مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ خرداد (جوزا) ۱۳۰۳ نشست ۲۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ خرداد (جوزا) ۱۳۰۳ نشست ۲۶
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۵
جلسه: ۲۶
صورت مشروح مجلس یوم سه‌شنبه ۲۱ برج ثور ۱۳۰۳مطابق ۶ ذیقعده ۱۳۴۲
(مجلس ۳ ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید)
(صورت مجلس یوم پنجشنبه ۱۶ جوزا را آقای میرزا شهاب‌الدین قرائت نمودند)
رئیس‌ـ آقای اخگر (اجازه)
اخگر- بنده اجازه نخواستم
رئیس‌ـ آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزاعلی کازرونی‌ـ بنده یک مختصر عرضی بعد از تصویب صورت مجلس داشتم.
رئیس‌ـ آقای ملک‌الشعرا (اجازه)
ملک‌الشعراـ بنده را در صورت مجلس غایب بدون اجازه نوشته‌اند در صورتی که یک شب گذشته شرحی عرض کرده بودم یک هفته اجازه خواسته بودم به کمیسیون عرایض رفته و کمیسیون عرایض هم تصویب کرده است خوب است اصلاح شود.
رئیس‌ـ تحقیق می‌شود اگر کمیسیون تصویب کرده بود اصلاح می‌شود.
آقای ضیاءالملک (اجازه)
ضیاءالملک‌ـ بنده به صورت جلسه ایرادی ندارم یک عرض دارم بعد عرض می‌کنم.
رئیس‌ـ آقای مصدق‌السلطنه (اجازه)
مصدق‌السلطنه‌ـ در باب صورت جلسه در جلسه قبل بنده سه اخطار کرده بودم. اخطار اول راجع به آقای مدرس بود که در آن موضوع عرضی ندارم. اخطار دیگرم راجع به اجازه بود که در جلسه قبل خواسته بودم و اینجا در صورت مجلس رد اخطار را درست توضیح نکرده‌اند. اخطار بنده را در جلسه قبل برای این رد کردند که اخطار جلسه قبل را در جلسه بعد نمی‌توان کرد نمی‌دانم صورت جلسه همین طور است که بنده فهمیدم یا غیر از این است بنده تصور می‌کنم در صورت جلسه این طور نوشته است این اخطار به ملاحظه این که فلانی اجازه نخواسته بود رد شد ولی آن روز آقای رئیس این طور فرمودند. آقایان اجازه می‌دهند که اخطار جلسه قبل را در جلسه بعد بکنند. بنده این طور می‌فهمم که در صورت جلسه درست مطلب توضیح نشده حالا نمی‌دانم بنده دور بودم و به واسطه ثقل سامعه نشنیده‌ام یا خیر همان طور است که عرض کردم اگر بنده درست نفهمیده‌ام آقایان بفرمایند و اگر همان طور است که عرض کردم عرایض خود را عرض کنم یا مقرر فرمایند آن قسمت را که راجع به اخطار بنده بود مجدداً بخوانند.
رئیس‌ـ در نظامنامه داخلی چیزی نوشته نشده است که اخطار این جلسه را بعد بکنند و گمان می‌کنم بنده هم حق داشته باشم اگر که بخواهند اخطار این جلسه را در جلسه بعد بکنند جلوگیری کنم آن روز هم که مراجعه کردم به آقایان وکلا برای تأیید این نظر بود اگر آقایان وکلا هم اجازه نمی‌دادند بنده باز هم حق داشتم جلوگیری کنم. ثانیاً این که می‌فرمایند صورت مجلس درست نوشته نشده است ممکن است تشریف ببرند در اداره تندنویسی صورت مشروح مجلس آنجاست تطبیق کنند به این صورت جلسه اگر غلط است آن وقت مراجعه کنید به اینجا.
مصدق‌السلطنه‌ـ بنده باز اجازه دارم صحبت کنم یا خیر؟
رئیس‌ـ صورت مجلس هم خودتان می‌دانید معنی‌اش چه چیز است معنی‌اش این است هر چه در آن جلسه گفته شده باید در آن ضبط شود اعم از این که آن مطالب صحیح باشد یا غلط یعنی آنچه در جلسه قبل گفته شده اعم از این که مقرون به صحت باشد یا نباشد منشی‌های تندنویسی مجبور هستند آن مذاکرات را ضبط کنند و غیر از این معنی ندارد.
مصدق‌السلطنه‌ـ بنده هم از صورت مجلس غیر از این انتظاری ندارم صورت مجلس باید نقل کند آنچه در جلسه گذشته گفته شده یعنی عین او باشد. حالا عرض بنده این است در مورد دوم که در آن جلسه اجازه خواستم به این دلیل رد کردند که اخطار جلسه قبل را در جلسه بعد نمی‌توان کرد. بنده در این موضوع یک اخطاری می‌کنم به موجب اصل یازدهم قانون اساسی.
رئیس‌ـ این اخطار وارد نیست.
مصدق‌السلطنه‌ـ اجازه بفرمایید اخطارم را عرض بکنم.
رئیس‌ـ اخطاری که شما می‌توانید بکنید راجع به نظامنامه باید باشد.
مصدق‌السلطنه‌ـ نظامنامه در قانون اساسی مطرح است اصل ۱۴ می‌گوید مجلس شورای ملی برای ترتیب امور داخلی خود نظامنامه داخلی ترتیب خواهد داد و اصل یازدهم که مطابق آن قسم یاد کرده‌ایم می‌گوید ما اشخاصی که در ذیل امضا کرده‌ایم خداوند را به شهادت می‌طلبم و به قرآن قسم یاد می‌کنم مادام که حقوق مجلس و مجلسیان مطابق این نظامنامه محفوظ و مجری است... (جمعی از نمایندگان- (به طور همهمه) مقصود از این نظامنامه همان قانون اساسی است)
مصدق‌السلطنه‌ـ بسیار خوب قانون اساسی باشد بنده مطابق قانون اساسی عرض می‌کنم. بنده خیلی خوشوقت می‌شوم که مجلس شورای ملی یک طوری مذاکره کنند و توجه بفرمایند آنچه که اینجا مذاکرات و مباحثات می‌شود قانونی باشد ما باید آرزومند باشیم که در اینجا همیشه در روی مواد قانون اساسی و مواد نظامنامه مذاکره کنیم و اگر واقعاً حق گفته شد پذیرفته شود و اگر هم حق نبود رد شود یعنی بگذارند روح آزادی و روح ترقی و معارف و قانون‌پروری در مملکت ما اجرا شود و این مسئله هم ابتدا از پارلمان شروع شود. اگر بنا باشد پارلمان روح آزادی را بکشد و یک کسی که می‌خواهد مطابق اصل قانون اساسی و به موجب نظامنامه صحبت کند جلوگیری کند آیا مطابق قانون است...
