مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ فروردین ۱۳۴۰ نشست ۱۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیستم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری بیستم |
جلسه دهم
مجلس شورای ملی روز یکشنبه بیستم فروردین‌ماه ۱۳۴۰
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۲۰ فروردین‌ماه ۱۳۴۰
فهرست مطالب:
۱) تصویب صورت‌مجلس
۲) تقدیم یک فقره سئوال بوسیله آقای دکتر دادفر
۳) بیانات قبل از دستور آقایان: علامه وحیدی‌ـ عباسی‌ـ امام مردوخـ دکتر مجتهدی‌ـ دکتر موسوی
۴) اجرای مراسم تحلیف بوسیله سه نفر از آقایان نمایندگان
۵) اعلام تصویب نمایندگی آقای سعید مهدوی و همایونی
۶) قرائت صورت اسامی اعضاء و هیأت رئیسه کمیسیون‌ها
۷) تقدیم یک فقره سئوال بوسیله آقای دکتر الموتی
۸) تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
مجلس ساعت ده و نیم صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
- تصویب صورت‌مجلس
۱ـ تصویب صورت‌مجلس
رئیس ـ صورت اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد)
غائبین بااجازه ـ آقایان: اسپهبدی‌ـ سترگ‌‌ـ دکتر اسدی‌ـ سالار بهزادی‌ـ بهادری‌ـ امیدسالار‌ـ امیر بختیاری‌ـ امیری‌ـ امیر عشایری‌ـ ایلخانی‌‌ـ بهبهانی‌ـ جعفری‌ـ ایلخانی‌زاده‌ـ جلیلوند‌ـ رشیدیان‌ـ ریگی‌ـ دکتر سنگ‌ـ شیخ‌الاسلامی‌ـ صدر میرحسینی‌ـ صراف‌زاده‌ـ فریور‌ـ دکتر طاهباز‌ـ طاهری‌ـ طهماسبی‌ـ ظفر‌‌ـ فخرطباطبائی‌ـ فولادوند‌ـ مشار‌ـ قراچورلو‌ـ قوامی‌ـ کدیور‌ـ دکتر کیان‌ـ محمدعلی مسعودی‌ـ وثوق‌ـ دکتر موسوی اصفهانی‌ـ معین‌زاده موسوی‌ـ هدی‌ـ مهندس هدایت‌ـ محمدعلی مهدوی.
غائبین بی‌اجازه ـ آقایان: دکتر حاتم‌ـ اعظم زنگنه‌ـ دکتر هدایتی.
رئیس ـ در صورت مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت‌مجلس تصویب شد. آقای پورسرتیپ
پورسرتیپ ـ تلگرافاتی است از مردم ایلام راجع به قانون‌شکنی فرماندار آنجا که با سوءاستفاده از مقام خود حقوق مربوطه مردم را تضییع کرده، تقدیم مقام ریاست می‌کنم و تمنا می‌کنم به شعبه مربوطه ارجاع فرمایند.
رئیس ـ به کمیسیون عرایض ارجاع می‌شود.
- بیانات قبل از دستور آقایان: علامه وحیدی
۲ـ بیانات قبل از دستور آقایان: علامه وحیدی
عباسی‌ـ امام مردوخـ دکتر مجتهدی‌ـ دکتر موسوی
رئیس ـ امروز نطقهای قبل از دستور است. آقای علامه وحیدی
علامه وحیدی ـ گرچه درگذشت هیچیک از زعمای روحانی دیانت مقدسه اسلام موجب وقفه‌ای در امور دینیه نبوده و نیست و خدای منان در هر دوره‌ای از ادوار پیکر فرد شایسته‌ای را به ردای زعامت عظمای مرجعیت آراسته است ولی در عین حال رحلت حضرت آیت‌الله‌العظمی آقای بروجردی اعلی‌اله‌مقامه و رفع‌اله فی‌الخلداعلامه سانحه جانگدازی است که عموم مسلمان جهان بویژه ایرانیان را زائدالوصف متأثر و متألم نمود. به حدی که یگانه زعیم و قائد بزرگ شاهنشاه معظم اسلام‌پناه با کمال تأثر شخصاً در تجلیل این امر خطیر شرکت فرمود و با فرمان نیمه‌افراشتن پرچم مقدس سلطنتی و تعطیل عمومی و انعقاد مجلس تذکر خاص آن قسم که شاید و باید عظمت این مصیبت عظمی را به جهانیان اعلام فرمود و دولتها و ملتهای همکیش و غیرهمکیش هم با ما اظهار همدردی نمودند و هر طبقه اعم از روحانی و غیرروحانی با مشارکت در این سوگواری عظیم شارع مقدس اسلام را خشنود و علاقه دینی و مذهبی خودشان را به منصه ظهور و بروز رسانیدند اکنون در جلسه‌ای که پس این ضایعه عظیم مولم مجلس شورای ملی رسماً شروع به کار خواهد نمود نمایندگان ملت ایران هم مجدد در مجدد برای تعظیم شعائر اسلامی در این عزای بزرگ دینی و مذهبی شرکت جسته و تأثرات عمیق خودشان را اعلام می‌دارند و از خدای متعال سائلند که روح پرفتوح این عالم ربانی و قائد عظیم روحانی را در کنف رحمت خود قرین غفران خاص فرماید. و در پایان عرایض مختصر خود از مقام ریاست عظمی اجازه می‌خواهم که در این مکان مقدس قیام و سکوت را به مدت قرائت فاتحه برای اداء مراسم دینی و مذهبی و ملی اعلام داریم.
(در این موقع عموم حضار برخاسته و در حدود یک دقیقه در حال قیام بودند) رئیس ـ آقای عباسی عباسی ـ همکاران محترم خوشوقتم که در اولین جلسات دوره جدید مطالبی را بعرض می‌رسانم که مسلماً عموم آقایان محترم که خواهان ترقی و پیشرفت کشور و رفاه و سعادت مردم هستند به شنیدن آن علاقمند می‌باشند زیرا که مطالب مزبور حاکی از بهبود وضع قسمتی از کشور است که در گذشته کمتر مورد توجه بوده و به همین مناسبت جزو مناطق عقب‌افتاده بشمار می‌رفت ولی در اثر توجهات خاص ذات اقدس همایونی که همواره شامل کلیه نواحی کشور است این منطقه یعنی منطقه کردستان نیز که حوزه انتخابیه بنده جزو آن قرار داشته و عرایض بنده راجع به آنجا است از عواطف و مراحم ملوکانه در شاهراه ترقی سریع قرار گرفته و به موجب اوامر مؤکد همایونی اقدامات مفیدی در زمینه بهبود شئون مختلف این قسمت از کشور و رفاه حال اهالی و تأمین نیازمندیهای آنان صورت گرفته است چنانکه در دو سال قبل به منظور اصلاح وضع شهرها و دهات و رفع نواقص آنها طرحهای سودمندی تهیه گردید که با اجرای آن اهالی از آب سالم و تصفیه‌شده و برق و آسفالت که امروزه از لوازم اولیه زندگی است استفاده نمایند از همان موقع مقدمات اجرای طرحهای مزبور فراهم شده و فعالیتهای عمرانی شدیدی شروع گردید که خوشبختانه تا کنون قسمت اعظم عملیات اجرائی انجام یافته و بزودی بهره‌برداری کامل از آنها آغاز خواهد گردید اینک شرح مختصری از اقدامات عمرانی که در شهرستانهای سقز و بانه صورت گرفته و بعضی از آنها به پایان رسیده و هم‌اکنون مورد استفاده مردم بوده و بعضی دیگر نزدیک به اتمام است بعرض آقایان محترم می‌رسد:
در زمینه تأمین روشنائی کافی با وجود اینکه در شهرستان نامبرده در گذشته نیز دارای موتورهای برق بودند معهذا برق به نسبت ازدیاد جمعیت شهرها کافی نبوده بعلاوه موتورهای برق آنها تا حدی کهنه و فرسوده شده بود این نقیصه با کمک سازمان برنامه رفع و در هر دو شهرستان سقز و بانه از چندی پیش موتورهای تازه‌ای نصب گردید که به میزان کافی روشنائی این شهرها را تأمین نموده و موجبات راحتی اهالی فراهم گردید موتورهای مزبور احتیاجات شبانه اهالی را بطور مرتب تأمین نموده و بزودی مقدماتی فراهم می‌شود که در تمام ساعات شبانه روز اهالی بتوانند از نیروی برق استفاده نمایند.
