مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ دی (جدی) ۱۳۰۱ نشست ۲۰۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
جلسه ۲۰۶
صورت مشروح مجلس یوم پنجشنبه بیستم برج جدی ۱۳۰۱ برابر با بیست و سوم شهر جمادی‌الاولی ۱۳۴۱
مجلس تقریباً دو ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای مدرس نایب رئیس تشکیل گردید.
(صورت مجلس یوم چهارشنبه نوزدهم برج جدی را آقای امیر ناصر قرائت نمودند)
نایب رئیس- در صورت مجلس فرمایشی نیست؟ آقای تدین (اجازه)
تدین- بنده در صورت مجلس عرضی ندارم. قبل از دخول در دستور عرایضی دارم.
نایب رئیس- آقای محقق‌العلماء (اجازه)
محقق‌العلماء- عرض بنده راجع به دستور است.
نایب رئیس- آقای محمد ولی میرزا (اجازه)
محمد ولی میرزا- در صورت مجلس عرضی ندارم.
نایب رئیس- پس در صورت مجلس فرمایشی نیست؟ (گفته شد خیر)
نایب رئیس- صورت مجلس تصویب شد. آقای تدین (اجازه)
تدین- بعضی مطالب است که باید قبل از دخول در دستور به عرض مجلس برسانم.
نایب رئیس- عرض کردم بفرمائید.
تدین- نظر به اینکه درباره موضوعات از هیئت دولت سئوالاتی کردیم و جواب نداده‌اند وقتی بعضی از آقایان در مجلس از رئیس محترم دولت سئوالاتی کردند و ایشان بهیچوجه اعتنائی نکردند و ابداً جوابی ندادند چند موضوع است که می‌خواهم به عرض آقایان نمایندگان محترم برسانم و ضمناً خاطر عامه هم از جریانات و حوادث مستحضر شود و البته حکومتش با خود مجلس و با افکار عمومی است. موضوع اول راجع به نظمیه است در دو هفته قبل به بنده اطلاع دادند که یک سرقتی در بازار اتفاق افتاده است و یک نفر در نظر نظمیه مظنون واقع شده است و آن شخص مظنون را به نظمیه جلب می‌کنند و برای تکمیل استنطاقات شعبه تأمینات نظمیه عیال آن شخص متهم و مادر و دو خواهرش را هم جلب می‌کند و در موقعی که از مادر و دو خواهر آن شخص استنطاق می‌کنند و چیزی معلوم و مفهومشان نمی‌شود امر به حبس آن‌ها می‌کنند تا ساعت هفت از شب گذشته دو خواهر و مادر آن شخص در نظمیه محبوس می‌شوند تا اینکه خبر به آقای حاج آقا جمال الدین مجتهد می‌رسد و ایشان شرحی به نظمیه مرقوم می‌فرمایند که نگاه داشتن زن در نظمیه صورت خوشی ندارد. بعد از وصول مرقومه ایشان آن دو خواهر که هر دو دختر بودند مستخلص می‌شوند ولی قبل از رسیدن مرقومه ایشان به نظمیه به مادر این شخص متهم که حامله بوده است در حین استنطاق صدمه می‌زنند و چون استنکاف از جواب دادن می‌کند شروع به کتک زدن به آن زن حامله می‌کنند به درجه‌ای که در صدمات شدیدی به جنین یعنی طفلی که در شکمش بوده است وارد می‌شود خود آن زن ضعیف و غش می‌کند در نتیجه این ضعف و غش نظمیه مجبور می‌شود او را به خانه اش بفرستد. بنده فردای آن روز که از این قضایا مستحضر شدم و پدر شخص متهم به من اطلاع داد به منصورالملک که آمده بود به محبس اظهار کردم که می‌خواهم در این موضوع از شما سئوالی بکنم آیا حاضر هستید؟ گفتند امروز را به من مهلت بدهید تا از نظمیه اطلاعاتی در این خصوص تهیه کنم بعد برای جواب حاضر می‌شوم. از نظمیه که استعلام کرده بودند نظمیه کتباً راجع به قضیه سرقت و حبس این زن‌ها و وصول مرقومه حاج آقا جمال‌الدین مجتهد اشاره می‌کند و راپُرت می‌دهد حتی تصریح می‌کند که مادر شخص متهم را هم حبس کردیم ولی بعد مستخلص کردم اما در موضوع کتک زدن به آن زن اظهاری نمی‌کند تا اینکه پریروز پدر شخص متهم به من اطلاع داد که در اثر کتک هائی که در نظمیه به این زن زده‌اند طفل سقط می‌شود در حالتی که در شکم مادرش مرده بوده است و با وضع عجیبی خارج می‌شود مادرش هم همینطور با یک حال بدی مریض و افتاده است و احتمال قوی می‌رود که تلف بشود. بنده در موضوع سرقت هیچ وارد نمی‌شوم برای اینکه وقتی معلوم شد شخص سارق است حتماً باید مجازات شود. هر کس می‌خواهد باشد ولی آیا سابقه دارد که در موقع استنطاق آن هم از زن کتک بزنند؟ یک نفر از سمت راست و یکی از سمت چپ؟ و آنقدر به پهلوهایش بزنند که قتل طفل واقع شود؟
نجات- چرا، زمان محمد علی شاه همچو کاری اتفاق افتاد.
تدین- و این اطلاعاتی که به عرض آقایان می رسانم کاملاً صحیح است هر کدام آقایان که شبهه‌ای داشته باشند تحقیق بفرمایند الآن هم آن زن بیچاره در بستر ناخوشی افتاده است. بنده نمی دانم به چه شکل می‌شود این مسئله را جبران کرد؟ آیا باید این مسئله را جداً تعقیب کرد و اشخاصی که مرتکب این جنایت و قتل شده‌اند مجازات شدید بشوند یا نه؟ حکومت آن را واگذار می‌کنم به افکار عامه. دوم، موضوع رئیس نظمیه وستداهل است. به خاطر آقایان محترم می‌آورم که در چند ماه قبل بنده سئوالی از وزارت داخله راجع به آوردن کنترات وستداهل تأمین کردم الآن هم چندین ماه است که کنترات این شخص تمام شده است و بدون کنترات این آدم رئیس نظمیه تهران بلکه رئیس نظمیه ایران است. آیا مطابق کدام یک از قوانینی که ما داریم و مطابق کدام سابقه یک نفر اروپائی که می‌خواهد سمت ریاست داشته باشد جائز باشد بدون کنترات مصوبه مجلس ریاست کند و همان حقوقی را که در کنترات سابقش بوده است یا چیزهای دیگر بگرید؟ آقای منصورالملک در همین مجلس به بنده جواب دادند که عنقریب کنتراتش به مجلس می‌آید. از آن تاریخ تا حالا که سه چهار ماه بلکه بیشتر است هنوز کنترات این شخص را به مجلس نیاورده‌اند و این شخص بدون کنترات و برخلاف قانون مشغول کار است ...
