مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ مهر ۱۲۸۶ نشست ۱۷۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ مهر ۱۲۸۶ نشست ۱۷۱
مذاکرات روز شنبه ۴ رمضان ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز پنجشنبه دوم را آقا میرزا طاهر قرائت کردند.
آقا میرزا محمود خوانساری- چند ماه قبل جناب ناصرالملک که وزیر مالیه نظامنامه بجهت ممیزی علمی نوشته بودند و در مجلس قرائت و تصویب شد زحمتی کشیدند و ماموری هم برای رسیدگی فرستادند حال معلوم می‌شود که هیچ اقدامی نشده همانطور معوق مانده باید از وزیر مالیه خواست که اقدام کنند مسئله مهم و ضرور است تاخیرش اسباب ضرر خواهد بود.
رئیس- نباید تعطیل شود باید اقدام کنند در کمیسیون مالیه هم قراری داده‌اند و صورتی هم در ورقه چاپ کرده بودند.
آقا سید حسن تقی زاده- آن صورت مقدمات ممیزی است که برای مالکین نوشته شده است حالا هم مشغولند ولی بعد از تغییر کابینه فی الجمله مسامحه شده است همانطور که آقا میرزا محمود گفتند باید اقدام شود و چند کمیسیون از برای این عمل روانه دارند.
سید الحکما- بنده چند روز قبل که در ورامین رفته بودم دیدم که مشغول مهندسی و ممیزی هستند.
وکیل الرعایا- از قرار چند روز است که مهندسی و ممیزی مبدل به منازعه و مخاصمه شده است قریب بیست روز است که هر یک میگویند اگر مرا رئیس کنید چنین و چنان می‌کنم تمام مباحثه و منازعه است و هیچ کاری نکرده‌اند فعلا دو مسئله است که باید عرض کنم یکی را که سیصد تومان عایدی یومیه است امروز عرض می‌کنم و آن عمل تلگرافخانه است که باید زودتر ختم شود و دیگری هزار تومان است که چند روز دیگر می‌گویم.
رئیس- خود مستعان الملک اینجا بود در این باب گفتگو شد قرار شد که برود ترتیباتی را که لازم است موجود نموده تامین و اطمینان حاصل بشود و ختم گردد.
کاغذی از مشیر دیوان از کردستان قرائت شد قریب به این مضمون:
- که شاهزاده سالارالدوله بعد از چندین سال خدمت بی جهت چاکر را حبس و تمام دارایی را گرو گذاشته سی و شش هزار تومان گرفت بدین واسطه پریشان شده بتوسط شاهزاده عین الدوله و مشیرالدوله بخاکپای شاه مرحوم و بتوسط اتابک به خاکپای اعلیحضرت کرارا عرض شده دستخط‌ها صادر گردیده خصوصا اتابک مرحوم نوشته بودند که بعد از آمدن شاهزاده بطهران احقاق حق خواهد شد آن بود که آن قضیه ناگوار رخ داد حال از جناب عالی که رئیس مجلس مقدس می‌باشید مستدعی است که احقاق چاکر را بفرمائید.
وکیل التجار- این شکایت است ربطی به مجلس ندارد.
آقا سید حسین- در باب سالارالدوله منحصر بمشیر دیوان نیست خیلی اشخاص می‌باشند که مدعی هستند قریب دو کرور اموال مردم را گرفته قرار شده در این باب که یک مجلس عالی تشکیل شود شاهزاده هم حاضر شود تا رسیدگی بعمل آید اگر آن مجلس تشکیل بشود بسیار خوب است و اگر هم باید راجع بعدلیه شود که راجع شود.
رئیس- این مسئله هم همان رجوع بعدلیه شود این هم کاغذیست که یکی از وکلا نوشته قرائت شود (قرائت شد قریب به این مضمون:
- که اگر بنا باشد که همانطور بازار رشوه رواج داشته حکام را بیجهت عزل و نصب نمایند البته تمام وکلا میدانند که وزیر اکرم در گیلان چه زحمات کشبده است در این صورت راضی نخواهند شد که هتک شرف و شان حاکمی شده برخلاف قانون عزل و دیگری بجای او نصب شود.
رئیس- در حقیقت وزیر اکرم خیلی زحمت کشیده است و کسی هم از ایشان شکایت نکرده است.
آقا میرزا ابوالحسن خان- باید از وزیر داخله استفسار شود که چنین مطلبی داقع شده یا نه و در صورت وقوع اگر وزیر داخله مجلس را بجوابی اقناع کرد بسیار خوب والا باید جهت معلوم شود.