از لحاظ بهبود وضع داخلی شهرها نیز پیشرفتهای زیادی حاصل شده و در دو شهرستان سقز و بانه خیابانهای جدیدی احداث و آسفالت قسمت عمده خیابانها پایان یافته است بدون تردید این امر علاوه بر ایجاد یک محیط شهری سالم و کمک به بهداشت و سلامت مردم در تغییر منظره عمومی شهر نیز تأثیر کلی خواهد بخشید اقدامات دیگری نیز صورت گرفته است که در ضمن استفاده‌های اصلی تا حد زیادی بر زیبائی شهرها افزوده است از آن جمله است ساختن عمارات زیبا و آبرومند برای ادارات مختلف در سقز و بانه که تا کنون
در محلهای نامناسبی قرار داشتند بعلاوه اخیراً مردم شاهدوست سقز برای عرض سپاسگزاری از الطاف و مراحم همایونی و ابراز وفاداری خود نسبت به مقام شامخ سلطنت اقدام به تهیه و نصب مجسمه اعلیحضرت همایون شاهنشاه در بهترین و زیباترین نقاط شهر نموده‌اند و این خود صدچندان بر جلال و زیبائی شهر افزوده است استقبال بی‌سابقه‌ای که مردم برای شرکت در این امر از خود نشان دادند بهترین نشانه حق‌شناسی و علاقه سرشار ملت نسبت به شاهنشاه معظم خود بود.
اقدام بزرگ دیگری که در پیشرفت وضع اقتصادی شهرستان سقز و ایجاد کار برای کارگران جائز اهمیت فوق‌العاده‌ای است تأسیس کارخانه تهیه توتون چیق در این شهرستان است در زمانی که تیمسار سرلشگر ضرغام تصدی وزارت گمرکات و انحصارات را داشتند به همت و پشتکار و علاقه ایشان که با اطلاعات وسیع خود نسبت به وضع این منطقه لزوم آن را احساس نموده بودند تصمیم به ایجاد آن گرفته شد اینک عملیات ساختمانی کارخانه نامبرده رو به اتمام بوده ماشین‌آلات مربوطه نیز به سقز حمل و نصب و بهره‌برداری از آن از مدتی قبل آغاز گردیده است لازم توضیح نیست که درنتیجه این اقدام علاوه بر منافع قابل توجهی که از حیث صرفه‌جوئی در هزینه حمل و نقل توتون چیق با توجه به موقعیت شهرستان سقز از نظر نزدیکی به کلیه مراکز کشت توتون منطقه عاید دولت می‌گردد نتایج بسیار سودمند مادی و معنوی را نیز برای مردم دربر دارد.
از جمله برنامه‌های مهمی که فعلاً در دست اجراء بوده و بزودی پایان خواهد یافت برنامه لوله‌کشی آب شهرهای سقز و بانه و تهیه آب سالم و تصفیه‌شده برای مردم است اجرای این برنامه به مقدار قابل توجهی پیشرفت نموده و فعلاً نیز جریان دارد و با بهره‌برداری از آن بزرگترین اقدام برای حفظ سلامت و بهداشت مردم به ثمر خواهد رسید.
در زمینه امور فرهنگی نیز پیشرفتهای قابل توجهی بدست آمده است و علاوه بر تأسیس مدارس جدید و یک باب دانشسرای کشاورزی در بانه تقریباً در اغلب دهات تابعه سقز و بانه مدارسی احداث شده که نوآموزان در آن به تحصیل اشتغال دارند برای استفاده اشخاص بی‌سواد نیز مرتباً کلاسهای شبانه تشکیل می‌گردد.
وضع کشاورزی این منطقه هم قابل مقایسه با سنوات قبل نیست و با اقدامات مختلفی که از طرف دولت برای مبارزه با امراض دامی و هدایت و راهنمائی کشاورزان از طریق اعزام مروجین کشاورزی و دهیاران صورت می‌گیرد روزبروز بر میزان محصولات کشاورزی و مرغوبیت نوع آن افزوده شده و درنتیجه درآمد آنان به مقدار قابل توجهی افزایش یافته است مخصوصاً که در دو سه سال اخیر تا حد زیادی از ماشین‌آلات جدید کشاورزی استفاده شده و عده کثیری از مالکین که اکثراً هم خرده مالک هستند با کمک مؤسسات مختلف دولتی اقدام به تهیه تراکتور و سایر وسائل جدید نموده و با بکارانداختن آن سطح کشت و مقدار محصول خود را به نسبت چندین برابر ترقی داده‌اند خوشبختانه با اقدام دولت به تأسیس یک ایستگاه مجهز کشاورزی در سقز که دارای ماشین‌آلات متعدد کشاورزی است امکان استفاده از این وسائل برای کشاورزانی که هنوز قدرت مالی آنها اجازه تهیه تراکتور و سایر وسائل را نمی‌دهد فراهم شده است و این نوع اشخاص در مقابل مقدار کمی از محصول خود می‌توانند وسائل مزبور را مورد استفاده قرار داده و از مزایای آن برخوردار شوند نتیجه این اقدامات که افزایش درآمد و ترقی سطح زندگی زارعین و رفاه حال آنان است هم‌اکنون بدست آمده و با مقایسه طرز زندگی سابق آنها با وضع فعلی بخوبی این امر احساس می‌گردد چنانکه امروزه در اغلب دهات استفاده از وسائل جدید زندگی که تا کنون به شهرنشینان اختصاص داشت معمول شده و کمتر دهی وجود دارد که در آن فی‌المثل تعداد زیادی رادیو و یخچال و غیره وجود نداشته باشد و حتی در سالهای اخیر در اکثر دهات موتورهای برق نصب و مورد استفاده واقع شده است این تغییرات بکلی بی‌سابقه بوده و شاید در ده پانزده سال پیش قابل پیش‌بینی هم نبود.
با توجه به اینکه شغل اصلی اکثریت ساکنین این منطقه کشاورزی است این تغییر وضع عمومیت داشته و خوشبختانه قاطبه اهالی از نعمت و رفاه و آسایش و امنیت کامل برخوردار بوده و با امید به آتیه‌ای بهتر برای بهبود بیشتر زندگی خود با علاقمندی وافر به کار و فعالیت اشتغال دارند.
