مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ اردیبهشت ۱۲۸۷ نشست ۲۷۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ اردیبهشت ۱۲۸۷ نشست ۲۷۴
مذاکرات روز پنج شنبه سیزدهم شهر ربیع الثانی ۱۳۲۶
خلاصه مذاکرات روز سه شنبه ۱۱ ربیع الثانی را آقا میرزا مرتضی قلیخان قرائت کردند.
اسامی غائبین روز سه‌شنبه از قرار شرح ذیل قرائت گردید:
آقا میرزا محسن، حاجی محمد اسمعیل آقا، آقای مرتضوی.
نایب رئیس- این راپورتی است که از کمیسیون مالیه داده شده است باید قرائت شود و قبل از شروع بقرائت راپورت اخطار می‌نماید که فردا بمناسبت عید میلاد اعلیحضرت همایونی باید عموم وکلای محترم در سه ساعت قبل از غروب بجهت اظهار تبریکات خالصانه در دربار حاضر بشوند
راپورت کمیسیون مالیه قریب بمضمون ذیل قرائت شد:
بتاریخ ۱۱ ربیع الثانی دستورالعمل سنه پیچی ئیل ولایات را وزارت مالیه برای رسیدگی فرستاده‌اند اولا سئوال می‌نماید که در حقوق ارباب حقوق جرح و تعدیل باید بشود یا نه و رأی کمیسیون این است که جرح و تعدیل نشود که هم ارباب حقوق آسوده و هم کارگزاران امور آسوده بوده مثل پارسال وصول مالیات بتأخیر نیفتد و دیگر اینکه بودجه وزارتخانه‌ها تصحیح شده زودتر داده شود. دوم از وزارت مالیه خواسته شود که از تمام حکام صورت تفاوت عمل تیولات برگشتی سنه ماضیه را بخواهند تا معلوم شود که چقدر شده است و صورت را بکمیسیون بدهند.
وکیل التجار- بنده گمان می‌کنم که اگر جرح و تعدیل شود دستورالعمل هذه السنه هم مثل پارسال طول بکشد پس جرح و تعدیل صحیح نیست و زودتر باید دستورالعمل داده شود و آن این است باشخاصیکه اهل خدمت هستند مادامی که مشغول خدمت نیستندو نمی‌کند بآنها حقوق داده نشود.
آقا میرزا محمود – در خصوص دستورالعمل باید رأی گرفته شود بجهت اینکه پارسال یکساله رأی گرفته شده لذا باید مجدداً رأی بگیرند.
آقا میرزا ابوالحسن خان – مطلب اول این راپورت صحیح است ولی مطلب دوم که بحکام تلگراف بشودباید این تلگراف از طرف وزارت مالیه بشود نه از طرف مجلس و کمیسیون.
آقا سید حسن تقی زاده – بعضی میگویند که باید از حقوق ارباب حقوق کسر شود وبعضی میگویند که نباید از حقوق زده بشود وحالا می‌خواهند در این باب رأی بگیرند درحقیقت بودجه امسال را تمام می‌نمایند وحال آنکه از خرج دولت اطلاع ندارند باید این کار را وزیر مالیه بکند و پارسال هم ما جرح و تعدیل کردیم برخلاف تمام قوانین بود یعنی از قبل وزیر مالیه متحمل شدیم و حالا که می‌خواهید رأی بگیرید شاید وزیر مالیه آمد گفت دو کرور خرج زیاد شده است باید از حقوق ارباب حقوق زده شود وثابت هم کرد در این صورت ما نمی‌توانیم بگوییم نمی‌شود از حقوق کسر شود در هر صورت جرح و تعدیل مالیه با وزیر مالیه است که نوشته و پیشنهاد مجلس نماید حالا نمی‌شود باینطور رأی گرفت.
آقا میرزا ابوالحسن خان – این دستورالعمل را باید جناب وزیر مالیه تصویب کرده وبدهند اگر تصویب کردندو بکمیسیون فرستادند صحیح است والا کمیسیون حق ندارد که پیشنهاد مجلس بنماید.
ساعدالوزراء – این دستورالعمل ولایات از وزارت مالیه پیشنهاد مجلس می‌شود که ملاحظه کنند کم و کسری شده یا نشده و معلوم است که این مسئله از کمیسیون مالیه نباید بیاید واین اخذ رأی هم برای این است که همانطور مثل پارسال باشد یا نه.