وکیل التجار- تا بحال از ایشان شکایتی نشده است و بمحض اینکه در خارج یک صحبتی هست و صورت وقوع پیدا نکرده نباید در مجلس اظهار داشت گذشته از این باید از وزیر داخله پرسید او مسئولست.
اسدالله میرزا- این که نوشته شد عزل موجب بی شرفی است بنده اعتقاد ندارم که عزل مطلقا موجب بی شرفی باشد البته رئیس هر اداره می‌تواند تغییر و تبدیل در اجزاء و مامورین آن اداره بدهد و ازآن شغل بشغل دیگرش وامیدارند اگر بخواهند عزل کنند بی جهت و هیچ شغلی ندهند راست است ولی این مطلب معلوم نیست دیگر این که باید از زویر داخله خواست تا جهت معلوم شود.
آقا سید حسن تقی زاده- همانطور که وکیل التجار گفتند در همه جا مسئولیت پس از وقوع است ولی در اینجا بهمین ترتیبات می‌خواهند طوری شود که یک کاری اتفاق افتاده معزول شود و علاوه معمول است که یک ماه قبل از اینکه بخواهند این کار را بنمایند از این قبیل حرفها در آن ولایات منتشر ساخته که موجب اختلال مالیات شود از قراری که شنیده می‌شود دکان منصب فروشی و رشوه گیری باز است و می‌خواهند چند نفر حکام را بیجهت تغییر بدهند از رشت و خراسان و غیره باید قبل از وقت به ایشان فهماند که این تغییرات بی موقع و موجب خسارت و زحمت مالیه است.
آقا میرزا ابوالحسن خان- همان عرض که کردم نباید ما از قانون خارج شویم باید از وزیر داخله سئوال کرد شاید ایشان امروز چنین صلاح دانستند که نام حکام را تغییر بدهند اگر جواب صحیح دارند که پذیرفته می‌شود والا آنوقت باید بایشان تعرض و ایراد کرد.
سید الحکما- هنوز مملکت ما در تحت نظم و ترتیبی در نیامده که عزل و نصب اسباب اختلال امور نشود عزل حکومت کرمان در وسط سال باعث این شد که مالیات زمین خورد و وصول نشد پس نباید امروزه حاکم را در وسط عزل کرد.
آقا میرزا ابوالحسن خان- حال که معلوم نیست پس باید از وزیر داخله خواست.
دبیر رسائل- ما هرچه بگوئیم چون معلوم نیست بی حاصل است باید از وزیر داخله پرسید که بچه جهت او را عزل کردند.
وکیل التجار- باز عرض می‌کنم که هنوز معین نیست این مسئله اصل دارد یا نه ولی در هر صورت آنرا از وزیر داخله پرسید دیگر اینکه باید حکام هم بعدها تکلیف خودشان را بدانند و هر مطلبی را راجع بوزارت داخله نکنند چنانچه اغلب مطالبی که راجع بداخلی خودشان است رجوع بوزیر داخله می‌نمایند و اسباب تعطیل اوقات می‌شوند.
آقا میرزا فضلعلی آقا- هر جایی که حاکمی معزول بشود اولا یک خسارتی باو وارد می‌آید و ثانیا از کار دلسرد می‌شود و ثالثا امور مردم هم مختل می‌شود حالا این مطلب را علاوه از اینکه باید از وزیر داخله خواست باید یک قدری سخت تر خواست که این کارها یعنی بیع و شری حکومت موقوف شود اگر چه وزیر نکند دیگران هم واسطه کار نشوند.
رئیس- یک مسئله ایست که وکلای آذربایجان هم بودند که من در تلگرافخانه تعقیب کردم دیشب هم مجیر دیوان پیش کار فرمانفرما حاضر بود در باب مالیات آذربایجان تلگراف هم نمودیم جواب صریح صحیح نیامد ببینیم فرمانفرما و انتظام السلطنه مشغول انتظام امور آذربایجان و فارس هستند یا نه مجیر دیوان می‌گفت که مسئولیت مالیات را قبول نمی‌کند و می‌آید الان می‌روم تلگراف او را بیاورم که او مسئولیت را قبول نکرده و قبول تکلیف این مسئله معلوم بشود.
حاجی سید نصرالله- مسئول مالیات وزیر مالیه یا وزیر داخله.
رئیس- وزیر مالیه امروز هست فردا نیست آنوقت که نیست نمی‌تواند مسئول باشد گذشته این مسئولیت‌ها که پول نمی‌شود پول می‌خواهد.