شیخ‌الاسلام اصفهانی- مگر باقی دیگرشان کنترات دارند؟
تدین- هیچ منافی نیست عده دیگری هم باشند. عجالتاً منظور نظر بنده این است و تصور می‌کنم این وضعیت خوب نباشد و ابداً مانعی هم در آوردن کنترات این شخص به مجلس نبوده است علی ای حال بودن وستداهل امروز در نظمیه به سمت ریاست نظمیه برخلاف قانون است اگر امروز یک خطاهائی بکند مطابقه چه چیز می‌شود با آن رفتار کرد؟ این هم یکی از موضوعات مهمه است که تاکنون ترتیب اثر به او داده نشده است. سوم، موضوع جرائد است. خاطر آقایان خوب مستحضر است که با آن همه طول و تفصیل قانون هیئت منصفه موقتی از مجلس گذشت و از آن تاریخی که قانون هیئت منصفه از مجلس گذشته است تا بحال چندین روزنامه بدون محاکمه توقیف شده است. بنده طرفدار روزنامه‌ای که بخواهد فحش بدهد، بد بگوید و تهمت و افترا بزند هیچ نیستم و هیچکس هم نیست ...
(بعضی گفتند صحیح است)
تدین- بنده معتقد هستم هر روزنامه هر مطلبی که می‌نویسد به هر کس که بر می‌خورد محاکمه بشود و نتیجه محاکمه به موقع اجرا گذاشته شود.
(صحیح است)
این یک اصل عمومی است که باید به موقع اجرا گذاشته شود. اما در موقعی که یک قانون هیئت منصفه از همین مجلس گذشته است و خود ما رأی دادیم به چه منطق و فلسفه ما می‌توانیم خود را راضی کنیم که بدون مراجعه این اشخاص به محکمه و بدون محاکمه و بدون بودن یک مجوز قانونی جراید توقیف بشوند. بنده این جا اظهار خوشنودی نمی‌کنم که این جراید بر علیه دولت چیز نوشته‌اند بنده این نظر را ندارم بر علیه هر کس چیز بنویسند در نظر بنده یکسان است ولی بعد از گذشتن این قانون و بودن محکمه هیئت منصفه آیا چه فرقی کرده است با آنوقتی که متعذر بودند که محکمه منصفه نیست روزنامه شفق سرخ و اقدام توقیف شده است. سه روزنامه هم در همین هفته توقیف شد که روزنامه گلشن و سروش و کردار است. روزنامه سروش را که یک ماه است صاحبش اشاعه نداده است دیروز توقیف کرده‌اند و التزام گرفته‌اند که نباید روزنامه اش را انتشار بدهد این ا ست وضعیات ما. این جا سئوال می‌کنیم ولی جواب نمی‌دهند و تصور می‌کنم این بی اعتنائی دولت یک مدرک صحیحی نداشته باشد و شاید هم این مدرک باشد که آقای حائری‌زاده در موقع خطاب تصریح به اسم کردند و گفتند آقای قوام‌السلطنه و رئیس‌الوزراء نگفتند ولی این‌ها نباید چیزهائی باشد که علت بی اعتنائی در دادن جواب باشد. علی ای حال مسائل هر کس باشد خواه موافق خواه مخالف باید جواب داد. این بود وضعیت که به عرض مجلس رساندم و بنده معتقدم که روزنامه نگار وقتی برخلاف قانون چیزی نوشت باید محاکمه بشود و قبل از محاکمه و بدون مجوز قانونی نمی‌شود روزنامه را توقیف کرد حالا هم که محکمه داریم.
نایب رئیس- آقای محقق‌العلماء (اجازه)
محقق‌العلماء- خواستم عرض کنم که دیروز آقایان تشریف بردند می‌خواستم راجع به قانون انتخابات عرض بکنم ولی مجلس از اکثریت افتاد لهذا باز امروز تجدید عرض می‌کنم که در این قانون انتخابات جدید دو سه ماده لازم است بگذرد. خواهش و تقاضا می‌کنم که آقایان همراهی بفرمایند این قانون جدید به مجلس بیاید. (جمعی گفتند صحیح است)
نایب رئیس- رأی می‌گیریم در این باب
آقا سید فاضل- آقا دستور امروز ثابت است لازم به رأی نیست.
نایب رئیس- آقای شاهزاده در پیشنهاد آقای محقق‌العلماء فرمایشی دارید؟
محمد هاشم میرزا- بنده را می فرمائید یا شاهزاده سلیمان میرزا؟
نایب رئیس- هر دوتان شاهزاده هستید هر کدام فرمایشی دارید بفرمائید تعارف لازم ندارد.
سلیمان میرزا- عرض می‌کنم تکلیف فرمایشی که آقای محقق‌العلماء فرمودند معین شده و محتاج به رأی نیست دیروز هم باز در همین زمینه بنده و آقای آصف‌الممالک و آقای محمد هاشم میرزا سئوال کردیم و بالاخره اینطور قرار شد که یک کمیسیونی از فراکسیون‌ها معین بشود.
(همهمه بین نمایندگان)
سلیمان میرزا- خوب است آقایان حوصله داشته باشند مبتدی را که شنیدند خبرش را هم بشنوند بعد هر فرمایشی که دارند بفرمایند. عرض کردم قرار شد یک کمیسیونی از فراکسیون‌ها تشکیل بشود و موادی که جدیداً به قانون انتخابات ضمیمه شده است تحت نظر قرار بدهند و مذاکرات طولانی که در مجلس نبود در همان کمیسیون گفته شود و مطلب با یک دقت کامل و تقریباً با یک وحدت نظری به مجلس بیاید و با یک مذاکرات جزئی بگذرد و توضیحات در خارج داده شود و دیروز عصر بنا بود نمایندگان حاضر بشوند متأسفانه آقای محقق‌العلماء که خودشان امروز پیشنهاد و سئوال کردند تشریف نیاوردند و نماینده عده بی طرف‌ها را هم زیارت نکردیم و بنده و آقای آصف‌الممالک و محمد هاشم میرزا تا یک ساعت و نیم از شب رفته منتظر بودیم ولی متأسفانه موفق به شرفیابی خدمت آقایان نشدیم و قرار بر این شد که امروز چون امیدواری بود که در مجلس علنی زیارتشان کنیم در موقع ختم جلسه یا اول جلسه تشریف بیاورند و این کمیسیون را انتخاب کنند و آقای دست‌غیب را هم امروز زیارت کردیم و حالا استدعا می‌شود که اگر آقایان می‌خواهند این مسئله زودتر بگذرد. باید ببخشید جسارت می‌کنم لطفاً اظهار مرحمت بفرمایند پس از آنکه جلسه تمام شد نمایندگان فراکسیون‌ها چند دقیقه در اطاق تنفس تشریف بیاورند و این کار را تمام نمایند و محتاج به رأی نیست.
نایب رئیس- آقای آصف‌الممالک (اجازه)
آصف‌الممالک- بنده هم خواستم اظهارات حضرت والا را تأیید کنم که خوب است نماینده بی طرف‌ها هم حاضر بشوند و قراری به این کار بدهند.
نایب رئیس- خوب حالا اجازه بفرمائید داخل در دستور بشویم.
سلیمان میرزا- بنده قبل از دستور عرضی دارم. روز پنجشنبه متعلق به امور متفرقه است.
نجات- بنده هم در دستور عرض دارم.
آقا سید حسن کاشانی- بنده هم قبل از دستور عرض دارم.
نایب رئیس- آقای نجات (اجازه)
آقا میرزا محمد نجات- مسئله نفت اینطوری که در صورت مجلس قرائت شد اول دستور است و بنده می‌خواهم این جا عرض کنم که مسئله نفت با اهمیتی که دارد و همه مایل هستیم که انشاءالله از مجلس بگذرد ولی نظر به یک اشکالاتی که راجع به کابینه پیش آمده است و آن مسئله عدم اعتماد است این قانون در این کابینه نخواهد گذشت.
