مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ مهر ۱۳۳۸ نشست ۳۳۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۳۳۶
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه بیستم مهر ماه ۱۳۳۸
فهرست مطالب:
۱-طرح صورت مجلس
۲-طرح گزارش کمیسیون بودجه راجع به افزایش سرمایه در صندوق بین‌المللی پول و بانک ترمیم و توسعه
۳-تصویب صورت مجلس
۴-بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون بودجه به افزایش سرمایه در صندوق بین‌المللی ترمیم و توسعه و ارسال به مجلس سنا
۵-تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس ساعت ده و ۱۰ دقیقه صبح به ریاست آقای دکتر موسی عمید نائب رئیس تشکیل گردید.
۱- طرح صورت مجلس
نائب رئیس- صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود به شرح زیر خوانده شد.
غائبین با اجازه آقایان: خزیمه- علم- هدی- بزرگ‌ابراهیمی- دکتر امین- مهران- ثقةالاسلامی- عبدالحمید بختیار- طباطبایی قمی- ساگینیان- دکتر حسن افشار- قراگزلو- اورنگ- نصیری- اعظم‌زنگنه- سلطان‌مراد- بختیار- اریه- رامبد- صراف‌زاده- مهندس سلطانی- صادق بوشهری- خرزای- شادمان- سراج- حجازی- تربتی کدیور- امیدسالار- اکبر- اسفندیاری- عامری- دکتر سعید حکمت ذوالفقاری- بوربور- خلعتبری- شادلو- دکتر نفیسی- بزرگ‌نیا- سالاربهزادی- دکتر رضایی- محمودی- پناهی- امیر بختیار- دکتر شاهکار- امامی خویی- مسعودی- سنندجی
غائبین بی‌اجازه آقایان: دکتر طاهری- قریشی
نائب رئیس- آقای صدرزاده
صدرزاده- اصلاحاتی در بیانات جلسه گذشته بنده هست که اصلاح کرده تقدیم می‌کنم.
نائب رئیس- بسیار خوب آقای صارمی
صارمی- یک اصلاحاتی است که تقدیم می‌کنم.
نائب رئیس- تصویب صورت مجلس پس از حصول اکثریت اعلام می‌شود.
۲- طرح گزارش کمیسیون بودجه راجع به افزایش سرمایه در صندوق بین‌المللی پول و بانک ترمیم و توسعه
نائب رئیس- چون قبل از دستور کسی اجازه صحبت نخواسته وارد دستور می‌شویم گزارش کمیسیون بودجه راجع به افزایش سرمایه دولت ایران در صندوق بین‌المللی پول و بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه مطرح است قرائت می‌شود.
به شرح زیر قرائت شد
گزارش از کمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون بودجه در جلسه ۲۱ تیرماه ۱۳۳۸ لایحه شماره ۸۰۳۹ -۲۰/۳/۱۳۳۸ دولت راجع به افزایش سرمایه دولت ایران در صندوق بین‌المللی پول و بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه را برای شور اول با حضور آقای معاون وزارت دارایی مطرح و مورد رسیدگی قرارداده ماده واحده پیشنهادی دولت را عیناً تصویب اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده واحده
الف- دولت مجاز است مقرراتی که درباره افزایش سهمیه و سرمایه کشورهای عضو در صندوق بین‌المللی پول و بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه از طرف مدیران عامل آن دو مؤسسه پیشنهاد و از طرف کشورهای عضو پذیرفته شده است قبول کند و سهمیه ایران در صندوق بین‌المللی پول را تا هفتاد میلیون دلار و سرمایه ایران در بانک بین‌المللی را تا نود میلیون دلار بالا برد.
ب- پرداخت آن قسمت از سهمیه و سرمایه اضافه شده که باید برطبق مقررات دو مؤسسه صورت گیرد برطبق قانون اجازه مشارکت دولت ایران در مقررات کنفرانس منعقد در برتن و دز مربوط به تأسیس صندوق بانک بین‌المللی مصوب ششم دی‌ماه ۱۳۲۴ به عمل خواهد آمد مخبر کمیسیون بودجه مهدی مشایخی
نائب رئیس- کلیات مطرح است آقای دکتر مشیرفاطمی آقای مشایخی توضیحی دارید.
مخبر کمیسیون بودجه مشایخی- بنده خواستم عرض کنم که اشتباهی در این لایحه شده که نوشته شده برای شور اول است نظر به اینکه لایحه مالی است یک شوری است بنابراین این تذکر را خواستم به عرض برسانم
نائب رئیس- آقای دکتر مشیرفاطمی
دکتر مشیرفاطمی- بنده از مطرح شدن این لایحه می‌خواهم استفاده‌ای بکنم در این صندوق بین‌المللی پول چون ما به این قرارداد ملحق شده‌ایم اجباراً باید تعهدی که به عهده گرفته‌ایم بپردازیم ولی اساس مطلب چون راجع به پول و صندوق و بانک است بنده می‌خواهم یک تذکری عرض کرده باشم راجع به این بانک‌های جدیدالتأسیس (دکتر عدل- خیلی هم خوب است) عرض کنم که اگر درست حساب بکنیم ما یک وقتی آرزو می‌کردیم که یک بانک‌های جدیدالتأسیس مثل بانک ملی تأسیس شود و بسیار هم خوب بود که یک بانک‌هایی با سرمایه داخلی تأسیس شود ولی یواش یواش دارد به یک صورت زننده‌ای ادامه پیدا می‌کند هی بانک به اسامی مختلفی تشکیل می‌شود بانک ایران و غرب بانک ایران و سوئیس ایران و خاورمیانه ایران و انگلیس و اساس عیبش در اینجاست که عرض می‌کنم اینها ۵ میلیون تومان می‌آورند اینجا و ۵ میلیون هم ایرانی‌ها می‌آورند می‌شود ۱۰ میلیون اینها وقتی که بیلان‌شان را بدهند می‌بینید ۵۰ میلیون ۶۰ میلیون بروات می‌خرند یعنی این ۴۰ میلیون دیگری را که با آن معامله می‌کنند این با پول خودمان است و با صدی هجده فرع و هرچه زورشان برسد استفاده می‌برند و بعد هم نمی‌دانم که اینها را مشمول چه قانونی می‌کنند که پولشان را می‌برند به خارج البته اگر بانک ایرانی باشد ربح اگر ۱۲ درصد ۱۸ درصد ببرد پولی است که در مملکت ما باقی می‌ماند باید تشویق و ترغیب کرد کمک کرد این بود که بنده از دولت تقاضا دارم این قانون بانکداری را یک تجدیدنظری رویش بنماید که لااقل یک کنترل خیلی بیشتری یک نظارت بیشتری در کار این بانک‌های جدیدالتأسیس داشته باشد و فعلاً هم دیگر اجازه جدیدی ندهد تا ببینیم همین‌ها که هست به چه صورتی خودش را اداره خواهد کرد و عاقبتش چه خواهد شد برای این که اگر بنا شود هر روز یک بانک‌های جدیدی تأسیس شود ممکن است نتوانند اصلاً وضع خودشان را ادامه بدهند و خدای نکرده در آتیه محظوراتی پیش بیاید یکی دیگراین که یک حقوق‌های بی‌تناسبی بعضی از این بانک‌های جدیدالتأسیس در نظر گرفته‌اند و زده‌اند روی دست شرکت نفت و سازمان برنامه و این حقوق‌ها اگر به یک نفر یا دو نفر متخصص داده شود اهمیتی ندارد که ده هزار تومان ۲۰ هزارتومان در ماه بگیرند ولی اگر بنا باشد به ماشین‌نویس دو هزار تومان سه هزار تومان حقوق بدهند اصلاً وضع سایر ادارات ما به هم می‌خورد هرچند بگویند اینجا ۱۰ عضو بیشتر نمی‌خواهند باز تأثیر خودش را روی سایر کارمندان خواهد داشت این است که دولت به عقیده بنده باید در این قسمت نظارت کامل بکند که تعادل و تناسب حقوق از بین نرود حالا ممکن است به یک اشخاصی که بیشتر کار کنند و بهتر کار بکنند به اینها ممکن است به نام فوق‌العاده فنی و اضافه حقوق مبلغ بیشتری بدهند نه این که یک ماشین‌نویس سه هزار تومان حقوق بگیرد در صورتی که شاید دو سه نفر احتیاج داشته باشند در هر حال منظور این است که وقتی قانون از اینجا گذشت برای جلب سرمایه‌های خارجی منظور این بود که سرمایه‌های خارجی بیاید اینجا برای کارهای مفید فرض کنیم کارهای خانه‌سازی راه‌سازی برای کشاورزی ولی نه برای صرافی این کار باید یواش یواش محدود شود.
