. کاج‌های خیلی کهن، آن کاج‌ها دیگر در آن صحراها آثارش نیست و طوفان‌ها شروع شده ولی در بعضی از خانواده‌های مشهد که من رفتم دیدم که چوب آن کاج‌ها آنجاها استعمال شده و پیدا نمی‌شود این نوع عملیاتی بوده که آنجا انجام می‌شده و به افسری و رهبری و مدیری این جناب آقای مکرم این جریان ادامه داشته است تا وقایع شهریور پیش آمد. یکی از قضاتی که من به درستی او و آقایانی هم که می‌شناسند به شهامت او اطمینان دارند آقای آقا شیخ محمد بروجردی است (برزین- صحیح است) رئیس محکمه انتظامی است ایشان مأمور بازرسی شدند رفتند خراسان در نتیجه بازرسی ایشان باز جناب آقای مکرم توقیف شد. حالا نمی‌دانم چه می‌شود که هر کسی می‌رود بازرسی آنجا آقای مکرم توقیف می‌شود. ایشان توقیف شدند. ولی جریان عمل در تهران چون با پاکروان پیوستگی پیدا کرده بود این جریان‌ها دوسیه‌ها به چه جریانی افتاد که ایشان هم آزاد شدند و مأمور دارایی خراسان شدند. ۰۰۰
رئیس- مطابق ماده نظامنامه بفرمایید.
حائری‌زاده- اجازه بدهید عرایضم را عرض بکنم تا همه دوسیه‌ها اینجا در مجلس مطرح نشود و مطالعه نشود و آقایان روشن نشوند حقیقتاً نمی‌توانند یک تصمیم قطعی بگیرند مگر کسانی که روشن باشند می‌توانند تصمیم بگیرند. من تصمیم خودم را گرفته‌ام ولی خوب است آقایانی که این قضیه بر ایشان مجهول است بروند مطالعه کنند روشن بشوند و البته فهمیده با علم و اطلاع قضاوت بکنند و رعایت حقوق عمومی را بنمایند، رفاقت و دوستی در اینجا باید مدخلیت پیدا نکند. باید مصالح عمومی را در نظر بگیریم این پیشنهادی را که آقای مسعود ثابتی کرده بودند
و بنده قسمت اولش را قبول کردم که از دستور خارج شود قسمت دومش با خودشان است که ارجاع به کمیسیون شود برای این که آقایان بروند در اطراف این مطالعه بکنند و تصمیم قطعی بگیرند. یک چیز دیگر اخیراً پیدا شده است که من سؤال کردم از دولت و هنوز نیامدند جواب بدهند بازپرسی ما داریم در خراسان که بسیار آدم صحیحی است آقای رستگار فلاح (یک نفر از نمایندگان- فلاح رستگار) بسیار آدم درستی است عامری هم هست که بازرس وزارت دارایی است و آدم درستی است اینها رفته‌اند خراسان در نتیجه تحقیقات اخیرشان یک کشفیات بزرگی از لحاظ اقتصاد شده است، از طرز این که حقوق عمومی را چه جور تضییع و تفریط می‌کرده‌اند ۱۲۰ صندوق چای هندوستانی تبدیل می‌شده است به ۱۲۰ گونی تفاله چای قهوه‌خانه، آن اشخاص مباشرین عمل همه اقرار کرده‌اند به جرایم خودشان ولی عمل‌شان را متکی و شریک و عامل معرفی می‌کردند به جناب آقای حسن مکرم و آن بازپرس به وسیله وزارت دادگستری تحقیقات این موضوع را از ایشان لازم دانسته ولی باید بیایند سلب مصونیت‌شان را از مجلس بخواهند هنوز نیامده‌اند علتش چیست بنده هنوز جهاتش را نفهمیده‌ام و در اطرافش دیگر نمی‌خواهم صحبت بکنم به این جهات من معتقد هستم از دستور خارج شود تا آقایان با مطالعه و دقت کافی قضاوت صحیح کنند و تصمیم قطعی اتخاذ کنند.
رئیس- آقای شریعت‌زاده با این پیشنهاد مخالفید؟
مکرم- خود بنده هم مخالفم توضیح عرض می‌کنم
رئیس- آقای شریعت‌زاده.
شریعت‌زاده- به نظر بنده آقایان نمایندگان مثل هر توضیحی که در پیشگاهشان بیان می‌شود خوب تشخیص می‌دهند که کسانی که توضیح می‌دهند توضیح‌شان از حسن نیت است یا خیر (صحیح است)(حائری‌زاده- سوءنیت بنده که معلوم است حسن نیت جنابعالی هم همین طور) اجازه بفرمایید شما این قدر صحبت کردید من حرفی زدم؟ اولاً معلوم نیست این حرفی که من زدم راجع به شما باشد ولی اگر خیلی میل دارید گوش بدهید.(حائری‌زاده: گوش می‌دهم) عرض می‌کنم خدمت‌تان که ایشان پیشنهادی کردند مقصودشان این بود که تقاضای ارجاع به کمیسیون تحقیق بشود این تقاضا باید مستند به دلایلی باشد که یا مستنبط از این دوسیه است یا جنبه منطقی این دوسیه مقتضی این کار است یعنی مطلب به قدری تاریک و ناروشن است و محتویات پرونده مقرون به کیفیتی است که استنباط حقیقت از آن مقدور نیست. ایشان به جای آن مطلب یک مسائلی که نه در این پرونده است و نه مجوزی از مجوزات قانونی اجازه می‌دهد که این مطالب را اینجا طرح بکنند (حائری‌زاده: چرا، صلاحیت را باید تشخیص بدهند) حتماً اگر می‌خواستید خوب وظیفه خودتان را انجام بدهید می‌بایستی به قانون انتخابات مراجعه بکنید قانون انتخابات شرایط منفی را روشن کرده است شعبه می‌بایستی ببیند کدام یک از این شرایط منفی در مورد ایشان وجود دارد و بعد استنباط و استدلال بکنند. شما یک مطالبی را که هیچ گاه تاکنون در شعبه، در جریان انتخابات طرح نشده بود طرح کردید، چرا؟ زیرا که شما دیدید توضیحات صادقانه و ناشی از حسن نیتی که من دارم تأثیر کرده در فکر نمایندگان و به این علت خواستید مطالبی را برای القا شبهه اینجا بگویید و من راجع به آنها گفتم. اما راجع به اصل مطلب خود این آقا راجع به این موضوعات صحبت خواهند کرد و توضیحاتی خواهند داد و ثابت می‌کنند که غیر از اکاذیب چیز دیگری نیست. اما این که می‌گویید فعلاً یک اشخاصی تحت تعقیب هستند و ممکن است که در نتیجه تعقیب آنها دامن این آقا هم آلوده شود بنده عرض می‌کنم چه خواهد شد هر کس از نمایندگان که در حدود قانون تحت اتهام مؤثری واقع شود مجلس باید سلب مصونیت ازش بکنند ولی نه یک چیزی که هنوز در محکمه‌ای ثابت نشده و از طرف مستنطق یا بازپرسی مورد قراری و اتهامی واقع نشده است اینجا طرح بشود برای حمله به حیثیت اشخاص، این صحیح نیست بنابراین بنده با پیشنهاد ایشان مخالفم روی این پرونده توضیحات جامع داده شده همکار محترم بنده آقای فرامرزی یک توضیحایت دادند، من منتهای احترام را به ایشان می‌کنم ولی ایشان یک اشتباهی کردند خیال کردند که من گفتم شعبه نظرش و تصمیمش خدای نکرده مقرون به حسن نیت نبوده است، بنده چنین چیزی نگفتم، بنده عرض کردم که اشتباه شده است در استنباط (فرامرزی- فرمودید که باز نکرده) اشتباه شده است و مطالبی را که آقا فرمودید به نظر من از نظر یک ادیب و روزنامه‌نگار بسیار خوب بود ولی از نظر یک شخصی که در پشت تریبون باید روش منطقی را تعقیب بکند صحیح نبوده است، بنده منتهای دقت را در این پرونده کرده‌ام تمام جریانش را خواندم بنده قول قطعی می‌دهم که در هر کمیسیونی باشد جز آنچه که بنده گفتم از این پرونده مستفاد نمی‌شود حالا اگر آقای حائری‌زاده با رفیق محترم بنده یک علم خارجی دارند. مطالبی دارند خودشان می‌توانند تحت تأثیر آن واقع شوند ولی حق ندارند خارج از حدود قانون چیزی که مطرح نشده در اینجا طرح بکنند برای این که نسبت به یک مردی که باید دفاع بکند از خودش حمله غیرمجاز نکنند، البته اگر یک چیزهایی بوده است که باید تعقیب بشود تعقیب خواهد شد، به هر حال بنده عرض می‌کنم که نسبت به آقای حائری‌زاده و سایر رفقا منتهای احترام را می‌کنم همیشه ولی هیچ یک از عقاید و عللی که بنده را وادار به احترام می‌کند بنده را ملزم نمی‌کند که در مقابل استدلالات ناصحیح هم به آن استدلالات احترام بکنم.
مسعود ثابتی- اجازه بفرمایید بنده هم توضیحی بدهم.
رئیس- آقای حائری راجع به خروج از دستور و ارجاع به کمیسیون تحقیق توضیحات داده‌اند.
مسعود ثابتی- توضیح ناقص بود.
رئیس- توضیح کافی داده شد آقایانی که با پیشنهاد آقای حائری‌زاده موافقند راجع به خروج از دستور ۰۰۰
حائری‌زاده- بنده خودم موافق نیستم اگر مجلس عرایض بنده را قابل توجه می‌داند بنده عرضی ندارم و پیشنهاد خود را مسترد می‌کنم.
رئیس- یا باید استرداد کنید یا رأی بگیریم.
حائری‌زاده- بنده پس گرفتم.
رئیس- آقای مکی مخبر بفرمایید.
فرامرزی- بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم به موجب ماده ۱۰۹.
رئیس- باشد بعد از ایشان
مکی- وظیفه بنده دفاع از رأیی است که در شعبه دوم راجع به اعتبارنامه آقای حسن مکرم داده شده. در گزارشی که از طرف شعبه دوم تهیه کرده بودم نظر سوکمیسیون و دلایل سوکمیسیون و همچنین نظر شعبه را جزء جزء تشریح کردم و در آخر گزارش هم قید کرده بودم که عده حضار چقدر بود چند نفر رأی موافق دادند چند نفر ممتنع بودند و چند نفر هم برای مجلس واگذار کردند و در آخر گزارش خودم استدلال کرده بودم که برای قبول نمایندگی آقای حسن مکرم از ۱۴ نفر ۸ رأی موافق باید داشته باشند همچنین برای ردش هم ۸ رأی مخالف می‌باید داشته باشند ولی چون قضیه در شعبه دو دفعه هم مورد مذاکره قرار گرفت و به نظر مجلس موکول کرده بودند نظر شعبه هم همین بود و الا اگر قبول شده بود که قبول کرده بودند و دیگر به نظر مجلس واگذار نمی‌کردند و بنده هم در همان حدود خبر شعبه که در نظر آقایان است بایستی دفاع بکنم و عرایضی را که بنده عرض می‌کنم از لحاظ رأیی است که در شعبه یکی یکی از آقایان داده‌اند اعم از مخالف یا موافق بنده باید ازشان دفاع کنم. همکار محترم آقای شریعت‌زاده بیاناتی فرمودند که این طور از بیاناتشان برمی‌آمد که بنده شعبه را تحت تأثیر قرار داده‌ام یا اینجا عواملی بوده است که مجلس را تحت تأثیر قرار داده من خیال می‌کنم پاکدامن‌ترین قضات این مملکت که یکش آقای مامقانی بودند ایشان خودشان رئیس آن کمیسیون بودند، جناب آقای فرامرزی بودند واگر بگوییم قضایا و مسائل سیاسی در آنجا دخیل بوده آقای فرامرزی نه جزو مخالفین دولت بوده‌اند و نه جزو موافقین دولت بوده‌اند و نه در حزب دمکرات بوده‌اند رأی بیطرفانه هم به دولت داده‌اند (یکی از نمایندگان: این به این مسأله مربوط نیست) می‌خواهم عرض کنم که بیشتر کمپلیکه کنم و همچنین یک دسته از آقایان در این شعبه بودند که اینها خودشان از اعضای حزب دمکرات بودند چند نفر قاضی بودند در این شعبه که این رأی را دادند بنده خیال می‌کنم این که ایشان فرمودند که اینجا یک نظری بوده پس چرا گزارش را مشروح و مفصل نوشته‌اند بنده خیال می‌کنم پرونده انتخاباتی که در شعبه هست گزارش هم چاپ شده به هر کدام از آقایان هم که از این گزارش رسیده هر دو رویش هم که سیاه است اگر برخلاف حقیقت بود یادداشت می‌کردند می‌گفتند به استناد برگ ۱۷۰ پرونده رمز وزارت کشور این موضوعی که در اینجا گفته شده با حقیقت وفق نمی‌دهد یا فلان موضوعی که ایشان فرمودند که رئیس شرکت فلاحتی خراسان کی
بوده چه بوده دخالت کرده اینها را مراجعه می‌کردند، اینها پرونده رمز وزارت کشور است و بقیه این گزارش را می‌گفتند درست نیست، جناب آقای ورزی به فرماندار تلفناً ابلاغ کرده که بر حسب دستور تلگرافی آقای استاندار مقرر است به نام مکرم باشد کسب تکلیف می‌شود ۱۲۲ این تلگراف رمز است (اسدی- صحیح نیست شما ورزی را خودتان می‌شناسید و می‌دانید آدم شریفی است) چه عرض کنم این تلگراف رمز است مقام محترم فرمانداری شهرستان مشهد با نهایت احترام به عرض می‌رساند صبح دوم توزیع تعرفه و اخذ رأی آقای فرهمند معاون فرمانداری به وسیله تلفن اداره تلگراف حتی بنده را به تلگرافخانه احضار و از طرف آن مقام محترم با کمال تأکید ابلاغ نمودند که بر حسب تصویب مقامات مربوطه بایستی آراء به نام شخص ثالث که بایستی آقای مکرم باشد وبر حسب‌امر جناب آقای استاندار آقای کاوسی از کارمندان با رتبه شهرداری مشهد است مأموریت دارند با شما در تسریع امر و تنظیم پرونده انتخابات تشریک مساعی نمایند بنابراین شما کارهای انتخاباتی را به عهده نام برده بگذارید به طوری که نویسنده بخشداری هیچ به این کار اشتغال نداشته باشد بنابراین ابلاغ امر اطاعت شده که در جریان انتخابات معلوم شد برخلاف حقیقت بوده بخشدار سرخس (این پرونده رمز است لاک و مهر شده است بنده جعل نکرده‌ام خودش نوشته است) در پرونده مربوط به انتخابات درجز بایگانی فرمایید. زیرش دستور داده‌اند، عرض کنم سه موضوع در گزارش پرونده قابل ملاحظه است یکی دخالت ژاندارمری است که در پرونده منعکس است و اما آقای شریعت‌زاده فرمودند که خوب توجه بکنیم که به موجب چه قانونی ایشان از حق انتخاب شدن محرومند بنده عرض می‌کنم که قانون انتخابات ماده‌اش اینجا است شرایط انتخاب شوندگان (فولادوند- آقایان قانون را می‌دانند) خط و سواد فارسی، در محل معروف باشند سن ایشان کمتر از فلان نباشد به موجب این ماده است. مأمورین مالیه در قلمرو مأموریت خود از حق انتخاب شدند محروم هستند و ایشان دو سند آوردند اینجا ارائه دادند که سند اولی‌شان می‌رساند که ایشان در جریان انتخابات دو روز معاون پیشکار دارایی و رئیس اقتصادی خراسان بوده‌اند بعداً که در این شعبه مورد مذاکره قرار گرفت و روی این موضوع اتخاذ سند کردند ایشان چند روز بعدش یک سند دیگری آوردند به امضای همان شخصی که سند اولی را امضا کرده بود که دو روز زودتر از کار برکنار شده‌اند چون شعبه دید که این سند در چهار ماه بعد یعنی در اسفند صادر شده لذا هیچ گونه مدرکیتی نداشت و آقای مامقانی هم این سند را وارد ندانستند و گفتند چون سند اولی مدرک ما بوده که اداره دارایی خراسان به ایشان ابلاغ کرده این تاریخ صحیح بوده بنابراین سند دومی را صحیح ندانستند بنده خواستم همین اندازه عرض کنم که راجع به دخالت مأمورین ژاندارمری و همچنین راجع به دخالت مأمورین استانداری همه در پرونده منعکس است و استدعا می‌کنم از جناب آقای شریعت‌زاده که بعد از این همین طوری تخطئه نفرمایند رأی شعبه را، پرونده اینجا در اختیار ایشان است، هر کدام از آقایان هم ایرادی دارند پرونده اینجا است ولی این حق بنده است که دفاع از رأی شعبه بکنم و دفاع خواهم کرد و پرونده هم اینجا است و موضوع ژاندارمری هم در پرونده منعکس است حالا آقایان هر طور می‌دانند رأی می‌دهند.
رئیس- آقای فرامرزی.
فرامرزی- عرض کنم اشتباه نشود بنده نمی‌خواهم با آقای مکرم مخالفت بکنم و الا جور دیگر مخالفت می‌کردم من خواستم از شعبه که این رأی را داده است دفاع بکنم. بنده آنجا مکرر تذکر داده بودم که رأی ممتنع رد است، عرض کنم جناب آقای شریعت‌زاده که البته من هم نهایت احترام را به ایشان می‌کنم هم به معلومات و هم به وکالت ایشان یک فرمایشاتی فرمودند اولش این بود که وقتی که آدم حرف می‌زند از حرفش پیدا است که حسن نیت دارد یا ندارد البته از هر کسی پیدا است که حسن نیت و حسن نظر دارد یا مدعی است. این قضاوت را باید دیگران بکنند فرمایشات ایشان (با زبان خودشان عرض می‌کنم) که برهانشان عین مدعایشان بود یعنی دلیل‌شان عین ادعای خودشان است فرمودند که در خارج از پرونده حق ندارند مجلس را تحت تأثیر قرار بدهند چرا؟ وقتی که بنده می‌خواهم شهادت بدهم شهادت به معنی استشهادنامه نیست بنده یک شهادتی از خارج دارم و اطلاع دارم که در رأی محکمه تأثیر دارد چرا نگویم؟ حق دارم، اینجا باید معلوم بشود که آیا شعبه به حق این پرونده را رد کرده یا به ناحق و آیا من باید رأی بر له آقای مکرم بدهم یا بر علیه مکرم؟ من که یک نفر نماینده مجلس هستم باید آنچه را که اطلاع دارم بگویم چه در این پرونده باشد چه نباشد. عرض کنم آن وقت فرمودند که عرایض من ادیبانه بوده نه منطقی این را باز عرض می‌کنم که از آن ادعاهایی بود که دلیلش عین ادعایش بود، دلیل دیگری به رایش نبود. این قضاوت که باید مجلس بکند که آیا حرف‌های من ادیبانه و به اصطلاح قالب گیری بود یا فرمایش‌های ایشان، با نهایت احترام در مقال فرمایشات‌شان ازشان اجازه می‌خواهم عرض کنم که اگر عرایض بنده ادیبانه بود نه منطقی فرمایشات ایشان نه منطقی بود نه ادیبانه (خنده نمایندگان)
مکرم- اجازه می‌فرمایید؟
رئیس- بفرمایید.
مکرم- آقایان نمایندگان محترم مسلماً به خاطر دارند یکی از روزهایی که در اینجا در اطراف برنامه دولت بحث می‌شد جناب آقای دکتر معظمی که نمی‌دانم تشریف دارند یا نه (یکی از نمایندگان- تشریف دارند) در مقابل اظهارات یکی از مخالفین دولت که زننده بود تا اندازه‌ای نسبت به بیانات دیگری از نمایندگان که نمی‌خواهم توضیح بدهم جناب آقای دکتر معظمی نماینده محترم فرمودند ملت ایران متنفر است از این که در اینجا در مجلس شورای ملی نسبت‌هایی به اشخاص داده شود و گفتند که ملت ایران مایل است که در مجلس شورای ملی جز ذکر نام ایران جز ذکر عظمت ایران و سعادت ایران چیز دیگری گفته نشود بنده هم به این نص توجه داشتم و خیلی سعی می‌کردم که دو سه نفر آقایانی که با بنده غرض شخصی دارند خیلی کوشش کردم به وسیله یک عده‌ای از آقایان نمایندگان محترم که فوق‌العاده مصلحند و به بنده هم نظر خیر دارند متوسل شدم استدعا کردم التماس کردم که با بنده مخالفت نکنند و حتی راضی شدم که اگر می‌خواهند مخالفت کنند این مخالفت را در یک حدودی بکنند که برای من قابل تحمل باشد. البته بیمی نداشتم از مخالفت اشخاص، عاجز نیستم جواب می‌دهم، توضیح می‌دهم، ثابت می‌کنم که اینهایی که گفته‌اند دروغ است و آنچه را که گفته‌اند باید به خودشان نسبت داده شود.
فولادوند- ماده ۱۰۹ را هم رعایت بکنید.
رئیس- ماده ۱۰۹ به ایشان مربوط نیست ایشان از خودشان دفاع می‌کنند. بفرمایید.
