مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ تیر ۱۳۳۸ نشست ۳۲۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۳۲۶
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۲۰ تیر ماه ۱۳۳۸
فهرست مطالب:
۱-طرح صورت مجلس
۲-تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای بهبهانی
۳-طرح و تصویب فوریت و قرائت گزارش کمیسیون راجع به اجازه تحصیل ۷۲ میلیون دلار وام از بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه
۴-اعلام تصویب صورت مجلس
۵-تقدیم دو فقره لایحه قرارداد فرهنگی به وسیله آقای معاون وزارت امور خارجه
۶-طرح گزارش کمیسیون بودجه راجع به اجازه تحصیل ۷۲ میلیون دلار وام از بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه
۷-تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای معاون وزارت دارایی
۸-بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون بودجه راجع به اجازه تحصیل ۷۲ میلیون دلار وام از بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه
۹-تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس دو ساعت پیش‌ازظهر به ریاست آقای دکتر موسی عمید (نائب رئیس) تشکیل گردید
۱- طرح صورت مجلس
نائب رئیس- صورت اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
غائبین بااجازه- آقایان: محمودی- حشمتی- دکتر نیرومند- دکتر پیرنیا- مهندس اردبیلی- بوربور- دهقان- جلیلی- قوام- توماج- قراگزلو- عامری- تربتی- هدی شادلو- دکتر شاهکار- سالار بهزادی- مسعودی- اورنگ- مشایخی- کورس- علامه وحیدی امامی خویی- فولادوند- اسفندیاری- جلیلوند- مهندس فیروز ساکینیان- مهندس جفرودی
غائبین بی‌اجازه- آقایان: دکتر طاهری- اریه قرشی- دکتر فریدون افشار- سلطان‌مراد- بختیار
دیرآمدگان و زودرفتگان بااجازه- آقایان: دکتر عدل- دکتر اسدی مهندس فروهر- سراج- حجازی- شادمان- صراف‌زاده- قنات‌آبادی دکتر جهانشاهی
نائب رئیس- نسبت به صورت مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) بعد از حصول اکثریت تصویب صورت مجلس اعلام می‌شود
۲- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای بهبهانی
نائب رئیس- آقای بهبهانی
سید جعفر بهبهانی- یک سؤالی است از وزارت فرهنگ تقدیم می‌شود
۳- طرح و تصویب یک فوریت و قرائت گزارش کمیسیون بودجه راجع به اجازه تحصیل ۷۲ میلیون دلار وام از بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه
نائب رئیس- وارد دستور می‌شویم پیشنهادی رسیده قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
امضاکنندگان تقاضا داریم لایحه مربوط به وام ۷۲ میلیون دلار با قید یک فوریت و مقدم در دستور قرار گرفته مطرح شود ابتهاج مهدوی اکبر برومند مشار کدیور صفاری بوربور عمیدی نوری ذوالفقاری فلیکس آقایان توماج باقر بوشهری
نائب رئیس- آقای ابتهاج
ابتهاج- بنده خیلی خوشوقتم از این که از طرف آقایان مأمور دفاع از این پینشهاد شدم چون قسمت اول آن ساختن راه بندر پهلوی و خرمشهراست به هر حال این کار به طوری که آقایان نمایندگان مستحضرند از زمآنجان مولم تا به حال معطل است به این جهت حالا که مجلس نزدیک تعطیل است خواستم آقایان موافقت فرمایید مسئله وام ۷۲ میلیون دلار با فوریت تلقی شود که راه‌سازی‌هایی که از محل این وام باید انجام شود به مرجله اجرا درآید
نائب رئیس- آقای طباطبایی مخالفید بفرمایید
احمد طباطبایی- بنده بارها اینجا حضور آقایان عرض کرده‌ام در تمام موضوعاتی که دولت تقاضا می‌کند ما در اینجا به فوریت لوایح رأی بدهیم وقتی که می‌رود به مجلس سنا مجلس سنا فوریت را حذف می‌کند بنده همیشه عرض کرده‌ام که این عملاً مخالف شأن مجلس است لوایحی که می‌آید به مجلس خاصه این لایحه وام ۷۲ میلیون دلاری را بگذارید یک قدری آقایان نمایندگان بیشتر در آن توجه کنند دقت کنند بیشتر رعایت کنند مصالح را ببینند که راجع به این جریان چه نحوه باید رأی داد و چطور باید تصویب کرد شما که می‌دانید لوایحی که دولت می‌آورد اینجا تصویب می‌شود لوایحی که می‌آورید با آن مخالفت نمی‌شود یک کاری بکنید که شأن مجلس را از بین نبرید مااینجا رأی می‌دهیم به فوریت لایحه بعد می‌رود به مجلس سنا و مجلس سنا می‌زند توی سرش می‌گوید رأی نمی‌دهم آرا باید اصول را رعایت کرد چه عجله‌ای است چه اصراری است که کار درست و صحیح بیرون نرود نگذارید کار غلط شود حالا اگر دولت بیاید تقاضا بکند یک حرفی است اما خود نمایندگان باید توجه کنند جنابعالی می‌فرمایید که این را به فوریت تصویب بکنند چرا چه عجله‌ای است در کار آخر چیزی که ایجاب فوریت می‌کند باید بفرمایید که به این دلیل ایجاب فوریت می‌کند آخر چرا شما چند سال است که ساختمان نداشتید راه نداشتید شما خیال می‌کنید بعد از تصویب این لایحه راه دارید این چیزها امتحان شده است مادیده‌ایم چیز تازه‌ای نیست آقایان یک قدری در این قضیه دقت و رعایت بیشتری بفرمایید شأن مجلس را حفظ کنید نگذارید لوایح به این ترتیب بیاید و تصویب شود وقتی رأی می‌دهید بدانید به چه رأی می‌دهید این عرض بنده است
نائب رئیس- آقای قنات‌آبادی موافقید
سید شمس‌الدین قنات‌آبادی- بنده می‌خواستم عرض کنم بعضی دلایلی که جناب آقای طباطبایی برای رد تقاضای فوریت بیان فرمودند زیاد قانع‌کننده نبود (صحیح است) مثل این که ما اینجا تصویب می‌کنیم به فوریت بعد می‌رود در مجلس سنا و فوریت حذف می‌شود اولاً باید ایشان توجه داشته باشند به این که در آیین‌نامه مشترک بین دو مجلس این مطلب هست و مجلسین قبول کرده‌اند یعنی هم مجلس شورای ملی و هم مجلس سنا قبول کرده‌اند که هر لایحه‌ای که در هر کدام از این دو مجلس بافوریت تلقی شود در مجلس دیگر هم با فوریت تلقی می‌شود اگر گاهی اوقات می‌بینید یک لایحه در اینجا با فوریت تلقی می‌شود و آنجا فوریت را لغو می‌کنند آنها خلاف می‌کنند آنها خلاف آن چیزی که قبول کرده‌اند عمل می‌کنند و الا ما مطابق اصول عمل می‌کنیم و گناه‌اش گردن ما نیست و اما چرا برای این لایحه تقاضای فوریت شد جناب آقای طباطبایی همان طور که آقایان نمایندگان محترم فرمودند برای این که زودتر راه ساخته شود جنابعالی استدلال عجیبی فرمودید که مگر تا دیروز راه ساخته شده است بنده هم می‌گویم ساخته نشده اما چون تا دیروز ساخته نشده باید حالا ساخته نشود نه این منطق صحیح نیست شما هر چقدر که بخواهید دقت کنید در این لایحه دقت شده اولاً این لایحه از ۳ کمیسیون گذشته و دوثلث از مجلس درباره مواد این لایحه صحبت کرده‌اند و بحث کرده‌اند چندین روز در کمیسیون‌ها بوده است به قول آقای مهدوی دوثلث این مجلس از این قرارداد و لایحه اطلاع کافی و شافی دارند بنابراین یک مطلبی نیست که عنوان فوریت چون رویش آمده جنابعالی خیال کنید با هول‌هولکی و دستپاچگی می‌خواهند بگذرانند خیر مطالعه کافی شده است و اکثریت مجلس که علاقه‌مند است فوریت تصویب بشود فقط و فقط برای این است که کارهای راه‌سازی مملکت شروع شود تعطیلات تابستان در پیش است خود جنابعالی هم که مخالف با فوریت هستید معلوم می‌شود که راضی نیستید تابستان تشریف بیاورید در مجلس و بحث کنید
نائب رئیس- چون راجع به فوریت یک موافق و یک مخالف صحبت کرده رأی می‌گیریم به این پیشنهاد آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد
گزارش از کمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی
در کشور پهناور ایران که برنامه‌های اقتصادی برای بالا بردن سطح زندگی مردم با توجهات خاصه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی یکی بعد از دیگری به مرحله اجرا گذارده می‌شود ساختمان راه‌هایی که بتواند حوائج روزافزون کشور را برآورده کنند از اساسی‌ترین عوامل تسریع اجرای این برنامه‌هاست با آن که در ایران بیش از ۲۵۰۰۰ کیلومتر راه وجود دارد ولی متأسفانه این راه‌ها نمی‌توانند احتیاجات امروز کشور را از لحاظ افزایش تعداد وسایط نقلیه مرتفع سازند عدم وجود راه‌ها موجب می‌گردد که هر سال مقدار زیادی از محصولات کشور فاسد و ضایع شده و به دست مصرف‌کننده نرسد و تولیدکننده نیز نتواند استفاده لازم از تولیدات خود بنماید و این خود باعث می‌شود که کشاورزان و تولیدکنندگان رغبتی برای ازدیاد تولید نشان ندهند و سرمایه‌های خود را در امور غیرتولیدی مصرف کنند علاوه بر این نبودن راه‌های قابل استفاده مانع بزرگی است در راه توسعه صنعت و ایجاد و تأسیس کارخانه‌جات معظم و اکتشاف و بهره‌برداری از منابع سرشار کشور با توجه به این اصول در برنامه هفت ساله دوم راه‌سازی در درجه اول اهمیت قرارداده شد و ساختمان و تعمیر متجاوز از ده هزار کیلومتر از راه‌های کشور به عهده سازمان برنامه گذارده شد چون عواید حاصله از درآمد نفت تکافوی تأمین هزینه‌های پیش‌بینی شده راه‌سازی برنامه دوم را نمی‌کند دولت به استناد و اجازه قانون برنامه دوم و قانون اصلاح ماده ۸ قانون برنامه هفت ساله مصوب ۲۷ اسفند ۱۳۳۶ برای جبران کمبود اعتبارات ارزی از بانک بین‌الملل ترمیم و توسعه تقاضای وام کرده پس از مکاتبات و مذاکرات فراوان نمایندگانی از طرف بانک به ایران آمدند تا در طرح‌های راه‌سازی سازمان برنامه مورد توجه نمایندگان بانک قرار گرفت پس از دقت کافی موافقت کردند که مبلغ ۷۲ میلیون دلار برای ساختمان و ترمیم در حدود ۲۴۷۰ کیلومتر از شاهراهای کشور به شرح زیر وام داده شود
۱- مهم‌ترین راهی که از محل این وام ساخته خواهد شد شاهراه سرتاسری خرمشهر بندر پهلوی است این راه که تقریباً ۱۲۰۰ کیلومتر طول دارد به منزله شریان اقتصادی کشور است چون بنادر و ایالات جنوبی را به سواحل حاصلخیز بحر خزر متصل می‌کند و در حدود هفتاد درصد کالای وارده به بندر خرمشهر به وسیله این راه به نقاط مختلف کشور فرستاده می‌شود
۲- راه دیگری که از محل این وام ساخته می‌شود راه همدان کرمانشاه خسروی است به طول ۳۷۷ کیلومتر که منطقه حاصلخیز کرمانشاه را به خط سرتاسری خرمشهر بندر پهلوی متصل می‌کند
۳- شاه‌آباد ملاوی کرمانشاه سقز یکی دیگر از راه‌هایی است که از محل وام بانک ساخته خواهد شد با ساختمان این راه مسافت بین تبریز و بنادر جنوب بیش از ۲۵۰ کیلومتر کوتاه‌تر خواهد شد علاوه بر این که محصولات آذربایجان به وسیله این راه به آسانی به بنادر جنوبی حمل می‌گردد نفت کرمانشاه به سهولت و با مخارج کمتر به ایالات آذربایجان فرستاده می‌شود و هر سال مبالغ هنگفتی از این راه در مخارج حمل و نقل کالا صرفه‌جویی خواهد گردید
۴- راه دیگری که تهران را از طریق رودهن به بابل متصل می‌کند مسافت بین تهران و سواحل بحر خزر رادر حدود ۱۰۰ کیلومتر کوتاه‌تر خواهد کرد و به این وسیله ارسال خواربار از این نواحی به شهر تهران تسهیل خواهد شد
۵- بندر شاهپور که هر سال مقدار زیادی کالای وارداتی و صادراتی در آن تخلیه و بارگیری می‌شود امروز فقط به وسیله راه‌آهن به سایر نقاط کشور اتصال دارد در اثر نبودن راه اتومبیل و مقدار زیادی از کالاهای وارداتی مدت‌ها در انبارهای این بندر باقی می‌ماند راهی که سربندر را به خلف‌آباد و اهواز اتصال خواهد داد در حقیقت بندر شاهپور را مستقیماً به شاهراه سراسری ایران و در نتیجه به سایر نقاط کشورمتصل خواهد کرد و این بندر را برای ورود و خروج کالا آماده خواهد کرد
۶- علاوه بر راهای فوق ساختمان راه دیواندره بیجار تعمیر و اصلاح در حدود ۴۴۰ کیلومتر راه بین خلف‌آباد و شیراز و همچنین تهیه طرح و خدمات مقدماتی مهندسی جهت اجرای برنامه راه‌سازی بعدی و تهیه مقدمات راه‌های فرعی کشاورزی از محل این وام تأمین خواهد شد دولت با دریافت این وام خواهد توانست طرح‌های راه‌سازی را که در برنامه دوم پیش‌بینی شده است اجرا نماید و یکی از موانع اساسی در راه پیشرفت اقتصادی کشور را مرتفع سازد باید متذکر شد که دولت ایران تنها کشوری نیست که از بانک بین‌الملی وام دریافت می‌کند عده زیادی از کشورهای جهان برای تأمین هزینه راه‌سازی خود از بانک وام دریافت کرده‌اند از آن جمله هندوستان تاکنون ۵۰۷ میلیون دلار پاکستان ۱۲۶ میلیون دلار و ترکیه ۶۱ میلیون دلار از بانک بین‌الملل وام دریافت نموده‌اند که قسمت مهمی از آن صرف راه‌سازی گردیده‌است وامی که به این وسیله به مصرف اجرای برنامه‌های عمرانی واقتصادی کشور می‌رسد به پیشرفت اموراقتصادی کمک مؤثری خواهد کرد شرایط وام
۱- مبلغ وام ۷۲ میلیون دلاراست که پس از تصویب و انجام تشریفات قانونی به حساب دولت ایران گذارده خواهد شد
۲- بهره این وام به انضمام کارمزد بانک شش درصد (۶٪) در سال خواهد بود
۳- به آن مقدار از وجوهی که بانک به حساب دولت ایران می‌ریزد مادام که مورد استفاده دولت قرار نگرفته است کارمزدی به مبلغ سه چهارم یک درصد به نام کارمزد تعهدی تعلق خواهد گرفت (بند ۲. ۰۴) ۴- مدت وام هفده (۱۷) سال است که استرداد آن به اقساط شش‌ماهه ازاول ماه مه ۱۹۶۱ شروع خواهد شد ۵ کلیه وجوه این وام را حداکثر می‌توان تا ماه مه ۱۹۶۳ مورد استفاده قرارداد (بند ۸/ ۰۱) شرایط و تعهدات عمده دیگری که دولت ایران باامضا این قرارداد به عهده می‌گیرند
عبارت‌اند از:
۱- استفاده از کارشناسان و مهندسین مشاور برای ساختمان و راه‌هایی که از محل این وام ساخته می‌شوند
۲- حفظ و نگاهداری این راه‌ها بااسلوب صحیح مهندسی و کنترل بارگیری وسایط نقلیه سنگین که ممکن است بیش از قدرت تحمل راه‌های ساخته شده بارگیری شوند و در نتیجه باعث خرابی و از بین بردن راه شده و بالنتیجه سرمایه عظیم کشور که در این راه به مصرف رسیده به هدر رود
۳- تبادل نظر با بانک در مورد دریافت هر گونه وام خارجی جدید یا تغییر دادن شرایط پرداخت وام‌هایی که هنوز مسترد نگردیده‌اند بند (۵/ ۰۷ ۵)
۴- دادن ترتیباتی که مورد رضایت بانک باشد برای تخصیص قسمتی یا کلیه عواید نفت جهت پرداخت اصل و بهره و سایر هزینه‌های متعلق به وام و اوراق قرضه
۵- معافیت اصل و بهره و سایر هزینه‌های وام و اوراق قرضه از عوارض و مالیات‌های موضوعه ایران
با توجه به مراتب بالا به استحضار مجلس محترم شورای ملی می‌رساند که لایحه شماره ۷۸۷۶ دولت راجع به وام ۷۲ میلیون دلار در چند جلسه در کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی با حضور آقای نخست‌وزیر و
