مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ اسفند ۱۲۸۶ نشست ۲۴۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ اسفند ۱۲۸۶ نشست ۲۴۹
مذاکرات روز ۵شنبه ۹ شهر صفرالمظفر ۱۳۲۶ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز سه شنبه هفتم را آقا میرزا مرتضی قلیخان قرائت کردند.
رئیس- کاغذی از شاهزاده سالار الدوله رسیده است محض اطلاع قرائت می‌شود.
(بعضی از وکلا مانع خواندن کاغذ مزبور شده و شرحی از حرکات ایشان که پارسال در نواحی تویسرکان و ملایر بظهور رسانده و برخلاف امر دولت و ملت بعضی اقدامات نموده بود مذاکره شد برخی اظهار داشتند که خواندن این کاغذ فعلا ضرری ندارد بلکه در آن ضمن اقرار بتقصیرات خود نموده باشد خوب است کاغذ خوانده و مطلب او که معلوم شد جوابی بمقتضای آن داده شود.)
قرائت شد قریب باین مضمون:
- به مقام منیع شورای ملی شیدالله ارکانه
- پارسال بواسطه کثرت شهرت اراجیف درباریان و تعاقب و سائس هواپرستان قلب بعضی را از من رنجانیده من نیز محض تشفی آنها چندی در زندان عشرت‌آباد بسربرده فقط بجة استرضایخاطرملوکانه که بجای پدر تاجدار است دست توسل وتوسط بسوی کسی حتی مجلس مقدس دراز نکردم تا جمعی از وجوه ملت وامناء دولت توسط شفاعت کرده مرا از حبس خلاص کردند در شکر این نعمت بفکر این بود که بجبران آن حرکت خدمتی بدولت و ملت بنمایم که ناگاه عصر روز سه‌شنبه هفتم قزاق و سرباز ریخته و محبوسم ساختند چون از باطن امر بی خبر بودم این است که عرض می‌نمایم که اگر بساط مشروطیت برچیده شده و قانونی در مملکت نیست چاره غیر از تحمل ندارم و هر گاه مملکت قانونی و مشروطیت برقرار است و موافق قانون مقصر شده‌ام تقصیرم را بگویند و در عدلیه استنطاق کرده پس از ثبوت تقصیر مجازاتم بدهند و اگر هم بحکم مجلس شورای ملی شیدالله ارکانه باید بنده بدون استنطاق و ثبوت تقصیر محبوس و مجازات بشوم زهی شرف وافتخار که سرلوح عدل مظفری باشم و فدای مشروطیت بشوم.
آقا سید حسین – سالارالدوله بموجب همین عریضه که عرض کرده است مملکت مشروطه مقصر می‌باشد آیا کدام قانون تجویز کرده بود که آنهمه توپ ایشان بروی دولت و ملت انداخته و یکصد پارچه آبادی را بشکل تپه خاکی کرده وچقدر نفوس را تلف نمود آیا در کدام محکمه محاکمه شده که تقصیر او ثابت شد این غارتهایی که او کرد چه شد البته باید حبس باشد و بمجازات برسد.
آقا میرزا فضلعلی آقا – در مقصر بودن او شبهه نبوده و نیست توپ کشیده و خانه‌ها خراب کرد و در مجلس هم مذاکرات شد که او باید گرفته شده بمجازات برسد و آنقدر سخت گیری شد که پناهنده بقونسولخانه انگلیس شد و او را خواسند قونسولخانه داد قرار شد در حبس باشد این بود که قانوناً محبوس گردید و در این اواخر فی الجمله رعایت شد و دراین خصوص در مجلس مذاکره هم شده اکنون بواسطه حقوق ملت ایشان محبوس هستند و باید باشند.
