مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۲ تیر ۱۲۸۹ نشست ۱۱۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۲۲ تیر ۱۲۸۹ نشست ۱۱۷
جلسه ۱۱۷
صورت مشروح روز پنج شنبه هفتم شهر رجب ۱۳۲۸
مجلس سه ساعت قبل از ظهر در تحت ریاست آقای ذکاءالملک تشکیل شد.
صورت مجلس روز سه شنبه را آقای معاضد الملک قرائت نمودند.
رئیس ـ در باب صورت مجلس مذاکره هست؟
شیخ اسمعیل هشترودی ـ آن روز ظاهرا در باب روزنامه رسمی صحبت شد که جزء دستور شود آن هم باید زودتر بگذرد.
رئیس ـ در جزء دستور امروز قرار داده نشده است ولی در صورتی که اکثریت باشد جزء دستور شنبه خواهد شد.
عزالممالک ـ جلسه قبل که در تحت ریاست حضرت عالی تشکیل شد قرار شد لایحه آقایان نجف در خصوص بیست نفر در جزء دستول امروز گذاشته شود و دیروز آقای نایب رئیس در دستور امروز نیاورده است.
معاضد الملک ـ اگر بنا بشود هر کس اظهاری میکند در دستور مجلس بنویسیم این صورت مشروحی خواهد شد چیزی که تصدیق نشده و مصدق نیست در صورت مجلس نوشته نمیشود.(گفتند صحیح است.)
(راپورت شعبه پنجم را آقای افتخار الواعظین قرائت نمود مشعر بر اینکه شعبه در تحت ریاست آقای متین السلطنه نایب رئیس منعقد شده آقای شیبانی با اکثریت ۹ رأی به عضویت کمییسون عرایض و آقای سید حسین اردبیلی با اکثریت ۶ رأی به عضویت مبتکرات انتخاب گردید.)
اسدالله میرزا ـ یکی از بالاترین صفاتی که برای ترقی هیئت اجتماعیه لازم است قدردانی و حق شناسی است در مقابل خدماتی که هر یک از افراد هیئت اجتماعیه میکنند اینکه بنده اجازه خواستم از برای اظهار قدرشناسی مجلس نمایندگان است در مقابل خدمت دو نفر اولاد رشید این مملکت که خدمات آنها در نظر تمام افردا این ممکلت و چنانچه تمام آقایان میدانند متجاوز از یک سال است که دولت جدید تشکیل شده است و در این مدت تمام اولیای امور از وکلا و وزراء و خیرخواهان مملکت هر یک به قدر قوه جد و جهد کرده اند در اینکه مفاسد و معایبی که از اثر انقلابات اخیره و سو رفتار سابقین ما در مملکت شده بود رفع کنند و تا حدی به حمد الله موفق شدند اگر چه بدبختانه باید بگوئیم هنوز به اصلاحات اساسی موفق نشدیم ولی آنها شاید به واسطه اشکالات و موانعی بوده است که هر روز به عظمت کوه جلوی اولیای امور را گرفته بود و در این مدت در حقیقت یک خدمتی که شایان همه قسم تشکر و تمجید و واقعا صفحه تاریخ ما را در نظر میدرخشاند همان بوده است که این دو سردار بزرگ و دو اولاد رشید ایران که آقای سردار بهادر و پیرم خان کرده اند همه خوب میدانیم که یک وقتی بود که خطرات ما را از شمال به حدی تهدید میکرد که منتظر همه جور وقایع ناگوار بودیم زنجان مغشوش صفحات آذربایجان و سر حد آنها مغشوش از خارج و داخل همه انتظار داشتند که اشرار ایلات طغیان کنند و ما را دچار صدمات علاج ناپذیر کنند که این خدمت از شما ساخته است با کمال رشادت و جلادت حرکت کردند و دیدیم آنچه را که کردند و خوب در نظر داریم که در زنجان چه اقدامات نمودند و اشرار صفحات آذربایجان را قلع و قمع نموده به طوری خدمت کردند که تا به حال در ایران نظیر آن دیده نشده و به حمد الله به سلامتی و خوشی و با فتح و فیروزی مراجعت کرده اند خوش وقتیم از اینکه امروز این دو سردار را در این مجلس میبینیم و گمان میکنم آقایان نمایندگان محترم با بنده همراه باشند در اینکه به توسط این پینشهاد مجلس شورای ملی تشکر خود را از این دو سردار اظهار نماید و همراهی خودشان را با رأی قیام و قعود اظهار نمایند.(در این مدت پیشنهاد ذیل را قرائت نمود.)