سایر اعضا هیئت وزیران مطرح و با توضیحات آقای خسرو هدایت وزیر مشاور و قائم‌مقام سازمان برنامه و بحث و مذاکرات مفصلی که به عمل آمد کمیسیون ماده واحده و قرارداد ضمیمه را به حذف کلمه (نوع) از جز دوم بند ۰۱- ۳ تصویب و گزارش آن را به این وسیله تقدیم می‌دارد
ماده واحده- دولت مجاز است در اجرای ماده ۲ قانون مصوب بیست و هفت اسفند ۱۳۳۶ و قسمت اخیر بند ب ماده‌واحده بودجه سال ۱۳۳۷ کل کشور مبلغ ۷۲ میلیون دلار از بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه به موجب قرارداد ضمیمه برای اجرای تعداد مشخصی طرح‌های راه‌سازی وام بگیرد
مخبر کمیسیون بودجه- مهدی مشایخی
گزارش از کمیسیون دارایی به مجلس شورای ملی
کمیسیون دارایی در جلسات ۱۶ و ۱۷ تیرماه خود به لایحه شماره ۷۸۷۶ مورخ ۱۳۳۸/ ۳/ ۳۰ رسیدگی و با توجه به گزارش کمیسیون بودجه لایحه اجازه تحصیل وام از بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه را با اصلاحات عبارتی به شرح زیر:
در ماده دوم سطر دوم بعد از جمله به ارزهای مختلف (که آزادانه قابل تبدیل به دلار باشد) اضافه گردید در صفحه ۶ سطر آخر کلمه بخش تبدیل به جز شد
در صفحه ۷ در بند ۵ سرزمین تبدیل به کشور گردید
جمله (ممکن است تعهدات اضافی ضمیمه گردد) از ذیل بند ۵/ ۱۳ صفحه ۱۵ حذف شد در همان صفحه ماده ششم بند ۰۱- ۶ پاراگراف تبدیل به قسمت شد و همچنین در بقیه پاراگراف تبدیل به قسمت شد و کلمه چنانچه در سطر دوم صفحه ۱۶ به کلمه (و یا) تبدیل شود
در سطر هفتم صفحه ۱۶ (و سررسید) حذف و قبل از قابل پرداخت در همان سطر (حال و) اضافه گردید تصویب و اینک گزارش آن را تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید
مخبر کمیسیون دارایی- مهدی مشایخی
گزارش از کمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون امورخارجه در جلسه ۱۷ تیرماه ۱۳۳۸ با حضور نماینده دولت به لایحه شماره ۷۸۷۶ در مورد اجازه تحصیل ۷۲ میلیون دلار وام از بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه برای اجرای طرح‌های راه‌سازی رسیدگی و با توجه به گزارش کمیسیون بودجه اصلاحات عبارتی کمیسیون دارایی لایحه را تصویب و اینک گزارش آن را تقدیم ساخت مقدس مجلس شورای ملی می‌نماید
مخبر کمیسیون امورخارجه- دکترسعید حکمت
۴- اعلام تصویب صورت‌مجلس
نائب رئیس- چون عده کافی است تصویب صورت‌مجلس اعلام می‌شود
۵- تقدیم دو فقره لایحه قرارداد فرهنگی به وسیله آقای معاون وزارت امورخارجه
نائب رئیس- قبل ازورود در کلیات آقای معاون وزارت خارجه لایحه‌ای دارد تقدیم بکنید
معاون وزارت امورخارجه (دکتر صدر)- همان طور که آقایان نمایندگان محترم مستحضرند در مسافرتی که موکب مبارک اعلیحضرت همایونی به انگلستان و هلند تشریف‌فرما شدند دو قرارداد فرهنگی بین ایران و انگلستان و ایران و هلند منعقد شد که برای تصویب بااجازه آقایان تقدیم می‌شود
نائب رئیس- کلیات گزارش مربوط به وام مطرح است آقای مشایخی
مشایخی- (مخبر کمیسیون‌های بودجه و دارایی)- اصلاحاتی که کمیسیون دارایی در لایحه وام کرده است از نظرعبارات مورد تأیید کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی هم واقع شده است
نائب رئیس- آقای طباطبایی قمی
احمد طباطبایی قمی- بنده یک اخطار نظامنامه‌ای داشتم و می‌خواستم عرض کنم که این لایحه به کمیسیون راه باید برود و نرفته است
نائب رئیس- اصل این لایحه مربوط به وام است و ارتباطی به راه‌سازی ندارد
احمد طباطبایی- وامی است که مربوط به راه است اگر رفته است که هیچ اگر نرفته است باید صحبت شود و می‌خواستم ببینیم باید به کمیسیون راه برود یا نرود
نائب رئیس- ارجاع لوایح به کمیسیون‌ها با تشخیص رئیس مجلس است وقی این لایحه آمده بود رئیس مجلس فرمودند محتاج نیست به کمیسیون راه برود تشخیص آن بارئیس مجلس است و ایشان این طورتشخیص داده‌اند آقای مشایخی توضیحی دارید بفرمایید
مهدی مشایخی- راه‌هایی که از محل اعتبار این وام ساخته می‌شود جزو برنامه‌های مصوب است که در لایحه برنامه دوم هفت ساله کشور به تصویب رسیده است بنابراین از نقطه‌نظر ماهیت کار جزء برنامه‌های هفت ساله است و از این لحاظ احتیاجی به رفتن کمیسیون راه نداشته است اما از نظر وام نظر به این که وامی از خارج دریافت می‌شود در صلاحیت کمیسیون بودجه و دارایی و خارجه مجلس شورای ملی است به هر حال قدر مسلم این است که موردی برای ارجاع به کمیسیون راه نبوده است
نائب رئیس- آقای طباطبایی
احمد طباطبایی- البته این اخطار بنده راجع به کمیسیون راه است و چون سازمان برنامه در این کار دخالت دارد آیا وقتی که این لایحه تصویب شد به کمیسیون سازمان برنامه باید برود یا خیر
نائب رئیس- ما کمیسیون برنامه اختصاصی نداریم کمیسیون برنامه کمیسیون مشترک است ملاحظه فرمودید که گفته شد قبلاً این برنامه راه‌سازی تصویب شده فعلاً کلیات مطرح است آقای طباطبایی مخالفید بفرمایید
احمد طباطبایی- چون این لایحه امروز بنا نبود مطرح بشود و لایحه دیروز بعدازظهر توزیع شد و به دست بنده بعدازظهر رسید خیال می‌کنم از نقطه‌نظر اصول و رعایت آیین‌نامه داخلی هم طرح‌اش خیلی صحیح نباشد حالا مجلس رأی داد از نظر فوریت و این قصه را قدری حل کرد این که عرض می‌کنم بنا نبود طرح بشود از این لحاظ عرض می‌کنم که شاید بعضی از آقایان نمایندگان میل داشتند که روی این لایحه صحبت کنند و حرف بزنند و چون نمی‌دانستند که امروز طرح می‌شود خودشان را حاضر برای صحبت نکرده‌اند وظیفه هر کسی از نمایندگان محترم است که درباره این لایحه و اصل موضوع وام هرچه به نظرش برسد به عرض مجلس شورای ملی برساند بنده آقایان سه سال و خورده‌ای است که افتخار نمایندگی دوره نوزدهم مجلس شورای ملی را دارم اگر حافظه من خطا نکرده باشد تصور می‌کنم این سومین لایحه قرضه‌ای است که در مدت این سه سال به مجلس شورای ملی آمده که دو تای آن تصویب شده و یکی هم همین است که در دست تصویب است راجع به این لایحه دولت در این مدت سه سال آنچه بنده دیده‌ام و آقایان شاهد و ناظر بوده‌اند و شنیده‌اند دولت همیشه گفته که من بودجه متعادل دارم و مخارج مستمر و غیرمستمر کشور را از عواید دولت و وصول مالیات‌ها خرج می‌کنم ولی متأسفانه ما دیدیم که در هر سه سالی که من در اینجا بودم دست استقراض دولت به طرف خارجی‌ها دراز بوده و آمده‌اند پول را از خارجی‌ها قرض کرده‌اند ما این پولی که قرض کردیم سه مرتبه یک مرتبه‌اش این است که الان داریم لایحه‌اش را تصویب می‌کنیم و یک نزول سرشاری داریم بابت این قرض می‌دهیم و با وجود این که ما نزول سرشار می‌دهیم باید در تمام دنیا کوس و کرنا بزنند و ملت ایران را در زیر بار منت خشک و خالی که پول می‌دهند و تنزیل می‌گیرد خورد کنند اگر فراموش نکرده باشم و اگر آقایان محترم فراموش نکرده باشند در دو سال گذشته که یک مرتبه دسته جمعی افتخار شرفیابی حضور اعلیحضرت عمایونی را داشتیم اعلیحضرت همایونی راجع به امور تولید بیانات مفصلی فرمودند و بالاخره نتیجه گرفتند به این که در مملکت به موازات امور عمرانی امور تولیدی نباشد نه تنها مفید نیست بلکه مضر به حال مملکت است فرمایش ایشان از نظر منطق اقتصادی خیلی صحیح است و هر جایی که نتواند امور تولیدی را به موازات امور عمرانی ادامه بدهد بنده خیال می‌کنم دچار می‌شود به وضع مملکت ما با این گرانی سرسام‌آوری که هیچ کس هم متأسفانه به فکرش نیست و درصدد علاج برنیامده بنده یک مثال کوچک برای آقایان عرض می‌کنم همه آقایان اکثراً اهل اقتصاد هستند و مطالعات اقتصادی‌شان خوب است بنده فرض بفرمایید یک آدم بیکاره‌ای هستم و فاقد همه چیزم هیچ پول ندارم صبح که از خواب بلند می‌شود می‌بینم که دولت در یک گوشه مملکت خیابان یا جاده اسفالت می‌کند من یا امثال من که بیکاریم می‌رویم به آن مقاطعه‌کار به آن کسی که متصدی کاراست خودمان را معرفی می‌کنیم او هم درخوراستعداد و توانایی که داریم به ما کار رجوع می‌کند بنده امروز صبح که مشغول کار شدم و هیچ پول نداشتم می‌دانم عصر که بیکار می‌شوم دارای ۸ یا ۱۰ تومان پول هستم که کار کرده‌ام ظهر که می‌شود از کار که فارغ می‌شوم وقتی برای استراحت و خوردن نهار می‌روم در دکان میوه‌فروشی چون پول پیدا کردم می‌گوییم دو تا خیار و یک طالبی به من به فروش من هم پول دارم و می‌خواهم بخرم اگر قرار باشد خیار و طالبی که یک عده‌ای خریدار اضافی پیدا کرده به میزان اضافه شدن مشتری کالای مورد احتیاج نبود قیمت‌ها می‌رود بالا همین وضعی است که ما امروز داریم بنابراین عمل عمرانی مادامی که دولت در موازات آن نتواند تولید را اضافه بکند صددرصد مضراست و ماالان دچار ضرر هستیم این بود بیاناتی که اعلیحضرت همایونی در حضور همه آقایان وکلا بیان فرمودند و نتیجه گرفتند که باید در موازات عمل عمرانی عمل تولیدی هم باشد بنده نمی‌فهمم چرا دولت این دستوراتی که اعلیحضرت همایونی می‌فرمایند پشت گوش می‌گذارد بنده نمی‌دانم چرا تمام کارهای‌شان را به حساب اعلیحضرت همایونی می‌گذارند شما که در قضایای خطیر اعلیحضرت همایونی را هدف خودتان قرارمی‌دهید شما که می‌آیید هر کاری نکرده‌ای را به حساب ایشان می‌گذارید لااقل گوش بدهید به فرمایشات ایشان لااقل آن چیزی که به نام تولید دستور می‌دهند برای آسایش مردم این کارها را بکنید آخر در کجای دنیا گفته شده است که دولت هیچ گونه مسئولیتی قبول نکند آخر در کجای دنیا گفته شده است که دولت مسئولیتش را بگذارد به گردن یک پادشاه معصوم و دلسوز کجای دنیا گفته شده که نخست‌وزیر برای جواب به استیضاح بیاید
پشت تریبون و بگوید من از شاه استجازه می‌کنم اگر اجازه دادند می‌آیم پشت تریبون جواب می‌دهم مگر اعلیحضرت همایونی را کسی استیضاح کرده است این کارهایتان چه چیزاست شما تمام کارهایتان را می‌گذارید به حساب اعلیحضرت همایونی و حال آن که اعلیحضرت همایونی دستورات‌اش این است چراعمل نمی‌کنید احسنت اینها خدمتگزارند اینها را می‌شود گفت به شاه مملکت خدمت می‌کنند یک پادشاهی که در تمام دنیا به وارستگی و دموکراسی شاهد مثال تمام سلاطین است اگر از پشت تریبون یک نخست‌وزیراین طورحرف بزند درباره ایشان چه جور فکر می‌کنند چراین طور می‌کنید آقایان حالا برویم سر قرضه ۷۲ میلیون دلار اگر دقت کرده باشید آقایان محترم این ۷۲ میلیون دلار به طوری که خودشان اظهار می‌کنند ۴۲ میلیون دلار در مدت ۱۷ سال باید نزول این ۷۲ میلیون دلار را بدهیم و تازه یک عمل عمرانی می‌شود که در موازاتش عمل تولیدی صورت نمی‌گیرد وقتی صورت نگرفت برای ما از نقطه‌نظر اقتصادی و سطح زندگی مردم صددرصد مضراست من نمی‌دانم کدام حرف دولت را قبول کنم دولت می‌گوید که ماارز زیاد داریم به قدری ارز زیاد داریم که در مملکت را باز کرده‌ایم هرچه هست بیاید این ارزها مصرف واز طرفی می‌گوید نداریم و قرض می‌کنیم کدام درست است این قرضه برای راه‌های معینی شده حالا این راه‌ها درست می‌شود یا نمی‌شود بنده کار ندارم و کار ندارم به این که ضرورت‌اش به قدری است که ما ۴۲ میلیون دلار نزول بدهیم که این راه‌ها ساخته شود ای کاش بعد از این که ما ۷۲ میلیون دلار قرض کردیم و ۴۲ میلیون دلارنزول دادیم دارای راه بودیم و همین راه‌هایی که می‌گویید قضیه راه‌سازی جان مولم نشود باز بنده معتقدم در قضیه جان مولم یک ابزار و آلات به مادادند که الان وزارت راه دارد از آن استفاده می‌کند آقایان تصور نفرمایید که این پولی که گرفته می‌شود این راهی که ساخته می‌شود این درست است و کار ما را اصلاح می‌کند نه می‌گویند ما دو جور راه می‌سازیم یکی راه درجه ۱ که می‌گویند ۲۰ سال کار می‌کند که بنده خیال می‌کنم بیشتر از ۱۰ و ۱۱ سال کار نمی‌کند و ما هنوز اقساط این قرض را چون در ۱۷ سال در ۳۴ قسط باید بدهیم ما هنوز اقساط آن قرض را نپرداخته‌ایم مواجه می‌شویم با یک قسمت راه‌های خراب که من نمی‌دانم آن روزها که این راه‌ها خراب می‌شود باز هم دولتی که سر کاراست آن دولت معتقد است که باید قرض کند این راه‌ها را درست کند یا نه بنده اصولاً چون خودم با فرض مخالفم به اندازه‌ای از قرض می‌ترسم که حتی به فکر این که خانه‌ای برای خودم بخرم نبودم زیرا هیچ وقت پول نقد برای خرید خانه نداشته‌ام و از این حیث جناب آقای نخست‌وزیر خودمان هم همین طور است می‌ترسد از قرض شخصی و بااجاره‌نشینی زندگی می‌کند ولی نمی‌دانم آن کسی که ازقرض شخصی می‌ترسد چطور این قدر شجاعت دارد که برای ملتی میلیون‌ها دلار هر سال قرض می‌کند شما خیال می‌کنید این ۷۲ میلیون دلار کار را تمام می‌کند نه ما باید معادل همین مبلغ مخارج ریالی را از بودجه وزارت راه و سازمان برنامه بدهیم صارمی دو ثلث ما باید بدهیم یک ثلث آنها یعنی ۷۲ میلیون دلار که آنها داده‌اند ما باید ۷۲ میلیون ریال خرج بکنیم که این راه درست شود ۷۵ میلیون دلار به ریال می‌دهیم صارخی ما باید ۶۵ میلیون دلار به ریال بدهیم پس ما باید ۶۵ میلیون دلار به ریال بدهیم یعنی ریالی که مساوی شود ۶۵ میلیون دلار از بودجه وزارت راه و سازمان برنامه این که بنده عرض کردم به کمیسیون راه چرا نرفته است برای این است که الان در قرارداد قرضه وزارتخانه‌ای که طرف این کاراست وزارت راه است ولی چرا وزارت راه این قرارداد را امضا نکرده است و صرفاً به امضای وزیر مشاور و نخست‌وزیر رسیده بنده نمی‌دانم وزیر راه چرا امضا ندارد و خیال می‌کنم حق بود او هم امضا کند که چون قرارداد برای راه‌سازی است ولی البته جناب آقای مهندس خسرو هدایت وزیر مشاورند ولی عمل مشاوری ایشان به این معنی است که چون ایشان قائم‌مقام سازمان برنامه هستند بتوانند در مجلس به سؤالات نمایندگان جواب بدهند نه این که لایحه‌ای که وزیر راه باید امضا کند یا وزارتخانه دیگر ایشان به جای وزیر امضا کنند من خیال می‌کنم برخلاف اصول باشد البته اینها را باید توجه بکنند خوب آقا با همه آن مزایا ما پول را قرض کردیم نزول هم دادیم ولی این تعهدات چیست که بانک بین‌الملل تعهد کند بگوید شما باید به فلان