نائب رئیس- آقای صدرزاده
صدرزاده- بنده نسبت به این لایحه تقدیمی دولت کاملاً موافق هستم و مخصوصاً از این نظر که اینها مسائل جهانی است و برای ملل آزاد جهان کاملاً مفید است و در این قبیل مسائل هم دولت و ملت ایران پیشقدم است بنابراین مشارکت ما در این کار از کارهای بسیار مفید است که دولت کرده است و امیدوارم نمایندگان محترم مجلس شورای ملی عموماً نسبت به این لایحه اتخاذ نظر موافق بفرمایند امامطلبی که خواستم در اینجا اغتنام فرصت بکنم و بیان کنم راجع به این بانک‌هاست اگر نظر آقایان باشد بنده در چند ماه قبل در پشت همین تریبون راجع به ایجاد بانک صحبت کردم و امروز با بیاناتی که آقای مشیرفاطمی فرمودند به بنده هم یک فرصتی داد که با اجازه مقام ریاست در این خصوص سوابقی به عرض برسانم آقا این مسئله بانک یک کار صرافی است من خیلی تعجب می‌کنم که اسم این را بگذاریم جلب سرمایه خارجی و یک عده‌ای بیایند توی این مملکت و پولشان را صد دوازده صد پانزده یا فرضاً صد ده به ما تنزل بدهند و بعد عوایدی که از این محل پیدا می‌شود بردارند ببرند از این مملکت بیرون و ما اسم این را بگذاریم جلب سرمایه خارجی چیز عجیبی است واقعاً چیز عجیبی است آقا اینها در مملکت خودشان اگر وام بخواهند بدهند بیشتر از صد چهار نمی‌دهند آن وقت در مملکت ما صد دوازده می‌گیرند آقا ما چرا نباید متوجه باشیم عجیب این است که ما می‌شنویم و می‌خوانیم در روزنامه که برای کارخانه ذوب‌آهن که مادر صنایع است می‌خواهند کارخانه‌هایشان را بفروشند که تشکیل سرمایه بدهند برای این کار ولی سرمایه خارجی که می‌آید باید برود در راه صرافی بنده یک دفعه دیگر اینجا عرض کردم که ما سرمایه خارجی را خواستیم که بیاید اینجا در ساختمان راه‌آهن در ساختمان سد در کارخانه ذوب‌آهن در این طور مسائل مصرف شود حالا می‌آیند اینجا صرافی می‌کنند صحبت شد اینجا که این صرافی بانک‌ها ممکن است یک اثر داشته باشد گفتم آن اثر چیست گفتند ممکن است اینها با هم رقابت کنند و ربح پول بیاید پایین گفتم خاصیت دوم این بانک‌ها چه چیز است گفتند که خاصیت دوم این است که بیشتر اشخاص می‌توانند استفاده کنند و حتی کارها و عملیات عمرانی و تولیدی بکنند ولی در عمل دیدیم هیچ کدام از این دو تا نشد اجازه بفرمایید بنده تحلیل بکنم اینها نکاتی است که باید مورد توجه آقایان نمایندگان واقع شود و حتی به نظر من اگر لازم باشد باید ما یک طرحی تهیه بکنیم این سیاست اقتصادی غلط است باید اصلاح شود اما از این عمل دو نکته‌ای هم که فکر می‌کردند فایده دارد عمل نشد ربح را آقایان می‌دانند که مطابق قانون آنچه که مقرر است صد دوازده بود حالا هم همین است تغییری پیدا نکرده است و در بازار هم همان وضعی که بوده است که امضای درجه یک را صد هجده امضای درجه دو را صد بیست و چهار و امضای درجه سوم را با صدی سی فرع می‌دادند حالا هم همین طور است و هیچ فرقی نکرده اما راجع به اعتبارات یک اشخاصی بودند از یک بانک می‌توانستند استفاده کنند و پولشان را بیاورند در بازار سفته‌بازی کنند حالا همان اشخاص از چند بانک اعتبار می‌گیرند و همان کار را می‌کنند اعتباراتی هم برای کارهای صنعتی و کشاورزی داده شد از محل قانون پشتوانه اسکناس بود و مربوط به این بانک‌ها نبوده است من برای مملکت بسیار مضر می‌دانم که هر روز برای این مملکت هی بانک باز شود چه رسد که بیایند و از این مردم ربح و بهره بگیرند و بعد هم در آخر سال بردارند ببرند و اسم این را بگذارند جلب سرمایه خارجی کدام سرمایه خارجی شاهنشاه این مملکت ۱۸ سال رنج تحمل کرده است و امنیت به وجود آورده که همه سرمایه‌شان را می‌آورند اینجا ولی ما باید تشخیص بدهیم که چه مؤسساتی را باید آورد در این مملکت و استفاده کرد عرض کردم در ممالک خارج ربح بیشتر از صد پنج و صدی چهار نیست اینجا حداقل صد هشت است و الّا با صد دوازده وام می‌دهند البته برای آنها استفاده دارد و این سرمایه خارجی اگر در راه تولید در راه عمران صرف شود برای مملکت ما بسیار مفید است و ما انتفاع می‌بریم و آنها هم انتفاع می‌برند (صحیح است) و کمال رضایت هم هست اما نباید صرافی بکنند و در آخر سال بردارند ببرند من خیال می‌کنم این کارها وضع اقتصادی ما را دچار اخلال می‌کند این مطالب خیلی پیش پا افتاده است هر فرد عادی هر ادراک عادی می‌تواند او را درک کند بنده به نظرم می‌آید که آقایان نمایندگان محترم این قدر خشک نباید باشند که هر روز بیاییم اینجا بنشینیم و اگر قانون آوردند تصویب بکنیم و اگر چیزی در دستور نیست برویم نه پارلمان این طور نباید باشد با دولت باید وارد مذاکره شویم چه در جلسه خصوصی و چه در جلسه علنی این نظریات اقتصادی که من عرض کردم و آقایان هم بهتر از من می‌دانند اگر موافقت می‌کنید بحث کنیم و دولت فکر جلوگیری از این رفتار و عمل را بکند و اجرا نکردند ما به حکم نمایندگی خودمان با مشورت یکدیگر طرحی بگذرانیم و این دروازه بازی را که گذاشته‌اند هر روز یک بانکی باز شود این به نظر بنده مفید نیست جلوگیری شود به نظر بنده مسئله صرافی یک مسئله کوچک پیش‌افتاده‌ای است همیشه در مملکت ما مسئله صرافی رواج داشته و شاید خیلی قبل از این که دیگران به عملیات صرافی مشغول شوند وجود داشته تا وقتی افراد ایرانی داریم که می‌توانیم عملیات صرافی در مملکت خودمان بکنیم علتی ندارد که ما سرمایه خارجی را از خارج بیاوریم آقایان اگر لطفی و مهری دارند تشریف بیاورند سرمایه‌شان را در کارهای عمرانی و تولیدی ما به کار بگذارند آقایان راجع این کارخانه ذوب‌آهن اطلاع دارند من خیال داشتم که راجع به این مسئله در نطق قبل از دستور صحبت بکنم شما از این آمار واردات گمرک را بردارید ببینید واردات آهن را که چقدر ما در سال پول می‌دهیم که اگر این پول را می‌دادیم برای ذوب‌آهن البته خیلی مؤسسات ایجاد شده است کارهای عمرانی شده است ولی من نمی‌دانم چه سری است در این کار که این کارخانه ذوب‌آهن که از زمان اعلیحضرت فقید رویش بحث‌ها شده از آن خبری نیست پول برای همه کار هست ولی برای ذوب‌آهن نیست آقایان این مطلب اساسی است باید شما توجه داشته باشید ما هر روز در تمام موارد این احتیاج را داریم و هر روز این احتیاج را بیشتر احساس می‌کنیم با وجود این می‌بینیم عملی نشده و حالا بنده در روزنامه‌ها می‌خوانم که می‌خواهند کارخانه‌ها را بفروشند و از پول آن کارخانه ذوب‌آهن بیاورند این مهمتر از هر کاری است این برای مملکت از نان شب واجب‌تر است شما این آلات و ادوات آنجا را که از آنجا می‌آورید به جای این کارخانه ذوب‌آهن بیاورید که اگر خدای نکرده یک وقت مؤسسات کشور احتیاج پیدا کردند و حوادث اجازه نداد که وارد کنند خودمان داشته باشیم و از جناب آقای ذوالفقاری نماینده محترم دولت استدعا می‌کنم که این مسائل را در هیئت دولت مطرح بکنند این بسیار بسیار برای مملکت مفید است از نقطه‌نظر اقتصادی در سال این قدر پول برای ماشین‌آلات و تراکتور و ادوات آهنی می‌دهید ولی در آوردن یک کارخانه ذوب‌آهن خودداری می‌کنیم یک اقتصاد سالم نباید یک همچو رویه‌ای را داشته باشد این است که بنده اینجا عرض می‌کنم که اگر ترتیب اثری به این مطالب داده نشد من ناچار هستم که این مطلب را تکرار بکنم تا انشاء‌الله به نتیجه‌ای برسد (احسنت احسنت)
نائب رئیس- چون اکثریت حاصل است تصویب صورت جلسه اعلام می‌شود
۴- بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون بودجه راجع به افزایش سرمایه در صندوق بین‌المللی پول و بانک ترمیم و توسعه و ارسال به مجلس سنا
نائب رئیس- آقای عمیدی‌نوری
عمیدی‌نوری- ماده واحده‌ای که فعلاً در مجلس شورای ملی مطرح است مربوط به یکی از کارهای مهم اقتصادی جهانی است که ایران هم از نظر ارتباط دنیایی‌اش در اینجا شرکت کرده و آن موضوع صندوق بین‌المللی است و بانک بین‌المللی این موضوع صندوق پول یک موضوع خاصی است که مدتی است به وجود آمده و آن برای این بود که یک اعتباری و یک موازنه‌ای و یک هماهنگی بین پول‌هایی که در جهان رایج هست به وجود بیاید البته ما هم عضو این صندوق شده‌ایم ولی ما انتظار داریم همان طوری که الان سرمایه این صندوق زیادتر می‌شود و مجبوریم بیشتر بپردازیم حالا که دولت لایحه آورده و اجازه می‌خواهد برای اضافه شدن سرمایه از آنچه سهم ایران هست و پرداخت می‌کنند ما انتظار داریم که از مزایای این هم استفاده کنیم همین طور که ما در پرداخت سهمیه و اضافه سرمایه شرکت داریم بایستی از مزایای او هم استفاده بکنیم نه این که ما به عنوان عضویت در این مؤسسات متضرر بشویم بنده آنچه یادم می‌آید موضوع تسعیر دلار و لیره به ریال موقعی که قرارداد با کنسرسیوم مطرح بود یکی از مواردی که در اینجا بحث شد و رویش اظهار عقیده شد و از نکات انتقادی قرارداد بود موضوع قیمت دلار و لیره‌ای بود که ما سابق نرخ رسمی داشتیم لیره را به ۱۳ تومان و یک مدتی هم به ۹ تومان ولی در بازار آزاد به ۱۸ و ۲۰ و ۲۲ تومان بود که شرکت نفت ایران و انگلیس مکلف بود برای مخارج خودش لیره را تسعیر بکند در بانک ملی ایران به ۹ تومان و ۱۳ تومان ولی در آن قرارداد نرخ لیره را به ۲۱ تومان و ۲۲ تومان بالا بردند و این یکی از مزایایی بود که برای کنسرسیوم به وجود آمد و اینجا بحث شد که ممکن است وضع اقتصادی بازار را به هم بزند و نرخ‌ها را ببرد بالا و آقای دکتر امینی در پشت همین تریبون رسماً اعلام کرد آقا اختیار دست ماست و هر وقت بخواهیم می‌توانیم نرخ را پایین بیاوریم و لیره را ارزانتر بکنیم و از این جهت جلوی آنها را بگیریم بعدها که دنبال این حرف رفتیم گفتند که چون ما عضو صندوق بین‌المللی پول هستیم و می‌بایستی مقررات این قرارداد معروف را که در اینجا هم اسمش هست بر تن و دز را اجرا بکنیم نمی‌توانیم دو نرخ و دو پول داشته باشیم به این جهت است که در پول ما نرخ رسمی و غیررسمی از بین رفته است و اگر خاطر آقایان باشد که وجود آن دو نرخ بود که کمک به صادرات مملکت می‌کرد وقتی که ما نرخ رسمی ۱۳ تومان و ۹ تومان داشتیم امروز را که ما می‌توانستیم واردات مورد نیاز را از نرخ رسمی وارد بکنیم و قیمت نسبت به اجناس وارداتی لازم ارزانتر و لوکس گرانتر ولی امروز همه را ۲۲ تومان وارد می‌کنیم و همین طورنسبت به صادرات یعنی کسی که جنسش را صادر می‌کرد موقعی