مکرم- به هر حال خیلی التماس کردم که مخالفت نکنند ولی نشد بنابراین اگر عرایضی بکنم و دفاع بکنم از خودم و حتما اسائه ادبی بشود به آقایان خیال می‌کنم که آقایان نمایندگان محترم معذورم بدارند.(اورنگ- اسائه ادب نشود مجلس محترم است) بسیار خوب سعی می‌کنم که نشود. اولاً از جناب آقای شریعت‌زاده نماینده محترم که این همه اظهار لطف فرمودند و زحمت کشیدند و توضیح دادند و دفاع کردند صمیمانه تشکر می‌کنم از جناب آقای فرامرزی هم البته تشکر می‌کنم از آقای حائری‌زاده هم یک روزی خیلی از ایشان امتنان داشتم، یک روزی با ایشان همکار بودم، یک روزی این آقای حائری‌زاده به موجب این نامه‌هایی که بنده دارم و به امضای ایشان است بنده را از آزادیخواهان، از خدمتگزاران اجتماع، از آنهایی که سوابق ممتدی در آزادیخواهی دارند خواندند و بنده را ستایش کردند اینها نامه‌هایش است (امینی- بخوانید)(بعضی از نمایندگان- بخوانید بهتر است) بسیار خوب می‌خوانم (آقای حسن مکرم جنابعالی که از مؤسسین حزب دمکرات ایران در مشهد بوده و سوابق ممتدی در خدمات اجتماعی دارید برای عضویت کمیسیون موقتی امورات تشکیل حزب دمکرات در خراسان انتخاب شده‌اید یقین است با سایر اعضای کمیسیون تشریک مساعی فرموده هر چه زودتر بر طبق آیین‌نامه وسایل تشکیل کمیته خراسان را فراهم خواهید ساخت) این هم نامه‌ای است می‌نویسد (آقای رئیس دبیرخانه (یکی از نمایندگان- بس است، لازم نیست) چندی قبل که از طرف جناب اشرف آقای قوام‌السلطنه برای تشکیل حزب در خراسان مأمور شده بودم آقایان نامبرده زیر: محسن گنابادی، جواد شجیعی، محمد قریشی، حسن مکرم، برزگر، دکتر سامی راد، دکتر رادپور، مهندس قهرمانی، علی گلکانی که سوابق ممتدی در آزادیخواهی و خدمات اجتماعی در خراسان دارند آمادگی خود را در همفکری به من اعلام و به عنوان هیئت مؤسسین وظیفه کمیته استان نهم را به عهده گرفته‌ایم) و از اینها که خیلی مفصل است، به هر صورت عرض کنم حالا قسمت قسمت مطالب آقایان را یکی یکی جواب عرض می‌کنم جناب آقای فرامرزی نماینده محترم فرمودند که قبل از این که مجلس تشکیل بشود چند نفر با ایشان راجع به عدم صلاحیت بنده مذاکراتی کرده‌اند و نفرمودند چه مذاکراتی قطعاً به ایشان می‌گفتند که آدم بدی است و قطعاً همان
نسبت‌های دیگری را که آقای حائری‌زاده فرمودند آنها را هم ضمیمه می‌کردند و می‌گفتند، بعد هم فرمودند که دو هفته این پرونده‌ای که قطرش این قدر است مطالعه کردند در صورتی که خود بنده هم مطالعه کرده‌ام علی‌التحقیق دو ساعت بیشتر مطالعه‌اش وقت لازم ندارد برای این که اوراقش معدود است منتها چیزی را که می‌خواستم عرض کنم جناب آقای فرامرزی نظرشان هست در یکی از مقالات مفصلی که در روزنامه کیهان مرقوم فرمودند با قلم شیوا و سحار خودشان آنجا عبارتی نوشتند که حالا بنده اینجا نمی‌خواهم بخوانم برای این که ممکن است... آنجا نوشته‌اند که ما در پرونده‌هایی که مطالعه کرده‌ایم چیزها دیده‌ایم، در پرونده‌های انتخاباتی خیلی چیزها دیدیم مطالبی را آنجا مرقوم فرمودید قطعاً صحیح فرمودید.(فرامرزی- معتقدید؟) قطعاً معتقدم و معتقدم که در این پرونده هم چیزی نبود که شما ببینید مطالب همان‌هایی است که آقای شریعت‌زاده بیان کردند و اگر هم وقت مجلس را بخواهم بگیرم بنده حاضرم تمام پرونده را اینجا قرائت کنم در پرونده، جز یکی دو گزارشی که بخشدار درگز بر علیه بنده داده چیز دیگری در آن پرونده نیست آن هم بعد از خاتمه انتخابات، معمولاً روی انتخابات باید مردم شکایت کنند، از یک نماینده‌ای باید مردم ناراضی باشند و بگویند که این را می‌خواهند به ما تحمیل کنند کما این که دو نفری که باز اسم نمی‌برم و می‌خواستند کاندید آنجا بشوند یا کاندیداشان را گفته بودند چند تلگراف هم بر علیه آنها شده بود رأی هم به آنها ندادند و بنده انتخاب شدم ولی نه تنها یک فقره شکایتی نسبت به بنده نرسیده بلکه پنجاه تلگراف رضایت، اظهار مسرت، تبریک و قدردانی رسیده اگر اجازه می‌دهید بخوانم.(بعضی از نمایندگان: خیر نخوانید) بله نمی‌خوانم. عرض می‌کنم که به اصطلاح کوسه و ریش پهن که نمی‌شود از یک طرف می‌گویند که ژاندارمری دخالت کرده یعنی مأمور دولت از طرف دیگر رئیس شرکت فلاحتی دستور داده که مکرم باید به امر استاندار انتخاب شود به او رأی بدهید و به او کمک کنید. یا به عبارت دیگری که بخواهید اظهار نمی‌کنم که کوچک‌ترین سندی ندارند ولی بنده عرض می‌کنم چون فرض محال محال نیست اگر دولت چنین دستوری داده بود که بنده را انتخاب کنند آقایان تصدیق می‌فرمایند نه از ژاندارمی کسی شکایت می‌کرد نه بخشدار بر علیه بنده شکایت می‌کرد نه بر علیه رئیس شرکت فلاحتی کسی حرفی می‌زد برای این که اینها همه مأمورین دستگاه دولتی هستند پس با این دلایلی که بر علیه بنده اقامه می‌فرمایید تصدیق می‌فرمایید که من آزاد انتخاب شده‌ام، مأمورین دولت هم بر علیه من اقدام می‌کردند، نه بر له من، اگر استاندار دستور می‌داد که بنده را انتخاب کنند چطور بخشدار با استاندار مخالفت می‌کرد، اما راجع به مطالبی که فرمودند به سوکمیسیون مراجعه شده بنده دو مرتبه خدمت جناب آقای مامقانی نماینده محترم شرفیاب شدم وقتی که فهمیدم که شعبه تصمیم دارد چنین رأیی بدهد یا شنیدم که رأی دارند حضورشان عرض کردم که من دلایلی دارم، مدارکی دارم استدعا می‌کنم اجازه بفرمایید خودم بیایم در شعبه توضیح بدهم اگر قانع نشدید و قبول نفرمودید البته بنده مطیعم، آقای مامقانی تشریف دارند که فرمودند رأیی است که داده شده ولی وقتی که در مجلس مطرح شود من خواهم گفت که شعبه چنین نظری را نداشت که اعتبارنامه شما را رد بکند. نظر من این بوده است که آن دو روزی که اختلاف قانونی بوده که شما وارد خدمت بوده‌اید من آن را هم رجوع کرده‌ام به نظر مجلس این طور فرمودند به بنده. اما راجع به تاریخ حکم دارایی. این حکم وزارتی است که به بنده دادند به امضای آقای هژیر «آقای حسن مکرم معاون پیشین اداره پیشکاری دارایی و اقتصادی استان نهم (مشهد) به موجب این حکم از تاریخ ۲ / ۱۰ / ۲۵ که موقتاً از کار برکنار شده‌اید در عداد منتظرین خدمت محسوب خواهید بود وزیر دارایی- هژیر» این نامه‌ای است که وقتی دیدم شعبه اشکال کرده است استعلام کردم از پیشکار دارایی خراسان که من از چه تاریخ از کار برکنار شده‌ام و تا چه تاریخی حقوق گرفتم می‌نویسد«در پاسخ نامه مورخه فلان که تاریخ برکناری خود را از کار معاونت اداره دارایی و اقتصادی استان نهم استعلام فرموده‌اید اشعار می‌دارد (خواهش می‌کنم توجه بفرمایید چون اشکال در همین جا است) که به موجب تلگراف رمز ۸۰۱۶- ۲۲ / ۱۰ / ۲۵ وزارت دارایی در تاریخ بیست و دوم دی ماه ۱۳۲۵ از کار برکنار شده‌اید و حقوق شما مطابق اسناد هزینه صادره تا آخر روز بیست و یکم همان ماه که مشغول خدمت بوده‌اید از اعتبارات سال ۱۳۲۵ دارایی استان نهم پرداخت شده است. مدیر کل دارایی و اقتصادی استان نهم- حسن دولتشاهی» این نامه را خدمت جناب آقای رئیس تقدیم می‌کنم. چون ضمن فرمایشات آقای حائری‌زاده و همین طور آقای مکی باز راجع به این تاریخ و تاریخ تشکیل انجمن مخصوصاً آقای حائری‌زاده یک تاریخ‌هایی را بیان کردند که نفهمیدم از کجا پیدا کرده‌اند که فرمودند در تاریخ ۷ / ۱۰ / ۲۵ اوراق به کجا فرستاده شده است به عقیده بنده خوب است برگردند به تاریخ صدور فرمان انتخابات علی ای حال این صورت مجلس انتخابات بعد از مقدماتی که می‌نویسد، در این هنگام سال فرخنده فال به منظور اجرا ماده فلان... این صورت مجلس که حکایت از خلاصه جریان انتخابات حوزه انتخابیه درگز است از بدو تشکیل انجمن نظارت تا انحلال آن است که تنظیم می‌شود بنا به دعوت شماره فلان بخشداری درگز ۳۶ نفر از طبقات مختلفه در اداره بخشداری روز یکشنبه ۲۲ / ۱۰ / ۲۵ حضور یافته و به استناد ماده ۱۴ از فصل ۴ قانون با رأی مخفی به اکثریت نسبی آقایان مفصلةالاسلامی زیر انتخاب شده‌اند الی آخر... این صورت مجلسی است که امضا شده است تاریخ تشکیل انجمن یعنی دعوت روز ۲۲ / ۱۰ است در درگز و تصادفاً روز ۲۲ /۱۰ بنده از کار برکنار شده‌ام آن هم همان طور که جناب آقای فرامرزی فرمودند که البته فرمایشات ایشان را تصدیق دارم بنده را متعرضاً خواستند به تهران که در آن تاریخی که می‌فرمایند بنده خدمت جناب آقای فرامرزی بودم اینجا، یعنی عرض می‌کنم که در اینجا کوچک‌ترین اشکالی وارد نیست و این ایراد به هیچ وجه من‌الوجوه صحیح نیست بنده در تاریخ ۲۲ / ۱۰ / ۲۵ از کار برکنار شدم و در همین تاریخ هم انجمن در آنجا دعوت شده ۱۸ روز بعدش هم آگهی منشتر کردند و ۶ روز بعد از ۱۸ روز یعنی بیست و چهار بیست و پنج روز بعد شروع کردند به اخذ آرا همان طور که عرض کردم حضور آقایان هیچ میل نداشتم وارد بعضی قسمت‌ها بشوم (یک نفر از نمایندگان- حالا هم نشوید) حالا هم خدا را شاهد می‌گیرم که اگر مطالبی را عرض می‌کنم صرفاً برای این است که رفع این القا شبهه را اگر شده باشد خدای نخواسته کرده باشم برای این که همین طور که این نامه‌هایی را که آقای حائری‌زاده خواندند ملاحظه فرموده‌اید بنده هیچ آشنایی با ایشان نداشتم ایشان هیچ وقت در خراسان نبودند سابقه‌ای در خراسان ندارند حالا سال گذشته آمدند خراسان برای تشکیلات حزب بنده هم البته به ایشان ارادت پیدا کردم و با ایشان همکاری کردم دلیلش هم البته این نامه‌هایی است که مرقوم فرمودند البته ایشان روی یک جریاناتی از بنده ناراضی شدند ایشان میل داشتند که در مشهد کاندید شوند و از آنجا انتخاب شوند و من هم مخالف نبودم و این که عرض می‌کنم بنده مخالف نبودم، نه این که بنده مؤثر بودم بنده در یک جمعیتی بودم که آن جمیعت قطعاً مؤثر بود در کار انتخابات این جمعیتی است به نام جمعیت نیکوکاران نخبه مردم خراسان مخصوصاً شهر مشهد در این جمعیت عضویت دارند خدمت می‌کنند، کار می‌کنند جناب آقای عامری هم که تشریف بردند خراسان برخوردی هم با این جمعیت پیدا کرده بودند پریشب هم جناب آقای اسدی روی خدمتی که این جمعیت کرده است یک فرمایشی در فراکسیون کردند که البته صحیح بود و فرمایششان، موقعی که قحطی پیدا شد پارسال در بیرجند جناب آقای منصف هم اطلاع دارند البته از طرف جناب اشرف آقای قوام‌السلطنه هم اقدامات بسیار مؤثر شد برای کمک به بیرجندی‌ها ۱۵۰۰ تن گندم اختصاص دادند و بذر دادند بهشان کمک کردند ولی آنها مدتی وقت لازم داشت تا برسد به آنجا بیرجندی‌ها که باز آقایان اطلاع دارند عده‌ای آمده بودند در مشهد نه خانه داشتند نه زندگی داشتند هیچ چیز نداشتند این جمعیت نیکوکاران در یک شب در یک جلسه که جناب آقای اسدی نماینده محترم هم حضور داشتند صد و پنجاه هزار تومان دادند. ایشان پریشب در جلسه فراکسیون فرمودند سیصد هزار تومان درست است سیصد هزار تومان تعهد کردند ولی صد و پنجاه هزار تومان نقد و جنس در ظرف یک هفته جمع آوری شد، کامیون‌هایی تهیه شد، بیرجندی‌هایی که در مشهد بودند با یک مبلغی نقد و یک مقداری جنس فرستادیم همه را به محل خودشان رساندیم آنجا تا وقتی که البته کمک دولت به آنها رسید. البته یک چنین جمعیتی در کار انتخابات یا هر خدمت اجتماعی دیگری مؤثرند، حالا آنها یک اشخاص دیگری را می‌خواستند کاندید بکنند کاری ندارم بعد از این که بنده انتخاب شدم و انتخاب بنده مسلم شد و اعتبارنامه‌ام را گرفتم و از درگز آمدم آقای حائری‌زاده همان روز شروع کردند نسبت به بنده بی‌التفاتی و بی‌مهری. باز هم آقایان خراسانی‌هایی که اینجا تشریف دارند اطلاع دارند که در مشهد هم بنده خیلی کوشش کردم که جلب نظر ایشان را بکنم متأسفانه نشد، پرونده رمز
وزارت کشور که اینجا چند دفعه اسمش برده شد و ایشان هم فرمودند خواستم عرض بکنم که پرونده رمزی وجود ندارد و این پرونده انتخاباتی مشهد است، اقداماتی که شده بود بر علیه بنده یعنی بد از خاتمه انتخابات شروع شده بود البته با استحضار خود آقای حائری‌زاده بود، و بعد هم آمدند اینجا و به وزارت کشور نوشتند که چنین پرونده‌ای است از آنجا بخواهید و خواستند و بعد هم موقعی که اعتبارنامه بنده در شعبه مطرح شد ایشان نوشتند که پرونده را از وزارت کشور بخواهید و اسمش را هم گذاشتند پرونده رمز وزارت کشور، آقای مکی هم آمدند و دفاع کردند و برای رمز بودنش گفتند لاک و مهر کرده است، معمول است که هر پرونده‌ای که به هر جا می‌فرستند لاک می‌کنند می‌فرستند، مقصودم این است که آقای حائری‌زاده از همان وقت سر بی‌مهری و بی‌لطفی را با بنده داشتند و این تلگرافی است که آقای حائری‌زاده آن وقت می‌کنند به وزارت کشور «وزارت کشور- انتخابات برای سومین دفعه وارد مشهد شده استخراج آراء تمام نقاط خراسان خاتمه ولی جریان انتخابات درجز غیرعادی بوده و نمی‌توان حسن مکرم را در صف منتخبین شناخت گزارش مشروح در مرکز داده خواهد شد» بنابراین ایشان از همان روز بنده را در صف منتخبین نمی‌شناختند به وزارت کشور هم امر دادند که نشناسند (حائری‌زاده- صحیح است) صحیح که نیست حالا دلیلش را عرض می‌کنم که چرا صحیح نیست به شعبه هم می‌نویسند«ریاست شعبه ۲ راجع به جریان انتخابات درجز که مورد اعتراض است یکی از مدارک خرابی انتخابات پرونده ۳۵۴۳ استانداری خراسان می‌باشد که توسط وزارت کشور از خراسان مطالبه و ارسال شده و فعلاً در مرکز موجود است در صورتی که ضمیمه پرونده انتخابات نباشد متوقع است مطالبه نموده که ضمیمه شود» آقای حائری‌زاده یادداشتی هم همان موقع می‌دهند به شعبه بدون تاریخ به ریاست شعبه می‌نویسند که مکرم پرونده‌های متعددی در دیوان کیفر دارد متوقع است آنها را هم بخواهید و ضمیمه کنید اما چرا
صحیح نیست حق اعتراض بر انتخابات؟ زیرا مطابق صریح ماده ۴۳ انتخابات حق اعتراض را اشخاصی دارند که حق انتخاب داشته باشند آقای حائری‌زاده حق انتخاب کردن در درجز را هیچ نداشتند و حق اعتراض کردن را هم نداشتند مطابق قانون، نه به انتخابات، نه به وزارت کشور، نه به شعبه می‌توانستند اعتراض کنند همان وقت هم که بنده دیدم این اعتراضات را دادند همین طور شرحی نوشتم به شعبه که مطابق صریح ماده ۴۳ حق ندارند اعتراض کنند حق دارند وقتی اعتبارنامه بنده طرح شد اینجا تشریف بیاورند و هر چه دل تنگ‌شان می‌خواهد بفرمایند. همین طور هم به مقام ریاست دو مرتبه عرض شد منتها ترتیب اثری داده نشد از روزی هم که آقای حائری‌زاده از خراسان تشریف آوردند اینجا البته همین طور مشغول بی‌لطفی و بی‌مهری و بی‌محبتی نسبت به بنده بودند در نزد اغلب آقایان نمایندگان محترم. چون آقایان نمایندگان محترم همه شنیده‌اند فرمایشات ایشان را بنابراین چیزی عرض نمی‌کنم که با روزنامه‌ها مصاحبه فرمودند و انتخابات تمام کشور را صحیح دانستند به استثنا درگز، مصاحبه‌شان مفصلاً در یکی دو سه تا از روزنامه‌ها بود البته آقایان ملاحظه فرموده‌اند، گاهی وادار فرمودند دو سه نفر از اشخاص فرومایه پستی که از مشهد آمده بودند اینجا یک اشخاصی پست و مغرض و ماجراجویی که قابل نیستند از این که اسم‌شان را در اینجا ببرم اوراقی چاپ کردند بین آقایان نمایندگان محترم منتشر کردند سر تاپی این اوراق فحش بود و ناسزا بود و بلکه می‌خواهم عرض کنم فحش‌های عرضی نسبت به بنده چاپ کردند و منتشر کردند معذلک بنده تحمل کردم و چیزی عرض نکردم. اما چرا همچو حقی را برای خودشان قائل شده بودند؟ آن را دیگر عرض نمی‌کنم. یکی از گناهان یا جرایم بزرگی که برای بنده شمردند آقای حائری‌زاده فرمودند که در سال ۱۳۱۳ یعنی ۱۳ سال قبل که بلوچ‌ها رعایای سرحدی، فرار کردند و رفتند به افغانستان چند نفرشان را آنها کشتند چند نفر از آنها را ایرانی‌ها کشتند به عرض شاه رسید شاه فقید امر کرد مرحوم داور بیاید تحقیق کند و رسیدگی کند و ایشان آمدند دیدند همه تقصیر بنده است و بنده را حبس کردند و در زندان شهربانی مشهد چند ماه بوده‌ام و عکس بنده در آنجا هست اینها اگر چه جسارت است ولی اجازه می‌خواهم عرض کنم تمامش دروغ است تفصیل این است و خوشبختانه جناب آقای امیرتیمور اینجا تشریف دارند تربت جام ملک ایشان است در اطراف تربت جام هم املاک زیادی دارند حوزه زورآباد که یکی از بلوکات تربت جام است که قسمت مهم از املاک آنجا متعلق به جناب آقای امیرتیمور بوده و هست این اتفاق در آنجا افتاده بنابراین ایشان از تمام جزئیات اطلاع دارند آقای حاج حسین ملک هم که شرحی خدمت جناب آقای شریعت‌زاده مرقوم فرموده‌اند علتش این است که نصف املاک جام و زورآباد هم مال آقای حاج حسین آقا ملک است و تصور می‌کنم اطلاعات آنها قطعاً بیشتر از اطلاعات آقای حائری‌زاده است معذلک عرض کردم برای این که رفع شبهه بشود بنده توضیح خواهم داد که مطلب چه بوده، سال ۱۳۱۳ بنده هم یادداشت کرده‌ام سال ۱۳۱۳ موقعی که به مناسبت جشن هزارمین سال فردوسی طوسی شاعر ملی ما علیه الرحمه از طرف اعلیحضرت شاه فقید مقرر شده بود که یک عده از مستشرقین کشورهای خارجه را دعوت بکنند به ایران و با حضور خود ایشان و مستشرقین آرامگاه فردوسی را که ساخته شده بود افتتاح بکنند مقارن تشریف فرمایی اعلیحضرت شاه فقید در خراسان اتفاقی افتاد در حوزه زورآباد حقیقت امر این است البته تفصیلش را نمی‌توانم عرض کنم ولی عرض کردم که جناب آقای امیرتیمور خوب اطلاع دارند اتفاقاتی آنجا افتاد مأمورین ژاندارمری پادگان مرز تجاوزاتی کرده بودند به مردم و در اثر این تجاوزات پیش‌آمدهای ناگواری شده بود بنده رئیس مالیه تربت جام بودم گزارش این مطلب را بنده دادم که چنین اتفاقاتی افتاده و دلایل و مدارکی هم که لازم بود دادم ضمیمه گزارش خود کردم و به عرض اولیای امور رساندم که ژاندارمری این کارها را کرده (البته ژاندارمری آن وقت) تصادفاً این گزارش از طرف پیشکار دارایی به اطلاع وزیر دارایی و استاندار وقت رسیده و در بین راه که اعلیحضرت شاه فقید می‌آمدند به خراسان به عرض‌شان می‌رسد در حدود عباس آباد آن طرف سبزوار به ایشان این گزارش می‌رسد فوق‌العاده آزرده خاطر و متغیر می‌شوند رئیس ژاندارمری و فرمانده لشکر و سایر رؤسا که رفته بودند به استقبال در همان موقع می‌رسند شاه با اتومبیل تشریف می‌آورند و به محض این که شرفیاب می‌شوند اعلیحضرت شاه فقید تنبیه خیلی سختی می‌کنند رئیس ژاندارمری را مفصل کتکش می‌زنند خیلی زیاد (دهقان- جایشان خالی) بلی خیلی هم جایشان خالی است بنده هم تصدیق می‌کنم، بعد که تشریف آوردند به مشهد امر فرمودند بعد از افتتاح آرامگاه فردوسی دولت حتماً این موضوع را رسیدگی بکند. رئیس‌الوزرا وقت یا نخست وزیر (گفتم حالا جناب آقای دکتر شفق ایراد خواهند کرد) نخست وزیر، وزیر کشور، وزیر دارایی، وزیر خاجه و استاندار خراسان اینها یک عده‌ای رفتند به زورآباد بعضی از وزرای دولت افغانستان هم آمدند شاید قریب ۲۰ روز، یک ماه آنجا مشغول مطالعاتی بودند و مذاکراتی کردند و بالاخره یک تصمیمی گرفتند و اصلاحاتی هم کردند بنابراین مطلب نه این که به مأمورین دارایی مربوط نبوده بلکه بالعکس مدمورین وزارت دارایی بودند که گزارش دادند، اعلیحضرت شاه فقید مرحوم داور را مأمور کردند که تمام ادارات مرزی را از تربت جام، طیبات، قائنات، بیرجند، زاهدان تمام اینجاها را ایشان شخصاً بروند بازرسی کنند، آمدند به تربت جام اقداماتی هم کردند رسیدگی‌هایی هم کردند عرض کنم چون دلیلی که نبود برای این که بنده را حبس کردند و آوردند به شهربانی مشهد و بنده اینجا در حضور آقایان تعهد می‌کنم که اگر یک روز بنده را در شهربانی مشهد حبس کرده بودند (حائری‌زاده- در تربت جام) یا توقیف کرده بودند یا عکس بنده را در ردیف دزدها نشان دادند بنده تعهد می‌کنم نه تنها از مصونیت پارلمانی مجلس صرف‌نظر می‌کنم در حضور همه آقایان تعهد می‌کنم بروم پی کار و زندگی خودم. عرض کنم به عقیده بنده طرفیت کردن حتی دشمنی کردن هم آقای حائری‌زاده خوب است حدی داشته باشد. اندازه‌ای داشته باشد. این دو تا نامه است که حالا اینجا خواهم خواند در این پرونده، چون اینها به هم مربوط است اجازها بدهید بنده هم مخلوط کنم این پرونده دیوان کیفری که فرمودند از همان جا شروع شده همین طور است. وقتی که مرحوم داور آمدند به تربت جام و آن حدود البته شکایاتی برعلیه و بر له می‌شد ژاندارمری آن وقت اطلاع پیدا کرده بود که این گزارش را مأمورین دارایی داده‌اند. اینها هستند که گفته‌اند و آنها را به این زحمت انداخته‌اند، چون معلوم است که اعلیحضرت شاه فقید که حقیقتاً روحش شاد باشد اگر اطلاع پیدا می‌کرد کسی تجاوزی کرده دیگر ازش صرف‌نظر نمی‌کرد تا خورد و خمیرش بکند، این بود که اینها هم می‌خواستند تلافی بکنند هم می‌خواستند دلایل و مدارکی تهیه بکنند خودشان را تبرئه کنند، از این نظر شروع کردند به پرونده سازی وقتی که امروز در یک چنین مکان مقدسی پشت تریبون مجلس، جایی که بایستی حفظ حقوق تمام
ملت ایران، حفظ شئون احترامات همه، و حفظ همه چیزشان بشود وقتی که اینجا پرونده درست می‌کنند، در سرحد افغانستان در ۱۳ سال قبل به طریق اولی خیلی آسان‌تر بود پرونده‌سازی کردن برای یک عده از مأمورین دارایی، ضمن تحقیقاتی که از آنها کردند یکی را وادار کردند که بگوید که بنده دویست تومان دادم به حسن مکرم، در صورتی که بنده مأمور وصول مالیات نبودم که صد تومان بدهند یا صد هزار تومان، بنده رئیس یک اداره بودم من با افراد که طرف محاسبه نبودم، بنده مأمور وصول مالیات مستقیم که پا شوم، سوار شوم بروم توی بیابان صد تومان از کیک بگیرم نبودم، در هر صورت حالا کار ندارم که اصلاً موضوعش مبتذل بود ولی برای این که عرض کنم که این جریان پرونده سازی چه بوده این دوسیه را اگر اجازه بفرمایند آقایان می‌خوانم (نمایندگان- بفرمایید) اغلب آقایان تصور می‌کنم که آقای فروزان را که آن وقت پیشکار دارایی بود و یکی از صاحب‌منصبان عالی رتبه وزارت دارایی است می‌شناسند، آن وقت هم خیلی طرف توجه مرحوم داور بود طرف توجه دولت بود، و حالیه هم البته طرف اعتماد دولت هستند. ایشان این نامه را به بنده می‌نویسند که رئیس دارایی بودند و رئیس مستقیم بنده بودند می‌نویسند«آقای مکرم رئیس دارایی تربت جام وصول مراسله شماره فلان مورخ ۸- ۸- ۱۳۱۳ حاوی صورت مقایسه عایدات هفت ماهه امسال را اعلام و ضمناً مراتب امتنان و قدرشناسی خود را از مساعی و مجاهدت‌های موفقانه شما در اجرای منویات و مقاصد عالیه اولیای معظم وزارتخانه به اکمال مسرت اظهار می‌کنم. بدیهی است در این موقع که بندگان حضرت اشرف آقای وزیر مالیه در خراسان تشریف دارند از معرفی دقیق و صحیح مأمورین جدی و لایق وزارتخانه که سال‌ها در کنج فراموشی و تاریکی قرار گرفته بودند غفلت نخواهم نمود و امیدوار هستم اجر زحمت و صمیمیت جنابعالی و سایر همکاران صمیمی خودم را به نحو مطلوب از حضور محترم‌شان تحصیل نمایم، اما این که اشاره فرمودید راجع به صدی شش اضافی اجاره پرداخت آن را ابلاغ نمایم تصدیق دارید در این موقع که سال به پایان نرسیده و به علاوه وضعیت هم زیاد اقتضای چنین عنوانی را نمی‌کند شاید خیلی مناسب و شایسته نباشد زیرا موافقت کتبی معظم له قبلاً تحصیل شده و عدول از این تصویب و تصمیم درباره حضرت معظم له به عقیده اینجانب از محالات است روی همین اصل در نظر دارم موضوع صدی شش و سایر حقوق همکاران صمیمی خودم را در خاتمه سال جاری که مدت زیادی هم باقی نماینده یک جا مطالبه و استیفا نمایم امید است که جنابعالی هم با همین عقیده موافق خواهید بود ضمناً موقع را غنیمت شمرده و محتاج به یادآوری می‌دانم چون پاره رفقای دیگر در تأمین ارقام سهمیه قدری عقب هستند انتظار دارم با همان جدیت و قدمی که در کار وصول پیش می‌رفتند باز جلو رفته و بلکه همت بیشتری هم بگمارید که با زحمت و همت شما کمک لایقی به جبران کسر سهمیه سایر ولایات به عمل آید و در این قسمت با کمال ابرام و علاقه‌مندی توصیه می‌کنم پیشکار مالیه خراسان- فروزان ۱۶ / ۸ / ۱۳۱۳» این طرز کار بنده بوده است در آنجا اما موضوع مخالفت‌هایی که بنده عرض کردم که مال پرونده سازی است این نامه‌ای است که باز آقای فروزان می‌نویسند، به تاریخ ۳ / ۸ / ۱۳۱۳ آن ۱۶ / ۸ بود این ۱۳ / ۸ است یعنی ۱۲ روز قبل از آن «محرمانه آقای مکرم رئیس مالیه ولایتی تربت جام و باخرز این است که عرض کردم که بنده رئیس اداره بودم نه مأمور وصول به طوری که آقای سرهنگ شفیعی رئیس اداره امنیه خراسان به اینجانب تذکر دادند در عقبه قضیه مهاجرت بلوچ‌های زورآباد به افغانستان که ثابت گردیده وجهاً من‌الوجوه به مالیه ارتباط نداشته است هنوز بین شما و صاحب‌منصبان امنیه محل نقار و نقاحتی باقی است. چون از لحاظ حفظ سیاست اداری لازم است این قبیل نظرها از بین برود انتظار دارم با همان پختگی و حسن تدبیری که مورد اعتقاد و ایمان اینجانب است باید روابط خودتان را روی اصول همکاری و نشر یک مساعی قرار دهید ولی در عین حال محتاج می‌دانم متذکر شوم که این قبیل تذکرات و یادآوری‌ها نباید به قدر سر مویی در شهامت و شجاعت اداری شما مؤثر گردد و بلکه انتظار دارم همان طوری که حضوراً به تکرار متذکر شدم در احصا و ممیزی دقیق ایلات و وصول مالیات جاری و بقایا طبق دستورات صریحی که قبلاً داده شده است اقدام و اهتمام نمایید.» این جوابی است که بنده بهش داده‌ام «تاریخ ۸/ ۷ حضرت اجل عالی آقای فروزان مرقومه محرمانه شماره فلان شرف وصول بخشیده زیارت شد به دوا مراتب تشکرات قلبیه خود را از الطاف عالیه و حسن نظری که نسبت به اینجانب ابراز فرموده‌اند تقدیم داشته سپس استحضار خاطر عالی می‌رساند که نه تنها از طرف بنده نسبت به صاحب منصبان امنیه وجهاً من‌الوجوه کوچک‌ترین اظهار مخالفتی نشده بلکه به نقاضت‌ها و مخالفت‌ها و کارشکنی‌هایی هم که دائماً از طرف مأمورین امنیه و شخص آقای یاورغمامی معاون فوج امنیه خراسان بر علیه بنده و سایر مأمورین مالیه ابراز می‌شده است و هنوز هم ادامه دارد وقعی ننهاده و ترتیب اثر نداده‌ام تصور می‌کنم حضرت آقای سرهنگ شفیعی رئیس محترم کل امنیه خراسان صدق عرایضم را تصدیق فرمایند زیرا در مسافرت اخیری که به تربت جام فرموده بودند در این خصوص مفصلاً با معزی‌الیه مذاکره کرده‌ام به علاوه به اخلاق و روحیات اینجانب و صاحب‌منصبان خودشان خوب آشنا هستند بنابراین مقتضی است به آقای یاور غمامی دستور و امر بدهند که سوء رفتارشان را تغییر داده و سیاست دولت را با تشریک مساعی سایر مأمورین در این منطقه سرحدی حفظ کنند، راجع به عمل ممیزی و احصا ایلات و وصول مالیات‌ها که تذکراتی داده و تأکیداتی فرموده‌اند معروض می‌دارد که بنده به هیچ وجه من‌الوجوه با محافظه‌کاری و مداهنه کاری سر و کار نداشته و همان طور که عملاً معرفی شده‌ام برای حفظ حقوق حقه دولت و وصول مالیات‌های قانونی از هیچ گونه فداکاری دقیقه‌ای فروگذار ننموده من بعد هم به توجهات حضرت پیشکاری در انجام وظیفه ذره خودداری نخواهد شد» خیلی معذرت می‌خواهم زیاد دردسر می‌دهم ولی چاره ندارم باز هم تکرار می‌کنم بنده نمی‌خواستم زیاد تصدیع بدهم وادارم کردند و بنده مجبور شدم که توضیح بدهم تا قضایا روشن بشود همان طور که عرض کردم صحبت از پرونده‌سازی بود. حقه سازی بوده صحبت حبس تبعیدی، بیکاری، نالایقی و اینها در بین نبوده است هیچ، بنده خدماتم همیشه مورد قدردانی بوده و امیدوارم اگر زنده بودم خداوند خواست توفیق پیدا کردم باز هم بتوانم هم به مملکت هم به مردم خدمت بکنم. آقای حائری‌زاده فرمودند که پرونده‌های زیادی شنیده‌اند هست ولی دسترسی پیدا نکردند با این که بنده اطلاع دارم آقای حائری‌زاده و یکی دو نفر دیگر از آقایان حتی می‌خواهم عرض کنم این مدت بایگانی دیوان کیفر، بایگانی اداره بازرسی کل کشور، بایگانی وزارت دارایی را زیر و رو کردند حق هم داشتند برای این که فکر می‌کردند کسی که سی سال به قول ایشان وارد خدمت بوده و لااقل ۲۵ سالش را مسلماً مصدر کارهای مهم و حساس بوده و همیشه هم با کارهای مالی سر و کار داشته است فکر می‌کنند که اقلاً ده تا پرونده داشته است. بنابراین کوشش کردند ولی دسترسی پیدا نکردند اما بنده به یک پرونده‌هایی دسترسی پیدا کردم، هست اینجا مدارکی هم هست که اگر اقتضا کرد عرض می‌کنم.(حائری‌زاده- بفرمایید) عرض می‌کنم. چون گفتند در فریمان بودند چند نفر را توی کوره گذاشتند عرض کنم که اولاً بنده در فریمان به امر اعلیحضرت شاهنشاه سابق رئیس حسابداری بودم، بنده سر و کاری با کوره و عمله و کارگر نداشتم، باز حالا بر حسب تصادف یادم آمد همین مرحوم داور رحمت‌الله علیه را که فرمودند این بلاها را به سر بنده آورده بود و بنده را بیرون کرد از خدمت عرض کنم. احکامش را هم دارم خوشبختانه، می‌دهم چون این اتفاقات در اواخر ۳۱۳ افتاده در اوایل سال ۳۱۴ اعلیحضرت شاه فقید ۴ نفر مأمور از مرحوم داور خواستند که از وزارت دارایی معرفی بکنند برای اداره امور املاک آستان قدس و امور حسابداری آستان قدس و سایر امور چون آن روز آستان قدس صورت اداری نداشت اعلیحضرت شاه فقید خیلی علاقه داشتند به آستان قدس (آشتیانی زاده- به املاک خودشان علاقه داشتند) این را باور بفرمایید که به آستان قدس علاقه داشتند همین جایی که فرمودند آقای حائری‌زاده و بنده عرض کردم به همین جا پناه می‌برم واقعاً اعلیحضرت شاه فقید ایمان داشت به آن پیشگاه به آن آستانه به هر حال برای این که آنجا را به صورت اداری در بیاورند چهار نفر مأمور از وزارت دارایی خواستند مرحوم داور چهار نفر را معرفی کردند که از جمله یکی بنده بودم بنده را از وزارت دارایی منتقل کردند به آستان قدس بنده را به سمت معاونت اداره املاک آستان قدس برقرار کردند البته املاک شاهانه را هم زیر نظر بنده گذاشتند یعنی امور مالی و امور اداری‌اش را والا اداره املاک با آقای پاکروان بود که سفیر کبیر ما است در رم و مردی است بسیار خدمتگذار و بسیار وطن‌پرست (مسعود ثابتی- به او چه کار دارید؟) نه چرا به او کار دارم باید گفت خدمات اشخاص را باید گفت کارهای ساختمانی و عمله و بوته و آن کوره‌ای که فرمودند این را هم یک نفر افسر بود در تمام املاک که آقایان می‌دانند یک نفر افسر اداره می‌کرد کار املاک را. بنده رئیس حسابداری و تشکیلات آنجا هفت سال بنده در آستان قدس و در املاک آنجا و در امور
حسابداری آنجا و در املاک شاهانه خدمت کردم تا حوادث شهریور که آقای حائری‌زاده فرمودند خدمات مهمی هم انجام دادم. این احکامی است که با امضای مرحوم داور برای انتقال بنده از وزارت دارایی به آستان قدس است. احکامی است که مرحوم خلد آشتیان اسدی نایب‌التولیه وقت برای بنده صادر کردند. احکامی است که آقای پاکروان صادر کرده و احکامی است که از دربار صادر شده که البته مجال نیست خوانده شود می‌دهم به مقام ریاست ملاحظه بفرمایند در تمام آنها از خدمات بنده قدردانی شده و چند مرتبه پاداش نقدی هم داده‌اند بنابراین مرحوم داور بنده را بیرون نکردند و از چهار نفری که ایشان معرفی کردند به اعلیحضرت شاه فقید یکیش من بودم که البته ابتدا حضورشان شرفیاب شدیم اوامری فرمودند که رفتیم خدماتی هم کردیم عرض کنم که اینجا به نظرم بی‌مورد نیست یک تلگرافی کرده‌اند البته تلگرافات زیادی این روزها از یک ماه قبل روی این سم‌پاشی‌هایی که می‌شد و خبرش هم به مشهد می‌رسید تلگرافات زیادی اینجا آمده که تکذیب کردند اظهار تنفر کردند از آنچه که به من نسبت دادند معاندین و مغرضین و مخصوصاً این که فرمودند چون یک قسمت مربوط بود به فریمان یک عده هم از فریمان تلگرافاتی مخابره کردند که یکش را می‌خوانم این تلگراف را به مقام ریاست مخابره کرده‌اند و عده نیز از آقایان نمایندگان دیده‌اند چاپ کردند شاید قریب هزار ورق، اوراق چاپش را دادند به بنده ولی بنده منتشر نکردم در صورتی که ممکن بود بایست شهری یکی یکی هم برای آقایان برسانم تلگراف می‌کند «قابل توجه آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی»
مسلما آقایان نمایندگان محترم و اولیا امور دولت متوجه این نکته نیستند که محیط مرکز و طرز فکر مردم تهران به کلی با افکار و عقاید مردم شهرستانها فرق دارد یعنی...
رئیس- آقایان یک مرتبه خارج نشوید که مجلس از اکثریت می‌افتد.