قضیه متعهد باشید یا قبول کنیم به این که تشخیص صلاحیت مقاطعه‌کاران با کارشناسان بانک بین‌المللی باشد یعنی چه تعهد بکنیم که با این پول هرچه بخواهیم بخریم با نظارت آنها بخریم یااین که در تمام مدت کار آنها باید نظارت در امور داشته باشند فرود پیمانکارها را هم بفرمایید اگر فردا یک نفر از این مهندسین ایرانی و تأسیسات ایرانی صلاحیت انجام این کارها را دارند اگر بانک بین‌المللی صلاحیت او را قبول نکرد کی می‌تواند به او حرف بزند چون تشخیص صلاحیت با اوست بنده خیال می‌کنم بانک بین‌الملی اگر پیشنهاد این تعهدات را کرده است از لحاظ این بوده است که به دستگاه اعتماد نداشته است و متأسفانه باید گفت دولت ما هم با این تعهد اقرار کرده است از این که دستگاه خود ما عاجز است این دو موضوع را با هم بسنجید پول قرض داده نزول می‌گیرد و این تعهد کردن در قبالش معنی ندارد و علی‌ایحال به عقیده بنده این کار درست نبوده و من برای این که به آقایان ثابت کنم که قرضه به ماداده شده یا نشده همه آقایان می‌دانند پشت این تریبون چندین مرتبه راجع به لوله‌کشی آب تهران صحبت شده همه سؤال کرده‌اند که چرا سازمان لوله‌کشی یک قسمت از شهر را متری ۵ ریال و یک قسمت از شهر را متری ۴۵ ریال می‌گیرد دولت گفته است چون پول نداریم این عمل را می‌کنیم مگر تکمیل لوله‌کشی تهران چقدر پول می‌خواهد بیش از ۲۰ میلیون دلار می‌خواهد اگر دولت از بانک بین‌المللی برای تکمیل لوله‌کشی تهران که صحت مردم تهران را تضمین می‌کند ۲۰ میلیون دلار قرض بخواهد بهش می‌دهند اگر می‌دهند چرا نمی‌کند بنده معتقدم مقدم بر همه چیز بهداشت است باید یک کسی زنده باشد و تا بعد روی جاده راه بود صحیح است بنده در اینجا این عرایض‌ام را راجع به لوله‌کشی و راجع به این قرضه که به عقیده بنده لازم و ضروری نیست به عرض آقایان رساندم و اینجا می‌خواهم استفاده بکنم و عرایض دیگری دارم و در خاتمه به عرض آقایان برسانم همه می‌دانید که قریب دو ماه است که رادیوهای بیگانه علیه ایران و مخصوصاً شخص اول مملکت ما یک حرف‌هایی می‌زنند که به کلی خارج از منطق و مخالف نزاکت بین‌الملل است و شایسته یک دولت قوی مثل شوروی نیست و بر خلاف واقع می‌گویند و مخصوصاً بیشتر اتکای آنها روی این مطلب است که می‌گویند در ایران اختناق است در مجلس اختناق است و حال آن که چنین چیزی نیست همه آقایان ملاحظه فرموده‌اید و صورت جلسه‌های مجلس را بخوانید و ببینید در مجلس چطور حرف زده می‌شود حالا اگر جراید و مجلات ما فکر می‌کنند با نوشتن شوهر رفتن فلان هنرمند یا ازدواج فلان هنرمند یا وضع حمل فلان هنرمند استفاده بیشتر دارند تا نشر اخبار مجلس این به دولت کاری ندارد و تا این ساعت کسی به من نگفته است صحبت نکن و بنده بارها در اینجا خیلی شدید صحبت کرده‌ام البته انتقاد شدید هم می‌کنند و در صورت مجلس نوشته می‌شود و مسلماً می‌دانم دولت خوشش نمی‌آید از این حرف‌ها ولی ما باید خودمان به فکر اصلاح خودمان باشیم دیگران نباید باشند و خود همین انتقاداتی که می‌کنیم از لحاظ اصلاح است ولی انتقاداتی که بیگانگان می‌کنند نتیجه‌ای ندارد و نتیجه معکوس می‌گیرند این بود عرایض بنده راجع به قرضه حالا خود دانند آقایان و اگر در دنیا از شما بازخواست نکنند بدانید خداوند از شما بازخواست می‌کند
نائب رئیس- آقای وزیر مشاور وزیر مشاور
مهندس خسرو هدایت- آقایان نمایندگان محترم در ۱۳۳۴ یک قانونی برای انجام برنامه‌های عمرانی کشور تصویب فرمودند و یک مبلغی از درآمد نفت را به این کاراختصاص داده بودند بر اثر شرایطی که به وجود آمد در ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ آمدند از این درآمد از این سهمی که اختصاص داده بودند برای این کار کم کرند و اجازه دادند به دولت برای جبران این کمبود برود وام بگیرد و لایحه‌اش را بیاورد به مجلس این عیناً کاری است که کرده‌ایم که با تصویب قبلی مجلس بوده است بانک بین‌المللی یک مؤسسه‌ای هست مرکب از هشتاد و چند کشور که کشور ایران هم عضوش است این سرمایه‌ای که بانک بین‌المللی دارد مرکب از سرمایه‌هایی است که کشورها گذاشته‌اند از جمله ایران هیئت مدیره دارد و آقای خسروپور از طرف ایران است این بانک که در حقیقت یک نوع مؤسسه‌ای یعنی یک نوع ازاقداماتی است که سازمان ملل کرده است برای این است که به ممالکی که در حال توسعه هستند و آن توانایی مالی که برنامه‌های‌شان را نجام بدهند و پیش بروند ندارند کمک می‌کند و چون یک مؤسسه بین‌المللی است هیچ نظری جز این که آن برنامه‌هایی که برای آن وام می‌دهند اجرایی نیست وقتی یک کشوری ازش تقاضای وام کرد می‌پرسد برای چه می‌خواهی و می‌آید می‌بیند اگر آن برنامه را صحیح تشخیص داد و مفید دانست وام می‌دهد ما دو سال پیش رفتیم به بانک گفتیم برای راه‌سازی وام می‌خواهیم برای این که درآمد نفت‌مان کم شده است هیئت‌هایی آمدند و طرزعمل را هم دیدند راه‌های ما را هم با سایر راه‌ها سنجیدند و بعد موافقت کردند وام بدهند بنابراین بانک بین‌المللی تأیید کرده که این وام را بدهد و ما فعلاً با این درآمدی که داریم نمی‌توانیم راه بسازیم و وقت از دست می‌رود آمده است می‌گوید من حاضرم به شما ۷۲ میلیون دلار وام بدهم که این راه‌ها را بسازید شرایط من هم این است هر یک از آقایان بخواهند تشریف ببرند خدای نکرده‌از بانک ملی وام بگیرند بانک ملی یک ورقه چاپ کرده می‌گذارد جلوی آقایان می‌گوید شرایط من این است که امضا کنید و پول بگیرید اگر نمی‌توانید امضا کنید او پول نمی‌دهد بانک بین‌المللی هم یک شرایط کلی دارد که برای همه کشورها به آن عمل می‌شود چه ایران چه بلژیک چه هندوستان حالا بنده بلژیک و هندوستان را گفتم برای این که به کشور هندوستان و بلژیک اخیراً وام داده است و جزو آن فرمول کلی وقتی که وام برای راه‌سازی است می‌گوید که مهندسین مشاور که برای شما مسیر را تعیین می‌کند نقشه‌ها را تعیین می‌کند و می‌گوید که مشخصات راه باید این باشد این باید یک کسی باشد که من بانک بین‌المللی قبول کنم که حائز شرایط پیشنهادی‌ام هست و صلاحیت دارد این حرف‌ها را می‌زنند و مهندسین مشاور که مشغول این کار هستند تأیید می‌کنند باز فرمول‌اش این است که مقاطعه‌کارهایی که
در این کار هستند مقاطعه‌کارانی باشند که سررشته داشته باشند و تمام لیست مقاطعه‌کارهای ما را هم دیده است و همه را هم قبول کرده است کار تازه‌ای نیست وقتی ما تقاضای وام کردیم هم مهندس مشاور وجود داشت هم مقاطعه‌کار داشتیم وقی حاضر شد به ما وام بدهد که همه اینها انتخاب شده بود پس این که اشاره فرمودند که ما یک تعهداتی را قبول می‌کنیم که در شأن ما نیست که خوشبختانه وقتی به موافقت وام رسیدیم کارها شده بود اما این که فرمودند باید تولید به موازات عمران تولید هم باشد وقتی بخواهیم بین عمران و تولید فرقی قائل بشویم راه را نباید منحصراً امر عمرانی حساب کردفرض بفرمایید کارخانه آوردیم در حالی که نیشکر هست قند به وجود آوردیم ولی وقتی راه برای حملش راه نبود این عمل تولیدی که کردیم ثمر ندارد و نتیجه ندارد این است که می‌گوییم در عین حال ما داریم با ۷۲ میلیون دلار کار عمرانی می‌کنیم تولیدی را فراموش نکرده‌ایم خود آقایان تصویب فرمودید که ۳۵۰ میلیون به مردم وام بدهند که کارهای تولیدی بکنند این کارها راه و بندر می‌خواهد اگر بخواهید عملیات تولیدی را زیاد کنید بندر می‌خواهد که کشتی بتواند پهلو بگیرد بنده خیال می‌کنم نمی‌بایستی پولی که صرف راه‌سازی می‌شود منحصراً عمرانی حساب کرد چون راه‌سازی بی‌اثر در کار تولیدی دانست بنده در رأس کارها بندرسازی را می‌دانم و راه‌سازی و بندرسازی را امر تولیدی می‌دانم صحیح است اشاره فرمودند که این مبلغی که گرفته می‌شود باید دو برابر رویش بگذاریم و راه‌ها را بسازیم این مطلب صحیح نیست ما آنچه را که بانک بین‌المللی وام می‌دهد برای مخارج ارزی است برای مخارج ریالی بانک بین‌المللی به آن کشور وام نمی‌دهد با این قراردادی که بسته‌ایم بانک بین‌المللی مخارجی را که ما از اردیبهشت ۳۷ تا حالا کرده‌ایم ۳۵ درصدش را بابت مخارج ارزی خواهد پرداخت در آتیه هم ۳۵ درصد را بابت مخارج ارزی می‌پردازد و حتی طرحی که در دست است به نسبت آن طرح میزان ارزش با پول داخلی سنجیده شده است در مورد راه‌سازی میزان ارز آن ۳۵ درصد است برای آن چیزهایی که باید از خارج بیاورند و بقیه مخارج را در داخل و با پول داخلی تهیه کنند نسبت به کارها فرق می‌کند در مورد بندر سازی ۶۰ درصدش خارجی است و آن مبلغ ریالی آن در بودجه خودش تأمین است از همان درآمدهایی که سازمان برنامه دارد مثلاً در حال حاضر ۱۳۰ میلیون دلار از درآمد نفت ۳۸ است این قسمت‌های ریالی را تأمین کرده‌ایم و این صحیح نیست که از بودجه وزارت راه بر می‌داریم این را به کلی اشتباه فرمودند وزارت راه که بودجه بشود ساختمان ندارد وزارت راه یک بودجه مختصری برای نگاهداری راه‌ها دارد پس این طور نیست که قسمت ریالی راز بودجه وزارت راه بر می‌داریم و بایستی بنابراین وزیر راه این لایحه را امضا می‌کرد بودجه ریالی را سازمان برنامه تأمین می‌کند و ارتباطی با وزارت راه ندارد و از همین لحاظ هم امضای وزیر راه مورد پیدا نمی‌کرد و به همین دلیل است که در ذیل لایحه امضا نشده فرمودند که بانک بین‌المللی شاید پس فردا آمد گفت که این مهندسین ایرانی را نمی‌خواهیم اول عرض کردم اول که این طور نیست برای این که تمام تأسیسات فنی که الان مشغول به کارند چه از لحاظ مهندسین مشاور و چه از لحاظ مقاطعه‌کار مورد تأیید قرار گرفته ولی آنچه که بنده باید اینجا اضافه کنم این است که وقتی که بانک بین‌المللی با مشورت می‌دهد که مهندس مشاور بگیرید در عین حال هم مشورت می‌دهد که پا به پای مهندسین مشاور خارجی یک مهندس ایرانی بگذاریم برای این که سه سال دیگراین مهندسین جای آنها را بگیرند طباطبایی توی قرارداد که ننوشته است توی قرارداد که این مطالب را نمی‌نویسند توی قرارداد نوشته است مهندس مشاور مقاطعه‌کار با موافقت من باشد و هیچ جا نمی‌نویسد که من اگر در ضمن کار خواستم فلان مهندس را بیرون کنم همچو چیزی را نمی‌نویسد به آقایان عرض می‌کنم که تأکید آنها این است که شما باید کادرتان را طوری تربیت کنید که مهندس ایرانی جانشین مهندس خارجی شود در خود بانک بین‌المللی وقتی که بنده برای امضای این پیمان رفته بودم به بنده گفتند که این دفتر اقتصادی که شما دارید ما نظیرش را نه در پاکستان نه در هندوستان ندیدیم صحیح است بنابراین این را نباید گفت که بانک بین‌المللی یک دستگاهی است اختصاصی همان طور ما عضو بانک بین‌المللی هستیم مثلاً دولت هلند هم هست به حال او فرقی ندارد او می‌گوید پولی که باید خرج کنید باید به دست کسانی باشد و با شرایطی باشد که به نتیجه برسد مدت وام هم ۱۷ سال است ما می‌رویم عقب این می‌گردیم که مدت وام طویل باشد وقتی وام طویل‌المدت بود و بهره ۶ درصد بود بهره را به نسبت مدت باید داد کسی پول مفت به کسی نمی‌دهد این وامی که به ما می‌دهد برای مدت ۱۷ سال است و ۱۷ سال مستهلک می‌شود و شش درصد بهره بانک است و این برای ما تنها نیست برای هر جایی است که به او وام می‌دهند و این هم یک بهره بسیار معقولی است که خیال نمی‌کنم در هیچ جا به دست بیاید مگر در آن مؤسسه‌ای که پارسال آقایان اجازه دادند وام بگیریم که یک مؤسسه دولتی آمریکایی است که برای کارهای عمرانی سه و نیم درصد و بشود کارهای تولید ی پنج درصد فرع می‌گیرد و وقتی می‌گوییم ۱۷ سال باید در عرض این ۱۷ سال هم اصل را بدهیم هم فرع را منتهی حساب این که این فلان قدر می‌شود این طور است که از سال ۶۱ ما شروع می‌کنیم به پرداختن و در ۶۱ یک مبلغ بهره می‌دهیم در ۶۲ آن مقداری که داده‌ایم نسبت به بقیه‌اش بهره می‌دهیم به هر حال این وامی است که در ظرف ۱۷ سال باید مستهلک شود و بهره‌اش هم شش درصد است و روی این ترتیب باید حساب کرد اما این حساب را هم در ضمن باید کرد که همان دفتر اقتصادی که به آن اشاره کردید دیده که آیا صلاح است ما این وام‌ها را بگیریم و در ۱۳۴۰ یعنی دو سال دیگر راه خرمشهر به پهلوی کرمانشاه به سقز تهران رودهن آمل و بقیه راه‌هایی که در صورت است اینها را حاضر شده داشته باشیم صدی شش بهره بدهیم یا نسازیم صبر کنیم به تناسبی که درآمد داریم جلو برویم حساب اقتصادی نشان می‌دهد که بهتر است وام بگیریم و منافع حاصله از آن بیشتراست ازبهره‌ای که می‌دهیم الان در تمام این راه‌ها مشغول کار هستند و برنامه اتمام این کارها تا سال ۱۳۴۰ است یعنی در دی ۱۳۴۰ بنده امیدوارم که تمام شود از مذاکرات جناب آقای ناطق محترم تشکر می‌کنم برای این که دولت وقتی یک لایحه‌ای به مجلس می‌آورد به همین دلیل می‌آورد که نقاط ضعف‌اش را بشنود و تا حد امکان در رفع آنها بربیاید و در موارد مشابه از این مذاکرات استفاده کند و بنده متشکرم از این تذکراتی که داده شد و از این که آقایان محترم توجه دارند به این که می‌بایستی کارهای عمرانی تحت یک شرایط مقتضی پیشرفت کند و حتی‌المقدور از عوامل ایرانی استفاده شود و این از نکاتی است که الان در برنامه اولیه دولت حاضر قرار گرفته و تا آن حدی که بتواند و اوضاع اجازه بدهد عمل خواهد کرد و خود فرمایشات جناب آقای طباطبایی در اینجا و اشاراتی که به دولت فرمودند علامت آن است که اختناق وجود ندارد و دولت در هیچ حالت در این صدد نبوده است که از نظر آقایان استفاده نکند و یا رأی که می‌دهند آن رأی را منشأ عمل خودش قرار ندهد و به آن عمل نکند احسنت
نائب رئیس- آقای قنات‌آبادی