که لیره به دستش می‌آمد می‌توانست با ۱۸ تومان و ۲۲ تومان بفروشد و استفاده کند یعنی به نرخ بازار آزاد به این جهت کوشش می‌کرد که صادرات برود بالا این عمل را ما تا قبل از شرکت در صندوق پول داشتیم الان البته ما نداریم کشورهای دیگر هم در این صندوق عضو هستند ولی ما گاهی یک انحرافاتی می‌بینیم که تأثیر در زندگانی ما دارد کشور برادر ما ترکیه عضو همین صندوق است باید مقررات آن را اجرا کند مع‌هذا ما می‌بینیم که در ترکیه دو نرخ رسمی و غیررسمی در لیره ترکیه است و به قدری تفاوت بین این دو نرخ است که امروز روی تفاوت دو نرخ است که با کمال تأسف صادرات خشکبار ایران در آلمان و سایر کشورها در مقابل ترکیه تقریباً شکست فاحش خورده است و من خیلی متأسفم وقتی از تولیدکنندگان خودمان می‌شنوم مثلاً تولیدکنندگان کشمش و انگور که الان به نصف قیمت سال ۳۷ حاضرند جنس خودشان را بفروشند به فروش نمی‌رود وقتی که تحقیق می‌کنم برای چه می‌گویند برای این است که ترکیه تاجرش که همان کشمش و خشکبار مشابه ایران را به آلمان می‌فروشد از ارزی که به دست می‌آورد سه برابر ارز رسمی استفاده می‌کند یعنی همان وضعی که ما سابق داشتیم قبل از این که عضو این صندوق باشیم این صندوقی که ما الان شرکت می‌کنیم که سرمایه‌اش بیشتر شود ما چرا مثل کشورهای دیگری که مثل همین ترکیه که عضو صندوق است چرا او دو نرخ دارد در صورتی که او هم تابع همین مقررات دو ارز دارد و ارز آزاد ارز رسمی و از تفاوت این دو نرخ صادرکننده خشکبار خودش را تشویق و حمایت می‌کند نتیجه‌اش این شده است که چون ما تابع این صندوق هستیم ولی ارز صادراتی ما با ارز دیگرمان قیمتش مساوی است در این بازار اقتصادی از رقیب دوست خودمان داریم شکست می‌خوریم البته او یک کشوری است که دوست ماست همسایه ماست ایرادی هم به او وارد نیست که از صادرات خودش حمایت می‌کند تذکر بنده این بود که ما هم بایستی راه‌هایی پیدا کنیم که در عین حال که در این‌گونه اجتماعات و مؤسسات شرکت داریم بتوانیم خودمان را در مقابل این رقابت‌ها حفظ کنیم وضع خودمان را تثبیت کنیم از این نظر بود که بنده خواستم تذکر بدهم آقا تذکری اینجا داده شد راجع به بانک بعضی از رفقا اظهار نگرانی کردند که چرا بانک در ایران زیاد شده بنده برعکس معتقدم که بانک باید در ایران زیاد شود هرچه که بانک در ایران زیادتر شود امید این است که نرخ بهره پایین بیاید الان که این بانک‌های خارجی و داخلی به وجود آمده است ببینید به بازار مراجعه کنید که امضای درجه ۱ و ۲ و ۳ به اصطلاح بازاری‌ها که سفته قبول می‌کند نرخ الان صد بیست و پنج و صدی سی است اگر این بانک‌ها زیادتر شود رقابت می‌کنند و نرخ بهره پایین می‌آید با وجود این بانک‌ها آن قدر نرخ بالا رفته است اگر این بانک‌ها در جریان نبود و پول در جریان نبود آن وقت چه می‌شد بنده معتقدم جناب آقای صدرزاده ما بایستی هرچه بیشتر بانک در مملکتمان به وجود بیاوریم تصور این را بکنید که وجود بعضی بانک‌های موجود و حفظ بازارهای معاملاتی اینها با یک رقابتی بانک‌های دیگر ممکن است به وجود آورد در حالی که بانک اگر بیشتر باشد جریان پول بیشتر است و تسهیل در کار مردم می‌کند و مردم می‌توانند استفاده کنند فقط یک بحث است بحث سر بهره است در همین مجلس مگر ما پیشنهاد ندادیم که نرخ بهره را بیاورید شش درصد بکنید بانک ملی موافقت نکرد مخالف بود و گفت که اگر این کار را بکنید دستگاه ما می‌خوابد و ما نمی‌توانیم این کار را بکنیم حتی تصویب شد در این مجلس که بهره بیاید پایین حالا وجود این بانک‌ها سبب شد که یک رقابتی به وجود بیاید که نرخ بهره را بیاورد پایین اگر نبود نمی‌آمد پایین شما بگذارید بانک‌ها زیاد شود طبیعتاً نرخ می‌آید پایین ما هم کنترل می‌کنیم مانعی هم ندارد که یک طرحی لطف بفرمایید که نرخ رسمی بهره صدی ۶ باشد در این صورت این سرمایه‌های بزرگی که موجود است به عنوان بانک دستشان در پوست گردو حنا مانده هم نرخ را شما آورده‌اید پایین هم کار مملکت چرخیده اما این که بگوییم چرا بانک تشکیل می‌شود چرا عمل صرافی شود این وضع صحیح نیست قبول است که ربح از نظر شرعی صحیح نیست و صرافی عملی است که ممکن است بعضی آن را صحیح ندانند اما دنیای امروز موضوع بانک و موضوع صرافی را یک مسئله عمومی اقتصادی اصولی دانسته وجود بانک‌های زیاد در یک مملکتی موجب می‌شود که مردم دستشان در کارها باز می‌شود فقط کنترل دولت لازم است و بانک ملی باید کنترل بکند و جلوی بعضی کارها را بگیرد همین طور نرخ بهره را هم صدی دوازده موجود را آقایان یک طرحی تهیه فرمایند یا در یکی از لوایح دولت یک تبصره‌ای پیشنهاد شود که نرخ بهره رسمی در این مملکت ۶ درصد است در این صورت هم وجود این بانک‌ها مفید است و هم می‌شود از آنها نتیجه گرفت
نائب رئیس- آقای صدرزاده
صدرزاده- بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم چون بیانات بنده تحریف شده است.
نائب رئیس- بفرمایید می‌توانید صحبت کنید.
صدرزاده- آقا بنده اینجا نگفتم صرافی در این مملکت نشود بنده چنین عرضی نکردم بنده می‌گویم پول خارجی نباید در مجرای صرافی بیفتد بنده این را عرض می‌کنم و الّا بانک بازرگانی و بانک پارس و یا هر بانکی که با سرمایه داخلی تشکیل می‌شود مورد تأیید ماست و مورد پشتیبانی ماست بنده می‌گویم که سرمایه‌های خارجی باید بیفتد در راه ساختن کارخانه ذوب آهن عمل صرافی را خود ایرانیان می‌توانند انجام دهند هیچ معنی ندارد که آنها برای ما صرافی کنند ما هم خودمان صرافی را بلدیم هم پول به اندازه صرافی در مملکت ما وجود دارد بنده این عرض را می‌کنم سطح فکر بنده هم آن قدر پایین نیست که صرافی را که دنیا قبول کرده ما قبول نکنیم ما هم قبول داریم خیلی خوب است و تمجید می‌کنیم که این بانک‌ها باشد و اسباب تسهیل معاملات باشد آقا این که فرمودید نرخ بهره بعد از تأسیس این بانک‌ها پایین آمده بنده برخلاف می‌گویم که این بانک‌ها هیچ گونه تأثیری در باب ربح نکرده است چون حضرتعالی احتیاجی به استقراض نداشته‌اید آن اشخاصی که احتیاج به استقراض دارند و می‌خواهند بروند پول تهیه بکنند آنها می‌دانند که ربح در چه پایه‌ای است.
نائب رئیس- آقای بهبهانی
بهبهانی- با این که اغلب فرمایشات آقای عمیدی نوری خیلی معتدل و مورد تأیید مجلس شورای ملی است و واقعاً مطالعه کرده صحبت می‌کنند و بنده هم همیشه محظوظ می‌شوم از فرمایش ایشان متأسفانه فرمایش ایشان راجع به بانک‌ها به نظر بنده و کسانی که تا یک اندازه‌ای وارد به امور اقتصادی هستند صحیح نمی‌آید یعنی قسمت آخر فرمایشاتشان راجع به بانک‌ها البته این یک اصل مسلمی است که هر چقدر پول در مملکت روی بنای صحیح جریان داشته باشد نمودار وضع بهتر اقتصادی آن مملکت است در این شکی نیست ولی جناب آقای عمیدی نوری تصدیق بفرمایید این بانک‌هایی که در مملکت تأسیس شده است صد دینار برای کارهای ضروری و کارهایی که مملکت احتیاج دارد قرض نمی‌دهد یعنی اگر جنابعالی تشریف ببرید بانک ایران و هلند من‌باب مثال بگویید ده هزار تومان به من قرض بده قنات بزنم اگر به شما داد اما اگر جنابعالی بخواهید ده میلیون تومان سوت‌سوتک خارجی وارد بکنید در این مملکت فوراً به شما پول می‌دهد می‌گوید
بیایید ده میلیون تومان را بگیرید و بهره‌اش را هم به من بدهید و از هلند سوت‌سوتک خارجی وارد کنید که هیچ به درد مملکت نمی‌خورد اینها تقریباً یک دستگاهی هستند که می‌خواهند قوه مملکت و پول مملکت را با یک نرخ بالایی از مملکت بکشند و اجناس ساخته شده خودشان را به مملکت ما تحمیل کنند این است که بنده اگر خاطر آقایان باشد در دو سه ماه قبل راجع به بانک‌ها از دولت سؤال کردم این بانک‌ها علاوه بر این که مطابق موازین اقتصادی نیست مطابق قانون هم تشکیل نشده یعنی ما اجازه داده‌ایم که هر کس می‌خواهد یک بانک خارجی تشکیل بدهد اینجا باید ۵۱ درصد از سهامش متعلق به ایرانی باشد در صورتی که این طور نیست اغلب این سهام متعلق به خارجی است برای این که یک مقدار سهام با نام درست می‌کنند یک مقدار سهام بی‌نام نود درصد اینها سهامداران خارجی هستند و ده درصد مال ایرانی است بنده ثابت می‌کنم به غیر از چند بانک بانک بازرگانی و اصناف و بانک پارس که اغلب سهام آن مال ایرانی‌هاست بقیه آنها مثل بانک ایران و سوئیس و ایران و هلند اغلب سهام‌شان متعلق به خارجی است اما اینکه فرمودید که نرخ بهره پایین آمده است این یک ادعایی است که برخلاف مشاهدات تمام افراد است یعنی اگر سال گذشته با تومانی یک عباسی قرض می‌کردیم امروز هم همان قدراست اگر ۵۰ تا بانک در یک مملکتی به وجود می‌آید نرخ بهره را می‌آورد پایین مشت نمونه خروار است مثلاً سی تا بانک که تأسیس می‌شود باید اقلاً سه درصد پایین بیاید یا اگر ۵۰ تا باشد ۶ درصد پایین بیارود شصت تا بانک تأسیس شود هفت درصد پایین می‌آورد اما ما می‌بینیم که چندین بانک در این مملکت تأسیس شده اما نرخ بهره به همان میزان است که بود و بنده خیال نمی‌کنم حتی صد دینار پایین آمده باشد و این که بانک ملی بیاید نرخ بهره را پایین بیاورد آن هم برخلاف موازین اقتصادی است برای این که بانک ملی ممکن است ضرر بکند آن وقت یک نقیصه بزرگی در روی دست مملکت بگذارد جنابعالی در این مجله اقتصادی که از طرف شورای اقتصاد منتشر می‌شود ملاحظه بفرمایید که رئیس شرکت آقای مشرف نفیسی با حساب دقیق حساب کرده بودند که در سال صد شانزده قیمت پول پایین می‌آید یعنی اگر شما صد هزار تومان پول داشته باشید می‌گذارید در بانک سال دیگر قیمت این پول ۱۶ هزار تومان کم می‌شود یعنی قوه خرید صد هزار تومان ۱۶ هزار تومان کم می‌شود خوب این همه که پول چاپ می‌کنید اسکناس چاپ می‌کنید. (دکتر مشیرفاطمی- اسکناس‌ها تمام پشتوانه طلا دارد) چک تضمین شده را چه می‌فرمایید آن هم اعتبارش هست این است وضع این مملکت که هر چه پول می‌آید هرچه مردم پول درمی‌آورند باید بدهند جنس خارجی بخرند و این بانک‌ها واسطه معاملات خارجی هستند و به حال این مملکت مفید نیستند. نائب رئیس- آقای مشایخی مخبر کمیسیون
دکتر مشیرفاطمی- بنده یک اخطاری دارم
نائب رئیس- طبق چه ماده‌ای
دکتر مشیرفاطمی- بنده از طرف مجلس ناظر بانک هستم اینجا یک مطلبی گفتند که باید توضیح عرض کنم
نائب رئیس- بعد از توضیح آقای مخبر بفرمایید.