(همهمه بین نمایندگان- اینطور نیست آقا ربطی به کابینه ندارد)
نجات- اجازه بفرمائید بنده تصور می‌کنم هر چه مذاکره در این مسئله با بودن این کابینه بشود جز اشکال و تضییع وقت نتیجه دیگری نخواهد داشت و بنابراین خوب است داخل مذاکرات دیگر بشویم.
(بعضی نمایندگان- اینطور نیست باید مذاکره بشود)
نجات- بنده حقیقت را عرض می‌کنم و مقصودم این نیست که کسی در خارج خوشش بیاید یا نیاید باز عرض می‌کنم این قانون با وجود این کابینه نخواهد گذشت.
حاج میرزا عبدالوهاب- آقا این سیاست شخصی است و ابداً همچو چیزی نیست.
نجات- آقای حاج میرزا عبدالوهاب سیاست شخصی شما دارید نه بنده. بنده یک حقیقتی را عرض کردم.
نایب رئیس (خطاب به آقای نجات)- پیشنهاد بفرمائید که این مسئله از دستور خارج شود تا رأی بگیریم.
محمد هاشم میرزا- بنده می‌خواهم جواب آقای نجات را عرض کنم.
نایب رئیس- آقا جواب ندارد
محمد هاشم میرزا- بسیار خوب حالا که می فرمائید جواب ندارد عرضی ندارم.
نایب رئیس- صحبت داشتن قبل از دستور مرسوم بود ولی یک اطلاعی هم قبلاً باید داده شود واِلا تا دستور مطرح می‌شود هر کس یک چیزی یادش می‌آید می‌خواهد مذاکره کند و آقای تدین هم که خودشان اهل خبره بودند این مسئله را فراموش فرمودند و قبلاً اطلاع ندادند. معهذا پیشنهاد کنید تا رأی بگیریم.
نجات- پیشنهاد لازم ندارد یک حقیقتی را عرض کردم دیگر خودتان بهتر می دانید.
نایب رئیس- پس خوب است داخل در دستور شویم.
تدین- بنده می‌خواهم مطلبی عرض کنم چون اعتراض به بنده شد.
نایب رئیس- آقای سلیمان میرزا فرمایشی دارید؟
سلیمان میرزا- بلی سئوال دارم
نایب رئیس- از کی سئوال دارید؟
سلیمان میرزا- از نایب رئیس که فعلاً صندلی ریاست را اشغال کرده‌اند.
نایب رئیس- بفرمائید
سلیمان میرزا- بند در ترتیب انتظام و اداره مجلس شورای ملی متحیرم که چه وضعی است. ما این جا قرار گذاشتیم که هفته‌ای دو روز در مسائل بودجه مذاکره کنیم. آقایانی که می‌گویند نفت، نفت خوب چیزی است بویش کله‌ها را ترکاند دنیا را هم به آتش زد فایده اش هم به هر کس می‌رسد باید برسد اما آیا باید بودجه مملکت را هم گذراند یا نه. اجزاء ادارات را تا کی باید بلاتکلیف و سرگردان گذاشت مثل این کاغذهایی که هر روز به من می‌رسد که از سرما مردیم از گرسنگی تلف شدیم هی نفت هی نفت. آخر در هر چیزی افراط خوب نیست بنا بود دو روز لوایح قانونی بگذرد ۲ روز بودجه یک روز هم که پنجشنبه باشد مسائل متفرقه از قبیل سئوالات و غیره مطرح مذاکره بشود. آخر ما با این ترتیب چطور از حق وکالتمان استفاده کنیم؟ به سئوال که جواب نمی‌دهند، آخر جلسه که می‌شود آقای وزیر با کمال متانت از فرعون و شداد مغرورتر از مجلس بیرون می‌روند و وقتی هم در مجلس تشریف دارند مثل مجسمه‌های ابوالهول این جا نشسته‌اند و ابداً جواب نمی‌دهند. این است استفاده ما از حقوق وکالت و حفظ حقوق موکلین ما؟ وقتی که در نظمیه صحبت می‌شود اهمیت نمی‌دهند، وقتی می گوئیم مردم دارند از ظلم و تعدی می‌میرند هیچ جواب نمی‌دهند، وزیر هم با کمال متانت بلند می‌شود و می‌رود. البته چه غم دارد از گریه کاروان. مثل طاووس مست در اتومبیل می‌نشیند نهار و شامش هم حاضر، بخاری شان هم گرم، بیست سی تا هم بالاپوش دارد و اجزاء ادارات از گرسنگی و بیچارگی می‌میرند و آقا پیشخدمتش ۲۴ هزار تومان حواله بانک می‌دهد به هر کس دلشان می‌خواهد از خزانه مملکت می‌بخشد. ما که این جا نشسته‌ایم و وکیل ملت هستیم مسئول مالیه مملکت هستیم چگونه حفظ وظیفه مان را می‌توانیم بکنیم اگر از راه سئوال است که جواب نمی‌دهند اگر استیضاح است که با یک خنده عالی مقامی می‌فرمایند که مسئله آرد را نمی‌توانم دفاع کنم چون اسباب روسفیدی است. به به، خیلی خوب این هم استیضاح. بعد از آنکه آقای وزیر اسناد استیضاحیه را تصدیق می‌کنند معذلک باز پول‌های مملکت را بی جهت می‌بخشند و جواب سئوال را هم نمی‌دهند البته رأی اعتماد هم به ایشان داده شده ولی آیا لااقل محاکمه و رسیدگی شده و باید مسئول اعمال خودشان هستند یا نه؟ وقتی که گفتگوی مالیه مملکت است اینطور است که می‌بینید وقتی که گفتگوی امنیه مملکت است همینطور! بنده در بیست و سوم اسد سئوال کردم که باید روز بعدش که بیست و چهارم یا بیست و پنجم است جواب بدهند هنوز که ۵ ماه از آن تاریخ گذشته است جواب نداده‌اند آنوقت بنده چگونه می‌توانم وظیفه خودم را انجام بدهم و حفظ حقوق موکلین خود را بکنم؟ ما قانون را برای کی می‌نویسیم و قانون برای چیست؟ وقتی که گفته می‌شود شما که قانون هیئت منصفه را به میل خودتان گذراندید و خودتان قاضی محکمه معین می‌کنید و همه چیز در دست خودتان است دیگر چرا بدون محاکمه و بی جهت روزنامه را توقیف می‌کنید و بی قانونی می‌کنید؟ وقتی یک کسی یک چیزی بنویسد که به گوشه زلف یار بر بخورد یا بدشان بیاید آن روزنامه را بدون جهت و بدون محاکمه توقیف می‌کنند این که وضع مملکت نیست! بیچاره محمد علیشاه این کارها را نکرد مردم با آن حرارت نمی دانم چه شد که یکدفعه یخ کردند. آن مردم برای یک اشکال سلطنت محمدعلی میرزا بهم زدند حالا نمی دانند چه قضایا در این مملکت اتفاق می‌افتد؟ ما وکلای این مملکت نمی‌توانیم داد مردم بدبخت بیچاره را به گوش کسی برسانیم با این ترتیب می‌خواهیم بنشینیم و قانون نفت بنویسیم. چه شده است که سایر قوانینی که گذشته است این اندازه محترم نیست و قانون نفت این قدر مفید و محترم شده است بنده صاف و ساده می گویم با این ترتیب قانون نفت هیچ فایده ندارد. من رئیس کمیسیون خارجه هستم و در همان کمیسیون یک تلگرافی راجع به صد و پنجاه هزار دلار خواندم اگر چنانچه مقصود از تسریع این امر این فایده است که علائی تلگراف کرده و در کمیسیون خوانده اینقدر عجله لازم ندارد واِلا باید بودجه‌های هذه‌السنه را بگذرانیم که اعضای ادارات در این آخر سال قدری راحت بشوند. ما باید حالا بودجه سال بعد را بنویسیم. سال بعد که ما نیستیم ولی حالا که وکیل هستیم و مجلس شورای ملی هم هست این است اوضاع مملکت وقتی که مجلس و وکیل نیست دیگر نمی دانم چه ترتیب است. بنده که در زمان وثوق‌الدوله این جا نبودم ولی گمان نمی‌کنم که وثوق الدوله با آنهمه طول ایام فترت اینقدر به قوانین بی اعتنائی کرده باشد. آخر اینکه وضع نیست. من که وکیل هستم چطور می‌توانم وظیفه خودم را انجام بدهم وقتی که وزیر اینقدر جسور باشد که پایش را از حدود خودش درازتر کند و به وکیل هم جواب ندهد یا خنده بکند و بگذرند. دیگر نشستن ما این جا چه فایده دارد؟ آخر جواب مردم را چه بدهیم؟ ما که فقط نیامده‌ایم این جا فرمالیته و صورت ظاهر مجلس را تشکیل بدهیم. به کدام یک از عرایض مردم بیچاره که در کمیسیون عرایض از صبح تا غروب بیچاره اعضای کمیسیون مشغول هستند رسیدگی شده است؟ به کدامیک از شکایات رسیدگی شده؟ کدامیک از مأمورین خائن به قول آقای حائری‌زاده دار زده شده. گفته‌اند که آقا دیگر به تو حکومت نمی‌دهیم و جان و مال مردم را به دست تو نمی‌سپاریم کدام یک از سارقین اموال عمومی به دار مجازات آویخته شد؟ با این ترتیب تا ما بیائیم یک کلمه حرف بزنیم هی گفته می‌شود نفت نفت نفت. آخر چه چیز است؟ چون صد و پنجاه هزار دلار به آقای رئیس‌الوزراء حق دلالی می‌رسد....
سهام‌السلطان- نظر موافقین این نیست.
سلیمان میرزا- بلی می دانم نظر موافقین این نیست من وکلا را عرض نمی‌کنم. البته نظریه آقایان وکلاء منزه و مقدس است ولی تلگراف یکصد و پنجاه هزار دلار در کمیسیون خارجه حاضر است که بنده رئیس آن کمیسیون هستم و عین تلگراف هم الآن در کمیسیون حاضر است. آقای محمد هاشم میرزا خواهش می‌کنم همهمه نفرمائید تأمل بفرمائید تلگراف علائی در موضوع یکصد و پنجاه هزار دلار و در موضوع پانزده هزار دلار شوستر راجع به مسئله نفت در کمیسیون خارجه هست ممکن است ملاحظه بفرمائید و البته آقایانی که می‌گویند نفت جزو دستور شود این نظریه را ندارند و به آن‌ها جسارت نمی‌کنم. من نمی‌گویم یارو کجاست، چطور می‌آید. من می‌گویم تلگرافی در کمیسیون خارجه به آن شرحی که عرض کردم موجود است. حالا آقایان تکلیف آن را معین کنند و همچنین شکایت‌هایی که از مردم به توسط بنده می‌رسد همه طول کلام برای این است که چرا مطابق نظامنامه برای جواب حاضر نمی‌شوند و اگر هم حاضر شدند جواب نمی‌دهند. رسیدگی هم نیست ظلم و تعدی هم زیاد است. بنده هرگز نمی‌خواهم که در مسئله نفت در مجلس سبب حرارت بی موقعی شده باشم و از همان آقایانی که مدافعین کابینه هستند به نام مردمی که در زیر فشارند استرحام می‌کنم که ما همه وکیل هستیم و باید حفظ حقوق موکلین خود را بکنیم و البته آقایانی که از کابینه دفاع می‌کنند می‌خواهند کابینه شان اعمال خوب کرده باشد و مردم راحت باشند و چون این آقایان موافق با کابینه هستند مردم کمتر به این آقایان اطلاع می‌دهند و به بنده که مخالف هستم بیشتر تلگراف می‌کنند. این است که بنده اطلاعاتم را بطور فهرست به عرض آقایان می رسانم که رسیدگی کنند اگر این اطلاع صحیح است به عرضشان برسند و اگر ناصحیح است آن‌ها را قانع کنند که دیگر نگویند فقط این سئوالی است که من از آقای نایب رئیس می‌کنم که فعلاً مقام ریاست را اشغال کرده‌اند از ایشان سئوال می‌کنم مطلبی را که بنده سئوال می‌کنم وزیر نمی‌آید جواب بدهد و بعد از آنکه آمد باز هم جواب نمی‌دهد آخر یک وقتی من باید مطالبم را بگویم یک وقتی است در اول مجلس و یک وقتی هم هست در آخر جلسه اما در آخر جلسه که عده کافی نیست و در اول جلسه هم که دستور مطرح مذاکره است و بعلاوه سابقاً هم گفته شده است که روز پنجشنبه از برای مسائل متفرقه است حالا که وزیر نمی‌آید جواب بدهد قانع می‌شویم به اینکه همینطور بیاییم حرفمان را بزنیم حالا هم آن روز پنجشنبه را می‌خواهند از ما بگیرند ما باید به شکایات مردم رسیدگی کنیم و در این مسئله همه شریک هستیم حالا هر چه می فرمائید بفرمایئد.
رئیس- در خصوص آن قسمتی که شاهزاده راجع به انتظام مجلس فرمودند البته تصدیق می‌فرمایند که هر چه دیروز رأی داده شده جزء دستور باشد جزو دستور می‌شود. امروز جنابعالی می فرمائید که چیز دیگر جزء دستور شود.
(در این موقع آقای رئیس‌الوزراء به مجلس حاضر گردیدند)
میرزا محمد دانش- بنده تقاضا می‌کنم که آقای رئیس‌الوزراء در موضوع صد و پنجاه هزار دلار توضیحاتی بدهند که رفع سوء تفاهم بشود.
نایب رئیس- و اما مسئله‌ای که فرمودند البته معلوم است که باید در اول جلسه و یا در آخر جلسه مطالبشان را بگویند لکن بنده عرض می‌کنم مطلبی را که می‌خواستند بگویند مرسوم این بود که قبلاً یک اطلاعی می‌دادند لذا بی اطلاع نمی‌شود صحبت کرد.