آقا سیدحسن تقی زاده – این دستورالعمل را باید خود وزیر مالیه پیشنهاد کند و پارسال هم که ما داخل این موضوع شدیم برخلاف قانون بود جرح و تعدیل بودجه وتعیین مخارج با وزارت مالیه است که باید پس از تعیین مخارج بمجلس داده وثابت کند این قدر مخارج لازم است صحیح است این صورت را وزیر مالیه داده اما پیشنهاد نکرده است بلکه یک مستوفی نوشته داده باید وزیر مالیه پیشنهادکند و مخارج را معین کرده مدلل بدارد واین بودجه‌ها که داده‌اند باید نگاه کنیم که مبلغ آن بچه مقدار می‌رسد اگر بهفده کرور الی هیجده کرور برسد آن وقت باید از حقوق ارباب حقوق کسر شود پس باید تمام بودجه مملکتی را وزیر مالیه معین کرده پیشنهاد کند و مجلس ابدا حق ندارد که جرح وتعدیل کند.
حاجی معین التجار – این فقره در مجلس مذاکره شد که در هذه السنه در بودجه مملکت تغییر و تبدیل پیدا نشود که مستمسک بدست حکام نیفتاده و مثل پارسالی بگویند مبلغی از مالیات در محل مانده حالا هم عقیده بنده این است که وزیرمالیه اینجا است بخواهندو توضیحات بدهند که زودتر تمام بشود.
آقا میرزا محمود – اینطور که گفتند حالا مدتی است که بودجه وزارت جنگ را در کمیسیون مالیه در تحت مداقه و نظر است آیا ببینیم این را هم بعد از مدتی زحمات گفته خواهد شد که اینکار وزارت مالیه بود که زودتر معلوم شود.
آقا سید حسن تقی زاده – چون این بودجه وزارت جنگ پارسال است پس همان طور که در بودجه کشوری کمیسیون و مجلس نظر کرده و جرح وتعدیل کرد بودجه وزارت جنگ هم باید در تحت نظر درآورده و علاوه مراد از بودجه تمام جمع و خرج مملکت است نه آنهایی که بکمیسیون فرستاده شده و بودجه کلیه مملکت را وزارت مالیه باید معلوم کند اگر خرج زیاد باشد از هر محلی که میداند مثلا می‌گوید از وزارت خارجه یا وزارت جنگ یا وزارت خانهای دیگر نمی‌شود کسر کرد بلکه باید از حقوق ارباب حقوق کسر شود آنوقت باید کسر شود و باید بودجه را خود جناب وزیر مالیه تمام کرده بمجلس پیشنهاد نماید.
ساعد الوزراء - این که آقای تقی زاده فرمودند صحیح است و باید همان طور باشد ولی بنده که داخل کمیسیون مالیه شدم دیدم که اعضاء کمیسیون بقدری که می‌توانستند مشغول کار بوده‌اند حالا باید تکلیف معلوم شود این کتابچه‌هایی که از وزارت مالیه داده‌اند بودجه نیست بودجه آن جمع وخرج کل است که هنوز معلوم نیست حالا باید تکلیف کمیسیون مالیه معین شود که بچه کار باید مشغول شود و باین کتابچها که داده‌اند رسیدگی نمایند یانه.
وکیل التجار – کتابچها ولایات ربطی بکمیسیون مالیه ندارد و آن جزء بودجه نیست آن را باید از جناب وزیر مالیه پرسید که امسال خرج دیگری پیدا شده آنرا بگویند و بودجه کل را بدهند نه کتابچهای ولایات را که جزء است.
آقا سیدمحمد جعفر - اعتقاد بنده همین است که آقای تقی زاده گفتند که باید جناب وزیرمالیه که در امور مالیه بصیر هستند جرح و تعدیل مالیه را نمایند ولی یک عیب دارد که پارسال می‌گفتند این کار وظیفه مجلس است وحال آنکه این کار بر عهده جناب وزیر مالیه است بجهت آنکه بصیرت دارند و چون ممکن است وزیر مالیه خطا نماید لهذا باید صورت بودجه را بمجلس ارائه بدهد که مجلس در آن نظری نماید.
حسام الاسلام – از این مذاکرات شبهه بجهت بنده عراض شده که آیا معنی نظارت مجلس درخصوص مالیه چیست واین طور که گفته شد چطور باید نظارت بنمایند ثانیاً پس در این صورت این انعقاد کمیسیون مالیه برای چیست و چه فایده دارد.
حاج معین التجار – چون در قانون اساسی مالیه را اشخاص بمجلس داده‌اند بهمان ملاحظه بود که پارسال کمیسیون مالیه دخالت کرده و جرح و تعدیل نمود ولی حالا باید از بابت دستورالعمل ولایات رأی تحصیل کرد و شرایط وصول مالیات را زودتر بعمل آورد که دستورالعملها زود بگذرد و معوق نماندو بودجه‌های وزارتخانها را نیز همینطور بایدملاحظه کرده زودتر داده شود.