مخبر کمیسیون بودجه مشایخی- تذکراتی که آقایان بیان فرمودند با اساس این لایحه پیشنهادی دولت که عبارت است از ازدیاد سرمایه دولت در دو بانک یکی بانک بین‌المللی و صندوق پول همه حاکی از موافقت بود و حق هم همین است که موافق باشد زیرا به طوری که ناطق محترم فرمودند این یک تأثیراتی از نقطه‌نظر بین‌المللی دارد و این بانک‌هایی که در این لایحه اشاره شده است بانک‌های بین‌الملی است که ملل دنیا در آنها شرکت کرده‌اند ما هم در آنجا سرمایه‌گذاری کرده‌ایم و البته در نتیجه سرمایه‌گذاری بهره‌مند خواهیم شد یعنی بر اساس اساسنامه و مقررات آنها لدی‌الاقتضا می‌توانیم استفاده بکنیم و وام بگیریم کما اینکه گرفتیم و فعلاً هم به نسبت سرمایه اضافه سرمایه پیشنهاد شده است که مسلماً مورد تصویب آقایان نمایندگان واقع خواهد شد اما بنده یک مطلب را به عنوان اظهار عقیده شخصی اینجا عرض می‌کنم و آن این است که اکثر آقایان اروپا تشریف برده‌اند و ملاحظه فرموده‌اند که در هر خیابان سه تا چهار تا بانک هست بانک‌ها برای تسهیل امور اقتصادی و مبادله پول است (چند نفر از نمایندگان- نه برای بردن پول مملکت) آقایان فرمایشایشان را فرمودند اجازه بفرمایند اصولاً امروز در دنیا مبادله با ریال یا نقره یا طلا یا اسکناس نیست امروز سطح معاملات روی چک است به همین جهت است که با کشیدن چک معاملات تسهیل می‌شود و بشود این کار قوانینی هم در دنیا وضع کرده‌اند که اگر کسی چکی صادر کرد و خالی از وجه بود به شدیدترین مجازات محکوم می‌شود در بانک‌های سوئیس و اغلب بانک‌های خارجی وقتی چکی رفت اساساً نمی‌روند ببینند که این چک دارای اعتبار هست یا نیست اصل این است که هیچ کس چک خالی از وجه نمی‌کشد و بانک‌ها حساب کرده‌اند رسیدگی به این که این صادرکننده چک پول دارد یا ندارد به فرض اینکه نداشته باشد برای آنها ارزش وقت بیشتر خواهد بود تا وقتی که بخواهد به حساب آن شخص رسیدگی کنند بالجمله تمام معاملات بزرگ و کوچک در کشورهای خارجی حتی خرید کفش یا چک انجام می‌شود ما هم باید سیستم مبادلاتمان و سیستم معاملاتمان برود روی دوران بیشتر و روی چک نه روی پول و به همین جهت است که ملاحظه کردید آمده‌اند اسکناس‌های هزار تومانی و صدتومانی را از جریان خارج کرده‌اند و اسکناس‌های بیست تومانی و ۱۰ تومانی و دو تومانی را تصویب کردند و در جریان گذاشتند که با این سیاست و تدبیر بتوانند معاملات را ببرند روی چک بنده معتقدم که وجود بانک در مملکت ما نهایت ضرورت را دارد و اولین چیزی که باید مورد توجه واقع شود این است که بانک ملی باید تفکیک شود یعنی بانک ناشر اسکناس جدا باشد و بانکی که معاملات جاری می‌کند جدا باشد و این مطلب در دستور دولت هست و دیدم که در روزنامه‌ها روی این بحث شده و مذاکره شده و شورای اقتصاد دارد رسیدگی می‌کند خیلی معذرت می‌خواهم جناب آقای صدرزاده هی می‌گویند که بانک در ایران زیاد شده است تمام بانک‌ها که هست فعلاً بانک ایران و انگلیس بانک اعتبارات ایران و هند ایران و ژاپن ایران و هلند یعنی مجموعاً ۵ بانک علاوه بر بانک ملی وراد صحنه اقتصادی ایران شده‌اند (بعضی از نمایندگان- خیلی بیشتر خیلی بیشتر) اینها که عرض کردم بانک‌های خارجی است بانک‌های داخلی را عرض نکردم باید تفکیک کرد جناب آقای بهبهانی بانک‌های داخلی را از خارجی بانک‌های داخلی از قبیل بانک بازرگانی و بانک پارس و سایر بانک‌ها که با سرمایه ایرانی تشکیل شده است و صددرصد سرمایه‌اش متعلق به ایرانی است مورد نظر آقای صدرزاده بود آنچه را که بانک‌های خارجی با مشارکت ایرانی‌ها تشکیل داده است محدود است به این چند بانکی که عرض کردم و گفتند این همه چرا تشکیل شده اولاً قانونی را ما خودمان تصویب کردیم به موجب یک قانونی تشکیل شده ۵۱ درصد سرمایه ایرانی و ۴۹ درصد سرمایه خارجی در آن قانونی که تصویب کردیم در آن قانون پیش‌بینی شده است که چنانچه یک مؤسسه خارجی یا یک فردی یا یک سرمایه‌گذار خارجی تقاضای افتتاح بانکی در ایران کرد باید هیئت نظارت بر بانک‌ها رسیدگی و تصویب بکند و با تصویب هیئت نظارت بر بانک‌ها بالاخره این بانک‌ها به وجود آمده است بنده معتقدم که برای یک مملکت و سعی مثل ایران که ما می‌خواهیم در تمام کارهایمان تحول ایجاد بکنیم و سرعتی داشته باشیم وجود بانک مفید است البته این مطالبی که جناب آقای صدرزاده فرمودند اگر همان طور عمل شود قابل توجه است و من عقیده دارم که هیئت نظارت بر بانک‌ها این موارد را مورد توجه قرار بدهد و یک کاری بکند که تورم و انفلاسیون ایجاد نشود و بالاخره وضع اقتصاد مملکت را متزلزل نکند این بانک‌هایی که تشکیل شده است ۴۹ درصد که سرمایه آن را خارجی‌ها داده‌اند و ۵۱ درصد ایرانی داده است برای معاملات اقتصادی روزمره تهران زیاد نیست فقط یک مطلب هست که هیئت نظارت بر بانک‌ها که اجازه افتتاح و تأسیس بانک‌هایی را می‌دهد باید بررسی بکند و متوجه باشد اگر یک وقتی تشخیص داد که اضافه کردن بانک دیگری ممکن است موجب تورم شود از دادن اجازه خودداری بکند و این مسئله مورد توجه و دقت شورای اقتصاد و مورد توجه هیئت نظارت بر بانک‌ها واقع شود به هر حال بنده می‌خواستم عرض بکنم که ما در پشت این تریبون یک مطالبی را می‌گوییم که ممکن است در اقتصاد مملکت سوء‌اثر بکند آقایان اگر بیاییم اینجا و بگوییم که اسکناس‌های تضمین شده هزار ریالی و چک‌های در گردش اینها پشتوانه ندارد این یک چیزی است که به اقتصاد کشور لطمه می‌زند اینها صددرصد پشتوانه دارد چطور ندارد آقای دکتر مشیرفاطمی شما که ناظر بانک هستید باید بیایید و توضیح بدهید بنده معتقدم که نباید اگر اطلاعات کافی نداریم بگوییم ببخشید آقای بهبهانی بنده معتقدم که بانک ملی ممکن نیست که برخلاف اصول پشتوانه چیزی در جریان بگذارد و نگذاشته است با این که وکیل مجلس هستم ولی ناظر بانک نیستم و در امور بانک مداخله‌ای ندارم ولی عقیده دارم که بانک ملی نمی‌آید خارج از حدود اساسنامه خودش اسکناس در جریان بگذارد مجوز هست و مسلماً آن طوری که اشاره فرمودید نسبت چک‌های تضمین شده بدون مقررات و بدون مجوز و برخلاف مصلحت اقتصادی کشور عملی نشده است و نخواهد شد و اگر سراغ فرمودید شده است باید سؤال و استیضاح بکنید و نشان بدهید و تذکر بدهید و جلوگیری بکنید ولی من معتقدم که نمی‌شود اینها مسائل خیلی مهمی است در این لایحه بحث اقتصادی شد ممکن است له و علیه اظهارنظر بکند مخالف و موافق داشته باشد باید روشن شود ولی من عقیده دارم که در بحث اقتصادی عجله و شتاب‌زدگی نباید بکنید و با مدراک و مستندات محکم صحبت بکنید و بانک‌هایی که تا به حال ایجاد شده است با سرمایه ۵۱ درصد ایرانی و ۴۹ درصد خارجی بیش از حد توان واستعداد این مملکت نیست و ازدیاد بانک لازم است
نائب رئیس- آقای دکتر مشیر فاطمی بفرمایید
دکتر مشیرفاطمی- عرض کنم چون جناب آقای بهبهانی مطلبی فرمودند
و منظورشان قطع دارم این نبوده است ولی بنده حسب‌الوظیفه‌ای که از جانب آقایان محترم دارم و به اتفاق جناب آقای بیات ماکو در بانک سمت نظارت را از طرف مجلس داریم باید اول یک توضیحی عرض بکنم که بعد از تصویب قانون پشتوانه یک قران بدون تحویل گرفتن طلا یا دلار قابل تبدیل به طلا اسکناس به بانک ملی ایران داده نشده است و اگر داده شده باشد سر ما را ببرید حسابش روشن است دوم این که بانک ملی ایران هنوز اصلاً از آن هفتصد میلیون تفاوت پشتوانه استفاده نکرده است تا امروز شاید در حدود نصفش را استفاده کرده است اما مطلب مهمتری که بنده این را در جای دیگر هم شنیدم و قطعاً جناب آقای بهبهانی هم این را شنیده‌اند راجع به این چک‌های تضمینی است بنده چون سابقاً خدمتگزار بانک بوده‌ام و یک قدری به امور بانکی واردم یک توضیحی می‌خواستم عرض بکنم یک حساب مخصوصی در بانک باز شده است شما در تمام دنیا می‌روید یک چک‌هایی می‌خرید به نام تراولرچک این چک‌های تضمینی هم در حقیقت همان است یک حسابی باز شده است در بانک ملی به نام چک تضمینی هر کسی می‌خواهد چک تضمینی بخرد باید برود در آنجا پول و اسکناس تحویل بدهد و چک تضمینی بگیرد بنابراین یک دانه چک تضمینی قبل از اینکه اسکناسی به حساب مخصوص بانک رفته باشد صادر نشده مثل این می‌ماند که جنابعالی یک حساب جاری شخصی دارید که هر چقدر پول به بانک می‌دهید حساب جنابعالی را داین می‌کند و صندوق بانک را مدیون می‌کند این حساب تضمین هم همین طور است جنابعالی پول می‌دهید چک‌های تضمینی می‌گیرید این در حسابش وارد می‌شود یعنی چک‌های تضمینی مدیون می‌شود تا این چک‌های تضمینی برمی‌گردد به بانک خیلی‌ها پشتش را می‌نویسند و در وجه حساب جاری فلان می‌ریزند و اینها باطل می‌گردد بنابراین این چک‌های تضمینی غیر از این که پول در مقابلش تحویل بدهند یا چک صادر بکنند و از حساب جاریشان بردارند هیچ نوع دیگر چک تضمینی صادر نمی‌شود در هر حال بنده اطمینان دارم که از نظر پشتوانه و طلا امروز مملکت ایران یکی از کم‌نظیرترین کشورها می‌باشد حالا قیمت‌ها بالاتر می‌رود آن یک مطلب دیگری است ولی کمتر کشوری است که از نظر پشتوانه امروز نظیر ایران باشد
نائب رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده است که قرائت می‌شود.
به شرح زیر قرائت شد
ریاست معظم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نماید مذاکرات کافی باشد. فلیکس آقایان
نائب رئیس- آقای فلیکس آقایان
فیلیکس آقایان- جسارت است بنده خواستم عرض بکنم که موضوعی که امروز مطرح است افزایش سرمایه ایران است در بانک و صندوق بین‌المللی البته مدار صحبت رفته است روی بانک‌های خصوصی و یک مطالبی گفته شد که بنده خواستم یکی دو تا از آن ایرادات را ضمن پیشنهاد کفایت مذاکرات به عرض آقایان برسانم جناب آقای صدرزاده ایراد فرمودند که چرا این بانک‌ها با سهام خارجی نمی‌آیند در امور تولیدی مثل ذوب‌آهن یا قنوات و این قبیل کارهای عمرانی پولشان را به مصرف برسانند می‌روند پولشان را صرافی می‌کنند یا صرف واردات کالا از آن ممالک مربوطه خودشان می‌کنند این جوابش بسیار ساده است این خارجی‌ها پولشان را که در خیابان پیدا نکرده‌اند. زنگ رئیس
نائب رئیس- آقای آقایان در مورد کفایت مذاکرات صحبت بفرمایید.