(همهمه‌ـ نمایندگان)
مصدق‌السلطنه‌ـ آقایان اجازه بفرمایید عرضم را تمام کنم. اصل یازدهم قانون اساسی می‌گوید حقوق مجلس و حقوق مجلسیان، باید ببینیم حقوق مجلس چیست و حقوق مجلسیان چیست؟...
مدرس‌ـ گویا از مذاکره در صورت مجلس قدری خارج شد.
مصدق‌السلطنه‌ـ بنده اخطار نظامنامه دارد.
رئیس‌ـ اخطاری که می‌فرمایید باید مبتنی بر یک ماده نظامنامه باشد اجازه بفرمایید ماده صدودو نظامنامه را برای جنابعالی بخوانند تا اخطاری که می‌فرمایید مطابق آن باشد.
(ماده ۱۰۲ صد و دو) نظامنامه به شرح ذیل قرائت شد.
ماده (۱۰۲) افتتاح جلسات و حفظ ترتیب مذاکرات و اجرای نظامنامه و حفظ نظم به عهده رئیس است.
هر یک از نمایندگان- در صورتی که در نظامنامه تخلفی پیدا شود حق دارد مراتب را اخطار نماید.
رئیس- هر اخطاری که می‌فرمایید باید راجع به نظامنامه باشد یعنی راجع به یکی از موادی که در نظامنامه نمی‌توانید خارج شوید اگر هم می‌خواهید اخطار قانون اساسی بکنید باید راجع به آن اصولی باشد که در نظامنامه نوشته شده است چند فقره از اصول قانون اساسی در نظامنامه هست اگر راجع به آن اصل می‌خواهید اخطار کنید بسیار خوب ولی اگر می‌خواهید نسبت به اصولی که خارج از نظامنامه است اخطار کنید خارج از موضوع است حالا یک اصل قانون اساسی را به بنده نشان بدهید که مربوط به نظامنامه باشد و بگویید فلان ماده نظامنامه نقض شده است.
مصدق‌السلطنه- بنده خیلی متشکرم که همیشه مقام ریاست پناهی در مذاکرات مجلس این طور تفتیشات بفرمایند.
رئیس- نسبت به صورت مجلس اخطاری دارید بفرمایید.
مصدق‌السلطنه- اگر اجازه می‌فرمایید عرضم مشترک است. هم راجع به صورت مجلس و هم اخطار است عرض کنم.
رئیس- بسیار خوب پس یکی یکی اول نسبت به صورت مجلس را بفرمایید بعد اخطارتان را به موجب یک ماده نظامنامه.
مصدق‌السلطنه- نسبت به صورت جلسه عرض می‌کنم خلاصه مذاکرات بایستی مطابق با واقع باشد یعنی وقتی که اینجا یک صورت جلسه خوانده می‌شود لازم باشد بروند صورت تفصیلی مجلس را ببینند آن روز اخطار مرا برای این قبول نکردند که اخطار جلسه قبل را در جلسه بعد نمی‌توان نمود و این را در صورت جلسه این طور ننو شته‌اند حالا می‌پذیرید بپذیرید نمی‌پذیرید نپذیرید.
رئیس- این مسئله که فرمودید به صورت مجلس است نه اخطار و چنانچه ملاحظه نموده‌اید اغلب پس از قرائت صورت مجلس آقایان نسبت به آن ایرادی فرموده‌اند بنده عرض کرده‌ام اصلاح می‌شود و آن ایراد اعم از این که وارد یا غیر وارد باشد در ذیل صورت مجلس نوشته می‌شود نه این است که بی‌اعتنائی شده وگفته بشود ایراد وارد نیست و اگر هم قبول ندارید ممکن است به دفتر رجوع فرمایید و ببینید در تمام این دوره‌ها در دوره دوم و دوره سوم و دوره چهارم و پنجم هر ایرادی شده است در ذیل صورت مجلس نوشته شده است پس اگر شما هم ایرادی داشتید به عنوان اخطار حق نداشتید اظهار نمایید.
مصدق‌السلطنه- بنده اول عرض کردم هم در صورت جلسه عرض دارم و هم اخطار دارم حالا اجازه می‌فرمایید مسئله دیگر را عرض کنم.
رئیس- راجع به چه مطلب است؟
مصدق‌السلطنه- راجع به این که اخطار جلسه قبل را در جلسه بعد می‌توان کرد یا خیر.
رئیس- تأمل بفرمایید صورت جلسه تصویب شود بعد اظهار نمایید
آقای کازرونی راجع به صورت جلسه اظهاری دارید؟
کازرونی- خیر.
رئیس- آقای سردارفاخر.(اجازه)
سردار فاخر- بنده اجازه نخواسته بودم.
رئیس- آقای آصف‌الممالک. (اجازه)
آصف‌الممالک- راجع به نظامنامه که آقای مصدق‌السلطنه اظهار فرمودند عرضی داشتم که حالا موقعش نیست.
رئیس- آقای آقاشیخ محمد علی راجع به نظامنامه اظهاری دارید؟
آقا شیخ محمد علی- خیر راجع به صورت جلسه بنده حالا بر خلاف است یا نه دو کلمه عرض می‌کنم این طرز مجلس را بنده اعتراض دارم.
رئیس- از موضوع خارج است.
آقا شیخ محمد علی- اینجا در صورت جلسه اعتراضی کردند و مدتی وقت مجلس را صرف کردند بنده با این پیشنهاد مخالفم.
(صدای زنگ رئیس- دعوت به سکوت)
رئیس- نسبت به صورت جلسه دیگر کسی اعتراض دارد یا خیر؟
بعضی از نمایندگان- خیر.