حاج سید نصرالله – فرمایش آقای تقی زاده صحیح است ولی آن اقدام پارساله مجلس هم در جرح و تعدیل مالیات بی حکمت نبوده و حالا اینها حق وزیر مالیه است و تمام این بودجه‌ها باید متحداً بیاید بمجلس رسیدگی شود نه اینکه در جزء جزء رسیدگی کند و گمان نمی‌کنم چنین چیزی صحیح باشد بلکه این حق مخصوص بجناب وزیر مالیه است که در جزء جزء بودجه رسیدگی وجرح و تعدیل نموده آنوقت کلیه بودجه را یکدفعه پیشنهاد مجلس نمایند.
آقا شیخ حسین – اگرچه عرایض بنده را آقای حاج سید نصرالله توضیح کردند و وکلائیکه قبل از این نطق کردند در باب مالیه مقصودشان این نیست که مجلس نظارت در مالیه نداشته باشد بلکه مقصود این است که باید جناب وزیر مالیه حقوق ارباب حقوق و سایر عمل مالیه را جرح و تعدیل نموده آنوقت تمام بودجه را پیشنهاد مجلس نماید که مجلس هم نظر کرده و تصویب کند چنانچه اصل هیجدهم قانون هم همین موضوع را میفهماند.
وکیل الرعایا – آنچه که آقای تقی زاده فرمودند تماماً صحیح است ولی بنده یک ایرادی دارم و آن این است که وزارت مالیه پارسال هم امین بودو هم مشروطه خواه ووزیر مالیه حالیه هم امین و مشروطه‌خواه هستند و محل اطمینان تمام افراد ملت هم می‌باشند پس همان نظری که پارسال شده امسال هم باید بشود و آنهم بجهت این است که باید از طرف مجلس و ملت بوزرا کمک بشود زیرا که حالا بر حسب اقتضای این مملکت یک وزیری تنها نمی‌تواند از عهده کار خود برآید لذا باید کمک باو بشود.
آقا سیدحسن تقی زاده – بنده نمی‌خواهم حرفی زده باشم که مخالف با آراء جمعی باشد همرأی خیلی دارم و این مطلب هم بدیهی و حسی است معهذا یکی قانون میخواند و یکی می‌گوید عمل مالیه اختصاص بمجلس دارد این مسئله صحیح است ولی ما مجلس سنا و مجلس وزراء هم داریم که آنهانیز حق دارندکه نظر در قوانین و امورات کنند مخصوصا وزرای هفت گانه اینکه در قانون اساسی لفظ اختصاص در عمل مالیه نوشته شده چون سایر مواد قانون با شرکت مجلس سنا و وزرا است اما در خصوص مالیه دیگر مجلس سنا حق ندارد ولی اصلاح و ترتیب و پیشنهاد مالیه با جناب وزیر مالیه است و رد و قبول آن با مجلس است ونیز بودجهای تمام وزارتخانه‌ها را باید وزیرمالیه از روی دقت ملاحظه نمایند و ترتیبات آن را معین کنندآنوقت بمجلس بدهند و مجلس نظر کرده رد و قبول را معلوم کنند این کتابچها که فرستاده شده بودجه نیستند که بکمیسیون مالیه آمده اما اینکه از وزیر مالیه اظهار تشکر می‌شود این از حسن نیت ما است والا ما از وزیر مالیه‌های عالم وغیر عالم هیچ تفاوتی در مالیه مشاهده نکردیم فقط میگویند باید بودجه را بهمان حکام رجوع نمایید که حکام بگیرند و در اول هر سال هم میگویند که امسال اول سال مشروطه ما است و نمی‌توان غیر از این ترتیب رفتار کرد پارسال ناصرالملک اینجا نه قاعده برای مالیات اظهار کرد و گفت امسال نباید از طرف وزیر مالیه کسی در ولایات گذاشته شودو ترتیب دیگر داد باید بهمان حکام واگذار کرد امسال هم همان است بنده عرض می‌کنم که وزیر مالیه باید بودجه راجزء وکلا ملاحظه کرده جرح و تعدیل نماید و پیشنهادمجلس کند نه اینکه اگر در یکجایی ببیند که حقوق بیجا و بی‌اندازه است چیزی نگوید باید انگشت را روی این بگذارد و بگوید که آن غلط است اگر بخواهند باین ترتیب پیش برود و از حقوق بیجا کم و کسر نشود که اصلاح سایر خرابیها گردد هیچ فایده نخواهد داشت.