آقایان- اینها پولشان هر جا صرف بکند می‌روند و این اثر کلیش در اقتصاد مملکت اگر به نفع مملکت نباشد به ضرر نیست صدرزاده هست منتهی ما باید قانون نظارت دقیقی داشته باشیم و سیاست کلی بانکی مملکت را بانک ملی اداره کند البته هر روز که این کار عملی شد ما استفاده خواهیم برد راجع به اسکناس خواستم راجع به اسکناس‌های تضمین شده. (زنگ رئیس)
نائب رئیس- آقای آقایان در کفایت مذاکرات صحبت بفرمایید
آقایان- راجع به چک‌های تضمین شده از همکار محترم استدعا بکنم که اگر بخواهند مطلب روشن شود و بحث دیگری نشود بنده فکر می‌کنم که آقایان بپرسند از بانک ملی که در بیلان‌های ماهیانه‌ای که منتشر می‌شود و صورت اسکناس را ۱۷۰۰ میلیارد یا ۱۸۰۰ ملیارد صورت می‌دهند چک‌های تضمین شده هم که اسکناس تلقی می‌شود جز آن صورت هست یا نیست.
نائب رئیس- آقای بهبهانی
بهبهانی- عرض کنم بنده خیال می‌کنم این بحث‌ها در مجلس مفید است و بشود اینکه مردم هم روشن بشوند وقتی که این بحث‌ها شود اطمینان مردم خیلی بیشتر می‌شود بنده از فرمایشات جناب آقای دکتر مشیرفاطمی خیلی متشکرم ولی یک توضیح کوچکی می‌خواستم بدهم فرض بفرمایید ما صد میلیون تومان اسکناس چاپ شده داریم برای گردش در مقابل این صد میلیون تومان صد میلیون تومان هم چک تضمین شده داریم یعنی هر کس ممکن است به جای اسکناس چک تضمین شده بگیرد همین نیست تصدیق بفرمایید که ما به جای صد میلیون تومان دویست میلیون تومان داریم یعنی صد میلیون تومان چک تضمین شده داریم و صد میلیون تومان هم اسکناس در جریان درآید یعنی جنابعالی اگر چک تضمین شده را بدهید اسکناس به شما می‌دهند پس چک تضمین شده هم دارید اسکناس هم دارید بنده مقصودم همین بود این حسابش سر راست است(دکتر مشیرفاطمی- تا اسکناس ندهید که چک تضمین شده نمی‌دهند) بسیار خوب هر دو را داریم یعنی آقا در مقابل اسکناس چک تضمین شده هم داریم یعنی اسکناس چک تضمین شده هم داریم یعنی اسکناس و چک تضمین شده فرقی نمی‌کند هر دو را داریم به جای صد میلیون تومان دویست میلیون تومان داریم بنده اگر اقتصادی نیستم جنابعالی که اقتصادی هستید این بود که بنده مقصودم این نبود که برخلاف قانون بانک ملی ایران اسکناس چاپ کرده است مقصودم این بود که ما اسکناسمان دو تا شده است یکی از اسکناس و یکی هم چک‌های تضمین شده
نائب رئیس- چون کسی به عنوان موافقت در پیشنهاد کفایت مذاکرات اجازه نخواسته پس رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اغلب برخاستند) تصویب شد بنابراین رأی گرفته می‌شود به ورود در ماده واحده آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد)
ماده واحده
الف- دولت مجاز است مقرراتی که درباره افزایش سهمیه و سرمایه کشورهای عضو در صندوق بین‌المللی پول و بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه از طرف مدیران عامل آن دو مؤسسه پیشنهاد و از طرف کشورهای عضو پذیرفته شده است قبول کند و سهمیه ایران در صندوق بین‌المللی پول را تا هفتاد میلیون دلار و سرمایه ایران در بانک بین‌المللی را تا نود میلیون دلار بالا برد.
ب- پرداخت آن قسمت از سهمیه و سرمایه اضافه شده که باید بر طبق مقررات دو مؤسسه صورت گیرد بر طبق قانون اجازه مشارکت دولت ایران در مقررات کنفرانس منعقد در برتن و ودز مربوط به تأسیس صندوق و بانک بین‌المللی مصوب ششم دی‌ماه ۱۳۲۴ به عمل خواهد آمد.
نائب رئیس- آقای صدرزاده
صدرزاده- موافقم آقای عمیدی‌نوری مخالفید بفرمایید
عمیدی‌نوری- بحث تا اندازه‌ای مفیدی به مناسبت این لایحه راجع به پول و بانک به وجود آمد ولی مثل این که یا بعضی مطالب ما رسا نبود و عکس‌العمل غیررسا بخشیده یا نسبت به عرایضی که بنده کردم توجهی نشد عرض بنده این است که وجود بانک‌ها در مملکت همیشه مقیاسش نرخ آزاد بهره است وقتی که نرخ ارز و بهره زیاد بود پیداست که اعتبارات و پول از نظر نزخ رسمی کمتر در جریان است و به این جهت است که میزان بهره از نظر پول در بازار می‌رود بالا. مثلاً سیاست تجاری بانک ملی ایران این است که در این گونه مواقع جلوی اعتبار را می‌گیرد و پول به بازار نمی‌دهد وقتی پول به بازار نداد نرخ بهره در بازار می‌رود بالا چنانچه الان بازار در این وضع قرار گرفته است پس مثل ظروف مرتب می‌ماند احتیاجات مردم و اعتبارات بانک و تأثیر بهره در این مملکت با موضوع گردش پولش تا به حال کم بود و یکی از دلایل این که با گرفتن یک پشتوانه‌هایی از طلا و دلار اسکناس بیشتری به جریان افتاد برای این بود که فعالیت‌های مملکت با میزان پول در گردش تناسب داشته باشد به همین جهت بود که فکر این که بانک در این مملکت زیاد شود به وجود آمد بنده خاطرم می‌آید که آقای ابتهاج وقتی که مدیر کل بانک ملی بودند روی طرز تفکر خاص خودشان اصلاً معتقد بودند که در ایران هیچ بانکی نباید به وجود بیاید در آن موقع دو بانک بود یکی بانک سپه و یکی بانک ملی و البته ایشان چون زورشان به بانک سپه نمی‌رسید و قبلاً آن بانک به وجود آمده بود زورشان به آن نمی‌رسید دیگر نمی‌توانستند بگویند که بانک سپه نباشد ولی وقتی بانک بازرگانی می‌خواست به وجود بیاید ایشان ایستادند و گفتند که اگر یک بانک دیگر به وجود بیاید خیانت است آن اصطلاح معمولیشان که هر چه را می‌خواستند رد بکنند می‌گویند خیانت است این را گفتند و ایستادند و بعداً دیدید که خیر خیانت نبود و خدمت هم بود و بانک بازرگانی یکی از بانک‌هایی بود که تا حدی به وضع اقتصادی کشور کمک کرد و بعد هم که ایشان از بانک ملی تشریف بردند سبب شد که قانون بانکداری به وجود آمد و در نتیجه بانک‌های دیگری به تدریج ایجاد شد و فعلاً به این صورتی پیش آمده است که یک شرکت‌های معظمی و یک بانک‌هایی به وجود بیاید بنابراین پیداست که بین خود بانک‌ها حق مصلحت این است که بانک دیگری نباشد همین طور که بانک ملی ایران می‌خواست که بانک دیگری نباشد و الان هم شاید این فکر در بانک ملی ایران باشد این بانک‌های دیگر مزاحم او هستند شاید بعضی‌ها این جور فکر بکنند در حالی که مملکت احتیاج دارد به نسبت آن احتیاج خودش به بانک‌ها منتهی باید نظارت صحیح در کارش شود و رقابت ایجاد شود وجود رقابت سبب می‌شود که بهره بیاید پایین و بنده که عرض کردم که بهره در بانک‌ها آمد پایین بی‌مطالعه عرض نکردم قطعاً خاطر آقایان هست که
در سال پیش یا پارسال بود اول بانکی که بهره را آورد پایین بانک تهران بود بانک تهران یک مرتبه این کار را کرد که بهره را از صدی دوازده آورد به صدی ۱۰ و بعد به صدی نه و این سبب شد که یکی دو تا بانک خصوصی دیگر هم این کار را کردند و این عکس‌العمل بخشید که دو تا بانک‌های رسمی ما مجبور شدند که نرخ بهره را قدری پایین‌تر بیاورند این تاریخچه هست و در مطبوعات هم منعکس شد و قطعاً خاطر آقایان هست پس این رقابت بانک‌ها سبب می‌شود که نرخ بهره بیاید پایین حالا چرا در بازار بالاست برای این است که بانک ملی اعتباردهنده روی یک سیاسیت در قسمت دادن اعتبار تجدیدنظر می‌کند در موقع پاییز که می‌شود جلوی اعتبار را می‌گیرد موقع خرید صادرات می‌شود بازار احتیاج دارد به پول بهره می‌رود بالا اما بانک‌های دیگر در این موقع است که می‌توانند بهش کمک بکنند اما اگر فکر بکنیم ببینیم که موضوع این بانک‌ها چیست بانک کارش معمولاً صرافی است مبادله پول است کارش دادن اعتبارات است ولی به کی می‌دهند البته بنده هم مثل جناب آقای بهبهانی شاید ناراضی باشم که بانک چرا به یک مالک عادی پول نمی‌دهد او می‌گوید که من تاجرم و عمل تجارتی می‌کنم و به تاجر می‌دهم و به همین جهت است که بعضی از مالکین یک حجره‌ای هم دارند در شهرستان‌ها هست یک حجره‌ای دارند و یک تابلویی می‌زنند و می‌گویند که ما تاجریم به اعتبار تجارتی پول می‌گیرند و در کار ملکیشان می‌اندازند بنابراین اگر بنده صاف و ساده بروم برای خرید کود شیمیایی یا کار آبادی ملکی پول بخواهم بگیرم می‌گویند که برو به بانک کشاورزی مراجعه بکن چرا چون می‌گویند که ما بانک‌های تجاری هستم و اگر بانک‌های عادی تجاری برای موضوع ملکی و زراعتی پول نمی‌دهند این دلیل عیب آنها نیست اساسنامه‌شان این است و اصول بانکی این است ما البته به وام‌های کشاورزی احتیاج داریم برای این کار باید سرمایه بانک کشاورزی را زیاد بکنیم و سرمایه‌اش را ببریم بالا که برای مملکت مفید باشد بنابراین باید این مسائل را تجزیه کرد اگر جریان واردات و صادرات که همیشه هست و از نظر بانک هم نمی‌توانیم جلویش را بگیریم و بانک اعتبار باز می‌کند بایستی از قوانین خودمان مثل قوانین انحصار تجارت برای حمایت صادرات و تعدیل واردات استفاده کنیم همان طور که استفاده کردند در مورد آلمان شرقی و ژاپن دولت این کار را کرده است که به صورت تهاتر در بیاید ولی این ربطی به بانک ندارد بانک‌ها معمول‌شان این است گشایش اعتبار و سفته و معاملات تجاری معاملات تجاری واقعاً اگر سرمایه خارجی را برای کارهای تولیدی مثل ذوب‌آهن و کارهای دیگر به کار نمی‌برند این کاملاً صحیح است چون سرمایه خارجی و پول را در اصطلاح اقتصادی می‌گویند که پول همیشه راه خودش را پیدا می‌کند راه امنش را پیدا می‌کند اگر برای سرمایه‌دار خارجی این راه پیش آمد و به وجود آمد که ذوب‌آهن در ایران به نفع او هم هست استفاده می‌کند و قانون می‌آید چنانچه الان همین مذاکره‌ای که هست راجع به ذوب‌آهن به طوری که بنده اطلاع دارم مذاکره مشارکت به اعتبارات خارجی و سرمایه‌های خارجی است همین طور کارهای دیگری که می‌شود ولی اینها ارتباط به اصل بانکداری و وجود بانک در مملکت و زیادی بانک ندارد ما ملاک‌مان بازار است هر وقت نرخ آزاد بهره آمد پایین از ۲۴ درصد روی ۱۸ درصد معلوم می‌شود که مبادلات زیاد است و بالنتیجه بهره پایین می‌آید و هر وقتی که ما توانستیم این بهره رسمی ۱۲ درصد را که در قوانین ما هست این را هم آوردیم ۶ درصد و هشت درصد کردیم آن وقت معلوم می‌شود که میزان احتیاج به بانک‌ها اشباع شده یعنی ما رسیده‌ایم به آن میزانی که لازم داریم در این صورت می‌تواند هیئت نظارت بانک اجازه تأسیس بانک ندهد اینها یک مسائل اقتصادی است که البته به هم ارتباط دارد و قابل توجه است ولی در ضمن هم همان طور که گفته شد می‌بایستی یک فکری بکنیم که به اقتصادمان لطمه وارد نشود ولی همان طوری که گفته شد در بحثی که امروز پیش آمد راجع به موضوع چک‌های تضمینی و اسکناس این بحث خیلی مهمی است و بنده تمنی می‌کنم به نام یک نماینده مجلس از عضو ناظر بانک خودمان بنده خواهش می‌کنم از جناب آقای شجاع بیات ماکو و از آقای دکتر مشیرفاطمی که این مطلب را باز توجه بدهند به نظارت بانک که در مقابل چک تضمین شده باید اسکناس احتساب شود و خارج شود این باید باشد (بیات ماکو- همین طور هست) نه این که هم چک تضمین شده در جریان باشد و هم اسکناس در مقابل آن در تعریف قانون تجارت نوشته شده است چک یعنی وجه نقد چون شنیدم گفته شد که این را می‌گویند اسکناس این طور نیست چک یعنی وجه نقد بنابراین در مقابل هر چک تضمین شده‌ای آن سؤالی که جنابعالی کردید بسیار سؤال عمیقی بود باید به همین توجه شود در مقابل هر یک چک تضمین شده‌ای به همان میزان اسکناس خارج شود و الّا هر دو تایش باشد این برخلاف اصول نظارت در اسکناس است و خیال می‌کنم که قابل توجه است.