آقا میرزا فضلعلی آقا- اعتماد الدوله که قبول مالیات آذربایجان را کرده معتبر است وزیر مالیه او را قبول دارد.
رئیس- وزیر مالیه می‌گوید من قبول ندارم آذربایجان و فارس هیچ کدام را قبول ندارد.
حاج امام جمعه- آن روز اعتمادالدوله را هیچکدام نه وزیر مالیه و نه فرمانفرما قبول نکردند ولی حاکم امسال مسئول است اگر حاکم بخواهد مسئولیت مالیات را امسال قبول نکند باید از مالیات امسال صرفنظر کرد.
حاجی سید نصرالله- حاکم هم مثل وزیر اگر آمد مرد یا معزول شد چه باید کرد.
رئیس- در هرحال باید فکری کرد آیا مجلس کار به این مسئله دارد یا نه؟
آقا میرزا ابوالحسن خان- چون راجع بمالیه است بطور فوق العاده باید مذاکره شود.
آقا سید حسن تقی زاده- مجلس می‌تواند مذاکره کتد ولی باحضور وزیر هر مطلبی که در این مجلس می‌آید باید پیدا کرد که با کدام وزیر باید سئوال و جواب کرد وزیر مالیه در اول سال نوزده فصل قانون معین کرد و در مجلس هم تصویب شد که بتمام ولایات فرستاده شود که حکام از روی آن رفتار نماید حال باید از وزیر داخله پرسید که این حکام بآن قانون ملتزم شده رفتار می‌نماید یا نه اگر رفتار می‌نماید که هیچ و اگر نمی‌کنند چرا آها را گذاشته است.
آقا سید حسین- اگر حکام آن شرایطی را که شده است قبول کردند مسئول وزیر داخله می‌باشد حالا باید دید که آن شرایط را قبول کردند که مسئول باشند یا نه.
حاجی امین الضرب- مطابق قانون اداره مالیه مجزی است اینجا هم خواسته بودند مجزی نمایند ولی وزیر مالیه گفت امسال زود است اگر بنا باشد که مامور از طرف مالیه برود با نبودن ترتیب و قانونی اسباب اختلال مالیات می‌شود همان طور مثل سابق حکام وصول و ضبط نمایند منتها باید نگذاشت که اجحاف و تعدی یا حیف و میل بشود و بهمین طور بحکام اعلان و اعلام شد پس در این صورت هیچ حاکمی نمی‌تواند که این مسئولیت را قبول نکند باید بحکومت آذربایجان و فراس تلگراف بشود که اگر به این نحو قبول دارند فبها والا تکلیف معلوم باشد.
آقا میرزا ابوالحسن خان- مال آذربایجان صحیح است که باید تلگراف بشود ولی مال فارس را بچه میزان میفرمائید حکومت آنجا که چیزی اظهار نداشت.
رئیس- چون تلگراف کرده بود که بهیچ وجه مسئولیت مالیات را قبول نمی‌کند.
آقا میرزا محمود- جناب حاجی امین الضرب فرمودند که قرار این طور شده است که تمام حکام مسئولیت را قبول نمایند و قبول هم کردند حالا اگر بنا باشد که حاکم فارس و آذربایجان قبول مسئولیت نکنند آن وقت سایر حکام هم بهانه دست آورده اسباب اختلال مالیات خواهند شد پس باید با تمامی این مسئولیت را قبول نمایند و یا استعفا بدهند.
رئیس- اعتقاد بنده هم همین است گه باید این مسئله معلوم و عین شود که مسئلیت با کیست.
آقا ملاحسن وارث- پس این وزیر مالیه چه وزیری است که مسئول مالیات نیست اگر از عهده او خارج است استعفا بدهد.
آقا سید حسن تقی زاده- یک تدبیری هم باید بکار برد که اینها حرکت نکنند چون اینجا معمول است که هرکس نمی‌خواهد یک کاری بکند استعفا داده بپای تخت میاید و در اینجا بوسائط و وسایل یا صدر اعظم یا وزیر دیگر می‌شود ولی در سایر جاها معمول است کسیکه استعفا می‌دهد از تمام شغل دیوانی استعفا می‌دهد اما اینجا یک سرداری از سرحد می‌آید در پای تخت ترقی می‌نماید پس خوب است لااقل اینجا هم قرار بگذاریم که اینطور اشخاصی که برای ترقی استعفا می‌دهند دیگر نگذارند آنها ترقی کنند و از آن خدمتی که دارند استعفا ندهند.