آقای حاج امام جمعه – این مطلب دو صورت دارد یکی اینکه ببینیم تعدیل بودجه باوزیر مالیه است یا با مجلس اینکه میگویید با وزیر مالیه است صحیح است و بنده تصدیق می‌نمایم وپارسال وقت اصلاح بودجه وزیر مالیه هم در مجلس بود و آقایان هم باید در نظرشان باشد که بنده چقدر اصرار کردم که این کار خارج از وظیفه مجلس است باید بودجه را وزیر مالیه جرح و تعدیل نماید و بفرستد بمجلس آنوقت مجلس در آن نظر بکند ولی افسوس که پارسال کسی با من هم عقیده نشد اما اینکه گفته شد که باید بودجه‌ها معین شده وجمع و خرج مملکت از هر جهة معین باشد واین بودجه که پارسال مجلس بغلط یا بصحیح اصلاح نمود حالا باشد در این قول شریک نیستم زیرا که ما دوقسم مخارج داریم یکی مخارج جاریه که آن را تمام وکلا بلکه جناب وزیر مالیه هم میدانند و دیگری هم خرج عادی است مثل خرج اردو و غیره واین قبیل مخارج امسال زیاد خواهد شد و این مخارج شاید تا آخر سال هم معین نشود آنوقت کتابچه‌ها چهار ماه به آخر سال مانده بولایات فرستاده خواهد شد در اینصورت مالیات امسال هم مثل پارسال یک ثلث آن در محل لاوصول خواهد ماند پس نتیجه عرض خود را اظهار می‌دارم که اگر جناب وزیر مالیه در کتابچه‌های پارسال جرح و تعدیلی لازم میدانند زودتر بکتابچها نظر نموده تنقیح شده و بولایات فرستاده شود زیرا که فرستادن کتابچه‌ها مثل یک فوج سرباز است که از برای وصول مالیات بفرستند.
وزیر مالیه – بودجه‌های استمراری وقتی که یک دفعه دیده شد آن می‌ماند دیگر لازم نیست که همیشه ملاحظه شود اما اینکه پارسال مجلس مالیه را جزء جزء رسیدگی کرده و جرح و تعدیل نمود خیلی فواید وملاحظات در آن منظور بود زیرا که ترتیبی در کار نبود و فقط مالیاتی می‌گرفتند و تقسیم می‌کردند و مجلس این جرح وتعدیل را نمود چون شش کرور کسر داشتیم ومحل هم نداشتیم مجلس بواسطه نفوذی که داشت خیلی بموقع بود ولی امسال بنده در این باب رأی ندارم که دو باره بودجه‌ها جرح و تعدیل شوندو این ترتیب باصل بودجه کاری ندارد اما اینکه امسال چیزی از خانه‌ها گرفته شود یا اینکه مالیات جدیدی به اهالی تحمیل شود آنها را باید ملاحظه و تصویب نمایند والا بودجه پارساله بهیچوجه احتیاج بتجدید نظر ندارد.
آقا میرزا مرتضی قلیخان – در باب کتابچه‌ها عقیده بنده همانست که جناب وزیرمالیه فرمودند و محتاج بتجدید نظر و جرح و تعدیل نخواهد بود اما در باب مخارج زیادی همانطور است که آقای تقی زاده فرمودند باید وزارت مالیه آن را معین کرده پیشنهاد نماید و گمانم این است که این مسئله هم تا پنج شش ماه طول بکشد و تا بودجه وزارت‌ها در مجلس جرح وتعدیل گردد وقت لازم است و علاوه در سه فقره جمعی که پارسال اصلاح شده هنوز معلوم نیست که میزان آنها چقدر شده پس خوبست کتابچه‌ها زودتر فرستاده شود وخود وزیر مالیه هم صورت عمل کرد این سه فقره جمع و مخارج زیادی را معین نمایند و تا آنوقت جلس هم بودجه وزارتخانه‌ها را تصحیح کند آنوقت یک کتابچه کل بودجه مملکت از روی ترتیب صحیح نوشته شود.
آقا سید حسن تقی زاده – مجلس باید تصویب کند نه تعیین و تصویب معنیش این است که دیگری آنرا بنویسد و بمجلس بیاورد و مجلس آن را یا تصویب نماید یا رد کند ودر صورتی که مجلس آنرا رد کرد وزیر یا قبول می‌کند یا استعفا می‌دهد و دیگری قبول می‌کند اما آن ترتیبی که پارسال مجلس رفتار کرد تعیین بود نه تصویب اما اینکه وزیر مالیه فرمودند دستورالعملها بگذرد و بعد مخارج فوق العاده که برای اصلاحات لازم است بمجلس آمده و مجلس تصویب یا رد نماید بنده قبول ندارم اگر این دستورالعملها همین طور بگذرد آن مخارج فوق العاده که پیدا میشودو آن بودجه‌های وزارتخانه‌ها که باید اصلاح شودمحل آنها چیست اگر چیزی از این حقوق بآنها بدهیم آنوقت آن باقیست که مانده باید دید که آیا امروز رفورم و اصلاحات برای این مملکت لازم هست یا نه این را باید فهمید که ممکن است مسلک مجلس با وزراء در این مسئله تضارب داشته باشد که وزیر مالیه اصلاحات و رفرم را امروز لازم نداند و مجلس لازم بداند و معلوم است که خود وزیر مالیه میدانند امروز از استقراض و تحمیل هم فایده حاصل نیست و بدرد مخارج نمی‌خورد پس باید بدانیم محل آن مخارج چیست در صورتی که وزیر اصلاحات را لازم نداندو مجلس لازم بداند البته مجلس اظهار می‌کند که این وزیر را نمی‌خواهیم و اگر مجلس هم لازم نداند پس مجلس هم با آن وزیر شریک است این مسئله را باید فهمید.