رئیس- (خطاب به آقای مصدق‌السلطنه) حالا اخطاری دارید بفرمایید؟
مصدق‌السلطنه- ماده ۹۷ موضوعش این است ماده ۹۷ را بنده قرائت می‌کنم و با ذکر یک مقدماتی نتیجه می‌گیریم: تقاضاهائی که راجع به دستور و مذاکرات مجلس یا راجع به حق تقدم است و نیز آنهایی که راجع به رعایت نظامنامه داخلی است همیشه بر مسئله اصلی تقدم دارد و مذاکرات مسئله اصلی را توقیف می‌نماید. خلاصه هر کس بر خلاف این نظامنامه در مجلس یک چیزهایی ببیند حق اخطار دارد قانون این جا معین نمی‌کند که این اخطار در این جلسه است یا در چند جلسه همین قدر می‌گوید حق دارد اخطار کند حالا بنده برای فهم مطلب اینجا می‌افتم روی این اصول قانون اساسی. فرض بفرمایید یکی از اصول قانون اساسی می‌گوید: منزل و خانه هر کس در حفظ و امان است در هیچ مشکلی قهراً نمی‌توان داخل شد مگر به حکم و ترتیبی که قانون مقرر نمود. این یک اصلی است که معین شده برای تمام افراد ایرانیان بنده نشسته‌ام در منزل یک عده وارد می‌شوند در منزل بنده آیا باید همان ساعتی که وارد می‌شوند در منزل بنده آیا باید همان ساعتی که وارد می‌شوند در منزل بنده فوراً بیایم به عدلیه شکایت کنم یا این که یک مجالی هم برای من مطابق قانون اساسی داده شده است. بنده گمان می‌کنم که هیچ قانونی این طور حق را از کسی سلب نمی‌کند اگر یک قانونی پیدا بشود که بگوید یک خالف قانونی که پیدا شد بدون فوت وقت اگر خلاف قانون را تذکر ندهند حق او ساقط است این ظلم است آقایان متشرعین اینجا هستند ملاحظه بفرمایند ببینید یکی از چیزهایی که در مملکت ما نیست (وشاید اشخاصی که مسبوق به قوانین خارجه و قوانین شرع مقدس هستند بدانند) راجع به اسقاط دعاوی است که می‌گویند بایستی دعاوی اسقاط بشود متشرعین ما می‌گویند حق هیچ وقت اسقاط نمی‌شود حق را باید همیشه خواست بنده یک آدمی هستم که اهل نظامنامه نیستم سواد هم ندارم تحصیل هم نکرده‌ام ولی یک حقی امروز در مجلس از بنده سلب شد بعد می‌روم در منزل می‌بینیم در این ماده نظامنامه این حق به من داده شده است ولی در مجلس به صدای بلند به فریاد بلند. به صحیح است؟ به مرحبا این حق را از من سلب کردند. در صوتی که قانونگذار این حق را به من داده است آیا باید این حق در مجلس از من سلب شود یا نه؟ بنده تصور می‌کنم اگر این حق از بنده گرفته شود قدری ظلم است و گمان نمی‌کنیم که همچو ماده قانونی وجود داشته باشد که بگوید این حق ساقط است این یک قسمت،، قسمت دیگر راجع به مسئله پیش است. بنده در پیش یک اخطاری که راجع به جلسه قبل بود در جلسه بعد کردم چرا؟ به جهت این که سابقه هم بوده است و قانون در این باب ساکت است زیرا می‌بایستی قانون به ما حکم کند که باید اخطار هر جلسه را باید در همان جلسه کرد و در جلسه دیگر نمی‌شود کرد و اگر کسی نکرد حق او ساقط است همچو قانونی ما نداریم که امروز ما اخطار نکردیم فردا حق ما ساقط است و حتی بنده مخالف این مسئله بودم رأی گرفته شد که سوابقی در مقابل ظاهر حجت نیست. این را مجلس رد کرد پس مفهوم مخالفش این است که سابقه در مقابل ظاهر حجت است و این که هیچ سابقه در مقابل ظاهر حجت نیست این را مجلس رد کرد (همهمه بین نمایندگان) ببخشید اشتباه کردم در این موضوع عرضی ندارم. مقصود این است که خود بنده در همین مجلس شورای ملی اخطار چند جلسه قبل را در چند جلسه بعد کردم و هیچ اعتراضی هم نشد این اخطار،، اخطار شب ماه مبارک رمضات بود که بر خلاف ماده نظامنامه بدون اطلاع ما جلسه را تعطیل کردند و بعد بنده اخطار کردم وخیلی هم متأسف هستم که سوابق مجلس هیچ ابداً منتشر نمی‌شود که کسی برد این سوابق را بخواند آخر به سوابق هم یک مدرک کتبی دارد. قانون مدرک است. سابقه هم مدرک است. امروز در تمام ممالک هم قانون مدرک است و هم سوابق ولی متأسفانه در مملکت ما سوابق مجلس در توی مجلس ضبط است و یک نفر وکیل اگر بخواند باید هزار جور تقاضا بکند تا آن وقت بدهند. حالا اگر بنده به خودم اخطار کنم آیا سابقه مدرک نیست. بنده باید بروم منزل ببینیم آیا مطابق سوابق اخطار جلسه قبل را می‌شود کرد یا نمی‌شود کرد آن وقت اگر سابقه حکم بکنید می‌توانم بکنم ولی چون سابقه در دست نیست چطور می‌توانم اخطار بکنم پس این مسئله اساساً غلط است که اخطار جلسه قبل را نمی‌شود جلسه بعد کرد این یکی. مسئله دیگر راجع به عرضی بود که آن روز کردم و آقایان توجهی به عرایض بنده نکردند و آن این است که قانون اساسی یا نظامنامه نمی‌گوید که اخطار این جلسه را در جلسه دیگر نباید کرد. نظر به این که قانون در این باب ساکت است عرض می‌کنم چون سابقه هم بود که بنده خودم اخطار چند جلسه قبل را در چند جلسه بعد کردم حالا بنده یک مدرکی دارم که آقایان چرا به عرایض بنده التفات نکردند. (وما کنا معذبین حتی نبعث رسولا) این یک مدرک خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید (ما حجب الله- علمه عن‌العباد فهو موضوع عنهم) آن چیزهایی که نهی شده است نمی‌توان موضوع قرار داده در هر صورت نظامنامه مجلس شورای ملی نهی کرده است خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید و ماکنا معذبین حتی نبعث رسولا یعنی عذاب نمی‌کنم تا زمانی که ارسال رسل نشده است احکام نشده است. بیان حکمی برای من نشده بود که من در این جا اخطار جلسه قبل را در جلسه بعد نکنم سابقه هم به من اجازه می‌داد که اخطار جلسه قبل را در جلسه بعد بکنم ولی البته بنده معتقدم که یک حدی هم باید داشته باشد نه این که بنده امسال بیایم صورت مجلس سال گذشته را بخوانم و اخطار بکنم اما اگر امروز در این مجلس در این جلسه یک ظلمی به من واقع شد یک کسی آمد ظلمی کرد و به موجب مواد نظامنامه دیدم این ظلم در حق من شده است. هر قانونی قانون شرع مقدس. قانون عقل. تمام قوانین عالم اجازه می‌دهد که این حق از من سلب نشود که بنده بروم در منزلم مجال داشته باشم توضیحات بخواهم سوابق را ببینم صورت جلسات قبل را ببینم. اگر حقی ندارم در مجلس ساکت بشوم و اگر حقی دارم اظهار کنم و قانون هم نمی‌گوید اخطار این جلسه را باید در همین جلسه کرد.
رئیس- جواب یک قسمت از این اظهارات را به قول خود آقای مصدق‌السلطنه باید آقایان متشرعین بدهند ولی راجع به یک قسمت دیگر این است که عرض می‌کنم: اولا سوابقی نبوده است می‌فرمایند من در ماه مبارک یک اخطاری کردم در صورتی که این طور نبود راجع به ماه مبارک ایشان اخطار نکردند یک شکایتی از رئیس مجلس کردند که نسبت به آقایان وکلا به طور بدی سکوت می‌کنند و تمام آقایان هم گمان می‌کنم اینجا اظهارات ایشان را تکذیب کردند.