مجلس شورای ملی در مقابل خدماتی که دو سردار دلیر و اولاد رشید ایران آقای سردار بهادر و آقای پیرم خان در تامین شمال و تنبیه اشرار آن صفحات انجام داده اند تشکرات خود را اظهار میدارند.(اسدالله میرزا)
رئیس ـ در صورتی که مجلس شورای ملی با این پیشنهاد موافقت داشته باشد رأی میگیریم.(گفتند صحیح است.)
رئیس ـ هر کس این پیشنهاد را تصویب میکند قیام نماید.(بالاتفاق قیام نمودند.)
مرتضی قلیخان ـ خاطر محترم آقایان مسبوق است که این مملکت دچار همه قسم خطرات است و با ضعف و ناتوانی که این مملکت دچار بوده دچار این همه صدمات و لطمات در این بحرانهای پیاپی شده است به طوری که دیگر این مملکت طاقت ندارد و تمام نمایندگان خیلی خوش وقت شدند از آن ساعتی که شخص رئیس الوزرا مثل آقای مستوفی الممالک به مجلس معرفی شدند و قرار گذاشتند در ظرف ۳۴ ساعت الی ۳۶ ساعت کابینه خودشان را بیاورند به مجلس معرفی کنند و الان ۲ ساعت گذشته است نمیدانیم در چه کار هستند کابینه را معرفی کرده اند یا نکرده اند اگر کرده اند چرا به مجلس معرفی نمیکنند و اگر معین نکرده اند لابد برای مانعی بوده باید آن مانع را دانست و گمان میکنم ما داخل هیچ کاری نباید بشویم تا کابینه صحیح شده مرتبا در مجلس معرفی شده بعد از اینکه از کابینه خاطر ما اسوده شد آن وقت شروع کنیم به مذاکره امتیاز کارخانه چرمسازی و قانون ثبت اسناد والّا هیچ نمیدانیم که کابینه ما معین نباشد و ما اینجا ساکت نشسته مشغول این مطالب باشیم.
میرزا داوود خان ـ عرایض بنده را آقای مرتضی قلیخان فرمودند عقیده بنده این است که هیئتی را مجلس انتخاب کند بروند خدمت آقای نایب السلطنه با کمال جدیت و عجله بخواهند تشکیل کابینه را دیگر آنکه بعضی اخبارات و شایعات در خارج هست که باید از طرف دولت جلوگیری شود و تأخیر در تشکیل کابینه هم به هیچ وجه صحیح نیست.
رئیس ـ از قراری که خبر رسیده آقای رئیس الوزرا حالا تشریف میاورند مجلس عقیده ام این است که تامل کنیم تا تشریف بیاورند ببینیم کابینه را تشکیل داده یا خیر؟
شیخ اسمعیل هشترودی ـ مقداری از عرایض بنده همان فرمایشات آقای مرتضی قلیخان بوده که فرمودند و بنده عقیده ام این است که داخل هیچ مطلبی نشویم به جهت اینکه امروز این مملکت محتاج است به وجود کابینه و احتیاجش هم فوری است و بعضی اخبارات هم شنیده ام از آذربایجان و کرمانشاهان و همدان و گویا به هیئت رئیسه هم رسیده است و اینکه اطلاع نمیدهند خودشان میدانند لکن به اعتقاد بنده باید به عرض وکلا برسانند و این مملکت دیگر تاب یک ساعت و دو ساعت بحران را ندارد آن خبرهائی که از آذربایجان میرسد بنده در این جا عرض میکنم که اگر هیئت رئیسه اطلاع دارند به نمایندگان هم اطلاع بدهند همچنین هر چیزی که از همدان و کرمانشاه میرسد باید نمایندگان مطلع باشند و تا دوائر درست و مرتب نشده بنده اعتقاد ندارم به این مجلس امروز که بنشینند مگر اینکه کابینه وزراء تشکیل شود و شروع به کار نمایند و از این گذشته در هر جا عدلیه میگذارند خبر میرسد خود سر و به خیال خود رفتار میکنند یعنی مشغول جلب مداخل شخصی است و ابدا به در کارهای عمومی نمیخورد اینها تمام برای نداشتن کابینه است به جهت اینکه فرض بفرمائید هزار نفر بهادران و فرزندان رشید ایران رفتند و غائله هائی بر پا شده بود رفع کردند و اتش فتنه را نشانیدند از آنجا که گذشتند باز آن اتش شعله ور خواهد شد چنانچه در اردبیل این روزها میگویند یعنی خبر میرسد که فلان کس از عراده افتاده و مرده و بعضیها هم خیال سرکشی دارند همچو شنیدم دیگر نمیدانم در هر صورت اعتقادم این است که زحمات بهادری های رشید را به هدر ندهیم و تعجیل در تشکیل کابینه نمائیم بلکه این مملکت را از این خطر نجات بدهیم والّا با این ترتیب بنده نمیتوانم بنشینم و قانون بخوانم باید یک فکری از برای مملکت کرد.