مکرم- .... یعنی آنچه را جراید مرکز یا اشخاص در تهران منتشر می‌کنند غالباً بدون این که مورد توجه و قضاوت قرار گیرد فراموش می‌شود ولی شهرستانها این طور نیست مردم برای مرکز، دستگاه دولت اهمیت به سزایی قائل می‌باشند و مجلس مقدس شورای ملی را (این را از فریمان تلگراف می‌کنند) کعبه آمال خود می‌دانند وقتی ببینند یک نفر فرومایه ماجراجو در مرکز مملکت به یک نفر نماینده واقعی ملت با انتشار ورق پاره چاپی آزادانه اهانت و هتاکی می‌نماید و کسی از او مؤاخذه نمی‌کند مردم شهرستان از مرکزیت کشور و مجلس شورای ملی و دستگاه دولت مأیوس می‌شوند بالنتیجه خرابی‌های زیادی از این راه در مملکت پیدا می‌شود. کما این که اخیراً اوراق چاپی به عنوان نمایندگان مجلس بر علیه جناب آقای مکرم نماینده محبوب و ملی خراسان به امضای یک نفر ماجراجوی گمنام منتشر شده و به فریمان هم فرستاده و مثل دایه مهربان‌تر از مادر راجع به دوره مأموریت آقای مکرم در حوزه فریمان دلسوزی‌هایی کرده که موجب تنفر و انضجار شدید اهالی حوزه فریمان گردیده برای این که مبادا ذهن بعضی از آقایان نمایندگان محترم شهرستان‌های دور از خراسان مشوب شود، اهالی حوزه فریمان بر خود واجب دانستیم به این وسیله به استحضار عموم نمایندگان محترم مجلس شورای ملی برسانیم که عموم اهالی حوزه فریمان خدمات گرانبهایی را که آقای مکرم نسبت به طبقات مختلفه اهالی از زارع و کاسب و تاجر فرموده و اقداماتی که در ظرف چند سال برای عمران و آبادی این ناحیه به عمل آورده‌اند خصوصاً از خودگذشتگی‌های ایشان را در حوادث سوم شهریور ۱۳۲۰ فراموش ننموده و همیشه قدردانی و سپاسگزاری می‌نمایند. به پاس همین خدمات و زحمات آقای مکرم اهالی شهرستان فریمان و جام و باخزر در انتخابات دوره ۱۴ و ۱۵ ایشان را کاندید نمایندگی مجلس نموده و بیشتر آراء ایشان از مشهد از این ناحیه بوده است با این حال اگر آقای مکرم بنا به درخواست و دعوت اهالی محترم درگز و سرخس و کلات از آن ناحیه انتخاب شده‌اند برای ما هیچ تفاوتی نکرده و ایشان را وکیل و نماینده خودمان می‌دانیم و انتظار داریم نمایندگان محترم مجلس شورای ملی با توجه به افکار عمومی خراسانی‌ها از وجود این عنصر فلان به نفع کشور استفاده فرموده و آقای مکرم را تشویق نمایند) عرض کنم آقای حائری‌زاده فرمودند در حوادث شهریور آقای عبده مأمور شدند به خراسان و عملیاتی کردند آنجا و پدر بنده را هم درآوردند، این را تصدیق می‌کنم تصدیق می‌کنم برای این که واقعاً پدر بنده را درآورند ولی عرض می‌کنم مأموریت ایشان من را تقویت کرد، اغلب آقایان می‌دانند شاید (احتمال می‌دهم جناب آقای عامری نمی‌دانم آن وقت در کابینه شرکت داشتند یا نداشتند بلی عرض کنم آقای پاکروان را اصرار داشتند خراب کنند، پاکروانی که حقیقتاً زحمت کشیده بود حقیقتاً خدمت کرده بود و فرستادند برایش دوسیه درست کنند آمدند و برایش پرونده درست کردند و آقای پاکروان را شخص محترمی را که یکی از رجال این کشور است در تهران توقیف‌شان کردند، تعقیبش هم کردند و با این که خیلی اصرار داشتند که حتماً یک چیزی برایش درست کنند خوشبختانه قرار منع تعقیب ایشان صادر شد و بنابراین بنده با اطرافیان ایشان هم اگر مورد تعقیب بودیم واقعاً ما هم با ایشان شریک بودیم و با هم قرار منع تعقیب ما با ایشان صادر شد. و بنابراین بنده فکر می‌کنم وقتی که اگر فرض بکنیم یک کسی شریک جنایتی شده باشد و تعقیبش کرده باشند و بعد تبرئه شده باشد این تصدیق می‌فرمایید که در مرکز قانونگذاری مملکت دیگر روی آن مطلب نباید بحث کنند چه برسد روی مطلبی که هیچ گونه اتهامی هم داده نشده است، هر چه هم گفته بودند اصلاً قرار منع تعقیب صادر شده، نه محکمه‌ای تشکیل شد نه کسی را محاکمه کردند، هیچ کدام بنابراین آقای حائری‌زاده که عمری را در دستگاه‌های قضایی گذرانده‌اند و یکی از قضات محترم این کشور هستند تصور می‌کنم شایسته نبود یک همچو فرمایشی را بکنند، این قرار منع تعقیب را خدمت جناب آقای رئیس تقدیم می‌کنم که ملاحظه بفرمایند. یک مطلب دیگری که فرمودند که ناچارم بنده مختصر کنم زیرا که مطلب زیاد است مطلب دیگری فرمودند که در اداره اقتصادی خراسان اشخاصی را گرفتند تحت تعقیب قرار دادند و حبس‌شان کردند و پدرشان را درآوردند و جناب مکرم هم شریک آنهاست. اولاً بنده یک سال است که وارد خدمت نیستم. مطابق این اسنادی که خواندم. ولی فرض می‌کنیم که بنده همین الان وارد خدمت هستم ولی اگر یک اشخاصی حبس هستند و پدرشان را درآوردند به بنده چه مربوط است؟ و حال آن که اطلاع دارم هیچ اتفاقی هم نیفتاده
هیچ کس هم حبس نیست هیچ کس هم تحت تعقیب نیست فقط چند نفر در اداره اقتصاد تحت تعقیب قرار گرفته‌اند بعد اگر ثابت شد حالا ما می‌توانیم قضاوت بکنیم. چند نفر از مأمورین جزء تحت تعقیب هستند. تحت تعقیب قرار گرفته‌اند، بعد هم به قید کفیل آزادشان کردند و رفتند پی کارشان اصل ۱۲ قانون اساسی مصونیت قائل شده برای نمایندگان مجلس و گفته به هیج عنوانی، به هیچ دست آویزی نمی‌شود متعرض آقایان نمایندگان مجلس شد، ولی همین قانون هم معین کرده است که اگر یکی از نمایندگان مجلس احیاناً مورد تعقیب قانونی قرار گرفت می‌آورند دلایل و مدارک لازمه را به مجلس می‌دهند مجلس سلب مصونیت می‌کند از آن نماینده ولی قصاص قبل از جنایت که نباید بکنند عرض کنم که دو مطلب دیگر را بنده مختصراً عرض می‌کنم و خاتمه می‌دهم به عرایضم یکی موضوع جریان انتخاب بنده است با توضیحاتی که جناب آقای شریعت‌زاده فرمودند و استدلالی که کردند. هیچ مورد ندارد که بنده کلمه‌ای عرض کنم ولی می‌خواهم عرض کنم که بنده تحمیل نشدم در انتخابات. بنده در دوره چهاردهم کاندید بودم در شهر مشهد قریب شاید ۹۰۰۰ رأی هم برای بنده خوانده شده بود چون آن دوره پنج روزه نبود و مدتی طول داشت در دوره ۱۴ الان اینجا سابقه‌اش موجود است بعد بنده به میل خودم و به یک دلیلی که خودم می‌دانم رفتم کنار پس این سابقه بوده در دوره ۱۵ هم این روزنامه‌ها مقالات بسیار مؤثر و مهمی دارد که مفصل است نمی‌خواهم بخوانم بنده را اهالی مشهد کاندید کرده‌اند با بنده از طرف دستگاه دولت مخالفت می‌شد. صحبت تحمیلی نبود همان موقعی که بنده کاندید مشهد بودم درگزی‌ها آمدند خواهش کردند و بنده را خودشان بردند خانه درگزی بودم مهمان درگزی بودم، یک شب منزل این مهمان بودم، یک روز منزل آن خانواده مهمان بودم، به طیب خاطر با کمال میل، با مبارزه شدیدی که با بنده می‌کردند آنجا انتخابم کردند، خدا گواه است استقبالی که اهالی درگز از بنده کردند، مشایعت بی‌نظیری که کردند و الله بی‌سابقه بوده است و بی‌نظیر. صحبت این نیست که بنده را تحمیل کردند، عرض کنم که اطمینان داشته باشید که جریان انتخاب بنده جز این نبوده و مطمئن باشید آزادانه انتخاب شده‌ام، این حرف‌هایی که برای بنده درست کرده‌اند دو سه نفری که شکست خوردند آنجا یک نفرشان را بنده حق می‌دهم برای این که کاندید شده بود رأی نسبتاً زیاد داشت و شکست خورد به او حق می‌دهم که با بنده مخالفت کند ولی بقیه حق ندارند، و به آنهایی که
منتظرالوکاله‌اند و اسم‌شان را هم نمی‌برم که خیال می‌کنند اگر من رد شدم از مجلس این پست را به آنها خواهند داد محال است، محال است درگزی اگر یک وقتی هم باز وکیل بخواهد انتخاب بکند قسم می‌خورم که غیر از من را انتخاب نخواهد کرد مگر این که جریان دیگری باشد که آن هم قطعاً نیست. راجع به یک موضوع دیگر که اجازه می‌خواهم آقایان اجازه بدهند عرض بکنم چون فرمودند در اداره اقتصاد چنین عملی شده در اداره اقتصاد مطابق این اسنادی که دارم و حالا تقدیم می‌کنم و هیچ کدامش را نمی‌خوانم که آقایان نگران بشوند بنده در اواخر سال ۱۳۲۲ از طرف مرکز مأمور تشکیل اداره تثبیت قیمت‌ها شدم در مشهد اداره تثبیت قیمت‌ها آن روز وجود نداشت سهمیه مردم را از حیث قند و شکر و چای شرکت روستایی می‌داد به مردم و البته هر طور دلش می‌خواست می‌داد، مطابق آماری که بنده دارم جمعیت مشهد در حدود ۱۷۵ هزار نفر است کوپنی که در شهر مشهد سهمیه داده می‌شد در ظرف دو سه سال تا آخر سال ۱۳۲۲ که بنده شروع کردم به تشکیل اداره تثبیت قیمت‌ها مطابق این اسنادی که عرض می‌کنم تا حدود ۳۲۷ هزار است در ماه یعنی در هر ماه متجاوز از ۲۰۰ هزار کوپن سهمیه در شهر مشهد نفله می‌شد یعنی حیف و میل می‌شد و می‌بردند و می‌خوردند (اردلان- در چه سال‌هایی؟) در اواخر ۲۰ تا اواخر ۲۲ دو سال تمام مطابق این حساب دقیقی که عرض می‌کنم این سهمیه در ماه بالغ بر هشتاد تن قند و شکر می‌شد در مشهد قیمتش در بازار سیاه به طور متوسط ماهی هشتصد هزار تومان بود بنده بایستی این موضوع را اصلاح می‌کردم بنده اصلاح کردم تشکیلاتی که بنده برای جیره بندی خراسان دادم با بودن وزارت دارایی ادعا می‌کنم و ثابت می‌کنم که این تشکیلات در تمام کشور بی‌نظیر است اخیراً هم در طهران از آنجا اقتباس کردند و نسبتاً وضعیت را اصلاح کردند البته این ماهی هشتصد هزار تومان خدا را شاهد می‌گیرم دورغ و مبالغه نیست یک باند مخصوصی بودند و تشکیلات مخصوصی بود که این پول را می‌بردند و تقسیم می‌کردند و می‌خوردند بنده با این تشکیلات مبارزه کردم، البته یک عده از صاحب منصبان محترم و شرافتمند دولت با بنده کمک کردند، صمیمانه همراهی کردند، از جمله آقای فرزد پیشکار دارایی بود که الان در وزارت دارایی است، خیلی کمک کردند، بسیاری از صاحب منصبان هم همه با کمال شرافتمندی کمک کردند و من در اینجا از آنها تشکر می‌کنم، این نمونه بود از طرز عمل من و طرز کار من آن وقت روی این عمل علاوه بر قدردانی‌های مردم در جراید که بنده به آنها کاری ندارم تقدیرنامه‌هایی بوده است که از مرکز، از خراسان برای بنده صادر شده بود خدمت جناب آقای رئیس تقدیم می‌کنم، بنابراین عمل بنده در اداره اقتصاد جناب آقای حائری‌زاده این بوده و همیشه هم نظرم این طور خواهد بود مطمئن باشید به هر حال من خدا را شاهد می‌گیرم آقایان در تمام دوره خدمتم هیچ وقت از جاده حقیقت خدمتگذاری به کشور منحرف نشدم بعد از یک عمر خدمت که همیشه هم مصدر کارهای مهمی بوده‌ام چیزی نیندوخته‌ام سرمایه بنده، سرمایه افتخار بنده همان خدمتگذاری به کشور است و در نتیجه داشتن یک عده زیادی دوستان وفادار خوب و محبوب و حسن نظر اهالی محترم خراسان نشانه این حسن نظر، نشانه این قدردانی هم همین بس است که در دوره چهاردهم و در دوره پانزدهم بدون هیچ گونه دسیسه و تشبث بنده را کاندید کردند و دراین دوره هم اعتماد کردند به بنده منت گذاشتند و تلگرافاتی هم که این روزها رسیده آنچه که پیش بنده است اینها است که رسیده البته همه‌اش به عنوان ریاست مجلس است و آقایان نمایندگان محترم، یک عده را آقایان به بنده دادند و حتی سفارش کردند در موقع دفاع از اعتبارنامه‌ات بخوان، ولی من نمی‌خوانم و می‌گذارم بماند، تلگرافات تبریکی است که به بنده شده است بعد از انتخاب شدنم اینها است آقایان ملاحظه بفرمایید. اینها تمام تلگرافاتی است که از شهرستان‌های خراسان از شهر مشهد از سایر جاها به بنده شده است و اظهار مسرت و قدردانی و اظهار تشکر کرده‌اند از انتخاب بنده ملاحظه بفرمایید (خنده نمایندگان) از این همه تصدیعی که به آقایان دادم معذرت می‌خواهم ولی همان طور که عرض کردم مجبور بودم روی آن مطالبی که گفتم پرونده‌هایی که گفتم و جسارتی نمی‌کنم همه را صرف‌نظر می‌کنم امیدوارم آنهایی هم که به بنده بد کردند خداوند هدایت‌شان بکند، اصلاح‌شان بکند آنها را هم این طور به خداوند وامی‌گذارم، نه این که بدی بهشان بگویم، با اتکا به خداوند متعال مقدرات خودم را به وجدان پاک آقایان نمایندگان واگذار می‌کنم، اطمینان کامل هم دارم که آقایان محترم با توجه به این که مقدرات زندگانی یک نفر خدمتگذار کشور را برای همیشه و برای آینده می‌خواهند تعیین بفرمایند با کمال عدالت و انصاف فکر خواهند فرمود و قضاوت خواهند فرمود عرض دیگری ندارم.
بعضی از نمایندگان- رأی، رای.
حائری‌زاده- بنده مطابق ماده ۱۰۹ عرضی دارم.
رئیس- آقای حائری‌زاده می‌خواهند از ماده ۱۰۹ استفاده بکنند مجلس هم باید برای این ماده ۱۰۹ بعداً فکری بکند.
مکرم- بسیار خوب بعد هم بنده استفاده می‌کنم.
حائری‌زاده- بنده خیلی مختصر عرض می‌کنم مجلس حق ندارد جلوگیری کند اگر سوء تعبیر، سوء تفسیر، تهمتی اگر به نماینده‌ای زده شده بایستی دفاع کند از خودش و حرف خودش را بزند. من خیلی مسرورم که آقای مکرم در ضمن بیانات خودشان گفتند فلان کس خراسانی نیست و اطلاعی هم از اوضاع خراسان ندارد بنده یک قسمتش را تصدیق می‌کنم بنده در ۶۳ سال پیش که پدر من رفته است به مشهد من در مشهد متولد شدم ولی سنوات اخیر نبودم، آقای حسن مکرم را در این سفر که من رفتم به مشهد روی تشکیلات حزب ایشان را قبل از من دعوت کرده بودند و بنده ایشان را آن موقع شناختم قبلاً من ایشان را نمی‌شناختم، صورتاً شناختم و جماعتی در اول ورود من یک اظهارات عجیب و غریب نسبت به ایشان می‌کردند ولی من ترتیب اثر ندادم و گفتم چون که دعوت شده‌اند برای تشکیل حزب خوب است با سایرین همین جور ادامه بدهند به کارهای خودشان تا خلافش ثابت بشود ولی در این مدت سه چهار ماهی که من در خراسان بودم از اوضاع و احوال اطلاع پیدا کردم از روزی که بنده ایشان را شناختم حق با ایشان است بنده دیگر در تحت تأثیر حرف و واسطه نرفته‌ام و نمی‌روم و نخواهم رفت. اما راجع به عدم صلاحیت بنده راجع به اعتراض به انتخاب ایشان که بنده درجزی نیستم. آن موقعی که انتخاب ایشان در جریان بود بنده بازرس انتخابات خراسان بودم. بازرس‌های اطراف را هم من بهشان دستور می‌دادم که طرز نظارتتان چه باشد، من وقتی که آمدم تهران وضع خراسان را خوب ندیدم با وضع اقتصادی با همین چیزهایی که آقای فلاح رستگار کشف کرده است آن موقع بنده بازرس دولت نبودم در کار اقتصادی و امور مالی فقط برای جریان انتخابات نرفته بودم ولی چون یک نفر ایرانی هستم و علاقه‌مند به مملکت خودم هستم موقعی که از خراسان آمدم به جناب اشرف که آن روز عقیده داشتم که ایشان میل دارند یک قدم‌هایی برای اصلاحات بردارند عرض کردم که وضع خراسان و بودن مکرم در رأس اداره اقتصاد یک وضعی است که خوب نیست و یک وضعیتی است که سوء شهرت‌های زیادی دارد بهتر این است که دیگری برای این کار معلوم بشود ایشان هم توجه به عرض بنده فرمودند بلکه تأیید هم کردند عرض بنده را دستور دادند به آقای هژیر که ایشان را احضار بکنند تا وضعیت مالی خراسان خراب‌تر نشود بنده برگشتم به خراسان. نمی‌دانم چه شد که بعداً ایشان کاندید شدند و این جریان‌ها پیش آمد و بعداً هم بنده گرفتار انتخابات یزد و سبزوار شدم نبودم که بتوانم کاری بکنم که این وضعی که حالا پیش آمده است پیش آمد نکند در آنجا برف و سرما بود تاریخ انتخابات پیدا است یک ماه، دو ماه به عید نوروز مانده شدت برف و سرما در کوهستان خراسان که باید خرج زیادی برای پاک کردن آنجا بشود من نمی‌دانم که رئیس قشون و یا رئیس ژاندارمری چه عشقی به سرشان زده بود که آنجا جمع شده بودند در درجز. در محمدآباد و لطف آباد و بعد گزارش امر را دادند و آقایانی که در کمیته حزب دمکرات بودند چند نفرشان اینجا هستند و آقایانی که جزء هیئت مؤسس حزب دموکرات خراسان بودند بعضی‌هایشان اینجا هستند، بنده افتخار دارم که برای تشکیل حزب دمکرات به خراسان رفتم و افتخار دارم که در ایران یک حزب قوی و مؤثر و متکی به افراد ایرانی وجود داشته باشد و برای این منظور صرف وقت کردم و بعدها هم صرف وقت خواهم کرد. منتها یک اشخاص فاسدی در این حزب هستند که این حزب را کثیف کردند. علت اختلافی که بنده با جناب اشرف آقای قوام‌السلطنه پیدا کردم سر همین موضوع بوده است. اختلاف دیگری نداشتم. من می‌گفتم حزب دمکرات ایران که برای عظمت و استقلال ایران است اشخاصی که در آن حزب هستند باید فداکاری بکنند و نباید اشخاص فاسد وارد این حزب بشوند، نباید به دروغ به اسم حزب نماینده ملت بشوند، من تمام مرافعه و دعوا و کشمکشی که داشتم سر این موضوع بوده است. من این درجه خراسانی که از خراسان انتخاب بشوم هستم، بنده یزدی ایشان خراسانی هر دو در خراسان متولد شده‌ایم. یک موضوع دیگر که اینجا صحبت شد راجع به قرار
منع تعقیب است. خیلی فاصله است بین قرار منع تعقیب و اعتماد. ایشان فرمودند فلانی تشخیص نداده است، خیر بنده خوب تشخیص دادم یک دزدی را که یقین هم داشتیم به دزدی او وقتی ادله کافی نبود آنجا ما قرار منع تعقیب برایش صادر می‌کردیم تبرئه‌اش هم می‌کردیم ولی من می‌دانم که این دزد است. اما در مجلس شورای ملی ما باید صلاحیت تشخیص بدهیم ما باید اعتماد بکنیم، ما نبایستی امور ملت و مملکت را به اشخاصی که به این ملت و مملکت خیانت می‌کنند بسپاریم. تشخیص امانت با قرار منع تعقیب که جرم ثابت نشد. مظالم او ثابت نشد دو مبحث است. ما اینجا سر موضوع قرار منع تعقیب صحبت نمی‌کنیم که ثابت نشده است که من قاتل هستم، باید اعتماد پیدا بکنند. خیلی‌ها هستند که ثابت نشده خیانت آنها دزدی آنها چطور است من کاری ندارم.
مکرم- این ۱۰۹ است؟
بعضی از نمایندگان- رأی، رأی.
رئیس- پیشنهادی آقای فرامرزی داده‌اند قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای فرامرزی به شرح زیر قرائت گردید):
بنده پیشنهاد می‌کنم که اعتبارنامه آقای مکرم از دستور خارج شود و به کمیسیون تحقیق برود.
رئیس- آقای فرامرزی.
فرامرزی- عرض کنم حضورتان الان اینجا یک قضیه‌ای مطرح است که یک اشخاصی می‌گویند ایشان یک کارهایی کرده‌اند و ایشان می‌فرمایند که من نکرده‌ام. مثلاً قضیه فرض بفرمایید ریختن آدم توی کوره یا تنور. البته یک عده‌ای می‌گویند ریخته‌اند خودشان می‌فرمایند که نریخته‌ام. اگر نریخته‌اند آنها که نیستند که بگویند ما را نریخته‌اند اگر هم مرده‌اند که مرده‌اند و نمی‌توانند بیایند بگویند که ما را ریخته‌اند. یکی دیگرش قضیه توقیف ایشان است که می‌گویند در زندان مشهد چنین سابقه‌ای نیست، بنده شنیدم که در زندان مشهد چنین سابقه‌ای هست پس قضیه بین هست و نیست می‌ماند و رد و بدل می‌شود تا روز قیامت. یک قضیه‌ای بنده یادم آمد یک وقتی بین مسلمان‌ها وکلیمی‌ها سر مسجد ذوالکلفل صحبت شد کلیمی‌ها می‌گفتند مسجد ذوالکفل مال ما است به دلیل این که ذوالکفل مال ما بوده، مسلمان‌ها می‌گفتند ما انبیا بنی‌اسرائیل را قبول داریم هیچ مانعی ندارد که سر قبر ذوالکفل مسلمان‌ها مسجد بسازند و دلیلش هم این است که گلدسته دارد و مناره دارد کلیمی‌ها گفتندها بارک‌الله دلیل این که مال ما است این است که گلدسته ندارد و مدتی صحبت شد که مسجد ذوالکفل گلدسته دارد یا ندارد، حالا هم باید تشخیص داده شود، رسیدگی شود باید دید واقعاً گلدسته دارد یا ندارد (خنده نمایندگان) مثلًا بنده از هر کدام از خراسانی‌ها شنیده‌ام که این قضایا واقع شده است آقای ضیا ابراهیمی قاضی بوده‌اند در آنجا در صحت عقیده و مسلک ایشان هم شک و تردیدی نیست ایشان مسلمان هستند قرآن می‌گوید: لا تکتمو الشهاده و من یکتمها فان آثم قلب یعنی کسی که شهادت را انکار بکند گناهکار است آقای ضیا ابراهیمی را من به شهادت می‌طلبم و مرد مسلمانی هم هستند که بگویند در خراسان یک چنین شایعه‌ای بوده یا نبوده اینها یک چیزهایی است که باید تحقیق بشود پس برود قضیه بماند و درست تحقیق و رسیدگی بشود.
اقبال- بنده مخالفم با پیشنهاد ایشان.
فولادوند- بنده قبلاً مخالفت کردم با این پیشنهاد، بنده مقدم هستم.
بعضی از نمایندگان- رأی، رأی
رئیس- آقای فولادوند قبلاً مخالفت کرده‌اند با این پیشنهاد بفرمایید آقای فولادوند.
فولادوند- بنده نمی‌خواهم عرض کنم ... اولاً بنده آقای مکرم را نمی‌شناسم یک بار هم بیشتر برای زیارت به خراسان نرفته‌ام آن هم ده روز (دهقان- زیارت قبول) اگر شما عقیده ندارید من عقیده دارم. من به آقای امیرتیمور عقیده دارم و ایشان را مرد درست و باشرفی می‌دانم (صحیح است) آقای امیرتیمور و آقای دکتر اقبال که او را هم باشرف می‌دانم به من گفته‌اند که آقای مکرم شخص درستی است. وکلای خراسان یکی ما را روشن نکرد که پا شود اینجا حرف بزند ولی اشخاصی که مخالفت کردند با آقای مکرم اشخاصی بودند که متأسفانه از حوزه‌ای که وکیل شده‌اند نه اهل آنجا هستند نه مأمور بودند آنجا بدبختانه و نه یک بار مسافرت کردند آنجا. خیلی گناه است که یک همچو اشخاصی بیایند برای یک شخصی که اهل یک محلی است حرف بزنند، من واقعاً روی پرنسیپ، روی شرف حرف می‌زنم. بنده چه حق دارم که در یک جایی که رفته‌ام به زور وکیل شده‌ام و به مردم تحمیل شده‌ام بیایم به مردم کرمان بگویم آنجا فلان شده بنده اولاً که وکیل شاهرود شدم درست است بنده بروجردی هستم عرض کنم اولاً من در شاهرود مالکم (صحیح است) من یک مأموریتی به شاهرود رفتم ۱۰۷ روز مأموریت کردم و از صد هزار تومان پول که به من رشوه خواستند بدهند صرف‌نظر کردم و این را چاپ کردند در تمام ایالات و ولایات و ممالکی که مسلمان هستند و اما راجع به پیشنهاد عرض کنم حالا اگر یک کسی بیاید بگوید ما رفتیم تحقیق کردیم در باخرز هیچ چیز نبود بعد ممکن است یک کسی بیاید بگوید گلدسته‌ای هم در نظر هست باز برویم ببینیم گلدسته‌ای در نظر هست یا نیست؟ و یک دفعه دیگر از دستور خارج کنیم و برویم نطنز را هم ببینیم؟ نخیر آقای مکرم در آنجا گلدسته‌ای وجود ندارد باز ممکن است یک کسی بیاید اینجا پیشنهاد بکند آقا در کرمان یک روزی ایشان بوده‌اند، آقا ما قضاوت می‌کنیم محکمه و قضاوت رسمش این است که دوسیه کار را می‌گذارند جلو هر دلیلی هست نگاه می‌کنند اگر دلیل درستی نبود قبول می‌کنند اگر نبود رد می‌کنند و الا هر روز اعتبارنامه بنده را بیاورند مجلس فردا بگویند برویم در اصفهان هم یک تحقیقی بکنیم، بنده خیال می‌کنم به دوره بیستم، بیست و دوم وبیست و چهارم، بیست و هشتم می‌افتد، و این موکول به این است که دلایلش را به محکمه بیاورد بگوید یکی هم باز بیاید بگوید برویم به خرم آباد، به فلان جا که آقای مکرم یک روزی در آنجا مسافرت کرده‌اند؟ این آقا به عقیده بنده خلاف انصاف است.
رئیس- پیشنهاد رسیده است که رأی مخفی گرفته شود. قرائت می‌شود.
(پیشنهاد به شرح زیر به وسیله منشی مجلس قرائت گردید)
ریاست محترم مجلس شورای ملی- نسبت به خبر شعبه راجع به نمایندگی آقای حسن مکرم تقاضای رأی مخفی می‌نماید عبدالقدیر آزاد، کفایی، کشاورز صدر، حائری‌زاده، اردشیر شادلو، ملک‌مدنی، تولیت، اقبال، نورالدین امامی، امامی اهری، بهادری، پالیزی، فرامرزی، غضنفری، دکتر بقایی، دکتر مجتهدی.
