مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ فروردین ۱۳۲۱ نشست ۴۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
دوره سیزدهم قانونگذاری
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۱۳
جلسه: ۴۰
صورت مشروح مجلس روز یکشنبه ۲۰ فروردین ماه ۱۳۲۱
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- سؤال آقای روحی و جواب آقای وزیر جنگ
۳- پیشنهاد عده‌ای به مجلس جهت انتخاب کسری اعضا دیوان محاسبات
۴- سؤال آقای طوسی راجع به صدور کتیرا و جواب آقای وزیر پیشه و هنر
۵- بیانات آقای صفوی و اظهارات آقای وزیر دارایی راجع به خواربار
۶- تصویب استوارنامه آقای فرمانفرماییان
۷- اخذ رأی جهت انتخاب اعضاء و کمیسیون‌ها
۸- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس یک ساعت و سه ربع پیش از ظهر به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید.
صورت مجلس روز یکشنبه ۱۶ فروردین ماه را آقای (طوسی) منشی خواندند. (اسامی غائبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده:
غائبین بی‌اجازه- آقایان: تولیت، نواب یزدی، ریگی، مکرم افشار، یمین اسفندیاری، اکبر، نراقی، یاراحمدی، فاطمی، شیرازی، دکتر ادهم، دبستانی، آصف، امیر تیمور، تهرانچی، صادق وزیری، دشتی، همراز، منشور)
- تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس- در صورت مجلس نظری نیست (گفته شد- خیر) صورت مجلس تصویب شد.
- سؤال آقای روحی و جواب آقای وزیر جنگ
۲- سؤال آقای روحی و جواب آقای وزیر جنگ
آقای روحی از آقای وزیر جنگ سؤالی داشتند.
روحی- به طور کلی در هر تحول و تغییر و تبدیلی یک غلیان و جوششی در افکار جامعه پیدا می‌شود که در کشور ما هم وجود پیدا کرد و امروز خوش‌وقتم که بحمدالله آن جوشش فرو نشسته است و رفته رفته ما هم بایستی با آرامش و آسایش به اصول گذشته خودمان برگشت کنیم و بتوانیم قوایم کشور را از هر جهت از جهت امنیت و اقتصاد و جهات دیگر پایدار و نیرومند کنیم جای تردید نیست که همین گذشته که برخی ناراضی از آن هستند و البته شاید هم حق داشته باشند بسی سازمان‌ها و بنگاه‌ها و مؤسسات در این کشور به پا آمد که نباید منکر بود که اگر آن مؤسسات و کارخانه‌ها را نداشتیم امروز کفش هم جیره‌بندی بود لباس هم جیره‌بندی بود و در پرتو این کارخانه‌ها امروز ما می‌توانیم بسی از نیازمندی‌های خودمان را از خارج رفع کنیم و احتیاج نداشته باشیم پس باید گفت اینها خدماتی بود که به این کشور شده و باید اینها را نگاه داریم بشر که به دنیا می‌آید با یک نواقصی و معایب اخلاقی پا به جهان می‌گذارد همان طور که محدود است خوبی‌های او شاید بدی‌هایش بسیار باشد هیچ نمی‌شود کسی منقصت اخلاقی نداشته باشد ولی باید آن منقصت را دید باید دید که آیا آنچه که شده است با آنچه که نقصی در او بوده است برابر است البته ما از حیث منقصت فزونی داریم برای این که باید باور کرد که این مملکت پانصد سال از حیث فکر و کار و از حیث عمارات و کارخانه‌جات جلو آمده و ما هم از دولت هیچ انتظار نداریم که آنچه داریم علاوه شود پس باید گفت آنچه که داریم باید حفظ کنیم و نگاه داری کنیم و استفاده کنیم یکی از آن سازمان‌های مهم ارتش ما است البته می‌دانیم که عایدات کشور سالیان دراز صرف پایداری ارتش شده بود و در پناه همین ارتش بود که امنیت عدم‌النظیری در ایران بود که در دنیا سابقه نداشت و هیچ جای جهان به آرامش و آسایش افراد کشور ما نبودند کشاورزان گوسفند و گاوشان در بیابان‌ها می‌چرید و همه با کمال آزادی کار می‌کردند این در پناه ارتش بود البته می‌دانم همه چیز در دنیا نقص دارد ولی باید سعی کنند که مرتفع شود دولت مجرب آن کسی است وزیر لایق آن مردی است که بتواند آن نقص را اصلاح کند و براندازد بنده حالا اینجا از آقای وزیر جنگ که ایشان یکی از افسران لایق و میهن پرست و تحصیل کرده هستند و علاقه تام هم دارند به اوضاع ارتش زندگی خودشان و فداکاری پدرشان که در حقیقت می‌توان گفت که فدیه داد و نام بلند از خودش به جای گذاشت و یک فرزند برومند برای این مملکت گذاشت ایشان هم بایستی سعی کنند و فداکاری و کوشش کنند این ارتش سبک صورت پایدار و اساس بماند که برای اساس کشور مفید باشد و نسل آینده کشور را هم صیانت کند نگاه داری کند در سایر بنیه اقتصادی کشور بنده خواستم به طور کلی از آقای وزیر جنگ سؤال کنم که وضعیت فعلی ارتش چیست الآن چه صورت دارد ما لشکر تیپ هنگ داریم؟ تشکیلات ما چیست این را برای اطلاع همکاران محترم من و برای اطلاع جامعه در اینجا بیان بفرمایند و توضیح بدهند که وضعیت فعلی ارتش به چه صورت است بنده کار ندارم که ما شاید یک دسته افسر وظیفه نشناس داشتیم که بایستی به محاکمه خوانده شوند ولی در مقابل هم بنده اینجا اقرار می‌کنم که جمعی افسران لایق و میهن پرست واقعاً علاقه‌مند به کشور در مملکت ما هست و هنوز اشخاصی هستند که علاقه دارند ایمان دارند که این کشور باید نیرومند باشد باید قوی باشد اگر امروز دنیا به ما مجال این را نداد دلیل بر این نیست که از مجال آینده استفاده نکنیم ما باید در نظر بگیریم سعی کنیم همین طور که کشور از سه هزار سال پیش از این با فقد نیرو و قدرت می‌ایستاده امروز هم ایستادگی کند. (صحیح است) و امروز هم بایستی نیرو و ارتش ما به دست مردمانی باشد که رؤسا و افسران آنها کسانی باشند برای خدمت به کشور برای خدمت به جامعه نه برای مال و حقوق جانفشانی و خدمت کنند (صحیح است) عرض کنم گفته شد در این اواخر در وسط سال جریانی که هیچ کس ترصد نداشت یک