رئیس ـ در باب آذربایجان خبری که به ما نرسیده است.
شیخ اسمعیل هشترودی ـ به ما نرسیده به تلگراف خانه که رسیده است از آنجا بخواهید.
تقی زاده ـ بنده عرض علاوه بر اینکه گفته شد ندارم لکن اینکه فرمودید رئیس الوزرا بیاید تشکیل کابینه باید به میل و انتخاب رئیس اوزرا باشد مجلس نباید مداخله در این کار بکند و همچنین اینکه گفته شد یک هیئتی برود حضور آقای
نایب السلطنه صحیح نمیدانم برای اینکه کاری که با او بود انجام داد ولی عقیده ام این است که همان هیئتی که سابق برای بحران کابینه معین شدند بروند پیش خود آقای رئیس الوزرا بخواهند که وزدتر کابینه را تشکیل بدهد.
رئیس ـ بنده عرض نکردم آقای رئیس الوزرا بیایند به مجلس و کابینه تشکیل بدهند عرض کردم تامل کنید بیایند ببینیم کابینه را تشکیل داده اند یا خیر.
دکتر علیخان ـ بنده عقیده ام بر خلاف آن چیزی است که گفته شد به جهت اینکه رئیس الوزرا معین و به مجلس معرفی شده است و ما نباید بی صبری کنیم یا در تشکیل کابینه تعجیل نمائیم باید صبر کنیم که رئیس الوزرا ما کابینه جدید را مطابق میل و مسلک خود انتخاب نموده به مجلس معرفی نماید و البته به وظیفه خود رفتار خواهد کرد و این که تا به حال تأخیر شده است شاید به واسطه موانعی بوده است که در کار داشتند.
ابو القاسم میرزا ـ چون گفتگو از کرمانشاه و همدان شد لازم است عرض کنم که در کرمانشاه اتفاق تازه نیافتاده است بلکه میخواهم عرض کنم ایام بهتر از سابق است و در همدان فقط اتفاق جزئی واقع شده است که بنده و آقای حاجی وکیل الرعایا را خواستند در تلگراف خانه و جزئی مذاکره کردیم باز هم میرویم و کار را تمام مینمائیم.
وکیل الرعایا ـ در باب همدان که فرمودند چندان اهمیت ندارد و آن این است که چند نفری آنجا هستند که میخواهند مالیات دولت را ندهند و آنچه که بنده اطلاع دارم اگر اجازه فرمائید عرض کنم.(گفته شد آقای دبیر الملک تشریف دارند اگر لازم است اظهار مینمایند.)
ابو القاسم میرزا ـ بنده اخطار نظامنامه دارم همان طور که دیروز عرض کردم رئیس باید اول موضوع مذاکرات را معین کند آن وقت اجازه بدهند و مذاکره شود والّا الان اینجا میبینیم یک کلمه کرمانشاه گفته میشود آن وقت یک باب از کرمانشاه صحبت میشود باز یک همدان گفته شد آن وقت یک باب هم از همدان مذاکره مذاکره میشود در صورتی که هیچ کدام جزء دستور نیست خوب است بیش از این مذاکرات متفرقه ننموده اجازه بفرمائید داخل دستور امروز شوید.
رئیس ـ آقای دبیر الملک اینجا تشریف دارند در باب همدان اگر لازم میدانید تفصیل را بفرمایند.(گفته شد بفرمائید.)