وکیل التجار – بنده از سابقه حرکات او اطلاع ندارم ولی در خصوص پنجاه شصت تیر توپی که از طرف او خالی شده است از آن صاحبمنصب که با او بود سئوال کردم گفت من پنجاه تیر بامر او خالی کردم ولی بطوری که بفضل خدا تیرهای مزبور بکسی برنخورد والبته بواسطه این حرکات مقصر بود ولی حالا که او را گرفته‌اند باید اداره نظمیه تقصیر او را راپورت بدهد که چیست؟
آقا شیخ محمد علی – این گونه عرایض باید در کمیسیون عرایض قرائت شده و جواب داده شود.
رئیس- در این موضوع اگر حرفی دارید بگویید ایراد لازم نیست.
آقای حاج امام جمعه – این مردم ما را انتخاب نموده و باینجا فرستاده و وکیل کرده‌اند که در اینجا حفظ حقوق آنها را کرده و سعادت آتیه شان را اصلاح بنماییم و او هم یکی از افراد این مردم است اما مقدم بر هر چیز حفظ حقوق و امنیت مملکت را باید نمود اگرچه حق مجلس وضع کردن قانون است اما تا شما مملکت نداشته باشید نمی‌توانید کاری بکنید و وضع قانون هیچ فایده نخواهد داشت اقلا باید فکری از برای امنیت ولایات بکنید که در هیچ یکی از نقاط این مملکت امنیت نیست الان در شیراز برادران و خواهران ما بیکدیگر ریخته‌اند و هیچ معلوم نیست که چه می‌کنند و چقدر کشته شده چند روز قبل در تلگرافخانه بودیم از وزیر جنگ پرسیدم که شما تا چه وقت می‌توانید یک عده قشون در نقاط لازمه تهیه کنید والان در اینجا چقدر حاضر است همین طور نگاه کرده هیچ جوابی نداد یعنی نتوانست جواب بدهد این کاغذ راشخص بااطلاعی از بصره نوشته ملاحظه شود مقصود این است که باید فکری در باب امنیت کرد و اول از این شهر باید شروع بشود خواند قانون وظایف چه فایده دارد که امنیت نباشد وکسی در خانه اش راحت نباشد چه وظایفی چه قانونی.
آقامیرزامحمود – بنده عرض می‌کنم باز هم بنشینیم و درد مملکت را بگوییم یا اینکه در هر هفته یکی دو روز وزرا را بخواهیم و با آنها گفتگو نماییم مثل سابق هیچ نتیجه بدست نخواهد آمد بعقیده بنده آن کمیسیون تفتیش را تشکیل داده بیست رزوی امتحان نمایند که آنها مواظب اعمال وزراء باشند و آنچه دستورالعمل از هیئت رئیسه می‌رسد از آن قرار معمول دارند.
آقا شیخ حسین – بنده عقیده خود را می‌گویم ولو این که تمام وکلاء مخالف با عقیده من باشند آن روز هم گفتم حالا هم می‌گویم که باید هیئت کابینه را خواست و جداً در این باب گفتگو کرده نتیجه بگیرند امتحان بس است ما حالا یک چندی هم کمیسیون تفتیش قراربدهیم که آنها هر روز باین وزارتخانه بآن وزارتخانه بروند و بیش از این هم بنده صلاح نمیدانم در این باب دیگر مذاکره بشود.
آقا شیخ یوسف – اذهان تمام وکلاء مسبوق است که فارس چه جور از این واقعات جدیده که رخ داده متزلزل واسباب تأسف شده با این که همه میدانید که فارس مرکز سلاطین بزرگ بوده اگر بگویم صد نفر سرباز در فارس نیست گویا صحیح عرض کرده باشم و بنده شب و روز خواب و آرام ندارم و بدیهی است در صورتی که صد نفر سرباز درمیان آنجا نباشد دیگر چه توقع امنیت خواهیم داشت اگر فکری در باره فارس نشود و زودتر استعدادی نفرستند چند روز دیگر ایل عرب وایل قشقائی برای رفتن به ییلاق حرکت می‌کنند آنوقت دچار اشکالات زیاده بر این خواهیم بود.