نائب رئیس- آقای خلعتبری
صدرزاده- بنده تقاضا کرده بودم
نائب رئیس- معذرت می‌خواهم شما موافقید.
صدرزاده- بلی
نائب رئیس- بفرمایید ضمناً بنده می‌خواستم این مطلب را عرض بکنم این لایحه مربوط به ازدیاد سرمایه بانک است آقایان فقط در این موضوع صحبت بفرمایید.
صدرزاده- راجع به این لایحه بنده می‌خواستم یک توضیحی جناب آقای مشایخی مخبر محترم کمیسیون بودجه بفرمایند چون در اینجا گفته شده است در حدود هفتاد میلیون دلار سرمایه در بانک بین‌المللی را تا ۹۰ میلیون بالا ببرد ولی در این ماده واحده تعیین نشده است که این مبلغ از کدام محل بایستی پرداخت شود از محل نفت از محل صادرات، از چه محلی من تصور می‌کنم که در لایحه مالی که حکایت از پرداخت یک مبلغی آن هم به این زیادی می‌کند در همان لایحه هم معلوم شود که از چه محلی باید پرداخت شود محل او هم تعیین شود بنده در ماده واحده که به دقت مطالعه کردم و بسیار این کار را لازم و به مورد می‌دانم این محل تعیین نشده است که از چه محل از درآمد عمومی مملکت پرداخت خواهد شد بر طبق قانون مشارکت دولت در کنفرانس برتن‌ودز الی آخر تعیین نشده است که این پول را که ما می‌دهید از چه محلی است پرداختش را از مجلس شورای ملی اجازه می‌گیرید ولی از چه محل از چه طریق محلش را باید معین بکنید باید تعیین بفرمایید از چه طریقی داده می‌شود و این را باید تعیین بکنید این لایحه همان طور که عرض کردم بسیار مفید است و ما هم توانسته‌ایم از صندوق بین‌المللی پول و بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه استفاده کنیم یعنی استقراض بکنیم یا در آتیه استقراض خواهیم کرد ولی نکته مهمتر این است که این پول‌هایی که ما استقراض می‌کنیم از این محل‌ها و از عواید دولت هم مجبوریم بهره آن را بدهیم در یک کارهایی صرف شود که برای ما سودمند و نتیجه‌آور باشد
جناب آقای مشایخی اینجا تذکر فرمودند که در فرانسه یا فلان منطقه که تشریف بردند آنجا بانک زیاد است بنده هم می‌دانم بانک همه جا زیاد است در این بحثی نیست ما هم معتقدیم که در ایران باید بانک زیاد شود بحث ما این است که کی بیاید این بانک را زیاد بکند ما می‌گوییم که ایرانی و به دست ایرانی و بشود ایرانی حرف ما این است اما چرا این مطلب را مخلوط می‌کنید و منحرف می‌کنید ما نمی‌گوییم بانک نباشد خیلی زیاد هم باشد اما پول ایرانی را به دست ایرانی برای ایرانی نه هلندی بیاید در اینجا پول بیاورد و بهره‌اش را بردارد ببرد (تیمورتاش- پول هم نمی‌آورد و می‌برد) بنده این فرمایش جنابعالی را هم عرض نکردم که حالا گرفتارم به هر حال آقا می‌فرمایند که پول هم نمی‌آورند دیگر بدتر غرض ما این است چرا مطالب را به هم مخلوط می‌کنید ما می‌گوییم بانک لازم است تکثیرش هم موجب رقابت ممکن است شود اما بانک ایرانی این بانک‌ها هرچه بیشتر درست شود هر چه بیشتر افتتاح شود غیر از این که سرمایه و پول این مملکت را به خارج خواهد برد اثر دیگری ندارد. آثار این بانک‌ها را دو سال دیگر خواهید دید که چه بحران اقتصادی به وجود خواهد آمد بلی می‌گویند یک خارجی مگر نذر دارد که پول خود را بیاورد در این مملکت خرج بکند تا احساس نکند که حد اعلای منفعت را نمی‌برد پولش را نمی‌آورد اینجا من می‌گویم حالا که می‌بایست منفعت ببرد خود ایرانی این منفعت را ببرد خاصه در یک کاری که توانایی این کار را دارد که آن عبارت است از صرافی و کار بانکداری اما راجع به بانک ملی این نکته در اینجا گفته شود در صدر مشروطیت وقتی که مشروطیت خواسته است به وجود می‌آید بعد از دیوان عدالت مطلبی که مردم می‌گفتند می‌خواهیم دو چیز دیگر هم می‌گفتند که ما می‌خواهیم که از برکات مشروطیت به وجود بیاید یکی بانک بوده است و یکی هم راه‌آهن مذاکرات دوره اول مجلس را اگر آقایان مشاهده فرموده باشند در آنجا هست بنابراین این بانک ملی کمال مطلوب ملت ایران است و ما همیشه به دیده احترام و به دیده افتخار نسبت به آن نگاه می‌کنیم این عقیده شخص بنده است و در این عقیده هم البته آقایان با بنده شریک هستند اما راجع به اعتبارات و حساب‌هایی که امروز در این بانک‌های خارجی دارند باز می‌شوند دیروز در بانک ملی باز می‌شد ما در حقیقت یک استفاده مشروعی را از دهن بانک ملی خودتان گرفتیم دادیم به این بانک‌ها و به علاوه آنها هم این اعتبار را به آن چنان تجاری خواهند داد که بنجل آنها را بیاورد در بازار ایران مصرف بکند این است که ما می‌گوییم و باز تکرار می‌کنیم که بانک باید تأسیس بشود ولی به دست ایرانی این دیگر از آن مطالبی نیست که مشاور لازم داشته باشد و بخواهیم از خارج برای آن مشاور بیاوریم این مشاور لازم ندارد در ایران برای کار بانکداری معلوم شده است که ما اشخاص شایسته‌ای داریم افراد لایقی داریم دلیلش این است که بانک‌های متعددی به دست ایرانی ساخته شده است و کار خودشان را هم در کمال خوبی انجام می‌دهند بلکه با این بانک‌های خارجی هم ممکن است که یک وضعی یک رقابتی به وجود بیاورند که اسباب زحمت آنها را تولید بکنند من از آقایان استدعا می‌کنم که در مطالبی که در اینجا بحث می‌کنیم هر گاه موافق یا مخالف آن نظری دارند در همان مطلب صحبت بفرمایند مطلب را منحرف نکنند در یک طریق دیگری که ما در آن طریق بحثی نداریم وجود بانک‌های متعدد مورد توافق ماست در احترام بانک ملی هم بحثی نداریم اینها مطالبی نیست که در اطرافش بحث شود بحث ما در این است که این بانک‌هایی که می‌خواهیم با سرمایه خارجی بیاید اینجا تأسیس شود این را خیلی هم طالب هستیم بیاید اما
در مسائل تولیدی در مسائلی که ممکن است سرمایه ما کافی نباشد و بشود انجام آن احتیاج باشد از سرمایه خارجی استفاده بکنیم در آن مورد بیاید تأسیس بشود.
نائب رئیس- آقای معاون وزارت دارایی
معاون وزارت دارایی (انواری)- جناب آقای صدرزاده فرمودند که خوب ما در لایحه تعیین می‌کردیم که ازچه محلی باید بپردازیم اولاً به طوری که خاطر آقایان مستحضر است قبلاً دو قانون گذشته است یکی در دی ماه ۱۳۳۴ و یکی در فروردین ۳۷ که این دو تا مقدمه است برای مشارکت ما در این دو صندوق یعنی بانک و صندوق بین‌المللی در قانون دی‌ماه ۲۴ در تمام موادش توضیح شده است که پشتوانه اسکناس به چه ترتیب عمل بکند چقدر پول بدهد و چقدر پس بگیرد چون در آنجا توضیح داده شده است اگر اجازه می‌دهید که بخوانم برای آقایان (نمایندگان- بفرمایید) قسمت ۵ از قانون دی ماه ۳۴ قسمت نشر اسکناس بانک ملی ایران (هیئت نظارت اندوخته اسکناس) مجاز است ۲۵ درصد سهمیه دولت در صندوق که معادل ۲۵۰۰۰۰/۶ دلاراست طبق آن به صندوق تحویل بدهد و چه بکند باز می‌آید در قسمت ۷ نشر اسکناس بانک ملی ایران هیئت نظارت اندوخته اسکناس مجاز است که بانک تا میزان ۱۹ میلیون و ۶۸۰ هزار دلار طلا یا ارزهای پشتوانه بابت ۸۲ درصد سهام دولت ایران به بانک بین‌المللی بپردازد چون این سوابق در این قانون نیست در این لایحه تقدیمی هم اشاره شده است که مربوط به تأسیس بانک بین‌المللی مصوب ۲۴ دی ماه است که به عمل خواهد آمد پس ترتیب پرداخت آن به همان ترتیبی است که در این قانون ذکر شده و از محل پشتوانه اسکناس است و تصور نمی‌کنم ضرورتی داشته باشد که در این لایحه هم تذکر بدهیم چون به اتکای آن دو قانون است و در قانون دی ماه ۲۴ مواد مفصل و تمام دستورها و عملیاتی که باید شود توضیح شده است صدرزاده به هر حال لایحه این نقض را داشت توضیح جنابعالی ممکن است قدری آن را روشن کرده باشد.