رئیس- پیشنهادی هم رسیده که بر طبق ماده ۹۲ رأی گرفته شود که قرائت می‌شود.
(پیشنهاد به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نماید که مطابق ماده ۹۲ رأی گرفته شود. کفایی.
صادقی- عده پیشنهاددهندگان برای رأی مخفی کافی نیست.
دکتر بقایی- تحت تأثیر قرار ندهید اشخاص را.
مکی- بنده قبول می‌کنم امضا را چندین دفعه هم سابقه دارد.
رئیس- اسامی آقایان قرائت می‌شود هر کس استرداد کرده بگوید.
ملک‌مدنی- یک مرتبه قرائت شد آقای رئیس هر کس می‌خواهد استرداد کند می‌آید می‌گوید آقای پالیزی غایب است.
رئیس- فقط آقای پالیزی غایب است بقیه آقایان همه حاضر هستند توضیح می‌دهم که آقایان اشتباه نفرمایند.
غضنفری- بنده هم امضا نکرده‌ام.
معتمد دماوندی- کسی اعمال نفوذ نکرده آقای غضنفری خودش می‌گوید امضا نکردم.
رئیس- آقای حسین مکی تقاضا می‌کنند که امضا کرده‌اند حالا قرائت می‌شود آقای غضنفری می‌گویند که من امضا نکرده‌ام دو مرتبه قرائت می‌شود.
(به شرح زیر اسامی امضاکنندگان قرائت گردید:) آزاد، کفایی، کشاورز صدر، شادلو، ملک‌مدنی، امامی اهری، بهادری، پالیزی، فرامرزی، غضنفری، دکتر بقایی، دکتر مجتهدی.
رئیس- آقای غضنفری شما این ورقه را امضا نکرده‌اید؟
غضنفری- خیر.
سزاوار- خوب آقا پس اگر آقای غضنفری امضا نکرده است باید تصریح کند این که جعل امضا است.
رئیس- با امضا آقای مکی ۱۶ نفر می‌شود رأی گرفته می‌شود به خبر شعبه آقایانی که با گزارش شعبه موافق هستند که بالنتیجه به رد اعتبارنامه آقای مکرم منتهی می‌شود باید مهره سفید بدهند آقایانی که مخالف با این گزارش هستند و موافق هستند که اعتبارنامه آقای مکرم تصویب شود مهره سیاه بدهند عده حاضر ۱۰۳ نفر دو مرتبه تکرار
می‌کنم این گزراش شعبه که دایر بر رد است مطرح می‌باشد آقایانی که می‌خواهند گزارش تصویب بشود و اعتبارنامه آقای مکرم رد بشود مهره سفید باید بدهند. آقایانی که می‌خواهند اعتبارنامه ایشان تصویب و گزارش شعبه رد بشود مهره سیاه می‌دهند عده حضار ۱۰۳ نفر، رعایت نظم را هم بفرمایید خوب توجه کنید یک دفعه دیگر می‌گویم موافقین با اعتبارنامه آقای مکرم مهره سیاه می‌دهند و مخالفین ایشان مهره سفید می‌دهند (در این موقع سه نفر از آقایان منشی‌ها پشت تریبون قرار گرفته و اسامی آقایان را می‌خواندند و آقایان رأی دهندگان به شرح زیر آراء خود را می‌دادند)
(اسامی آقایان رأی دهندگان)
آقایان: سلطانی، کفایی، بهبهانی، حائری‌زاده، مکی، ابوالقاسم امینی، محمدعلی مسعودی، دکتر امینی، یمین اسفندیاری، مهندس خسرو هدایت، سزاوار، منصف، بهادری، عباس مسعودی، اسدی، نیک‌پور، اورنگ، گلبادی، امین، عباس اسکندری، آشتیانی‌زاده، افخمی، امیر تیمور، ارباب، عامری، محمدحسین صولت قشقایی، امامی اهری، نورالدین امامی، رفیع، محمد ذوالفقاری، مامقانی، برزین، دکتر مصباح‌زاده، دکتر بقایی، دکتر معظمی، مهندس رضوی، بختیار، حاذقی، اردلان، دکتر فلسفی، قهرمان، شریف‌زاده، صاحب جمع، کامل ماکویی، رحیمیان، بیات، تولیت، کشاورزصدر، ملک‌مدنی، قبادیان، مشایخی، دهقان، دکتر اعتبار، فرامرزی، افشار لیقوانی، وثوق، دکتر مجتهدی، نبوی، مسعود ثابتی، گنجه‌ای، باتمانقلیچ، سید هاشم وکیل، اعزاز نیک‌پی، محمود محمود، آصف، لاهوتی، نراقی، صفا امامی، دکتر طبا، دکتر راجی، صادقی، معین‌زاده، ابوالقاسم بهبهانی، موسوی، ظفر بختیار، اقبال، شادلو، بوداغیان، شریعت‌زاده، ضیاء ابراهیمی، دکتر متین دفتری، عباسی، آزاد، معتمد دماوندی، غضنفری، نواب، ظفری، ارباب گیو، عرب شیبانی، صاحب‌دیوانی، قوامی، ملک‌پور، شهاب خسروانی، دکتر شفق، اخوان، امیرنصرت اسکندری، دکتر ملکی، گنابادی، فاضلی، هراتی، زنگنه، فولادوند، دادور
(۴۶ مهره سفید و ۵۷ مهره سیاه شماره شد)
رئیس- مهره تفتیشیه شماره شد ۱۰۴ تا عده حاضر ۱۰۵ نفر بوده مهره سفید ۴۶ مهره سیاه ۵۷ پس گزارش شعبه مبنی بر رد اعتبارنامه آقای مکرم تصویب نشد. بنابراین نمایندگی آقای مکرم تصویب شد.(صحیح است) آقای وزیر فرهنگ.
۴ - تقدیم بودجه کل مملکتی از طرف آقای وزیر فرهنگ
۵ - معرفی آقای دکتر مهران به معاونت وزارت فرهنگ
وزیر فرهنگ- عرض بنده بسیار مختصر است چندی قبل لایحه اضافه اعتبار وزارت فرهنگ تقدیم شد و در کمیسیون بودجه و کمیسیون فرهنگ به اتفاق آراء تصویب شد.(صحیح است) می‌خواستم از آقایان نمایندگان محترم تمنا کنم تا آن را در دستور مجلس قرار دهند زیرا که ما خیلی در مضیقه هستیم حالا که اینجا آمده‌ام استفاده می‌کنم و آقای دکتر محمود مهران را که تمام مراحل خدمات خودشان را در وزارت فرهنگ انجام داده‌اند و یکی از صاحب منصبان بسیار لایق وزارت فرهنگ می‌باشند به سمت معاونت وزارت فرهنگ معرفی می‌نمایم (نمایندگان- مبارک است) و چون آقای وزیر دارایی به واسطه کسالتی که داشتند نتوانستند در مجلس حاضر بشوند از بنده خواهش کردند که لایحه بودجه کل کشور را تقدیم مجلس بنمایم که به کمیسیون بودجه مراجعه شود.
برزین- تبریک عرض می‌کنم جای خوشبختی است.
رئیس- آقای وزیر کشاورزی.
۶ - تقدیم لایحه معافیت ماشین‌های کشاورزی از حقوق گمرکی و عوارض از طرف آقای وزیر کشاورزی
وزیر کشاورزی- لایحه‌ای است راجع به معافیت ماشین‌های کشاورزی از حقوق گمرکی و عوارض که تقدیم مقام ریاست برای ارجاع به کمیسیون مربوطه می‌شود.
۷ - موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
رئیس- به کمیسیون کشاورزی ارجاع می‌شود. آقای نخست وزیر تقاضا کرده‌اند برای جواب استیضاح آقای رحیمیان پس فردا معین بشود بنابراین به اطلاع آقایان می‌رسد که پس فردا دستور مجلس استیضاح است ساعت چهار بعد از ظهر روز سه‌شنبه.
(مجلس ساعت ۹ بعد از ظهر ختم گردید.)
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت
لوایح
به تاریخ ۲۳/۷/۳۲۶ شماره ۴۹۱۳۱
پیوست اسناد ۴ نسخه فارسی و ۴ نسخه انگلیسی
مجلس شورای ملی
بر حسب تصمیم شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای اجرا مواد مربوطه به منشور ملل متحد در ۲۹ تیر ۱۳۲۵ کنفرانس بین‌المللی بهداشت برای ایجاد سازمان بهداشت جهانی که منظور آن بالا بردن سطح سلامتی عموم ملل به اعلا درجه ممکنه می‌باشد مرکب از نمایندگان دول عضو سازمان ملل متحد و نمایندگان عده دولت‌های دیگر و مؤسسات بین‌المللی مختلفه در نیویورک تشکیل گردید دولت شاهنشاهی که عضو سازمان ملل متحد می‌باشد و در مسائل مربوطه به خیر بشر نیز طبق مواد منشور ملل متحد که به تصویب مجلس شورای ملی هم رسیده است همواره با ملل دیگر همکاری می‌نماید بر حسب دعوت سازمان ملل متحد و تصویب هیئت وزیران نمایندگان فنی به کنفرانس مزبور اعزام داشت که در تدوین اساسنامه سازمان بهداشت جهانی و اسناد دیگر کنفرانس شرکت نموده و بر حسب اجازه دولت اسناد زیر را که در کنفرانس تنظیم و تصویب شده بود و فی‌المجلس به امضای ۶۱ کشور رسیده در نیویورک امضا نمودند.
۱) سند نهایی کنفرانس بین‌المللی بهداشت.
۲) اساسنامه سازمان بهداشت جهانی.
۳) آیین‌نامه تأسیس کمیسیون موقت سازمان بهداشت جهانی.
۴) پروتکل مربوط به اداره بین‌المللی بهداشت عمومی.
سپس به موجب بند ب ماده ۷۹ اساسنامه مذکور در بالا بر حسب تصویب هیئت وزیران قبولی دولت شاهنشاهی در تأیید امضا اسناد بالا که توسط نمایندگان شده بود و در تاریخ ۱۵ آبان ۳۲۶ توسط سفارت‌های مربوطه شاهنشاهی به دبیرخانه سازمان ملل متحد اعلام گردیده است. چون به موجب اصل ۲۴ قانون اساسی قبول یک قرارداد بین‌المللی توسط دولت مستلزم تصویب مجلس شورای ملی است مراتب که در غیاب مجلس شورای ملی با نظر دولت انجام شده است به عرض مجلس شورای ملی می‌رسد و یک نسخه از اسناد بالا به پیوست تقدیم و پیشنهاد می‌شود قبولی دولت ایران در مورد اسناد نام برده بالا که مستلزم عضویت دولت شاهنشاهی در سازمان بهداشت جهانی است مورد تأیید و تصویب مجلس شورای ملی قرار گیرد و به این ملاحظه ماده واحده زیر را برای تصویب مجلس پیشنهاد می‌نماید:
ماده واحده- مجلس شورای ملی قبولی دولت ایران را نسبت به چهار سند پیوست تنظیم شده در کنفرانس بین‌المللی بهداشت که در ۲۹ تیر ۱۳۲۵ در نیویورک تشکیل و در تاریخ ۳۱ مرداد ۱۳۲۶ خاتمه و اسناد آن به امضا نمایندگان دولت شاهنشاهی رسیده به قرار زیر:
۱) سند نهایی کنفرانس بین‌المللی بهداشت.
۲) اساسنامه سازمان بهداشت جهانی.
۳) آیین‌نامه تأسیس کمیسیون موقت سازمان بهداشت جهانی.
۴) پروتکل مربوط به اداره بین‌المللی بهداشت عمومی.
تأیید و تصویب می‌نماید.
نخست وزیر احمد قوام، وزیرامور خارجه نوری اسفندیاری، وزیر بهداری دکتر اقبال.
قطعنامه نهایی کنفرانس بین‌المللی بهداشت.
منعقده در نیویورک از ۲۹ تیر تا ۳۱ مردادماه ۱۳۲۵(۱۹ ژوئن- ۲۲ ژوئیه ۱۹۴۶)
۱) سند نهایی کنفرانس بین‌المللی بهداشت.
۲) اساسنامه سازمان بهداشت جهانی.
۳) آیین‌نامه تأسیس کمیسیون موقت سازمان بهداشت جهانی.
۴) پروتکل مربوط به اداره بین‌المللی بهداشت عمومی.
سند نهایی کنفرانس بین‌المللی بهداشت
کنفرانس بین‌المللی بهداشت که مأمور برقراری یک سازمان بین‌المللی بهداشت از طرف شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد بود. به موجب قطعنامه مورخ ۱۵ فوریه ۱۹۴۶ که به قرار زیر می‌باشد تشکیل گردید.
شورای اقتصادی و اجتماعی با اتخاذ سند از اعلامیه‌ای که متفقاً از طرف هیئت‌های نمایندگی برزیل و چین در سانفرانسیسکو راجع به کنفرانس
بین‌المللی عمومی پیشنهاد شده و به اتفاق آراء مورد تصویب واقع گردیده بود و از لحاظ این که یک اقدام بین‌المللی در قسمت بهداشت عمومی به فوریت لازم می‌باشد.
۱) تصمیم می‌گیرد یک کنفرانس بین‌المللی که مأمور مطالعه حدود و مکانیسم اقدام بین‌المللی که در قسمت بهداشت عمومی به عمل می‌آید همچنین پیشنهادهای دایر به ایجاد یک سازمان بین‌المللی واحد ملل متحد برای بهداشت عمومی باشد تشکیل می‌دهد.
۲) از اعضای ملل متحد تمنا دارد که متخصصینی در قسمت بهداشت عمومی به سمت نمایندگان خود به کنفرانس اعزام دارند.
۳) یک کمیسیون فنی مقدماتی که مأمور مطالعه صورت مجلس و پیشنهادها می‌باشد که برای ملاحظه کنفرانس تقدیم گردد تشکیل داده و برای ایجاد کمیسیون مزبور متخصصینی را که تعیین شده‌اند یا جانشین آنها را تعیین کند:
۱) آرژانتین...
۲) بلژیک ...
۳) برزیل ...
۴) کانادا ...
۵) چین ...(جانشین ...)
۶) چکوسلواکی ...
۷) مصر ...
۸) فرانسه ...(جانشین ...)
۹) یونان ...
۱۰) هندوستان ...(جانشین ...)
۱۱) مکزیک...
۱۲) نروژ...
۱۳) لهستان...
۱۴) انگلستان...(جانشین...)
۱۵) کشورهای متحده امریکا... (جانشین...)
۱۶) یوگوسلاوی...
به عنوان مشاور نمایندگان ذیل را تعیین می‌کنند:
اداره بهداشت «پان‌امریکن»
اداره بین‌المللی بهداشت عمومی
سازمان بهداشت جامعه ملل و «اونرا»
۴) کمیسیون فنی مقدماتی را دعوت می‌کند که منتها در ۱۵ مارس ۱۹۴۶ تشکیل یافته و گزارش خود را (متضمن دستور جلسه یادداشت شده) همچنین پیشنهادی را که باید اعضای ملل متحد و شورا منتها در اول مه ۱۹۴۶ تسلیم گردد تقدیم نماید.
۵) تصمیم می‌گیرد که کلیه نظریات و عقایدی را که ممکن است در جریان دومین دوره اجلاسیه خود راجع به گزارش کمیسیون فنی مقدماتی ابراز نماید به کنفرانس بین‌المللی که در نظر گرفته شده است ابلاغ گردد.
۶) به دبیر کل مأموریت می‌دهد که منتها در ۲۰ ژوئن ۱۹۴۶ کنفرانس را تشکیل داده و محل انعقاد آن را با مشورت رئیس شورا انتخاب نماید. اعلامیه راجع به تشکیل کنفرانس بین‌المللی بهداشت به اتفاق آراء در کنفرانس ملل متحد بر طبق سازمان بین‌المللی سانفرانسیسکو تصویب گردید کنفرانس بین‌المللی بهداشت از تاریخ ۱۹ ژوئن تا ۲۲ ژوئیه ۱۹۴۶ در شهر نیویورک تشکیل گردید.
دول کشورهای مذکوره ذیل در کنفرانس نمایندگی داشته‌اند.(۵۱ کشور) آرژانتین، استرالیا، بلژیک، بلویا، برزیل، روسیه سفید، کانادا، شیلی، چین، کلومبیا، کستاریکا، کوبا، چکوسلواک، دانمارک، جمهوری دومینکن، اکواتر، مصر، سان سالوادر، حبشه، فرانسه، یونان، گواتمالا، هاییتی، هندوراس، هند، ایران، عراق، لبنان، لیبریا، لوکزامبورگ، مکزیک، هلند، زلند جدید، نیکاراگا، نروژ، پاناما، پاراگوئه، پرو، لهستان، فیلیپین، عربی سعودی، سوریه، ترکیه، اوکراین، روسیه، افریقای جنوبی، انگلستان، امریکا، اوروگوئه، ونزوئلا، یوگواسلاو.
از دول کشورهای ذیل ناظرینی در کنفرانس داشته‌اند:(۱۳ کشور):
آلبانی، اطریش، بلغار، ایرلند، فنلاند، هنگری، ایسلاند، ایتالیا، پرتقال، سیام، سوئد، سوئیس و ماوراء اردن.
از دول کشورهای ذیل دعوت شده بود که ناظرینی به کنفرانس اعزام دارند ولی نمایندگی در آن نداشتند.
افغانستان، رومانی، یمن(۳ کشور)
مقامات بازرس متحدین در آلمان و در ژاپن و کره ناظرینی در کنفرانس داشتند.(۳ کشور)
سازمان بین‌المللی ذیل ناظرینی در کنفرانس داشتند:
سازمان ارزاق و فلاحتی- سازمان بین‌المللی موقت هواپیمایی کشوری، سازمان بین‌المللی کار (انسکو) اتحادیه جمعیت‌های صلیب سرخ «انرا»- اداره بین‌المللی بهداشت عمومی- اداره بهداشت اتحاد امریکا اتحادیه جهانی سندیکاها. کنفرانس پیشنهادهایی را که در اختیار داشت و قطعنامه‌هایی را که از طرف کمیسیون مقدماتی فنی خبره‌ها اتخاذ شده بود به عنوان اساس مذاکرات برای اساسنامه سازمان جهانی مورد استفاده قرار داد. کمیسیون بر طبق قطعنامه شورای اقتصادی و اجتماعی مورخ ۱۵ فوریه ۱۹۴۶ تأسیس یافته بود و نیز عده پیشنهاد از طرف دول و سازمان‌های مختلفه به کنفرانس تقدیم گردید از مذاکرات کنفرانسی که در مسوده‌ها و گزارش‌های کمیسیون‌های فرعی مربوطه و همچنین در مسوده‌ها و گزارش‌های دوره اجلاسیه عمومی به ثبت رسیده اسناد ذیل که به طور جداگانه امضا شده‌اند به وجود آمده است.
اساسنامه سازمان جهانی بهداشت.
موافقت‌نامه برای تأسیس یک کمیسیون موقت سازمان جهانی بهداشت.
پروتکل راجع به اداره بین‌المللی بهداشت عمومی.
کنفرانس قطعنامه ذیل را اتخاذ کرده است:
کنفرانس از اقداماتی که قبلاً از طرف دبیر کل ملل متحد برای تأمین وسایل لازم به منظور ادامه فعالیت‌هایی که به عهده سازمان بهداشت جامعه ملل می‌باشد به طوری که به موجب قطعنامه ۷۵ کمیسیون مقدماتی فنی مورخ پنجم آوریل ۱۹۴۴ توصیه گردیده است با رضایت خاطر اتخاذ سند کرده و برای احتراز از این که دو اداره توأماً کار یک اداره را انجام ندهند از دبیر کل ملل متحد تقاضا می‌کند که همین که امکان‌پذیر گردید کارهای سازمان بهداشت اتحاد ملل متحد را به کمیسیون موقت سازمانی جهانی انتقال دهد.
در شهر نیویورک در تاریخ ۲۲ ژوئیه ۱۹۴۴ در یک نسخه به زبان انگلیسی و چینی و استانبولی و فرانسه و روسی که بالسویه دارای اعتبار می‌باشد تحریر یافت، متن‌های اصلی در آرشیو ملل متحد گذارده خواهد شد. دبیر کل ملل متحد سواد مصدق به هر یک از دولی که در کنفرانس نمایندگی داشته‌اند خواهد فرستاد:
اساسنامه سازمان بهداشت جهانی
دولی که عضویت این مجمع را دارا می‌باشند اعلام می‌دارند که با موافقت با منشور ملل متفق اصول زیرین اساس سعادت ملل و سازگاری روابط و تأمین امنیت آنها می‌باشد علامتی مبنی است بر رفاه کامل جسم و روح جامعه و صرفاً عبارت از فقدان ناخوشی یا ناتندرستی نیست.
یکی از حقوق اساسی هر ذی‌روحی این است که به بهترین حالت رفاه و سلامتی دسترسی یابد و اختلاف نژاد و مذهب و عقاید سیاسی و وضع اقتصادی و اجتماعی مانع از حصول به این مقصد نباید باشد.
سلامتی کلیه ملل شرط اساسی صلح و امنیت جهانی است و رسیدن به این شرط بدون همکاری جدی اشخاص و دول امکان پذیر نیست.
نتایج حاصله از این همکاری به منظور بهبود و صیانت سلامتی برای هر کس ذی‌قیمت است. عدم تساوی کشورهای مختلف برای بهبود سلامتی و مبارزه بر علیه امراض مخصوصاً امراض ساریه خطری است که عامه را تهدید می‌کند.
پرورش افراد سالم دارای اهمیتی است عظیم و ایجاد قوه‌ای که مجال بدهد انسان یا محیطی که دائماً در تغییر و تبدیل می‌باشد زندگی کند شرط اساسی پرورش است:
مستفید شدن تمامی دول از معلومات و تجارب علمی و طبی و معرفت‌الروحی نیز شرط اصلی نیل به عالی‌ترین مدارج سلامتی می‌باشد.
تنویر افکار عامه و همکاری عملی عامةالناس اهمیتی اصلی برای بهبود مردم و سلامتی ملل دارد.
حکومت‌ها مسئول حفظ سلامتی ملل خودشان می‌باشند و نمی‌توانند از عهده این مسئولیت برآیند مگر آن که اقدامات صحی و اجتماعی متناسبی به عمل آورند.
با قبول کردن این اصول برای همکاری به منظور بهبود و حفظ سلامت تمام ملل دول امضا کننده با این اساسنامه موافقت خودشان را اعلام و به موجب این اساسنامه بنای سازمان بهداشت جهانی را به عنوان مؤسسه مخصوص ملل متفق اظهار می‌دارند.
