مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ امرداد (اسد) ۱۳۰۰ نشست ۱۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ امرداد (اسد) ۱۳۰۰ نشست ۱۳
جلسه ۱۳
صورت مشروح مجلس یوم شنبه ۱۸ ذیحجه الحرام ۱۳۳۹ مطابق ۲۱ برج اسد ۱۳۰۰
مجلس یک ساعت قبل از ظهر در تحت ریاست آقای مؤمن الملک تشکیل گردید
(آقای مستشار السلطنه صورت مجلس یوم پنج شنبه ششم را قرائت نمودند)
رئیس ـ آقای حاج آقا (اجازه نطق)
حاج اقا ـ در صورت مجلس شرحی راجع به عرایض بنده نوشته شده و ذکر می‌کند که بنده عرض کرده‌ام مطالب سابقه را نباید گفتگو کرد فقط عرض کردم که مطالب سیاسی نباید منشأء تصویب و عدم تصویب اعتبارنامه‌ها باشد.
رئیس ـ اصلاح می‌شود آقای سردارمعظم (اجازه نطق)
سردارمعظم ـ در صورت مجلس نوشته شده بنده قبل از تقاضای تنفس با ارجاع اعتبارنامه آقای جلیل الملک بکمیسیون مخالفت کردم در صورتیکه قبل از تنفس و بعد از تنفس بنده در باب کمیسیون عرضی نکرده‌ام.
رئیس ـ بسیار خوب اصلاح می‌شود آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا ـ در صورت مجلس نوشته شده کمیسیون رسیدگی باعتبارنامه آقای تنکابنی گمان نمی‌کنم مجلس همچو کمیسیونی معین کرده باشد فقط تقاضای آقای محمد هاشم میرزا این بود که چند نفر از آقایان وکلاء بطور قرعه معین شوند تا مذاکرات قیامبین ایشان و آقای تنکابنی را بشنوند اگر ایشان قانع شدند هیچ والا بر مخالفت خودشان خواهند افزود چون بنده عضو آن کمیسیون هستم لذا از برای خود و رفقای خودم حقی برای رسیدگی باعتبارنامه نمیدانم.
رئیس ـ این فقره هم اصلاح می‌شود
آقای سدید الملک (اجازه)
سدیدالملک ـ در صورت مجلس نوشته شده ۳۷ رأی در مقابل ۱۵ رأی این ۵۲ رأی می‌شود در صورتیکه عده ۵۴ رأی نفر بوده دو نفر باقی می‌ماند.
رئیس ـ عده ۵۶ نفر بوده چهار نفر از دادن رأی امتناع کرده‌اند.
سدیدالملک ـ پس خوبست آن را هم بنویسید.
رئیس ـ این مطلب هم نوشته می‌شود دیگر اعتراضی نیست؟
محمدهاشم میرزا ـ راجع به پیشنهاد آقای مدرس نسبت بارجاع اعتبارنامه آقای جلیل الملک بکمیسیون مخالف بنده فقط از این نقطه نظر بود که این مسئله سبب دور می‌شود بنده عرض کردم با آن کمیسیون مخالفم ولی موافقت خود را با کمیسیون دیگری که تشکیل شود اظهار داشتم بندهبا این مسئله مخلف بوده‌ام با آقای سردارمعظم.
رئیس ـ مخالفت باسم جابعالی نوشته شود؟
محمدهاشم ـ بلی.
رئیس ـ همانطور نوشته می‌شود دیگر اعتراضی نیست
(گفتند خیر)
صورت مجلس را این پنج فقره اصلاحات تصویب شد.
آقای سردار معظم خراسانی راپورت راجع به آقای صمصام السلطنه را قرائت فرمائید.
(آقای سردارمعظم راپورت راجع به آقای صمصام السلطنه را بمضمون ذیل قرائت فرمودند)
شعبه پنجم بدوسیه انتخابات آقای صمصام السلطنه نماینده طهران رسیدگی کرده نظر باینکه جریان انتخابات تهران موافق قانون بوده و مشکلی هم که در باب آراء کن بنظر رسیده در ضمن راپورت راجع ره آقای تدین مشروحاً ذکر نشد و شعبه با حفظ نظر معروضه صحت نمایندگی آقای صمصام السلطنه را تصدیق می‌نماید.
رئیس ـ نسبت باین راپورت اعتراضی نیست
(گفته شد خیر)
رأی می‌گیریم به نمایندگی آقای صمصام السلطنه.
آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد
((آقای آقا شیخ محمد جواد راپورتی است راجع به آقا میرزا علی کازرونی) (آقای آقا شیخ محمد جواد راپورت مزبور ر بمضمون ذیل قرائت فرمودند)
انجمن نظارت انتخابات بوشهر در ۱۶ ربیع الاول ۱۳۳۹ تشکیل گردید مطابق مقررات قانونی اعلان انتخابات را منتشر نموده‌اند چهار شعبه نظارت در نقاط چهارگانه خود در موج برازجان تنگستان شبانگاره تشکیل کرده‌اند در شهر ونقاط اربعه ۳۱۸۹ ورقة تعرفه داده شده و ۲۹۴۷ ورقه رأی مسترد داشته‌اند آقای آقا میرزا علی کازرونی باکثریت ۲۲۲۷ رأی بسمت نمایدگی بوشهر انتخاب شده‌اند پس از قرائت آراء و تشخیص نمایند یک هفته مطابق قانون انجمن نظار برای اخذ شکایت دایر بوده ولی شکایتی نرسیده در ۱۵ جمادی الاول انتخابات خاتمه یافته (درصورت مجلس بنویسند) دو ورقه اعتراضیه بتوسط حکومت بامضاء چند نفری از اهالی بوشهر مبنی برا اینکه ما انتخابات نقاط جزء را قبول نداریم. رسید چون اعتراض خارج از نظامنامه انتخابات باید نظار شرح شکایات را در صورت مجلس درج نمایند چون این ماده از قانون را انجمن نظار مراعات نکرده بودند شعبه بتوسط وزارت داخله از حکومت بوشهر خواست که دو ورقه اعتراضیه اگر موجود است عیناً بفرستند تا شعبه پس از تکمیل دوسیه نظریات خودش را به عرض نمایندگان مخترم برساند ولی در این مدت جوابی نرسیده. شعبه نظر باینکه انجمن نظار اعترضات را وارد ندانسته و در مدت یک ماه هم که پس از افتتاح مجلس قانون به متشکیان حق می‌دهد شکایات خودشان را بمجلس تقدیم نمایند و شکایتی نرسیده و جریان انتخابات را شعبه مطابق قانون دیده صحت انتخابات بوشهر و نمایدگی آقای میرزاعلی را تصدیق می‌نماید.
رئیس ـ مخلفی نیت
(گفته شد خیر)
رأی می‌گیریم آقایانی که نمایندگی ایشان را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد.
راپورتی است راجع بآقای عمادالسلطنه
آقای شیخ محمد جواد راپورت مزبور را به مضمون ذیل قرائت نمودند.