مرتبه در ارتش یک کارهایی صورت گرفت به این معنی که جمعی از افسران را متقاعد کردند و جمعی را از خارج آوردند که به عقیده بنده صورت قانونی نداشت اولین کاری که باید وزارت جنگ فعلی کند این است که تشکیلات وزارت جنگ فعلی را قانونی کنند و سازمان ارتش تکیه به قانون داشته باشد. قانون یعنی رفاهیت جامعه قانون یعنی چیزی که در پرتوش مساوات و برابری و برادری را در کشور محفوظ دارد جزء این اصل ما نمی‌توانیم برسیم به آن چیزی که کمال مطلوب و ایده‌آل و آرمان ما است این تغییرات در وسط سال داده شده و به یک عده از افسران رتبه داده‌اند این روی چه قاعده است اگر بنا باشد به افسران ترفیعاتی داده شود یا باید در اول سال باشد و یا این که در مقابل جانفشانی و خدمات عدم‌النظیری که از طزف افسری به عمل آمده باشد که می‌توان یک نفر سرهنگ را به درجه سپهبدی هم نایل ساخت و البته باید پاداشی داد زیرا خدمت کرده است به کشور و باید تشویق شود ولی بی‌جهت و بی‌سبب یک افسری را متقاعد کردن و یا افسری را درجه دادن در وسط سال مطابق هیچ قانونی نیست و به عقیده بنده این ترتیب یک قدری خوشایند نیست و بایستی دقت بیشتری در این باب به عمل آید. عرض دیگر بنده که البته همه آقایان مخصوصاً همکاران من نمایندگان فارس، کرمان، خوزستان، بلوچستان، یزد و اصفهان به خوبی مسبوق‌اند که ما چندین لشکر دست نخورده در آنجاها داشتیم یکی در بلوچستان یکی در فارس یکی در اصفهان که به اینها هیچ تعرضی نشد و در ماجرا و جنجالی وارد نشدند و با بودن این لشکرها باز ناامنی پیش آمده علت ندارد که با بودن یک لشکر در فارس ناامنی در آنجا باشد البته باید کسانی که می‌خواهند به زیان جامعه و امنیت کار کنند باید آنها را خرد کرد از میان برداشت باید مردم آسایش داشته باشند الان اینجا چندین تلگراف هست یکی هم پیش بنده است که همین دیروز به خاک پای همایونی عرض کرده بودند که می‌گویند بلوچ‌ها در جیرفت و رودبار و کرمان آسایش را از مردم سلب کرده‌اند و با بودن یک لشکر معقول نیست این عملیات واقع شود اینها اگر در جای خودشان هستند حرکت کنند پا شوند بروند و با یک افسر لایق اقدام کنند و این وضعیت ناامنی را از صفحات جنوب براندازند واقعاً این بدترین لطمه‌ای است که به بنیان اقتصادی ما وارد می‌شود ما فردا مالیات خودمان را هم نمی‌توانیم جمع کنیم باید از هر جهت وضع لشکری مورد مطالعه واقع شود اگر منقصی دارد تکمیل کنند و حال آن که من در این لشکرهای چهارگانه نقصی نمی‌بینم دیگر موضوع نظام وظیفه بود آقایان همکاران بنده در روزهای اول فرمودند که نظام وظیفه قانونش نواقصی دارد و باید قانونش را عوض کنند و قانون آن را اصلاح کنند (صحیح است) و الّا کشور بدون نظام وظیفه زندگی نمی‌تواند بکند (صحیح است) قانون خراب است اصلاح کنید سربازخانه خراب است اقدام کنید افسران خراب دارید از میان ببرید ولی بالاخره کشور تکیه گاه می‌خواهد جوانان ما باید ورزیده شوند بنده این را از این هیئت محترم دولت که همه از عناصر فعال هستند تقاضا می‌کنم سعی کنند بنشینند یک قانون اصلاح شده تهیه کنند و به مجلس شورای ملی بیاورند و پایه نظام وظیفه را بر اساس محکمی بنا کنند موضوع دیگر بودجه امسال ارتش را بنده دیدم که مبلغی بر سال‌های پیش علاوه شده و شاید از شماره پارسال هم کاسته شده است و تصور می‌کنم بیشتر اضافه حقوق مورث این وضعیت و این اضافه شده است که حقوق افراد دو چندان شده این البته موجب اضافه می‌شود ولی می‌خواستم توضیح بفرمایند که سازمان این ارتش چیست به چه ترتیب است؟ چه در نظر دارند؟ می‌خواهند چه کنند؟ لشکرها را به چه ترتیب سازمان می‌دهند افراد چقدر لازم دارند و این بودجه بالاخره صرف چه قسمت از کار ارتش می‌شود. دیگری دبیرستان‌ها و دبستان ارتش بود که بنده خیلی میل دارم اصلاح شود و توجه بیشتری به آنها بشود ما در این چند سال اخیر خیلی میل داشتیم افسر بیرون بدهیم بی آن که لیاقت آنها را بسنجیم و میزان معلومات آنها را در نظر بگیریم یک افسر اگر صاحب معلومات خوب نباشد و نادان باشد زیان‌آور است مخصوصاً عرض می‌کنم باید در مراتب درس اینها دقت بیشتری بشود و در امتحانات‌شان سخت‌گیری زیاد بشود که بالاخره یک افسر دانا و میهن پرست و دلسوز به جامعه تحویل بدهند نه این که یک ورقه دستش بدهند و یک پاگون روی دوشش و بیاید بنای زورگویی را بگذارد و اسباب بدبختی مردم بشود در این قسمت هم باید توجهات لازم بشود و خیلی دقت بیشتری لازم دارد. الان یک نفر از آقایان وکلا یک یادداشتی به بنده نوشته‌اند که من یادآور شوم و به آقای وزیر جنگ عرض کنم و توجه‌شان را به این قسمت جلب کنم که سعی بفرمایند در داخله وزارت جنگ در نتیجه یک دسته بندی‌هایی یک کارهای نابهنگام صورت نگیرد که اینها به زیان جامعه است ما باید در درجه اول ثابت کنیم وحدت ملی و قدرت و اتحاد مردم را. ما اگر در مقابل این جریان دنیا به اتحاد و یگانگی ایستادگی کنیم سرفرازی خود را ثابت کرده‌ایم و بلندنظر خواهیم بود و الّا اگر تفرقه باشد و هر کس چند نفر را دور خودش جمع کند برای کشور خوب نیست و من این کارها را برای کشور سودمند نمی‌دانم. در پایان اظهارات باز هم عرض می‌کنم که افتخاری که ما و همکاران خودمان داریم به افسران لایق و میهن پرستی است که هنوز در وزارت جنگ ایران وجود دارند و ما امیدواریم با بودن آقای وزیر جنگ که از افسران لایق و تحصیل کرده هستند افسران لایق و توانایی بیایند که کشور ما از حیث ارتش همان موقع و اهمیتی را که در دوره تاریخ و جهان دارا بوده دارا شود.