فصل اول
مقصود
ماده اول- مقصود سازمان بهداشت جهانی (که ذیلاً سازمان نامیده می‌شود) عبارت است از بالا بردن سطح سلامتی تمام افراد بشر به بلندترین مدارج ممکنه.
فصل دوم
وظایف
ماده دوم- برای نیل به مقصود وظایف ذیل را سازمان به عهده می‌گیرد.
الف-اموری را که مربوط به سلامتی است و جنبه بین‌المللی دارد این سازمان اداره می‌کند و به آنها ترتیب و نظم می‌دهد.
ب- برقراری و حفظ همکاری عملی با ملل متحد و مؤسسات وابسته و ادارات دولتی بهداشتی و گروه‌های فنی و سایر سازمان‌هایی که به نظر لازم بیاید.
ج- کمک به حکومت‌هایی که برای تقویت سرویس‌های بهداشتی خود استعانت بطلبند.
د- تهیه معاونت‌های فنی مخصوص و در موارد فوری مساعدت‌های لازم به حکومت‌هایی که درخواست این معاونت‌ها و مساعدت‌ها را بنمایند.
ه- بنا به تقاضای ملل متحد تهیه یا کمک در تهیه سرویس‌های بهداشتی و کمک به گروه‌های مخصوص از قبیل مللی که تحت قیمومت می‌باشند.
و- ایجاد و ادامه سرویس‌های اداری و سرویس‌های فنی که لازم به نظر برسند من جمله سرویس‌های مربوط به اپیدمپولژی و سرویس‌های آمار و احصا.
ز- تقویت و توسعه اقدامات برای مرتفع ساختن امراض ساریه و غیره ساریه و غیره.
ح- تقویت اقدامات برای جلوگیری از خسارات ناشیه از سوانح و وقایع دراین مورد اگر ضرورت اقتضا کرد با سایر مؤسسات اشتراک مساعی خواهد شد.
ط- تقویت و در صورت لزوم همکاری با سایر بنگاه‌های ذی تخصص برای بهبودی تغذیه و مسکن و بهداشت و تفریح‌ها و بهبود شرایط اقتصادی و کار و هر نوع دیگر از عوامل صحی مربوط به محیط زندگی.
ی- مساعد نمودن اشتراک مساعی بین گروه‌های علمی و گروه‌های حرفتی که در اعتلا و ترقی بهداشت و سلامتی بذل جهد می‌کنند.
ک- تهیه طرح‌های قرارداد و مقاولات و پیمان‌ها و دادن توصیه‌ها و سفارشات در باره مسائل بین‌المللی بهداشت و انجام اقداماتی که منظور و مقصود سازمان را تعیین نماید.
ل- ترقی و پیشرفت دادن به اقداماتی که با بهداشت و رفاه حال مادران و فرزندان مساعد باشد و مساعد نمودن استعداد آنها با زندگانی در محیطی که در شرف تغییر و تکامل دائمی است.
م- مساعد نمودن هر فعالیتی در زمینه بهداشت و سلامتی معنوی و اخلاقی مخصوصاً فعالیت‌هایی که موجب روابط حسنه و سازگاری بین ابنا بشر باشد.
ن- تقویت و راهنمایی هر نوع تحقیق و پژوهشی که مربوط به سلامتی و بهداشت باشد.
ص- بهبود تعلیم و آموزش برای تهیه مأمورین بهداری و مباشرین صحی و پزشکان و سایر فنون وابسته به آنها.
ع- مطالعه و شناساندن اصول فنی اداری و اجتماعی بهداشت عمومی و مواظبت‌های طبی چه برای جلوگیری از مرض و چه برای شفای درد و شناساندن سرویس‌های مریضخانه‌ای و امنیت اجتماعی در این مورد اگر ضرورت اقتضا نمود از طلب کمک مؤسسات ذی‌تخصص دریغ نخواهد شد.
غ- دادن هر گونه اطلاعات و هر نوع نصیحت و اندرز و هر قسم مساعدت در زمینه بهداشت.
ف- سعی در تنویر افکار عامه از لحاظ صحی بین تمام ملل.
س- درصورت لزوم تهیه و اصلاح فهرست بین‌المللی جهات مرگ و تعلیم بهداشت عمومی.
ق- در صورت ضرورت و در حدود توانایی متحدالشکل نمودن سبک تشخیص امراض.
ر- توسعه ایجاد و تشویق میزان‌های بین‌المللی درباره غذا و محصولات علم‌الحیات و محصولات دولتی و ترکیبات متشابه آن.
ش- توسل به هر اقدامی که نیل به مقصود سازمان را تعیین نماید.
فصل سوم
اعضا و اعضا وابسته
ماده سوم- هر دولتی می‌تواند عضویت سازمان را تقاضا کند.
ماده چهارم- دول عضو ملل متحده می‌توانند با امضا کردن این اساسنامه و یا قبول نمودن آن بر طبق مقررات فصل نوزدهم و طبق قوانین اساسی خود عضو شوند.
ماده پنجم- از دولی که دعوت شده است ناظری به کنفرانس بین‌المللی بهداشت که در ۱۹۴۶ در نیویورک منعقد می‌شود اعزام دارند این قبیل دول می‌توانند با امضا کردن اساسنامه حاضر و یا با قبول کردن این اساسنامه به هر نحوی که میل دارند به موجب مقررات فصل نوزده و با رعایت قوانین اساسی خود به عضویت قبول شود به این شرط که امضا آنها یا قبولی آنها قبل از اولین دوره اجلاسیه مجمع عمومی بهداشت قطعیت پذیرد.
ماده ششم- گذشته از شرایط هر نوع موافقت‌نامه‌ای که بعدها این ملل متفقه و سازمان به عمل خواهد آمد و مطابق فصل شانزده به تصویب خواهد رسید دولی که بر طبق مقررات مواد ۴ و ۵ عضو سازمان نشده‌اند در صورتی می‌توانند به عضویت پذیرفته شوند که تقاضای آنها به اکثریت عادی مجمع بهداشت قبول شود.
ماده هفتم- اگر یکی از دول عضو تعهدات مالی خود را نسبت به سازمان انجام نداد و یا به ملاحظات استثنایی دیگر مجمع بهداشت می‌تواند اگر مقتضی دانست مزایایی که وابسته به حق رأی آن دولت است معلق سازد و از سرویس‌هایی که بهره‌مند می‌شود او را محروم بدارد. مجمع بهداشت حق دارد همان مزایای مربوط به حق رأی و سرویس‌ها را ثانیاً برقرار نماید.
ماده هشتم- سرزمین‌ها یا عده‌ای از سرزمین‌هایی که مسئولیت اداره روابط بین‌المللی خودشان را بر عهده ندارند می‌توانند به عنوان عضو وابسته در مجمع بهداشت پذیرفته شوند به این شرط که تقاضای این سرزمین‌ها یا عده‌ای از این سرزمین‌ها از طرف عضو یا مقام دیگری که مسئولیت اداره روابط بین‌المللی آنها را در دست دارد به عمل آید. نمایندگان اعضا وابسته به مجمع عمومی بهداشت باید دارای صلاحیت فنی در مسائل صحی باشند و باید از بین جمعیت بومی انتخاب بشوند. حقوق و حدود آنها و تعهدات اعضا وابسته از طرف مجمع عمومی بهداشت تعیین خواهد شد.
فصل چهارم
دستگاه‌های مربوط به کار
ماده نهم- وظایف و تکالیف سازمان را مقامات زیرین انجام می‌دهند:
الف- مجمع بهداشت جهانی که من بعد مجمع بهداشت نامیده می‌شود.
ب- شورای اجرایی که من بعد شورا نامیده می‌شود.
ج- دبیرخانه.
فصل پنجم
مجمع بهداشت جهانی
ماده دهم- مجمع بهداشت از نمایندگان دولی که عضویت دارند تشکیل می‌شود.
ماده یازدهم- هر دولت عضو حداکثر دارای ۳ نماینده است که یکی از آنها از طرف دولت عضو به عنوان رئیس معرفی می‌شود این نمایندگی باید صالح‌ترین اشخاص که از نظر فنی تخصص در امور بهداشت دارند انتخاب شده باشند و بهتر است که نماینده وزارت بهداری دولت عضو باشد.
ماده دوازدهم- اعضا علی‌البدل و مشاورین نیز می‌توانند با هیئت این نمایندگی همراه باشند.
ماده سیزدهم- جلسه معمولی و عادی مجمع بهداشت سالی یک بار منعقد می‌شود.
و جلسه فوق‌العاده به هر اندازه که مقتضیات ایجاب نماید تشکیل خواهد گردید. جلسات فوق‌العاده بنا بر تقاضای شورا و یا بنابر تقاضای اکثریت دول عضو تشکیل می‌گردد.
ماده چهاردهم- مجمع بهداشت در ضمن هر جلسه سالیانه مملکت یا ناحیه‌ای را که جلسه بعد باید در آن تشکیل شود انتخاب می‌کند و شورا بعداً محل را تعیین می‌کند. محلی را که باید در آن جلسه فوق‌العاده تشکیل شود شورا تعیین می‌نماید.
ماده پانزدهم- پس از مشاوره با دبیرخانه کل ملل متحد شورا تاریخ هر جلسه سالیانه و هر جلسه فوق‌العاده را تعیین می‌کند.
ماده شانزدهم- مجمع بهداشت رئیس و سایر صاحب منصبان را در ابتدای هر جلسه سالیانه انتخاب می‌کند و آنها وظایف خودشان را تا انتخاب جانشینان خود را انجام می‌دهند.
ماده هفدهم- مجمع بهداشت نظامنامه خود را تدوین می‌کند.
ماده هیجدهم- وظایف مجمع بهداشت عبارتند از:
الف- تعیین خط مشی سازمان.
ب- انتخاب دولی که برای عضویت شورا باید یک نفر نماینده تعیین نمایند.
ج- تعیین مدیر کل.
د- مطالعه و تصویب گزارش‌ها و عملیات شورا و مدیر کل و دادن دستورهای لازم به شورا در صورتی
که اتخاذ بعضی تصمیمات و اجرا بعضی تحقیقات لازم باشد و تقاضای وصول گزارش‌هایی که ضروری به نظر برسد.
ه- ایجاد کمیسیون‌هایی که برای عملیات سازمان ضروری باشد.
و- نظارت در سیاست مالی سازمان و بحث در بودجه و تصویب آن.
ز- دادن تعلیمات به شورا و مدیر کل برای جلب توجه دول عضو و سازمان‌های بین‌المللی و دول عضو و سازمان‌های بین‌المللی و دولتی و غیر دولتی نسبت به هر موضوعی که مربوط به امور بهداشت باشد و مجمع بهداشت آن را مفید تشخیص بدهد.
ح- دعوت کردن از هر سازمان بین‌المللی یا ملی دولتی یا غیر دولتی که عهده‌دار مسئولیتی شبیه به مسئولیت سازمان باشد برای تعیین نمایندگان جهت حضور در جلسات یا کمیسیون‌ها یا کنفرانس‌هایی که در تحت سیاست سازمان تشکیل می‌شود این قبیل اعضا حق رأی نخواهند داشت. اگر دعوت از سازمان‌های ملی به عمل آید صدور دعوت‌نامه‌ها منوط به موافقت دولت مربوطه می‌باشد.
ط- مطالعه در توصیه‌ها و سفارشاتی که مربوط به بهداشت است و از طرف مجمع عمومی و یا شورای اقتصادی و اجتماعی یا شوراهای امنیت و قیمومت ملل متحد به عمل می‌آید و آگاه نمودن آنها از اقداماتی که سازمان برای اجرای آن سفارشات به عمل آورده است.
ی- آگاه ساختن شورای اقتصادی و اجتماعی از هر قراری که بین سازمان ملل متحد داده شده است.
ک- تصویب و تشویق ایجاد مطالعات و تبعات در زمینه بهداشت و از این حیث استفاده نمودن از اعضا و پرسنل سازمان و یا ایجاد مؤسساتی که برای این تحقیقات مفید باشد و با همکاری با مؤسسات رسمی و غیر رسمی هر دولت عضو با موافقت دولت مربوطه.
ل- ایجاد هر نوع مؤسسه را که مقتضی بدانند.
م- اتخاذ هر تصمیمی که اجرای منظور سازمان را تأمین نماید.
ماده نوزدهم- مجمع بهداشت اختیار دارد هر نوع مقاوله‌نامه و قراردادی که مربوط به هر موضوعی که در صلاحیت سازمان می‌باشد تهیه و تصویب نماید اکثریت دو ثلث مجمع بهداشت برای تصویب مقاوله‌نامه‌ها و قراردادها ضروری است. برای هر یک از دول عضو هنگامی که آن را طبق قوانین جاریه خود تصویب نمود قابل اجرا است.
ماده بیستم- هر دولت عضو متعهد است در مدت ۱۸ ماه پس از تصویب قرارداد یا مقاوله‌نامه از طرف مجمع بهداشت اقداماتی را که مربوط به قبولی این قراردادها است به عمل آورد. هر دولت عضو اقداماتی را که به عمل آورده است به مدیر کل ابلاغ و اعلام خواهد نمود و اگر این قرارداد یا مقاوله‌نامه را در مدت مقرر تصویب ننمود اظهارنامه که جهات عدم تصویب آن را حاوی است تقدیم خواهد نمود. در صورت قبول هر دولت عضو متعهد می‌شود که بر طبق فصل چهاردهم یک گزارش سالیانه به مدیر کل تقدیم کند.
ماده بیست و یکم- مجمع بهداشت اختیار دارد آیین‌نامه‌ها و مقرراتی درباره مسائل ذیل تدوین نماید.
الف- هر اقدام صحی و قرنطینه‌ای و یا هر عملی که باعث جلوگیری سرایت مرضی از کشوری به کشور دیگر گردد.
ب- فهرست‌هایی راجع به امراض و علل فوت و دستورهایی برای بهداشت عمومی.
ج- تهیه مقررات متعددی برای تشخیص امراض که آن مقررات به طور بین‌المللی مجری گردد.
د- تهیه مقیاس‌های منظمی درباره پاکی و تأثیر مواد علم‌الحیاتی و دارویی و محصولات مشابه آنها که در تجارت بین‌المللی رایج می‌باشد.
ه- شرایط تبلیغ و انتشار محصولات دوایی و علم‌الحیاتی و محصولات مشابه آنها که در تجارت بین‌المللی رایج می‌باشد.
ماده بیست ودوم- آیین‌نامه‌هایی که در اجرای ماده ۲۱ وضع و تدوین می‌شوند از طرف کلیه دول عضو مجری می‌گردند به شرطی که موضوع تصویب آنها از طرف مجمع بهداشت رسماً به اطلاع عضو رسیده باشد فقط اعضایی که در مدت مهلت مقرر عدم اجرای آنها را و یا با رعایت پاره‌ای احتیاطات در اجرای آنها را به مدیر کل اعلام دارند از اجرای آیین‌نامه‌ها معاف می‌باشند.
ماده بیست و سوم- مجمع بهداشت حق دارد به دول عضو هر نوع سفارش و توصیه‌ای را که در صلاحیت سازمان باشد بنماید.
فصل ششم
شورای اجرایی
ماده بیست و چهارم- شورای اجرایی از ۱۸ نفر تشکیل می‌شود که هر یک نماینده یکی از دول عضو خواهد بود مجمع بهداشت با در نظر گرفتن تقسیمات عادلانه جغرافیایی از هر دولتی که باید نماینده در شورا دارا باشد دعوت می‌کند و هر یک از دول شخصی را که از لحاظ فنی در مسائل بهداشت صالح باشد به آنجا گسیل می‌دارد این شخص می‌تواند جانشین‌ها و مشاورینی همراه داشته باشد.
ماده بیست و پنجم- اعضا برای سه سال انتخاب می‌شوند و تجدید انتخاب نیز مجاز است ولی درباره اعضایی که در اولین جلسه مجمع بهداشت انتخاب شده‌اند دوره عضویت شش نفر آنها عبارت خواهد بود از یک سال و دوره مأموریت ۶ نفر دیگر عبارت خواهد بود از دو سال و انتخاب آنها به وسیله قرعه به عمل می‌آید.
ماده بیست و ششم- شورا لااقل سالی دوبار تشکیل می‌شود و محل انعقاد جلسات خود را قبلاً تعیین می‌کند.
ماده بیست و هفتم- رئیس شورا از بین اعضا انتخاب می‌شود و فوراً آیین‌نامه خودش را تدوین می‌کند.
ماده بیست و هشتم- وظایف اعضا از این قرار است:
الف- اجرای تصمیمات و دستورهای مجمع بهداشت.
ب- قوه اجرائیه مجمع بهداشت بر عهده شورا است.
ج- اجرای هر وظیفه‌ای که از طرف مجمع بهداشت به او رجوع شود.
د- دادن عقیده خود به مجمع بهداشت درباره مسائلی که از طرف سازمان یا در اجرای مقررات مقاوله‌نامه‌ها و قراردادها و آیین‌نامه‌ها به مجمع بهداشت مراجعه می‌شود.
ه- مبتکراً و بالاستقلال پیشنهادات و نظریاتی به مجمع بهداشت دادن.
و- تهیه دستور جلسه برای جلسات مجمع بهداشت.
ز- تهیه و تدوین برنامه‌های کلی برای مدت معین کار و تقدیم آن برای مطالعه و تصویب به مجمع بهداشت.
ح- مطالعه در هر امری در حدود صلاحیت سازمان می‌باشد.
ط- اخذ هر تصمیم فوری که هر پیش آمد فوری آن را ایجاب نماید. در حدود وظایف و در حدود توانایی مالی سازمان و مخصوصاً می‌تواند مدیر کل را مجاز نماید که اقدامات لازم برای جلوگیری امراض ساریه به عمل آورد و یا دستگیری و کمک صحی به آسیب‌دیدگان سوانح بنماید و هر تحقیق و مطالعه فوری را که مدیر کل یا یکی از دول عضو تقاضا نماید به عمل آورد.
ماده بیست و نهم- شورا به نام مجمع بهداشت تمام وظایف و اختیاراتی را که مجمع دارا است می‌تواند انجام دهد.
فصل هفتم
دبیرخانه
ماده سیام- دبیرخانه عبارت است از مدیر کل و اعضای فنی و اداری لازم برای سازمان.
ماده سی و یکم- مدیر کل از طرف مجمع بهداشت و بنا به پیشنهاد شورا بر حسب مقرراتی که مجمع وضع می‌نماید تعیین خواهد گردید مدیر کل تابع شورا بوده و ریاست فنی و اداری سازمان را دارا می‌باشد.
ماده سی و دوم- مدیر کل به مناسبت شغل خود دبیر مجمع شورا و کلیه کمیسیون‌ها و کمیته‌های سازمان و کنفرانس‌هایی که از طرف سازمان مزبور تشکیل می‌شود خواهد بود نام برده ممکن است این وظایف را به اشخاص دیگری محول نماید.
ماده سی و سوم- مدیر کل یا نماینده او می‌تواند با موافقت اعضا ترتیبی بدهد که او را مجاز سازد که برای انجام وظایف خود دسترسی مستقیمی به ادارات مختلفه آنها مخصوصاً به دوایر بهداشتی و سازمان‌های بهداشتی ملی اعم از دولتی و غیردولتی داشته باشد. به علاوه مدیر کل می‌تواند ارتباط مستقیمی با سازمان‌های بین‌المللی که فعالیت آنها در حدود حوزه صلاحیت سازمان باشد پیدا کند. نام برده ادارات محلی را نسبت به کلیه مسائلی که مربوط به قسمت‌های تابعه آنها باشد مطلع خواهد ساخت.
ماده سی و چهارم- مدیر کل همه ساله وضعیت مالی و بودجه تخمینی سازمان را به شورا تقدیم خواهد نمود.
ماده سی و پنجم- مدیر کل کارمندان دبیرخانه را طبق آیین‌نامه استخدامی که از طرف شورا تدوین گردیده است تعیین خواهد نمود.
موضوع مهم در استخدام کارمند این است که جنبه سودمندی و درستی و بین‌المللی بودن دارالانشاء به حد اعلی محفوظ بماند به علاوه هنگام انتخاب کارمند برای دبیرخانه باید جهات جغرافیایی رعایت شود که حتی‌الامکان کارمندان از نقاط مختلفه جهان انتخاب شوند.
ماده سی و ششم- شرایط خدمت کارمندان سازمان حتی‌الامکان با شرایط کار مستخدمین سایر سازمان‌های ملل متحد برابری خواهد نمود.
ماده سی و هفتم- مدیر کل و کارمندان دبیرخانه برای انجام وظایف خود نباید از هیچ دولت یا مؤسسه خارج از سازمان کسب دستور نمایند و به علاوه باید از انجام هر اقدامی که به جنبه بین‌المللی بودن آنها لطمه وارد سازد احتراز ورزند.
هر یک از اعضا سازمان به نوبه خود تعهد می‌نماید که جنبه بین‌المللی بودن مطلق مدیر کل و کارمندان را محترم شمرده آنها را تحت نفوذ خود قرار ندهد.
فصل هشتم
کمیته‌ها
ماده سی و هشتم- شورا هر کمیته را که مجمع بهداشت لازم بداند تشکیل خواهد داد و همچنین مبتکراً و یا بنا به پیشنهاد مدیر کل می‌تواند هر نوع کمیته‌های دیگری را که در حدود صلاحیت و یا برای اجرای مقاصد سازمان لازم باشد تشکیل دهد.
ماده سی و نهم- شورا گاه گاه و در هر حال سالی یک مرتبه در لزوم ادامه کمیته‌ها تجدید نظر خواهد نمود.
ماده چهلم- شورا ممکن است ترتیب تشکیل کمیته‌های مختلط و یا شرکت در کمیته‌های مختلط سایر مؤسسات و سازمان‌ها را داده و همچنین می‌تواند در کمیته‌های سایر سازمان‌ها نماینده ارسال دارد.
فصل نهم
کنفرانس‌ها
ماده چهل و یکم- مجمع بهداشت یا شورا می‌تواند کنفرانس‌های محلی یا عمومی یا فنی و یا هر کنفرانسی که جنبه اختصاصی برای مطالعه مسائل و قضایای مزبور به سازمان داشته باشد تشکیل دهد و از بنگاه‌های بین‌المللی برای شرکت در این کنفرانس‌ها و از بنگاه‌های ملی نیز با رضایت دولت مربوطه آنها دعوت نماید خواه آن بنگاه‌ها جنبه ملی داشته باشند خواه دارای جنبه دولتی- ترتیبات این مشارکت از طرف مجمع بهداشت یا شورا تعیین می‌گردد.