رئیس‌الوزراء- بنده شنیدم یک مذاکراتی در غیاب منم شده که به من حق می‌دهد خیلی عصبانی شوم ولی حتی‌الامکان با بردباری و تحمل جواب می‌دهم. اولاً فرمودند که بعضی سئوالاتی از من شده است و جواب او را به امرار وقت گذرانده‌ام. بنده این را تکذیب می‌کنم مگر اینکه سئوالی از من بشود و جواب نخواهند و ۵ یا شش ماه بگذرد مثل سئوال آقای حائری‌زاده دیگر سئوالی نشود نشده است که جواب عرض کنم. اما در موضوع نظمیه که فرمودند یک زنی را در ضمن این که استنطاق می‌کردند کتک زده‌اند و سقط جنین شده است، بنده هیچ تصور نمی‌کنم که این اتفاق برای نظمیه تهران واقع شده باشد به جهت اینکه نظمیه تهران یک نظمیه مرتبی است من که بطور قطع از این مطلب اطلاع ندارم و نمی‌توانم تکذیب بکنم و در این باب تحقیق می‌کنم و بعد جواب می‌دهم و اگر یک همچو چیزی واقع شده است ...
فیوضات- در نظمیه تبریز بدتر از این ترتیبات می‌شود.
رئیس‌الوزراء- شما نظمیه تهران را سئوال کردید بنده هم نظمیه تهران را عرض کردم و راجع به موضوع جراید که بدون محاکمه توقیف می‌شوند بنده عرض می‌کنم که من مجری قانون هستم و وقتی که مجلس یک قانونی را در دست من گذاشت مجبورم آن قانون را اجرا کنم و جرایدی که توقیف شده است به موجب قانون بوده است و در این جا حاضر هستم که مدلل کنم برخلاف قانون نبوده است. مطابق ماده ۴۹ قانون مطبوعات اداره پلیس مکلف است این کار را بکند و بعد به محکمه صالحه ارجاع کند دیگر اینکه می‌گویند صد و پنجاه هزار دلار به من حق دلالی نفت داده می‌شود و اینطور می‌گویند که در کمیسیون خارجه تلگرافی در دست دارند حتی شنیده‌ام که نمره تلگراف را هم فرموده‌اند. بنده عرض می‌کنم جداً تکذیب می‌کنم اجازه نطق بخواهند بنده هم حاضرم جواب بدهم. بنده می‌گویم بی شرف است آن کسی که حق دلالی بگیرد و بی شرف است آن کسی که بخواهد از این امتیاز نفت استفاده بکند یا نفعی ببرد. اینکه ما می گوئیم امتیاز نفت بگذرد برای خیر و صلاح مملکت است و آن کسانی که نمی‌گذارند این کار بگذرد از برای صرفه و خیر و نفع مملکت کار نمی‌کنند ...
(همهمه بین نمایندگان)
سلیمان میرزا- مردی که چرند می‌گوید، توهین می‌کند بی شرف است. خائن است، دزد است، دروغ می‌گوید.
حائری‌زاده- باز این بی شرف خائن آمده است عرض اندام می‌کند. از او سئولا کرده‌ایم حاشا کرده و جواب نداده حالا هم دروغ می‌گوید.
آقا سید یعقوب- آقا آقا ... (داد و فریاد و همهمه زیاد- صدای زنگ نایب رئیس)
نایب رئیس- آقای آقا سید یعقوب نظامنامه در مجلس است باید بر طبق نظامنامه هر فرمایشی دارید بفرمایید.
سلیمان میرزا- رئیس‌الوزراء باید حرفش را پس بگیرد و بر طبق نظامنامه معذرت بخواهد.
رئیس‌الوزراء- بنده از این پیش آمدها و اظهارات موافقین و عصبانی شدن مخالفین خیلی متأسفم اما مطلب باید در مجلس بطور وضوح گفته شود و بنده حاضر هستم هر یک از آقایان سئوال دارند جواب منطقی به ایشان بدهم. بنده هم چیزی برخلاف حقیقت نگفته‌ام که پس بگیرم و معذرت بخواهم. بنده گفتم از نقطه نظر صلاح و خیر مملکت است که این کار را بکنند نه از برای استفاده و جداً تکذیب کردم و تلگرافی را که شما می گوئید صد و پنجاه هزار دلار دلالی نفت می‌دهند در یک همچو موقع رسمی و مجلس رسمی تکذیب می‌کنم و می‌گویم بی شرف است آن کسی که بخواهد از این موضوع استفاده بکند دیگر چه می گوئید. بی شرف آن کسی است که می‌خواهد حق دلالی بگیرد حالا هر صحبتی دارید بفرمائید.
نایب رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
تدین- بنده قبلاً اجازه خواسته بودم.
نایب رئیس- چون در موضوع اظهارات شاهزاده نظریه است ولی خواهش می‌کنم با کمال ملایمت بفرمائید. البته در مجلس شورای ملی هر کس حق دارد بیانات خودش را اظهار کند لکن با کمال ملایمت و با قاعده. البته سئوال است جواب است صحبت است استیضاح است مسئله‌ای نیست.
تدین- بنده هیچوقت از حدود نزاکت خارج نمی‌شوم و از همهمه در نمی‌روم با اینکه مزاجم عصبانی است حتی الامکان عصبانی نمی‌شوم. راجع به نظمیه آقای رئیس‌الوزراء فرمودند تکذیب می‌کنم و بعد تحقیق می‌کنم. بنده عرض می‌کنم بی مأخذ حرف نباید زد و به صرف تکذیب کافی نیست بنده شخصش را الآن نشان می‌دهم خانه اش را نشان می‌دهم یک نفر مطمئن را بفرستید و آن ضعیفه بدبخت را در توی رختخواب ببینند این دیگر تکذیب ندارد باید گفت اطلاعی ندارم و بعد تحقیق می‌کنم قسمت دوم سئوال می‌کنم علت نیاوردن کنترات وستداهل به مجلس چیست در صورتی که ۸ ماه است کنترات او تمام شده است. قسمت سوم این است که عرض می‌کنم. می‌گویند مطابق ماده ۴۷ قانون مطبوعات تأمینات جراید را توقیف کرده است. چرا بعد جلبِ محکمه نشده است. شفق سرخ تقریباً یک ماه است توقیف است اقدام همچنین وهکذا روزنامه‌های دیگر. بعلاوه این طور نیست که می‌فرمایند بنده هم قانون را خوانده‌ام بنده خواه مخالف با دولت باشم خواه موافق باشم دولتی که یک اکثریت را در پشت سر خودش دارد ...
حائری‌زاده- داشته است حالا ندارد.
تدین- مادام که آن دولت یک اکثریتی دارد که پشتیبان او است آن دولت محترم است برای اینکه حاکم علی الاطلاق در حکومت ملی اکثریت است من در عین اینکه مخالف هستم وقتی به ایشان خطاب می‌کنم آقای رئیس‌الوزراء می‌گویم، نظر شخصی و غرضی ندارم. بنده می‌گویم وضعیت این است متأسفانه عرض می‌کنم خیلی بد است و نباید حرف را اینطور بزنند. باز هم برای مصالح مملکت بنده در این جا بعضی مسائل را نمی‌گویم ولی اگر یک کمیسیون یا یک جلسه خصوصی تشکیل بشود که خود آقای رئیس‌الوزراء تشریف داشته باشند بنده یک رشته اسناد به ایشان ارائه می‌دهم که تصدیق کنند وضعیت رئیس نظمیه وستداهل بسیار بد است ولی عجالتاً کف نفس می‌کنم و از اظهار ادله و مطلب خودداری می‌کنم برای اینکه مبادا برای جامعه ایران علنی شدنش مضر باشد بنده نظر شخصی ندارم می‌فرمایند اشخاصی که مخالف جزو دستور شدن با مسئله نفت هستند نظر خیرخواهی مملکت را ندارند این یک عقیده‌ای است.