وزیر جنگ (سرلشکر جهانبانی)- بنده از نماینده محترم آقای روحی که نسبت به بنده ابراز حسن نظر فرمودند تشکر می‌کنم. سؤالاتی که آقای روحی ایراد فرموده‌اند به بنده فرصت و اجازه می‌دهد که در ضمن جواب‌گویی به آنها در اطراف پاره‌ای مطالب دیگر هم توضیحات مختصری بدهم تا چگونگی وضعیت ارتش در نظر مردم و نمایندگان محترم واضح و روشن گردد. پیدایش ارتش ایران به صورتی که آقایان در روزهای سوم اسفند با آن آشنایی پیدا کرده‌اند تقریباً از بیست سال پیش آغاز می‌گردد و در آن ایام ناامنی عجیبی در سر تا سر کشور حکم‌فرما بود که به قیمت خون صدها افسر و هزاران سرباز رشید و وظیفه‌شناس برطرف گردید. در حین انجام وظیفه مهم ارتش جوان ما برای درمان اصلی خود که عبارت از دفاع ملی باشد آماده می‌شد ولی از یک طرف راهی که برای نیل به این مقصود می‌پیمودیم کاملاً صحیح نبود و از طرف دیگر ارتش هنوز به حدی نرسیده بود که بتواند از عهده انجام این وظیفه خطیر برآید. چه برای جنگ‌های کنونی هر ارتش نیازمند فرماندهی لایق و اسلحه و ادوات و ساز و برگ مکمل جدید و به ویژه قابلیت و سرعت حرکت فوق‌العاده که ارتش هنوز برای آن تجهیز و مهیا نشده بود و البته چنین ارتش نمی‌بایستی توقعات زیادی داشته باشیم. حتی ارتش‌های نیرومندی هم که مدت‌ها آماده کارزار شده بودند در اثر عملیات برق‌آسای هواپیمایی و نیروهای موتوریزه و مکانیزه که از مختصات جنگ جدید است قسمتی غافل‌گیر و نابود شدند که فرض آن هم محال می‌نمود. ارتش که دچار چنین طوفان مهیبی بشود اگر خود را آماده مقاومت با آن ننموده باشد طوری از هم می‌پاشد که هر عنصر آن مانند پرکاهی به باد فنا می‌رود و تزلزل روحی افسران و افراد آن را به قسمی فرا می‌گیرد که دیگر فداکاری و جان بازی بعضی عناصر رشید و از جان گذشته هم بیهوده و بی‌ثمر می‌شود. نظر به همین جهات بود که بنیاد نوساز ارتش ما نیز مانند بسیاری از ارتش‌های کهن سال در برابر این طوفان مهیب از هم گسیخته و متلاشی شد. برخلاف تصور بعضی‌ها که وقایع جنگ را با نظر سطحی و از محیط امن و امان می‌نگرند فرماندهان ارتش هم که در معرض این طوفان واقع شدند جملگی مقصر و مستوجب مجازات شدید نیستند بلکه بعضی در انجام وظیفه خود پایداری و فداکاری کرده‌اند و بالعکس برخی دیگر بودند که با مشاهده تفرقه و پراکندگی واحدهای تحت فرماندهی خود را نخواستند یا نتوانستند دست از جان شیرین شسته و مرگ شرافتمندانه را بر زندگانی نامطلوب ترجیح بدهند. چند نفری هم بودند که خیانت کردند و البته به مجازات شدید رسیده و خواهند رسید. تشخیص این که هر یک از افسران جزو کدام یک از طبقات بالا باید محسوب شوند و چه مجازاتی برای مقصرین تعیین گردد به عهده شورای عالی نظام و دادگاه ارتش می‌باشد. اما وضعیت فعلی ارتش که موضوع سؤال اول نماینده محترم می‌باشد این است که پس از گذشتن طوفان و برقراری حسن روابط و آرامش با جد و جهد و کوشش وافری ارتش لشکرهای از بین رفته خود را دوباره تشکیل داده و واحدهای زیان دیده را تجهیز و تقویت می‌نماید. از طرف دیگر به واسطه هرج و مرج و اغتشاشی که در اثر حوادث اخیر در سراسر کشور رخ نموده مأموریت اصلی و عمده ارتش ما فعلاً اعاده امنیت و انتظامات است تا در سایه آن چاره‌جویی سایر امور از هم گسیخته کشور امکان پذیرد. البته این هم کار آسانی نیست زیرا برخلاف رویه همه جا که در موقع خطر و تنگ‌دستی مردم همه با هم متحد و متفق شده در راه سعادت و نجات کشور می‌کوشند در اینجا نفاق و دوییت بین مردم شدت یافته و بی‌جهت به جان یکدیگر افتاده‌اند و چه از طریق تهمت و دشنام و چه از راه غارت‌گری و برادر کشی دامنه هرج و مرج و شرارت را روز به روز بیشتر توسعه می‌دهند. چنان که نیروی امنیه ما با وضعیت امروزه دیگر قادر بر جلوگیری از یاغیان و آشوب طلبان و غارت‌گران خارج شهرها نبوده و مانند بیست سال پیش این مأموریت باز هم به عهده ارتش محول و مشغول اجرای آن هم شده است و موفقیت‌های شایانی هم حاصل نموده است. کار امنیه فعلاً منحصر به اجراییات وزارت دادگستری و وزارت کشور و ارتباط بین پادگان‌های ارتش می‌باشد. در خصوص اخراج و بازنشستگی عده‌ای از افسران و وارد کردن عده‌ای دیگر به خدمت که موضوع سؤال دوم نماینده محترم دولت است اقدام به این کار برای این بوده که جمعی از افسران مطابق قانون به واسطه رسیدن موعد بازنشستگی متقاعد شده‌اند تا محلی برای ترقی و پیشرفت کادرهای جوان و لایق پیدا بشود بعضی هم مطابق قانون آبان ۱۳۲۰ بازنشسته شده‌اند و این رویه طبعاً باید ادامه پیدا کند. برخی از افسران تحصیل کرده و لایق هم که سابقاً در اثر سوء‌تفاهماتی از خدمت کناره‌گیری کرده یا اخراج شده بودند نظر به احتیاج مبرمی که در این موقع به وجود ایشان داشتیم دوباره به خدمت احضار