(از طرف نمایندگان صحیح است)
اگر به عنوان اخطار آن روز چیزی فرموده بودید بنده فوری جلوگیری می‌کردم ولی چون راجع به شخص خودم بود و شکایت کردید که نسبت به بعضی آقایان نمایندگان به طور بدی سکوت شده است این بود که چیزی نگفتم اما این سابقه نمی‌شود برای این که به عنوان اخطار نبود آقای سردار فاخر فرمایشی دارید بفرمایید؟
سردار فاخر- عرضی ندارم.
رئیس- آقای آصف‌الممالک. (اجازه)
آصف‌الممالک- بنده هم عرضی ندارم.
رئیس- آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب- فرمایشات آقای مصدق‌السلطنه را می‌خواستم جواب عرض کنم ..
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده خواستم این ماده نظامنامه را برای آقای مصدق‌السلطنه معنی بکنم.
رئیس- در خارج توضیح بدهید.
آقا سید یعقوب- بنده که نا فهم نیستم یا ایراد نفرمایند یا باید جواب عرض کنم.
رئیس- آقای سردار معظم (اجازه)
سردار معظم- عرضی ندارم.
رئیس- یک طرح قانونی پیشنهاد شده است از طرف آقای امیر اعلم و پنجاه شصت نفر از آقایان راجع به امور صحی باید مراجعه شود به کمیسیون مبتکرات و شعبه‌ها می‌فرمایید قرائت شود یا این که قرائت نشده مراجعه شود.
امیر اعلم- نخیر اغلب آقایان دیده‌اند لازم نیست قرائت شود.
رئیس- مراجعه می‌شود به کمیسیون مبتکرات.
آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی- بنده می‌خواهم تذکر بدهم که به موجب ماده ۴ شعب بایستی بدون فوت وقت برسیدگی اعتبارنامه بپردازید و همچو تصور می‌کنم که در بعضی مواقع استثناء شده پاره اعتبارنامه‌ها هست که یک حالت وقفه به خودش گرفته است و به یک علتهایی که بر بنده مجهول است و معلوم نیست راپورتش به مجلس نیامده است. از آن جمله راپورت اعتبارنامه آقای معاضدالسلطنه وزیر عدلیه است. بنده هیچ نمی‌فهمم ودلیلی برای این نمی‌بینم که حق یک عده از مردم را که عبارت از وکالت باشد ما توقیف کنیم. اگر حقیقتاً مقصود این استکه برای روز دیگری ذخیره بشود بنده این را اخلاقاً خوب نمی‌دانم در هر صورت ما بایستی این مسئله را رعایت کنیم تا بعدها سابقه پیدا نکند و بعضی مردم این توهمات را از خود دور کنند. در هر حال بنده برای شعب هیچ تکلیفی نمی‌بینم که اعتبارنامه‌ها را عقب بیندازند بلکه باید به وظیفه خود عمل کرده و زودتر راپورت اعتبارنامه‌ها را بمجلس بدهند. بنده لازم بود تذکراً این مسئله را عرض کنم و استدعا می‌کنم که شعب زودتر به وظیفه خودشان اقدام کند.
رئیس- جمعی از آقایان پیشنهاد کرده‌اند که لایحه قانونی راجع به محاکمه وزراء مراجعه شود به کمیسیون عدلیه ولی گمان می‌کنم این تقاضا در حدود نظامنامه نباشد برای این که لایحه محاکمه راجع به آقایان وزراء به کمیسیون رفته بود ولی راپورتش به مجلس داده نشده وقتی کمسیون عدلیه یا سایر آقایانی که خارج از کمسیون هستند حق چنین تقاضائی دارند که تقدیم شده باشد و به کمسیون رفته باشد و کمسیون هم راپورتی به مجلس داده باشد ولی مجال این که در مجلس طرح شده باشد پیش نیامده باشد. در این صورت گمان می‌کنم همچو تقاضائی را نمی‌شود پذیرفت. یک طرح قانونی است از طرف آقای هرمزی و چند نفر دیگر راجع به ودیعه استینافی به کمسیون مبتکرات ارجاع می‌شود.
آقا سیدیعقوب. (اجازه)
آقاسید یعقوب- بنده دیگر عرضی ندارم.
رئیس- آقای اخگر.
اخگر- راجع به کمسیون مبتکرات بنده می‌خواستم عرض کنم در آن صورتی که برای کمسیون‌ها وقت معین شده است برای کمسیون مبتکرات وقتی منظور نشده است علیهذا می‌خواستم استدعا کنم اوقاتی هم برای کمسیون مبتکرات معین بفرمایند که آقایان تشریف بیاورند به کمسیون مبتکرات و به کارها رسیدگی کنند.
رئیس- معین می‌شودآقای عراقی (اجازه)
عراقی- بنده دیگر عرضی ندارم.
رئیس- آقای شیروانی. (اجازه)
شیروانی- بنده در تأئید فرمایشات آقای کازرونی می‌خواستم عرض کنم چه شده که راپورت بعضی اعتبارنامه‌ها به مجلس نیامده است مخصوصاً اعتبارنامه آقای قوام‌السلطنه که به شعبه رجوع شده ولی راپورتش هنوز به مجلس نیامده است.
رئیس- آقای حائری زاده. (اجازه)
حائری زاده- بنده برای موضوع دیگری اجازه خواسته بودم ولی حالا موقع را مغتنم می‌شمارم و عرض می‌کنم که خیلی اعتبارنامه‌ها هست از قبیل اعتبارنامه آقای سردار سپه و آقای قوام‌السلطنه و آقای معاضدالسلطنه و سایرین که بایستی زودتر عملش بگذرد و شعبه به وظیفه خودش عمل کند ولی چیزی را که می‌خواستم به عرض مجلس برسانم راجع به سؤالاتی است که مدت مدیدی است از آقای رئیس‌الوزراء شده و برای جواب حاضر نشده‌اند من جمله راجع به امر سربازگری است که از قرار اخبار و اطلاعاتی که از ولایات می‌رسد تحمیلات خیلی زیادی به عنوان استرضائی به مردم شده است علاوه بر آنچه که از قدیم معمول بوده خانواری وپول جنس می‌رفتند جدیداً در محل ابرقو که بنده اطلاع پیدا کرده‌ام برای هر سرازی که استخدام شده است به عنوان استرضای اهالی محل برای هر نفری بیست تومان پول گرفته و به علاوه یک ضامن هم گرفته‌اند...
رئیس- می‌خواهید سؤالتان را اینجا بفرمایید؟
حائری زاده- می‌خواستم تذکر بدهم که به دولت نوشته شود جواب بدهند یکی هم راجع به سانسور مراسلات بود هنوز مراسلاتی که برای مجلس می‌رسد سانسور است اینها را می‌خواستم تذکر بدهم که به دولت نوشته شود تا زودتر تشریف بیاورند و جواب بدهند.