شعبه اول در ۲۴ شوال مراجعه بدوسیة انتخابات اصفهان نموده بواسطة ناقص بودن صورت مجلس و معلوم نبودن طرز جریان انتخابات اردستان نتوانست تصمیم قطعی اتخاذ نماید لذا صورت انتخابات اردستان مجدداً بدوسیه انتخابات اصفهان رسیدگی نموده نظریات خودرا به عرض میرساند. سلخ ذی حجه ۱۳۳۸ انجمن نظارت انتخابات مرکزی تشکیل پس از نشر اعلان ازروز ۱۸ محرم الی دوم صفر ۸۹۲۶ تعرفه داده‌اند از روز سوم تا هفتم صفر ۶۳۷۹ ورقه رأی اخذ کرده‌اند. بعلاوه یک شعبه نظارت برای اردستان و قهپایه و مهاباد در اردستان تشکیل داده‌اند به موجب صورت مجلس اردستان انجمن نظارت در ۲۷ محرم منعقد شده اعلان انتخابات را منتشر نموده‌اند مطابق مقررات قانون تا ۲۲ صفر ۱۵۰۳ ورقه تعرفه توزیع و ۱۴۲۱ ورقه رأی مأخوذ داشته‌اند. استخراج آراء در اردستان بعمل آمده نتیجه را باصورت مجلس باصفهان فرستاده‌اند. در شهر و شعبه اردستان ۱۰۴۲۹ ورقه تعرفه داده شده ۷۸۰۰ ورقه رأی اخذ کرده‌اند آقای عمادالسلطنه باکثریت ۳۶۴۴ رأی بسمت عضویت مجلس شورای ملی انتخاب شدند. در حین قرائت آراء توسط پست شهری پاکتی که محتوی ۲۲ پاکت بوده مبنی بر شکایت از انتخابات بانجمن نظار رسیده جون نویسنده پاکات مزبور معلوم نبوده انجمن ترتیب اثری بآنها نداده یک هفته پس از قرائت آراء انجمن برای اخذ شکایت دایر بوده ولی شکانتی نرسیده لذا بانتخابات خاتمه داده شده ولی در حین انتخابات و پس از خاتمه آن تلگرافات و مراسلات زیادی مبنی بر شکایت از انتخابات بریاست وزراء و وزارت داخله رسیده اساس شکایت متشکیان این است که انتخابات مبنی بر تهدید و در تحت تأثیر نفوذ حکومت و نظمیه نمایندکان اصفهان انتخاب شده‌اند اما مدرکی برای اثبات ادعای خودشان نشان نداده‌اند که شعبه بتواند حکمیت نموده و باظهارات آنها ترتیب اثری بدهد در مقابل این شکایات تلگرافات مفصلی امضاء طبقات مختلفه از علماء و تجار و اعیان رسیده که اظهار رضایت و تصدیق آزادی و حسن جریان انتخابات و تکذیب شکایت کنندگان را نموده‌اند لهذا اشکالاتی بنظر شعبه نرسیده انتخاب آقای عماد السلطنه را تصدیق می‌نماید.
رئیس ـ آقای تدین (اجازه نطق)
تدین ـ بنده مخالفم.
رئیس ـ می‌ماند برای جلسه دیگر آقای جلیلی الملک راپورت راجع به آقای عمیدالممالک را قرائت نمائید.
راپورت را بمضمون ذیل قرائت فرمودند)
بتاریخ ۱۲ برج جوزا یونت ئیل مطابق عشر آخر شهر شعبان ۱۳۳۶ انجمن مرکزی سمنان بر طبق مقررات قانون تشکیل شده و در هشتم سرطان مطابق دوم شوال اعلان انتخابات را در شهر و حوزه جزو انتشار داده و مقرر داشته است در مدت ده روز نشر اعلان و نه روز توزیع تعرفه و سه روز اخذ آراء نمایند و همچنین در برج جوزا مطابق ماه رمضان دو هزار تعرفه با نظامنامه انتخابات برای انجمن نظار دامغان توسط حکومت آنجا ارسال داشته و دستور می‌دهد که در بیتم سرطان مطابق دوم شوال بانجمن نظار مرکزی سمنان اطلاع دهند بعلاوه در ۲۷ جوزا انجمن نظار مرکزی بحکومت سمنان و دامغان می‌نویسند یک هزار ورقه تعرفه با نظامنامه و دستور برای انتخابات جندق و بیابانک نزد نایب الحکومه آنجا ارسال دارند. انجمن نظار دامغان که بایستی موافق ماده ۱۸ قانون انتخابات و بر حسب دستور انجمن مرکزی سمنان در دوم شوال نشر اعلان نماید و از دوازدهم بتوزیع تعرفه پردازد بر حسب تقاضای کمیته محلی دامغان در بیستم شوال بتوزیع تعرف پرداخته و روز ۲۲ شوال در انجمن مرکزی سمنان و در ۲۳ شوال از وزارت داخله تقاضای ارسال دو هزار تعرفه دیگر نموده است انجمن مرکزی سمنان نظر به ماده ۱۸ و ۳۷ قانون انتخابات چون بانجمن دامغان دستورالعمل داده بوده است که از دوم شوال تا دوازدهم مدت نشر اعلان و از ۱۲ تا ۱۹ توزیع تعرفه و از ۲۰ تا ۲۲ اخذ آراء و در ۲۸ استخراج آراء نمایند و نتیجه و صورت مجلس را برای انتجمن مرکزی بفرستند و انجمن دامغان بر خلاف دستور فوق در ۲۰ شوال بتوزیع تعرفه پرداخته و در ۲۲ مجدداً تقاضای تعرفه نموده است لهذا انجمن مرکزی سمنان تقاضای انجمن دامغان را بی موقع و بر خلاف مقررات قانون انتخابات دانسته رد می‌نماید اعضای انجمن دامغان در ۲۵ شوال بدون تحصیل نتیجه و اخذ آراء انجمن را تعطیل و از مقام خود استعفا داده است انجمن مرکزی سمنان بطوریکه مقرر داشته بود در ۲۹ شوال مطابق ۱۵ اسد یونت ئیل امر انتخابات را خاتمه داده و پس از انقاضای مدت قانونی و نرسیدن شکایات در ۱۴ ذیقعده نمایندگی آقای عمید الممالک را در سمنان د دامغان اعلان و انجمن مرکزی را منحل می‌نماید. شعبه سوم پس از مدافه در صورت مجلس و دوسیه انتخابات آنجا چون موضوع انتخابات جندق و بیابانک رامسکوت عنه یافت از وزارت داخله خواست که از حکمران سابق سمنان و اعضای انجمن مرکزی آنجا موضوع مسئله را بخواهد در جوات استعلام وزارت داخله امیر حشمت حکمران آنوقت تلگراف ذیل را مخابره می‌نماید. نظر باینکه در دوره‌های انتخابات گذشته هیچگونه اقدامی راجع به جندق و بیابانک نشده و اهالی آنجا به هیچ وجه سابقه از جریان انتخابات و حکومت ملی ندارند و همتچنین بواسطه موقعیت سابق آنجا و مسئله مسعود اشگر و رمضان باصری که سابقة آن در وزارت داخله کاملاً موجود است در موقع فرستادن اوراق تعرفه و اعلانات لازمه راجع به انتخابات در ایام تصدی فدوی نیز لاقیدی وبی اعتنائی کرده بعد از انتخابات سمنان و موعدی که از طرف انجمن مرکزی تعیین کرده بودند بدون اجرای شرایط قانونی اوراق ممهور متعددی در تحت عنوان اینکه آقای متعمد دیوان سمنانی عضو دفتر حکومتی شاهرود و دارای همه قسم اختیاراتی از طرف اهالی جندق است بسمنان فرستادند که عین آنها در دفتر حکومتی سمنان ضبط و بدین جهت جزو صورت مجلس انتخابات سمنان نشده است همچنین راجعبه انتخابات دامغان اگرچه انجمن نظار دامغان را در ارسال ده هزار تعرفه دیگر قبول کرده واهالی دامغان را از حق انتخابات محروم نکند ولی قانوناً به انجمن مرکزی سمنان نمی‌توان ایرادی وارد آورد زیرا موافق ماده ۱۸ و ماده ۳۷ نظام نامه انتخابات انتجمن مرکزی سمنان خود را در این عمل محق دانسته است راجع به انتخابات جندق و بیابانک تلگراف امیر حشمت مینمایاند علاوه بر اغتشاشات آنجا بواسطه حسلات منصور اشگر و رمضان باصر اهالی آنجا مباشرت به امر انتخابات ننموده و خود را از امر انتخابات محروم داشته‌اند بنابر مراتب معرضه شعبه سوم پس از تقاطی نظر نمایندگی آقای عمیدالممالک را برای دوره چهارم تقنینیه تصویب می‌نماید.