دبیر الملک ـ مسئله همدان آن قدر ها قابل اهمیت و جالب نظر نیست فقط مسئله دباغها هاست از برای تخفیف نمک که مقداری به آنها تخفیف داده شود چنانچه اگر نظر آقایان باشد در موقعی که قانون روده از اینجا میگذشت دو ثلث از برای اشخاصی که زه تاب هستند تخفیف داده شد وزارت معارف هم برای این کار به کار آن صنف شکستی وارد نشود چهل من تخفیف گذاشتند آنها هم مورد را مغتنم دانسته اظهار کرده اند که این اندازه کم و بعضی ها هم با آنها همراهی کرده اند و چنانچه گفته شد عصر میرویم تلگرافخانه آقای حاجی وکیل الرعایا تشریف میاورند و همین امروز ختم میشود و البته باید یک تخفیفی داده شود که این بیچاره صنعت گرها بتوانند کار بکنند.
کاشف ـ مسئله طرح شده بود تمام نشده بعضی مذاکرات دیگر در اینجا آمد در صورتی که ما آن اخباری را که در اینجا یا از ماخذ و محل صحیحی به ما میرسد باید تصدیق و تایید کنیم هر چیزی که در خارج شنیده شود و هنوز معلوم نشده ما نباید تصدیق کنیم و مقداری وقت مجلس را به واسطه مذاکره آن تلف نمائیم و گمان میکنم همان طور که فرمودند آقای رئیس الوزرا تشریف میاورند ما دیگر تکلیفی ندارم مگر اینکه داخل دستور شویم.
رئیس ـ شروع میکنیم به انتخاب کسر اعضاء کمیسیونها. اول یک نفر برای کمیسیون خارجه به جای بنده باید انتخاب شود.
معزز الملک ـ اسامی اعضاء کمیسیون خارجه خوانده میشود: نواب - اسدالله میرزا - وحید الملک - مؤتمن الملک - تقی زاده - ذکاءالملک استعفا دادند.
(اوراق رأی توزیع و اخذ شده و آقایان فهیم الملک - حسن علی خان و آقا میرزا احمد به قرعه برای استخراج آراء معین گردیده از قرار ذیل استخراج نمودند:
معزز الملک ۱۸ رأی - مستشار الدوله ۱۳ رأی - حسن علی خان ۱۱ رأی - سردار اسعد ۱۰ رأی - متین السلطنه ۷ رأی - فهیم الملک ۲ رأی شیبانی و حیدر میرزا و صدیق حضرت و معتمد التجار هر کدام یک رأی ورقه سفید ۱.
معاضد الملک ـ عده اوراق ۶۶ آقای معزز الملک با ۱۸ رأی انتخاب شدند.
رئیس ـ از برای کمیسیون فوائد عامه هم یک نفر لازم است به جای آقای آقا میرزا محمد صادق طباطبائی که یک چندی است مرخصی گرفته اند انتخاب شود.
معزز الملک ـ اسامی فوائد عامه را قرائت نمود: حاجی میرزا رضا خان - حسن علی خان - حاجی میرزا آقا - دکتر اسمعیل خان - منتصر السلطان - میرزا داوود خان - میرزا محمد صادق - اسدالله میرزا - آقا میرزا احمد.
ناصر الاسلام ـ نظرم هست پریروز که کسر اعضاء کمیسیون داخله انتخاب میشود خواستیم عوض آقای فاتح الملک را انتخاب کنیم گفته شد ایشان استعفا که نداده اند مرخصی خواسته اند و هر کس که مرخصی گرفته است نباید به جای او انتخاب کرد آقای آقا میرزا محمد صادق مرخصی گرفته است چه جهت دارد که به جای او انتخاب شود از عضویت کمیسیون فوائد عامه استعفا که نکرده است.
رئیس ـ به واسطه اینکه اعضای کمیسیون فوائد عامه کم بوده و اغلب غائب میشدند که کار کمیسیون پیشرفت نمیکند حالا اگر عقیده اعضاء کمیسیون این است که نبودن آقا میرزا محمد صادق اسباب تعطیل کمیسیون نمیشود انتخاب نمیکنیم.
افتخار الواعظیم-در نظامنامه داخلی می نویسد عده اعضائ کمسیونها از شش الی دوازده خواهد بود حالا باید اگر کمیسیون فوائد عامه اعضایش از شش نفر کمتر است باید یکنفر بجای آقا میرزا محمد صادق انتخاب کرد و اگر کمتر نیست لازم نیست انتخاب شود.