شدند و حتی چند نفر از این افسران که حقوق یا درآمدشان در خارج بهتر و بیشتر بود نظر به فرط علاقه‌ای که به حرفه سربازی و خدمت‌گذاری کشور داشتند به طیب خاطر از منافع خود چشم پوشیدند. در باب وضعیت لشکرهای فارس و کرمان و بلوچستان که سؤال سوم نماینده محترم مربوط به آنها است با استفاده از این سؤال لازم می‌دانم وضعیت تمام واحدهای ارتش را به استحضار نمایندگان محترم برسانم. چون در اثر تجربیات این مدت به ویژه بندهای وقایع اخیر معلوم شد از معایب عمده ارتش ما یکی این بود که مدارس نظامی در انتخاب محصلین و گذرانیدن ایشان از امتحانات مربوطه دقت کامل نمی‌کردند زیرا در اثر توسعه روز افزون ارتش نیازمندی به افسر به اندازه‌ای بود که دیگر مجال تشخیص خوب از بد باقی نمی‌ماند و به همین جهت عناصر فاسدی داخل ارتش شدند که انجام مقاصد سوء خود را بر انجام وظیفه سربازی مقدم می‌شمردند. این قبیل افسران از خانواده بزرگ ارتش برچیده می‌شوند و در انتخاب افسران جدید دقت به سزایی معمول می‌گردد. عیب بزرگ دیگر تشکیل نشدن یا به کار نیفتادن اداراتی بود که بایستی عهده‌دار تهیه و تدارک لوازم زندگانی و وسایل رزمی ارتش باشند و به وجود نیامدن عناصری که بتوانند این وسایل را مخصوصاً هنگام نبرد به موقع و به سرعت به واحدها برسانند. همچنین ادارات دیگری که در حسن جریان این کارها بایستی مراقبت و نظارت دایمی داشته باشند به این واسطه در سازمان جدید وزارت جنگ این ادارات ایجاد و تکمیل شدند و وظایف آنها معلوم و روشن گردید. در سازمان داخلی لشکرها نیز عواملی از این ادارات منظور و از نظر افزایش چالاکی و قابلیت حرکت تیپ‌های مختلطی قائل شدیم که با داشتن وسایل لازم بتوانند مانند واحد بزرگی داخل عملیات بشوند به این ترتیب نه لشکری که امروز برای امنیت نقاط مختلف کشور در نظر گرفته شده‌اند هر یک بنا بر وسعت و اهمیت منطقه خویش مرکب از دو یا سه تیپ مختلط می‌باشند. از بین لشکرهای جدید یکی لشکر خراسان است که با سرعت شایان توجهی مأموریت خود را در سرکوبی اشرار و برقراری امنیت آن حدود انجام می‌دهد و در عین حال مشغول تشکیل تیپ‌های خود در مشهد و تربت جام و بجنورد است دیگری لشکر سه است که یک تیپ آن فعلاً در اردبیل با کمال جدیت به امنیت آن ناحیه اشتغال دارند و تیپ‌های دیگر آن یک تیپ در تبریز و یک تیپ در رضاییه نیز به زودی تشکیل خواهند گردید. اما راجع به لشکرهای خوزستان و فارس و کرمان که فرمودند هیچ گونه زیانی ندیده است این طور نیست. چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار. لشکرهای ۵ خوزستان و ۶ فارس و ۷ کرمان و مکران نیز که قوای آنها بالنسبه سالم مانده بود تیپ‌های خود را در مناطق معین برقرار نموده و به تکمیل آنها پرداخته‌اند که به زودی برای قلع و قمع اشرار جدید دست به کار شوند. لشکرهای کردستان و کرمانشاه و اصفهان نیز نظیر همین وظایف را در مناطق مربوط به خود انجام می‌دهند. در مرکز هم علاوه‌بر دو لشکر پادگان تهران دو تیپ مستقل سوار و میکانیزه به عنوان ذخیره تشکیل شده است که در موقع لزوم بتوان لشکرهای دیگر را سریعاً به آنها تقویت نمود. نظر به این که در طی حوادث اخیر اسلحه و وسایل و حتی سربازخانه‌های بعضی از لشکرهای خارج از بین رفته و خراب شده و یا زیان دیده است. از این رو در واقع باید تمام کارها را از نو شروع کرد و برای سرعت پیشرفت این کارها مخصوصاً نیازمند حسن مساعدت نمایندگان محترم هستم و همچنین انتظار داریم که از طرف دول متحد و دوست ما در تشکیل وسایل از دست رفته و تقویت لشکرها همراهی مادی و معنوی بشود. راجع به سؤال چهارم نماینده محترم دایر بر این که وزارت جنگ در آینده نسبت به نظام وظیفه چه نظری دارد، چون اساس قدرت و توانایی ارتش ملی بر روی نظام وظیفه است وزارت جنگ جزء استحکام و مبانی و حسن جریان خدمت وظیفه نظر دیگری نمی‌تواند داشته باشد (جمعی از نمایندگان- قانون آن باید اصلاح شود) همین طور است که می‌فرمایید قانون آن اصلاح می‌شود. همان طوری که تمام ملل متمدن دنیا تشخیص داده‌اند مردم هر کشور باید طبعاً در دفاع ملی شرکت داشته باشند. چه امروز دیگر دور از عدالت و منطق است که خدمت سربازی را فقط به طبقه رعیت و دهقانان تحمیل نموده و شهرنشینان و پیشه‌وران را از انجام این خدمت معاف سازند. از طرف دیگر تشکیل ارتش از افراد داوطلب هم مستلزم هزینه گزافی است که درآمدهای ملی ما کفاف آن را نمی‌کند. پس صلاح و صرفه ارتش و کشور ما در این است که نظام وظیفه باقی و پایدار بماند منتهی باید کمال دقت بشود که در اجرای این قانون مزاحمت حال مردم را فراهم نکنند. به همین جهت وزارت جنگ از چندی پیش مشغول بررسی قانون نظام وظیفه مصوبه ۱۳۱۷ و اسلوب اجرای است و در نتیجه دو اصل زیر را اتخاذ نموده است.