رئیس ـ راجع به این راپورت مخالفی نیست؟
حاج شیخ اسدالله ـ بنده خالفم.
رئیس ـ می‌ماند برای جلسه دیگر.
آقای آقا سیدمحمد تدین (احضار برای قرائت راپورت)
(آقای تدین راپور شعبه دوم راجع به نمایندکی آقای معتمدالسلطنه را بمضمون ذیل قرائت نموند)
شعبه دوم بدوسیه انتخابات در جزو مضافاتش بدقت رسیدگی نموده و برای استحضار مجلس شورای ملی عرض می‌نماید که انجمن نظار تمرکزی انتخابات در جز در شهر جمادی الاولی ۱۳۳۸ تشکیل گردیده و چندین انجمن جزو دیگر را هم در سایر نقاط لازمه از قبیل سرخس ناصری و زور آباد و غیره دائر ساختند و بارعایت مواد قانون شروع بانجام وشایف قانونی خود نموده و در تمام نقاط مزبوره موازی ۱۲۵۴۳ ورفه تعرفه توزیع شده و از این مقدار موازی ۱۲۱۴۶ ورقه تعرفه با اوراق آراء برگشته و آقای معتمد السلطنه باکثریت ۱۱۳۸۷ رأی از کل آراء واصله بوکالت دارالشورای ملی انتخاب شده‌اند و پس از انقضاء مدت انتظار انجمن مرکزی برای وصول شکایات چون شکایتب نرسیده لذا انجمن انتخابات را خاتمه داده و اعتبارنامه باسم آقای معتمد السلطنه صادر نموده است شعبه دوم جریان انتخابات در جزو مضافاتش را موافق قانون دانسته و چون تا به حال هم شکایتی نرسیده لذا صحت انتخابات آقای معتمد السلطنه را ازدر جزو توابع آن تصدیق می‌نماید.
رئیس ـ آقای آقا شیخ محمد جواد (اجازه)
آقاشیخ محمد جواد ـ بنده مخالفم.
رئیس ـ می‌ماند برای جسله آینده راپورت راجع به آقای سیدمحمد باقر دست غیب که سابقاً قرائت و طبع و توزیع شده امروز باید رای گرفته شود.
(آقای محمدهاشم میرزا اجازه)
محمدهاشم میرزا ـ بنده راجع بانتخابات بندرعباس آن روز مخالفت کردم بعضی از اعضاء شعبه با بنده موافق شدند و قسمتی از ایرادات و اعتراضات بنده را پذیرفتند بعد گویا شعبه بنمایندگی آقای دست غیب باکثریت رأی داده و مجدداً مراجعه به مجلس شده این است که چون اقناع نشدم عرایض خود را تکرار می‌کنم آن قسمتی که در این موضوع ازخارج اطلاع دارم گمان می‌کنم صورت مجلس انتخاب برای عرایض بنده کافی باشد عرض نخواهم کرد لیکن راجع به صورت مجلس بعضی مذاکرات دارم که عرض می‌کنم اولاً بموجب ماده ۲۱ که باید از ده روز الی یکماه قبل از موعد انتخاب اشاعه اعلان بدهند آنطور نشده و در صورت مجلس می‌نویسد اعلان چهار روز قبل از موعد توزیع تعرفه داده شده و این مطلب بر خلاف ماده ۲۱ قانون انتخابات است بعد در صورت مجلس می‌نویسد که از دومربیع الثانی الی چهارم شروع باخذ آراء شدو هشتصدو نود وسه رأی از ۹۱۶ رأی دریافت و ۲۳ رای لاوصول گردید سپس آراء را در صندوق گذارده منهور کردند آنچه از این عبارت بر می‌آید مفهوم می‌شود که بر خلاف چندید ماده نظامنامه رفتر شده و چون آراء را از دو شعبه دیگر مأخوذ داشته و بعد در صندوق گذارده ممهور میشو در این جا چندین ماده قانون مرعی نشده که یکی یکی به عرض میرسانم در ماده ۲۶ می‌نویسد دادن رای باید مخفی باشد باین ترتیب که آراء را در همان موقع اخذ آراء رأی دهندگان بایستی در صندوق ریخته باشند درصورتی که این مسئله که ذکر شده با مخفی بودن رأی مخالفت می‌کند. در ماده ۲۷ می‌نویسد پس از حضور اعضای انجمن نظارت و افتتاح مجلس انتخاب در ساعتی که اعلام شده قبل از شروع بگرفتن اوراق رای رئیس انجمن نظارت جعبه‌ای را که برای ضبط اوراق رای معین شده است در حضور اعضاء انجمن و حاضرین از انتخاب کنندگان باز نموده خالی بودن آن را می نمایانند آنگاه در حضور جمع درب جعبه مختوم شده اوراق رای از شکافی که فوق جعبه است انداخته می‌شود و این ترتیب که رای گرفته شده در صورت مجلس ذکر شده برخلاف این ماده خواهد بوو بعلاوه ماده ۲۸ رفتار نشده درماده ۲۹ می‌گوید در محلهائیکه انتخاب در یک روز تمام نمی‌شود و در ختام مجلس امروز تمام اعضاء با احتیاطات لازمه جعبه و دفاتر راجع بانتخاب را بسته محفوظ گذاشته مهر کرده روز بعد همان اعضا آن را باز می‌کنند با اینکه اینجا تصدیق کرده که اخذ رای در دو روز شده نه در ماده ۲۵ می‌گوید بلا فاصله بعد از شماره استخراج آراء رئیس نتیجه را بصورت بلند اعلان می‌نماید اوراق انتخاب را تا موقع انحلال انجمن نظارت محفوظ می‌دارد و در آن هنگام در محضر حکومتو حضور جمعی از وجوه مجلس اوراق مذکوره را معدوم می‌کند. این ماده هم معلوم نیست اجراء شده باشد ماده ۳۸ می‌گوید منشی انجمن نظارت مرکزی صورت مجلس انتخابات را در سه نسخه حاضر کرده به مهر حکومت و بامضای اعضاء انجمن نظارت رسانیده یک نسخه بحکومتنسخة دیگر بتوسط حکومت و وزارت داخله به مجلس شورای ملی و نسخة ثالت را با کتابچة ثبت اوراق تعرفه به انجمن ایالتی محل می‌فرستد. صورت مجلس که در اینجا موجود است به هیچ وجه مهر حکومت را ندارد ماده ۴۵ می‌نویسد انجمن نظارت پس از ختم انتخابات تا یک هفته شکایات راجع به انتخابات را می‌پذیرد پس ازآن پذیرفتن شکایات را ختم کرده در ظرف یک هفته دیگر بشکایات واصله رسیدگی می‌نماید. به هیچ وجه درصورت مجلس این مطالب نیست که یک هفته برای وصول شکایات منتظر شده باشند اما شکایتی رسیده تلگرافی است بامضاء حسن و ۹۰۰ نفر از اهالی بندرعباس که راجع به سرقت و عوض کردن آراء می‌باشد و مخصوصاً قید می‌نماید که بقیة مطالب را مشروحاً بایست عرض خواهم نمود ولی بایست نوشته مورد اشکال و شبهه گردیده این است که می‌گفتند در تلگراف ذکر می‌نماید حسن از طرف نهصد نفر از اهالی درصورتی که نه در صورت فارسی و نه در صورت فرانسه آن تلگراف همچه چیزی نیست فقط چنانکه در تلگراف رسم است چون بعضی نمی‌توانند وجه هزار کلمه را که باسم کمپانی تلگراف کنندگان در این تلگراف می‌کنند بدهند امضاء یکنفر را می‌نویسند یا عدة تلگراف کنندگان در این تلگراف هم نوشته حسن و نهصد نفر دیگر حالا شعبه می‌فرماید ماچون حسی نام را نمی‌شناختیم لذا تلگراف را محل اعتناء قرار ندادیم بنده این مطلب را (غاللب اوقات می‌شنوم) نمی‌فهمم یعنی انتخابات می‌نویسد کسانیکه حق انتخاب دارند حق شکایت دارند و چنین دستوری در نظامنامه