از نظر امور بهداشتی دو نکته را باید مورد توجه قرار داد اول وجود مراکز درمانی و بیمارستان و وسائل و مواد داروئی مورد نیاز. دوم تعداد پزشکان و افراد متخصص و تناسب آن با میزان جمعیت و نیازمندیهای اهالی قسمت اول خوشبختانه تا حد زیادی تأمین است بدین توضیح که در شهرستان سقز یک باب بیمارستان که چند سال قبل از محل عطیه ملوکانه بنا گردیده به انضمام دو درمانگاه وابسته به سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی یکی در سقز و دیگری در بانه و یک درمانگاه وابسته به جمعیت شیر و خورشید شرخ در سقز موجود است و احتیاجات درمانی اهالی را می‌تواند رفع نماید بعلاوه هم‌اکنون یک بیمارستان بسیار مجلل و آبرومند در سقز و یک بیمارستان مشابه آن در بانه در دست ساختمان است که بزودی آماده بهره‌برداری خواهند شد در صورتی که این دو بیمارستان با کلیه وسائل پزشکی مورد نیاز مجهز گردد که امیدوارم این امر با توجه به وزارت بهداری صورت گیرد می‌توان گفت از هر جهت در شمار بهترین بیمارستانها محسوب شده و نظیر آن فقط در شهرستانهای بزرگ یافت خواهد شد متأسفانه از نظر دوم یعنی از حیث کادر پزشکان و کارکنان متخصص این دو شهرستان بی‌اندازه در مضیقه بوده و تعداد آنان بهیچوجه با جمعیت شهرها و دهات که روزبروز هم رو به افزای است متناسب نبوده به ناچار عده زیادی از بیماران برای معالجه به شهرستانهای دیگر و حتی به تهران آمده و متحمل مخارج گزاف و ناراحتیهای فراوان می‌گردند از این‌رو لازم می‌دانم از جناب آقای وزیر بهداری تقاضا کنم که به این موضوع مهم توجه کافی مبذول داشته و برای رفع این نقیصه اقدام لازم معمول فرمایند تا بیش از پیش موجبات رفاه و آسایش اهالی فراهم گردد.
از اصلاحات دیگری که در منطقه کردستان عموماً و حوزه انتخابیه اینجانب خصوصاً صورت گرفته و نتیجه حتمی توجهات مخصوص ذات مبارک همایونی به بهبود وضع این منطقه است اعزام مأمورین پاکدامن و جدی و وظیفه‌شناس است که یکی از عوامل مؤثر پیشرفت امور و تأمین رفاه مردم بشمار می‌روند و در حال حاضر در رأس کلیه ادارات اعم از لشکری و کشوری بهترین و شریف‌ترین مأمورین وجود دارند که به پیروی از منویات ذات مقدس ملوکانه برای پیشرفت امور عمرانی و بهبود وضع زندگی مردم و جلب رضایت آنان کمال سعی و کوشش را مبذول داشته و می‌دارند و بنده در اینجا لازم می‌دانم مخصوصاً از تیمسار سرتیپ امین آزاد استاندار کردستان و آقای سلیمانی فرماندار سقز که جدیت و علاقمندی ایشان تأثیر مستقیم در سرعت انجام امور داشته است از طرف اهالی سقز و بانه تشکر نمایم.
رئیس ـ آقای مردوخ
مردوخ ـ تندباد حادثه مولمه رحلت آیت‌الله‌العظمی حضرت آقای بروجردی اعلی‌الله‌مقامه درخت اندام مسلمین را خم و مؤمنین جهان را به زانو درآورده است زیرا موت‌العالم موت‌العالم آن عالمی که ۷۰ سال با نیروی زهد و ورع و تقوی مشعلدار چراغ هدایت و شمع فروزان مکتب اسلام بوده مردم را از کوه و کمر ضلالت و گمراهی شاهراه هدایت و صراط مستقیم سوق داده باشد حقیقتاً مجاهدات و زحماتی که آیت‌الله‌العظمی در راه توسعه دین مبین اسلام و بسط علم و فرهنگ و دانش و تدریس و ازدیاد طلاب و تأمین معاش آنان و احداث مساجد در ایران و ممالک دیگر و اعزم مبلغین در داخل و خارج و غیره تحمل فرموده بودند از حیطه قدرت یک فرد عادی خارج و باید اذعان نمود که آن حضرت مؤید من‌عندالله بوده. زیرا با آن همه مشاغل هر روزه در حوزه علمیه حاضر پس از انجام فرایض و نوافل علاوه بر تدریس و افاده، در کلیه احکام و مسائل کتب و رسائلی تدوین فرموده‌اند. که تا ابد زینت‌بخش سرلوحه کتب مرونات اسلامی خواهند بود.
وارثان انبیااند این گروه
رشحه اقلامشان چون توتیاست
اینست که پس از یازده روز هنوز در سراسر کشور مخصوصاً مناطق کردستان در کلیه شهرستانها و قصبات مجالس فاتحه و سوگواری برپا است و تا مدت مدید این ذایقه تلخ در کامها باقی خواهد ماند. اینجانب از طرف حضرات علماء و روحانیون و اهالی کردستان در خدمت حضرات حجج اسلام و خاندان جلیل معظم آن حضرت تسلیت عرض، امید است خداوند متعال به عموم مسلمین صبر جمیل و اجر جزیل عنایت فرماید بالنبی و آله‌الامجاد.
رئیس ـ آقای دکتر مجتهدی
دکتر مجتهدی ـ جلسه قبل جناب آقای رئیس محترم مجلس شورای ملی راجع به رحلت حضرت آیت‌الله بروجردی اظهار تأسف فرموده و برای تجلیل از مقام آن مرحوم مجلس را تعطیل فرمودند و نمایندگان ملت که شریک در این سوگواری بودند بهتر از همه به مقام شامخ آن روحانی جلیل‌القدر که تمام عمر خود را صرف بسط فرهنگ اسلامی و مقام روحانیت کرده بود پی بردند. چیزی که باعث شده بنده چند دقیقه وقت آقایان را بگیرم موضوع حوزه علمیه شهر قم است.
قریب به چهل سال است که شهر قم مرکز علمیه دینی شناخته شده و با فداکاریهای علمای بزرگ اسلام مخصوصاً مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری و اخیراً مرحوم آیت‌الله بروجردی و مراجع بزرگ تقلید که زنده هستند آن حوزه را یکی از بزرگترین و آبرومندترین دانشگاه اسلامی دنیا معرفی کرده‌اند.
در این دانشگاه متجاوز از هفت هزار دانشجو به تکمیل معلومات اسلامی اشتغال دارند و باید اعتراف کنیم که بهترین سنگر معنوی اجتماعی همین طبقه دانشجویان اسلامی هستند.
بیشتر این دانشجویان از اقصی نقاط مملکت از دهات و آبادی دورافتاده به این مرکز علمی روی می‌آورند و با تحمل مشکلات فراوان و با صبر و قناعت خارق‌العاده خود را به روی تهذیب اخلاق و تحکیم ایمان مردم و خدمت به نوع آماده می‌سازند.
یکی از اعمال نیک ولی حیرت‌آور آن فقید سعید اداره معاش این عده دانشجویان دینی و استادان و مدرسین آن حوزه بود که هر کدام را به فراخور وضع اجتماعی و علمی‌شان کمک می‌فرمودند.
چیزی که مسلم است اینست یک جامعه مربوط به استحکام ایمان و معتقدات آن است و مبانی ایمانی و اعتقادی است که جامعه را از انحرافات فکری بازمی‌دارد و اثر سوء تبلیغات مادی را خنثی می‌نماید.
امروزه به رأی‌العین می‌بینیم که کلیه سازمانهای انتظامی و قوانین موضوعه بشری و مراقبتهای دائمی سازمانهای مخصوص قادر نیستند مانع انحرافات فکری شوند و فقط مبادی اعتقادی و ایمانی است که توانسته وجدان بشری را در سنگر امنیت حمایت کند.