قنات‌آبادی- بعضی مطلب هست که در شرایط فعلی و اوضاع و احوالی که ما با آن مواجه هستیم لازم است بحث شود و حتی برای یک دفعه هم شده باید بحث شود و مطلب روشن شود چون در یک کشوری مثل ایران که در حال تحول است بین نظریات جدید فعلی و قدیم یک اختلافاتی است و این مطلب نه در ایران تنها نیست در هر کشوری که در حال تحول است بین صاحبان نظریات و افکار قدیم و جدید یک برخورد و اختلاف هست و بحثی در می‌گیرد و در این موارد است که بنده معتقدم که آنهایی که علاقه‌مند به مملکت‌اند باید حقایق را عریان روشن و واضح برای مردم و بشود روشن کردن مردم بگویند حالا یکی ازمطالبی که در مملکت ما مورد بحث قرار می‌گیرد گاه و بیگاه همین موضوع وام است کلمه وام و قرضه در گوش آن مردمی که قرضه‌های گذشته مملکت از دولت‌های استعماری و آثار مترتبه برآن به یاد دارند و علاوه نحوه مصرف قرضه‌های گذشته را یا خودشان مثل جناب آقای طباطبایی درک کرده یا شنیده‌اند برای آن طبقه و آن دسته بسیار بسیار کلمه بد و کلمه ناراحت‌کننده و کلمه آزاردهنده‌ای است (بهبهانی- آقای قنات‌آبادی برای معاصر هم همین طور) اجازه بدهید خواهش می‌کنم بگذارید عرضم تمام شود من ثابت می‌کنم آن کسانی که قرضه حاضر را با قرضه قدیم مقایسه می‌کنند و منطبق می‌کنند عوام‌فریبی می‌کنند اجازه بفرمایید مطالب را گفته‌اند نگذارید برای یک مرتبه روشن رشود و مردم ایران یک مرتبه قضاوت صحیح بکنند آن دسته‌ای که در مورد قرضه استناد می‌کنند به قرضه زمان ناصرالدین شاه در آن زمان قرضه را گرفتند رفتند در اروپا گشتند سیر کردند سفر کردند و پول آن را خرج خودشان کردند و قرض را بشود ملت ایران گذاشتند اما قرض گرفتن امروز با آن روز آن قدر فرق دارد که آن روز می‌گرفتند می‌رفتند اروپا ولی امروز که قرضه را می‌گیرند با آن راه می‌سازند (طباطبایی- کی می‌سازند) امروز می‌گیرند و فردا راه می‌سازند (بهبهانی- گرفتند و نساختند) آن مقداری که گرفتند ساختند (بهبهانی- کجا ساختند؟) توی مجلس شورای ملی که نمی‌شود کارهای عمرانی و تولیدی را به جنابعالی نشان داد برای این که اینجا دیدگاه جنابعالی همین چهار تا صندلی و همان تریبون و همان میز مقام ریاست بوده که بوده اینجا نباید چیزی بسازند که در دیدگاه جنابعالی باشد باید از تهران بیرون تشریف ببرید باید به جنوب و شمال تشریف ببرید تا به آن راه‌هایی که الان درصدد ساختن و تعمیر هستند و خراب کرده‌اند و درصدد پی‌ریزی هستند بر بخورید ببینید البته بنده ریز آنها را حفظ نیستم آقا مسئولین امر ممکن است بیایند ریزش را به آقایان عرض کنند غرض این که یک عده‌ای برای خاطراین که حرف را در حدود مراحل ابتدایی فهم اجتماع می‌زنند و چون حرف در حدود مراحل ابتدایی فهم اجتماع زدن خیلی کار سهلی است اجتماع هم خوشش می‌آید اشکالی ندارد برایشان که در این جور موارد این جور قضاوت‌ها را بکنند اما زمان ما فرق کرده‌آن کسانی که به نام نماینده ملت پشت تریبون تشریف می‌آورند و از دولت‌ها انواع و اقسام کارهای عمرانی و تولیدی را می‌خواهند یعنی جناب آقای طباطبایی که خود من هم بهشان ارادت دارم و آقای بهبهانی پشت تریبون تشریف می‌آورند از جزئیات تا کلیات امور انتقاد می‌کنند سراغ ماست می‌روند
سراغ یخ می‌روند سراغ گوشت می‌روند و باید هم بروند و من نمی‌گویم چرا می‌روند و سراغ راه‌سازی و عملیات عمرانی هم می‌روند یعنی در یک چنین زمانی که نماینده مردم می‌آید پشت تریبون و همه چیز را از دستگاه آمره و قدرت اجرائیه مردم یعنی دولت می‌خواهند طرز تفکر هم باید مناسب با این توقعات باشد یعنی نمی‌شود که ما از دستگاه اجرائیه نخواهیم که این کارها را بکند اما اگر یک دستگاه اجراییه برای یک عمل عمرانی نباید برود قرض بکند ما چوب را به دست بگیریم و بگوییم شما کاری می‌کنید که زمان ناصرالدین شاه می‌کردند اولاً این کار با کاری که زمان ناصرالدین شاه کرده‌اند بسیار بسیار فرق دارد آقایان خدا شاهد است جداً فرق دارد وجداناً فرق دارد آقایان خیال می‌کنند که من این مطلب را برای خوشایند می‌گویم خدای من شاهد است این طور نیست وجدان من گواهی می‌دهد که این ۷۲ میلیون که امروز سازمان برنامه قرض می‌کند از یک مؤسسه بین‌المللی با آن پولی که در ۵۰ سال پیش می‌گرفتند و اسمش قرضه بود و این همه مردم ایران و پدر آن و آبا و اجداد ما و خود من از آن قرضه می‌ترسیم فرق دارد و باید به مردم گفت فرق دارد آن پول راگرفتند و رفتند اروپا گردش کردند و قرض را روی شانه ملت ایران گذاشتند ولی این پول را برای راه‌سازی می‌خواهند یعنی برای ملت ایران باقی می‌ماند و اما یک مطلب دیگر ما به دلیل این که خود آقایان در موارد مختلف چه به عنوان موافق و چه به عنوان مخالف انتقاد می‌کنند و می‌خواهند ما در آستانه یک تحولی مهم یعنی طبقه رئیسه مملکت ما می‌خواهد یک کشوری بسازد یک مملکتی بسازد این مملکت به همه چیزاحتیاج دارد راه می‌خواهد بندر می‌خواهد کارهای تولیدی و عمرانی می‌خواهد و من حیث مجموع من هم با آقای طباطبایی موافقم که این کارها باید به موازات هم شود یعنی همه‌اش راه نسازند و کار تولیدی هم بکنند اگر کار تولیدی نکنند و راه‌سازی تنها باشد غلط است و کارهای تولیدی و عمرانی باید باهم باشد نظریه صحیح اقتصادی این است اما جناب آقای طباطبایی یک مقدار کار تولیدی را دولت می‌کند یک مقدار آن را مردم می‌کنند یعنی دیگر دولت خودش گندم نباید بکارد باغ نباید درست کند سیب‌زمینی نباید بکارد و کارهای مختلفی که مردم می‌توانند بکنند این کارها را دولت نباید بکند و خود شما می‌دانید دولت ۳۵۰ میلیون پول قرض دارد شما که هر روز می‌شنوید در گوشه و کنار کارخانه به وجود می‌آید از محل همین قرضه‌ها است انصاف باید داشت این کارخانه‌ها که مرتب در گوشه و کنار در همین تهران در اصفهان در نقاط مختلفه ایجاد می‌شود این کارخانه‌هایی که به وجود می‌آیند از همین محل است و این کسانی که به وجود می‌آورند مردم ایران هستند منتهی شما یک قدری عجله می‌فرمایید شما تمام آن توقعات بزرگ را می‌خواهید به زودی انجام شود ما اینجا سال‌های سال صبر کردیم وح وصله کردیم و انواع و اقسام مختلف دولت‌ها را دیده‌ایم یک مطلبی شما اینجا فرمودید بنده جناب آقای طباطبایی سه دوره است که افتخار نمایندگی دارم و رنگ وارنگ دولت دیده‌ام دولت‌های عجیب بلند کوتاه آزادی‌خواه غیرآزادی‌خواه مبارزه فساد غیرمبارزه با فساد انواع و اقسام دیده‌ام این را من به شما می‌گویم که این دولت‌های رنگ رنگ که ما دیده‌ایم اکثرشان طرز تفکرشان این بود که بیایند اینجا حرف بزنند و صحبت کنند و بنده گفتم در گذشته که بیایید یک کار نشان مردم بدهید یک عمل و یک نتیجه مثبت نشان مردم بدهید الان بعضی از این گرفتاری‌ها که در زمان دولت دکتر اقبال هست که جنابعالی و آقای بهبهانی و بعضی از آقایان دیگر اینها را نتقاد می‌کنند و حق هم دارید انتقاد بکنید صحیح هم انتقاد می‌کنید اینها تمام پایه‌هایی است که در گذشته کار گذاشته شده است و الا هیچ کدام‌اش ارتباطی به دولت دکتر اقبال ندارد طباطبایی دکتر اقبال هم روی آن پایه‌ها عمارت ساخته است من نمی‌خواهم بعضی مطالب را اینجا بگویم حمید بختیار بگویید آقا بگویید می‌گویم به موقع‌اش می‌گویم شما مرخص نشوید حمید بختیار بنده روی این اصل مرخص شدم که شما بگویید هیچ اشکالی ندارد که یک دولتی علاقه‌مند به مملکت‌اش باشد و بشود فکر خردمندانه شاه مملکت‌اش هم احترام بگذارد هیچ اشکالی ندارد اشکال آن دولت‌هایی داشتند که با فرمان شاه آمدند و بعد بساط یاغی‌گری به وجود آوردند آقای طباطبایی بسیار بد بود که شما و من و همه با آن دعوا کردیم ولی هیچ اشکالی ندارد که یک دولتی راهنمایی‌های شخص اول مملکت که خود شما به خوبی توصیف کردید و گفتید دموکرات است و دنیا او را دموکرات می‌شناسد استفاده کند هیچ اشکالی ندارد یعنی از نظر قانون اساسی و اصول مشروطیت هیچ اشکالی ندارد البته اگر یک دولتی طغیان کند علیه شاه این گناه است این دولت را باید کوبید گناه دکتر اقبال این نیست که به فرمان شاه گوش می‌کند به راهنمایی‌های شاه توجه می‌کند اما اینجا فرمودید که کارهایی که خوب است و شاه می‌گوید دولت نمی‌کند من هم اینجا با شما هم‌عقیده هستم یعنی من هم همین حرف رامی‌زنم منتهی اینجا یک مطلبی می‌خواهم بگویم خود جنابعالی یک افکار عالی بزرگی دارید آقا من از شما سؤال می‌کنم آیا این افکار عالی بزرگ را به همان نسبتی که می‌گویید به همان نسبت هم می‌توانید اجرا بکنید خیر فکر کردن یک زمان محدود می‌خواهد اما اجرا کردن زمان بسیارمی‌خواهد دولت دکتر اقبال اگر آن چیزهایی که شاه مملکت مجلسین مملکت به نام ساختمان یک کشور نو از او می‌خواهند شروع نکند و عمل نکند و خلاف‌اش را برود باید چو باش زد اما نباید گفت که فوراً و آناً و بدون معطلی همه این چیزهای خوبی که ما می‌خواهیم خلق کن و به وجود بیاورد این محال است زمان لازم دارد و در اثر زمان درست می‌شود درباره مطلب بنده جز این که به این موضوع اشاره کنم عرض دیگری ندارم و آن این است که یک کشوری مثل ایران که در حال ساختمان است مؤسساتی که به وجود می‌آید برای نسل فعلی نیست کارخانه‌هایی که به وجود می‌آید بندرهایی که ساخته می‌شود فرودگاهی که تأسیس می‌شود یعنی هرچه که ساخته می‌شود برای زمان بنده و جناب آقای طباطبایی و جناب آقای مهندس خسرو هدایت نیست برای زمان بعد و نسل بعد هم هست و بشود نسل‌های بعد باقی خواهد ماند هیچ قاعده هیچ انصاف و هیچ عرفی حکم نمی‌کند که آن چیزهایی که مال نسل‌های بعدی است خرج همه‌اش را ما بدهیم و نسل آینده هیچ چیز ندهد ممکن بود که ۷۲ میلیون دلار را قرض نکرد و راه‌ها را ساخت از یک مقدار بودجه فعلی مملکت صرف این کار کرد اما برداشتن از بودجه فعلی یعنی برداشتن از حق یک عده‌ای که دارند زندگی می‌کنند امروز مملکت مال اینهاست امروز منافع مال اینهاست این حق اینها را سلب کردن است و هیچ جای دنیا این کار را نمی‌کنند و علاوه فعلاً جناب آقای طباطبایی معنی و مفهوم قرضه در دنیا عوض شده است من قبول دارم که یک زمانی قرضه گرفتن مرادف با گرو گذاشتن مملکت بود اما آن زمان کی بود آن زمان هم قرن گذشته بود امروز همکاری بین‌المللی برقرار است مخصوصاً کشورهای آزاد با همدیگر همکاری نزدیک دارند این وضع برای این به وجود آمده است و دولت‌ها برای این به هم قرض می‌دهند و کمک می‌کنند که زندگی مردم بهتر شود وضع مردم بهتر شود برای این که دیوی دارد دنیا را تهدید می‌کند این دیو کمونیسم است این دیو با تمام آن چیزهایی که شما به آن معتقد هستید جناب آقای طباطبایی این دیو با آنها ضدیت دارد این دیو که اسم‌اش کمونیسم است و سعی دارد و می‌خواهد دنیا را از بین ببرد لذا تمام ملل آزاد دنیا آمریکا و انگلستان و آمریکا کوچک و بزرگ قرض می‌کنند بلاعوض یا با عوض برای این که جبهه دنیای آزاد از وضعی که دارد در بیاید و قوی شود تا این دیو دنیا را نخورد الان دنیای آزاد و کشورهایی که مثل جنابعالی معتقد به خداهستند و خدا را ستایش می‌کنند و می‌خواهند نام خدا در بین مردم و بشریت وجود داشته باشد در مقابل یک همچو تهدیدی قرار گرفته‌اند این دیو همه چیز بشریت را تهدید کرده است که امروز ملت‌های آزاد در مقابل یک چنین قدرت و وحشتی لازم دیده‌اند خودشان را تقویت کنند ما اگر بخواهیم راجع به یک موضوع خاص قضاوت بکنیم و سایر موضوعات را فراموش کنیم اشتباه است امروز روزی نیست که من بیایم تنها فکر کنم و بگویم که قرض گرفتن بد است من هم می‌گویم بد است اما صحبت قرض گرفتن نیست باید مملکت ساخت این مملکت باید تویش کار پیدا شود باید عمله سر کار برود مهندس سر کار برود و معلم سر کار برود اینها سرمایه لازم دارند علاوه این کارها نتیجه‌اش برای امروز باقی نمی‌ماند برای فرداست و فردایی هم باید بیایند سهم خودشان را بپردازند باز آفرین به شما و نسل امروز که در مقابل این همه شداید استقامت می‌کنید و این بار بزرگ را به شانه‌تان می‌کشید امروز نمی‌شود یک گوشه محدود زندگی را تماشا کرد احسنت شاید جناب آقای طباطبایی خیال کنند که من می‌خواهم از لایحه دولت دفاع کنم به جان خودت این طور نیست یک حقیقت را می‌خواهم بگویم من امروز فرصت پیدا کردم که این حقیقت را بگویم برای این که بعد مجلس تعطیل است و شاید مجال پیدا نکنیم که این مطالب گفته شود و این حقایق با توجه به واقعیت است و البته من هم بدم نمی‌آید که یک حرفی بزنم که چهار تا سایه‌نشین خوش‌شان بیاید خیال نکنید که می‌گویم حرف شما به آن معنی است نعوذبالله من شما را آدم خوبی می‌دانم اما تقاضا دارم با این فکری که دارید با این وسعت نظری که دارید یک خرده بیشتر جهان را مطالعه کنید وضع دنیا را مطالعه کنید که سیاست دنیای آزاد امروز همبستگی و پیوستگی دارد شما وقتی مطالعه کردید به عرایض بنده خواهید رسید جناب آقای بهبهانی به قول علما دلیل نقض آوردن اشکالی ندارد و آن قلت و قلت گفتن اشکالی ندارد اما فکر مستدل جامع‌الاطراف داشتن یا بیان مستدل جامع‌الاطراف داشتن مشکل است من هم راضی نیستم که منفعت نگیرند برای این که مادر بانک بین‌المللی سهیم هستیم اگر شما بخواهید معاف بشوید باید ۵۸ کشور دیگر هم معاف بشوند که این را من به سهم خودم راضی نیستم و ملت ایران هم راضی نیست بلکه راضی است که هر کشوری به سهم خودش منفعت بدهد و بقیه هم بدهند ما پول را که از یک دولتی نمی‌گیریم ما پول را از بانک بین‌المللی می‌گیریم بانک بین‌المللی یعنی یک عده صاحب سهام که یکیش هم آقای جعفر بهبهانی است شما اگر بگویید وقتی به شما قرض می‌دهند از شما منفعت نگیرند آن وقت به ۱۲۹ وکیل دیگر هم که می‌دهند از آنها هم منفعت نمی‌گیرند و شما به نسبت یک به ۱۲۹