نائب رئیس- آقای تیمورتاش
تیمورتاش- عرض کنم که اصل لایحه تقدیمی مثل اینکه خیلی ساده است و ناظر بر این است که سرمایه دولت ایران در دو مؤسسه بین‌المللی یکی در صندوق بین‌المللی پول و دیگری بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه اضافه بشود در این زمینه خیال می‌کنم که حرفی نیست و آقایان موافقت دارند چون به طوری که استحضار دارند ناظر بر یک امر بین‌المللی است و تمام اعضای شریک در این صندوق و این مؤسسه یک تصمیمی می‌گیرند و ما نمی‌توانیم آن را وتو بکنیم یا بگوییم ما نمی‌خواهیم پس این موضوع به نظر من ساده است ولیکن مثل اینکه آقایان درددل زیادی از بانک‌ها و بانکداری داشتند و این موضوع را بهانه ابراز عقایدشان در این زمینه فرمودند باید گفت که مسلماً بانک و بانکداری در همه جای دنیا از جهت تسهیل معاملات و مخصوصاً آن چیزی که دنیای امروز روی آن می‌گردد یعنی تحصیل اعتبارات وجود دارد چون امروز در دنیا دیگر پول به مفهوم پول ارزش ندارد چیزی که ارزش دارد اعتبار و اعتبارات است از فرد گرفته تا کشورها بدبختانه این یک کار خیلی ظریفی است و با این اعتبار به انواع و انحای مختلفه می‌شد بازی کرد یکی از بازی‌هایی که استادان فن می‌کنند همین تأسیس بانک‌های خارجی است در این مملکت که ظاهرش بسیار بسیار فریبنده است آقایان من می‌آیم از خارج پول می‌آوردم در این مملکت به شما قرض می‌دهم شما هم به منظور و مقصودی که دارید عمل می‌کنید پول بنده را با ربح بسیار کمی پس می‌دهید استفاده بزرگ هم مال شما است و حال اینکه متأسفانه در عمل این طور نیست یکی از دلایلی که نرخ تنزیل در بازار تهران کم نشده است و بلکه مضاعف شده است وجود همین بانک‌های خارجی است (احسنت) این را استدعا می‌کنم توجه بفرمایید چون یکی از آن ظریف‌کارها و فوت‌های کاسه‌گری است که آنها می‌کنند فرض بفرمایید بانک کشور ایکس(X) می‌آید می‌گوید من در ایران می‌خواهم شعبه باز بکنم طبق قانونی که ما داریم مسلم است که اول باید یک مقدار سرمایه از خارج بیاورد دوم باید یک مقدار سهم ایرانی پول بگذارند سوم باید یک مقداری از اعتبارات این بانک که در حدود ۵۰ درصد است اگر اشتباه نکنم در بانک ملی ایران گذاشته شود (نمایندگان- ۱۵ درصد) بلی ۱۵ درصد بانکی که می‌آید در ایران شروع به کار می‌کند اولین کاری که می‌کند پولی را که می‌آورد یک خانه پنج شش میلیون تومانی می‌خرد و یک بنای عظیم و مفصلی بنا می‌کند من از شما سؤال می‌کنم اگر همان طوری که آقای فلیکس آقایان که وارد این کار هستند چون اهل فن هستند و دنیا دیده هستند ایشان فرمودند اگر کسی دلش برای پولش سوخته باشد می‌آید از هلند پول بیاورد یا از عمر و زید پول بگیرد بیاورد اینجا و اولین کاری که می‌کند بدون این که هیچ بهره‌ای برده باشد هفت هشت میلیون تومان خانه و ملک بخرد؟ به قول آقا مطابق سرمایه‌اش خانه بخرد این نیست
مگر این که بخواهد ظاهرسازی بکند این نیست مگر این که بخواهد با این ظاهر فریبنده آقا و بنده و مشتری‌های دیگر را جلب بکند علت این که در بازار الان نرخ بهره زیاد شده است این است که آن بیچاره صاحب سهمی که می‌خواهد برود سهم از فلان بانک بخرد به امید این که فردا چهار سهمی که داریم می‌خواهیم از این بانک استفاده بکنیم تمام پول‌هایی که در بازار تهران بوده است کریستالیزه شده است و به عنوان خرید سهام این بانک‌ها از دست رفته این را بپرسید از تجار و کسانی که وارد هستند من زیاد وارد تجارت نیستم و لیکن درد دل آنها را زیاد شنیده‌ام که می‌گویند من برای آن که بروم فلان مقدار از سرمایه فلان بانک را بخرم می‌دانید این که فردا بتوانم از اعتباراتش استفاده بکنم و یا تجارت بکنم تمام اعتباراتم را داده‌ام و حال این که وقتی فردا شد می‌گویند که ما فعلاً نمی‌توانیم این قدر به شما اعتبار بدهیم یک سفته کوچکتری بیاورید ببینیم چه کار می‌کنیم دوم این که در یک کشوری که ما می‌گوییم هنوز به مرحله سرمایه‌داری به مفهوم سرمایه‌داری دنیا نرسیده‌ایم این عمل بانکداری از نقطه‌نظر ایرانی‌ها هم یک عملی است که عین جمع‌آوری سرمایه در یک دست‌های محدودی دست ایران که فعلاً از نقطه‌نظر اقتصادی در یک مرحله توسعه است یعنی هر کسی باید به اندازه خودش کار بکند آمدند یک عده‌ای به هر طریقی که پول داشتند یا فراهم کردند به عنوان بانکداری یا اشتراک با خارجی یا به اسم مشارکت با خارجی آمدند اینها را جمع کردند در یک گله و به طریقی که خودشان دل‌شان می‌خواهد کار می‌کنند یعنی به جای این که یک صرافی کوچکی باشد یک صرافی عظیمی شده است که به همان دلیل وجوه را از اطراف جمع می‌کنند آقا اینها یک مطالب بسیار دقیق و باریکی است که باید واقعاً به آن توجه کرد و به عقیده بنده وظیفه دولت در مرحله اول این است که به این امور توجه بکند بانک‌هایی که با سرمایه‌های ایرانی صرفاً کار می‌کنند اینها چون صاحبانشان تمام از همان اشخاصی هستند که پولشان را از ایران درآورده‌اند و پولشان را در ایران خرج می‌کنند به نظر بنده هر قدر آنها را تشویقشان بکنند خوب است اما متأسفانه بانک‌های خارجی مدار و بنایشان بر این نیست که پول در ایران بیاورند گرچه این من حیث اصل یک تزی هست می‌گویند که ما در کشور خودمان می‌توانیم با سه یا چهار درصد پول قرض بکنیم و بیاوریم در اینجا با ۸ و ۹ درصد قرض بدهیم پس این عمل اصلاً صحیح است اگر با این سادگی که می‌گویند باشد بنده باز هم موافقم اما متأسفانه به این سادگی نیست من استدعا می‌کنم اگر مقدور است جناب آقای ذوالفقاری توجه بفرمایند و واقعاً یک بیلانی از این بانک‌های خارجی که در ایران تأسیس شده است بگیرند که بگویند این پولی را که در ایران آورده‌اند به چه طریق آورده‌اند یا باید ارز به وسیله بانک ملی آورده باشند و یا این که ارز از خارج آورده باشند و اینجا خرد کرده باشند یا یک پرتفویی تشکیل داده باشد که آن پرتفوی هم قابل کنترل است این را استدعا می‌کنم بپرسید این بانک‌ها به عنوان یک متحدالمال که سرمایه‌ای را که به ایران آورده‌اند به چه طریق است یا پرتفوی است یعنی سهام بهادار بانک است یا ارزی است که آورده‌اند شما اگر این صورت را بیاورید و پشت این تریبون بخوانید همه آقایان گمان می‌کنم موافق و راضی باشند این خلاصه عرض بنده است و الّا با این ترتیب جز این که اسباب دردسر و زحمت بیشتر ما بشوند فایده‌ای ندارد. (احسنت احسنت)
نائب رئیس- آقای دکتر مشیرفاطمی
دکتر مشیرفاطمی- بنده در کلیات آخر عرضی خواهم کرد.
نائب رئیس- آقای بهبهانی
بهبهانی- واقعاً جناب آقای تیمورتاش توضیحی که دادند خیلی دلچسب بود و خیال می‌کنم که مورد توجه همه آقایان واقع شد بنده یک تکمیلی به فرمایشات ایشان اضافه می‌کنم و آن این است که بنده یکی از این بانک‌ها را عرض می‌کنم و از آقای ذوالفقاری خواهش می‌کنم که توجه بفرمایید مثلاً بانک ایران و هلند بانک ایران و انگلیس بروید ببینید فردا تحقیق بکنید که این بانک سرمایه‌اش چقدر بوده و این چقدر پول بابت بهای سفته به مردم پرداخته این بانک مثلاً اگر ده میلیون سرمایه داشته صد میلیون به مردم پول پرداخته اعتبار دارد و مطابق صد میلیون هشتاد میلیون استفاده برده اما فقط پنج میلیون اینجا پول و سرمایه گذاشته یکی از دلایل بزرگ این که به ضرر مملکت است همین است که پنج ملیون آورده صد میلیون استفاده می‌برد این که ما می‌گوییم این بانک‌های خارجی بد است یکی همین است که این بانک‌ها ده میلیون پنج میلیون سرمایه می‌آورند ده برابر سر مایه‌شان به مردم می‌دهند و از پول مردم استفاده می‌برند بانک ملی چقدر سرمایه دارد چقدر دولت به آن بانک مقروض است و چقدر به مردم می‌دهد البته چون بانک ملی مورد تأیید ماست و یکی از مؤسسات مفید و اقتصادی مملکت است ما باید همه آن را تأیید و پشتیبانی کنیم برای
این که پولش توی جیب خودمان می‌رود ولی آن بانکی که پنج میلیون می‌آورد و ۵۰ میلیون در سال منفعت می‌برد از پول بنده و شما و حسن و تقی است که می‌برند و وسیله بانک ایران و انگلیس یا بانک دیگر این پول از مملکت خارج می‌شود این بود که ما با این بانک‌ها مخالفیم بنده فقط می‌خواستم از این فرصت استفاده کنم و این موضوع را عرض کنم.
نائب رئیس- چون کسی اجازه صحبت نخواسته رأی گرفته می‌شود آقایانی که با ماده واحده موافقند قیام فرمایید اکثر برخاستند تصویب شد کلیات آخر مطرح است آقای دکتر مشیرفاطمی بفرمایید
دکتر مشیرفاطمی- بنده سر آقایان را درد نمی‌آورم ولی چون آقای عمیدی‌نوری ما را مورد خطاب قرار دادند که توضیح راجع به این چک‌های تضمین شده عرض کنم آنچه بنده اطلاع دارم و تحقیق کرده‌ام این چک‌های تضمین شده مثل این می‌ماند که جنابعالی یک حواله‌ای عهده مازندران می‌گیرید این پول را بانک ملی نمی‌تواند از سایر موجودی خود تفکیک کند و در یک گاو صندوق علیحده بگذارد ممکن است یک سال دیگر تشریف ببرید این را محول بفرمایید یا این که حضرتعالی صاحب سرمایه هستید یک کسی می‌رود دولت ایران پول می‌سپارد به بانک ملی ایران این پول را بانک که نمی‌تواند راکد بگذارد و در گاوصندوق علیحده بگذارد و مهر کند البته آن وقت بانک نمی‌چرخد و مکانیسم بانک به هم می‌خورد این است که الان فرض بفرمایید بانک ملی ایران ۷۰۰ ملیون اسکناس دارد در صندوق و دویست میلیونش بابت این چک‌های تضمینی است اولاً آن قدرها چک تضمین شده صادر نشده (عمیدی‌نوری- اگر این طور باشد درست است) (دکتر پیرنیا- نیست همچو چیزی) هست این اسکناس‌هایی که هست در بانک ملی بابت چیست بابت سپرده و بابت چک‌های تضمینی است غیر از این هم چیزی نیست و به علاوه باید یک توضیحی بنده اضافه کنم بر توضیحات سابقم عرض کنم که بانک ملی ایران وضع مالیش را خوب می‌سنجد هر روز صبح به صبح تلگراف دارد از تمام شعبات که امروز چقدر پول در صندوق موجود دارد و اینها بدون این که وضع خودشان را هر روز بسنجند کار نمی‌کنند دکتر عدل تمام بانک‌ها نمی‌توانند در تمام بانک‌ها این طور است باید هم باشد ولی خوب البته اینها را جدا نمی‌کنند و آن هفتصد میلیون یا ششصد میلیون پول نقدی که دارد دویست میلیون آن بابت چک‌های تضمین شده است و به علاوه بانک همیشه سعی می‌کند که مطابق چک‌های صادره و پرونده‌های دیداری خودش موجودی داشته باشد و اساس مطلب این است که بانک ملی الان وضع مالیش بسیار خوب است به دلیل این که از هفتصد میلیون پشتوانه اسکناس هنوز استفاده نکرده و شاید نصفش را استفاده کرده و بقیه‌اش را استفاده نکرده برای این که می‌گوید من خودم پول در جریان دارم و اسکناس دارم حالا اگر جناب آقای دکتر پیرنیا تصور می‌کنند که غیر از این است و بیش از این است بنده تا آنجایی که اطلاع دارم در حدود نصف بیشتر استفاده نکرده است.