چه و کی باید حل شود در صورتیکه در نظامنامه انتخابات قید نمی‌نماید که شکایت نامه متشکیان باید به مهر حاکم شرع باشد و یا اسم او و فامیلش در دفتر سجل احوال تهران قید شده باشد هیچ نمی‌نویسند که حاکم باید تصدیق هویت او را بکند از طرف دیگر ممکن است حسن بند عباسی را بنده که وکیل خراسانم نمی‌شناسم و یا یکی از محترمین خراسان در شیراز معروف نباشد بمجرد ایکه من نمی‌شناسم نمی‌توان بشکایت او ترتیب اثر نداد. بنده عرض می‌کنم ممکن است از هزار نفر موکلین خودم پنجاه نفر آنها را هم نشناسم سایرآقایان هم گویا همین طور باشند. یک ترتیباتی هم وقرالدوله در انتخابات ایشان انجام داده است که بعد از عوض کردن حاکم شکایاتی رسیده بالاخره چنانچه آقایان می‌گویند مبشکی معروفیت محلی در آنجا ندارد بنده هم چون معروفیت بحال اشخاص ندارم اظهار عقیده نمی‌کنم باین ترتیب اگر آقایان این انتخاب را صحیح میدانند به نمایندگی آقای دست غیب رای بدهند والا رای ندهند بنده فعلاً عرایضم تمام است.
رئیس ـ آقای مهر توضیحی ندارید
جلیل الملک ـ بنده راپورت را بر حسب عقیده اکثریت اعضای شعبه تقدیم کرده‌ام همین طور که میفرمائید بعضی عتراضات بصورت مجلس وارد است ولی عقیده اکثریت شعبه بر این است که چون بندرعباس دور از مرکز است و کاملاً بحقایق نظام نامه انتخابات مطلع نبوده‌اند لذا انتخابات بطور سادگی و خالی از دسائس بوده بنابر این شعب صحت انتخابات آنجا را تصدیق می‌نماید.
رئسی ـ آقای آصف الممالک مخالف هستید؟
آصف الممالک ـ خیر موافقم.
رئیس ـآقای شیخ الاسلام اصفهانی مخالفید؟
شیخ الاسلام ـ خیر موافق هستم.
رئیس ـ آقای آصف الممالک بفرمائید (اجازه)
آصف الممالک ـ بنده می‌خواستم خاطر حضرت والا و سایر آقایان را باین نکته قانون متذکر کنم که می‌نویسد صورت مجلس انتخابات را باید سه نسخه نوشته و بانجمن ایالتی و حکومت محل و وزارت داخله بفرستد اگر درست ملاحظه بفرمائید برای نوشتن صورت مجلس یک دستور العمل ذاتی نیست در همین دوره انتخابات در تمام شعباتیکه ملاحظه کردیم در هر جا صورت مجلس بنحوی نوشته شده در بعضی جاها گمان کرده‌اند که صورت مجلس عبارت از مجموع تمام دفاتر و اوراق یک حوزه انتخابیه و باین جهت کلیه آنها را فرستاده‌اند بعضی‌ها خیال کرده‌اند از روز نشر اعلان و دادن تعرفه و اخذ آراء تا آخر آن عملیاتیکه انجمن نظار کرده‌اند باید جزء جزء در صورت مجلس قید شود و بعضی جاها خلاصه عملیا انجمن نظار را از روز اخذ آراء نوشته و بالاخره اکثریت شامل هر کس بوده او را معین و این نوشته را صورت مجلس نام گذارده‌اند ما نباید متوقع با شیم صورت مجلسی که در بندعباس (که از همه جا دور و آشنا به قانون نیستند) نوشته می‌شود حاوی تمام نکات قانونی باشد ما باید بجریان انتخابات ملاحظه نمائیم اگر اصول جریان انتخاب از روی نظامنامه باشد نباید اعتراض بکنیم بله بایستی باشخاص اعتراض کرد که کاملاً عالم بقانون هستند یا یک غفلتهای اساسی کرده باشند ولی اگر یک غفلتهای جزئی شده باشد نباید آنها را مورد اعتراض قرار داد شاهزاده در باب آراء اظهار می‌کند که رای گرفته شده وبالاخره در صندوق گذارده‌اند و بعد استخراج کرده‌اند بنده از خودشان سئوال می‌نمایم اگر در عبارت قصور کرده باشند و نتوانسته باشند بفهمانند که مطلب چیست باید مورد اعتراض باشد؟ آیا فرض کرده‌اید این آراء در این دو روز در کجا بوده در زمین بوده؟ در هوا بوده؟ البته در صندوق بوده منتهی آن ترتیبی را که میفرمائید (باید ممهور بشود) آن ترتیب را اجرا داشته‌اند نهایت تقدیم و تأخیر عبارت اینطور می فهماند که آراء را بعد در صندوق ریخته‌اند بدیهی است نمی‌شود آراء را در یک جائی گذاشت بعد ریخت در صندوق به جهت اینکه صندوق را برای رای درست کرده‌اند پس آراء در صندوق بوده است و بنده این را یک اعتراض قانونی نمی‌توانم فرض کنم. ثانیاً راجع به مدت اعلان فرمودند اعلان اساساً برای چه چیز است. برای این است که یک حوزه انتخابیه مطلع بشوند که باید در آنجا انتخاباتی بشود. اگر ابتداء بساکن یک اعلانی از طرف دولت داده بشود که اهالی مسبوق نباشند البته مطابق قانون باید یک ماه پانزده روز بیست روز مدت اعلان را معین بکنند ولی یک انتخابیکه چهار سال جرایش طول کشیده و همه جا مسبوقند خاصه در یک حوزه مثل فارس که تمام نقاط آن مشغول انتخابات هستند البته بند عباس هم میدانند که باید بنوبت خورش داخل انتخابات بشود هیچ ضرورت ندارد که در یک محوطه کوچکی یک ماه مدت اعلان باشد البته مدت اعلان باندازه بوده است که اهالی مطلع شدهو بیایند آن جا تعرفه بگیرند و رای خود را بدهند علیهذا این را بنده یک اشکال اساسی نمیدانم اما راجع بشکایت که فرمودند باید ترتیب اثر بشکایت داد البته بنده معتقدم که باید بشکایت ترتیب اثر اد ولی یک شکایتی را باید ترتیب اثر داد که با قانون مطابق باشد و ببینیم این شکایتی را که می‌کنند با مواد قانون موافقت دار والا بصرف اینکه یک کسی شکایت بکند (یا ده نفر یا صد نفر صرف شکایت) بعقیده بنده نمی‌تواند معطل یک انتخابات واقع شود اگر این شکایتی که شده یک شکایتی بوده است که با اساس انتخابات یا صحت انتخابات منافی بوده است البته ما باید یک ترتیب اثری بآن شکایت بدهیم اگر نبوده است شعبه البته حق داشته است ترتیب اثر بشکایت ندهد و بعلاوه عرض می‌کنم که ما مواظف نیستیم که شکایت بتراشیم اگر یک اشخاصی شاکی باشند باید خودشان بهر وسیله هست شکایت خود را بدهند و مطابق مواد قانون موظفند اظهار کنند نه اینکه بگذارند یک هفته که انجمن نظار مشغول رسیدگی بشکایات هستند شکایات خودشان را فرستند و بعد هم در مدت قانونی که در مجلس شورای ملی درماه اول باید شکایات برسد آن وقت هم نرسد و بالاخره چون یک تلگرافی در دوسیه بوده است آن وقت آن را مأخذ قرار دهیم بعقیده بنده چنین شکایتی نمی‌تواند منشاء اثر قرار داده شود و به عقیده بنده راجع بانتخابات بندر عباس هیچ اشکال نمی‌بینم و عقیده‌ام اینست که انتخابابش صحیح است.