وزیر مالیه – بنده باید دو جواب بدهم یکی جواب آقای آقا شیخ حسین و یکی جواب آقای تقی زاده و اما جواب اول این است و در این موقع مثلی عرض می‌کنم که خوب توضیح شود اگر فرض کنیم یک سربازخانه بنا باشد دولت بسازد و مخارج آن را پنجاه هزار تومان بازدید کنند و بمجلس بفرستند حال ببینیم بعقیده آقا شیخ حسین باید مجلس در تمام جزئیات از قبیل بنا و آجر و غیره بیاید مذاکره کند یا اینکه بطور کلی می‌گوید این مخارج زیاد است باید چیزی کسر شود یا همان را تصویب می‌کند ودرهمه جا شق دوم صحیح ومعمول است اما جواب دوم در باب انتظام ادارات مملکت همیشه بنده نهایت جد و جهد را دارم و در همه مورد پیش قدم بوده‌ام و هر وقت چیزی بنظرم رسیده اظهار داشته‌ام ولی از آنجایی که امیدواری بنده بکارها زیاد است بطوری که بعضی اوقات بعضی مرا ملامت می‌نمایند مقصود این است که این مالیه حالیه بهر سری هشت هزار می‌رسد در حالتی که عقیده بعضی این است که اگر ازاین مبلغ هم کمتر مالیات بدهند در صورتی که این طور و مالیه مملکت بهمین حال باشد باید چشم از سعادت مملکت بپوشیم پس باید بجهت خرج و هم بجهت دخل فکر کرد و اگر ملت برای سعادت خود و مملکت خود مالیات ندهند البته آن کسی که داخل کار است استعفا می‌دهد وکار را بدیگری واگذار می‌نماید مراد این است که با این مالیات ممکن نیست مملکت اصلاح شود باید هم بجمع افزوده و هم خرج و از این کتابچه که پارسال اصلاح شد بنده دیگر تصویب نمی‌کنم که امسال هم جرح و تعدیل شود.
آقا میرزا فضلعلی آقا – تاکنون نه مالیات دهنده ونا مالیات گیرنده هیچکدام تکلیف خود را ندانسته‌اند و بهمین طریق که وزیر مالیه فرمودند بدستورالعمل نباید دست زد و باید زودتر بولایات فرستاده شود که مالیات را وصول کنند والا باز هم می‌ماند مثل پارسال و لاوصول می‌ماند باید عجله شود که ده روزه پانزده روزه دستورالعمل برود که زودتر مالیات وصول شود.
وکیل الرعایا – اینکه جناب وزیر مالیه میگویند بدستورالعمل نباید دست زد اگر صحیح است که باید قول ایشان را تصویب کرد و اگر باید رد شود درآن باید مذاکره شده و زودتر نتیجه گرفته شود.
آقا میرزا سید علینقی – آنچه وزیر مالیه فرمودند فقره اول آن ظاهراً صحیح است ولی اینکه می‌فرمایند اگر مالیات جدید بمجلس آمد آن رامجلس باید تصویب کند حالا دراین موضوع چه می‌فرمایید.
وکیل التجار – در آن قسمتی که باید دستورالعمل حالا بگذرد بنده هم عقیده هستم و دیگر قابل جرح و تعدیل نیست اما در باب اینکه وزیرمالیه فرمودند که بجهت مخارج زیادی باید چیزی علاوه از ملت گرفته شود صحیح است ولی باید اول دخل معلوم شود آن وقت مقابل آندخل خرج معین نمایند پس این بودجه‌های وزارتخانه‌ها که درکمیسیون است باید معین شود بعلاوه معین شدن خرج ربط باضافه خرج ندارد ما نباید منتظر باشیم که اضافه خرج معین شود باید مالیات را وصول کنیم تا بعدمخارج از روی آن معین شود.