رئیس- تذکر داده می‌شود.
آقای دستغیب. (اجازه)
دستغیب- بنده هم می‌خواستم عرض کنم که سؤالاتی از چندی پیش از کفیل وزارت فوائد عامه شده و تا به حال برای جواب حاضر نشده‌اند استدعا می‌کنم تذکر داده شود که برای جواب حاضر شوند.
رئیس- دستور امروز چنانچه عرض شد لوایحی بود که به شعبه‌ها رجوع شده بود ولی شعبه‌ها هنوز تشکیل نشده و درباره این لوایح تبادل نظری نکرده‌اند از این جهت این لوایح می‌ماند برای جلسه آتیه ولی فقط چیزی که امروز حاضر است لایحه پیشنهادی وزارت خارجه راجع به تذکره است اگر تصویب می‌فرمایند جزو دستور شود.
آقای اخگر. (اجازه)
اخگر- بنده اخطار نظامنامه دارم.
رئیس- بفرمایید.
اخگر- در ماده ۱۸ و ۲۵ و ۱۱۵ نظامنامه ذکری از روزنامه رسمی شده است و بعضی مسائلی است که موکول کرده‌اند بدرج در روزنامه رسمی و یک قانونی هم برای طبع روزنامه رسمی در دوره‌های قبل گذشته ولی عجالتاً روزنامه رسمی موجود نیست....
رئیس- آقا این اخطار نیست.
اخگر- بنده تذکراً می‌خواستم عرض کنم مطابق نظامنامه بایستی......
(همهمه بین نمایندگان)
رئیس- این اخطار نیست وقتی اخطار می‌شود گفت که روزنامه رسمی موجود باشد و آن مطالبی که راجع به روزنامه نوشته شده است بنده انجام نمی‌دادم آن وقت می‌توانستید اخطار کنید.
سردار معظم- جزو دستور بود.
رئیس- راپورت‌هایی که از کمیسیون خارجه و قوانین مالیه رسیده است قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
خبر از کمیسیون خارجه به مجلس شورای ملی: کمیسیون خارجه درجلسه ۱۵ جوزا لایحه نمره ۵۳۷۰ دولت راجع بپیشنهاد افزودن یک درجه به درجات ثلاثه موجوده تذکره از نقطه نظر رعایت حال اتباع بی بضاعت تحت مداقه و مطالعه در آورده و به این پیشنهاد وزارت خارجه به طور کلی اظهار موافقت می‌نماید.
خبر از کمیسیون قوانین مالیه به مجلس شورای ملی:
کمیسیون قوانین مالیه در جلسات تاریخ فوق به لایحه قانونی دولت در باب ایجاد تذکره دو قرانی برای کارگران و اتباع بی بضاعت ایران در خارجه رسیدگی نموده و با موافقت نظر نماینده وزارت جلیله امور خارجه ماده ذیل را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد:
ماده واحده- برای مساعدت اتباع بی بضاعت ایران در ممالک خارجه بر درجات ثلاثه موجوده تذکره یک درجه دیگر که قیمت آن دو قران و مدت اعتبار آن یک سال خواهد بود افزوده می‌شود و این نوع تذکره منحصر به عمله‌جات و کارگران و کسبه بی‌بضاعت ایرانی خواهد بود
رئیس‌ـ چیزی که باید قبلاً معین بفرمایید این است که در این لایحه باید دو شور بشود یا یک شود.
(بعضی اظهار کردند دو شور)
رئیس‌ـ نسبت به این امر یعنی با دو شور کسی مخالف نیست؟
شیخ‌الرئیس‌ـ بنده مخالفم.
رئیس‌ـ بفرمایید.
محمدهاشم شیخ‌الرئیس‌ـ البته اگر آقایان به راپورت‌هایی که از کمیسیون خارجه و قوانین مالیه رسیده است مراجعه بفرمایید خواهید دید چنانچه بنده وقتی که از خراسان می‌آمدم مشاهده کردم موقع تنک است مدت کم است و اگر تا آن موقع این مسئله ختم نشود یک ضررهایی متوجه اتباع ایران خواهد شد. بنده نمی‌خواهم جزئیات مطلب را شرح دهم ولی همین قدر عرض می‌کنم که هرچه این مسئله زودتر بگذرد بهتر است و الا اگر چند روز دیگر طول بکشد یک ضررهایی متوجه تابعیت ایران خواهد شد از این جهت عقیده دارم که در این لایحه یک شور بشود.
رئیس‌ـ این دلیل نمی‌شود باید رعایت قانون را هم کرد عرض بنده این بود که ماده ۵۹ شامل این راپورت می‌شود یا نه؟ نسبت به دو شور مخالف دیگری هست یا خیر؟
سردار معظم‌ـ بنده مخالم.
رئیس‌ـ با دو شور مخالفید.
سردار معظم‌ـ یعنی راه دارد
رئیس‌ـ بفرمایید
سردار معظم‌ـ همان طور که خود حضرت عالی فرمودید مطابق نظامنامه باید در این لایحه دو شور بشود ولی نظر به اهمیت مطلب باید یک راهی پیدا بکنیم که یک شور بشود آن راه را خود دولت پیدا کرده یعنی در خود لایحه تقاضای فوریت را پیشنهاد کرده است و اگر به لایحه مراجعه بفرماید می‌گوید:
(برای رعایت حال اتباع بی‌بضاعت ایران مقیمین قفقاز بین‌النهرین، ترکستان و خاک ترکیه و حفظ ملیت آنها ماده واحده ذیل را به قید فوریت به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نماید)
پس بنابراین به عقیده بنده خوب است بدواً به فوریت لایحه رأی گرفته شود وقتی که فوریت تصویب شد آن وقت یک شور کافی است.
رئیس- مراجعه بفرمایید به ماده ۷۴
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۷۴ در موقعی که لایحه یا طرح قانون پیشنهاد می‌شود وزرا یا صاحب طرح یا یکی از نمایندگان می‌توانند از مجلس تقاضا نمایند که فوری بودن آن را تصدیق نماید.
رئیس- این در موقعی است که لایحه به مجلس داده می‌شود و همان وقت باید تقاضای فوریت کنند.
سردار معظم‌ـ این ماده نظامنامه مخالف عرض بنده نیست در هر حال برای این که این ماده نظامنامه هم محفوظ مانده باشد ممکن است راپورت کمیسیون قوانین مالیه را مجزا به عنوان طرح تلقی کند و بعد تقاضای فوریت کند.
رئیس‌ـ راپورت کمیسیون را چطور می‌شود به عنوان طرح پیشنهاد کرد.