رئیس ـ آقای محمدهاشم میرزا (اجازه نطق)
محمدهاشم میرزا ـ مذاکرات نماینده محترم به چند قسمت تقسنم می‌شود یک قسمت خواستند قائل بمسامحه شوند. نسبت به انتخابات راه‌های دور از قبیل بندر عیاس و غیره. بنده عرض می‌کنم قانون فقط یکجا استثناء دارد و آن منحصر است بانتخابات ایلات و در بقیه نقاط هیچ فرقی مابین بندر عباس و طهران در قانون نگذاشته است چون این مسامحه در قانون نیست گمان می‌کنم که اگر هم در هر امری اینطور مسامحه می‌کنیم تا دوره پنجم یک ماده قانون سالم نماند اما اینکه می فرمائید اطلاع داشته‌اند که انتخابات خواهد شد اطلاع کافی نیست می فرمائید از ۳ سال قبل انتخابات در شیراز شروع شده و در سال بعد در بندرعباس اعلان انتخابات داده‌اند مقصود از اعلان اینست که بنده بدانم انجمن نظار در کجا نشسته است تعرفه می‌دهد بروم تعرف ه بگیرم کدام روز رای قبول می‌کند بروم رای بدهم نه اینکه اجمالاً در عرض امسال یا سال دیگر در اینجا انتخابات خواهد شد مقصود از اعلان چندین ماده است که در اینجا نوشته است بمجرد اعلان روزش موعدش مانش به ترتیبی که در نظامنامه مندرج است معین می‌شود پس این اطلاع عمومی که در دوره چهارم مشغول انتخابات خواهند بود کافی نیست باید موعد مقرره اش معین شود آیا آن قسمتی که راجع بصورت مجلس می‌فرمایند عرض کردم که در ماده ۳۶ صراحتاً می‌نویسد که منشی انجمن نظارت مرکزی صورت انتخابات را در ۳ نسخه حاضر کرده و بامضاء حکومت رسانیده اولاً اینکه امضای حکومت را ندارد مراجعه بفرمائید بماده قانون تصریح کرده که باید امضای حکومت را داشته باشد اما اینکه راجع به عبارت صورت مجلس می فرمائید بنده می‌گویم عبارت این صورت مجلس فارسی است ما مکلف هستیم ظاهر عبارات را قبول کرده قائل بتأویل نباشیم مادامیکه مخالفت با عقل نکند بنده عرض می‌کنم عبارت تصریح کرده است که ابتدا آنها را وصول کردیم سپس آراء را در صندوق گذاشتیم بنده از شعبه محترم آنقدر تقاضا داشتم که تحقیق کنند اگر انجمن نظار این کاری را که بنده از عرض می‌کنم کرده است مطابق قانون نیست اگر عباراتش را بد نوشته است البته حق با شماست این را هم از بنده نشنیدند اما اینکه می فرمائید شکایات بی اساس را نباید گوش داد بلی شکایات دو قسم است اگر شکایاتی که می‌کنند مطابق قانون است یعنی مؤثر در انتخابات اس البته بایستی گوش داد و الا خیر اگر شکایت کند (ولو او را بشناسیم یا نشناسیم) شکایت کند که انجمن نظار را از معلمین تشکیل داده‌اند یا از تجار تشکیل داده‌اند این یک چیزهائی است البته نباید گوش داد چه صاحبانش را بشناسیم چه نشناسیم اما این شخص که تلگراف می‌کند و سرقت آراء و تعویض آراء را نسبت می‌دهد و مهمترین چیزیکه تصور می‌شود همین است که آراء را سرقت کرده یا عوض کنند آیا چنین شکایتی را می‌شود گوش نداد؟ بنده نمی‌گویم بمجرد گفتن راست می‌گویم اگر راست گفته باشد ار شکایاتی است که قابل ترتیب اثر است یعنی اگر راست گفته باشد انتخابات باطل و اگر دروغ باشد باطل نیست پس باین جهت باید تحقیق کرد.
شیخ الاسلام اصفهانی ـ اعتراضات حضرت والا راجع باین بود که از عبارت فهمیده‌اند که آراء پهلوی صندوق جمع شده و بعد در صندوق ریخته‌اند و حال آنکه گمان می‌کنم که هرکس بکلمات آن حدود آشنا باشد میداند که غالباً الفاظشان کوتاه تر از معانیشان می‌باشد وقتیکه حرف می‌زنند باید یک کلمه یا دو کلمه پهلوی آن گذاشت تا آن عبارت تمام شود این معنی که حضرت والا از این عبارت استخراج کردند معنایش نیست معنای آن این است که آراء را در آن حول وحوش صندوق می ریخته‌اند یعنی اوراق را دو تا سه تا چهارتا می‌آوردند یکی هم در صندوق می ریخته در اصفهان هم یکی که عقلش نمی‌رسد بیندازد بسوراخی که آراء را باید انداخت می‌گذاشت پیشخدمت می‌انداخت در صندوق اما اینکه می‌فرمایند چون حسن نام از بوشهر شکایت کرده باید اینجا رای راجع باعتبارنامه یک وکیل همانطور بماند تا ما تحقیق کنیم ببینیم حق با کی است بنده عرض می‌کنم اشکالات آن چه چیز است دلائل آن چیست این بر خلاف اساس که در دنیا است هر کس ادعائی دارد باید خودش بمرکزیکه مرکز تظلم است برود و تظلم کند و مطلبش را ثابت کند والا بمحض اینکه حسن نامی که از کنج دنیا بر خواست صدا زد که من شکایتی دارم نباید یک اساس و یک کار وکیلی رامعطل کرد ما برویم بگردیم این حسن را پیدا کنیم ببینیم مطلب آن چه چیز است از همه این مطالب گذشته گمان می‌کنم که این قانون انتخاب ا اگر بنا شود با روح آن کار نکنیم و قدری دقیق تر شویم خیلی اسباب اشکال می‌شود.
رئیس ـ آقایان سردار معظم خراسانی – محقق العلماء ـ میرزاعلی کازرونی و آق شیخ محمد جواد موافقند.