ساعدالوزراء – بنده آنچه وزیرمالیه فرمودند تصدیق می‌کنم و فرمایشات آقای تقی زاده را هم رد نمی‌کنم همانطوریکه ما در نظر داریم که وزارتخانه‌های ما مرتب شود ورفرم جدید هم دایر شود همانطور هم باید ملاحظه حال اشخاصی را که بیکار هستند و امر معاشی از هیچ ممر هم ندارند و دیگر کمتر از اینهم نمی‌شود بآنها داد بنماییم عقیده بنده این استکه این کتابچه‌ها که پارسال اصلاح شده تصویب شود و بگذرد و بعد بجهت مخارج زیادی باید محل معین نموده پیشنهاد مجلس کنند و شاید هم محل آنرا در نظر داشته باشند و علاوه البته ملت مخارج لازمه را باید بدهند زیرا که این مالیه حالیه خیلی کم است واز برای مخارج این مملکت بهیچ وجه کافی نیست و نباید هیئت نظر بکسر از خرج نمود.
اسدالله میرزا – اولا لابدم آن چیزیکه آقای وکیل التجارگفتند رد کنم اینکه گفتند اول باید دخل را معین کرد بعد از روی آن خرج را این مطلب در هیچیک ازممالک معمول نیست مخارج لازمه باید معین بشود و محل آنرا هم باید معین نمود واما در خصوص راپورت کمییسیون مالیه که بمجلس آمده است باید تکلیف او را معین کرد وباظهارات جناب وزیر مالیه که می‌فرمایند آن دستورالعملها امسال دست نخورده گمان می‌کنم باید در این خصوص رأی گرفته شود و بگذرد و زود بولایات فرستاده شود وبرای بودجه‌های وزارتخانه‌ها ومخارج فوق العاده همانطور که جناب وزیر مالیه فرمودند البته خودشان فکر محل برای آنها کرده‌اند و پیشنهاد خواهند داد.
مخبرالملک – مذاکرات باز مثل همیشه طولانی شده و شعبات پیدا کرده ولی بنده مطلب را خاطرنشان کرده وعرض می‌کنم که این کتابچه‌ها باید زودتر فرستاده شود و اگر بخواهند اصلاح کنند شش ماه طول خواهد کشید و ضررش بیش از نفعش است و عقیده بنده این استکه این کتابچه‌ها تصویب شده و زودتر بولایات برود و اگر اصلاح آنها را لازم میدانند از حالا شروع کنند که برای سال دیگر حاضر باشد والا برای امسال فایده ندارد واین مطلب هم مسلم است که هر خرجی پیدا شود باید محل برای آن معین کرد والا هیچ کار را نمیشوداصلاح کرد.
آقا سیدحسن تقی زاده – اشخاصیکه میگویند عجالة باصول مشروطیت نباید رفتار کرد و باید طور دیگر رفتار نمود بنده می‌گویم که این صحبت باید روی کاغذ بیاید که پای آن بجایی بند شود باز بنده بموجب اصول مشروطیت عرض می‌کنم که این اظهار وزیر مالیه را قبول ندارم و رد می‌نمایم و اینکه شاهزاده اسدالله میرزا اظهار می‌کنند و اصرار دارند که رأی داده شود و می‌بینم جمعی هم حاضر شده‌اند که رأی بدهند مبلغی از مال ملت را بدهند بشاهزادگان و جمعی اغنیاء بخورند عقیده بنده این است که ابداً رأی ندهیم از مالیات مملکت که مایه سعادت است یک دینار بامراء و اغنیا داده شود و مسلک وزیر امور خارجه این است وقتی ما یک هفته در بودجه زحمت بکشیم واصلاح کنیم فقط وزیر امور خارجه در روز دوشنبه تشریف می‌آورند و بیک کلمه میگویند ابداً نباید جرح و تعدیل شود که من نمی‌توانم ترتیب بدهم می‌گویم برای چه فرستاده‌اید بکمیسیون میگویند فرستادم که تصویب شود و وزیر مالیه در مقابل شش کرور مخارج لازمه مثلا میگویند من امیدواری دارم و مالیه این مملکت کم است سری هشت هزار می‌دهند باید سری دوازده هزار بدهند این یک مسئله کلی است که میگویند و ما امیدواری نداریم زیرا که این حرف را ما امسال عوض پول نمی‌توانیم خرج کنیم و علاوه اگر راه تحصیل پول رامیدانند از حالا اظهار بدارند زیرا که جمع و خرج مربوط با یکدیگر است وقتی که بنا بشود بملت بگوییم سری هشتهزار و دو شاهی مالیات بدهید شاید جمع کثیری بگویند ما مشروطه آنرا می‌دانستیم که از مالیات ما بکاهد حالا علاوه تحمیل کرده است.