ضرر کنید بنابراین آن سرمایه‌ای که ما در آنجا داریم وقتی با منفعت‌هایی که از کشور می‌گیرند حساب کنیم می‌بینیم خیلی بیشتر از منفعتی که داده‌ایم و انتظار داشته‌ایم منفعت می‌بریم طباطبایی یک صدم‌اش را هم منفعت نمی‌بریم و اما راجع به قسمت آخر فرمایشات‌تان آقای طباطبایی بنده یک روزی پشت تریبون این مطلب را عرض کردم و گفتم که من معتقدم روس‌ها سرنا را از سر گشادش باد می‌کنند یا به قول قدیمی‌ها سوراخ دعا را گم کرده‌اند این مطلب را روس‌ها نمی‌دانند که توی مملکت ما به هر کی آنها فحش بدهند مردم می‌دانند چرا به آنها فحش می‌دهند اگر مردم ایران فکر روس‌ها را نمی‌فهمیدند و روس را نشناخته بودند و نمی‌دانستند که روس‌ها چه کاره‌اند و چه می‌خواهند و روسیه نمی‌خواهد ایران و سایر ممالک را بلع کند ممکن بود اما چون مردم ایران خوب دست روس‌ها را خوانده‌اند و خوب می‌دانند آنها چه جور فکر می‌کنند روس‌ها به نام جنگ به ما شبیخون زدند و مملکت ما را غارت کردند به نوامیس ما اهانت کردند خواندهی ما را یک نسل از خواندهی ما را به وسیله ایادی‌شان نزدیک بود گمراه کنند یک عده از وطن فروش‌ها وادار کردند که در مملکت ما در بین خیابان‌های تهران رژه بروند و منافع مسکو را از دولت ایران بخواهند صحیح است یک عده را وادار کردند که توی همین خیابان‌ها رژه بروند یک عده خائن بی‌وطن را که عربده بزنند که ایران حریم امنیت روسیه است این کارها را کردند و مشت بسته‌شان را باز یا مشت بازشان را بازتر کردند بنابراین وقتی روس‌ها به هر کی بد می‌گویند مردم متوجه می‌شوند که این شخص از نظر وطن‌اش از نظر ناموس‌اش از نظراستقلال‌اش در مقابل روس‌ها مقاومت کرده‌این مطلب در ایران اصل شده است و لذا یک روزی بنده گفتم که روس‌ها به هرکس در این مملکت بد بگویند حمله بکنند محبوبیت او نزد ملت ایران زیادتر خواهد شد صحیح است من متعتقدم که روس‌ها در این زمان با این عقل خودشان به ما کمک کردند چون در این ساعات ما به یک چیز احتیاج داشتیم همه آقایان تاریخ ایران را خوانده‌اند و در موقع گرفتاری‌ها متوجه شده‌اند که یک محرک ایران را تکان داده است و اگر خارجی در ایران بود در اثر همان محرک خارجی‌ها را دور ریخته‌اند در زمان گذشته بعد از وقایع ۲۸ مرداد من معتقد بودم که ایران یک محرک دیگرلازم دارد که ایرانی‌ها را متحدتر و متفق‌تر کند و تقریباً به هم بچسباند به طرز بسیار بسیار قوی این محرک روس‌ها شدند وقتی شروع کردند به ما دشنام دادن اگر یک تزلزلی اختلافی بین مردم ایران بود مردم ایران چون خطر را حس کردند و در مقابل خود دیدند به هم نزدیک شدند اگرایران در هر موردی اتحاد نداشته باشد باید روس‌ها بدانند که در مقابل آنها اتحاد کامل کامل کامل دارد این تضمین استقلال ایران است نه این که خیال بکنند روس‌ها که ما فقط با آنها دشمنیم چون استقلال ما را به خطر می‌اندازند و ما را تهدید می‌کنند اگر هرکس دیگر در دنیا ایران را بخواهد تهدید کند و استقلال و موجودیت‌اش را به خطر بیندازد با او هم دشمن خواهد بود دنیای آزاد به مبارزات ما بااحترام نگاه می‌کنند این روس‌ها هستند که با ما سر دشمنی دارند و بایستی این استقامتی که در ملت ایران در مقابل آنها به وجود آمده است ببینند و این جوابی است از طرف ملت ایران به روسیه متجاوز ولاغیر (صحیح است- احسنت)
نائب رئیس- چند نفراز آقایان اجازه صحبت خواسته‌اند ضمناً پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده است که قرائت می‌شود
به شرح زیر قرائت شد
اینجانب پیشنهاد کفایت مذاکرات می‌کنم پرفسور اعلم
نائب رئیس- آقای پرفسور اعلم
پرفسور اعلم- بنده قبل از این که وارد توضیح را جمع به کفایت مذاکرات شوم با اجازه آقایان نمایندگان محترم را مجلس شورای ملی و مقام ریاست مجلس عرض مختصری می‌خواهم بکنم و آن این است که ملت روس یک ملت شرافتمند و بزرگی است این رادیو مسکو است که فحش می‌دهد این مردم روسیه نیستند اگر آزادی در روسیه بود حتماً خلاف این گفته می‌شد این آزادی را آنها نمی‌دهند به ملت که ببینند ملت چه می‌خواهد یک مشت هیتلرمآب که دنیا البته به آنها اجازه نمی‌دهد یک مشت مردم نفهم با استدلالات بچگانه با یک گفتگوی بچگانه می‌خواهند وحدت ما را به هم بزنند در صورتی که نمی‌داننداین حرف‌ها باعث استحکام وحدت ماست و ما به هیچ قومی و به هیچ ملتی اجازه نمی‌دهیم که به ناموس‌مان توهین کند ما با نهایت شدت در مقابل هر قومی که به ما تجاوز کند و اهانت کند ایستادگی می‌کنیم ولی ما احترام ملت روس را در همه حال داریم ولی این ملت روس نیست که یاوه‌سرایی‌ها می‌کند از رادیو مسکو یک عده مردم احمقی هستند که یک حرف‌هایی می‌زنند صحیح است اگر آزادی باشد آن وقت خواهید دید که روس‌ها چطور مقدسات ما را محترم می‌شمارند و تجلیل می‌کنند چنان که در زمان‌های گذشته هم کرده‌اند این عرض بنده در جواب فرمایشات ناطق محترم بود که نباید ملت روس گفت بلکه یک عده مردم احمق هستند که رادیو مسکو را وادار می‌کنند صحیح است اما کفایت مذاکرات که بنده پیشنهاد کردم آقایان این وام دفعه دومی است که این دفعه در مدتی که بنده افتخار نمایندگی دارم پیشنهاد شده است هیچ شکی نیست که قرضه امروز با قرضهٔ زمان ناصرالدین شاه قابل مقایسه نیست و اصلاً هم مربوط نیست اگر بخواهیم با آن مقایسه کنیم به قول آقای قنات‌آبادی عوام فریبی کرده‌ایم بحث سر یک چیز است و آن این است که شما این قرضه را کرده‌اید در عین حال راه چالوس این طور است آقایان حتماً از راه چالوس رد شده‌اید راه تاکستان آن طور است راه تبریزآن طور است مشایخی جز اینها نیست آخر اجازه بفرمایید عرض کنم یک کسی وارد دهی شد گفت من پیغمبرم و معجزه دارم گفتند که معجزه‌ات چیست گفت که من سه تا مشت می‌زنم به یک دیوار یک بره بیرون می‌آید خوب برای دهاتی بهتر از این چیست آن روز تعارف‌اش کردند به نهاری و شامی بعد گفتند این معجزه‌ات رانشان بده گفت خیلی خوب مردم جمع شدند در میدان ده آن شخص رفت عقب آمد جلو و یک مشت زد به دیوار چیزی پیدا نشد مشت دومی کدخدا دست‌اش را گرفت و گفت نزن گفت چرا گفت اگر بنا بود که بره بیرون بیاید بامشت اول لااقل گوش‌های آمده بود بیرون مطلب این است هیچ گفتگو نیست که ۴۰ میلیون قرض کردیم یا هفتاد میلیون یا ۶۰ میلیون بسیار خوب است برای برق برای آب برای راه برای بندر کاملاً صحیح و باید قرض بکنیم که این کارها را بکنیم اما این قرض را می‌کنید که این کارها را بکنید اما اگر نکردید آن وقت چه الان جناب آقای مهندس هدایت فرمودند دو سال دیگر یعنی در سال ۱۳۴۰ این راه‌ها ساخته می‌شود اما اگر نشد چه بهبهانی مثل حالا می‌شود دردسر این است که قرض را بنده هم برای ساختمان راه موافقم همه آقایان موافقند و همه رأی خواهند داد و بنده هم استدعا می‌کنم که آقایان به کفایت مذاکرات هم رأی بدهند اما آقای مهندس خسرو هدایت اینجا تشریف بیاورند و بگویند که این کارها حتماً در این مدت انجام خواهد شد
نائب رئیس- آقای صارمی شما مخالف کفایت مذاکرات هستید بفرمایید
صارمی- درست است که تعطیلات تابستانی شروع می‌شود و بایستی هم زودتر شروع شود تا آقایان بتوانند اگر اموری در حوزه انتخابیه خود دارند رسیدگی کنند یا اگر استراحتی لازم دارند تجدیدقوایی بکنند که در آتیه بهتر بتوانند انجام وظیفه بنمایند ولی حقیقت این است که به عقیده من لایحه مهم وقابل توجه فعلاً در مجلس مطرح است اگر تعطیلات تابستانی مجلس یک روز دیرتر شروع شود چندان اشکالی نخواهد داشت و در این مورد به خصوص خوب است وقت داده شود که موافق و مخالف صحبت بکنند زیرا ممکن است بر اثر تذکراتی که داده می‌شود بسیاری از مشکلات یا اشکالاتی که به نظر می‌رسد روشن شود با این ترتیب شتاب‌زدگی در امری که بالنسبه مهم است و موضوع وام است و ارتباط شاید به نسل آتیه کشور پیدا می‌کند عجله نکنیم بهتر و متناسب‌تر خواهد بود چنانچه در بعضی از قسمت‌ها شاید تذکرش حد اعلای ضرورت را داشته باشد و در مورد خاصی در کمیسیون بودجه مذاکره شد جناب آقای مهندس خسرو هدایت فرمودند به این که بایستی این را ما به بانک بین‌المللی تذکر بدهیم اگر قبول کردند این قسمت در این لایحه اصلاح شود و حالا که از حضورشان سؤال کردم فرمودند که مذاکره شده است و اصلاح شده شاید توضیح آن قسمت که مورد موافقت قرار گرفته لازم باشد و حتی در کمیسیون بودجه هم موقعی رأی دادیم که این توضیح یا این اصلاح به عمل بیاید و با توجه و تذکر این موضوع رأی داده شد و اگر چنانچه الان بخواهیم رأی به کفایت مذاکرات بدهیم ماده‌واحده است جای بحثی برای این گونه تذکرات باقی نمی‌ماند و به همین جهت اجازه بفرمایید که بحث زیادتری به عمل بیاید و بعد از آن نسبت به کفایت مذاکرات تصمیم گرفته شود
نائب رئیس- آقای رامبد شما با پیشنهاد کفایت مذاکرات در کلیات موافقید
رامبد- خیر
نائب رئیس- آقای بزرگ ابراهیمی موافقید بفرمایید
بزرگ ابراهیمی- اولین راهی که در این مملکت با اصول فنی صحیح و با تناژ مرتب ساخته خواهد شد همین راه‌ها است تمام دادوبیدادهای ما و گرفتاری‌های ما هر چه هست برای این است که این راه‌ها برای پنج تن چهار تن ساخته شده است و حالا سی تن چهل تن بار رد می‌شود پله پله می‌شود آن وقت می‌آییم داد می‌زنیم اما فکر نمی‌کنیم که راه‌های ما برای تناژ معین سابق ساخته نشده و بشود امروز ساخته نشده حالا یک قرضه با یک شرایطی برای یک راه به خصوصی برای یک تناژ به خصوصی با هزار جور افکار خیلی بالا و پایین داده شده و باید این راه ساخته بشود با آنها صحبت شده و قرارداد هم در یک چهاردیواری تنظیم شده بنده هرچه بگویم آقا هرچه بگویید خیال می‌کنم تأثیری ندارد صحیح است بی‌خود و بی‌جهت زحمت می‌کشیم هیچ تأثیری ندارد فقط دلخوشی‌مان این است که اولاً متصدی امر خسرو هدایت است این یکی چون او و خانواده‌اش هم به شرف و هم به وطن‌پرستی معروف‌اند و ثانیاً اول راهی که در ایران با تناژ و محاسبه صحیح ساخته می‌شود همین راه است بنده معتقدم که مذاکرات کافی است اگر باز صحبت بکنیم تأثیری در عمل و فرق نمی‌کند
نائب رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام فرمایند اکثر برخاستند
تصویب شد ماده‌واحده قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد)
ماده‌واحده دولت مجازاست در اجرای ماده ۲ قانون مصوب بیست‌وهفت اسفند ۱۳۳۶ و قسمت اخیر بند ب ماده‌واحده بودجه سال ۱۳۳۷ کل کشور مبلغ ۷۲ میلیون دلار وام از بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه به موجب قرارداد ضمیمه برای اجرای تعداد مشخصی طرح‌های راه‌سازی وام بگیرد
نائب رئیس- آقای فرود مخالفید بفرمایید
فرود- بنده قصد نداشتم در این لایحه صحبت بکنم ولی چون دوست بسیار عزیز بنده جناب آقای طباطبایی اینجا صحبت‌هایی کردند که به عقیده بنده یک قدری سوءتفاهم هم شد بنده در اطراف بیانات ایشان توضیحاتی عرض می‌کنم اینجا موضوع قرضه بیان شد جناب آقای طباطبایی نظرشان این بود که کارهای عمرانی بایستی موازی با کارهای تولیدی باشد به عقیده بنده این مطلبی است که مورد قبول تمام آقایان است و خیال نمی‌کنم کسی از این بابت منکر باشد و حتی خود جناب آقای مهندس خسرو هدایت هم این مطلب را تأیید فرمودند منتهی نگرانی ایشان این بود که علت ترقی قیمت‌ها تا اندازه‌ای مربوط است به این که این نظر مثل این که کاملاً انجام نگرفته است زیرا اگر انجام می‌گرفت به این ترتیب قیمت‌ها ترقی نمی‌کرد و البته به عقیده بنده کنترل بسیار شدیدی بایستی از طرف دولت در باب قیمت‌ها شود این یک توضیحی بود در مورد بیانات ایشان اما در باب قرضه که جناب آقای قنات‌آبادی توضیح فرمودند چون اینجا مجلس بحث است و توضیحات علمی است من می‌خواهم در اطراف فقط یک مطلبی عرض بکنم ولی آنچه که مربوط به خود ماست عرض می‌کنم ما قرضه را به این دلیل قبول کردیم که در مجلس شورای ملی توضیح داده شد و بسیار هم صحیح بود گفتند که عایدات نفت به تدریج عاید می‌شود و ما یک مخارجی داریم که بایستی فوری بکنیم بنابراین ما قرض به اعتبار همان عایدات نفت خودمان این کارها را انجام می‌دهیم و به تدریج که عایدات ما از نفت به دست‌مان رسید این قرضه را می‌پردازیم من که در مجلس شورای ملی چند مرتبه به قرضه رأی دادم روی این نظربود و نه روی آن فلسفه‌ای که جناب آقای قنات‌آبادی توضیح فرمودند اینجا جناب آقای طباطبایی یک مطلبی فرمودند به نظر بنده این مطلب خیلی صحیح است و با نهایت تأسف من هم این کنترل‌ها را قبول می‌کنم دلیل‌اش این است که ماسابقه بد داشته‌ایم از این قضایا یعنی ممکن است این نگرانی برای ما پیش آمده باشد یا برای اولیای دولت که این کار راه‌سازی هم نظیر همان کار جان مولم شود این است که کنترل‌هایی اینجا قبول شده ولی البته آرزوی همه مااین است که دولت سعی بکند دستگاه‌اش به صورتی در بیاید که مااحتیاج به قبول این قبیل تعهدات نداشته باشیم که به عقیده بنده این تعهدات زننده است و از این بابت جناب آقای مهندس هدایت وقتی حضرتعالی به وجدان خودتان مراجعه بفرمایید با این که عرایض من جنبه توضیحی دارد ولی قبول خواهید فرمود که صحیح است اما اینجا جناب آقای طباطبای یک اشاره‌ای به موضع آب فرمودند و فرمودند دولت که قرض می‌کند برای کارهای عمرانی چرا برای کارهایی که مربوط به صحت و سلامت افراداست این قرض را نمی‌کند و اشاره کردند به آب خوراکی مردم من چون از این بابت چه من و چه جناب آقای بهبهانی شاید هم جناب آقای خرازی مکرر از این بابت به شهرداری به سازمان آب و به دولت نوشته‌ایم با نهایت تأسف از طرف دولت جواب مساعد نگرفته‌ایم من این مطلب را اینجا توضیح می‌دهم این آقای بهبهانی اینجا تشریف دارند شاهد هستند شخصی به نام حاج کریمی از زیارت مکه مراجعت کرده است منزل ایشان در کو چه حمام خانم است در قسمت جنوبی خیابان بوذرجمهری که می‌خورد به خیابان ری من چند روز پیش رفتم به دیدن ایشان باور بفرمایید آبی که در این کوچه جاری بود سگی آمد از این آب بخورد دید نمی‌تواند بخورد برگشت درست است آقای بهبهانی توی این کوچه لوله‌کشی شده ولی به مردم انشعاب نمی‌دهند مهدوی چطور لوله‌کشی شده و به همه می‌دهند نه آقاجان جناب آقای مهدوی دفاع نفرمایید اگر لوله‌کشی نشده بود نمی‌گفتم والله خدمتگزار به مملکت خدمتگزار به شاه کسی است که به مردم مملکت خدمت بکند من تشخیصم این است صحیح است من میزان وطن‌دوستی افراد را همین مطلب قرار می‌دهم اعلیحضرت همایونی به تعریف و تمجید بنده فتح‌الله فرود هیچ احتیاجی ندارد احسنت من در مقابل محبت اعلیحضرت که به من دارند و این افتخار را من دارم فقط و فقط این محبت اعلیحضرت را می‌توانم از طریق خدمت به مردم جبران بکنم من اینجا برای خوشایند کسی صحبت نمی‌کنم والله نمی‌خواستم که مردم از این صحبت من خوشحال بشوند ولی من حقیقتی را اینجا عرض می‌کنم شاید انشاءالله به گوش اعلیحضرت همایونی برسد هستند محلاتی که آب‌شان تمیز بوده