سردار معظم‌ـ از روی لایحه دولت. دولت خودش تقاضای فوریت را کرده آن وقتی که به کمیسیون نرفته بود باید رأی به فوریت گرفته شود ولی حالا باید جبران قضایای گذشته را نمود و رأی به فوریتش گرفت چنانچه در خود لایحه دولت هم تقاضای فوریت شده است.
وزیر خارجه‌ـ اگر نظامنامه به بنده اجازه می‌دهد بنده اینجا تقاضای فوریت می‌کنم و تصور می‌کنم که همه آقایان نمایندگان هم موافق باشند به جهت این که اولاً این لایحه یک امری نیست که خیلی غامض باشد و مطالعات زیاد لازم داشته باشد که حتماً دو شور در او بشود یا فواصلی بین دو شور لازم داشته باشد. مطلب خیلی واضح و ساده‌ای است و فوریت این مسئله برای آسایش و رفاه هموطنان ما خیلی ضروری است و اگر آقایان موافقت بفرمایند و به فوریت رأی بدهند و این مختصر امر را امروز تمام بکنند (اگر مخالف نظامنامه نباشد) خیلی به موقع است.
رئیس‌ـ بنده با فوریتش حرفی ندارم ولی می‌ترسم یک سابقه بشود.
ماده ۴۷ می‌گوید وقتی که لایحه یا طرحی پیشنهاد شد باید در همان موقع تقاضای فوریت بشود پس تقاضای فوریت حالا نمی‌شود و باید دو شور در او بشود.
وزیر خارجه‌ـ عرض کردم در صورتی که نظامنامه اجازه بدهد.
رئیس‌ـ آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده‌ـ این لایحه دو شور ندارد. زیرا یک لایحه‌ای است که ممکن است در دخل و خرج مملکت مؤثر باشد و به موجب ماده ۱۸ که برای کمیسیون بودجه وظایفی را می‌کند می‌نویسد: (تمام لوایح با طرح قانونی که بر حسب تغییر دخل و خرج سال بعد است باید به نظر کمیسیون بودجه برسد) آنچه که راجع به کمیسیون قوانین مالیه است باید کمیسیون قوانین مالیه نظریه خودش را اظهار کند و قسمتی هم که راجع به کمیسیون خارجه است او هم باید نظریه خودش را اظهار کند چون مسئله راجع به دخل و خرج است. از این جهت باید کمیسیون بودجه هم نظریه خودش را اظهار کند و در ماده ۵۹ هم می‌نویسد: این قبیل چیزها یک شور بیشتر لازم ندارد و تقاضای فوریت لازم نیست و اگر این لایحه برود به کمیسیون بودجه یک شور بیشتر لازم ندارد ولی یک نقصی دارد و آن این است که این راپورت‌ها باید ۲۴ ساعت جلوتر طبع و توزیع شود و هنوز نشده. استدعا می‌کنم مقرر فرمایید طبع و توزیع شود و به کمیسیون بودجه هم برود برای جلسه آتیه حاضر می‌شود آن وقت یک شور بیشتر لازم ندارد.
رئیس‌ـ راپورت لازم نیست طبع و توزیع شود پیشنهاد دولت طبع و توزیع شده است.
از طرف نمایندگان‌ـ صحیح است.
رئیس‌ـ راپورت کمیسیون خارجه و کمیسیون قوانین مالیه موافق است با پیشنهاد دولت و در این صورت گمان می‌کنم لازم به طبع و توزیع نباشد ولی اگر آقایان ایرادی نسبت به این مسئله دارند عنوان بفرمایند. ماده ۵۹ می‌گوید:
در لوایحی می‌شود یک شور کرد که:
اولاً‌ـ راجع به دخل و خرج مملکت باشد.
ثانیاً‌ـ قوانینی که راجع به تقاضای وجوهی که برای مخارج مخصوصی است.
ثالثاً‌ـ قوانین راجع به منافع محلی.
این که راجع به تقاضای منافع محلی نیست تقاضای وجه مخصوصی هم نیست مگر این که بفرمایند راجع به دخل و خرج مملکت است.
اگر اجازه می‌فرمایید چند دقیقه تنفس داده شود بعد مطلب مطرح شود.
چند نفر از نمایندگان‌ـ صحیح است
(در این قسمت جلسه برای تنفس تعطیل و پس از دو ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس‌ـ راجع به لایحه تذکره ایراد می‌شود که طبع و توزیع نشده است این ایراد را آقایان قبول می‌فرمایند یا این که باید جزو دستور شود. طبع و توزیع نشده بود برای این که با لایحه دولت داده بود موافق بود و چون تغییراتی داده نشده است لازم ندیده‌اند در ثانی طبع و توزیع شود.
آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده‌ـ بنده از مقام ریاست سؤال می‌کنم که آیا این ایرادی که می‌شود وارد هست یا نه؟ و یکی هم آیا لازم است به کمیسیون بودجه این لایحه رجوع شود یا نه؟
بر حسب نظامنامه چون دخالتی دارد در امر جمع و خرج مملکت به عقیده بنده باید از نظر کمیسیون بودجه هم بگذرد.
رئیس‌ـ آقای عمادالسلطنه.(اجازه)
عمادالسلطنه‌ـ بنده چون در این لایحه تغییری در عبارتش داده نشده و طبع و توزیع را لازم نمی‌دانم برای این که فلسفه طبع و توزیع در صورتی است که در عبارات تغییراتی داده شود و چون تغییراتی داده نشد و همان پیشنهاد دولت را کمیسیون‌ها قبول کرده‌اند طبع و توزیع جدید را بنده لازم نمی‌دانم و این که می‌فرمایند به کمیسیون بودجه برود به عقیده بنده این هم لازم نیست برای این که این مثل یک لایحه می‌ماند که وضع مالیات جدید کند و باید برود به کمیسیون قوانین مالیه بنابراین بایستی به کمیسیون بودجه برود.
رئیس‌ـ آقای شیخ‌الرئیس (اجازه)
شیخ‌الرئیس‌ـ بنده موافقم.
رئیس‌ـ آقای آقا سیدیعقوب.(اجازه)
آقای سیدیعقوب‌ـ بنده هم با آقای عمادالسلطنه موافقم.
رئیس‌ـ آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب‌ـ بنده در یک جزء مخالفم در این قسمت آقای حائری‌زاده که فرمودند به کمیسیون بودجه برود بنده مخالفم برای این که راجع به کمیسیون بودجه نیست ولی در جزء ثانی فرمایشات ایشان موافقم برای خاطر این که راست است اهمیت دارد ولی اینقدرها اهمیتی که تصور فرموده‌اند که حتی به طبع و توزیع نرسد ندارد خاصه این که مخالف با نظامنامه باشد برای این که طبع و توزیع به موجب نظامنامه است و این اندازه هم فوری نیست که حتی طبع و توزیع را هم برداریم و مخالف با نظامنامه کنیم گمان نمی‌کنم این اندازه‌ها لازم باشد. بلی راست است اهمیت دارد ولی چون تا پنج روز و شش روز بیشتر طول نمی‌کشد و می‌آید در مجلس و مطرح می‌شود و تصور می‌کنم آقایان هم موافق باشند و رأی هم بدهند که طبع و توزیع بشود و ضرر ندارد و شش روز هم عقب بیفتد آسمان به زمین نمی‌آید.