حاج معین التجار – آقا میرزا محمود گفتند کمیسیون تفتیش تشکیل شده چند روزی هم این جا مواظبت نمایند مسئله مملکت فارس مضیق تر از این است که چند روز هم کمیسیون مواظبت داشته باشد و بعلاوه یقیناً قوت یک کمیسیون بیش از مجلس نخواهد بود یک سال است که اتصالا مجلس می‌گوید تمام ولایات قوه قهریه باید فرستاده شود هیچ نتیجه حاصل نشده در خصوص فارس حکومت زمان حرکت خود استعداد خواست گفتند شما بقم که رسیدید استعداد هم بشما خواهد رسید و تاکنون فرستاده نشده آخر جهت این مسئله را از وزراء بپرسید که چرا تاکنون برای فارس استعداد نفرستاده‌اند وهم چنین در باب کردستان چند وقت قبل رأی داده شد که قوه و استعدادی برای آنجا فرستاده شود چه شد اگر چه مثلا تنظیم ولایت فارس با مجلس نیست ولی عموم مردم چشمشان باین مجلس است واین گونه اموات هم بواسطه اقدام نکردن وزراء درامورات وارد مجلس شده و مجلس را از وظیفه خود بازداشته که وضع قانون باشد آن وقت هم ایراد وارد می‌نمایند که مجلس بوظیفه خود رفتار نمی‌کند آخر این وزرا کی گوش بحرف مجلس داده ودر فکر امنیت بوده‌اند فرستادن قشون برای ولایات باوزراء است چرا تاکنون مسامحه شده.
آقا سید حسین – از قرار تقریر جناب حاجی معین التجار باید وزراء را خواست واز آنها پرسید که تاکنون در فرستادن استعداد برای ولایات چه اقدامی کرده‌اند پس خوبست الان وزیر جنگ و وزیر داخله را بخواهید و از ایشان سئوال بشود که چه اقدامی کرده‌اند (قرار شد بتوسط تلفون احضار شوند).
حسام الاسلام – بنده عرض می‌کنم که در دوره استبداد حکام فعلا مایشاء بودند و هر چه می‌خواستند از امنیت و فساد وغیره صورت می‌گرفت در حالتی که پول همین پول ودولت همین دولت و مملکت همین مملکت بود چطور است که امروز یک نقطه را نمی‌توانند امن و منظم نمایند پس یا کفایت ندارند و یا مسامحه و تعلل درکار می‌ورزند وامروز هر فردی از افراد ایرانی ضامن حفظ این مملکت است و ایرانی هم یا مفسد است یا مصلح پس باید هر کجا که مغشوش است بواسطه ضدیت این طایفه خوب است رؤسای هر دو طرف را درتلگرافخانه بخواهند و ضامن امنیت آن شهر قرار دهند گمان می‌کنم این ترتیب بد نباشد.
حاج معین التجار – زوار که ممنوع شده و گمانم این است از راه خانقین حمل مال التجاره هم سخت شود واین مسئله صدمه به تجارت وارد می‌آورد باید کاری کرد که راه مسدود نشود وراه لرستان هم استعداد لازم دارد زیرا که آن راه هم امن نیست و باید استعداد فرستاد تا امنیت حاصل شود.
آقا میرزا مرتضی قلی خان – این مسئله پرواضح است که مملکت ما مملکت اسلامی است و هر قانونی که وضع می‌شود باید بموجب قانون اساسی مطابق قانون اسلام باشد و بعلاوه باید اخلاق ملت را صحیح نمود بنده بلیطی بدست آورده‌ام می‌خوانم ببینید آیا شرعاً صحیح است یا خیر؟
(بلیط قرائت شد راجع به انجمن نسوان بود).
آقا میرزا محمود – این مسئله قابل مذاکره در مجلس نیست و باید بوزارت داخله نوشته شود که قدغن نمایند چنین انجمنی تشکیل نشود.