است بهتر بوده است به آنها انشعاب داده‌اند ولی کسانی که پارتی نداشته‌اند و در بدترین محلات زندگانی می‌کنند آب خوردن ندارند والله ندارند این مطلبی بود که جناب آقای طباطبایی توضیح فرمودند من نمی‌خواهم تقصیر را به گردن کسی بیندازم سازمان لوله‌کشی آب که رئیسش جناب آقای مهندس میکده بودند مرد بسیار شریفی بود به دولت نوشت که ایراد فرود صحیح است باید به مردم آب داد نباید در این قسمت هم تبعیض کرد نبایستی از یک عده‌ای پنج ریال گرفت از یک عده‌ای هفت تومان و نیم گرفت ولی به من بانک ملی ۱۵۰ میلیون تومان قرض داده سات موافقت بفرمایید ۱۵۰ میلیون تومان دیگر هم قرض بدهد من مال بقیه مردم را پنج ریالی بدهم من نمی‌دانم چرا دولت این کار را نمی‌کند من نمی‌دانم چطور می‌شود در این مملکت گفت که من می‌روم پول قرض می‌کنم راه می‌سازم ولی پول قرض نمی‌کنم که صحت و سلامت افراد را تأمین بکنم و تبعیض قائل می‌شوم این کارصحیح نیست آقا والله صحیح نیست من هر وقت در اینجا صحبت کردم خدا شاهد است نظرم به مملکت بوده است به مردم بوده است به شاه بوده است این صحبتی است که آقای طباطبایی کردند و این جواب ندارد من استدعا می‌کنم از آقای مهندس هدایت که حقیقتاً من به ایشان ارادت دارم ارادتم نه از این نظراست که با جنابعالی رفت و آمد دارم من با شما هیچ گونه رفت و آمدی ندارم منزل شما را هم بلد نیستم ولی شما مرد شریفی هستید هنگامی که در کارهای اجتماعی بودید همه از کارهای شما راضی بودند و بسیار حسن شهرت دارید بسیار مرد شریفی هستید کمال آرزوی بنده این است که مقامات بسیار مؤثر داشته باشید توضیحاتی که اینجا فرمودید بسیار توضیحات صحیحی بودولی من این توضیحات را عرض کردم برای این که روشن بکنم نظر جناب آقای طباطبایی را چون بعضی حرف‌ها زده شد مثل این که جناب آقای طباطبایی آن منظوری که داشتند به نظر سخنگوی محترم که بعد از ایشان صحبت کردند نرسیده است عرایض ایشان حضور محترم آقایان نمایندگان به این دلایلی بود که بنده عرض کردم و استدعا می‌کنم همان طوری که خودتان هم تأیید فرمودید توجه بفرمایید مردم از حیث آب در مضیقه هستند و جا دارد که دولت به این مطلب توجه عمیق و فوری بکند و بنده عقیده‌ام این است که صحت و سلامت افراد هم اقلاً به موازات راه‌سازی پیش برود
نائب رئیس- آقای ارباب موافقید بفرمایید
ارباب- آنچه مسلم است و بر هیچ کس پوشیده نیست راه ایجاد کار می‌کند و تولید ثروت و به علاوه ایجاد امنیت کامل ما تاراه نداشته باشیم هیچ کار تولیدی را موفق نمی‌شویم به طوری که آرزو داریم انجام بدهیم سال گذشته به خاطردارم مقدار زیادی لیموی تازه از میناب می‌آوردند بین راه بندرعباس و میناب کامیون‌ها شکست چون راه نبود و حاصل مردم از دست‌شان رفت و پوسید بدون راه کار عمرانی فلاحتی و صنعتی هیچ مقدور نیست به نیتجه برسد آقایان هیچ بحثی در محاسن راه نیست قرض هم کشوری قادر است بکند که بنیان و اساسش محکم و پایدار است همین وام‌های طویل‌المدت نشانه بارز قوام و ثبات ماست و کشوری که قادر است وام خود را به موقع تأدیه نماید هیچ به عقیده بنده نگرانی ندارد و بایستی برنامه‌های عمرانی خودش را دامه دهد ولی اینجا بنده یک گله‌ای دارم و آن این است که چرا توجه نشده استان مرده کرمان استان مرده کرمان را راه زنده می‌کند و بندر زنده می‌کند نمی‌دانم این نقشه ایران را که جلوی چشم‌تان گذاشتید خلیج را ندیدید راه ساحلی را ندیدید فواید اینها را پیش‌بینی نکردید عدالت این طور حکم نمی‌کند هرچند همه جای کشور خانه ماست همه جای کشور را ما آرزومندیم آباد ببینیم هر گوشه‌اش اصلاح شود آرزوی ماعملی می‌شود مع‌الوصف رعایت تعادل باید در کار باشد اینجا در مقدمه ذکر شده مهم‌ترین راهی که از محل این وام ساخته خواهد شد شاهراه سرتاسری خرمشهر به بندر پهلوی است این راه که تقریباً به منزله شریان اقتصادی کشور است چون بنادر و ایالات جنوبی را به سواحل حاصلخیز بحر خزرمتصل می‌کند بنده نمی‌دانم بندرعباس را از چه راهی متصل می‌کند این را خواهش می‌کنم که جناب آقای مخبر که نهایت ارادت را به ایشان دارم بیایند توضیح بدهند بنده تمنی می‌کنم حالا که این وام را به مصرف این راه‌های معین می‌رسانید مخصوصاً از جناب آقای مهندس هدایت که از روی عقیده و ایمان می‌گویم که از خدمتگزاران این کشورند از انصاف‌شان از مروت‌شان از توجه‌شان بیشتر انتظار داشتم حالا که به این ترتیب عمل می‌شود حالا که از محل وام یک قسمت‌های خاصی ساخته می‌شود اقلاً از سایر بودجه‌ها یک توجهی بکنند که از کرمان به بندرعباس راه پیدا بکنند صحیح است خود شما بهتر می‌دانید که کشتی‌هایی که به بندر خرمشهر می‌رسند شاید بدون اغراق دو ماه معطل می‌شوند که بتوانند پهلو بگیرند و تخلیه بشوند اما اگر بندرعباس ساخته شود راه داشته باشد این اشکال زودتر مرتفع می‌شود و کالایی که از راه بندرعباس حمل می‌شود سه ماه زودتر به بازار ایران می‌رسد تااز راه بندر خرمشهر صارمی چرا برای این که راه کوتاه‌تر است الان با این که راه ندارد باز یک ماه زودتر می‌رسد بروید از بازرگانان بپرسید آقا یک ناحیه‌ای که درخت مرکبات آن در ظرف سه سال ثمر می‌دهد ثمر خوب هم می‌دهد این ناحیه را باید برایش فکر راه کرد تا مردم مستغنی بشوند و تا آنهایی که به ناچار از قدیم هجرت کرده‌اند برگردند امیدوارم که این آرزوی ما برآورده شود انشاءالله به هر صورت در
عین حال که بنده موافق دولت و موافق سازمان برنامه هستم موافق جناب آقای مهندس خسرو هدایت خیلی هستم خیلی گله‌دارم که چرا توجهی به بنادر نفرمودند آقا گناه مردم آنجا چیست این را از حضور آقایان نمایندگان و مخصوصاً آقایان نمایندگان کرمان استدعا می‌کنم همه با من هم‌آواز بشوید بلکه جبران این اشتباه و این بی‌توجهی شود اما اشاره‌ای راجع به سازمان آب تهران شد آقای میکده سازمان آب تهران را یجاد نکرد همین روحانی‌ها کردند و اگر بدانید که سال گذشته که آب تهران را یخ جلوش را گرفت و بند آورد چه مشقتی اینها تحمل کردند و الان هم یک رشته لوله اضافی از کرج به تهران متصل کردند و نهایت جدیت و کوشش را دارند دیگران به فکر کارهای شخصی بودند اینها به فکر کار اداری‌شان هستند خیلی فعالیت و جانفشانی می‌کنند من به نام یک نفر ایرانی از ایشان تشکر می‌کنم احسنت
نائب رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرات در ماده‌واحده رسیده که قرائت می‌شود
به شرح زیر خوانده شد
مقام منیع ریاست مجلس شورای ملی
استدعای کفایت مذاکرات در ماده‌واحده را دارم بزرگ ابراهیمی
نائب رئیس- آقای بزرگ ابراهیمی
بزرگ ابراهیمی- ما یک خورده در اختلاط پرونده‌ها ید طولایی داریم کارها را تفکیک نمی‌کنیم پرونده آب خوردن مردم تهران با مسئله راه مربوط به هم نیست یک راهی از نقطه‌نظر مصالح مملکت بااخذ قرضه‌ای ساخته می‌شود بنده گله‌دارم که چرا آذربایجان انبار پاک نمی‌کنند چرا در تهران آب خوردن درست نمی‌شود این به هم مربوط نیست ارباب برای بندرعباس راه می‌خواهد خیلی مبارک است آقا یک قرضه‌ای با یک شرایطی برای یک کار معینی به مجلس پیشنهاد شده است همه هم با این موافقیم ولی شروع می‌کنیم در اطراف صحبت کردن یکی درباره آب و آقای ارباب شروع می‌کنند که از این محل بندرعباس را بسازید و کرمان را آباد بکنید و اصلاح بکنید بنده هم عرض می‌کنم که با سرمای شدید سبلان و اواجیق در ۱۳۴۰ باید این کار تمام شود و این راه ساخته شود یک افکاری که شده یک مصالحی که فکرشده و روی این زحمتی کشیده شده مذاکرات بیش از این کردن یا دردسر تولید کردن یا توضیح واضحات دادن نتیجه‌ای ندارد
نائب رئیس- آقای رامبد مخالفید بفرمایید
رامبد- اکثر لوایحی که تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود مربوط به فرهنگ یا بهداشت که شاید صرفاً تغییراتی در امور داخلی در وزارتخانه‌ها و یا حوزه عمل‌شان است نه تنها ساعت‌ها جلسات می‌کنند بلکه هفته‌ها در این لوایح مختلف از طرف موافق و مخالف صحبت می‌شود اصلاحاتی می‌شود عرایض بنده دال بر موافقت یا مخالفت بااصل خوداین لایحه به هیچ‌وجه نیست آقایان موافقین و مخالفین به شدت در پیرامون این لایحه صحبت کردند برای بنده بی‌طرف و امثال ما اصلاً شک تولید شد برای این که استدلالات موافقین قانع‌کننده نبود و به عقیده بنده بی‌طرف مخالفت مخالفین هم خیلی مزید به نظر رسید و خود دولت تقدیم‌کننده لایحه جناب آقای وزیر مشاور الساعه فرمودند که ما علاقه‌مند به مطلع شدن از نظریات مجلس هستیم و بنده در کلیات وقت خواستم مطالبی را به عرض مجلس می‌رسانم به عقیده شخص بنده آمدن این لایحه به مجلس فعلاً غیرقانونی است نظامنامه موجود است بر خلاف نص صریح آیین‌نامه مجلس رفتار کرده‌ایم بنده آیین‌نامه را می‌خوانم توجه بفرمایید
ماده ۴۸- وظایف کمیسیون راه عبارت از رسیدگی به لوایح و طرح‌های قانونی مربوط به ساختمان راه‌آهن و راه‌های شوسه و پل‌ها و بندرها و فرودگاه‌ها و کلیه امور مربوط به طرق و شوارع کشور و قسمت دیگر را جناب آقای رئیس تذکر فرمودند موقعی که اختلاف نظری باشد رأی ریاست معظم قاطع است و این ماده را هم می‌خوانم که آقایان روشن بشوند در صورت تردید در تشخیص صلاحیت کمیسیون اینجا نوشته شده در صورت تردید تردیدی در کارنیست اصلاً صراحتاً اینجا تعیین کرده است لایحه‌ای که از بدو تا ختم در هر سطرش و جمله‌اش مربوط به راه‌های شوسه کشور است در صلاحیت کمیسیون راه است ولاغیر بنابراین با عرایضی که کردم تصور می‌کنم کفایت مذاکرات در پیررامون این لایحه را اگر خود بنده هم موافق صدردصد لایحه باشم به نفع کشور نمی‌دانم
نائب رئیس- آقای مخبر کمیسیون
مشایخی- مخبر کمیسیون بودجه بنده خیلی مایل بودم در اطراف روس مسائل مربوط به این لایحه صحبت بکنم ولی احساس می‌کنم که همکارانم خسته هستند
نائب رئیس- آقای مشایخی راجع به کفایت مذاکرات باید صحبت بفرمایید
مشایخی- اولاً راجع به ایراداتی که جناب آقای رامبد فرمودند که این موضوع برخلاف آیین‌نامه رفتار شده است در بدو تشکیل جلسه به عرض رساندم حالا هم تکرار می‌کنم ما یک قانونی داریم به نام قانون برنامه هفت ساله دوم کشور و تمام امور مربوط به برنامه هفت ساله دوم کشور و کارهایی که با این اعتبارات بالأخره بایستی انجام بشود مشخصاً در برنامه هفت ساله دوم کشور توصیف شده و به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است صحیح است و این راه‌هایی که فعلاً برای آنها می‌خواهیم از محل وام اعتبار تحصیل بکنیم که ساخته شود برنامه‌های مشخص و مصوب مجلس شورای ملی است اگر امروز دولت بخواهد راهی را بسازد همان طوری که جناب آقای رامبد فرمودند از نظر تعیین راه موضوع قابل رسیدگی در کمیسیون راه و از نظر اعتبار قابل رسیدگی در کمیسیون بودجه خواهد بود اما راهی که قبلاً به تصویب قوه مقننه یعنی مجلس شورای ملی رسیده است به موجب قانون هفت ساله دوم کشور دیگر از نقطه‌نظر موضوع راه‌سازی موردی برای طرح در کمیسیون راه نخواهد داشت صحیح است و این لایحه صرفاً لایحه وام است از نظر نفس وام و براساس تشخیص مقام ریاست که صحیح تشخیص فرموده‌اند در صلاحیت کمیسیون بودجه و مجلس شورای ملی و بعداً هم در صلاحیت کمیسیون دارایی مجلس شورای ملی تشخیص داده‌اند از این نقطه‌نظر تصور می‌کنم اعتراض جناب آقای رامبد و این که طرح این لایحه خلاف قانون است غیر وارد است و در ارجاع این لایحه به کمیسیون‌های بودجه دارایی صددرصد رعایت قانون و آیین‌نامه و اصول شده است راجع به کفایت مذاکرات مطلب خیلی ساده است به شرحی که در گزارش توضیح داده شده این راه‌ها در دست ساختمان است نظریه این که درآمد شرکت ملی نفت از راه نفت تقلیل پیدا کرده است و نظریه این که در قانون برنامه هفت ساله دوم کشوراجازه داده است برای اجرای برنامه‌های مصوب تا میزانی که لازم شود وام خارجی تحصیل بکند و نظری این که در بودجه سال ۱۳۳۶ وسال ۱۳۳۷ که بودجه واحد به مجلس شورای ملی داده شده است درآمد سازمان برنامه و خرج سازمان برنامه دخلاً و خرجاً وارد شده و کمبود درآمدش را از محل وام تقاضا کرده است و اعتبارش به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است و نظر به قانون اخیر یعنی قانونی که در سال ۱۳۳۶ تصویب کردیم سهمیه سازمان برنامه از درآمد نفت تقلیل یافته است و این کمبود را باید از راه وام تأمین کرد که به تصویب مجلس شورای ملی رسیده امروز دولت تقاضا می‌کند ۷۲ میلیون دلار وام تحصیل بکند که از محل این وام بتواند راه‌هایی که قبلاً در برنامه هفت ساله دوم کشور به تصویب رسیده است ساختمانش را انجام بدهد و به اتمام برساند تردیدی نیست که ملت ایران علاقه‌مند به اجرای برنامه هفت ساله دوم کشور است نمایندگان مجلس شورای ملی علاقه‌مند هستید که کارهای عمرانی در کشور و کارهای تولیدی هم راه جزو کارهای اساسی مملکت است آقای طباطبایی گفتند خواربار گران فروخته می‌شود یکی از دلایلش این است که راه نیست زمستان راه گدوک بسته می‌شود راه که بسته شد ذغال گران می‌شود راه‌های اساسی مملکت خیلی زیاداست ما یک مملکتی هستیم خیلی وسیع و باید در سراسر کشورمان راه‌های بیشتری داشته باشیم و حالا آمده‌اند پنج شش تا را بزرگ‌اش را می‌خواهند بسازند یکی راه سرتاسری خرمشهر به بحر خزر است که حوزه انتخابیه جنابعالی صددرصد آباد می‌شود بنابراین این راه‌ها با تحصیل وام و این اعتبار ساخته خواهد شد و این چیزی است که مطلوب تمام نمایندگان مجلس شورای ملی است و نظربه این که ما در صندوق بین‌المللی سهیم هستیم و ۳۶ میلیون دلار در آنجا سرمایه‌گذاری کرده‌ایم این شرایطی هم که در این قرارداد نوشته شده است شرایطی است که اقتباس از اساس‌نامه است بانک بین‌المللی است ناچاریم که قبول بکنیم کما این که هرکس خواست قرض بکند قبول می‌کند لذا استدعا می‌کنم رأی بدهید که زودتر این لایحه تصویب شود و این راه‌سازی را بکنیم و نتیجه بگیریم
نائب رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام فرمایند اکثر برخاستند تصویب شد پیشنهادات قرائت می‌شود
به شرح زیر خوانده شد