حاج میرزا آقا ـ عده اعضاء کمیسیون فوائد عامه ۹ نفر است یک نفر آن که آقا میرزا محمد صادق باشند مرخصی گرفته اند باقی میماند هشت نفر و در هر جلسه چهار نفر بیشتر حاضر نمیشود به این واسطه چون اکثریت نیست اغلب از کارهای این کمیسیون مانده است به عقیده بنده عوض آقای آقا میرزا محمد صادق را چون اجازه گرفته اند نباید انتخاب کرد ولی باید بر عده اعضاء کمیسیون افزوده به جهت اینکه چنانچه عرض کردم در جلسات کمیسیون بیش از سه چهار نفر حاضر میشوند و اکثریت حاصل شده از مذاکارت نتیجه خواهند گرفت.
مرتضی قلیخان ـ بنده عرض میکنم اساساً انن باید معین شود که اشخاصی که مرخصی میگیرند عوض آنها باید انتخاب شود که به منزله عضو مستعفی خواهند بود یا نباید انتخاب شود این مسئله که محرز شد تکلیف این کار معین خواهد شد والّا اینکه میفرمائید بر عده آن افزوده شود اکثریت حاصل خواهد شد این اشتباه است به جهت اینکه وقتی عده اعضاء نه نفر باشد همین که پنج نفر حاضر شدند اکثریت است ولی وقتی که عده ده نفر باشد آن وقت باید شش نفر حاضر شوند تا اکثریت باشد و هیچ فرقی ندارد که نه نفر باشد یا ده نفر.
رئیس ـ این مسئله معین است که غائبین با اجازه مثل مستعفی نخواهد بود ولی در اینکه آقای حاجی میرزا آقا تقاضا کردند که یک نفر بر عده اعضاء کمیسیون افزوده شود رأی میگیریم کسانی که تصویب میکنند یک نفر بر عده اعضای کمیسیون فوائد عامه افزوده شود قیام نمایند.(اغلب قیام نمودند.)
رئیس ـ با اکثریت تصویب شد حالا یک نفر را انتخاب میکنیم.
(ورقه رأی توزیع شد و اخذ شده آقای حاجی میرزا رضا خان برای استخراج آقایان متین السلطنه - محمد هاشم میرزا - حیدر میرزا را به قرعه معین نموده به طوری که ذیلا نوشته میشود استخراج نمودند.)آقا میرزا ابراهیم خان ۱۴ رأی - سید جلیل ۹ رأی - شیخ رضا ۸ رأی - وکیل الرعایا ۷ رأی - حیدر میرزا ۵ رأی - ابراهیم مدرسی ۴ رأی - عزالممالک ۳ رأی - کاشف - دهخدا - معتمدالتجار - وکیل التجار - ناصر الاسلام هر کدام یک رأی.
معاضد الملک ـ آقای آقا میرزا ابراهیم خان با ۱۴ رأی انتخاب شدند.
ارباب کیخسرو ـ در مسئله آقای رئیس الوزرا فرمودی تشریف میاورند حالا تشریف آورده اند خوب است مقرر فرمائید تشریف بیاورند.
رئیس ـ در آن اطاق مشغول کار هستند ولی همان طوری که اظهار شد گمان میکنم بهتر
این باشد که یک هیئتی حضور آقای نایب السطنه مشرف شوند و جد کنند در تشکیل کابینه.
عزالممالک ـ همان طوری که آقای تقی زاده فرمودند گویا آقای نایب السلطنه وظیفه خود را ادا کرده و رئیس اوزرا به مجلس فرستاده اند حالا اگر رئیس الوزرا موانعی در کار دارند باید تشریف بیاورند در مجلس علنی یا خصوصی.
(گفتند ما جلسه خصوصی نداریم خصوصی یعنی چه.)
ارباب کیخسرو ـ همان طور که گفته شد خوب است رئیس الوزرا تشریف بیاورند اگر کابینه را تشکیل کرده اند که معرفی نمایند و اگر تشکیل نداده اند و موانعی دارند موانع خودشان را بگویند که بیش از این، این مملکت طاقت عدم وزیر را ندارد.
شیخ اسمعیل هشترودی ـ آقای سردار اسعد آن روز فرمودند دو ساعت هم مضر است برای این مملکت که بی وزیر باشد حالا متجاوز از هفتاد ساعت است طول کشیده است و کابینه تشکیل نشده.