رئیس- یک مطلب دیگر هم هست که آیا بعد از هشت ماه می‌توانند بگویند که ما مسئول مالیات نیستیم.
وکیل الرعایا- اگر ایران را میان صد نفر قسمت کنند فرمانفرما بیش ار همه دارد مطلب همان است که آقا فرمودند ترقی کند می‌آمد بپای تخت فرمانفرما حالا که دید قدری زحمت دارد می‌خواهد بیاید برای وزارت و هم چنین حاکم شیراز بخیال اینکه وزارت داخله نداریم به این مقام برسند ولی باید بدانند که دیگر این اشخاص نباید سرکار بیایند هستند در میان آنها کسانیکه قابلیت این مشاغل را دارند و هرگاه بخواهند استعفا بدهند باید از کلیه کارها استعفا بدهند که بعدها نوکری نکنند.
وکیل التجار- آن ترتیبی را که جناب حاجی امین الضرب گفتند خیلی مفصلا در مجلس مطرح شده بود پس از مذاکرات زیاد قرار بر همین شد که امساله مسئول مالیات حکام باشند در این صورت دیگر چطور می‌شود آنها خودشان را مسئول ندانند تا آنروزی که هستند مسئول مالیات هستند بر حسب قرارداد و قبولی که نمودند.
رئیس- خبر می‌دهیم فردا وزیر داخله و وزیر مالیه بیایند دراین باب مذاکره شود این لایحه ایست که از انجمن سعادت در وزراء قزوین نوشته‌اند و تنخواهی از برای بانک ملی جمع نموده‌اند قرائت شود
قرائت شد بدین مفاد که:
- سعادت و نیک بختی ملت در تشکیل و ایجاد بانک ملی است اعضای این انجمن به این امر خیر از سایر انجمنها سبقت جستند مبلغ پنجهزار تومان تاسیس و تشکیل آن تقدیم دارد و سایر انجکمنها هم انشاءالله به این روش رفتارخواهند نمود.
آقا میرزا ابوالحسن خان- چون صبحت بانک در میان آمد گفتند قرار شد ماموری از خارجه برای بانک بیاورند ولی راپورتی را که دیروز وزیر امور خارجه خوانده برای مستشاری مالیه بوده است اسمی از بانک نبود اگر مجلس می‌تواند جواب بدهد که این مامور تنها برای مستشاری مالیه است یا تنها برای مدیری بانک یا برای هر دو والا از وزیر امور خارجه سئوال شود.
رئیس- از وزیر امور خارجه تحقیق شد گفت از برای هر دو است.
وکیل الرعایا- تا مادامی که بانک تاسیس نشده است بهمان سمت در مالیه هستند پس از تشکیل بانک مدیر بانک هم خواهند بود.
آقا شیخ یوسف- آن زمان که وزیر مالیه سابق در اینجا قرار کذاشته بودند که یک نفر شخص عالم از فرانسه بخواهند مادامیکه بانک تشکیل نشده بامورات مالیه بپردازند بعد از تشکیل بانک مدیر بانک باشند و در مواقع لازمه از برای مالیه هم معاونت نمایند که در حقیقت از برای بانک است.
شاهزاده اسدالله میرزا- در آن قرارداد که نوشته شده است بطور تعمیم و اطلاق بود نه فقط از برای ریاست بانک هردو را شامل است هم ریاست بانک هم عمل مالیه
صنیع الدوله- در آن کنترات اسم مالیه برده شده است و اسم بانک مستور ماند بملاحظاتی ولی خوب است درست اسم برده شود.
رئیس- من هم عقیده‌ام همین است که باید تصریح کرد ملاحظه یعنی چه.
آقا سید حسن تقی زاده- اکثر در این خصوص بهمین عقیده هستند و بلکه مخصوصا باید قید شود که از برای بانک خو. استه می‌شود.
رئیس- این نظامنامه وزرات تجارت است آن روز آورده بودند وقت قرائت نبود حالا دفعه اول آن قرائت می‌شود تا چاپ شود بهمه داده ملاحظه نمایند.
آقا سید حسن تقی زاده- مکرر گفته‌ام که در عرض یکسال است که این مجلس آنچه وظیفه اوست بعمل نمی‌آورد و باید از این ببعد داخل آن رشته شویم که مجلس بغیر از قرائت قوانین و نظامنامه‌ها و گفتگوئی اگر باشد با حضور وزیر مسئول آن بچیز دیگر مشغول نشود هر مجلس که بدون قرائت نظامنامه و حضور وزیر مسئول باشد آخرش بی نتیجه خواهد بود
(گفتند صحیح است)
شروع بقرائت قانون وزارت تجارت شد و دفعه اول آن تا آخر قرائت شد.