ماده چهل و دوم- شورا در صورتی که در این کنفرانس‌ها خود را ذی‌نفع بداند می‌تواند در آنها مشارکت نماید.
فصل دهم:
محل انعقاد
ماده چهل و سوم- محل انعقاد سازمان از طرف مجمع بهداشت و پس از مشاوره با ملل متفق تعیین می‌گردد.
فصل یازدهم
موافقت‌های منطقه
ماده چهل و چهارم- الف- مجمع بهداشت گاه به گاه نواحی جغرافیایی را که در آن ایجاد یک سازمان منطقه باشد تعیین می‌نماید.
ب- مجمع بهداشت می‌تواند با موافقت اکثریت دول عضو در ناحیه معینه یک سازمان منطقه تأسیس نماید که احتیاجات مخصوص آن ناحیه را مرتفع سازد. در هیچ ناحیه‌ای بیش از یک سازمان منطقه نمی‌توان تأسیس نمود.
ماده چهل و پنجم- هر یک از سازمان‌های منطقه بر طبق این اساسنامه عضو لاینفک سازمان خواهد بود.
ماده چهل و ششم- هر یک از سازمان‌های منطقه شامل یک کمیته منطقه و یک دفتر منطقه می‌باشد.
ماده چهل و هفتم- کمیته‌های منطقه از نمایندگان دول عضو و از اعضا وابسته ناحیه مربوطه تشکیل می‌شود. اراضی و یا مجموعه‌ای از اراضی یک ناحیه که مسئول اداره روابط بین‌المللی خود نیستند و عضو وابسته نیز نمی‌باشند حق دارند در این کمیته‌های محلی نمایندگی و شرکت داشته باشند. نوع و حدود و حقوق و وظایف این قبیل اراضی یا مجموعه‌ای از اراضی نسبت به کمیته‌های منطقه از طرف مجمع بهداشت با مشورت دولت عضو یا هر مقامی که مسئول اداره روابط بین‌المللی آنها است و با مشورت دول عضو آن ناحیه تعیین می‌شود.
ماده چهل و هشتم- کمیته‌های منطقه هر موقع و به هراندازه که لازم باشد تشکیل می‌شود و محل انعقاد هر جلسه‌ای را تعیین می‌نماید.
ماده چهل و نهم- کمیته‌های منطقه آیین‌نامه خودشان را تعیین و تصویب می‌کنند.
ماده پنجاه- وظایف کمیته منطقه از این قرار می‌باشد.
الف- تهیه برنامه و خط مشی که صرفاً به مسائل منطقه مربوطه باشد.
ب- نظارت در فعالیت‌های دفتر منطقه.
ج- پیشنهاد به دفتر منطقه برای انعقاد کنفرانس‌های فنی و هر نوع کار یا تحقیق و مطالعه اضافی درباره مسائل بهداشتی و کسب نظر کمیته منطقه در مواردی که آن نظر برای نیل به مقصود سازمان در آن منطقه مقتضی تشخیص گردد.
د- همکاری با کمیته‌های منطقه مربوط ملل متفق و یا سایر بنگاه‌های ذی‌تخصص و یا سایر سازمان بین‌المللی محلی که با سازمان منافع مشترکی دارا باشند.
ه- تقدیم نظریات به سازمان به وسیله مدیر کل درباره مسائل بین‌المللی بهداشت که اهمیت آن از حدود اختیارات کمیته محلی تجاوز نماید.
و- توصیه در اعطای اعتبارات منطقه اضافی از طرف حکومت‌های احی مربوطه چنانچه بودجه مرکزی سازمان برای انجام وظایف در آن ناحیه غیر ممکن تشخیص شود.
ز- هر نوع وظیفه دیگری که از طرف مجمع بهداشت و یا شورا و یا مدیر کل به کمیته منطقه رجوع می‌شود.
ماده پنجاه و یکم- دفتر منطقه که تحت ریاست مدیر کل سازمان قرار دارد یکی از ارکان اداری کمیته منطقه است دفتر منطقه مضافاً مکلف است در حدود آن منطقه تصمیمات مجمع بهداشت و شورا را اجرا کند.
ماده پنجاه و دوم- رئیس دفتر محلی عنوان ریاست منطقه را داشته و انتصاب او از طرف شورا با موافقت کمیته محلی به عمل می‌آید.
ماده پنجاه و سوم- اعضا دفتر منطقه بر طبق قراری که بین مدیر کل و مدیر منطقه داده می‌شود تعیین می‌گردد.
ماده پنجاه و چهارم- سازمان صحی (پان‌امریکن) که نماینده آن دفتر صحی (پان‌امریکن) خواهد بود و کنفرانس‌های صحی (پان‌امریکن) و کلیه سازمان‌های محلی بین دول دیگر که قبل از تاریخ امضا این اساسنامه به وجود آمده‌اند در موقع مقتضی به سازمان ملحق خواهند شد این الحاق به مجرد امکان و به موجب اقدام مشترک مقامات صالحه به عمل خواهد آمد.
فصل دوازدهم: بودجه ومخارج
ماده ۵۵- مدیر کل پیش‌بینی‌های بودجه سالیانه سازمان را تهیه و به شورا تقدیم می‌کند شورا نیز آن پیش‌بینی‌ها را مطالعه نموده و به مجمع بهداشت می‌فرستد و اگر نظری نسبت به آنها داشته باشد اظهار می‌دارد.
ماده ۵۶- با در نظر گرفتن حق انعقاد هر نوع موافقت‌نامه بین سازمان و ملل متفق مجمع بهداشت پیش‌بینی‌های بودجه را مطالعه و تصویب می‌نماید. و مخارج را بین دول عضو بر طبق میزانی که از طرف مجمع بهداشت تعیین گردد تقسیم می‌نماید.
ماده ۵۷- مجمع بهداشت یا شورا به نام مجمع بهداشت حق خواهند داشت عطایا و هدایایی را به سازمان تقدیم می‌نمایند پذیرفته و آنها را اداره کنند مشروط به آن که شرایط مربوط به این عطایا و اوقاف از طرف مجمع بهداشت یا شورا قابل قبول و با مقصود خط مشی سازمان موافق باشند.
ماده ۵۸- برای تأمین مخارج فوری و جلوگیری از وقایع غیرمترقب اعتبار به خصوصی در اختیار شورا گذاشته می‌شود.
فصل سیزدهم
ترتیب اخذ آراء
ماده ۵۹- هر یک از دول عضو حق یک رأی در مجمع بهداشت دارا خواهد بود.
ماده ۶۰- الف- تصمیمات مجمع بهداشت درباره مسائل مهم به اکثریت دو ثلث دول عضوی که حاضر و در رأی شرکت می‌ورزند گرفته می‌شود این مسائل عبارتند از:
تصویب عهدنامه‌ها و پیمان‌ها- تصویب قراردادهایی که سازمان ملل متفق را به سازمان و مؤسسات بین دول به موجب مواد ۶۱ و ۷۰ و ۷۲ مرتبط می‌سازد و اصلاح این اساسنامه.
ب- تصمیمات درباره سایر مسائل حتی تعیین مواد اضافی که باید با اکثریت دو ثلث تصویب شود به اکثریت ساده دول عضو که حاضر و در رأی شرکت می‌ورزند تصویب خواهد گردید.
ج- رأی در شورا و در کمیته‌های سازمان درباره مسائل متشابه بر طبق مقررات فقرات الف و ب این ماده گرفته می‌شود.
فصل چهاردهم
گزارش‌هایی که از طرف دول واصل می‌شود
ماده ۶۱- هر دولت عضو هر سال گزارشی به سازمان تقدیم و در آن اقداماتی را که به عمل آورده و ترقیاتی که برای اصلاح بهداشت اهالی حاصل شده است ذکر می‌کند.
ماده ۶۲- هر یک از دول عضو هر سال گزارشی درباره اقداماتی که بنا بر توصیه‌های سازمان و در اجرای قراردادها و آیین‌نامه‌ها به عمل آورده است خواهد داد.
ماده ۶۳- هر یک از دول عضو آیین‌نامه‌ها و گزارش‌های رسمی و احصائیه‌های مهم مربوط به بهداشت را که در مملکت او انتشار یافته است صریحاً به سازمان اعلام خواهد نمود.
ماده ۶۴- هر یک از دول عضو بنابر ترتیباتی که از طرف مجمع بهداشت برقرار می‌گردد گزارش‌هایی که درباره احصاییه‌ها و اپیدمی‌ها تهیه و تقدیم خواهد نمود.
ماده ۶۵- بنا بر تقاضای شورا هر یک از دول عضو باید در حدود امکان هر نوع اطلاعات اضافی مربوط به بهداشت را به شورا تقدیم دارد.
فصل پانزدهم
اهلیت حقوقی مزایا و معافیت‌ها
ماده ۶۶- سازمان در سرزمین هر یک از دول عضو دارای اهمیت حقوقی لازم برای نیل به مقصود و اجرای وظایف خود می‌باشد.
ماده ۶۷- الف- سازمان در سرزمین هر یک از دول عضو از مزایا و مصونیت‌هایی که برای نیل به مقصود و اجرای وظیفه‌اش لازم می‌باشد بهره‌مند خواهد بود.
ب- نمایندگان دول عضو و اشخاصی که برای عضویت شورا تعیین شده‌اند و مستخدمین فنی و اداری سازمان نیز از مزایا و مصونیت‌های لازم برای اجرای آزادانه وظیفه خودشان که مربوط به سازمان باشد بهره‌مند خواهند بود.
ماده ۶۸- این اهلیت حقوق و مزایا و مصونیت‌ها به موجب موافقت‌نامه جداگانه که سازمان تهیه خواهد نمود با موافقت دبیرکل ملل متفق و بین دول عضو منعقد خواهد شد.
فصل شانزدهم
رابطه با سایر سازمان‌ها
ماده ۶۹- سازمان به مثابه یکی از بنگاه‌های مخصوصی که به موجب ماده ۵۷ منشور ملل متفق پیش‌بینی شده است وابسته به ملل متفق می‌باشد. قرارداد یا قراردادهایی که رابطه بین سازمان را با سازمان ملل متفق معلوم می‌دارد باید به اکثریت دو ثلث در مجمع بهداشت به تصویب برسد.
ماده ۷۰- سازمان باید با بنگاه‌های بین‌الدولی که مقتضی بداند عملاً رابطه یافته و با آنها از نزدیک همکاری نماید. هر قراردادی که رسماً با این قبیل بنگاه‌ها بخواهد منعقد نماید باید به اکثریت دو ثلث از طرف مجمع بهداشت تصویب گردد.
ماده ۷۱- سازمان می‌تواند درباره مسائلی که در حدود صلاحتیش می‌باشد هر تصمیمی را که صلاح می‌داند اتخاذ کند و با سازمان‌های بین‌المللی غیر دولتی همکاری و معاونت نماید و با موافقت دولت‌های مربوط می‌تواند با سازمان‌های ملی و حکومتی و یا غیر حکومتی نیز همکاری نماید.
ماده ۷۲- به شرط این که دو ثلث اعضا مجمع بهداشت تصویب نمایند سازمان می‌تواند از پاره از بنگاه‌ها و مؤسسات بین‌المللی که مقصد و فعالیت آنها در حدود صلاحیت سازمان می‌باشد وظایف و عواید و تعهداتی را که انجام می‌داده‌اند به موجب قراردادی بین‌المللی و یا قراردادهای بین‌الاثنینی مقامات صالح سازمان‌های مربوطه به عهده بگیرد.
فصل هفدهم
تغییرات و اصلاحات
ماده ۷۳- متن اصلاحاتی که نسبت به این اساسنامه پیشنهاد شود باید از طرف مدیر کل لااقل شش ماه قبل از این که مورد بررسی مجمع بهداشت قرار گیرد به اطلاع دول رسانده شود اصلاحات پس از این که به اکثریت دو ثلث از طرف مجمع بهداشت تصویب گردید و از طرف دو ثلث از دول عضو بر طبق قوانین اساسی آنها مورد قبول قرار گرفت از طرف کلیه دول عضو باید مجرا شود.
فصل هیجدهم
تعبیر و تفسیر
ماده ۷۴- متن انگلیسی- چینی- اسپانیایی- فرانسوی و روسی- این اساسنامه متساویاً معتبرند.
ماده ۷۵- هر موضوع یا اختلافی راجع به تفسیر و یا اجرای این اساسنامه ایجاد شود که از طریق مذاکره و یا به وسیله مجمع بهداشت حل و تسویه نشود از طرف مقامات مربوطه به دیوان داوری بین‌المللی بر طبق اساسنامه آن دیوان مراجعه خواهد شد مگر این که طرفین راه دیگری برای حل اختلاف در نظر بگیرند.
ماده ۷۶- بنا به اجازه مجمع عمومی ملل متفق و یا بنا به اجازه‌ای که از مقاولات بین سازمان و ملل متفق بالنتیجه حاصل گردیده است سازمان می‌تواند از دیوان داوری بین‌المللی نسبت به هر موضوع حقوقی که مربوط به سازمان باشد نظر مشورتی و رأی دیوان داوری بین‌المللی را تقاضا نماید.
ماده ۷۷- مدیر کل می‌تواند نسبت به هر تقاضای رأی مشورتی در برابر دیوان داوری بین‌المللی نمایندگی سازمان را دارا باشد. مدیر کل باید تصمیمات مقتضی برای ارجاع امر به دیوان مذکور اظهار نماید و همچنین مدارک و نظریات مختلفی را که اظهار شده به دیوان مراجعه نماید.
فصل نوزدهم
تاریخ اجرا
ماده ۷۸- این اساسنامه با محفوظ ماندن مقررات فصل سوم برای قبول و امضا موافقت کلیه دول باز است.
ماده ۷۹- الف- دول می‌توانند با اجرای مراتب ذیل عضو تشکیلات باشند:
۱ - امضای آن بدون حفظ حق تصویب بعدی
۲ - امضا به قید تصویب بعدی یا قبولی آن
۳ - قبولی بلاشرط
ب- قبولی وارد مرحله عمل وقتی می‌شود که سند رسمی آن به مدیر کل ملل متفق تقدیم شود.
ماده ۸۰- این اساسنامه وقتی قابل اجرا می‌شود که ۲۶ دولت ملل متفق عضویت آن را بر طبق مقررات ماده ۷۹ قبول کرده باشند.
ماده ۸۱- رئیس دبیرخانه ملل متفق بر طبق ماده ۱۰۲ منشور ملل متفق این اساسنامه را پس از این که بدون قید تصویب از طرف یک دولت به امضا رسید یا در موقع تسلیم اولین سند قبولی ثبت خواهد کرد.
ماده ۸۲- دبیر کل ملل متفق عضو این اساسنامه را از تاریخ اجرای آن آگاه خواهد نمود. تاریخ قبول عضویت سایر دول را نیز به دیگران اعلام خواهد کرد.
از روی ایمان نمایندگان ذیل که اعتبارنامه‌های آنها معتبر تشخیص داده شده این اساسنامه را امضا نمودند. شهر نیویورک، بیست و دوم ژویه ۱۹۴۶- اصل این سند به زبان‌های انگلیسی، چینی، اسپانیایی، فرانسوی و روسی نوشته شده و هر یک از آنها به تنهایی معتبر است.
متن اصل را در بایگانی ملل متحد محفوظ خواهد ماند.
دبیرکل ملل متفق سواد مصدق به هر یک از دولی که در کنفرانس دارای نماینده هستند خواهد داد.
موافقت‌نامه منعقده بین دولی که در کنفرانس بین‌المللی بهداشت نیویورک که از ۱۹ ژوئن تا ۲۲ ژوئیه ۱۹۴۶ تشکیل گردیده نمایندگی داشتند.
نظر به این که دولی که در کنفرانس بین‌المللی بهداشت که از طرف شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد در نیویورک در ۱۹ ژوئن تشکیل شده بود تصمیم گرفتند که یک سازمان بین‌المللی به نام سازمان بهداشت جهانی ایجاد نمایند.
و نظر به این که امروز متن اساسنامه سازمان جهانی بهداشت را تعیین کرده و تصمیم گرفتند عجالتاً تا اجرای اساسنامه و ایجاد سازمان بهداشت جهانی به طوری که در اساسنامه پیش‌بینی گردیده است یک کمیسیون موقتی ایجاد نمایند تصمیم به مراتب زیر گرفتند:
۱ - به موجب این موافقت‌نامه یک کمیسیون موقتی سازمان بهداشت جهانی مرکب از هیجده عضو که از طرف کشورهای زیر تعیین خواهند شد ایحاد می‌شود: استرالیا، برزیل، کانادا، چین، مصر، امریکا، فرانسه، هندوستان، لیبریا، مکزیک، نرژوز، زلند جدید، پرو، انگلستان، شوروی سوسیالیستی، شوروی اوکرانی، اتحاد جماهیر شوروی، ونزوئلا، یوگسلاوی، هر یک از این دول برای حضور در کمیسیون موقتی یک شخصیت مهمی را که از لحاظ فنی در مسائل بهداشت صلاحیت داشته و جانشین‌ها و مستشارها همراه داشته باشند تعیین خواهد نمود.
۲ - کار کمیسیون موقت عبارت خواهد بود از:
الف- تشکیل اولین دوره اجلاسیه مجمع عمومی بهداشت جهانی در اسرع اوقات ممکنه و
منتهی شش ماه بعد از تاریخ اجرای اساسنامه سازمان.
ب- تهیه و تقدیم دستور موقتی این دوره اجلاسیه به امضاء‌کنندگان این موافقت‌نامه لااقل ۶ هفته قبل از دوره اجلاسیه مجمع عمومی بهداشت جهانی همچنین اسناد و توصیه‌های لازمه مربوط به آن مخصوصاً:
۱- پیشنهادهای راجع به برنامه کار و بودجه سازمان برای سال اول.
۲ - مطالعات راجع به محل مقر سازمان.
۳ - مطالعات راجع به تعیین مناطق جغرافیایی برای ایجاد احتمالی سازمان‌های منطقه‌ای که در فصل یازده اساسنامه درنظر گرفته شده و کاملاً نقطه نظر دول ذی‌نفع را رعایت خواهد کرد.
۴ - یک طرح آیین‌نامه مالی و اساسنامه پرسنلی برای تصویب از طرف مجمع عمومی برای اجرای مقررات این بند لازم خواهد بود و عطف توجه مخصوص به مذاکرات کنفرانس بین‌المللی بهداشت بشود.
ج- شروع به مذاکره با سازمان ملل متحد برای تهیه یک یا چند موافقت‌نامه به طوری که در ماده ۵۷ منشور ملل متحد و در ماده ۶۹ اساسنامه پیش‌بینی شده است این موافقت نامه یا موافقت نامه‌ها باید:
۱- یک همکاری حقیقی را بین دو سازمان در تعقیب هدف مشترک خود پیش‌بینی نمایند.
۲ - تسهیل انطباق سیاست عمومی و فعالیت سازمان با سیاست عمومی و فعالیت مؤسسات دیگر که دارای تخصص بر طبق ماده ۵۸ منشور می‌باشند.
۳- در عین حال شناختن استقلال سازمان در قسمت صلاحیت خود به طوری که در اساسنامه آن تصریح گردیده است.
د- اتخاذ تدابیر لازم برای اقدام به انتقال وظایف و فعالیت‌ها و دارایی سازمان بهداشت جامعه ملل که تا حال به سازمان ملل متحد تخصیص داده شده بود به کمیسیون رفت.
ه- اتخاذ هر گونه تدابیر لازم بر طبق مقررات پروتکل امضا شده در ۲۲ ژویه ۱۹۴۶ راجع به اداره بین‌المللی بهداشت عمومی برای انتقال مشاغل و وظایف اداره نام برده به کمیسیون موقت و اتخاذ ابتکار همه گونه تدابیر لازم برای تسهیل انتقال دارایی و دین اداره بین‌المللی بهداشت به سازمان بهداشت جهانی وقتی که موافقت‌نامه ۱۹۰۷ رم منقضی گردید.
و- اتخاذ هر گونه تدابیر لازم برای این که کمیسیون موقت بتواند مشاغل و وظایفی را که به موجب قرارداد بهداشت بین‌المللی ۱۹۴۴ به اداره معاونت و رفاهت ملل «اونرا» محول شده عهده‌دار گردیده و قرارداد بهداشتی بین‌المللی مورخ ۲۱ ژوئن ۱۹۴۶ و پروتکل تمدید قرارداد بهداشت بین‌المللی ۱۹۴۴ و قرارداد بهداشت بین‌المللی ناوبری هوایی ۱۹۴۴ که قرارداد بهداشتی بین‌المللی ناوبری هوایی ۱۲ آوریل ۱۹۳۳ و پروتکل تمدید قرارداد بهداشت بین‌المللی ناوبری هوایی ۱۹۴۴ را تغییر می‌دهد اصلاح نماید.
ز- موافقت‌نامه‌های لازم را با سازمان بهداشتی اتحاد امریکا و سایر سازمان‌های منطقه بین دول بهداشتی موجوده برای عملی کردن ماده ۵۴ قرارداد به قید تصویب مجمع عمومی بهداشتی منعقد سازد.
ح- برقراری روابط عملی و شروع مذاکرات برای انعقاد موافقت‌نامه‌ها با سازمان‌های دیگر بین‌الدول به طوری که در ماده ۷۰ اساسنامه پیش‌بینی شده است.
ط- مورد مطالعه قرار دادن موضوع روابط با سازمان‌های بین‌المللی غیر دولتی و سازمان‌های ملی بر طبق ماده ۶۱ اساسنامه و به عمل آوردن اقدامات موقت برای پیدا کردن رابطه با سازمان‌هایی که کمیسیون موقت مشورت را لازم شمرده و همکاری با آنها را مطلوب خواهد دید.
۱) برای تجدیدنظر ده ساله آتی (فهرست‌های بین‌المللی فوت) به ضمیمه فهرست‌هایی که برطبق موافقت‌نامه بین‌المللی ۱۹۳۴ راجع به آمار علل فوت اتخاذ گردیده است.
۲) تنظیم فهرست‌های بین‌المللی علل امراض
ل- برقراری ارتباط عملی با شورای اقتصادی و اجتماعی و شوراهای کمیسیون‌های آن که مفید به نظر خواهد رسید بالاخص با کمیسیون ادویه مخدره.
م- مورد مطالعه قراردادن کلیه مسائل بهداشتی که فوریت داشته و ممکن است دول به آن خاطر نشان سازند و دادن نصیحت‌های فنی راجع به آنها و جلب توجه دول و سازمان‌ها که ممکن است راجع به احتیاجات فوری در مورد بهداشت کمک نمایند و اتخاذ همه گونه تدابیر مطلوبه برای تطبیق دادن کمکی دول و سازمان‌های نام برده ممکن است بنمایند.
۳- کمیسیون موقت می‌تواند کمیته‌های فنی که مطلوب بشمارد ایجاد نماید.