حسین علیخان ـ از فرمایش آقای رئیس معلوم میشود که را الوزرا در استعفای خودشان باقی هستند و در هر صورت فرستادن یک هیئتی را خدمت آقای نایب السلطنه بنده لازم نمیدانم و گمان میکنم آن طوری که آقای رئیس الوزرا میل دارند به طور آزادی و به انتخاب خودشان وزرائی که به ایشان هم مسلک باشند انتخاب نمانید گویا بعضی ها هستند که نمیگذارند ایشان به میل خودشان کابینه را تشکیل نمایند بنده عقیده ام این است که از طرف مجلس اطمینان داده شود که هر کس را که خودشان میل دارند و به خودشان هم مسلک میدانند انتخاب کرده به مجلس معرفی نمایند.
رئیس ـ آقای رئیس الوزرا استعفا ندادند یعنی ما اطلاع نداریم و اگر هم داده اند رسمی نبوده و به مجلس تشریف نمیاورند بنده گمان میکنم مذاکره در این خصوص لازم نباشد خودشان هستند مگوئیم تشریف بیاورند اگر موانعب دارند بگویند.
نوبری ـ آمدن آقای رئیس الوزرا را بنده در مجلس لازم نمیدانم به جهت اینکه همان روزی که معرفی شدند گفته شد باید یک کابینه موافق مسلک خودشان تشکیل کنند حالا فقط لازم میدانم از آقای رئیس الوزرا سئوال کنیم که جدا مشغول تشکیل کابینه هستند یا خیر والّا در تشکیل کابینه احدی حتی آقای نایب السلطنه هم حق مداخله ندارد.
رئیس ـ مذاکرات کافی است به آقای رئیس الوزرا اطلاع میدهیم تشریف بیاورند.
میرزا ابراهیم خان ـ آقای لسان الحکماء پیشنهادی کرده اند قرائت میشود.(قرائت نمودند.)
چون عده کمیسیون نظام پنج نفر است این بنده تقاضا میکنم یک نفر بر عده اعضاء کمیسیون نظام افزوده شود.
رئیس ـ همین طور که پیشنهاد شده است عده کمیسیون نظام پنج نفر است و کم است به جهت اینکه همان محظوراتی که کمیسیون فوائد عامه داشت این کمیسیون هم دارد حالا رأی میگیریم کسانی که این پیشنهاد را تصویب میکنند قیام نمایند.(اغلب قیام نمودند.)
(اسامی اعضای کمیسیون نظام را آقای میرزا ابراهیم خان قرائت نمود: فاتح الملک غائب - لسان الحکماء - دکتر امیر خان - معزز الملک - محمد کریمخان - آدینه محمد خان.
ورقه رأی توزیع شد و آقایان کزازی و حاجی شیخعلی و میرزا احمد به قرعه برای استخراج آراء معین و به ترتیب ذیل استخراج آراء شد سردار اسعد ۳۷ رأی لواالدوله ۱۷ رأی سپهدار اعظم و میرزا محمد نجات هر کدام ۲ رأی و آقا شیخ آقا شیخ رضا و محمد هاشم میرزا هر کدام ۱ رأی.
معاضد الملک ـ عده اوراق ۶۰ آقای سردار اسعد با اکثریت ۳۷ رأی انتخاب شدند.
ارباب کیخسرو ـ چون بنده از کمیسیون مالیه استعفا داده ام استدعا میکنم یک نفر هم به جای بنده انتخاب شود.
اسدالله خان ـ چون بنده در این کمیسیون هستم استدعا میکنم همان طوری که استعفای خود را پس گرفتم ایشان هم استعفای خودشان را پس بگیرند برای اینکه وقت مجلس برای انتخاب یک نفر تضییع نشود.
ارباب کیخسرو ـ بنده میدایند از خدمت گریزان نیستم ولی نمیتوانم برسم به جهت اینکه در کمیسیون قوانین مالیه عضویت دارم به علاوه کار اداره هم هست به این جهت نمیتوانم برسم.
مرتضی قلیخان ـ چون این اعضاء قبول کردند و میدانستند که عضو کمیسیون قوانین مالیه و اداره هستند حالا که استعفا میدهند اگر در این باب عذر صحیحی دارند بگویند که سایرین مسبوق شوند تا عذر خودشان را نگویند استدعا میکنم از مجس که استعفای ایشان را قبول نکنند.