ریاست معظم مجلس شورای ملی
اینجانب پیشنهاد می‌کنم تبصره زیر به ماده‌واحده اضافه شود فاصله بین سقز و تبزیز و میاندوآب و رضاییه جزو این برنامه محسوب و عملی شود بزرگ ابراهیمی
نائب رئیس- آقای بزرگ ابراهیمی نمایندگان پس گرفتند
بزرگ ابراهیمی- اجازه بفرمایید عرض کنم فاصله سقز تا تبریز تأمین است برای این که سازمان برنامه این راه را ساخته حالا باید این راه را به هم بچسباند و قبول کرده‌اند اما می‌ماند موضوع رضاییه و میاندوآب بی‌خود عرض نمی‌کنم به طرز جریان این کار هم وارد هستم و می‌دانم این پول راجع به این کار نیست و به درد این کار نمی‌خورد ولی بنده توقع دارم از وزارت راه از آن بودجه‌ای که این کارها را می‌کند این راتکمیل بکند تا تکلیف این کارروشن شود کار مهمی نیست اگر جناب آقای مهندس هدایت به نام دولت قبول بکند این کار را که از بودجه وزارت راه بکنند چون من به آن فلسفه آخرش ایمان دارم و نمی‌خواهم رأی بگیرند پیشنهادم را هم پس می‌گیرم
نائب‌رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
به شرح زیر خوانده شد
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نمایم تبصره زیر به ماده‌واحده اضافه شود تبصره اجرای قسمت ج از جدول شماره ۲ منضم به قرارداد منحصراً مربوط به راه‌هایی است که برای هزینه آنها از وام فوق‌الذکر استفاده شود صارمی
نائب رئیس- آقای صارمی بفرمایید وقت شما برای توضیح پیشنهاد پنج دقیقه است
صارمی- عرایض بنده در پنج دقیقه
تمام نمی‌شود فقط خواندن این قسمت بیشتر از پنج دقیقه طول می‌کشد
نائب رئیس- مطابق آئین‌نامه پنج دقیقه وقت دارید مگر این که تقاضا بکنید مجلس رأی بدهد بفرمایید
صارمی- بنده استدعا می‌کنم نسبت به عرضی که می‌کنم مجلس شورای ملی و آقایان نمایندگان محترم توجه بفرمایند ما یک وامی گرفتیم در مقابل این یک استدلال معقولی از طرف بانک بین‌المللی وجود دارد می‌گوید من وام به شما می‌دهم که این جاده‌ها را بسازید مشروط به این که من مراقبت بکنم در این جاده‌هایی که می‌خواهید از محل این وام بسازید مراقبت بکنم که پول خوب خرج شود و مقصود اصلی انجام شود تا اینجا مخالفتی نیست و ممکن است این را قبول کرد و گفت نظارت در هزینه این وام نسبت به این راه‌ها بکنید ولی چنانچه در ضمن این لایحه و این قرارداد ۷۲ میلیون دلار که می‌خواهند به ما قرض بدهند بگویند که شما کلیه جاده‌ها اعم از اصلی یافرعی که در آتیه بخواهید در کشورتان احداث بکنید محتاج موافقت من است یک موضوع قرارداد بسیار سنگین و غیرقابل قبول خواهد بود ساختن راه و جاده هم این قدر اهمیت دارد که در قانون اساسی تصریح شده است یک نفر از نمایندگان همچو چیزی در این لایحه نیست اجازه بفرمایید که من عرضم را تمام بکنم در قانون اساسی تصریح شده است که ساختن راه‌های آهن یا شوسه خواه به خرج دولت یا خواه به خرج شرکت و کمپانی اعم از داخله و خارجه منوط به تصویب مجلس شورای ملی است بنابراین درصدر مشروطیت در موقع وضع قانون اساسی این قدر اهمیت داده شده است به ساختن جاده‌ها که می‌گوید طرح ساختن یک جاده بایستی با تصویب مجلس شورای ملی باشد بنابراین ما نمی‌توانیم ساختمآنجاده‌های آتیه را موکول به موافقت بانک بین‌المللی بکنیم بنده در اینجا قسمت ج یک موضوعی است می‌خوانم ملاحظه بفرمایید بنده استنباطم این است ممکن است غلط باشد می‌گوید تهیه طرح مقدماتی مهندسینی جهت اجرای دومین برنامه ساختن راه‌های اصلی و راه‌های فرعی و کشاورزی صدرزاده این وام که برای اولی است این که الان دارم می‌گویم برای این است که برنامه دومی دومین برنامه ساختن راه‌های اصلی و فرعی و کشاورزی حدود و میزان کلیه برنامه‌ها با توافق بین وام‌گیرنده و بانک معین خواهد شدد بنابراین تهیه دومین برنامه ساختن راه‌ها اعم از اصلی و کشاورزی بایستی با موافقت بانک باشد و این عبارات بعدی هم که خیلی مفصل است این را تأیید می‌کند و می‌گوید که منظور از عبارت دومین برنامه ساختن راه‌های اصلی که در اینجا به کاررفته است برنامه ساختمان و ترمیم و تعمیر آن دسته از راه‌های اصلی خواهد بود که وام‌گیرنده تقدم بر آن قائل شده است چون راه‌هایی که الان داریم می‌سازیم قطعی شده و قصد دارد نسبت به ساختمان و ترمیم و یا تعمیر آنها هم‌زمان بااجرای طرح خاصی یا پس از اتمام آن اقدام نماید پس به موجب این طرح برنامه‌ای که در آتیه خواهیم داشت برای ساختن راه‌ها که غیر از طرح فعلی است که ۷۲ میلیون دلار برایش وام می‌گیریم بایستی با موافقت بانک بین‌المللی باشد به عقیده بنده این موضوع حائز اهمیت است در کمیسیون بودجه راجع به این قسمت تذکر دادم جناب آقای مهندس خسرو هدایت که با حسن‌ظنی که آقایان نسبت به ایشان ابراز داشتند من هم هم عقیده هستم و معتقدم به علاوه عقیده دارم که دولت حاضر در سازمان برنامه که در گذشته نواقص زیادی وجود داشت که موجب دلتنگی کلیه افراد مملکت بود در مقام ترمیم و جبران و اصلاح آنها هستند که چون ارتباط با این موضوع ندارد عرضی نمی‌کنم ولی جناب آقای مهندس خسرو هدایت من به نام یک نماینده مجلس از اقداماتی که کرده‌اید اظهار تشکر می‌کنم به هر حال در کمیسیون بودجه در این مورد مذاکره شد جناب آقای مهندس هدایت فرمودند مقصود از طرح‌هایی که در اینجا ذکر شده است مربوط به برنامه دوم ساختمان راه‌ها این است که از این محل ۷۲ میلیون دلار در حدود دو تا سه میلیون دلار می‌خواهیم خرج مطالعه ساختمان راه‌های آتی بکنیم و چون مبلغ دو میلیون و سیصد هزار دلار یا زیادتراز این محل برداشته می‌شود که مطالعه شود برای طرح راه‌های آتی به این مناسبت بانک گفته است به این که آن راه‌هایی که در آتیه می‌خواهید احداث بکنید و پروژه و طرحش را از این مبلغ وام بخواهید تأمین بکنید برای آن هم موافقت بانک بین‌المللی لازم خواهد بود این حرف من شخصاً نمی‌توانم قبول بکنم برای این که اگر برای دو میلیون دلار که بخواهید از این مبلغ بردارید و یک طرحی برای راه‌های آتیه‌مان تهیه بکنید این قدر نباید تسلیم باشیم در مقابل دو میلیون دلار که بانک بین‌المللی وام می‌دهد تصویب کنیم که جاده‌هایی که در آتیه ما می‌خواهیم بسازیم با موافقت او باشد.
نائب رئیس- آقای صارمی وقت شما تمام شد چنانچه وقت می‌خواهید بایستی مجلس رأی بدهد آقایانی که با ۵ دقیقه وقت اضافی برای آقای صارمی موافقند قیام بفرمایند اکثر برخاستند تصویب شد بفرمایید
صارمی- بنده موافق نیستم که برای دو میلیون دلار که از اینجا می‌خواهیم برداریم و آن طرح جاده‌های آینده را تهیه کنیم بگوییم که بانک بین‌الملی موافقت بکند و به جای این که به موجب قانون اساسی مجلس شورای ملی موافقت بکند موکول به موافقت بانک بین‌المللی باشد چون در بعضی از موضوعات ممکن است اگر بانک بین‌المللی نظارت بکند برای ما نافع باشد ولکن اصل موضوع زننده است برای یک مملکت برای یک کشوراین حق را برای یک بانک خارجی قائل شدن این برخلاف حیثیت و غرور ملی و مملکتی ماست من گفتم از این عبارت این قسمت دو میلیون دلار استنباط نمی‌شود و مفهوم با عبارتی که اینجا نوشته شده است که طرح‌های برنامه دوم شما هر چه و هر مقدار باشد و شاید برنامه دوم‌شان شامل کلیه راه‌های ایران شود محتاج بر این است که بانک بین‌المللی موافقت بکند فرمودند نه این طور نیست و بشود این که این عبارت به نحوی اصلاح شود که این نظارت منحصر باشد برای طرح ساختمان جاده‌های برنامه دوم‌مان و آنهایی که از محل این وام استفاده می‌شود با بانک مکاتبه خواهیم کرد و جلب موافقت بانک را خواهیم کرد که این عبارت در اینجا یااصلاح رشود یا توضیح داده شود که رفع توهم بشود من از نقطه‌نظر اعتمادی که به دولت دارم با این موضوع که تا حدی هم اقناع کننده است موافقت کردم در کمیسیون بودجه و تقاضا کردم که با توجه به اصلاحی که راجع به این موضوع در این مکاتبه با بانک بین‌المللی به عمل می‌آید ما با این طرح و لایحه موافقت خواهیم کرد و قرار شد که مکاتبه شود و نتیجه این موضوع در مجلس عنوان شود که حداقل این است که این تعمیم کلی که در این قسمت ج هست مرتفع شود صدرزاده شبهه مرتفع شود شبهه مرتفع شود بگوییم که منحصراً مربوط به طرحی است که از محل این وام استفاده می‌شود به این مناسبت بنده این تبصره را پیشنهاد کردم و می‌خوانم تبصره اجرای قسمت ج از جدول شماره دو منضم به قرارداد منحصراً مربوط به راه‌هایی است که برای هزینه آنها از وام فوق‌الذکر استفاده شود صدرزاده تأمین می‌کند تا حدی تأمین می‌کند تا حدی ولی آقای مهندس خسرو هدایت فرمودند که سازمان برنامه مکاتبه کرده است با بانک بین‌المللی و آنها موافقت کرده‌اند که مقصود ضمن نامه‌ای ذکر شده است و این نامه را به عنوان ضمیمه این قرارداد که جز لاینفکش باشد به مجلس خواهند داد و مقصود اصلی از این تبصره‌ای که بنده پیشنهاد کردم همین بود و با توضیحات آقای مهندس خسرو هدایت راجع به جریان این نامه بنده پیشنهادم را مسترد می‌دارم
نائب رئیس- آقای مهندس خسرو هدایت وزیر مشاور بنده واقعاً خجل هستم که با این گرما آقایان قبول زحمت فرمودند و تشکر خودم و دولت را تقدیم می‌کنم جمعی از نمایندگان وظیفه ماست این فصل ج با این ملحقاتی که قرائت فرمودند از لحاظ کلی به نظر بنده روشن بود یعنی بانک بین‌المللی می‌گوید اگر شما آمدید و راه تاکستان به تبریز و تبریز به بازرگان را با این پول مطالعه کردید که برای ساختمان حاضر باشد این باید با نظر من باشد جناب آقای صارمی در کمیسیون فرمودند چون بانک بین‌المللی ۷۲ میلیون دلار وام می‌دهد با این قسمت ج هر وقت دولت ایران هر راهی در هر جایی که می‌خواهد بسازد باید با نظر بانک باشد در صورتی که این طور نیست و این مراقبت منحصراًست در مورد راه‌هایی که هزینه ارزی‌شان را آنها می‌دهند ولی برای این که تردیدی باقی نماند و نظر ایشان صددرصد تأمین شود بنده تلگراف کردم به بانک بین‌المللی که می‌خواهیم یک ضمیمه‌نامه‌ای اضافه بکنیم که مقصود از این قسمت ج آن راه‌هایی است که از محل این وام ساخته می‌شود جواب تلگرافی آمد پری روز که موافقند و حالا عین تبصره‌ای که پیشنهاد کرده‌اند به صورت نامه مااین را می‌دهیم به یک امضا بکند که جز لاینفک این قرارداد باشد. صارمی پس با این ترتیب که این موضوع منضم قرارداد شود بنده پس می‌گیرم و با توجه به همین موضوع هم مجلس رأی می‌دهد
نائب‌رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
به شرح زیر قرائت شد
مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌کنم ساختمان راه شیراز به اصفهان از طریق آباده به طرح‌های راه‌سازی قرارداد ضمیمه ماده واحده اضافه شود امیدسالار
نائب رئیس- آقای امیدسالار
امید سالار- موافقت آقایان محترم از اکثریت و اقلیت برای توجه به این موضوع است که راه برای مملکت در حکم شریان اصلی است و بسیار واجب است چون اگر ما بخواهیم راه‌های خودمان را با عوایدی که داریم از نفت یا سایر طریق بسازیم به طول می‌انجامد تصمیم گرفتیم از مؤسسه‌ای قرض بکنیم که به هیچ‌وجه جنبه دولتی ندارد و ارتباط به هیچ دولتی ندارد وقتی این مسئله ثابت شد برای این که شخص بداند که کدام راه بهتر است به نظر بنده بایستی تمام موجبات در اینجا در نظر گرفته شود وقتی بنده مراجعه کردم جدول ۲ قرارداد تصور می‌کنم رعایت این قسمت نشده است فعلاً بنده وارد این بحث نمی‌شوم که فارس یکی از استان‌های مهم
کشور است و اگر چنانچه مرکز از طریق فارس به بندر بوشهر وصل شود چه کمک بزرگی برای عبور و مرور و واردات و صادرات می‌شود و همه اهالی اصفهان و فارس از این راه استفاده خواهند کرد و باز هم وارد این بحث نمی‌شوم که اتصال دریای جنوب به شمال یعنی از خرمشهر به بندرشاه به وسیله راه‌آهن تأمین شده است حالا که ما یک قرضه‌ای می‌خواهیم بکنیم از محل این قرضه باز از جایی که الان راه‌آهن آن را وصل کرده است یک راه مفصل‌تری بسازیم و یک راهی را که دو استان ده و هفت را واقعاً آباد می‌کند و بندر بوشهر را مجدداً احیا و به بندر پهلوی متصل می‌کند آن را از نظر بیندازیم و ببریم مجدداً آنجایی که راه‌آهن داریم من نتوانستم بفهمم چرا حالا بنده به یک موضوع دیگری که تصور می‌کنم در این قسمت صرف‌نظر از رعایت الاهم قالاهم که بایستی می‌شد و نشده است خاطر محترم آقایان را متوجه می‌کنم که طبق تصمیم شخص اول مملکت و تصویب هیئت دولت دو سال دیگر قرار است که جشن دو هزار و پانصدمین سال شاهنشاهی ایران در تخت جمشید و پازارگاد برگزار شود و تصور می‌کنم که با دعوت‌هایی که شده است از مقامات عالیه خارجه و ممالک دوست شخصیت‌های اول خودشان را می‌فرستند در این جشن که افتخاری برای ملت ایران است شرکت بکنند بنده نمی‌دانم که این شخصیت‌های بزرگ را با چه راهی آقایان به آنجا می‌برند یکی از نمایندگان با طیاره از راه هوا این اشخاص را آقایان از خرمشهر به پازار گاد می‌خواهند ببرند این ۵۰۰ نفر که دعوت شده‌اند و مسلماً ۵ هزار نفر همراهان و روزنامه‌نویس و تماشاچی خواهند داشت اینها اگر بخواهند بروند به اصفهان شهر گل و بلبل را ببینند ماآن وقت بهشان بگوییم که ما راه نداریم تشریف نبرید به نظر بندهٔ دهاتی سفرهٔ نینداخته یک عیب دارد و سفرهٔ انداخته هزار عیب اگر بخواهید این جشن را برقرار کنید باید از حالا به فکر راهش باشید و بنده از این جهت این پیشنهاد را کردم که قسمت راه اصفهان به شیراز جز این قسمت باشد
نائب رئیس- آقای مهندس هدایت وزیر مشاور
مهندس خسرو هدایت- این راه‌هایی که طرح آن تهیه شده و بانک به ماوام می‌دهد راه‌هایی که ساختمان آن دو سال است شروع شده والان در دست اقدام است و ما نمی‌توانیم این برنامه را تغییر بدهیم و قانع کردن بانک بین‌المللی به ضرورت راه جدید و متوقف کردن آنهایی که شروع شده است ممکن نیست ولی فرمایشات جناب آقای امیدسالار صددرصد صحیح بود و واقعاً ضرورت قطعی دارد که راه اصفهان به شیراز ساخته شود راه اصفهان به تهران از طریق ساوه را وزارت راه ساخته و تمام کرده است و تقریباً از اعتبارات ما هم استفاده کرده است ما با وزارت راه مذاکره کرده‌ایم و قریباً ترتیبش را می‌دهیم که ساختمان راه اصفهان به شیراز از راه آباده هم تا دو سال دیگر تمام شود و آن نظر جنابعالی تأمین شود امید سالار بنده پیشنهادم را پس می‌گیرم به همین شرط تعهد اخلاقی که کردند