غرض از تصدیق این بود که اخیراً نگرانیهائی در بعضی محافل دینی و مطبوعاتی مشاهده شد که مبادا در ارکان رفیع روحانیت شهر قم خللی وارد آید درحالیکه ما باید از این ذخیره بزرگ علمی و دینی و تبلیغی حداکثر بهره‌برداری را بکنیم و در اجرای منویات مقدس آن مرحوم در توسعه و نگاهداری این دانشگاه مذهبی از هیچگونه فداکاری دریغ ننمائیم تا مبلغین و روحانیهائی تربیت شوند که به کمک آنها بتوان نفوذ اسلام را در اقصی نقاط دنیا بسط داد خوشبختانه در حوزه علمیه قم و شهرهای دیگر علمائی هستند که از هر جهت برازنده مقام جانشینی آن مرحوم می‌باشند. البته مرجع تقلید ما شیعه‌ها انتخابی و یا انتصابی نیست و باید (به معنای واقعی) افکار عمومی تصمیم بگیرد ولی آنچه به عقیده من روشن شده این است که اعلم علماء و یا مراجع تقلید هر کجا باشد حوزه علمیه قم هرگز از اهمیت نخواهد افتاد و مسلمانان متمکن و غیرتمند ایرانی در رونق و تکمیل این مؤسسه بزرگ و آبرومند اسلام خواهند کوشید.
در خاتمه از طرف خود و ملت ایران از توجه خاص اعلیحضرت همایونی نسبت به روحانیت متشکرم و از برادران اقلیت ایرانی که در این سوگواری با ما همدرد و شریک بودند خصوصاً از جناب آقای اریه نماینده کلیمی‌ها و جناب آقای فلیکس آقایان نماینده ارامنه سپاسگزارم.
رئیس ـ آقای دکتر محمدحسین موسوی
دکتر محمدحسین موسوی ـ بنده چقدر وقت دارم؟
رئیس ـ هشت دقیقه از وقت آقای دکتر مجتهدی و پانزده دقیقه وقت خودتان.
دکتر موسوی ـ خیلی متشکرم، در مسأله مربوط به فقدان آیت‌الله جناب آقای رئیس و همچنین همکاران محترم آنچه لازم بود بعرض آقایان رسانده‌اند و من پس از اظهار همدردی اجازه می‌خواهم راجع به مطالبی که مربوط به مسائل اجتماعی ما است شمه‌ای بعرض همکاران محترم برسانم.
خیال می‌کنم آقایان مانند بنده، از چندی پیش احساس می‌کنند نارضایتی‌ها و احیاناً بدبینی‌هائی نسبت به اعمال دولتها احساس می‌شود، من یقین دارم همکاران محترم هم با من از این جهت هم‌عقیده‌اند که این نارضایتی‌ها کاملاً جنبه طبیعی ندارد و ای‌بسا که دسته‌هائی و ایادی ممکن است زمینه‌هائی برای ایجاد این نارضایتی‌ها فراهم بیاورند. مایه تأسف این است که با اینکه این مسأله کاملاً محسوس است سخنی از این قبیل می‌شنویم دولتهای وقت هرگز نخواسته‌اند که در مقابل این نارضایتی‌ها از خود عکس‌العمل که موجب رفع سوءتفاهمات و موجب پرشدن شکاف بین دولتها و مردم باشد از خود نشان بدهند، من در این مقام نیستم که راجع به علل پسیکولژیک و سیاسی و تاریخی این نارضایتی‌ها صحبت کنم ولی قصدم این است که از همکاران عزیز و همینطور از دولت حاضر که به اتفاق آراء نمایندگان مجلس اداره امور مملکت را به عهده گرفته بخواهم که برای رفع این سوءتفاهمات و پرکردن این شکاف اقدام کنند. به نظر من بهترین طریقه برای رسیدن به این هدف بیان واقعیاتی است که موجب سوءتفاهمات می‌شود، هر روز می‌بینیم شایعاتی در شهر، در میان مردم منتشر می‌شود و از طرف دولت و دولتیان در مقام اینکه پاسخی به این شایعه‌ها داده شود کمتر برمی‌آیند (صحیح است) نتیجه آنکه کسانی که در پی این هستند شایعه درست کنند از سکوت دولتی‌ها استفاده می‌کنند و این سکوت را حمل بر رضا و قبول می‌نمایند در صورتی که اگر واقعیات بیان شود در هر مورد توضیح داده شود، اگر واقعاً عمل خلافی رخ داده مردم و مجلس متذکر می‌شوند، جلو عملیات خلاف گرفته می‌شود و متخلفین تعقیب می‌شوند ولی اگر عمل خلافی نبوده مردم سر جای خود می‌نشینند و با آنهائی که می‌خواهند زمینه‌ای برای سوءاستفاده یا آلوده کردن و مسموم کردن محیط ایجاد کنند روی خوش نشان نمی‌دهند (صحیح است) متأسفانه نه تنها در میان دولتی‌ها به این مسائل توجه چندانی نمی‌شود بلکه برعکس گاهی می‌بینیم خودکامیها و خودستائیها و غروری که در بعضی از آقایان هست آنچنان مردم را نسبت به دستگاه دولتی منزجر می‌کند که به هیچ ترتیبی نمی‌شود التیامش داد (صحیح است) نمونه‌های بارز این کار را ما در دولتهای گذشته فراوان دیدیم وزارت دارائی گذشته به عقیده بنده وضعی پیش آورد که در میان مردم نارضایتی فراوانی بوجود آورد در حال حاضر بنده معتقدم که سازمان برنامه یکی از آن نمونه‌هائی است که تمام افراد مملکت نسبت به کار این سازمان مظنون و مشکوکند و نارضایتی‌های فراوان دارند (صحیح است) سازمان برنامه در این مملکت چه وقت تشکیل شد؟ موقعی که بعد از جنگ همزمان با اقدامات سایر دول برای جبران خرابیهای گذشته ما هم آمدیم یک سازمانی به منظور بالابردن سطح تولید و سطح زندگی و تأمین رفاه اجتماعیمان تشکیل دادیم وقتی این کار را کردیم حتی من خود به چشم خود دیدم وقتی که نمایندگان کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل راجع به خاورمیانه خواستند گزارش بدهند صراحتاً وجود سازمان برنامه ما را برای این مملکت یک نویدی دادند که در خاورمیانه همچو پروژه‌هائی برای کارهای عمرانی و تولیدی هست، بعد چطور شد؟ ولی امروز یک واقعیتی هست که از نظر مردم و ملت ایران این سازمان یک سازمان مشکوکی است که نمی‌دانند عایدات آن از کجا می‌آید و چه می‌شود و به کجا می‌رود و احیاناً مایه تأسف است که گاهی مردم تصور می‌کنند که این سازمان وظیفه‌دار است که عایداتی که برای این مملکت می‌آید بوسیله این سازمان به مراجع اولیه برگردد من لازم دیدم و وظیفه خود دانستم که این مسأله را در اینجا طرح بکنم برای اینکه مسئولین سازمان برنامه نسبت به این مسائل توضیح بدهند که اگر چنین است، اگر چنین مسائلی در آنجا مطرح است جلویش گرفته شود تا نارضایتی مردم بیشتر از این نباشد و اگر غیر از این است توضیح بدهند تا شایعاتی برای مسموم کردن محیط ایجاد نشود تذکری که دیروز در روزنامه خواندم راجع به سد کرج داده شده بود بسیار خوب بود برای اینکه شایعاتی بود که در این مملکت می‌گفتند که در کار سد کرج تقلب شده و سد کرج ترک خورده این توضیح خیلی کار خوبی بود ولی قبل از آن باز یک مصاحبه‌ای دیدم از آقای آرامش در ایام عید. آقای آرامش در مصاحبه خودشان چندین مسأله را مطرح کردند اولاً راجع به مهندسین مشاور گفتند که فکر می‌کنم اگر چنانچه واقعیت همان باشد که گفته‌اند یعنی در تنظیم قراردادها آنهمه بی‌عدالتی شده باشد اولاً باید از ایشان تشکر کرد که این واقعیت را گفته‌اند و ثانیاً باید کسانی را که چنین قراردادهائی را از روی کمال بی‌عدالتی منعقد نموده‌اند که یکی پنج درصد و دیگری ۱۵ درصد استفاده بکند معلوم شود این اختلاف از چیست؟ بیایند روشن کنند اگر واقعاً مبنای عقلی و استدلالی داشت، قانعیم اگر نداشت جداً باید تعقیب بشوند (صحیح است) در مصاحبه ایشان مطلب بسیار جالبی بود من‌جمله متذکر شده بودند که در حدود شش هزار و پانصد میلیون تومان، ۶۵ هزار میلیون ریال که گفتنش برای من ثقیل است من نمی‌توانم نظم فکری خودم را آنچنان بکنم که این مبلغ را اینجا بتوانم بیان کنم گفته‌اند که در زمان سابق در سازمان برنامه این مبلغ گیج‌کننده در کجا خرج شده در مملکتی که بودجه خود آن نصف این مبلغ است بودجه خود ما که الآن داده‌اند کل مخارج سالیانه ما تقریباً نصف این رقم است مبلغی خرج شده است که برای اداره دو سال تمام امور مملکت از قشون، دادگستری، دارائی، معادن، کشاورزی حقوق کارمندان و غیره کافی بوده که این مملکت بیست میلیون نفری را به حال عادی و شاید بهتر اداره بکند یک مقایسه مختصر اهمیت این رقم را نشان می‌دهد اگر چنانچه با این مقدار می‌خواستند چاه عمیق بکنند با حساب دقیق حداقل ۵۰ هزار چاق عمیق می‌شود درست کرد ۵۰ هزار چاه عمیق از لحاظ نفر به هر چهارصد نفر یک چاه می‌رسد از لحاظ مساحت مملکت اگر بالای کوهها وسط دشتها و کویرها وسط دریاها را هم حساب بکنیم برای هر سی هزار متر یک چاه عمیق می‌رسد از لحاظ نفر حساب کنیم برای تهران پنج هزار چاه عمیق می‌شد و اگر مثلاً در مورد راهها حساب کنیم با حساب دقیق حداقل ۱۶ هزار کیلومتر راه آسفالته آخرین سیستم می‌شد درست کرد ۱۵ هزار کیلومتر را آقایان می‌دانند چقدر است اگر شمال شرقی مملکت را به جنوب غربی آن و شمال غربی آن را به جنوب شرقی آن با جاده‌های آخرین سیستم وصل کنند تازه می‌شود پنج هزار کیلومتر اگر این مبلغ خرج می‌شد برای راههای مملکت تمام دههای ما از راههای آخرین سیستم دنیا برخوردار بود اما چه کردند؟ به آقای وزیر راه مراجعه کردم گفتم آقای وزیر راه ما یک راهی دارم که راه تاریخی شاید چندین هزار ساله ایران است تنها راهی است که ما را به اروپا وصل می‌کند راه تبریز به بازرگان اما از این راه رفته‌اید یا نه؟ حالا نمی‌گویم با چه ترتیبی به من جواب دادند چون شخصی آنجا بود گفتند خودم آمدم گفتم چطور بود گفتند والله خجالت می‌کشم باور کن من خودم وقتی رسیده بودم به جاده‌های ترکیه با خودم گفتم البته راههای ترکیه مثل راههای اروپا نیست ولی وقتی از مرز وارد شدم راههای خودمان را دیدم واقعاً دیوانه‌کننده بود هر اسبی یا الاغی یا چوپانی یا کاروان از یک جائی رفته آن شده برای ما یک جاده کوچک‌ترین عملی هم نشده در مقابل من می‌بینم راهی بین سقز و لرستان می‌کشند شب و روز کار می‌کنند آخر آقایان ممکن است علت وجودی آن راه هم طوری باشد که لازم باشد ولی مین از نظر مردم از آن قضاوت می‌کنم هزاران نفر روزانه از این راه می‌روند می‌بینید خبری نیست هیچکس از آنجا هم خبری ندارد که علت کشیدن آن راه چیست اگر آن ضروری‌تر است بیائید توضیح بدهید مردم را قانع کنید تا برای آن مسمومیت‌ها زمینه‌ای نباشد و اگر چنانچه اینطور نیست بیائید رسیدگی کنید که برای چه اینطور شده است.
مملکت به این راه بازرگانی احتیاج دارد هر روز خارجی می‌آید راه توریستی و راه اقتصادی و مواصلاتی است راه فرهنگی است که ما را از ایران به اروپا می‌رساند چرا باید اینطور باشد (عباسی ـ آن راه کاملاً لازم است) بنده عادت ندارم که وسط کلام اگر صحبت کردند جواب بدهم و خوشوقتم که جناب آقای رئیس به اصطلاح نظم جلسه را کاملاً رعایت می‌فرمایند.
رئیس ـ بگذارید بیاناتشان را بکنند قطع کلام نکنید.
دکتر موسوی ـ این است وضع راهها، آمده‌اند
می‌گویند که سدهائی ساخته‌اند آقایان من متخصص این کار نیستم من مترجم احساسات و گفته‌های مردمم و با نظر مخالف هم با دولت صحبت نمی‌کنم برحسب وظیفه نمایندگی خودم که بر دوشم سنگینی می‌کند لازم می‌دانم که این مطالب را بگویم تا دولتها و دولت حاضر بیاید علل این حرفها را توضیح بدهد شاید این شکافی که در اثر غفلتهای گذشته بین مردم و دوست ایجاد شده است شکاف پر بشود من هدفم این است. مردم می‌گویند که این سدهائی که ساخته شده بنایش این بوده که چون با مهندسین مشاور قرار گذاشته بودند که سهم آنها از قرار پورسانتاژ این قراردادها داده شود یعنی اگر سدی صد میلیون خرجش بشود از آن هفت میلیون استفاده می‌کرد و اگر سدی بود که هزار میلیون بود از آن سد ۷۰ میلیون استفاده می‌کرد تمام کوشش این مهندسین مشاور این بوده است که این سدها را بدون اینکه توجه بکنند به اینکه برای مملکت لازم است یا نه نتیجه حاصل با خرجی که می‌شود تطبیق می‌کند یا نه اینها را ساخته‌اند این گفته مردم است من می‌خواهم بیایند اینها را توضیح بدهند اگر غیر از این است بگویند تا علت این کارها روشن شود با تمام ارادتی که به نمایندگان محترم گیلان دارم می‌گویند این سد سفیدرود از جهته اقتصادی نتیجه‌ای نخواهد داشت (مهندس جفرودی ـ بسیار مفید است) این آروزی من است که وقتی توضیح داده می‌شود نظر همکارانم تأمین باشد، برای این سد من قصد نداشتم توضیحاتی بدهم حالا که می‌فرمائید توضیحاتی را می‌دهم.