اولاً- پیشنهاد حذف بعضی از مواد قانون نظام وظیفه ۱۳۱۷ راجع به معلولین و متکلفین که بیشتر اشکالات و تعدیات از همین مواد ناشی شده است و قایل شدن مواد دیگری به جای آنها. طرح قانونی این تغییرات (چنانچه آقایان هم اشاره فرمودند) تهیه و تقدیم می‌شود و وزارت جنگ انتظار دارد که نمایندگان محترم از لحاظ رفع این مزاحمت‌ها و رفاهیت حال مردم تصویب آن را با حسن نظر تلقی نمایند.
ثانیاً- توسعه و تکمیل حوزه‌های فرعی سربازگیری برای این که مشمولین مناطق مختلف را حتی‌الامکان در همان محل خودشان معاینه کرده و پس از تشخیص قابلیت سربازی در همان جا لباس و جیره به آنها داده و روانه سربازخانه‌های مربوطه بنمایند. به این ترتیب کسانی که باید مطابق قانون از خدمت وظیفه معاف شوند دیگر مثل سابق مجبور نخواهند بود که از کار و پیشه خود دست برداشته مسافات طولانی را برای آمدن به مراکز سربازگیری بپیمایند و بعد با اشکالات زیادی موفق به گرفتن ورقه معافیت بشوند و چون ورقه معافیت آنها در همان محل داده داده خواهد شد البته با این رویه به امور کشاورزی هم لطمه و زیانی وارد نخواهد آمد. راجع به سازمان و بودجه سال نو ارتش که موضوع سؤال آخر نماینده محترم است آنچه مربوط به سازمان کلی ارتش بود در پاسخ سؤال سوم به عرض رسید و تکرار آن را لازم نمی‌دانم اما راجع به بودجه نظر به وسعت مملکت و مسافات طولانی که نواحی مختلف آن را از هم جدا می‌کند برای برقراری و حفظ امنیت داخلی قوایی در حدود صد و بیست هزار نفر در نظر گرفته شده و بودجه آن هم با توجه به اوضاع مالی دولت و رعایت کمال صرفه جویی در حدود یک هزار و پنجاه میلیون ریال برآورد شده بود. گر چه این رقم به اولین نظر گزاف جلوه می‌کند ولی از یک طرف به علت افزایش حقوق و از طرف دیگر در اثر گرانی خواربار و مایحتاج زندگانی این رقم حداقل مخارج ارتش بود. با این حال چون در هیئت وزیران پس از مذاکرات زیاد تشخیص داده شد که درآمدهای فعلی کشور قادر بر تأمین این بودجه نخواهد بود از این رو بودجه ارتش به هفتصد میلیون ریال تقلیل داده شد و وزارت جنگ هم نظر به مصالح کشور به این تقلیل تن در داد و اینک مشغول بررسی این است که از عده قوا تا چه اندازه بکاهد تا با همین بودجه بتواند عهده‌دار امنیت سر تا سر کشور بشود. اما راجع به مصرف این بودجه امور مالی وزارت جنگ هم مانند سایر وزارتخانه‌ها و با رعایت مقتضیات نظامی تحت نظر و مراقبت مأمورین وزارت دارایی اداره می‌شود و از هر حیث مرتب و اطمینان بخش است. اینک مایه بسی خوشبختی بنده می‌شود اگر از مطالبی که اختصاراً عرض شد به این نتیجه منتج گردد که:
اولاً- قائل شویم برای ایران ارتش نیرومندی لازم است (صحیح است) تا در همه جا امنیت کامل برقرار نموده و در سایه این امنیت بتوان وسایل آسایش مردم را فراهم ساخته قدم‌هایی در راه ترقی و تعالی کشور برداشت.
ثانیاً- قرار دادن پایه و اساس ارتش بر روی نظام وظیفه (اورنگ- به شرط اصلاح قانون) به شرط اصلاح قانون. چه گذشته از دلایلی که در بالا برای لزوم این کار به عرض رسید اصولاً خدمت وظیفه خود یکی از عوامل مهم تربیت و پرورش دهنده احساسات سلحشوری محسوب و در سربازخانه‌های ارتش است که نیروی بدنی و روحی جوانان ما به منتهای کمال رسیده و از درس مرادنگی و فداکاری برخوردار و به لزوم همکاری و وحدت ملی واقف می‌گردند. از همین لحاظ است که بنده امیدوارم نماینده محترم آقای دکتر جوان هم که گویا نظر دیگری راجع به سرباز گیری داشتند با بنده هم عقیده شده و خدمت سربازی را برای جامعه مفید و ضروری بدانند.
ثالثاً- موضوع مهمی که بنده آرزومند بودم امروز پایه آن گذارده شده و در آینده محکم و استوار گردد همانا اصول یگانگی ملت و ارتش است که نماینده محترم آقای انوار در طی بیانات پیش خود بدان اشاره فرمودند. بالاخره ارتش متعلق به ملت است و سازمان ارتش به منظور فراهم نمودن امنیت و آسایش ملت و انجام دادن آمال و آرزوهای او است (صحیح است) ارتش وقتی توانا و برومند است که در قلب مردم جا داشته و مردم حامی و پشتیبان او باشند و این حاصل نمی‌شود مگر در قبال فداکاری و جانبازی ارتش و وظیفه‌شناسی و درست‌کاری افسران و افراد ما با این روحیه و مرام است که اکنون ارتش ایران زیر فرمان شاهنشاه جوان بخت و محبوب خود با جدیتی هر چه تمام‌تر مشغول ترمیم معایب سابق و رفع نواقص فعلی خود شده است و بر ما افسران ارشد است که در پیشرفت سریع این از جان و دل بکوشیم و بر شما نمایندگان محترم است که ما را روحاً تقویت و پشتیبانی فرمایند.
معدل- اجازه می‌فرمایند.
عده از نمایندگان- این سؤال مطرح نیست.