سردارمعظم ـ بنده مخالفم.
رئیس ـ آقاسید یعقوب موافقید؟
رئیس ـ بفرمائید
آقاسید یعقوب ـ خیلی متأسف هستم که در مسئله آقای دست غیب بنده باید در محل نطق بیایم ولی چاره چیست ماها هیئت مقننه هستیم و باید مواد قانونی را تعقیب کنیم مخالفت کردن با انتخاب و کیل از دو راه است یا از جهت انتخابات است یا از جهت صلاحیت آن شخص است و هر یک از این دو قسم را هم قانون معین کرده است که اگر با جریان انخاب یک وکیل مخالفت کردیم باید در تحت چه موادی باشد و اگر مخالفت کردیم با یمک نماینده از حیث صلاحیت آن نماینده باید در تحت چه موادی باشد بنده گمان می‌کنم بواسطه فلسفه و فصاحت بیان ممکن نیست انتخحاب آن منتخب را از تحت آن مواد خارج کرد یا مطابق با آن ماده کرد آقای آصف الممالک می‌فرمایند بند رعباس دور است و جائی هست که از قانون خبر نداردند خیلی تعجب می‌کنم از اطلاعات و فرمایشات آقای آصف الممالک مامشروطیت را از دول اروپا یاد کرفتیم و بیشتر نفوذ دول اروپا در سرحدات مملکت ما است و اطلاعات آنها بیشتر ازماها ات بنرعباس یک بندری است که با تمام دنیا روابط تتجارتی دارد رواببط سیاسی و علم و کمال دارد وقتیکه بنا شود بندرعباس را با اینکه روابط تجارتی با تمام دنیا دارد و در واقع بمنزله دروازه خلیج فارس است ما میگوئیم اطلاع و اگاهی از قانون ندارد پس در مورد سایر نقاط چه باید بگ. ئیم خود آقای آصف الممالک راجع بانتخاب معتمد الدوله از اباده (با وجود اینکه ما اهل فارس هستیم و میدانیم که آباده در چه بری واقع است و بندرعباس در چه بحری واقع شده است) گفتند فلان ماده اش برخلاف قانون است و آقای معتمدالدوله را رد کردند با اینکه آباده در یک وادی فقری واقع شده است که هیچ روابط تجارتی ندارد اما بندرعباس با همه جا روابط دارد می‌فرمایند بی اطلاع هستند بنده گمان ندارم که اطلاعات اهالی بندرعباس کمتر از تهران باشد. آقای شیخ الاسلام می‌فرمایند احتمال دارد که آراء را دو یا سه یا چها ماه بعد جمع کرده باشند و در صندوق ریخته باشند این احتمالات است ولی در عبارات عربی که صریح نباشد انسان می‌تواند احتمالات بدهد اما عبارتیکه تمام از فارسی خالص نوشته شده است گمان ندارم که ما بتوانیم یک توجیهاتی برای او بکنیم و ما باید مطابق با مواد قانون عمل کنیم و هر ماده از مواد قانون که مسئله را بیان کند از او خارج نشویم. اما مسئله که آقای آصف الممالک راجع به اعلان فرمودند پس چرا هیئت مقننه در قانون برای اعلان مدت معین کرده است و گفته مطابق با آن اعلان اهالی حق انتخاب دارند و باید بیایند تعرفه بگیرند: نظر قانون گذار چه بوده است؟ البته برای اطلاع دادن باهالی بوده که ضمناً حدودشان هم معین باشد که کارهای فاسد نکنند. اگر این ماده ملاحظه نشود ممکن است اعلان برای یک مدت غیر محدودی باشد و انتخابات هم در یک موقع غیر محدودی باشد شما که محدودیت در اعلان را مناط نمیدانید پس چرا راجع به آباده گفتید چون مدت اعلانش محدود نبود باید رد کرد. یک بام و دو هوا که نمی‌شود اگر بنا شد ماده قانون مراعات شود در همه جا باید مراعات شود بنده نسبت بصلاحیت شخصی کار ندارم نظرم تمام بقانون است و باید مواد قانون را ملاحظه کرد. اما راجع به شکایت نمیدانم اگر کسی راجع به انتخابات شکایتی داشته باشد باید برود جضرت عباس را شفیع کند چه جور بگوید که این انتخاب شکایت دارد باسیم کمپانی پول داده و زیادتر هم داده نهصد نفر هم امضاء کرده‌اند و اطلاع می‌دهند که در کابینه سیاه آراء را سرقت کرده‌اند پس چه باید بگویند که منشاء اثر بشود. با این عرایض بنده گمان نمی‌کنم دیگر برای آقای آصف الممالک شبهة بوده و یا در این جریان انتخابات شک داشته باشند بلی اگر نظر بصلاحیت آن شخص باشد ممکن است از جای دیگر منتخب شود.
رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله موافقید؟
حاج شیخ اسدالله ـ بلی.
رئیس ـ بفرمائید.
حاج شیخ اسدالله ـ اعتراضاتی که راجع به انتخابات بندرعباس فرمودند چند فرازست یکی راجع به اعلان است یکی راجع به مهر حکومت نداشتن صورت مجلس است یکی راجع به عبارتیست که در صورت مجلس نوشته شده و در آخر راجع به تلگراف شکایتی است که آراء سرقت شده بنده در تمام این فقرات وارد می‌شوم ببینم کدام یک از این فقراتی که آقایان معترض هستند اسباب اختلال انتخابات است آقای آقا سید یعقوب شرحی راجع به معلومات اهالی بندرعباس و اطلاعات آنها که دارالعلم است و فلان است فرمایش فرمودند و ضمناً فرمودند که با تمام دنیا رابطه دارد اینها مربوط به انتخابات نیست هر کس بندرعباس رفته اهالی آنجا را می‌شناسد و میداند چه مردمان ساده‌ای هستند. اما اعتراضاتیکه راجع به آباده راجع به اعلان شد عرض می‌کنم فقط وفقط ما انتخابات آباده را بجهت اعلان باطل ندانستیم اشکالات دیگری در بین بود که آن را مبنی بر بطلان انتخابات آنجا دانسته و رد کردیم. اشکالات و خلاف قانونهائی که می‌شود به چند قسم است یک قسمتی است که ضرر به اساس انتخابات میرساند مثلاً مثل اینکه محروم می‌کند یک جمعی یک بلوکی و یک ملتی را از انتخابات و حق آنها را باطل می‌کند البته نمی‌توان این مسئله را سهل انگاری کرده و گفت با آنکه اهالی محروم شده‌اند انتخاب صحیح است بلی این اندازه نمی‌شود درمقابل خلاف قانون تسلیم شد ولی یک خلاف قانونها و سهل انگاریها از طرف انجمن نظار شده که اساس انتخابات را باطل نمی‌کند مثلاً در کیفیت اعلان شاید اعضاء انجمن نظار غفلت کرده وعبارات را ناقص نوشته باشند آیا این عبارت ناقص که در موضوع اعلان نوشته شده اسباب بطلان انتخابات می‌شود؟ نه در جائیکه اهالی مطلع باشند و درمدت معین تعرفه داده باشند و در مدت معین آراء اخذ شده باشد و در مدت معینه هم کسی شکایت کرده باشد آیا باید مسامحه کاری انجمن نظار را در عبارت نویسی باید بگوئیم مبطل انتخابات است؟ بنده که نمی‌توانم تصدیق کنم پس از این فراز می‌گذریم و داخل می‌شویم بفرازهای دیگر و آن اینستکه: می‌فرمایند حکومت صورت مجلس را مهر نکرده آیا حکومت اعتبارنامه را مهرکرده یا نکرده؟ چرا بهتر از اینکه می‌فرمایند صورت مجلس را هم مهر کرده بنده بالاتر از این عرض می‌کنم می‌گویم حکومت صورت مجلس را مهر نکرده آیا مهر نکردن صورت مجلس را بدون شکایت و ایراد سبب بطلان انتخابات باید قرار داد؟ اینرا بنده نمی‌توانم تصدیق کنم و قانون هم بما همچو اجازه و حقی را نداده که چنین انتخابی را باطل بدانیم در حالتیکه اعتبارنامه راحکومت مهر کرده است اگر هر آینه صورت مجلس را هم حکومت مهر کرده باشد دیگر اشکالی در این حقوق باقی نیست. یکی دیگر عبارتی است که در صورت مجلس می‌نویسد (ملاحظه فرمایند سبک عبارت نویسی را) می‌نویسد فلان مقدار آراء وصول (مثل اینکه مالیات وصول کرده باشد) و فلان مقدرا از وصول (یا ناوصول هر دو نفی است) و سپس آراء در صندوق ریخته شده و مهر کرده‌اند. آیا انصاف می‌خواهم که این عبارت باین سادگی را که انجمن نظار بلسان خودش نوشته می‌توان سبب بطلان انتخابات قرار داد؟ ابداً این است که بنده انتخابات آنجا را خیلی صحیح میدانم و اما راجع به شکایات یکنفر تلگراف کرده که آراء سرقت شده: یک نفر نه دو نفرنه سه نفر نه فرض می‌کنیم چند نفر یک چنین اظهاری را کرده‌اند اولاً بانجمن نظار همچه اظهاری نشده و در صورت مجلس هم نیست آیا بدون مدرک مجلس می‌تواند یک همچو انتخاباتی که انجمن نظار و حکومت محل صحت آن را تصدیق کرده باطل کند؟ آیا بیک تلگراف یک انتخاباتی را می‌توان باطل شمرد؟ اگر اینطور باشد تمام انتخابات باطل است برای اینکه درتمام انتخابات همین شکایات هست اما اظهار ایشان از روی دلیل نیست البته هر کدام از اشکالات را که مستند بر دلیلی باشد که محکمه ی شعبه بتواند آن را محل اعماد خودش قرار دهد تصدیق دارم باید محل توجه و دقت قرارداد اما یک اظهاری را که بدون مدرک ومستند است شعبه نمی‌تواند ترتیب اثر داده و راپورتی را که داده بگوید صحیح است.
رئیس ـ آقای سردار معظم خراسانی (اجازه نطق)
سردارمعظم ـ بنده اشکالاتم در انتخاب آقای دست غیب هیچ از نقطه نظر صلاحیت یا عدم صلاحیت شخص ایشان و از نقطه نظر اعلان یا انجمن نظارت نیست اشکال بنده راجع به آن قسمت از صورت مجلس است که خورش تصدیق می‌کند آراء پس از جمع آوری در صندوق ریخته شده و مقدمتاً آقای آصف الممالک برای رد اشکال مخالفین عدم بعلم قانون را دلیل آوردند آیا عدم علم بقانون هیچ ایرادی را از انسان رفع نمی‌کند و مطابق این اصل باید عمل شود والا اگر عدم علم بقانون را مدرک کاستن مجازات مقصر قرار دهیم آنوقت زندگانی اجتماعی محال است ازطرفق دیگر آقای شیخ الاسلام بیایاتی راجع به مباینت زبانی که معمول به بندرعباس و تهران است فرمودند که در آنجا بطرز دیگر دیگر افکار خودشان را بیان می‌کنند. بنده عرض می‌کنم مادام که زبان رسمی مملکت ما زبان ایرانی است که در تهران معمول است و مادام که قاموس تازه برای زبان بندرعباس وضع نشده ما مجبور هستیم که مردم را تابع این زبانی که رواج و مصطلح اینجا ست قرار دهیم و بنابراین صورت مجلس را به همین زبان که اینجا می‌فهمیم معنی می‌کنیم و اگر بخواهیم معنی دیگر کنیم لازمه اش این است که برویم در بندرعباس مدتی تحصیل زبان آنجا را بکنیم و بعد برگردیم و بفهمیم. اصل اشکال من راجع به یک قسمت از صورت مجلس است که انجمن نظارت او را تصدیق نموده و نوشته است از دوم ربیع الثانی الی چهارم شروع باخذ آراء شده (از این قرار می‌فهمیم عملیات شروع شده) و ۸۹۳ رأی از ۶۱۶ رأی وصول (این را فهمیدیم که این مقدار رآی دریافت شده) و ۲۳ رأی هم لاوصول گردید (فهم این قسمت هم ممکن است باصطلاح زبان بندرعباسی یعنی نیاوردند) سپس آراء را در صندوق گذارده مهر نموده از این عبارت چنین می‌فهمیم که ابتداء آراء را (بقول موافقین) در خارج یا در آسمان یا در دریا (و بعقیده مخالفین) در یک کیسه باز بینی یا در سیدی جمع کرده و پس از آنکه آراء جمع شد مطابق عبارتیکه در صورت مجلس نوشته شده سپس برداشته و در صندوق ریخته و مهر کرده‌اند آنچه که ما از این عبارت فارسی خیلی ساده می‌فهمیم و همه ما تصدیق می‌کنیم و معتقد هستیم این است. بعضی از موارد قانون انتخابات قابل مسامحه است و باساس انتخابات سکته وارد نمی‌آورد مثلاً اگر عوض آنکه مدت اعلان را ده روز. عین کنند هشت روز معین کرده باشند اینقد را میدانیم ولی فراموش نباید کرد که بالاخره اساس انتخابات در روی پایه رأی است اگر رأی مختل شود و در زمینه رأی تردیدی برای کسی حاصل شود آن وقت از انتخابات چیزی باقی نمی‌ماند فرق ما بین آن منتخبی که اوراق آرائش سه روز در خارج بوده و معلوم نبوده است کی بوده با آن کسی که از کوچه دستش را بگیرند و بیاورند در مجلس بنشانند چیست؟ فقط چیزیکه باید محفوظ بماند آراء انتخابیه است که باید مصون از هر نوع تعرض باشد آقای حاج شیخ اسدالله و عده‌ای از آقایان دیکر می‌گویند از این عبارتیکه در صورت مجلس نوشته شده است چنین مستفاد می‌شود که آراء را مطابق سایر حوزه‌های انتخابیه مرتباً آورده و در صندوق ریخته‌اند اگز خود ایشان که کاملاً (با نهایت درجه فصاحت و بلاغت) زبان فارسی را حرف می‌زنند بخواهند بعبارت فاسی بزبان خو بیان کنند که (آراء را قبلاً گرفته شده و در جای دیگر بوده بعد از آن وارد صندوق شده) بچه عبارت ذکر می‌نمایند؟ بنده پنج دقیقه بایشان مهلت می‌دهم تا دقت فرمایند اگر توانستند غیر از عبادتیکه در ردیف همین عبارت باشد طور دیگری بنویسید آنوقت بنده صحت انتخاب دست غیب و بندرعباس نتو هرچه را ایشان بفرمایند تصدیق خواهم کرد اما اگر خودشان با تغییر عبارات و کلمات بالاخره نتوانستند طور دیگری بیان کنند آنوقت تصدیق کنند چون مقصود هیچیک از وکلاء مبنی بر غرض نیست و فقط مقصودشان حفظ مواد اصلی قانون است که بدون مراعات آنها به هیچ وجه نمی‌شود معتقد بانتخابات شد و چنانچه موافقینی در محل پیدا نمی‌شود که صحت انتخحابات بندرعباس را تصدیق نماید (آن وقت بدون هیچ سابقه با آقای دست غیب و با آرزوی اینکه در موقع تجدید انتخاب خواهند شد با مراعات قانون) ما مجبور بودیم انتخاب بندرعباس را لغو و رد کینم ولی یک عده از رفقای ما قائل شدند که این عبارت قاصر از ادای ملب است بنده هم شخصاً یک قدم با آن آقایان همراهی می‌کنم و می‌گویم چون شما مدعی نهستید و من منگر این هستم و در هر صورت حکمیت مرا در صورت ظاهر یک عبارت فارسی ساده کافی نمیدانید اجازه بدهید منهم بگویم که تعبیرات شما را کافی نمیدانم بنابراین خوبست حکمیت را به تحقیقا محلی موکول کنیم چون ممکن است آقای دست غیب واقعاً خوب انتخاشده باشند و ما بدون تحقیق ایشان را بی جهت رد کرده باشیم و ممکن است بواسطة قصور انجمن نظارت رأی بدهیم در حق کسی که دربارة آن یکی از مواد اصلی قانون انتخابات مراعات نشده پس خوب است این مطلب را بگذاریم موکول به تحقیقات محلی بشد اگر حق با شما شد فبها اگرحق باما شد یقین دارم که شما هم با کمال میل با ما موافقت نموده و این انتخابات را ابطال خواهید کد.