مملکت مشروطه است و آزادی عقیده هم یکی از ارکان آن است. بنده عقیده‌ام را باید آزادانه بگویم و شما یا موافقین نفت آزادانه با دلیل و منطق و فلسفه جواب مرا بدهید در ضمن صحبت نه بنده باید نیشی بزنم نه شما هو بکنید. نه منم به شما بگویم غرض دارید پول می‌گیرید نه شما بگوئید من بر خلاف مصالح مملکت حرف می‌زنم. بنده در کمیسیون نفت بودم و در دو سه جلسه اول حاضر شدم بعد کناره گیری کردم و استعفا دادم. استعفای بنده را قبول نکردند ثانیاً هم آمدم و از روزی که نفت در این جا مطرح شده است یک کلمه حرف نزده‌ام و نخواهم زد مگر در شور دوم زیرا شور اول را چندان مهم نمی دانم بنده یک مخالفت‌هایی با لایحه نفت دارم ولی چون عضو کمیسیون هستم باید حرف‌هایم را در آن جا بزنم برخلاف بعضی از آقایان که عضو کمیسیون هستند و این جا هم حرف می‌زنند این‌ها یک اصولی است که باید در کمیسیون گفته شود و آنقدر صحبت کنند که یا خودش خسته شود و یا طرف را خسته کند ولی با اساس کاملاً موافقم و قطع دارم که رفقای من بدون تردید با اساس مسئله نفت موافقت دارند (صحیح است) تمام رفقای مؤتلفه را عرض می‌کنم که عقیده شان این است که نفت شمال باید به کمپانی‌های آمریکائی داده شود ولی اختلاف نظری هست اگر یک ساعت آدم حرف بزند نباید گفت که تو این جا حرف می‌زنی برای اینکه طول بدهی. آقا بنده این جا حرف نزنم کجا بروم بزنم. در جامعه‌ای که یک عده با هم ائتلاف دارند وقتی نسبت به حائری‌زاده توهین بشود، نسبت به من و مجلس توهین شده است. توهین یک وکیل توهین به مجلس است. یک وکیل وقتی سئوال می‌کند و جواب نمی‌دهند توهین به ملت ایران است.
آقا سید یعقوب- ملت ایران نیست، ملت ایران سی کرور است تمام ماها وکیل هستیم.
تدین- اجازه بدهید حرفم را بزنم عجب گیری کردم. بنده که آقا جان اول گفتم آقایان اکثریت قربانتان بروم شما محترم هستید شما حاکم هستید وقتی هم که من جزء اکثریت بشوم حاکم بر شما خواهم بود این‌ها دعوا ندارد. عجب مسئله غریبی است. نسبت به نفت همان طور که عرض کردم در این هیئتی که هستم تمام عقیده شان این است و بنده از روز اول در آن جلسه خصوصی که اسمش را بنده جلسه خفه کن گذاشته‌ام بنده موافق بوده‌ام به جهت اینکه در پنج دقیقه خواستم یک کارهائی بکنیم بعد دیدیم آن کارها غلط بود بعد در موقع تفسیر آن ۵ ماده که مجلس رأی داد بنده جزء موافقین بودم و این‌هایی که عرض کردم عقیده تمام رفقای بنده است که اگر این نفت بر وفق مصالح مملکت ایران امتیازش داده بشود به یک کمپانی آمریکایی که مجلس تصدیق کند بنده موافقم و اگر غیر از این باشد بهتر این است که این گنج در زیر خاک بماند. پس بنابراین عقیده بنده را بروی نیزه نکنید و کلمات را برخلاف واقع جلوه ندهید. حقیقت همین بود که عرض کردم. اما اگر می فرمائید با آن مواد طولانی کسی حرف نزد این یک موضوعی است که محتاج به شور نیست از اول بیاورید محترمانه روی میز آقای رئیس بگذارید و تمام شود. پس بنابراین مخالفت بنده یا مخالفت دیگری از نقطه نظر فرعی است نه اصلی و از این که گذشتیم یکی از وظایف اولیه مجلس شورای ملی مسئله مالیه و بودجه مملکت است. دوره ما به آخر می‌رسد و اگر خدای نخواسته بد هم کردیم به آخر می‌رسد بعد هم اختیار انتخاب به عقیده بنده کاملاً با مردم است از هر کس راضی باشند او را انتخاب خواهند کرد از هر کس که او را صدیق و خدمتگذار خود بدانند انتخابش خواهند کرد و از هر کس هم راضی نباشند انتخاب نمی‌کنند. بنابراین، مسئله بودجه یکی از مسائل مهمه است آیا واقعاً شایسته هست یک دوره دو ساله بر مجلس بگذرد و به تصویب یک بودجه موفق نشود ولو ناقص؟ این هم صحیح نیست خیلی خوب بودجه سال آینده که هنوز نیامده بودجه امسال هم به عقیده بنده در عین اینکه نقایصی داشت یک زمینه است برای بودجه‌های بعد. متأسفانه یک بودجه اش تصویب شده که بودجه فلاحت و تجارت و فواید عامه است و یکی هم بودجه کابینه سلطنتی ولی بعد بودجه عدلیه برای انشاء یک ماده چند جلسه است ماده ....
(گفته شد مخبر مریض است)
تدین- عرض کردم عللی داشته است بودجه وزارت داخله و خارجه چاپ نشده است. بودجه وزارت معارف صدر و ذیلش معلوم نیست بودجه مالیه اصلاً نیامده بودجه وزارت جنگ مدت هاست در کمیسیون است و به مجلس نیامده من از این نقطه نظر می‌گویم اقلاً حالا که عمرمان به آخر رسیده است کاری بکنیم که جمع بین تمام مسائل باشد نه مثل بعضی آقایان که هر روز نفت را جلو می‌کشند در صورتی که به سایر مطالب نمی‌رسیم. بنده پیشنهاد می‌کنم همانطور که سابق مقرر شد جمع بین تمام اطراف قضیه بشود همان ترتیب را که مجلس رأی داد باز ثانیاً به موقع اجرا بگذارند و آن این است که یک روز برای مسائل مختلفه قرار می‌دهیم چه عیب دارد روز پنجشنبه را برای مسائل متفرقه قرار دهیم. آقایان وزراء و آقای رئیس‌الوزراء بیایند و با هم حرف هایمان را بزنیم دعوا نداریم سئوال بکنیم ایشان هم با اعتنا به ما جواب بدهند نه به بی اعتنائی دو روز را هم اختصاص به بودجه بدهند که بودجه‌ها را به یک جایی برسانند دو روز هم به نفت اختصاص بدهند چهار ساعت هشت ساعت در نفت حرف بزنند بنده عرضی ندارم. تصور می‌کنم اگر با این پیشنهاد موافقت بفرمایند جمع بین تمام قضایا بشود.