رئیس‌ـ اگر تصدیق می‌فرمایید بر طبق ظاهر نظامنامه عمل شود و بماند برای جلسه بعد طبع و توزیع می‌شود برای جلسه پنجشنبه.
جمعی از نمایندگان‌ـ صحیح است
سردار معظم‌ـ یک شور یا دو شور باید بشود.
رئیس‌ـ گمان می‌کنم باید دو شور بشود
آقای سردار معظم (اجازه)
سردار معظم‌ـ البته با مراجعه به مجلس شاید مطالب روشن شود ولی اگر لایحه از طرف دولت پیشنهاد شده باشد و تقاضای فوریت هم نشده باشد و بدون این که خوانده شود ارجاع به کمیسیون شود یعنی موقع پیدا نشود که در موقع تقدیم لایحه رأی به فوریت گرفته شود آیا تکلیف فوریت آن لایحه چیست. آیا ممکن است لایحه دولت تقدیم کند و تقاضای خودشان را نکند و رجوع شود به کمیسیون مربوط پس از آن موقع رأی دادن در فوریت چه موقعی است بنده گمان می‌کنم موقعش موقعی باشد که راپورت کمیسیون مطرح می‌شود.
رئیس‌ـ آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی‌ـ با این که در نظامنامه صراحت دارد در موقعی که لایحه تقدیم مجلس می‌شود باید در همان موقع تقاضای فوریت شود این تفسیرها و تعبیرها در نظامنامه ممکن است سابقه شود و بعدها مشکلات ایجاد کند این است که بنده عقیده دارم همان طوری که آقای رئیس فرمودند بایستی دو شور بشود.
رئیس‌ـ جواب آقای سردار معظم را ماده ۲۹ و ۷۴ نظامنامه می‌دهد
آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب‌ـ ظاهر عبارت نظامنامه جواب آقای سردار معظم را می‌دهد ظاهر عبارت این است دولت در موقعی که لایحه پیشنهاد می‌کند باید تقاضای فوریت کند نه این که برود به کمیسیون پس از این که از کمیسیون آمد آن وقت تقاضای فوریت کند و به این ترتیب ممکن است در وسط شور یک لایحه باز تقاضای فوریت کند نظامنامه اینقدر حق به وزیر و دولت نمی‌دهد که هر جا خواست تقاضای فوریت کند بتواند فوریت را نظامنامه بالصراحه می‌نویسد و ظاهر آن آن طوری که ما می‌فهمیم و سواد فارسی داریم این است در موقعی که لایحه یعنی در همان حینی که می‌خواهند پیشنهاد به مجلس کنند و آن لایحه را به مجلس می‌دهند باید تقاضای فوریت کنند. مگر این که نسبت بدهیم به یک وزیری و بگوییم که لایحه را نخوانده است و بعد که از کمیسیون آمده آن را خوانده آن وقت می‌گوید تقاضای فوریت می‌کنم و این با فلسفه هم درست درنمی‌آید این است که بنده عرض می‌کنم چون تقاضای فوریت در حین تقدیم لایحه نشده است حتماً باید تقاضای فوریت قبلاً بشود و بایستی طبع و توزیع هم بشود.
رئیس‌ـ اگر اجازه بفرمایید ماده ۲۹ و ۷۴ قرائت شود مطلب به دست می‌آید.
(ماده ۲۹ و ۷۴ نظامنامه به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده ۲۹ لوایح قانونی که از طرف دولت پیشنهاد می‌شود باید به توسط یکی از وزرا یا معاونین وزرا در مجلس علنی داده شود در صورتی که مجلس یا وزیر یا معاون او قرائت آن را لازم دانند این لایحه پس از قرائت تسلیم رئیس شود.
ماده ۷۴ در موقعی که لایحه با طرح قانونی پیشنهاد می‌شود وزرا یا صاحب طرح یا یکی از نمایندگان می‌توانند از مجلس تقاضا نمایند که فوری بودن آن را تصدیق نماید.
رئیس‌ـ از این دو ماده همچو برمی‌آید، لایحه که داده می‌شود بایستی به توسط یکی از آقایان وزرا یا معاونینشان باشد و در همان موقع هم باید تقاضای فوریت بشود دستور جلسه را عرض می‌کنم روز جلسه، روز پنجشنبه...
کازرونی‌ـ بنده عرضی دارم
رئیس‌ـ راجع به روز جلسه؟
کازرونی‌ـ بلی
رئیس‌ـ بفرمایید
کازرونی‌ـ بنده عرض می‌کنم در شعب روز پنجشنبه کار داریم و مطالب مهمی هم نیست برای روز پنجشنبه بنابراین بنده همچو فکر می‌کنم که اگر جلسه را به روز یکشنبه موکول کنیم بهتر است.
رئیس‌ـ آقای دستغیب مخالفید؟
دستغیب‌ـ راجع به روز عرض ندارم راجع به دستور عرض دارم.
رئیس‌ـ آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده‌ـ بنده عرضی ندارم
رئیس‌ـ آقای شیخ‌الرئیس (اجازه)
شیخ‌الرئیس‌ـ با مذاکراتی که سابقاً دو موضوع این لایحه شد بنده معتقد بودم که خیلی بیشتر باید در فوریت این مسئله دفاع کنند و ماده نظامنامه هم در فوریت این لایحه
رئیس‌ـ راجع به دستور است
شیخ‌الرئیس‌ـ عرض می‌کنم حالا چون جلوگیری از فوریت شد با این که خیلی مهم است به عکس فرمایش آقای دستغیب که فرمودند مطلب اهمیت ندارد نمی‌دانم با چه مدرک بود که گفتند اهمیت ندارد بالاخره به عقیده بنده یکشنبه خیلی دور است و باید پنجشنبه باشد و طوری باشد که زودتر بگذرد خیلی چیزها هم هست که حالا نمی‌خواهم عرض کنم ولی همین قدر عرض می‌کنم تأخیر این لایحه بر ضرر تابعیت ایران تمام می‌شود.
رئیس‌ـ آقای سردار معظم خراسانی هم موافقید؟
سردار معظم‌ـ بلی.
رئیس‌ـ آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب‌ـ در این باب عرضی ندارم.
رئیس‌ـ خوب جلسه روز پنجشنبه موضوع مذاکرات اولاً راجع به لایحه تذکره، ثانیاً لوایحی که چندی قبل مراجعه شده بود به شعب.
آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب‌ـ یک لایحه از طرف (گمان می‌کنم) آقای سردار معظم راجع به طبع صورت مشروح مجلس پیشنهاد شده بود و به کمیسیون رفت و در کمیسیون مانده و اشخاص که مثل بنده عقیده دارند به این که باید نطق مشروح وکلا طبع شود عقیده هم دارند که زودتر جزو دستور شود برای خاطر این که نسبت به این قضیه بنده که یکی از موافقین این پیشنهاد هستم خیلی اهمیت می‌دهم و عقیده‌ام این است که باید این مسئله هرچه زودتر تمام شده و نطق مشروح مفصل آقایان نمایندگان به دست موکلین‌شان داده شود.
رئیس‌ـ پس حالا عرض می‌کنم فردا صبح سه ساعت قبل از ظهر باید شعب تشکیل شود چون پیشنهاد آقای سردار معظم هم رجوع می‌شود به شعب در آنجا تکلیفش معین شده و شاید روز پنجشنبه راپورتش را بدهند.
آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده‌ـ بنده با وجود این که از مکررات اجتناب دارم می‌بینم در این قضیه یک مذاکراتی جریان دارد که بنده ناچار باز عرایضی عرض کنم موضوع لایحه دولت چون بر حسب ماده ۱۸ که وظایف کمیسیون بودجه را معین می‌کند می‌نویسد مطالب ذیل راجع به کمیسیون است اول تمام مطالب راجع به بودجه سال قبل دوم تمام لوایح و یا طرح قانونی که موجب تعبیر دخل و خرج سال بعد است...
رئیس‌ـ اما این مسئله را گمان می‌کنم باید در موقعی که لایحه به مجلس می‌آید عنوان بفرمایند.
حائری‌زاده‌ـ بنده می‌خواستم سؤال کنم به کمیسیون بودجه ارجاع می‌شود یا خیر؟
رئیس‌ـ آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی‌ـ بنده قضیه مراسم تحلیف را می‌خواستم برای جلسه بعد پیشنهاد کنم.
رئیس‌ـ برای دستور جلسه آتیه معین می‌شود.
آقای آقا سیدیعقوب.(اجازه)
آقا سیدیعقوب‌ـ بنده خواستم عرض کنم دو مسئله را یکی راجع به کمیسیون عرایض که مرخصی یک هفته آق۵ای ملک‌الشعرا را اجازه داده بود نمی‌دانم به هیئت رئیسه رسیده است یا خیر یکی هم راجع به قسمت اول که ایشان را غایب بی‌اجازه نوشته‌اند آن را هم کمیسیون عرایض اجازه داده است و یک قسمت هم راپورت عملی کمیسیون عرایض است در این مدت که یک شرح مفصلی است که کمیسیون خودش را ناچار دید برای اصلاح حال مردم به عرض مجلس برساند. بنده تقاضا می‌کنم که آن را جزو دستور قرار دهند و اگر جزو دستور شود باعث رفاه حال مردم می‌شود مخصوصاً به حال مستخدمینی که گرفتار ماده ۶۶ قانون کشوری شده‌اند بیشتر قانع است تا این سر و سینه که آقای آقا میرزاعلی برای قسم می‌زنند.
رئیس‌ـ راجع به قسمت به اول که ایشان را غایب بی‌اجازه نوشته‌اند این را اصلاح می‌کنم. نسبت به راپورت کمیسیون عرایض و مرخصی در جلسه پنجشنبه رأی می‌گیریم اما راجع به راپورت دیگر طبع و توزیع می‌شود جزو دستور یکشنبه می‌شود.
آقای ضیاءالملک (اجازه)
ضیاءالملک‌ـ موکلین ما همه انتظار دارند که امتیاز نفت شمال که به موجب قانون داده شده است هرچه زودتر از مجلس پنجم بگذردـ بنده با کمال توقیر از همکاران محترم خود که عضو کمیسیون هستند تقاضا می‌نمایم که هرچه زودتر نظریات و تحقیقات خودشان را خاتمه بدهند و این لایحه بیاید و از مجلس بگذرد چون این اصلاح، اصلاح اقتصادی مملکت است.
رئیس‌ـ آقای حاج عزالممالک (اجازه)
حاج عزالممالک‌ـ عرضی ندارم.
رئیس‌ـ آقای تدین (اجازه)
تدین‌ـ بنده عرضی ندارم
رئیس‌ـ آقای کازرونی (اجازه)
کازرونی‌ـ آقای آقا سیدیعقوب به موجب عاداتی که دارند باز یک لفظی فرمودند که شایسته مقام مجلس نبود...
آقا سیدیعقوب‌ـ این حق شما نیست با آقای رئیس است.
(صدای زنگ رئیس)
کازرونی‌ـ یک لفظ سر و سینه به زبان آوردند در موقعی که بنده پیشنهاد کردم موضوع مراسم تحلیف بر طبق قانون جزو دستور شود. عرایض بنده جدی است آقای سیدیعقوب اگر من غیر جدی می‌خواهند اظهاری بکنند جدی او در مجلس نیست جای شوخی اینجا نیست توهین کردن به وکلا با این الفاظ جایش در مجلس نیست اگر نسبت سر و سینه زدن توهین نیست بنده عرض ندارم ولی اگر توهین است شایسته این مقام نیست. خواستم از مقام محترم ریاست تقاضای جبران این فقره را بکنم و استدعا کنم ترتیبی بفرمایند که در آتیه نظایرش اتفاق نیفتد و الا بنده هم مجاز باشم که بر طبق مقتضای احوال اشخاص و در مواقع مقتضی بعضی اظهارات بکنم.
رئیس‌ـ آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب‌ـ بنده دو فقره سؤال کرده بودم یکی از وزیر داخله و یکی هم از وزیر عدلیه استدعا می‌کنم مقرر بفرمایید برای جوابش زودتر حاضر بشوند.
رئیس تذکر داده شود.
آقای نصرت‌الدوله (اجازه)
نصرت‌الدوله‌ـ بنده عرضی ندارم.
رئیس‌ـ آقای عراقی (اجازه)
حاج آقا اسمعیل‌ـ بنده هم دو فقره سؤال یکی از وزیر مالیه و یکی هم از وزیر عدلیه داشتم تمنا می‌کنم بفرمایید برای جواب حاضر شوند.
رئیس‌ـ تمام وزرا تذکر داده می‌شود.
آقای تدین (اجازه)
تدین‌ـ عرضی ندارم
رئیس‌ـ آقای داور (اجازه)
داورـ عرضی ندارم.
رئیس‌ـ دیگر مطلبی نیست
(گفتند خیر)
رئیس‌ـ پس جلسه را ختم می‌کنیم.
«مجلس نیم ساعت بعدازظهر ختم شد»
رئیس مجلس شورای ملی‌ـ مؤتمن‌الملک