آقا سید حسین – بلی دراین خصوص صحیح نیست صحبت شود و باید بنظمیه گفت که قدغن نماید.
وکیل الرعایا – اولا باید معلوم شود که از بدو اسلام تاکنون جمع شدن نسوان دریک جا شرعاً ممنوع بوده یا نه منتهی اسم انجمن چیزی است از راه اصطلاح شده چه ضرر دارد که جمعی از نسوان دور هم جمع شده واز یکدیگر کسب اخلاق حسنه نمایند بلی در صورتیکه معلوم شود که از آنها مفسده که راجع بدین ودنیا باشد بروز نماید البته باید جلوگیری شود والا نباید اساساً این مسئله بد باشد.
آقا سید علی نقی – این مسئله هم مثل مسئله بعضی از روزنامه‌ها است که وزیر داخله وغیره نمی‌توانند جلوگیری کنندواین راجع بعقیده است باید کاری کرد که او را از میان برداشت.
آقا سید حسن تقی زاده – هیچ ایراد شرعی از برای این اجتماع نیست وزنهای اسلام همیشه در همه جا دور همدیگر جمع می‌شدند و می‌شوند و بموجب قانون اساسی هم هیچ ایرادی وارد نیست وقتی که میگویند ایرانی این لفظ شامل مرد وزن هر دو است مادامی که اجتماعات مخل دینی و دنیوی نباشد ضرری ندارد و ممنوع نیست.
آقا میرزا محمود – اول بنده عرض کردم که این مسئله اصلا صحیح نبود در اینجا مذاکره شود حالا که مذاکره شد عرض می‌کنم چه ضرر دارد که زنها دور هم اجتماع نمایند و بگویند منسوجات خارجه نپوشیم و بگویند که باید تحصیل فلان صنعت و فلان خیاطی را بکنیم.
وکیل التجار – همانطور که آقای تقی زاده گفتند این اجتماعات مادام که مخل آسایش دین و دنیا نباشد ضرری ندارد.
آقا میرزا فضلعلی آقا – اصل اجتماع شرعاً ضرری ندارد ولی ما چون بطبیعت زنهای مملکت خودمان مسبوق هستیم گمان نمی‌کنم که اشخاص با عفت و باعصمت داخل دراین کار شوند و گمان می‌کنم اشخاصی که مفسد و مغرض هستند که می‌خواهند بواسطه این اجتماعات بعضی فسادها کنند اینست که اجتماع می‌نمایند وباین جهة نباید این اجتماعات حاصل شود وباید جلوگیری از فساد آتیه نمود.
آقا میرزا مرتضی قلیخان – بنده عرض می‌کنم اظهار این مسئله در مجلس هیچ عیب و محظوری ندارد و فقط مقصودم این بوده که معلوم شود صحیح است یا نه چون در خارج این مسئله شهرت کرده و بعضی میگویند مخالف با شرع است و جمعی میگویند صحیح است پس باید در مجلس اساساً معلوم شود آنوقت بوزیر داخله رجوع شود.
آقا شیخ محمد علی – چون بنده وکیل هستم باقتضای وکالت باید عقیده خود را بگویم این مذاکرات نباید در مجلس بشود وظیفه مجلس وضع قانون است وباید در صدد آبادی مملکت باشد.
حسینقلی خان نواب- این که می‌گوید زنها نمی‌توانند دور هم جمع شوند خیلی تعجب دارم اما اینکه در این مجلس نباید مذاکره شود صحیح است و باید این مطلب در روزنامجات نوشته شود بنده می‌خواستم دراین خصوص لایحه نوشته بروزنامه‌ها بدهم وعقیده بنده هم در اینست که حالا باقتضای بعی مسائل صحیح نیست ولی اصل اجتماع صحیح است.