معدل- اگر اجازه می‌فرمایید بنده عرایضم را عرض کنم و الا به عنوان قبل از دستور عرض می‌کنم. بنده نسبت به بعضی از فرمایشات آقای وزیر جنگ عرایضی دارم (عده‌ای از نمایندگان- سؤال مطرح نیست) بنده از نظر این که با دولت موافق هستم تذکری می‌دهم به عنوان قبل از دستور.
رئیس- نمی‌شود. آقای صفوی قبلاً اجازه خواسته‌اند.
معدل- پس بعد از آقای صفوی اجازه بفرمایید.
- پیشنهاد عده‌ای به مجلس جهت انتخاب کسری اعضا دیوان محاسبات
۳- پیشنهاد عده‌ای به مجلس جهت انتخاب کسری اعضا دیوان محاسبات
وزیر دارایی (آقای بدر)- چون مستشاران دیوان محاسبات به واسطه بازنشستگی عده‌شان کم شده مطابق قانون صورتی از اشخاص به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌شود که از بین آنها انتخاب بفرمایند و عده‌شان تکمیل شود.
- سؤال آقای طوسی راجع به صدور کتیرا و جواب آقای وزیر پیشه و هنر و بازرگانی
۴- سؤال آقای طوسی راجع به صدور کتیرا و جواب آقای وزیر پیشه و هنر و بازرگانی
رئیس- آقای طوسی
طوسی- عرض کنم گویا آقای گلشاییان در روزهای آخر وزارت‌شان یک جواز کتیرایی صادر کرده‌اند برای یک نفر تاجر کلیمی و حال این که کتیرا اساساً در انحصار است و شرکت خاصی دارد و جز آن شرکت دیگری نمی‌تواند صادر کند به طوری که بعد باز معلوم شد به ایشان اعتراض شده و شرکت تعقیب کرده جواب به ایشان داده شده که من چنین کاری نکرده‌ام و حال آن که بلافاصله به گمرک دستور داده‌اند که این کتیرا را از طریق اهواز حمل کنند و از طریق اهواز رفته است به خارجه. اگر چنین چیزی باشد بنده از آقای وزیر پیشه و هنر تقاضا می‌کنم توضیح بدهند که کاملاً واقف شویم.
وزیر پیشه و هنر (آقای هژیر)- البته خاطر آقایان مستحضر است که در شش ماهه دوم سال ۱۳۲۰ یک نظریات عمومی در باب انحصار تجارت در ایران پیدا شده بود و البته معمول هم همین است که هر کس وقتی اموری را در مقابل خودش می‌بیند بیشتر متوجه معایب و مضار و مشکلات آن امور است و متوجه محاسن آن کار نیست به این جهت تصور می‌شد که اگر انحصار تجارت هم که از چند سال قبل برقرار شده بود البته یک مزایایی هم برای مملکت داشت جای تردید نیست که یک مشکلاتی هم برای افراد تولید کرده بود و خیال می‌کردند مشکلاتی را بردارند فوری گشایشی در زندگی مردم فراهم می‌شود و به این جهت تصور می‌کردند که وظیفه دولت این است که فی‌الفور و بدون مطالعه تمام انحصارهای مختلفی را که در مملکت برقرار شده بود بردارند البته این یک نظری بود و طرف‌داران زیادی داشت ولی دولت در آن روز لازم دانسته بود که نسبت به این موضوع به طور کلی و نسبت به هر یک از موضوعات انحصاری هم فرد فرد مطالعاتی بکند بعد اگر چنانچه مزایای رفع انحصار را بیشتر دید نسبت به معایبش در آن باب اقدام کند یکی از این موضوعات هم انحصار صدور کتیرا است و به این جهت در همان موقع کمیسیون‌هایی تشکیل شده بود در وزارت دارایی و با شرکت وزارت بازرگانی که در این مطلب مطالعه بکنند و تصمیم بگیرند اوایل امر تصور شده بود که انحصار صدور کتیرا فی‌الفور بایستی برداشته شود ولی در نتیجه مطالعاتی که بعد کردند در این امر تأملی پیدا کردند و تصور کردند بهتر این است که یک قدری دولت دست نگه دارد تا تکلیف موضوع بعد از این که کاملاً روشن شد معلوم شود در خلال این احوال در باب سؤالی که نماینده محترم فرمودند یک امری واقع شده است بنده از روز اولی که افتخار این خدمت به بنده رجوع شد این تصمیم را داشتم و مادامی هم که آقایان بنده را دارای شایستگی انجام این خدمت می‌دانند باید عرض کنم که هیچ وقت بنای خودم را بر تکذیب یک امری و دفاع ناموجه از اقداماتی که ممکن است در همه جا و در همه ادارات وقوع پیدا کند نمی‌دانم (اورنگ- انشاء‌الله) بنده تصور می‌کنم که اگر آقایان در هر مورد ملتفت شوند توجه بفرمایند که چه موجباتی باعث پیش آمد یک امر ناگوار و نامطلوبی بوده حتماً بیشتر کمک خواهند کرد در رفع آن مشکلات و به این جهت قناعت نخواهند کرد به این که خیر یک قضیه‌ای واقع نشده اگر واقع شده باشد یا این که کاملاً بر طبق جریانات معمولی اداری قانونی بوده اگر خودم معتقد باشم که موافق جریانات قانونی نیست بنابراین اصل باید عرض کنم که مطلبی که آقای نماینده محترم فرمودند حقیقت دارد یعنی در فاصله بین آن موقعی که دولت معتقد شده بود که شاید تصمیم کلی باید در باب انحصارها گرفت و وزارت بازرگانی هم تصور می‌کرد که یکی از آن تصمیمات راجع به الغا انحصار کتیرا خواهد بود یکی از تجار همین تقاضا را کرده و استناد او به این بوده که چون کشتی مرتباً نمی‌رسد و صدور اجناس به خارجه به این سهولت ممکن نیست و برای من یک موقعی پیش آمده است که بتوانم یک مقدار کتیرا صادر کنم تقاضا کرده است که این اجازه به او داده شود وزارت بازرگانی هم در آن موقع در تحت تأثیر این امری که عرض کردم شایسته ندانسته‌اند که موقع از دست برود این اجازه را به این تاجر داده‌اند و آن تاجر هم صادر کرده است و بعد هم دولت روی این نظر نیامده و انحصار کتیرا برداشته نشده و به این ترتیب این امری که برخلاف مقررات مربوط به انحصار صدور کتیرا بوده واقع شده و حالا شرکت انحصار صدور کتیرا به چه صورتی در این باب یعنی چه جور اقدام کرده است بنده اطلاع ندارم ولی واقع شده و قضیه حقیقت دارد.