نائب رئیس- آقای آقایان بفرمایید.
آقایان- در مورد اسکناس و چک تضمین شده گویا برای بعضی از آقایان مخصوصاً دوست گرامی بنده جناب آقای (دکتر مشیرفاطمی- یک سوءتفاهمی پیش آمده (دکتر مشیرفاطمی- بنده ابداً) عرض کنم که مطلب دو تاست آقایان و بنده معتقدم که چک تضمین شده و اسکناس یکی است عده‌ای از آقایان هم همین عقیده را دارند که چک تضمین شده به منزله اسکناس است ولی بانک ملی به ۱ روی آن شیوه‌ای که مصدق‌السلطنه پیدا کرد برای این که توی این کشور اسکناس را تأمین بکند آن را چک تلقی می‌کند و به موجب قانون خاصی که دارد به حساب اسکناس نمی‌آورد و در ترازنامه ماهیانه سالیانه هر چه بیشتر می‌شود میزان اسکناس منتشر و ماه به ماه آن میزان اسکناس است که منتشر می‌کند و میزان چک در جریان نیست بنیان این این مطلب هم کاملاً روشن است برای این که الان شما اگر نسبت به سال گذشته مقایسه‌ای بکنید می‌بینید که دولت اسکناس منتشر نکرده است ولی زندگی را می‌بینید که بیست درصد گران شده ملاحظه بفرمایید که دلیلش چیست تورم است تورم از کجا آمده است چکی که به منزله اسکناس است رفته در بازار الان اگر شما بخواهید حساب کنید آن پول را می‌بینید ما در حقیقت عوض ۱۷ میلیارد ۲۲ میلیارد اسکناس در گردش داریم پس باید تلقی کرد به این که چک‌های تضمین شده جز اسکناس محسوب می‌شود ولی اینها این کار را نمی‌کنند حالا دیگر بسته به نظر آقایان است (دکتر مشیرفاطمی- تمام حواله‌های عمده ولایات را هم چک می‌دهند) شما فرمودید این چک اسکناس نیست (خلعتبری- قانوناً هم نیست چک حواله است) چک حواله است جناب آقای خلعتبری بنده هم همین طور می‌گویم که چک حواله است ولی با این قانونی که دارید چک تضمین شده به طوری که صادر می‌شود به طوری که قابل انتقال است چک نیست اسمش چک است این اسکناس است تعریف اسکناس را در تمام دنیا در هر کجا و در تمام کتب که بخوانید آن چکی که بانک ملی منتشر می‌کند به عنوان چک تضمین شده یا اسکناس برابر است برای اینکه امضا ندارد قبلاً یک امضایی هم داشت یک حواله‌ای است به عهده بانک ملی که پول بدهد و بانک ملی متعهد پرداخت است اگر چک را بنده می‌کشیدم به عهده یک بانک بانک باید از محل پول شخصی من پول را بپردازد ولی اسکناس چیست اسکناس یک چکی است که بانک به عهده خودش کشیده در حقیقت مردم نمی‌کشیدند بانک به عهده خودش می‌کشد فقط اسم این را ما گذاشته‌ایم چک ولی تعریفش در تمام کتب اقتصادی تعریف اسکناس است و هیچ تفاوتی ندارد
دکتر مشیرفاطمی- هیچ قابل مقایسه نیست.
نائب رئیس- آقای مهندس جفرودی
مهندس جفرودی- ضمن لایحه‌ای که مربوط به افزایش سرمایه ایران در دو مؤسسه بین‌المللی بوده است آقایان البته بنا به وظیفه استفاده کردند مطالبی را که مربوط به مفیدترین مؤسسه داخلی است در اینجا مطرح کردند اگر به گذشته نزدیک مملکت از نظر اقتصادی و رفع مشکلات مالی نگاه کنیم می‌بینیم در این گذشته بانک ملی خوشبختانه بزرگترین و مفیدترین مؤسسه‌ای بوده است که توانسته است بسیاری از مشکلات داخلی را چه از نظر مالی و چه از نظر عمرانی رفع بکند و من خیلی متأسفم که در مجلس شورای ملی ضمن یک بحث فنی مطالب طوری عنوان شده است که خدای نکرده به زیان این مؤسسه مفید ممکن است تمام شود اگر مطلب واقعاً اینجا مطرح می‌شود متخصصین وطن‌پرست باید می‌آمدند از پشت این تریبون تسهیلات بی‌موردی را که بانک‌های خارجی در داخل ایران از آنها استفاده می‌کنند برخلاف قوانین آنها را اینجا علنی و آشکار می‌گفتند تا ببینیم که فایده وجود یک بانکی مثل بانک ملی ایران در مقابل این دکان‌های خارجی تا چه اندازه است بنده خیلی متأسف هستم بیاناتی که اینجا شده است بعضی از اینها صحیح نبوده است و امیدوارم که به زیان این مملکت تمام نشود (احسنت)
نائب رئیس- آقای خلعتبری
خلعتبری- بنده نمی‌خواستم صحبتی بکنم چون این مذاکرات را به تفصیل در جراید نمی‌نویسند ممکن است از بیانات اکثر آقایان یک جمله یا دو جمله بنویسند یا ننویسند و اگر می‌نویسند در این موضوع باید همه‌اش را بنویسند و اگر یک سطرش را بنویسند و بقیه‌اش را ننویسند در مردم ایجاد تشویش می‌کند بنده این را از روی مطالعه عرض می‌کنم که خیلی از ممالکی که در درجه اول اهمیت هستند پشتوانه اسکناسشان به اندازه بانک ملی ما نیست (صحیح است) این حقیقت امر است یعنی ما با وسعت و تناسب وضع اقتصاد خودمان پشتوانه اسکناس ما در بانک ملی بیشتر است از اکثر ممالکی که بنده می‌دانم (صحیح است) بنابراین باید این حقیقت روشن شود ثانیاً مسئله چک است مسئله چک تضمین شده هم آن طریقی که اخیراً صحبت‌هایی می‌شود این صحبت‌ها به نظر بنده یک فایده دارد وقتی که از لحاظ خیرخواهی اینجا مطرح شد بحث می‌شود و آن وقت مردم بیشتر روشن می‌شوند و اگر کسانی هستند که به وکلا و آقایان مطالبی می‌گویند وقتی که اینجا بحث شد نتیجه بحث این می‌شود که آنهایی که نمی‌دانند روشن می‌شوند و مردم دیگر هم می‌فهمند که حقیقت مطلب چیست بنابراین چک تضمین شده که بانک ملی صادر می‌کند توضیح خوبی جناب آقای دکتر مشیرفاطمی دادند و آن این است یک کسی می‌رود پیش بانک ملی می‌گوید من هزار تومان به شما می‌دهم چک تضمین شده به من بدهید بنابراین در مقابل هر چک اسکناس وارد صندوق بانک می‌شود اما تفاوت چک تضمین شده چیست چک تضمین شده هم چک است بنده قانون تجارت را برای آقایان می‌خوانم.
ماده ۳۱۰ چک نوشته است که موجب آن صادرکننده وجوهی را که در نزد محال علیه دارد کلاً یا بعضاً مسترد کند اگر پولی دارد پس می‌گیرد و یا به دیگری واگذار می‌نماید و حواله می‌دهد چون اشخاص سوءاستفاده می‌کردند یعنی مردمی را مغرور می‌کردند و حواله می‌دادند به این عنوان که اعتباری دارند در صورتی که اعتبار نداشتند قانون مجازات برای صادر کردن چک بی‌محل تصویب شد حالا برای این که قبلاً اطمینان حاصل شود که بدون این که شخصی حامل اسکناس باشد این ورقه‌ای که می‌خواهد به دیگری واگذار کند این ورقه یک نوع تضمین داشته باشد پول را می‌دهند به بانک ملی و آن ورقه تضمین شده که اسمش را چک تضمین شده گذاشته‌اند از بانک می‌گیرد مثل این است که به بانک حواله می‌دهد پولی را که داشته بدهد این چک تضمین شده خاصیتش این است که یک بانک معتبری این ورقه‌ای را که به دست کسی می‌دهد این را تضمین کرده است که این در پیش من و صاحبش پول و اعتبار دارد این یک اقدام صحیحی است که اشخاص اسکناس باز نکنند در یک معامله صد هزار تومانی که در یک محضر می‌خواهند بکنند باید قبلاً بروند و از بانک بپرسند که این صادرکننده چک اعتبار دارد یا ندارد اغلب چک می‌دادند و معامله می‌کردند ولی اعتبار نداشتند فروشنده اتومبیل فروشنده قالی یا فروشنده ملک چک عادی بانک را قبول می‌کردند ولی بعد معلوم می‌شد که چک‌دهنده پول ندارد اما حالا برای این که
چندین چمدان اسکناس ببرند یا به جای اینکه گیرنده چک بداند که صاحب چک اعتبار دارد (دکتر شاهکار- در چک تضمین شده نوشته است پرداخت این وجه تعهد می‌شود) جناب آقای دکتر شاهکار چک تضمین‌شده‌ای فرستاده‌اند که در آخرش هم نوشته پرداخت این وجه تعهد می‌شود یعنی بانک ملی برای مردم ایجاد اطمینان کرده که مردم با اطمینان معامله بکنند می‌گوید که پول این چک نزد من است و نگران نباشید و به جای این که یک بار اسکناس ببرند اشخاصی از آن شهر به آن شهر از آن چک‌ها در جیب خودشان می‌گذارند و می‌روند بنابراین به عقیده بنده بانک ملی خدمت کرده و جناب آقای دکتر شاهکار هم اجازه می‌فرمایند که بنده هم این را در جیب خودم بگذارم.
نائب رئیس- آقای صدرزاده
صدرزاده- عرض کنم امروز ما در حقیقت از حسن توجه مقام محترم نیابت ریاست سوءاستفاده کردیم و در یک لایحه‌ای که راجع به مسئله تزیید سرمایه صندوق بین‌المللی پول و بانک بین‌المللی توسعه و ترمیم بود مطالبی عرض کردیم و در عین حال از مقام ایشان متشکریم که یک چنین فرصتی به ما دادند بنده می‌خواهم این نکته را عرض کنم بحثی را که بار اول اینجا بنده طرح کردم راجع به بانک‌های خارجی بود و راجع به سرمایه خارجی بود نمی‌دانم چطور شد مدار سخن برگشت به چک تضمین شده و بانک ملی مگر این که آن طور فکر کنیم که آن بحث اولی یک جوری سر و تهش به هم بیاید و کشانده شود به یک بحث دیگری به هر حال بنده یک مرتبه دیگر عرض می‌کنم این بانک ملی ایده تمام فرد فرد ایرانی‌هاست پشتوانه او نیروی مادی و معنوی بیست میلیون جمعیت مملکت است صحیح است.
۵- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه
نائب رئیس- چون کسی اجازه صحبت نخواسته و موضوع هم مالی است به مجلس سنا فرستاده می‌شود بعد از برگشت رأی نهایی گرفته می‌شود.
جلسه را ختم می‌کنیم. جلسه آینده روز پنجشنبه ساعت ۹ صبح
(مجلس ساعت ۱۲ ظهر ختم شد)
نائب رئیس مجلس شورای ملی- دکتر موسی عمید