می‌گویند این سد برای اینکه به آب فومن برسد یک تونل لازم دارد برای اینکه آب این سد به رشت برسد یک سدی نظیر خود لازم دارد برای اینکه آبش به لاهیجان برسد یک سد نظیر خود لازم دارد که مجموع آن در حدود ده هزار میلیون ریال باز هم خرجش است (مهندس جفرودی ـ بنده حاضرم بیایم توضیح بدهم‌‌ـ اینکه گفته‌اند دروغ است) این را من می‌گویم که شما بگوئید دروغ است و مردم بشنوند و بدانند دروغ است، این را می‌گویم که آقای وزیر مشاور و قائم‌مقام نخست‌وزیر در سازمان برنامه بیاید و بگوید دروغ است تا به اصطلاح این سم‌پاشی‌ها نشود من می‌خواهم مردم بشنوند آنچه در گوشی می‌گویند و دولت را مکلف می‌کند که بیاید و جواب بدهد (صحیح است) آقایان نمایندگان محترم گیلان چرا شما می‌خواهید در دلتان این را بدانید بگذارید تمام مردم بدانند که لازم بوده است می‌گویند برای سد دز تا این ساعت ۷ هزار میلیون ریال خرج شده می‌گویند پیمانکارش طرح‌کننده پروژه‌اش تصویب‌کننده پروژه‌اش خرج‌کننده همه آنها خود همین آقایان بوده‌اند مقامات رسمی صلاحیتدار تصویب نکرده از هزینه‌هائی که می‌شود مسئولین امر اطلاعی ندارند آقایان ۷۰۰ میلیون تومان یعنی بودجه ده‌ساله وزارت دادگستری آن وزارتخانه‌ای که در آنجا دیوان کیفری هست (صادق بوشهری ـ این حرفها صحیح نیست جناب آقای دکتر موسوی هرچه می‌گویند نباید منعکس شود) هرچه مردم می‌گویند باید اینجا گفته شود من این مسائل را طرح نمی‌کنم به عنوان سؤال چون به دولت ایمان دارم طرح می‌کنم به عنوان نطق قبل از دستور که بیایند جواب بگویند چرا نگویند؟ باید بیایند به این مسائل جواب بدهند مگر دیوان کیفر برای این است که یک کارمند بیچاره‌ای که بجای صندلی چوبی صندلی آهنی بخرد بهش بگویند تصرف غیرقانونی کرده تعقیبش کنید و تمام خانواده‌اش را به‌باد بدهند اما اگر این واقعه که ۷۰۰ میلیون تومان پول این مملکت را بدون اینکه آیا تصویب شده یا نشده است بیایند خرج بکنند پیمانکارش طرح‌کننده‌اش یکی باشد چرا نباید بگوئیم می‌گوئیم اصرار هم می‌کنیم باید بیایند جواب بدهند چه کرده‌اند، راجع به کشاورزی که یکی از وظایفشان است من چیزی نمی‌گویم، شاید، همین خیابانهای تهران است، مملکتی که می‌گویند کشاورزی است یک سیب سالم نمی‌توانید پیدا کنید، همه از بین رفته ما یک وقتی فریاد کشیدیم در مورد آذربایجان خودمان از دولت می‌خواستیم که بیائید و کاری بکنید که بازار خشکبار ما را در دنیای خارج ترکها نگیرند اما امروز طوری شده است که در حوزه آذربایجان بازار داخلی خودمان را گرفته‌اند، مسئول این کیست؟ (آقای مسعودی ـ آقای ضرغام) من از آقای آرامش خیلی متشکرم (دکتر شفیع امین ـمرد شریفی هستند) جنابعالی می‌فرمائید شریف هستند، مردی هستند که من به اطلاعشان ایمان دارم، به قدرت کارشان ایمان دارم ایشان را برای سازمان برنامه صالح‌ترین عنصر می‌دانم و از اینکه این مصاحبه را کرده‌اند و دنه‌هائی به دست ما داده‌اند کمال تشکر را دارم ولی از ایشان می‌خواهم بیایند توضیح بدهند ایشان می‌گویند ۳۲۰ میلیون تومان کسر داریم، اصلاً نمی‌دانم این کسر یعنی چه مگر سازمان برنامه دولت است؟ مگر برای حراست ثغور مملکت لازم است قشون داشته باشد دادگستری و دارائی داشته باشد که برای اینها مخارجی بخواهد و این مخارج ضروری باشد و آنوقت ۳۲۰ میلیون کسر داشته باشد، سازمان برنامه وظیفه‌اش این است که در حدود بودجه‌ای که دارد تعهد کند، پول خرج کند، چه کرده، چرا تعهدی کرده که ۳۲۰ میلیون امروز می‌گوید ما کسر داریم (یک نفر از نمایندگان ـ مربوط به گذشته است) البته مربوط به گذشته است ایشان چهار روز است آمده‌اند صحبت شخصی نداریم، خدا را گواه می‌گیرم در این مطلبی که می‌گویم نه از این مشاورین و نه از این پیمانکاران هیچکدام را نمی‌شناسم و همین نشناختن است که به من فرصت می‌دهد که در محظور اخلاقی نباشم و این مسائل را مطرح کنم ۳۲۰ میلیون کسر به محض اینکه این مسأله در میان مردم منتشر شده اسن شایعه را ایجاد کرده است که می‌خواهند مجدداً به این بهانه فرض بکنند، این دیگر دوش ملت ما نمی‌تواند سنگینی بار قرض جدید را تحمل بکند امیدوارم که این مقدمه برای این مطلب نبوده است، به هرحال من این مسائل را مطرح کردم و در اینجا بعرض آقایان رساندم برای اینکه با کمال حسن‌نیت است و برای این است که بیایند جواب بدهند اگر خاطی همه جداً تعقیب بشود و اگر چنانچه نبوده آنهائی که در پی این هستند زمینه‌ای برای گل‌آلود کردن آب و گرفتن ماهی ایجاد کنند دهنشان بسته شود. آقایان از دولتی که همانطور که گفتم رأی اعتماد به اتفاق آراء گرفته انتظار دارم و همچنین با ارادتی که به آقای آرامش دارم و شخص ایشان را مرد لایق و کارآمد می‌دانم همین انتظار را دارم وقتی برای پاسخ بیایند پاسخی ندهند که به عنوان اسقاط تکلیف و اسکات نمایندگان باشد من از او پاسخی می‌خواهم نه موسوی بلکه ملت ایران که به پشتوانه او او را انتخاب کرده، ملتی که قطار راه‌آهن در مقابل سرما و برف طاقت نیاورد ولی، آن مردم پابرهنه آمدند و رأی دادند، طوری جواب بدهند که آنها راضی باشند نه ما، افسوس که از دولت کسی نیست ولی من خطاب می‌کنم به ایشان می‌گویم بیائید برای اینکه خودتان را از آلودگیهائی که در پی شما است حفظ کنید به این مسائل جواب صریح بدهید، بیائید برای اینکه به احساسات ملتی که خیال می‌کند در میان شما دوستان کسی نیست که به احساسات او جواب بدهد جواب مثبتی بدهید تا مگر این شکاف و این نارضایتیهائی که ایجاد شده تا حدودی از آن کسته شود. (احسنت احسنت).
- اجرای مراسم تحلیف بوسیله سه نفر از آقایان نمایندگان
۴ـ اجرای مراسم تحلیف بوسیله سه نفر از آقایان نمایندگان
رئیس ـ وارد دستور می‌شویم، چند نفر از آقایان باید سوگند یاد کنند.
(در این موقع کلام‌الله مجید را با احترامات لازم به تالار جلسه آورد و عموم حضار تا پایان مراسم به تحلیف قیام نمودند)
رئیس ـ آقای خلعتبری
(آقای خلعتبری قسم‌نامه را به شرح ذیل قرائت و خود ایشان و آقای سرتیپ‌زاده به ترتیب در محل نطق قسم‌نامه را امضاء نمودند)
- ما اشخاصی که در ذیل امضاء می‌نمائیم خداوند را به شهادت می‌طلبیم و به قرآن قسم یاد می‌کنیم مادام که حقوق مجلس و مجلسیان مطابق قانون اساسی محفوظ و مجری است تکالیفی را که به ما رجوع شده است مهاامکن با کمال راستی و درستی و جد و جهد انجام بدهیم و نسبت به اعلیحضرت شاهنشاه متبوع، عادل، مفخم خودمان صدیق و راستگو باشیم و به اساس سلطنت و حقوق ملت خیانت ننمائیم و هیچ منظوری نداشته باشیم جز فواید و مصالح دولت و ملت ایران.