طوسی- بنابراین قدر متقین این است که یک عملی خلاف قاعده و خلاف مقررات واقع شده است (نراقی- باید محاکمه شوند) بنده فعلاً معتقدم برای این که وقت مجلس را زیادتر نگرفته باشیم و یک توضیحات بیشتری عرض نکرده باشم این عمل خلاف مستلزم آن چیزهایی است که بنده دو ماه قبل در پشت این تریبون عرض کردم که اگر محقق شود که این قبیل وجودها زیاد ایجاد خواهد شد جز این که بنده استدعا کنم از دولت همین طور که عرض کرده بودم تمیز بدهند بین اشخاص پاک و ناپاک را و بیش از این هم عرضی ندارم.
- بیانات آقای صفوی و اظهارات آقای وزیر دارایی راجع به خواربار
۵- بیانات آقای صفوی و اظهارات آقای وزیر دارایی راجع به خواربار
رئیس- آقای صفوی
صفوی- عرض کنم وقت مجلس گذشته است و کارهایی مهمی هم داریم به طور اختصار می‌خواهم توجه آقای نخست وزیر و آقای وزیر دارایی را به موضوع ارزاق و تنگی و سختی که در اغلب شهرستان‌ها هست توجه داده باشم و چنانچه در خارج هم به عرض‌شان رساندم و مخصوصاً نسبت به جنوب (یکی از نمایندگان- خراسان) البته خراسان و کرمان و سایر جاها هم همین طور است ولی بیشتر جنوب و مخصوصاً بوشهر زیاد دچار این سختی و گرفتاری و بدبختی هستند و یک عده زیادی از نقاط جنوب از قسمت دشتی و دشتستان و صفحات جنوب هجوم آورده‌اند به شهر و جمعیت شهر بوشهر خیلی زیادتر از سال گذشته شده است چون در خارج چیزی ندارند بخورند ریخته‌اند به شهر یک تلگرافی چند روز قبل به بنده رسیده که تأسف‌آور بوده همان طور که به آقای نخست وزیر عرض کرده بودم با آقای مدیر کل اقتصادی صحبت کردم تقاضا کرده بودند که برای پانزده هزار نفر که در بوشهر هستند و همه اینها فاقد وسیله معاش هستند روزانه شش تن اداره اقتصادی به آنها گندم بدهد که بتوانند لقمه نانی بدست بیاورند و فعلاً در روز ۲۲۰۰ کیلو گندم به آنها می‌دهند بنده مذاکره کردم بعد از این که خیلی جدیت شد موافقت فرمودند که روزی ۵۰۰ کیلو علاوه به بوشهر داده و این هم دیروز موافقت شد و تلگراف کردند که جمعاً روزی ۲۷۰۰ کیلو داده شود بنده خودم هم تلگراف کردم و در آن تلگراف به آنها اشاره کردم که البته در آتیه هر کمکی ممکن باشد خواهد شد و مساعدت می‌شود دیشب باز یک تلگراف دیگری به بنده رسیده خواستم که این تلگراف را به عرض آقای وزیر دارایی برسانم خیلی تأسف‌آور است در تلگراف می‌نویسد: سال گذشته نفوس شهر ده هزار نفر بوده و امسال به واسطه خشک سالی از دهاتی‌ها و اطرافی‌ها بالغ بر چهل هزار نفر شده اداره اقتصادی هم بر میزان گندم اضافه نکرده بلکه کاسته است. یک قرص نان عاید نمی‌شود فقرا از زن و بچه و حتی اغنیا را گرسنگی به مرگ تهدید می|کند به فرمانداری محل شکایت شده تأثیری نبخشیده است از هر حیث در مضیقه می‌باشیم درد این بی‌نانی سربار است این شخص یک آدم خیرخواهی است می‌نویسد حاضرم با پرداخت بها دو تن گندم روزانه تحویل گرفته به همان قیمت نان با نظر فرمانداری به فقرا دهم استرحاماً تقاضای جلب توجه می‌نمایم. این یک تقاضایی است که برای رفاهیت یک عده که دارند از گرسنگی می‌میرند کرده است و می‌خواستم تقاضی کنم ما که می‌رویم الان منزل نهار حاضر است می‌خوریم بعد هم می‌خوابیم یک کمی هم به حال آن بیچاره‌ها و شاید اطفال معصوم که هیچ ندارند توجهی بکنند بنده استدعا می‌کنم امروز هم خدمت آقای نخست وزیر عرض کردم که روزانه یک مقدار جنس وارد می‌شود به بوشهر و بنا شده است کشتی‌ها در آنجا خالی کنند بنده خواستم از اقداماتی که شده تشکر کنم موقتاً هم که شده است این دو تن گندم را که این شخص می‌خواهد به فقرا بدهد دستور بفرمایند داده شود که این شخص نان درست کند و به فقرا بدهد.