اسذالله میرزا- قانونی از این لازم تر داشتیم که عدلیه باشد و خیلی پیشتر از این هم فرستاده شده است.
رئیس- بلی آن چون خیلی مفصل بود واین مختصر گفتیم این را ماندم بداریم بگذرد.
وکیل التجار- قانون وزرات عدلیه را بنا شد کمیسیونی فراهم شود که قبل از وقت به بیند.
آقا سید حسین- اشخاصی که معین شدند اسامی ایشان در دفتر ضبط است بخواهند معلوم می‌شود همان اشخاصی مشغول کار شوند.
محقق الدوله- بلی منتخب شدند از جمله آنها آقای حاجی سید منصرالله است خودشان می دانند.
حاجی سید نصرالله- بلی یک کمیسیونی برای عدلیه معین شده بود اعم از این که از برای قانون باشد یا غیر آن هر کاری که راجع بعدلیه است ما هم چند روزی مشغول بودیم ولی دیدیم که از برای قانون اسباب و کتاب لازم دارد و هیچ موجود نیست لهذا ما هم داخل رشته نشدیم.
حاجی امین الضرب- پس شما گویا آن نظامنامه عدلیه را ملاحظه نکردید.
حاج سید نصرالله- خیر او را ندیدیم و آن وقت نظامنامه نبود.
حاجی امین الضرب- پس همان را چاپ غلط کنند بدهند به وکلا و کمیسیون هم مشغول کار شود منافاتی ندارد.
رئیس- آخر رای مجلس چیست که اول چاپ شود یا اول به کمیسیون برود.
آقا سید حسین- اول چاپ شود بعد کمیسیون هم نظر خودش را بنماید.
آقا میرزا محمود- چون قانون عدلیه اکثر راجع بشرع است شاید بعضی عبارات باشد که صحیح نباشد پس اشاعه آن بطور غلط هم خوب نیست قرار بشود که قبل از طبع در کمیسیون تصحیح شده بعد چاپ شود.
رئیس- چه میگوئید.
اسدالله میرزا- گمانم این اسست که یک ملاحظه در کمیسیون بشود خیلی خوبست
آقاسید مهدی- در یک هفته قبل که قانون اساسی تمام شد گفتند بعد از آن قانون عدلیه خوانده شود بنده درآن وقت عرض کردم که از همه اهم تر فعلا اینست که قراری در دادن حقوق مردم بشود که اغلب پریشان و بی چیزند حالا هم عرض می‌کنم که اگر حقوق آنها تا این چند روزه نرسد خیلی اسباب زحمت است و زیاد بر آنها سخت می‌گذرد باید فکری درباره آنها بشود.
رئیس- مذاکره این مطلب شده است و از حقوق پارساله تومانی پنجهزار داده می‌شود قرار شد که جناب حاجی امین الضرب بدهند دیگر همین دو روزه شروع بدادن می‌شود آسوده باشند و از برای مذاکره فردا آن دو سه ماه که از قانون وزارت داخله مانده با قانون انطباعات انشاء الله خوانده شود و تمام بشود.
آقا شیخ حسین- سابقا در این جا یک لایحه قانونی در باب رشوه نوشته شد و به دربار فرستاده بعضی چیزها هم بر او اضافه کردند بعد معلوم نشد که آن لائحه چه شد.
رئیس- حالا به اینها که مشغولیم زودتر تمام شود تا به آنها برسیم.
حاج امام جمعه- قانون وزارت داخله خیلی مهم است و باید زودتر ختم شود آندو ماده که مانده است خوبست چند نفر از آقایان حاضر شوند پیش از وقت یک نظر دقتی در او بشود بعد بیاید به مجلس چون مطالب علمی و راجع بشرع است.
رئیس- می‌خواهید شب باشد یا فردا پیش از وقت مجلس چند نفر حاضر بشوند دقتی کنند.
حاج امام جمعه- کمیسیونی باشد از چند نفر وکلای اهل علم که یک دقت نظری بشود.
بعد چند نفر را معین کرده که شب بعد از افطار بیایند و آنچه لازم دقت است بعمل آورده تا فردا در مجلس قرائت و تصحیح شود.
(مجلس ختم شد)