اما اگر از حقوق معدودی از اغنیاء و امراء کسر شود یا هیچ داده نشود مثل شاهزاده ظل‌السلطان و غیره خیلی بهتر است از ترتیب اول پارسال مسلک کمیسیون مالیه این بود وقتی که به فقرا می‌رسید از حقوق آنها کسر می‌کرد اما باغنیاء که می‌رسید میگفت شأن او اقتضاء این اندازه را دارد حالا اگر از حقوق ضعفا کسر کنیم چیزی نخواهد شد اما اگر از حقوق اغنیا و شاهزادگان مملکت کسر کنیم یا هیچ داده نشود خیلی بعمل نزدیک تر است وطوری هم نخواهد شد مگر صدای یک معدودی که حالا بلند است آن وقت هم بلند خواهد بود پس بنده راضی نمی‌شوم که وزیر مالیه حالا تحصیل رأی نمایند که تمام امیدواری ما بجمعی که از مال ملت همه چیزاندوخته کرده‌اند داده شود.
وزیر مالیه – این که گفته شد سری هشت هزار نه این است که نفری هشت هزار می‌دهد بلکه بحساب اینطور درمی آید والا مالیات بیشتر بمتمولین تعلق می‌گیرد واین فرمایشات رابنده عقیده ندارم ما اگر بخواهیم امورات را اصلاح کنیم اینها راه اصلاح نیست و باین چیزها مملکت اصلاح نخواهد شد چنانچه بعد از این صورت مخارج بمجلس می‌آید و خواهید دید که ما کرورها پول لازم داریم و لابد باید ملت برای دادن آن حاضر باشد والا باین جزئیات نمی‌شود کاری کرد و اگر بخواهیم همینطور باشد و بهمین قدرها اکتفا کنیم هیچ فایده حاصل نخواهد شد و اگر بخواهیم این شانزده کرور حالیه بقشون تنها بدهیم باز کم است و نمیتتوانیم باین پول فقط قشون خودمان رامنظم نماییم بر فرض اینکه تمام حقوق را بزنیم باز چیزی نخواهد شد پس اگر بخواهیم مملکت را اصلاح کنیم پول خیلی زیاد لازم داریم و باید محل جدید برای آن پیدا کنیم و شبهه ندارد که چاره جز این نیست و اگر نظر ما بهمین مبلغ باشد ابدا هیچ نمی‌توانیم امورات مملکت را اصلاح کنیم عقیده بنده این است و تغییرپذیر هم نیست.
آقا میرزا محمود – پارسال که بودجه جرح و تعدیل وتصحیح شد با این وصف هنوز ارباب حقوق، حقوق خود رانگرفته و صدای آنها بلند است کمیسیون مالیه هم امسال ملاحظه کرده که آیا امسال هم جرح و تعدیل لازم دارد یا نه این است که بمجلس فرستاده حالا باید این مسئله معین شود و باید در این خصوص رأی گرفته شود.
آقا شیخ محمد علی- گاهی بعضی مطالب غیرقابل بمجلس می‌آید و ما در ساعت در این خصوص حرف می‌زنیم و تعجب دارم در خصوص مالیه که موجب حیات مملکت است چگونه میگویند باید زود رأی گرفت عقیده بنده این است که در این خصوص نمی‌شود باین زودی رأی گرفت باید خیلی دقت و مذاکره شود واینکه میگویند از این حقوق نباید دست زده شود زیرا که قابل نیست بنده عرض می‌کنم بموجب (مالا یدرک کله لایترک کله) نباید صرف نظر کرد و ملت فعلا آن ملت نیستند که امسال همه قسم تحمیلات بر آنها واقع شود پس باید نقداً از مخارج بیهوده کاست و بعد رفته رفته هر قدر ثروت ملت بیشتر شد تحمیلات هم بر آنها بیشتر شود و حالا نباید از این جزئیات صرفنظر کنیم.
رئیس- در این باب امروز باندازه مذاکره شده وبقیه این مذاکرات باشد برای روز شنبه که مذاکره کرده رأی گرفته شود و حالا دستخطی از طرف اعلیحضرت همایونی رسیده باید قرائت شود.
آقا سید حسن تقی زاده – بنده می‌خواهم عرض کنم که بزودی نباید از این موضوع گذشت و رأی داد باید در این باب خیلی مذاکره شود.