رئیس ـ آقای ساگینیان.
آقای ساگینیان (قسم‌نامه را به شرح ذیل قرائت و در محل نطق ذیل قسم‌نامه را امضاء کردند) من که در ذیل امضاء می‌نمایم خداوند را به شهادت می‌طلبم و در مقابل قرآن مجید به انجیل مقدس قسم یاد می‌کنم مادام که حقوق مجلس و مجلسیان مطابق قانون اساسی محفوظ و مجری است تکالیفی را که به ما رجوع شده است مهاامکن با کمال راستی و درستی و جد و جهد انجام بدهم و نسبت به اعلیحضرت شاهنشاه متبوع، عادل، مفخم خود صدیق و راستگو باشم و به اساس سلطنت و حقوق ملت خیانت ننمایم و هیچ منظوری نداشته باشم جز فواید و مصالح دولت ایران.
- اعلام تصویب نمایندگی آقایان سعید مهدوی و همایونی
۵ ـ اعلام تصویب نمایندگی آقایان سعید مهدوی و همایونی
رئیس ـ سه نفر از آقایانی که در موقع طرح گزارش شعبه نسبت به انتخاب آقای سعید مهدوی مخالفت کرده بودند آقایان مردوخـ آصف‌وزیری‌ـ دریانی بطوری که نوشته‌اند استرداد کرده‌اند مخالفت خودشان را اینطور نیست آقای مردوخ؟ (مردوخ ـ صحیح است) آقای مهدوی.
سعید مهدوی ـ بنده از مخالفت خودم نسبت به اعتبارنامه آقای همایونی صرفنظر کردم (احسنت ـ احسنت)
رئیس ـ بنابراین نمایندگی آقایان سعید مهدوی و همایونی تصویب می‌شود (مبارک است)
- قرائت صورت اعضاء و هیأت رئیسه کمیسیون‌ها
۶ ـ قرائت صورت اعضاء و هیأت رئیسه کمیسیون‌ها
رئیس ـ گزارش انتخابات اعضاء کمیسیون‌ها و اعضاء هیأت رئیسه کمیسیون‌ها به اطلاع مجلس می‌رسد.
(به شرح ذیل قرائت شد)
کمیسیون بودجه
آقایان: حریری، نیری، مهندس مقدم، اسدالله موسوی، سلطانی، محمدعلی مهدوی، کشاورزیان، مهندس والا، دکتر رفعت، جلیلی، محمدعلی مسعودی، یوسفی، صفاری، سالار بهزادی، دکتر طاهباز، بهمنیار، معرفت، آصف‌وزیری. کمیسیون برنامه
آقایان: قراگزلو، مهندس فیروز، دکتر کیان، موسوی ماکوئی، دکتر اعتبار، مهندس هدایت، ملک‌زاده آملی، دکتر معدل، رشیدیان، گرکانی، دکتر مظاهر، نعیمی اکبر، دکتر الموتی، دکتر جهانشاهی، صراف‌زاده، کیهان یغمائی، شادمان، مهندس جفرودی.
کمیسیون دارائی
آقایان: دکتر صاحب‌قلم، خسروپرویز، نصیری، ملکشاه ظفر، پردلی، سیداسدالله موسوی، دکتر متین، مهندس اردبیلی، بزرگ‌نیا، اردلان، مهدی لاری، حکیمی، صادق بوشهری، فلیکس آقایان، دکتر جهانشاهی، اسپهبدی، بهمنیار، شادلو.
کمیسیون دادگستری آقایان: دکتر تفضلی، فلسفی، بهبهانی، امیر بختیار، دکتر سعید حکمت، دکتر هدایتی، دکتر متین، معظمی، آیت‌الله‌زاده اصفهانی، نعیمی اکبر، دشتی، افتخار هشترودی، دکتر دادفر، دکتر موسوی امین، طهماسبی، آصف‌وزیری، باقرزاده، فخرطباطبائی.
کمیسیون کشور آقایان: میرهادی، آزمین، غضنفری، رستم امیر بختیار، دادخواه، مصطفوی نائینی، بیات، بزرگ‌نیا، قوام، نعیمی اکبر، گرکانی، فریور، صدر میرحسینی، اسمعیل اکبر، طهماسبی، محمود ذوالفقاری، شادلو، ایلخان.
کمیسیون فرهنگ آقایان: گرجی، کاظم مسعودی، دکتر عمید، طاهری، دکتر احمد امامی، علامه وحیدی، جعفری، دکتر شفیع امین، ایلخانی‌زاده، دکتر اسدی، دکتر حاتم، دکتر مجتهدی، دیهیم، اژدری، اسمعیل اکبر، محمد ذوالفقاری، معرفت، مهندس جفرودی.
کمیسیون بهداری آقایان: امیرلک، دکتر سنگ، دکتر اعتمادی، دکتر سیاح، دکتر دفتری، دکتر سعید حکمت، دکتر رفعت، دکتر شفیع امین، سردار پور گودرزی، دکتر مظاهر، دکتر مجتهدی، دشتی، دکتر نفیسی، قراچورلو، مصطفی ذوالفقاری، امیر عشایری، اسپهبدی، باقرزاده.
کمیسیون راه آقایان: مهندس مقدم، فلسفی، میرهادی، مجید ابراهیمی، علامه وحیدی، امیری، هاشمی حائری، مهندس والا، عزیز اعظم زنگنه، عامری، پورسرتیپ، فریور، مصطفی ذوالفقاری، دکتر موسوی امین، مهندس بهبودی، کیهان یغمائی، اسپهبدی، رامبد.
کمیسیون امور خارجه آقایان: امیدسالار، باقر بوشهری، مهندس فیروز، مهندس سعید هدایت. دکتر سیاح، سیداسدالله موسوی، دکتر خلیل ضیائی
هوشنگ مقدم، عزیز اعظم زنگنه، دکتر اقبال، سنندجی، قاسم مسعودی، محمودی، خزیمه‌علم، دکتر اصلان افشار، مرتضی حکمت، دکتر صدری، مرآت اسفندیاری.
کمیسیون کشاورزی آقایان: کاظم مسعودی، امیدسالار، غضنفری، مهندس کیا، خلعتبری، مجید ابراهیمی، مهندس دهستانی، عباسی، برومند، موسوی معین‌زاده، کدیور، عابری، قراچورلو، صدر میرحسینی، یارافشار، صمصام، توسلی، مرتضی حکمت.
کمیسیون تحقیق سئوالات آقایان: خسروپرویز، فلسفی، نصیری، طاهری، هیراد، سرتیپ‌زاده، مهندس دهستانی، هوشنگ مقدم، آیت‌الله‌زاده، اصفهانی، عامری، عماد تربتی، افتخار هشترودی، فلیکس آقایان، دیهیم، سالار بهزادی، عرب‌شیبانی، امام مردوخ، شمس.
کمیسیون انحصارات و گمرکات آقایان: نیری، مهندس مقدم، امیرلک، محمدعلی مهدوی، علامه وحیدی، موسوی ماکوئی، حسن بیات، دکتر رفعت، کریم اهری، ریگی، فولادوند، کورس، عبدالمجید بختیار، دکتر جهانشاهی، علی وثوق، صمصام، امام مردوخ، شمس.