رئیس‌الوزراء- در موضوع نظمیه تصور می‌کنم آقای تدین اشتباه کرده‌اند. بنده تکذیب نکردم گفتم اگر چه نظمیه تهران مرتب است و می‌توانم تکذیب کنم معهذا تحقیق می‌کنم و بعد به شما جواب می‌دهم نگفتم که تکذیب می‌کنم. اما راجع به کنترات وستداهل گفته بودم تهیه کنند و تهیه می‌کنند و عنقریب به مجلس می‌فرستند. راجع به توقیف جراید هم ماده چهل و هفتم نیست ماده چهل و نهم است مطابق ماده چهل و نهم اداره نظمیه حق دارد جراید را در حدود قانون توقیف کند و در ظرف بیست و چهار ساعت به محکمه صالحه رجوع کند و البته محکمه صالحه هم به وظیفه خودش عمل می‌کند اما اینکه می فرمائید جواب‌ها را باید با اعتنا بدهند تصور می‌کنم من تنها رئیس الوزرائی بودم که همیشه در مقابل مجلس و مجلسیان تعظیم و تکریم کرده‌ام و احتراماتی که در خور مقام نمایندگی است نسبت به آقایان مراعات کرده‌ام ولی متأسفانه این احترام از طرف بعضی آقایان نمایندگان نسبت به من که رئیس دولت هستم و اینطور تکریم می‌کنم رعایت نمی‌شود. ولی اینکه می‌فرمایند در موضوع نفت بنده یک مطلبی گفتم که توهین بود من گفتم از نقطه نظر خیر و صلاح و خیر مملکت این اقدام را می‌کنم بعضی آقایان تأخیر و تعویق را جایز می دانند و می‌فرمایند اینطور نیست خیلی خوب حالا من یک توضیحی می‌دهم خودتان قضاوت کنید. اگر فرضاً آقای حاج سید اسدالله یا آقای محمد هاشم میرزا در کمیسیون نفت باشند و یکی از مواد را درست تحت شور و مطالعه گذارند دو ساعت سه ساعت وقت مجلس را اشغال کنند و بالاخره متقاعد شوند و رأی بدهند و دستشان را بلند کنند آنوقت همان ماده به مجلس بیاید یک ساعت برخلاف آن ماده صحبت کنند آنوقت من چطور قضاوت کنم بگویم در آن موقع موافقت داشته‌اند حالا مخالف شدند. بنده که نمی‌توانم نسبت تردید عقیده به آقای حاج شیخ اسدالله دهم که ایشان آنروز موافقت کردند بعد از بیست روز تردید پیدا کردند آنوقت بنده می‌توانم یک چنین عقیده‌ای پیدا کنم که می‌خواهند مخالفت بفرمایند. راجع به بودجه‌ها شرحی فرمودید البته بودجه‌ها باید زودتر بگذرد. وقتی کار مجلس اینقدر زیاد است البته باید جلسات خود را بیشتر ممتد کند صبح و عصر و شب جلسه بشود و کارهای مهم مملکت بگذرد هم مسئله نفت بگذرد و هم چیزهای دیگر.
رئیس- اگر آقایان اجازه بدهند بیست و پنج دقیقه تنفس داده شود. (در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
نایب رئیس- اجازه می فرمائید در دستور دو پیشنهاد شده قرائت شود.
دست‌غیب- چون پیشنهاد بنده با پیشنهاد آقای تدین در تنفس مطابقه شد و یکی بود بنده پیشنهاد خود را پس می‌گیرم.
(پیشنهاد آقای تدین به شرح ذیل قرائت شد)
مقام محترم نیابت ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌کنم که جلسات مجلس به طریق ذیل تقسیم شود.
شنبه و سه شنبه لایحه امتیاز نفت- یکشنبه و چهارشنبه بودجه‌ها و لوایح راجع به کمیسیون بودجه- پنجشنبه لوایح متفرقه و سئوالات.
نایب رئیس- آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو- چون از این پیشنهادها زیاد شده است از طرف مقام ریاست هم کراراً هر قسم اعلان شده است و حتی کراراً دیده شده که امروز با اکثریت یا قریب باتفاق رأی می‌دهیم ولی فردا فراموش می‌کنیم و یک ترتیب دیگری پیش می‌آید، بنده با این پیشنهاد مخالف نیستم ولی چه صورت عملی مجلس خواهد داد که هر ساعت تغییر نکند اگر رأی قطعی می‌دهید که همیشه اینطور باشد بنده مخالفتی ندارم ولی اگر این باشد که امروز این جا گفته شود و رأی بگیرند آنوقت فردا باز دست‌ها بالا برود و او را تغییر بدهند بنده با این مخالفم.
نایب رئیس- آقای تدین توضیح بدهید.
تدین- مقصود بنده از این پیشنهاد این بود که رأی قطعی در این موضوع گرفته شود و دیگر تغییری در آن حاصل نشود.
آقا سید یعقوب- بنده سئوالی دارم.
نایب رئیس- پنج شش نفر اجازه خواسته‌اند یک پیشنهادی کرده‌اند در این پیشنهاد مخالفید؟
آقا سید یعقوب- بلی
گروسی- بنده هم عرضی دارم.
محمد هاشم میرزا- عرض کنم اگر این پیشنهاد تغییر ناپذیر باشد مخالف مواد نظامنامه می‌شود. مطابق نظامنامه هر یک از نمایندگان در هر موقعی چیزی به نظرشان مهم است حق دارند دستور را تغییر بدهند و اگر اینطور است بنده مخالفم و اگر مطابق با نظامنامه است و مقصود همین ترتیبی است که همیشه مجرا بود عرضی ندارم.
نایب رئیس- آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه- بنده هم مخالفم ولی بعد از این مخالف معمول بود مخالف حرف نزند ولی اگر این پیشنهاد تصویب شود غیر عملی است. نظامنامه به هر نماینده حق می‌دهد مطالب فوری و فوتی که به نظرش می‌رسد با تصویب مجلس بر دستور مقدم و مطرح مذاکره بشود این معمول نظامنامه بوده و اگر می‌خواهید دستور تقسیم شود در عرض هفته که پنج جلسه داریم تقسیم بندی کنیم این رأی داده نشده و اگر حالا رأی بدهید تغییرش مشکل است و مخالف نظامنامه هم هست.
آقا سید یعقوب- بنده موافقم چرا اجازه نمی‌دهید صحبت کنم؟
نایب رئیس- گمان می‌کنم یک قسمت از این مذاکرات خارج از موضوع است. یک پیشنهادی می‌شود و رأی داده می‌شود وقتی رأی داده شد میزان آن قسم می‌شود و اگر یک وقت دیگر خواستند مطلبی را مقدم بدارند باز رأی داده می‌شود.
حالا به این پیشنهاد رأی می‌گیریم. آقایانی که با پیشنهاد آقای تدین موافقند قیام بفرمایند.
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس- تصویب شد. چون خیلی از ظهر گذشته است اگر اجازه بدهید دستور که به همین ترتیب پیشنهاد معین شد جلسه هم ختم شود.
آقا سید حسن کاشانی- بنده قبل از تعیین دستور اجازه خواسته‌ام.
نایب رئیس- بفرمائید.
آقا سید حسن کاشانی- در باب داخل شدن مفتشین تحدید به خانه مردم که آقای آقا میرزا شهاب‌الدین نماینده محترم کرمان سئوال کردند، تقاضا کردند از طرف مجلس به دولت نوشته شود که این حرکت خلاف قانون شرع و قانون اساسی را موقوف نمایند. گویا پیشنهاد کتبی نکرده‌اند و از طرف مجلس چیزی نوشته نشده چون از طرف اهالی کاشان نیز خیلی شکایت شده است بنده تقاضا کردم به دولت ابلاغ شود این مسئله را موقوف بفرمایند.