۴-کمیسیون موقت رئیس و هیئت تحریریه خود را انتخاب و آیین‌نامه اختصاصی خود را تهیه می‌نماید و با هر گونه اشخاصی که ممکن است کارهای او را تسهیل نماید مشورت می‌کند.
۵-کمیسیون موقت یک نفر دبیر اجرایی را که دارای مزایای ذیل می‌باشد تعیین می‌کند.
الف- مستخدم عالی درجه فنی و اداری.
ب- وی حقاً دبیر کمیسیون موقت و تمام کمیته‌هایی که از طرف آن ایجاد می‌شود می‌باشد.
ج- مستقیماً در نزد ادارات ملی بهداشت بر طبق اسلوبی که ممکن است دول ذی‌نفع بپذیرند راه دارد.
د- کلیه کارها و وظایفی را که کمیسیون موقت ممکن است تعیین نمایند انجام می‌دهند.
۶- در حدود اجازه کلی که از طرف کمیسیون موقت داده می‌شود دبیر اجرایی مستخدمین فنی و اداری لازم را تعیین می‌نماید و در موقع تعیین آنها اصل مندرجه در ماده ۳۵ اساسنامه را مورد توجه قرار می‌دهد به علاوه این موضوع را مورد توجه قرار خواهد داد که انتخاب مستخدمین از بین مستخدمین سازمان بهداشتی جامعه ملل و اداره بین‌المللی بهداشت عمومی و شعبه بهداشت آن را مطلوب می‌باشد وی می‌تواند مستخدمین و متخصصینی را که از طرف دول در اختیار آن گزارده می‌شود تعیین نماید عجالتاً تا وقتی که اعضای خود را انتخاب نکرده از هر گونه کمک فنی و اداری که دبیر کل ملل متحد در اختیار آن می‌گذارد بتواند استفاده می‌کند.
۷-کمیسیون موقت جلسه اول خود را در نیویورک فوراً بعد از ایجاد تشکیل داده و بعداً عنداللزوم لااقل هر چهار ماه یک مرتبه تشکیل جلسه خواهد داد در هر جلسه کمیسیون موقت محل جلسه آتی خود را تعیین خواهد نمود.
۸- مصارف کمیسیون موقت به وسیله وجوهی که از طرف ملل متحد پرداخته می‌شود تأمین گردید و کمیسیون موقت برای این مقصود اقدامات لازم را با مقامات صلاحیت‌دار ملل متحد به عمل خواهد آورد وجوه مزبور کافی نباشد کمیسیون موقت می‌تواند مساعده‌های دول را قبول نماید مساعده‌های مزبور ممکن است از سهمیه‌های دول عضو سازمان صورت گیرد.
۹- دبیر اجرا مأمور تهیه بودجه و کمیسیون موقت مأمور تجدید و تصویب نظر پیش‌بینی‌های بودجه‌ای در موارد ذیل می‌شود.
الف- مربوط به ایامی که شروع آن از ایجاد کمیسیون موقت تا ۳۱ دسامبر ۱۹۴۶ می‌باشد.
ب- مربوط به ایام بعدی که در آن مدت این اقدامات لزوم پیدا می‌کند.
۱۰- کمیسیون موقت گزارشی راجع به کارهای خود به مجمع عمومی بهداشت در موقع دوره اجلاسیه اولی آن تقدیم می‌دارد.
۱۱- کمیسیون موقت بر طبق یک قطعنامه مجمع عمومی بهداشت در موقع دوره اجلاسیه اولیه آن تعیین در موقعی که دارایی و آرشیوهای کمیسیون موقت همچنین این قسمت کارمندان که لازم شمرده می‌شود به سازمان منتقل خواهد شد.
این موافقت‌نامه نسبت به کلیه امضاکنندگان از تاریخ امروز به موقع اجرا گذارده می‌شود.
بنا علیهذا نمایندگان امضاء‌کننده ذیل که کاملاً در این باب مجاز بودند این موافقت‌نامه را که به زبان انگلیسی و چینی و اسپانیایی و فرانسه و روسی تنظیم گردیده و تمام این متن‌ها بالسویه دارای اعتبار است امضا نمودند. در شهر نیویورک امضا شد- ژویه ۱۹۴۶
پروتکل راجع به اداره بهداشت بین‌المللی
ماده ۱- دول امضاکننده این پروتکل در قسمت راجع به خود موافقت دارند که وظایف و کارهای اداره بین‌المللی بهداشت عمومی را به طوری که در موافقت‌نامه نهم دسامبر۱۹۰۷ امضا شده در رم تصریح گردیده است سازمان بهداشت جهانی با کمیسیون موقتی آن عهده‌دار گردیده به قید الزامات بین‌المللی موجوده تدابیر لازم را برای این مقصود اتخاذ خواهند نمود.
ماده ۲- به علاوه دول شرکت کننده در این پروتکل در قسمت راجع به خود موافقت دارند که از بدو اجرای این پروتکل وظایف و کارهای مرجوعه به اداره بهداشت را برطبق موافقت‌نامه‌های بین‌المللی مندرجه در ضمیمه ۱ سازمان و یا کمیسیون موقتی آن عهده‌دار خواهد بود.
ماده ۳- موافقت‌نامه ۱۹۰۷ پایان یافته و اداره آن وقتی که کلیه شرکت کنندگان برای پایان آن موافقت حاصل کردند منحل خواهد گردید.
بدیهی است هر دولتی که در موافقت‌نامه ۱۹۰۷ شرکت داشته با شرکت خود در این پروتکل تقبل می‌کند که موافقت‌نامه ۱۹۰۷ را خاتمه دهد.
ماده ۴- به علاوه شرکت‌کنندگان در این پروتکل موافقت دارند که اگر فرضاً کلیه شرکت‌کنندگان به موافقت‌نامه ۱۹۰۷ رضایت ندارند که موافقت‌نامه مزبور از حالا تا ۱۵ نوامبر ۱۹۴۹ خاتمه پذیرد در این صورت باید بر طبق ماده ۸ موافقت‌نامه مزبور فسخ موافقت‌نامه ۱۹۰۷ را اعلام نمایند.
ماده ۵- هر دولتی که در موافقت‌نامه ۱۹۰۷ شرکت کرده ولی این پروتکل را امضا ننموده است در هر موقع می‌تواند با ارسال یک سند قبولی به دبیر کل سازمان ملل متفق این پروتکل را بپذیرد. دبیر کل نام برده این پذیرش را به اطلاع کلیه دولی که این پروتکل را امضا و یا آن را قبول کرده‌اند می‌رساند.
ماده ۶- این پروتکل وقتی که از طرف بیست دولت شرکت کننده در موافقت‌نامه ۱۹۰۷ مورد قبول واقع گردید به موقع اجرا گذارده خواهد شد. دول می‌توانند به ترتیب مذکوره در ذیل در این پروتکل شرکت نمایند.
الف-امضا بدون قید تصویب.
ب-امضا به قید تصویب متعاقب با قبول.
ت- قبولی عادی.
قبولی به وسیله تسلیم یک سند رسمی به دبیر کل سازمان ملل متفق صورت می‌گیرد.
ماده ۷- این پروتکل وقتی که بیست دولت شرکت‌کننده در موافقت‌نامه ۱۹۰۷ در این پروتکل شرکت کرند به موقع اجرا گذارده خواهد شد. بناء علیهذا نمایندگانی که از طرف دول متبوعه خود کاملاً مجاز بوده این پروتکل را که به زبان انگلیسی و فرانسه تنظیم گردیده و هر دو متساویاً معتبر می‌باشد در یک نسخه اصلی امضا نمودند و نسخه مزبور به رئیس دبیرخانه ملل متحد تسلیم خواهد گردید. رونوشت صحیح و رسمی آن از طرف رئیس دبیرخانه ملل متحد به هر یک از دول امضاکننده و ملحق شونده و هر دولت دیگری که در تاریخ امضای این پروتکل در موافقت‌نامه ۱۹۰۷ شرکت داشته تسلیم خواهد گردید. رئیس دبیرخانه اجرای آن را در اسرع اوقات ممکنه به هر یک از دولی که این پروتکل را پذیرفته‌اند اعلام خواهد نمود.
به تاریخ‌امروز ۱۹۴۶ از طرف دولت
آرژانتین آلبرت زوانک
استرالیا ا... تانژ
بلژیک دکترم. دولائت
بلیویا لوئیزو. سوتلو
برزیل ژرالدو ه. پولاسوزا
روسیه سفید ن. استافی اف
کانادا بروک کلاگستون
شیلی ژولیو بوستوز
چین ش ژ. ک. ل. چین یوان سمینک سی
کلمبیا کارلو اوریب اوگوئیر
کستاریکا جیم بناویدز
کوبا سانتامارینا
چکوسلواک دکتر ژوزف کانیک
دانمارک ژ. اوسکوف
جمهوری دومینیکن دکتر ل. ف. تومن
اکواتر رناوارزاسکر
مصر دکتر ا. ت. شجاع نهاالسعید نصر بی‌ام. س. ابازا
سان سالوادر ج. تسما
حبشه ج. تسما
فرانسه ژ. پاریزت
یونان دکتر فولیون کوباناریس
گواتمالا ج. موران- ژ. ا. موتوز
هائیتی رولکس لئون
هندوراس ژان مانوئل فیالوز
هند س. ک. لاشمانان س. مانی
ایران دکتر قاسم غنی- دکتر حسین حافظی
عراق س. آل زاهاوی، دکتر احسان دوگراماجی
لبنان ژرژ حکیم- دکتر ا. مخلف
الیبریا ژوزف ناک توگا- ژان. وست
لوگزامبورک دکترم. دولائت
مکزیک مان دراگن
هلند سن. وان دن برک س. بانینک و. ا. تیمرمن
زلاند جدید ت «ر» ریشو
نیکاراگا ا. سویلا ساکازا
نروژ هانس. ت. سانبرک
پاناما ژ. ژ والا رینو
پاراگوئه انجل رجینز
پرو کارکوس انریک پازسدان- ا. تارانزو
لهستان ادوارد
فیلیپین ه. لارا- والفریدو دولئون
عربی سعودی دکتر یحیی نصری- دکتر مدحت شیخ الرده
سوریه دکتر س. طرفی
ترکیه ز. ن. بارکر
اوکران ل. ای. مدود
روسیه‌ای. ای. کروت کوف
افریقای جنوب ه. س. ژیر
انگلستان ملویل. د. مکنزی. ج. ای. یاتز
امریکا توماس پاران مارتام- لپوت- فرانک چی بودرو
اوروگوئه ژوز. ا. مورا. ر. ریورو- کارلو. م. باربروس
ونزئلا ا. اریازاگزمن
یوگوسلاو دکتر. استعیر
افغانستان
آلبانی ت. جاکوا
اطریش دکتر ماریس کیزر
بلغاری دکتر د. پ. اوراهواتز
ایرلند ژان. د. ماک کرماک
فنلاند اسموتر پائینن
هنگری
ایسلند
ایطالیا گیووانی البرت- کاناپریا.
پرتغال فرانسیس کو. س. کامبورانک
رومانی
سیام بون لیانک تامتائی
سوئد
سوئیس دکتر ژ. اگستر. ا. سوتر
ماوراء اردن دکتر د. پ. توتونچی
یمن
به تاریخ ۲۰ مهر ماه ۱۳۲۶
شماره ۷۴ / ۱۱۳۸۴ / ۸۸۳۶ ک
مجلس شورای ملی
نظر به توجهات خاصی که همواره دولت به امور خیریه معطوف می‌دارد علیهذا برای مساعدت به جمعیت شیر و خورشید سرخ و بنگاه حمایت مسلولین و بنگاه نیکوکاری ماده واحده پیوست را تقدیم می‌دارد مستدعی است مقرر فرمایند به قید دو فوریت تصویب گردد.
وزیرپست و تلگراف و تلفن. جواد بوشهری.
وزیر دارایی- عبدالحسین هژیر
نخست وزیر- احمدقوام
ماده واحده
وزارت پست و تلگراف و تلفن مجاز است به منظور کمک به امور خیریه مبلغ ۵۰ دینار از هر مراسله سفارشی و بیمه اعم از داخله و خارجه و مبلغ ده ریال از هرامانت پستی اعم از داخله وخارجه دوریال از هرامانت پستی اعم از داخله و خارجه و مبلغ ۲۵ ر ۲ ریال از هر تلگراف اعم از داخله و خارجه به وسیله الصاق تمبر خیریه از فرستندگان دریافت نماید.
وجوه حاصله پس از وضع هزینه طبع تمبر با بنگاه‌های خیریه ذیل اختصاص و پرداخت می‌گردد.
(۱)به بنگاه نیکوکاری سالیانه دویست هزار ریال.
(۲) به بنگاه حمایت مسلولین ومبارزه به بیماری سل سالیانه یک میلیون و پانصد هزار ریال.
(۳) به شیر و خورشید سرخ ایران بقیه وجوه حاصله
پرداخت وجوه مزبور به وسیله خزانه‌داری کل انجام خواهد گرفت.
طرح قانونی مقام محترم مجلس شورای ملی
نظر به این که این حکومت نظامی فعلی برخلاف اصل مشروطیت و قانون اساسی و روح دموکراسی است و به تجربه ثابت شده است که دولت‌های وقت از آن استفاده اراده شخصی می‌کنند و به موجب آن هر کس و هر روزنامه را خواستند می‌گیرند و تبعید و توقیف می‌کنند و مفهوم این عمل لغو مشروطیت و قدرت قانون است ما امضاکنندگان زیر ماده واحده ذیل را به قید یک فوریت پیشنهاد می‌کنیم.
عبدالرحمن فرامرزی
ماده واحده- دولت مکلف است حکومت نظامی را در تهران با تمام مقررات مربوطه در مدت ده روز لغو نماید و بعداً هر موقع در هر نقطه اعلام حکومت نظامی مورد لزوم باشد باید قبلاً لزوم و مدت آن از طرف مجلس شورای ملی تصدیق شده باشد.
حائری‌زاده، دکتر بقایی، غ. رحیمیان، دکتر عبدالله معظمی، خسرو قشقایی، عباس اسکندری، ملک‌مدنی، محمدعلی مسعودی، جواد ملک‌پور، آقاخان بختیار، حسن مکی، س. رضوی، غلامرضا فولادوند، عباس نراقی، اردشیر شادلو و یک امضا لایقراء.
شماره ۱
به تاریخ ۱۶/۸/ ۳۲۶
گزارش از کمیسیون فرهنگ به مجلس شورای ملی
لایحه شماره ۱۱۸۵۱ دولت راجع به اجازه اعتبار مبلغ شصت و پنج میلیون ریال برای اجرای قانون تربیت معلم وتعلیمات عمومی با حضور آقای وزیر فرهنگ در کمیسیون فرهنگ مطرح با توضیحاتی که آقای وزیر فرهنگ بیان نمودند کمیسیون با ماده واحده پیشنهادی به شرح زیر موافقت نموده و اینک گزارش آن را تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید.
ماده واحده- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود مبلغ شصت و پنج میلیون ریال که شصت میلیون آن برای اجرای قانون تربیت معلم و تعلیمات عمومی و پنج میلیون ریال برای تأمین کسر مواد مربوط به تعمیرات ابنیه و اثاثیه مدارس موجود به میزان اعتبار پیش‌بینی شده سال ۱۳۲۶ وزارت فرهنگ علاوه نموده و از محل درآمد عمومی کشور در حدود وصولی‌های درآمد مزبور پرداخت نماید اضافه اعتبار مزبور به مأخذ احتیاجات سالیانه این منظور پیش‌بینی شده است مطابق صورت ریزی که وزارت فرهنگ تنظیم خواهد نمود پس از موافقت وزارت دارایی به مواد بودجه تفصیلی سال جاری وزارت فرهنگ علاوه خواهد گردید و نصف مبلغ مزبور از بابت شش ماهه آخر سال جاری قابل استفاده بوده و در حدود وصولی‌های درآمد کشور پرداخت خواهد شد.
تبصره ۱- فارغ‌التحصیل‌های دانشسراهای مقدماتی و عالی به هیچ وجه و هیچ عنوانی از این تاریخ لااقل تا مدت هفت سال حق انتقال به سایر وزارتخانه‌ها و ادارات مستقل را نخواهد داشت.
تبصره ۲- وزارت فرهنگ مکلف است فارغ‌التحصیل‌های دانشسرای عالی را در پنج سال اول خدمت برای دبیری به شهرستانها اعزام دارد و آنان نمی‌تواند در مدت مذکور در تهران و حومه به خدمت مشغول شوند.
ابوالفضل حاذقی
شماره ۲
به تاریخ ۱۶ آبان ماه ۱۳۲۶
گزارش کمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون بودجه لایحه شماره ۱۱۸۵۱ دولت راجع به اعتبار شصت و پنج میلیون ریال برای اجرای قانون تربیت معلم و تعلیمات عمومی را با حضور آقای وزیر فرهنگ مطرح نموده با توضیحاتی که آقای وزیر فرهنگ در لزوم تصویب این اعتبار دادند کمیسیون با ماده واحده گزارش کمیسیون فرهنگ موافقت نموده و اینک گزارش آن را تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید.
مخبر کمیسیون بودجه- دکتر مصباح زاده
تصویب نامه‌ها
شماره ۱۶۳۳۲ ۱۶- ۸- ۲۶
وزارت جنگ
هیئت وزیران در جلسه ۱۳ آبان ماه ۱۳۲۶ بر حسب پیشنهاد شماره ۳۷۱۱۳- ۳۹۸۷- ۱۵۵۴۱ وزارت جنگ و بر طبق تصمیم کمیسیون بازنشستگی و مستمری منعقده در ژاندارمری کل کشور تصویب نمودند که وظیفه وراث قانونی ژاندارم علی فرزند رحمت‌الله شهرت رحیمی که در تاریخ ۱۸- ۵- ۲۴ در راه انجام وظیفه مقتول گردیده از تاریخ ۱۹- ۵- ۲۴ به شرح زیر:
۱- سلطنت جابری ۳۴ ساله عیال مقتول ۶۰۰ ریال.
از صندوق بازنشستگی ارتش پرداخت و مراتب در فرمان عمومی ارتش درج شود.
تصویب‌نامه در دفتر نخست وزیر است.
م ۴۵۶۹ از طرف نخست وزیر
شماره ۱۵۸۹۸ ۱۶ ر ۸ ر ۳۲۶
وزارت کشور
هیئت وزیران در جلسه سیزدهم آبان ماه ۱۳۲۶ طبق تصویب‌نامه شماره ۳۲۹۱۴- ۶۶۷۲۳ وزارت کشور آقایان کارمندان دوره هشتم انجمن شهرداری ساری را به ترتیب زیر:
احمدمعاونیان، دکتر علی سنگ، محمود بریمانی، حسین مسیحی، مرتضی تاکامی، محمد ساداتی
تعیین و تصویب نمودند.
تصویب‌نامه در دفتر نخست وزیر است.
م- ۴۵۷۰ از طرف نخست وزیر
شماره ۱۶۸۳۰ ۱۶- ۸- ۳۲۶
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۱۱ آبان ماه ۳۲۶ بنا به پیشنهاد شماره ۲۹۴۳۲- ۸۷۲۵ وزارت راه تصویب نمودند که قسمت ۳ تصویب‌نامه شماره ۲۰۶۰۲ مورخه ۱۰ / ۶ / ۱۳۲۵ مربوط به اخذ لیتری پنجاه دینار عوارض بنزین به شرح زیر اصلاح گردد:
۲ - درآمدهای حاصله از عوارض فوق توسط وزارت دارایی وصول و به حساب مخصوص گذارده شده و مختص آسفالت‌کاری راه‌های اصلی و فرودگاه‌های هوایی کشور خواهد بود. تصویب‌نامه در دفتر نخست وزیر است.
م ۴۵۶۵ ازطرف نخست وزیر
شماره ۱۶۳۳۴ ۱۶ / ۸ / ۲۶
وزارت جنگ
هیئت وزیران در جلسه سیزدهم آبان ماه ۲۶ بر حسب پیشنهاد شماره ۹۵۹۶۰- ۶۲۷۳۵- ۶۷۹۲ وزارت جنگ و بر طبق تصمیم کمیسیون بازنشستگی و مستمری منعقده در ژاندارمری کل کشور تصویب نمودند که وظیفه وراث ژاندارم ماشاءالله فرزند یوسف شهرت ابوالحسن‌زاده که در تاریخ ۱۲ / ۲ / ۲۵ در راه انجام وظیفه مقتول گردیده از تاریخ ۱۳ / ۲ / ۲۵ به شرح زیر:
۱ - یوسف ابوالحسن زاده ماهانی ۶۹ ساله پدر مقتول ۱۵۰ ریال.
۲ - صغری ابوالحسن‌زاده ماهانی ۶۵ ساله مادر مقتول ۱۵۰ ریال.
۳- خجسته اشتری‌زاده ۲۵ ساله عیال مقتول ۱۵۰ ریال.
۴- نصرت ابوالحسن‌زاده ۳ ساله دختر مقتول ۱۵۰ ریال.
از صندوق بازنشستگی ارتش پرداخت و مراتب در فرمان عمومی ارتش درج شود.
تصویب‌نامه در دفتر نخست وزیر است.
م- ۴۵۶۱ از طرف نخست وزیر
شماره ۱۶۸۳۶ ۱۶ /۸/ ۲۶
وزارت کشور
هیئت وزیران درجلسه ۱۱ آبان ماه ۱۳۲۶ بنا به پیشنهاد شماره ۱۹۹- ۸۷۵ وزارت کشور تصویب نمودند که بخش جانکی از توابع شهرستان اهواز و استان ششم به نام بخش باغطک خوانده شود. تصویب‌نامه در دفتر نخست وزیر است.
م ۴۵۶۶ از طرف نخست وزیر
انتصابات و احکام
شماره ۱۹۲۱۱ ر ۷۲۱۷۲- ۱۴ / ۸ / ۳۲۶
در وزارت کشور
آقای حسن جهادی بخشدار طالقان از تاریخ ۱۹ آبان ۲۶ به سمت بخشدار ایوانکی منتقل شدند.
شماره ۱۸۶۱۷ ر ۷۰۵۵۸- ۱۳ / ۸ / ۲۶
آقای عباس شهریاری رئیس حسابداری شهرداری اراک از تاریخ ۱۶ آبان ماه ۲۶ به سمت معاونت فرمانداری دماوند منتقل شدند.
شماره ۱۹۳۹۵ / ۷۲۱۶۷ ۱۴ / ۸ / ۲۶
آقای کیومرث عادلی بخشدار ایوانکی از تاریخ ۱۶ آبان ماه ۱۳۲۶ به سمت بخشدار طالقان منتقل شدند.