آقای حاج امام جمعه – اینکه گفته شد این مسئله بمجلس اظهار شد صحیح نبود چنانچه عقیده اکثر همین است صحیح است ولی بعضی مذاکرات هم بعد از آنشد که غیر صحیح تر بود و در اینکه نسوان با اذن ازواج خود بقانون شرع می‌توانند از خانه بیرون رفته واجتماع داشته باشند حرفی نیست اما در این اجتماعات بعضی گفتگوها می‌شود چنانچه اشاره شد که ابداً من نمی‌خواهم در مجلس مذاکره و صحبت شودو همینقدر اشاره کافی است.
آقا شیخ یوسف – حالا که معلوم شد وزراء نیستند چون مسئله شیراز اهمیت دارد و فوری است خوب است فردا مجلس فوق العاده شده و وزراء هم احضار شده در این باب گفتگو شود.
رئیس- اگرچه فردا جمعه وروز تعطیل است چون مسئله امنیت شیراز و غیره اهمیت دارد چه ضرر دارد وزرا احضار می‌شوند آقایان وکلا هم حاضر شوند تا مذاکرات لازمه بشود
در این موقع شروع قرائت قانون وظایف شد. پس از قرائت ماده اول و گفتگوی زیاد در باب اینکه حقوق بورثه داده نمی‌شود مگر بشرط اینکه از پنج سال قبل برقرار شده باشد بعضی این شرط را لازم و بعضی غیر لازم می‌دانستند لهذا در این خصوص رأی گرفته شد و باکثریت آراء لازم نبودن این شرط تصویب گردید و در این موقع اسامی اعضاء کمیسیون سرحدی وخارجه که باکثریت آراء قبلا انتخاب شده بودند قرائت گردید از قرارذیل:
- مشارالملک،
- ممتازالدوله،
- حکیم الملک،
- مخبرالملک،
- شاهزاده اسدالله میرزا،
- حسینقلی خان نواب،
- آقا سید حسن تقی زاده،
- حاج محمداسمعیل،
- آقا حسنعلی خان،
- حاج معین التجار،
حاج میرزا آقا،
- لسان‌الحکما.
رئیس- لایحه ایست که از انجمنها نوشته‌اند و بتوسط بیست نفر از نمایندگان خود بمجلس فرستاده‌اند قرائت می‌شود (قرائت شد قریب باین مضمون:
- البته خاطر وکلاء محترم از قضیه فارس و ورامین مسبوق است و میدانند این دو مسئله خاصه مسئله فارس تا چه اندازه اهمیت دارد و تا شش نفر ذیل از شیراز طرد و تبعید و باینجا احضار نشوند شیراز امن نخواهد شد و بهر حال می‌خواهیم بدانیم که مجلس با وزراء در خصوص امنیت ولایات واین دو مسئله چه اقدامی نموده‌اند.
- نصیرالملک،
- معتمد دیوان،
- سالارالسلطان،
- خبیرالدوله،
- نصرالدوله،
- مدیرالسلطنه نوری.
آقا شیخ حسین – بعقیده بنده هر یک از افراد ملت هر چه بنظرشان می‌رسد از راه صلاح اندیشی باید اظهار کنند و مجلس هم بطوری که بدواً عرض شده باید وزراء را بخواهد و با آنها گفتگو نماید ولی نمی‌شود مجبور کرد که فلان را از فلان نقطه تبعید کنید و شاید وزراء صلاح ندانند واین مخالف با قانون اساسی است.
آقا سید حسین – جوا انجمنها این است که دراین باب مجلس وزراء را خواسته که گفتگو نماید و در صورتیکه وزراء تبعید این اشخاص راصلاح بدانند عمل خواهند کرد.
رئیس- پس باید به نمایندگان انجمنها بهمین طور جواب داد و فردا هم چهار ساعت بغروب مانده آقایان وکلا باید حاضر باشند بجهة گفتگوی با وزراء.
(مجلس ختم شد.)