سلیمان میرزا- یک مطالبی این جا مذاکره شد حالا آقای نایب رئیس می‌فرمایند جلسه را ختم بکنیم البته شاید اکثریت باتفاق مجلس چون ظهر گذشته است در تحت قانون اجبار طبیعت جلسه را ختم کنند اما مطابق ترتیب یک مذاکراتی این جا شده است و فقط باید که اکثر اوقات ابراز می‌شود از طرف دولت به لفظ تکذیب می‌کنم و اطلاع ندارم و تحقیق می‌کنم می‌گذرد و هیچیک از وکلا و بنده هم که سه دوره به این سمت مفتخرم حاضر نیستم یک مطلبی را بگویم (در صورتی که بنده رئیس کمیسیون خارجه هستم) آنوقت در افکار عامه و جراید و آن جرایدی که معلوم نیست از کجا اداره می‌شود و اگر دفتر بعضی اشخاص را بردارند توقیف کنند معلوم می‌شود خرجش از کجا می‌رسد بردارند بنویسند فلانکس یک حرفی زد رئیس دولت هم تکذیب کرد و او هم آن جا بود و نتوانست جواب بگوید و توضیح بدهد آنوقت بگویند دیدید چه اشخاصی در مجلس هستند و چون آن جراید منبع چاپ شدنشان معلوم است و در مطبعه فاروس شش ماه شش ماه قبلاً پول داده می‌شود و هیچ قانونی به آن‌ها تعرض نمی‌کند و آزادی منحصر به همان روزنامه هاست فوراً باز مقالات جدید می‌نویسند. بنابراین اگر آقایان جلسه را ختم می‌کنند به ترتیبی که الآن پیشنهاد و رأی داده شد بنده حق دارم از آقایان تقاضا کنم هر دستوری که معین می‌فرمایند عرایض بنده را در اول آن دستور مقرر فرمایند یعنی اگر حالا حوصله و وقت شنیدن عرایض بنده را ندارند و بنده هم نمی‌خواهم بر کسالت آقایان بیفزایم اجازه بدهند در اول جلسه آتیه دولت هم حاضر باشد و بنده عرایض خود را بگویم زیرا این مطلبی که می‌گویم تلگرافش در کمیسیون خوانده شد که اعضایش آقایان حکیم‌الملک و مشیرالدوله و بنده و سردار معظم و نصرت‌الدوله بوده‌ایم و در این موضوع مذاکرات مفصل شد و چون در تلگرافات ذکر شده پانزده هزار دلار هم از این محل پرداخته خواهد شد، پانزده هزار دلار شوستر هم جزء بودجه بود که به مجلس نیامد و جزء آن اعتبار چهل هزار تومان بود که مقرر شد حقوق شخص از آن محل داده بشود و این برخلاف صریح آن قانون است و بنده به شاهزاده نصرت‌الدوله و آقای سهام‌السلطان در آن موقع عرض کردم و گویا بنا بود آقایان یک مذاکراتی بفرمایند و حالا اگر بنده باز عرض کنم این صورت حساب برخلاف قانون است مدافعین کابینه خواهند فرمود فلانکس لاینقطع این حرف‌ها را می‌زند ملاحظه بفرمائید این صورت حساب‌هایی است که چاپ شده است هیچ با آن قانونی که از مجلس گذشته است مطابقه نمی‌کند زیرا قرار شد از آن محل چهل هزار تومان حقوق شخص داده نشود دو ثلث این صورت حساب حقوق شخص است این است نظر تعظیم و تکریم به مجلس. البته اگر من این را بگویم خواهند گفت از نقطه نظر مخالفت با کابینه است البته شما که مدافع کابینه هستید شریک در این کارهای کابینه هستید بردارید این صورت حساب‌ها را رسیدگی کنید و خودتان دفاع کنید حالا درست نمی دانم عین آن عبارت را گفته‌ام یا نه خوب بود مطرح بفرمایند و گویا موعدش نرسیده زیرا بنده هشت ماه است این سئوال را کرده‌ام و هنوز جواب داده نشده شاید آخر مجلس جواب بدهند بعد از همه این عرایض چون حق دارم مطلبی که در کمیسیون خارجه گفته شده است اظهار کنم این را که با یک کلمه گفتند تکذیب می‌کنم این را جداً تکذیب می‌کنم تا معلوم شود تکذیب کننده کی است حالا که وقت گذشته نمی‌خواهم عرض کنم در اول جلسه مقدم بر دستور مقرر فرمایند عرض کنم.
رئیس‌الوزراء- اولاً بنده وقتی یک مطلبی را تکذیب می‌کنم از روی اطلاع تکذیب می‌کنم نه بی مدرک و آقایان نمایندگان هم شاید یک مطالبی را می دانند باید بگویند وقتی من تکذیب کردم ایشان هم باید با مدارک آن تکذیب بنده را رد کنند. بنده یک مرتبه دیگر با صدای بلند این اظهاری را که در مجلس شده است که صد و پنجاه هزار دلار از بابت حق دلالی نفت گرفته شده است یا گرفته می‌شود یا خواهد شد، تکذیب می‌کنم و اما اشتباهی که شاهزاده سلیمان میرزا کرده‌اند برای اطلاع آقایان محترم عرض می‌کنم حالا یادم آمد در موقعی که امتیاز نفت در کمیسیون خارجه تحت مذاکره بود تلگرافی از واشنگتن رسید که از بابت قرضی که دولت می‌خواهد از آمریکا بکند در خصوص یک میلیون دلار وکیل مالیه ایران که شوستر باشد می‌گوید دُوَل دیگر از آمریکا قرض می‌کنند صد یک حق العمل می‌گیرند ولی من نظر به سابقه‌ای که در خدمت ایران دارم صد یک نمی‌گیرم صد نیم می‌گیریم یک چنین تلگرافی بود و خوانده شد بعد بنده رفتم و کابینه آقای مشیرالدوله آمد و یک میلیون دلار گرفته شد بنده نمی دانم صد نیم آن یک میلیون دلار که ۵ هزار دلار می‌شود به شوستر رسیده یا نه؟ و اینکه شما می فرمائید شاید این مسئله بوده و اینکه می گوئید ۱۵ هزار دلار حق العمل امتیاز به شوستر داده شده است اولاً حق العمل امتیاز بوده است و حق العمل فرض کرده است بلکه از بابت حقوق دو این ۱۵ هزار دلار پرداخت شده است و من نمی دانم ۵ هزار دلار از بابت صد نیم به او رسیده است یا نه؟ در هر حال موضوع سئوال این بود که عرض کردم حالا از ایشان سئوال می‌کنم آیا شایسته است حرف‌هایی که در کمیسیون خارجه صحبت می‌شود به مجلس بیاید؟
نایب رئیس- در جلسه آتیه همانطور که اظهار شد اگر کسی حرف حسابی دارد بزند.
آقا سید یعقوب- بنده عرض دارم مدافع نفت بودم.
نایب رئیس- در جلسه آتیه اول جلسه اظهار کنید.
مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد.
رئیس مجلس- مؤتمن‌الملک