رئیس- روز شنبه باز با حضور جناب وزیر مالیه این مسئله مطرح شده و رأی گرفته می‌شود این هم دستخط اعلیحضرت همایونی است که قرائت می‌شود (دستخط اعلیحضرت همایونی):
- مجلس شواری ملی
- مشروح خالصانه مجلس محتوی لایحه انجمهای دارالخلافه را که برای استحضار ما فرستاده بودند بنظر دقت ملاحظه و جالب هر گونه ملاطفت شاهانه و محبت پدرانه گردید خاصه از اینکه مکتونات خاطر ما را ملت بخوبی درک کرده و عقیدت اولیه ما رادر اتحاد واتفاق قوای دولت وملت بوجه احسن استقبال کرده‌اند جز اینکه یک نکته مهم که خاطر ملت را مشوب و مشتبه ساخته در این موقع لازم میدانم بر همه مکشوف داریم اگر در این مدت بواسطه تغییر و تبدیل اوضاع واحوال سابقه و فقدان اسباب و بعضی جهات خارجیه پاره انقلابات ناگوار در حدود و نواحی مملکت رخ داده که علاج و جلوگیری بطوری که مقتضی و سزاوار بوده مقدور نگردیده و اثر کافی نبخشیده است نه این بوده است که فقط ملالت خاطر از مشاهده پاره اتفاقات غیرمترقبه بوده بلکه برای اطلاع عموم میگوییم که ما این مملکت را خانه وابناء آنرا بمنزله فرزندان مهربان خود میدانیم و در حفظ حدود و حقوق آنها تا آنقدری که در قوه داریم خود را مکلف می‌پنداریم و اگر حرکتی بخلاف انتظار مشاهده نماییم هیچ وقت بدل نگرفته و نمی‌گیریم و هرگز مانع و عایق وظایفی که خداوند در سلطنت و نگاهداری یک مملکت بما موهبت کرده قرار نمی‌دهیم کیست که آبادی خانه خود را نخواهد و کدام پدر است که ترقی و سعادت فرزندان عزیز خود را آرزو نکند در صورتی که ملت و مملکت و نفس سلطنت در حکم بدن و اعضاء و جوارح است البته تألم هر یک از افراد ملت موجب تألم و تأثر سلطنت خواهد بود و حالیه که ملت حصول اطمینان قلبی و اتحاد حقیقی ما را منوط باثرات فعلی واقدامات فوری در اصلاحات امور مملکتی دانسته‌اند عاجلا با حضور هیئت وزراء و وکلاء دراقدام باین مشروع مقدس مذاکرات لازمه خواهیم نمود و عقاید قلبیه خود را در اعاده امنیت و نظم مملکت در پیشرفت این مقاصد اظهار خواهیم داشت که نتایج آنرا مجلس شورای ملی بعموم اعلام خواهد کر از خداوند ترقی و سعادت آتیه دولت و ملت خودمان را مسئلت داریم.
- شهر ربیع الثانی ۱۳۲۶
رئیس- خیلی متشکرم از صدور این دستخط وآن شرحی هم که از طرف انجمنها نوشته شده بود بما امیدواری می‌دهد که انشاءالله رشته این اتحاد و اتفاق محکم و مستحکم بماند و امیدواریم که بذل مرحمت کامله هم از طرف اعلیحضرت همایونی درباب استحکام این اتحاد و انتظام امور ملمکت بعمل بیاید.
آقا میرزا سید حسین – وزیر داخله بنا بود امروز بمجلس بیایند چه شد؟
رئیس- صبح تلفن کردند که دو ساعت بغروب مانده خواهم آمد بعد از ظهر تلفن کردند کسالتی عارض شده و بواسطه کسالت نتوانستم بیایم روز شنبه می‌آیم و اگر نشد دبیرالملک را می‌فرستم توضیح بدهد در باب وکیل آقایان ذاکرین و وعاظ در نظامنامه که چیزی نوشته نشده وگویا سابق دراین باب در مجلس مذاکره شده و اعلانی هم از طرف دفتر مجلس در روزنامه شده ولی نمیدانم چه قرار داده‌اند.
سیدالحکما- جمعی از وعاظ و روضه خوانها سابق آمدند و اظهار کردند همانطور که بسایر طبقات اذن انتخاب وکیل داده شده بما هم اذن داده شود این بود که آنوقت مجلس بملاحظه حق انتخاب یکنفر وکیل بآنها داد این مطلب اعلان شد و یک اعلان سابق بر این در روزنامه شد و بعد آمدند گفتند که ما می‌خواهیم ورقه تعرفه بیگریم مجلس شش نظار معین کرد و بصد نفر هم تعرفه داده شد قرار بود که در پانزدهم بیایند انتخاب نمایند دیگر یک سال است که رفته اندواز آنها خبری نرسیده بود تا یکماه ونیم قبل که عریضه بکمیسیون عرایض نوشته بودند ما هم از دفتر نوشتجات سابقه آنها را هم خواستیم و حاضر است.
رئیس- حالا باید اینمسئله تحقیق شودو فعلا لازم بمذاکره نیست روز شنبه هم در باب مواجب عباسقلی‌خان تلگرافچی میاندوآب که در مقدمه ساوجبلاغ کشته شده باید مذاکره شود بعضی راپورتها هم از کمیسیونها رسیده باید قرائت شود و در باب دستورالعملها هم جناب وزیر مالیه تشریف میاورند که با حضور ایشان مذاکره شود.
(مجلس ختم شد.)