وزیر دارایی- البته جای تعجب نیست که وقتی نمایندگان محترم در چنین موقعی که از هر قسمت از کشور تلگرافی برای‌شان می‌رسد که تنگی نان است نسبت به این قضیه نگران بشوند و اقدام بکنند نه یک مرتبه بلکه چندین مرتبه و بنده حق می‌دهم به آقایان ولی از طرف دیگر آقایان مستحضرند و می‌دانند که وضع ارزاق یک چیزی نبوده که امروز ایجاد شود و چیزی هم نیست که بنده یا کسی بتواند در یک روز اصلاح کند بدی ارزاق و تنگی ارزاق یک چیزی بوده که از شهریور ماه شروع شده علتش را هم آقایان می‌دانند و خود آقای صفوی هم پریروز تشریف داشتند که بنده به تفصیل در مقابل یک عده ارباب مطبوعات که آمده بودند عرض کردم و مطلع شدند که چه شده است که گندم امسال در کشور کم بوده و باعث تنگی در یک قسمت کشور شده است از طرفی هم دولت آنچه ممکن و مقدور بوده برای این که به نقاطی که واقعاً در مضیقه بوده‌اند گندم برساند چه از خارج حریدیم و چه در داخل خریدیم چه به قیمت گزاف و به وسیله اشخاص متفرق به مردم جایزه دادیم همین طور مشغول هستیم ولی آقایان باید بدانند که در داخل در یک قسمت‌هایی مطلقاً گندم وجود ندارد و گندمی هم که از خارج باید برسد به واسطه این بی‌نظمی در حمل و نقل ما هیچ اطمینانی نداریم که در چه تاریخ کشتی می‌رسد گندم خریداری شده ولی ما نمی‌دانیم چه وقت می‌رسد و با وجود مشکلات راه‌ها و این اوضاع بر کسی پوشیده نیست که چقدر مشکل است که انسان بداند در چه مدتی کشتی وارد می‌شود. راجع به بوشهر هم که فرمودند البته از نقاط بد کشور است از حیث ارزاق ما به آنجا سابقاً کمک می‌کردیم چند روز است که بیشتر کردیم دو هزارو هفتصد کیلو در روز داده می‌شود باز هم یک مقداری اضافه خواهیم کرد و اخیراً هم یک یک کشتی قریباً باید به بوشهر برسد قریب دو هزار و دویست تن گندم است البته همه‌اش به بوشهر داده نخواهد شد و به شیراز و نقاط دیگر تخصیص داده شد ولی یک مقدارش را به بوشهر تخصیص خواهیم داد خلاصه این که با اطلاعی که آقایان نمایندگان نسبت به اقدامات دولت دارند تصدیق خواهند کرد که ما از هیچ گونه اقدامی فرو گذار نکردیم و خیلی هم جای تشکر است که این شخص همچو پیشنهادی کرده‌اند بنده تحقیق می‌کنم اگر موجود باشد خود دولت حاضر است بدهد ولی مع ذلک البته ما تشکر می‌کنیم از این پیشنهاد و از این شخص استفاده خواهیم کرد که نه در بوشهر بلکه در جاهای دیگر از قبیل زابل و بعضی جاهای خراسان و قسمتی از فارس وزارت دارایی و سایر ادارت مربوط شب و روز کار می‌کنند که گندم برسد و یک موضوع دیگر هم هست که آقایان باید بدانند که اگر ما گندم هم در بعضی از نقاط داشته باشیم موضوع حمل و نقل هم یک اشکالاتی دارد الان ما در بعضی جاها گندم داریم و به واسطه فقدان حمل و نقل نمی‌توانیم به جاهای دیگر برسانیم مع ذلک بنده اطمینان می‌دهم به آقایان که آنچه ممکن است در رساندن گندم به این نقاط فرو گذار نشده و نخواهد شد.
بعضی از نمایندگان- دستور
معدل- بنده اجازه خواسته‌ام اجازه ندهید به صورت دیگر عرض خواهم کرد.
رئیس- بنده اجازه‌تان را ندیده‌ام.
معدل- آقا بنده قبلاً اجازه خواسته‌ام.
رئیس- عرض کردم امروز نمی‌شود.
بعضی از نمایندگان- چرا نمی‌شود.
نخست وزیر- بنده خواستم از آقای معدل و سایر آقایان که اجازه خواسته‌اند استدعا کنیم که فرمایشاتشان را بگذارند برای جلسه بعد و امروز وارد دستور بشوند کارهاشان را انجام بدهند.
- تصویب استوارنامه آقای فرمانفرماییان
۶- تصویب استوارنامه آقای فرمانفرماییان
رئیس- اعتبارنامه آقای فرمانفرماییان که در جلسه گذشته طرح شده بود به واسطه اعتراض آقای ثقةالاسلامی به امروز موکول شده بود طبع و توزیع شده و به اطلاع آقایان رسیده است چون آقای ثقه‌الاسلامی حاضر نیستند رأی گرفته می‌شود به گزارش شعبه اول آقایانی که موافقت دارند برخیزند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد.
- اخذ رأی جهت انتخاب اعضا و کمیسیون‌ها
۷- اخذ رأی جهت انتخاب اعضا و کمیسیون‌ها
رئیس- شروع می‌شود به انتخاب کمیسیون‌ها پارلمانی و پنج نفر برای استخراج آراء با قرعه انتخاب می‌شوند. (اقتراع به عمل آمده آقایان ذوالقدر- فتوحی- ارگانی- دکتر جوان- طهرانچی معین شدند)
رئیس- پنج نفر آقایان به اتفاق آقای نبیل سمیعی انتخاب کمیسون‌ها را نظارت خواهند کرد. شروع می‌شود به انتخاب کمیسیون قوانین دارایی عده حاضر ۱۰۴ عده اعضا ۱۸
(اخذ رأی کمیسیون قوانین دارایی به عمل آمد)
رئیس- کمیسیون قوانین دادگستری عده حاضر ۱۰۴ عده اعضا کمیسیون ۱۸
(اخذ رأی به عمل آمد)
رئیس- کمیسیون فرهنگ عده حاضر ۱۰۲ عده اعضا کمیسیون ۱۸
(اخذ رأی به عمل آمد)
رئیس- کمیسیون کشور عده حاضر ۱۰۱ عده اعضا کمیسیون ۱۸
(اخذ رأی به عمل آمد)
رئیس- کمیسیون بازرگانی و پیشه و هنر عده حاضر ۱۰۰ عده اعضا کمیسیون ۱۸
(اخذ رأی به عمل آمد)
رئیس- کمیسیون کشاورزی عده حاضر ۹۸ عده اعضا کمیسیون ۱۸
(اخذ رأی به عمل آمد)
رئیس- کمیسیون راه عده حاضر ۹۳ عده اعضا کمیسیون ۱۸
(اخذ رأی به عمل آمد)
رئیس- کمیسیون خارجه عده حاضر ۹۳ عده اعضا کمیسیون ۱۲
(اخذ رأی بعمل آمد)
رئیس- کمیسیون بهداری عده حاضر ۹۴ اعضا کمیسیون ۱۲
(اخذ رأی به عمل آمد)
رئیس- کمیسیون نظام عده حاضر ۹۳ عده اعضا کمیسیون ۶
(اخذ رأی به عمل آمد)
رئیس- کمیسیون پست و تلگراف عده حاضر ۹۳ عده اعضا ۶
(اخذ رأی به عمل آمد)
- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
۸- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
رئیس- آقایانی که به قرعه معین شده‌اند به اتفاق آقای نبیل سمیعی زحمت کشیده استخراج آراء خواهند فرمود و گزارش آن را برای جلسه آتیه به مجلس خواهند داد.
اگر اجازه می‌فرمایید جلسه را ختم کنیم جلسه آینده روز یکشنبه سه ساعت پیش از ظهر دستور لوایح موجوده (مجلس ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- حسن اسفندیاری