کمیسیون بازرگانی آقایان: دریانی، بوشهری، خسروپرویز، طاهری، سلطانی، یوسف هاشمی، بزرگ‌نیا، ایلخانی‌زاده، مبارکی، لاری، کورس، ریگی، فلیکس آقایان، اژدری، دکتر الموتی، شادمان، شمس، زنوزی.
کمیسیون پست و تلگراف آقایان: صمیمی، دره‌شوری، قراگزلو، همایونی، امیری، دکتر نواب، حسن بیات، ملک‌زاده، مبارکی، پورسرتیپ، فریور، شرعی، مصطفی ذوالفقاری، دکتر اصلان افشار، مشار، کیهان یغمائی، جلیلوند، پزشکی.
کمیسیون نظام آقایان: آزمین، صمیمی، غضنفری، پردلی، همایونی، سرتیپ‌زاده، هاشمی حائری، ملک‌زاده، عباسی، شرعی، دشتی، گرکانی، عبدالمجید بختیار، صدر میرحسینی، سعید مهدوی، شادلو، امام مردوخ، امیر عشایری.
کمیسیون امور استخدام آقایان: گرجی، دکتر صاحب‌قلم، دکتر اعتمادی، دادخواه، مصطفوی نائینی، سلطانی، دکتر متین، دکتر معدل، مهندس دهستانی، اردلان، موسوی معین‌زاده، شرعی، دیهیم، دکتر دادفر، مهندس بهبودی، رامبد، بهمنیار، پزشکی.
کمیسیون امور اجتماعی و کار آقایان: قراگزلو، دکتر سنگ، دکتر تفضلی، دکتر نواب، رستم امیر بختیار، دکتر دفتری، مهندس والا، برومند، سردار گودرزی، محمدعلی مسعودی، قاسم مسعودی، ریگی، دکتر دادفر. اکبر، دکتر موسوی امین، جلیلوند، پزشکی، دکتر صدری.
کمیسیون همکاری مجلسین آقایان: نصیری، بهادری، بوشهری، هیراد، خلعتبری، اللهیار صالح، جعفری، قریشی، دکتر شفیع امین، عماد تربتی، سنندجی، محمدعلی مسعودی، صفاری، جمال اخوی، محمودی، شادلو، زنوزی، فرامرزی.
کمیسیون محاسبات آقایان: امیدسالار، هیراد، کریم اهری، کدیور، مشار، توسلی.
کمیسیون عرایض آقایان: کاظم مسعودی، دادخواه، کشاورزیان، پورسرتیپ، صادق بوشهری، امیر عشایری.
هیأت رئیسه کمیسیون‌ها: کمیسیون بودجه آقای محمدعلی صفاری رئیس آقایان یوسفی‌ـ بهمنیار نواب رئیس آقای مهندس والا مخبر آقایان کشاورزیان‌ـ آصف‌وزیری منشی کمیسیون برنامه آقای دکتر جهانشاهی رئیس
آقایان دکتر کیان‌ـ دکتر اعتبار نواب رئیس
آقای دکتر الموتی مخبر
آقای کیهان یغمائی‌‌‌ـ مهندس فیروز منشی
کمیسیون دارائی
آقای اسدالله موسوی رئیس
آقایان دکتر صاحب‌قلم‌ـ شادلو نواب رئیس
آقای دکتر متین مخبر
آقایان مهندس اردبیلی‌ـ پردلی منشی
کمیسیون کشور
آقای رستم امیر بختیار رئیس
آقایان دادخواه‌ـ مصطفوی نائینی نواب رئیس
آقای گرکانی مخبر
آقایان: اسمعیل اکبر‌ـ شادلو منشی
کمیسیون امور خارجه
آقای سنندجی رئیس
آقایان دکتر اصلان افشار‌ـ محمودی نواب رئیس
آقای مرآت اسفندیاری مخبر
آقایان قاسم مسعودی‌ـ مرتضی حکمت منشی
کمیسیون بهداری
آقای دکتر نفیسی رئیس
آقایان دکتر شفیع امین‌ـ دکتر سعیدحکمت نواب رئیس
آقای دکتر دفتری مخبر
آقای دکتر رفعت منشی
کمیسیون گمرکات و انحصارات
آقای علامه وحیدی رئیس
آقایان دکتر رفعت‌ـ امیرلک نواب رئیس
آقای موسوی ماکوئی مخبر
آقایان ریگی‌ـ بیات منشی
کمیسیون صنایع و معادن
آقای حریری رئیس
آقایان دکتر ضیائی‌ـ قوامی نواب رئیس
آقای قاسم مسعودی مخبر
آقایان مرتضی حکمت‌ـ یغمائی منشی
کمیسیون پست و تلگراف و تلفن
آقای حسن بیات رئیس
آقایان دکتر اصلان افشار‌ـ صمیمی نواب رئیس
آقای کیهان یغمائی مخبر
آقایان امیری‌ـ پزشکی منشی
کمیسیون امور اجتماعی و کار
آقای دکتر محمدحسین موسوی رئیس
آقایان دکتر دادفرـ اسمعیل اکبر نواب رئیس
آقای دکتر تفضلی مخبر
آقایان سردار پور گودرزی‌ـ ریگی منشی
کمیسیون محاسبات
آقای امیدسالار رئیس
آقای حسنعلی هیراد نایب رئیس
آقای توسلی مخبر
آقای کدیور منشی
کمیسیون عرایض
آقای صادق بوشهری رئیس
» کاظم مسعودی نایب رئیس
» کشاورزیان مخبر
» امیر عشایری منشی
رئیس ـ کمیسیون‌هائی که هیأت رئیسه خود را انتخاب نکرده‌اند در اولین فرصت کمیسیون را تشکیل بدهند و هیأت رئیسه خود را انتخاب کنند، آقای دکتر معدل
دکتر معدل ـ بنده از کمیسیون امور استخدام استعفاء کردم تقاضا می‌کنم دستور بفرمائید ثبت شود.
رئیس ـ آقای کاظم مسعودی
کاظم مسعودی ـ بفرمائید جلوی اسم من کلمه سید را اضافه کنند بنویسند سیدکاظم مسعودی.
رئیس ـ آقای مهندس اردبیلی
مهندس اردبیلی ـ نظر به اینکه انتخابات کمیسیون‌ها در غیاب بنده انجام یافته است و بنده در هیچیک از این دو مسأله تخصص ندارم لذا از هر دو کمیسیون استعفاء می‌کنم.
رئیس ـ بسیار خوب ولی باید بنویسید.
- تقدیم یک فقره سئوال بوسیله آقای دکتر الموتی
۷ـ تقدیم یک فقره سئوال بوسیله آقای دکتر الموتی
رئیس ـ آقای دکتر الموتی
دکتر الموتی ـ سئوالی است راجع به راه رودبار و الموت تقدیم می‌کنم.
- تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
۸ ـ تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
رئیس ـ فعلاً کاری نداریم، امروز می‌خواستم به اطلاع آقایان برسانم که در جلسه آینده انتخاب دو نفر ناظر اندوخته اسکناس، دو نفر برای شورای عالی نفت و یک نفر برای بیمه‌های اجتماعی در دستور است و این کار جزء دستور روز سه‌شنبه گذارده می‌شود که آقایان اقدام به انتخاب فرمایند. جلسه را ختم می‌کنیم، جلسه آینده روز سه‌شنبه خواهد بود.
(مجلس ساعت ده و پنجاه دقیقه صبح ختم شد)
رئیس مجلس شورای شورای ملی ـ رضا حکمت