متین السلطنه ـ یک طرحی بنده در تکلیف کمیسیونها نوشته ام به کمیسیون مبتکرات رفته اکه عنقریب به مجلس می آید و تا آن طرح از مجلس نگذشته گمان میکنم نباید استعفای کسی را قبول کرد اگر بنا شود کار علت استعفا باشد همه کار دارند خود بنده در کمیسیون فوق العاده و در کمیسیون دائمی و کمیسیون تفتیش عضویت دارم و اگر بنا شود آقای ارباب کیخسرو استعفا بدهند بنده هم استعفا میدهم عوض مرا هم انتخاب کنید.
ارباب کیخسرو ـ اینکه فرمودند علت استعفا را اظهار بدارم در نظامنامه همچو چیزی نیست که هر کس استعفا میدهد باید علت استعفا را اظهار بدارد بنده آن روزی که انتخاب شده ام فقط ۳ روز یعنی تا آمدن راپورت حاضر شدم دیگر نتوانستم از این جهت بود که استعفا دادم.
رئیس ـ دیگر مذاکره در این خصوص لازم نیست ممکن است از آقای ارباب کیخسرو استدعا کنیم که انتخاب یک نفر را موکول به جلسه آتیه نمایند که در آن جلسه اگر لازم باشد انتخاب نمایند.(شروع به شور اول بقیه قانون ثبت اسناد شده ماده نهم پیشنهاد وزیر و هشتم راپورت کمیسیون قرائت گردید پس از قدری مذاکره معاضد الملک پیشنهاد ذیل را نموده با اکثریت تصویب شد.)
این بنده پیشنهاد میکنم شور در لایجه ثبت اسناد بماند تا کابینه وزراء معین شده با حضور وزیر عدلیه در مجلس مطرح شور شود.
رئیس ـ قانون استقراض داخلی است که در تمام موادش رأی گرفته شده قبل از اینکه در کلیه آن رأی آخری گرفته شود چند فقره پیشنهادی در خصوص شرکت اتباع خارجه از سهام این استقراض شده رجوع به کمیسیون گردید حال کمیسیون یک ماده الحاقیه را تصویب کرده که به قانون استقراض ضمیمه شود خوانده میشود اگر مجلس تصویب نموده در کلیات آن هم رأی آخری امروز گرفته شود.
(آقای میرزا ابراهیم خان راپورت کمیسیون استقراض داخلی را قرائت نمود که آن کمیسیون و کمیسیون خارجه را قرائت نمود که آن کمیسیون و کمیسیون خارجه هم تصویب کرده بودند ماده ذیل به قانون استقراض داخلی الحاق شود.(صاحبان سهام به هیچ عنوان دخل و تصرف در امور واسطه تادیه قرض نخواهند داشت.)در این خصوص مذاکرات بسیار شده بالاخره آقای سید حسین اردبیلی به طوری که ذیلا مندرج شده پیشنهاد نمود.)
این بنده پیشنهادی میکنم ماده آخری قانون استقراض داخلی این طور نوشته شود خریداران سهام فقط از تبعه داخله خواهند بود.
مجلس با اکثریت تصویب نمود که ثانیاً راپورت مزبور به کمیسیون استقراض داخلی معاودت داده شود تا پس از نظریات ثانوی به مجلس پیشنهاد شود در این وقت پیشنهادی از طرف آقای اسدالله میرزا به قرار ذیل قرائت شد:
این بنده پیشنهاد میکنم که همان شش نفر یا شش نفری که معین شود خدمت آقای نایل السلطنه و خدمت آقای رئیس الوزرا در تشکیل کابینه تاکید نمایند.
اسدالله میرزا ـ این پیشنهاد را بنده کرده ام و به عقیده بنده چون تشکیل کابینه خیلی طول کشیده است و لازم است از طرف مجلس تاکیدی بشود برای اینکه بر ساعتیکه در تشکیل کابینه تأخیر میشود دچار یک فشاری خواهیم شد و اینکه اینجا گفته شد که ما با نایب السلطنه طرف نیستیم به جهت اینکه گفته شد که ما با نایب السطنه رئیس الوزرا را به مجلس معرفی کرده اند صحیح است بنده تصور میکنم که در حال طرفیم با آقای نایب السلطنه و آقای نایب السلطنه وظیفه خود را انجام داده و رئیس الوزرا را به مجلس معرفی کرده اند این هیئت هم برای این میرود که زودتر تشکیل کابینه شود و اگر محظوری دارند معلوم شود.