رئیس ـ دیگر اشکالی باقی نیست؟
محمدهاشم میرزا ـ بنده مخالفم.
رئیس ـ آقای محقق العلماء (اجازه نطق)
محقق العلماء ـ بنده هم در زمینه موافقت با آقای دست غیب عرایضی اشتم حالا که آقایان می‌گویند بماند به بعد بماند. آقامیرزا علی کازرونی اجازه میفرمائید بنده هم …
رئیس – عده آقایان که اجازه خواسته‌اند زیا است مذاکرات را کافی نمیدانید؟
(عده این گفتند کافی است).
سردارمعظم خراسانی ـ پیشنهاد بنده را قرائت بفرمائید.
رئیس ـ قبل از قرائت پیشنهاد باید معلوم شود مذاکرات کافی است یا خیر.
آقایان مذاکرات را کافی نمیدانید؟
(جمعی گفتند کافی است).
(آقای مستشارالسلطنه پیشنهاد مزبور را بمضمون ذیل قرائت نمودند:)
بنده پیشنهاد می‌کنم که رسیدگی باعتبارنامة آقای دست غیب برای داشتن فرصت تحقیقات محلی بتأخیر بیفتد سردار معظم خراسانی.
فهیم الملک ـ عماد السلطنه ـ معتقدالدوله ـ امیرناصر ـنصیردیوان ـ میرزا ابراهیم خان ـ سهام السلطان ـ سردار مفخم ـ نصرالله شیبانی ـ شیخ الاسلام ـ عمیدالممالک.
رئیس ـ نسبت باین پیشنهاد رأی بگیریم.
حاج شیخ اسدالله ـ بنده تصور می‌کنم که این پیشنهاد ناقص باشد زیرا تأخیر انداختن رای چه نتیجه دارد مجلس باید خودش اقدام کند یا برگردد به شعبه یاکمیسیونی تعیین بشود و بنابراین تقاضا می‌کنم مخبر راپورت را پس بگیرد اگر می‌خواهند یک چنین اقدامی بشود در شعبه بشود والا پس انداختن نتیجه ندارد و به جهت آنکه هر یک از وکلاء نمیبتوانند مستقیماً این اقدام را بکنند مگر در یک کمیسیونی که موظف به اینکار باشد.
رئیس ـ آقای مخبر چه میفرمائید؟
جلیل الملک ـ بنده عقیده‌ام پس گرفتن بود ولی اکثریت شعبه بمن اجازه نداد
رئیس ـ اگر باید بماند لابد به شعبه برمیگردد و تحقیقات در آنجا می‌شود اینطور پیشنهاد فرمودند.
سردار معظم ـ بنده مخصوصاً در ذکر نکردن محل تحقیق متعمد بودم زیرا که بنده معتقد به تحقیقات محلی هستم حالا اگر شعبه در حدود صلاحیت خود وجود خود را برای تحقیات محلی کافی دانست تحقیق می‌کند و اگر کافی ندید آنوقت یک کمیسیون دیگری که صالح باشد تعیین می‌شود و چون فعلاً خودم از طرف شعبه نمی‌توانم تگلیف این مطلب مرا معین کنم لذا بنده برای تحقیقات محلی پیشنهاد می‌کنم که رأی بتأخیر بیفتد حالا اگر اکثریت قبول کرد این پیشنهاد بنده را آنوقت در هر جا برود اهمیت ندارد ابتدا می‌رود به شعبه (و بنده شخصاً معتقدم که شعبه بتواند تحقیقات بکند) و از مجرای شعبه تحقیقات خواهد شد والا برمیگردد به مجلس
رئیس ـ اگر شعبه رد کرد برمیگردد و در مجلس تکلیف معین می‌شود. رأی می‌گیریم که این مسئله برای تحقیقات به شعبه برگردد آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد عدة اعتبارنامه در شعبات مانده که صورت مجلسشان نرسیده ولی بعضی دیگر مثل کرمان و بار فروش و خمسه و اصفهان و قمشه و دماوند هم اعتبارنامه و هم صورت مجلسشان رسیده است و چون در دستور چیز دیگر باقی نمانده غیر از این دو سه فقره که نسبت به آنها مخالفت شد و اینها هم در جلسه دیگر شاید تکلیفش معین شود این است که ار شعبات خواهش می‌کنم اعتبارنامه هائیکه بلاتکلیف مانده آنها را هر چه زودتر معین فرمایند که کارهای مجلس عقب نیفتد و هر چه زودتر مجلس رسمیت پیدا کند. پس فردا هم باید حضور علیحضرت همایونی مشرف شویم و چون معمول است که ییک هیئتی بقرعه معین خواهد شد
(گفته شد شش نفر کافی است)
رئیس – شش نفر کافی است؟
مخالفی نیست
(گفته شد خیر)
آقای مستشارالسلطنه مشروع به استقراع نموده و آقایان ذیل تحکم قرعه معین شدند
آقای فهم الملک ـ آقای حائریزاده
تدین ـ آقای حائریزاده هم غئبندو هم مریض آقای میرزامحمد صادق طباطبائی ـ
(گفته شد غئبند)
آقای سید حسن مدرس
رئیس – آقای سید حسن مدرس جزء هیئت رئیسه هستند
آقای آقامیرزامحمد نجات ـ آقای مشیرالدوله ـ آقای مستشارالسلطنه ـ آقای آقاشیخ محمد حسین استرآبادی (گفته شد غایبند) آقای فرج الله خان ـ سردارمعظم کردستانی – آقای سردار معظم خراسانی ـ آقای حکیم الملک
رئیس – آقای حکیم الملک جزو هیئت رئیسه هستند.
آقای مستشارالملک
(گفته شد غایبند)
آقای حاج شیخ اسدالله
رئیس ـ جلسه روز سه شنبه سه ساعت قبل از ظهر خوهد بود
محمدهاشم میرزا ـ فرمودید چه وقت؟
رئیس ـ سه شنبه سه ساعت به ظهر
(جلسه یک ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - مؤتمن الملک