عزالممالک ـ بنده عرض خودم را تجدید شخصا این رأی را نمیدهم که دوباره یک هیئتی انتخاب شوند بروند خدمت آقای نایب السلطنه بلکه علنا میگویم باید خود رئیس الوزرا بیایند چنانچه محظوراتی دارند استعفا بدهند یا آنکه کابینه خودشان را زودتر تشکیل داده معرفی نمایند.
ارباب کیخسرو ـ اینکه میفرمایند رئیس الوزرا بیایند استعفا بدهند اینجا جای استعفا نیست باید آقای رئیس الوزرا تشریف بیاورند و اگر
موانعی دارند اظهار نمایند و حالا که تشریف آوردند چرا به مجلس نیامدند.
رئیس ـ پیغام داده ایم که تشریف بیاورند نمیدانم چرا نیامدند.
افتخار الواعظین ـ بنده بالصراحه عرض میکنم که مجلس شورای ملی به قدر خردلی حق ندارد در امورات کابینه مداخله نماید آقای رئیس الوزرا معین شده اند وظیفه خودشان است که به میل خودشان هر کسی را قابل میدانستند و با مسلک ایشان موافقت دارد انتخاب نموده کابینه را به مجلس معرفی نمایند و بنده ابدا تصویب نمیکنم که یک هیئتی از طرف مجلس برود خدمت آقای نایب السلطنه و بگویند که کابینه چرا تشکیل نشده است و چرا وزراء معرفی نمیشوند و اگر هم آقای رئیس الوزرا چنانچه گفته شد موانعی دارند وظیفه مجلس این است که ایشان را بخواهد که موانع را بگویند و مجلس شورای ملی رفع آن موانع را بکند وظیفه مجلس را فقط این عرایض را که عرض کردم میدانم و از طرف خودم عرض میکنم که این مملکت طاقت ندارد با این ترتیبات که یک هفته میگذرد و کابینه وزراء نداریم خوب است رئیس الوزرای ما هر چه زودتر کابینه را تشکیل و معرفی نمایند.
رئیس ـ رأی میگیریم در اینکه هیئتی که معین شده بودند بروند و تاکید کنند که هر چه زودتر کابینه تشکیل شود هر کس با این پیشنهاد آقای اسدالله میرزا موافقت دارد قیام نماید.(با اکثریت تصویب شد.)
(اسامی هیئت را آقای میرزا ابراهیم خان از قرار ذیل قرائت نمودند:
مؤتمن الملک - اسدالله میرزا - ذکاءالملک - نواب - نوبری - شیخ ابراهیم.
رئیس ـ دستور آتیه مذاکره در خصوص طبع و روزنامه رسمی مجلس مذاکره در خصوص چرمسازی و صابون سازی قرائت لایحه آقایان علما نجف اشرف در خصوص انتخاب علما.
ارباب کیخسرو ـ بنده عرض میکنم یک قانونی در خصوص ترتیب کمیسیونها در هشت ماه قبل پیشنهاد کرده ام و به کمیسیون رفته و برگشته است و در این مدت جزو دستور گذاشته نشده خوب است جزء دستور جلسه آتیه منظور شود.
وحید الملک ـ دو فقره لایحه از طرف وزیر علوم راجع به وزارت معارف خیلی لازم است جزء دستور جلسه آتیه منظور شود.
کاشف ـ حالا نمیشود در جلسه آتیه رأی بگیرند اگر مجلس تصویب نمود جزء دستور شود.
دکتر علیخان ـ بعضی تلگرافات هم هست اگر صلاح است خوانده شود.
رئیس ـ در جلسه آتیه خوانده میشود.
نوبری ـ در خصوص تلگرافات بنده عرض دارم در باب فرش جوهری که در مجلس مذاکره شد و قرار شد یک مجلسی از تجار مرکز و اشخاصی که با اطلاعند تشکیل شد قراری در آن خصوص بدهند الان تلگرافی رسیده است که فرشهای جوهری را در گمرک نگاهداشته اند نمیگذارند از سر حد بگذرد در صورتی که هم چه قراری داده نشده عقیده بنده این است که از طرف مجلس اعلان شود که هنوز قراری در این باب داده نشده و این قدغن برداشته شود.
(مجلس مقارن غروب ختم گردید.)