نائب رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نماید در صورت ماده ۴ بند ۱ به عوض بندر پهلوی آستارا قید شود رامبد ۷ تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای معاون وزارت دارایی
نائب رئیس- آقای معاون وزارت دارایی فرمایشی دارید بفرمایید
معاون وزارت دارایی انواری- به طوری که خاطر آقایان محترم مستحضر است موقعی که لایحه بازنشستگی تقدیم شد قسمت‌های قضایی و فرهنگی مشمول این قانون نشدند و اینها متوالیاً شکایت داشتند و رسیدگی شد معلوم شد که مبلغ‌اش خیلی زیاد نیست و واقعاً هم بایستی زندگی اینها تأمین شود لایحه‌ای است که تقدیم می‌کنم و تقاضای تصویب آن را دارم
نائب رئیس- به کمیسیون مربوطه فرستاده می‌شود ۸ بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون بودجه راجع به اجازه تحصیل ۷۲ میلیون دلار وام ازبانک بین‌المللی ترمیم و توسعه
نائب رئیس- آقای رامبد در اطراف پیشنهادتان توضیح بدهید
رامبد- بنده از حضور همکاران محترم و همچنین نمایندگان محترم دولت که حضور دارند فوق‌العاده معذرت می‌خواهم که با توجه این که این گونه قراردادها اگر قرار باشد تصویب شود تغییری در آن نباید داده شود این عرایض را می‌کنم ولی آقایان محترم قبول بفرمایند که بنده اگر این عرایض را نکنم پیش وجدان خودم و خدای خودم مسئولم برای این که بنده و شما را برای همین اینجا گذاشته‌اند که اگر مطلبی را شما بدانید و دیگران ندانند بیایید و بگویید و قصدم این نیست که این پیشنهاد تصویب شود برای این که همان طوری که عرض کردم ممکن است با اصل وام مغایرت داشته باشد و غیرقابل قبول باشد ولی لااقل یک توجهی به تهیه‌کنندگان این لایحه می‌دهد که بدانند مصالح مملکت بر گفتهٔ دو تا مسیو که می‌آیند و می‌نشینند و اسم‌شان را نماینده بانک می‌گذارند مقدم است و هرچه آنها گفتند بنده و آقایان موظف نیستیم که قبول بکنیم بلکه بهتر است که در این اطاق‌ها را یک خرده باز بکنند و با کسانی که از آنها بهتر مطلع هستند بنشینند و یک خرده سؤال و جواب بکنند و آن وقت طرحی امضا بکنند آقای معاون وزارت کشاورزی بنده می‌خواستم سؤال بکنم از ایشان که چرا امروز به مجلس آمده‌اید برای این آمده‌اید که اگر این لایحه مطرح نبودامروز از پشت این تریبون بگویید که سالی ۷۰۰ میلیون تومان منافع این مملکت از منابع ثروت این مملکت از بین دارد می‌رود برای این آمده بودید جناب آقای معاون وزارت کشاورزی و من هم با صدای بلند تأیید می‌کنم این گفتهٔ شما را و آن امضاکنندگان این قرارداد آیا از این مطلب مسبوق بودند وزیر کشاورزی در موقع تأیید این مطلب واقف بود که جاده‌ای که ۷۲ میلیون دلار قرض می‌کنید و می‌کشید می‌رسد تا ۱۵ کیلومتری ۷۰۰ میلیون تومان ثروت در سال و نمی‌رسانید تا ۷۰۰ میلیون ثروت یعنی الساعه که ما یک کارخانه‌ای که ۴ یا ۵ میلیون دلار برای دولت ایران وارد شده و خود نمایندگان دولت گفتند که بزرگ‌ترین کارخانه خاورمیانه است و جز حرف و حرف و حرف هیچ کاری نکرده‌اند قطعات کارخانه گم شد و قطعات کارخانه را بردند و فروختند و دیروز آقای وزیر کشاورزی به بنده فرمودند که پانصد هزار دلار دیگر ما قبول کردیم که قطعات مفقود شده را بخریم با یک چنین کارخانه‌ای جاده را می‌بریم و می‌گذاریم در ۱۵ کیلومتری این کارخانه حالا بنده می‌خواهم ببینم کدام مصالح و منافعی برای نمایندگان بانک بین‌المللی بوده است که سرحد نهایی ایران را از خرمشهر تا بندر پهلوی می‌دانند پس این لوایحی که برای مرز می‌آورند و صحبت می‌کنند و عمل نمی‌کنند برای چیست آقایان محترم از حضور مبارک‌تان معذرت می‌خواهم ولکن شخص محترمی که قبل از بنده وظیفه داشت که این مطالب را بگوید اگر او در موقع خودش این جورش را خریده بود و شرمندگی را قبول کرده بود و این مطالب راگفته بود امروز به این صورت ناقص نبود و بنده حالا حضورتان عرض می‌کنم تمام مطالبی که در مقدمه این لایحه نوشته شده کشاورزی کارخانه‌جات معظم توسعه صنعت اکتشاف و بهره‌برداری بامطالبی که در تعیین راه‌ها نوشته شده به هیچ‌وجه تطبیق نمی‌کند و در کمال صراحت عرض می‌کنم اگر شما توجه داشتید که ده کیلومترآن طرف‌تر چه منافعی ممکن است وجود داشته باشد این طور راه را تعیین نمی‌کردید به این جهت بود که بنده عرض کردم که اگر آقای وزیر کشاورزی فردا لایحه جنگل‌شان را می‌خواهند بیاورند اینجا بنده از حالا عرض می‌کنم که موافق هستم ولی فقط روی کاغذ نیست فقط اختیارات دادن به مأمورین برای جهاتی که مسبوق هستید نیست می‌خواهند عمل بکنند این چوب مملکت از کجا باید بیاید این کارخانه محصولش از کجا باید بیاید عرض کردم که شما دو هزار کیلومتر جاده می‌کشید و شاید نمایندگانی که موافقت کردند از بانک بین‌المللی هیچ مطالعه نکردند که برای چه منظوری بوده است یک پانزده کیلومتری هم می‌کشیدند برای جایی که به قول وزارت کشاورزی هفتصد میلیون ثروت مملکت آنجا است
نائب رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای رامبد
رامبد- بنده پیشنهادم را پس می‌گیرم فقط استدعا می‌کنم که نمایندگان محترم توجه بفرمایند و از طرق دیگری این را جبران بکنند
نائب رئیس- چون پیشنهاد دیگری نیست رأی می‌گیریم به ماده‌واحده آقایانی که موافقند قیام بفرمایند اغلب برخاستند تصویب شد کلیات آخر مطرح است آقای دکتر دادفر بفرمایید
دکتر دادفر- بنده در کلیات کسب اجازه نکرده بودم تصویب پیشنهاد کفایت مذاکرات مانع از آن شد که عرایضم را عرض بکنم واقعیت این است که این عرایضی که بنده می‌کنم جوابی است برای عده زیادی که در مجالس و مجامع از ما تلویحاً و تصریحاً سؤال می‌کنند و بنده قصد دارم که یک جا جواب عرض کنم و آن این است که این همه وام برای چیست بنده دلایلی که باعث موافقت من با این وام است و موجب رأی دادنم می‌شود می‌شمارم و به اختصار چون آخر جلسه است و آقایان همه خسته هستند و مخصوصاً به یک نکته‌ای که خیلی لازم است تذکر شود اشاره می‌کنم و رفع تصدیع می‌کنم آقایان واقعیت عبارت از این است که از لحاظ اقتصادی ارزش پول و قدرت خرید تمام پول‌های دنیا حتی لیره و دلار و مارک هم ثابت نیست اگر چنانچه حساب دقیقی بکنیم ۷۲ میلیون دلارامروزی قدرت خریدش بیشتر از هفتاد و دو میلیون دلار با شش درصد بهره بعدا اًز ۱۷ سال دیگر است پس اگر ما هفتاد و دو میلیون دلار وام می‌گیریم و ۶ درصد هم بهره می‌دهیم خیلی ضرر نکرده‌ایم برای این که بعد از ده سال حتی در آمریکا هم قیمت‌ها می‌رود بالا و ارزش دلار می‌آید پایین پس ما به هیچ‌وجه از این لحاظ غبنی نداریم دوم این است که ما بشود این که بعد از ده سال دیگر قرض کنیم اگر وام نگرفته بودیم چه کار می‌کردیم صبر می‌کردیم که از عایدات خودمان راه بسازیم ما بشود ساختن این راه‌ها و عمل آوردن آنها بعد از ده سال کادر فنی نداشتیم ما
ناچار حتی برای تربیت کادر فنی و عملیات آینده‌مان هم باشد از حالا باید وام بگیریم و راه بسازیم متخصص و کاردان تهیه کنیم سوم این است که همان طور که جناب آقای فرود و آقای مهندس هدایت فرمودند ما به این برنامه‌های عمرانی به فوریت احتیاج داریم ما نمی‌توانیم ده سال بنشینیم و بعد از ده سال دویست کیلومتر راه بسازیم چهارم این است که این وام از لحاظ سیاسی به نفع مملکت است یعنی امروز کشورهای آزاد دنیا پی برده‌اند که مملکت ایران کشوری است مستقل یک کشور است که در راه عمران و آبادی پیش می‌رود و به این نقطه باید کمک کرد در نتیجه بانک بین‌المللی اولین وام بزرگ خودش را برای راه‌سازی به ایران داده است الان خیلی از ممالک و خیلی از دولت‌ها برای گرفتن وام سرودست می‌شکنند چرا این بانک‌ها در ظرف دو سال در تهران این قدر زیاد شده چرا اشخاص برای گرفتن قرض به ما مراجعه می‌کنند دو ثلث مراجعه‌کنندگان ما اشخاصی هستند که می‌خواهند توصیه کنید بانک ملی به ما ده هزار تومان قرض بدهد یا آن با ننگ خصوصی سفته آنها را قبول بکند چرا وام می‌گیرند برای این که کار می‌کنند دولت‌ها در یک اشل بزرگ‌تری مثل افراد می‌مانند اگر وام بداست از فردا در تمام این بانک‌ها را ببندید بانک چرا ایجاد می‌کنید بانک رهنی را ایجاد می‌کنید چه فرقی می‌کند بانک بین‌المللی یا بانک توسعه و ترمیم آن بانک هم مثل بانک رهنی و کشاورزی در کشور می‌ماند بانک رهنی می‌گوید من وام می‌دهم خانه بسازند بانک بین‌المللی می‌گوید به دول ایران که من وام می‌دهم تو راه بسازی و بشود اجرای این پروژه‌ها خودش مراقبت می‌کند از همه مهم‌تر حسن این وام این است که برخلاف این که می‌گویند در مقابل بانک برای خرج این وام تهیه شده وقتی بانک خودش می‌گوید مشاوره باید با من بکنی مهندس را باید با نظر من انتخاب بکنی پروژه را باید با نظر من طرح کنی و انجام بدهی برای ملت و دولت ایران یک چیزی مسلم است و آن این که اگر این طرح تصویب نشود و اجرا نشود ما خواهیم گفت آقای بانک نقشه‌اش را از تو گرفتیم پیمان‌ها را طبق نظر تو تصویب کردیم پس اگر تا آخر ۶۱ این کارها انجام و اجرایی نشده ملت ایران تعهدی ندارد پس برای اجرای این طرح‌ها و پروژه‌ها تضمین خود بانک بهترین گارانتی و بهترین تضمین‌هاست و ما باید از این لحاظ خوشحال باشیم چون تجربه به وسیله دستگاه ادرای‌مان نه از لحاظ سوءنیت بلکه از لحاظ عدم مهارت و تجربه کافی ما بعضی قراردادها بستیم با بعضی از شرکت‌ها و مشاورین و نتیجه خوب نگرفتیم حالا باید بانک بیاید در اجرای این قرارداد مراقبت بکند این وام را تشبیه می‌کند به وام دولت تزاری این طورنیست آقا وقتی که دولت روسیه تزاری مخصوصاً بنده به این مطلب اشاره می‌کنم وام داد تمام عواید گمرکات و دارایی ما را گرو گرفت و غرض‌اش اعمال نظر سیاسی در کشور ما بود حتی بعداز انقلاب اکتبر هم اگر روسیه شوروی این وام را به ما گذشت کرد و یکی ازمطالب رادیوی مسکو که هی این را تکرار می‌کند و به ملت ایران منت می‌گذارد که من آمده‌ام و هرچه طلب از ایران داشتم گذشتم این برای خاطر گذشت به ملت ایران نبود برای این بود که صد برابرآنچه از ایران طلب داشت به دول فرانسه و انگلستان و آلمان بدهکار بود آمد گفت حاجی حاجی مکه نه طلبم را می‌گیرم و نه قرضم را می‌دهم از ایران ۱۰ تومان طلب داشت نگرفت به خارج هم صدتومان قرض داشت نداد به ما منتی ندارد روی مصالح خودشان بود و الا همان چندرغازی را که از ایران طلب داشتند مگر نمی‌گرفتند مگر از چشم و ابروی ما خوش‌شان آمد صفاری وام سیاسی بود به قول تیمسار صفاری وام سیاسی بود که روی مقاصد و نیات خاصی داده شد ولی خوشبختانه این وام وام سیاسی نیست و به این جهت بنده هم یکی از موافقین این وام هستم و از موافقین وام‌هایی هستم که برای اجرای پروژه‌های عمرانی مملکت گرفته می‌شود ما نباید وقت را تلف بکنیم مملکت ما در یک حال تحولی است اما باید یک نکته را گفت که در اجرای این پروژه‌ها باید واقعاً رعایت آن عدل و انصاف و سرعت و دقت شود بنده به این راه‌هایی که می‌گذشتم به اندیمشک و اهواز جناب آقای مهندس دیدم پلی ساخته‌اند و پیاده‌رو گذاشته‌اند وسط بیابان و بعد یک سوراخ‌هایی که در آن پل هست من پرسیدم این سوراخ‌ها چیست مهندس گفت که این یکی از پروژه‌های پل‌های شهری است و این سوراخ‌ها جای تلفن است این قبیل مشاورین که می‌آیند از حوزه ۱۹۲۶ کالج لندن یا از سوئیس یک تصدیقی دارند این نتیجه را دارد در وسط بیابان روی پل سوراخ تلفنی می‌گذارد و پیاده‌رو وسط بیابان درست می‌کند و این اشتباهات پیش می‌آید اینها پول ملت ایران است الان شما ۱۵ کیلومتر راه ساخته‌اید اسفالت هم کرده‌اید بین کرمانشاه و خسروی بنده از شما سؤال می‌کنم که اگر این راه ایرادی پیدا کرد چطور حفظش می‌کنید چرا این راه را در قزوین به تهران نساختید این ۱۵ کیلومتر را این چه فلسفه‌ای است که صد کیلومتر از این طرف و صد کیلومتر از آن طرف ول می‌کنید و ده کیلومتر وسط را اسفالت می‌کنید بنده نظرم از این تذکرات این است که این بار راه‌ها به ترتیبی و به وصفی ساخته شود که نگاهداری این راه‌ها در آتیه برای ملت ایران خرج بیهوده‌ای ایجاد نکند (احسنت)
نائب رئیس- دیگر کسی اجازه نخواسته رأی نهایی گرفته می‌شود به مجموع لایحه با ورقه و بعد می‌رود به مجلس سنا آقایان موافقین ورقه سفید با اسم و آقایان مخالفین ورقه کبود می‌دهند
اسامی آقایان نمایندگان به ترتیب زیر به وسیله آقای دادفر منشی اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد آقایان قنات‌آبادی- باقر بوشهری- دولت‌آبادی- دکتر رضایی- ساکینیان مشایخی- دکتر بینا- دکتر عدل- دکتر دیبا- علامه ویدی- صفاری خرازی- گیو موسوی- مهندس فیروز- امیدسالار مشار- دکتر مشیرفاطمی- ارباب- ابتهاج- رامبد- سعید مهدوی- مهندس جفرودی- مهندس هدایت- قبادیان- دکتر ضیایی- دکتر وکیل صراف‌زاده- فخرطباطبایی- احمد طباطبایی- صارمی- صدرزاده- دشتی بیات ماکو- فضایلی- برومند- رستم- امیربختیارحکیمی- مهندس فروهر- بوربور- مرتضی حکمت- استخر- کدیور- بزرگ ابراهیمی دکتر امیرحکمت- توماج- مهران- بهبهانی- خلعتبری- دیهیم مجید ابراهیمی- عمیدی نوری- نصیری- دکتر آهی- اکبر- محمود ذوالفقاری- افخمی- دکتر امیراصلان- افشار فرود- مهندس سلطانی مهندس دهستانی- سعیدی- دکتر دادفر- آشود مأخوذه شماره شده به قرار ذیل بود ورقه موافق ۵۸ مخالف ۱ ورقه سفید بی‌اسم علامت امتناع ۳
نائب رئیس- لایحه اجازه وام با ۵۸ رأی موافق و یک مخالف و سه ممتنع تصویب شده به مجلس سنا فرستاده می‌شود
اسامی موافقین آقایان: دکتر عدل- مهندس هدایت- مشایخی- کدیور دکتر دیبا- رامبد- باقر بوشهری- مرتضی حکمت- دکتر مشیرفاطمی بزرگ ابراهیمی- مهران سعیدی- ارباب- موسوی- علامه وجیدی مهندس دهستانی- ابتهاج- مهندس سلطانی- قنات‌آبادی- دکتر دادفر فخرطباطبایی- دولت‌آبادی- دکتر ضیایی- دکتر بینا- صارمی- حکیمی مهندس جفرودی- مهدوی- قبادیان- مهندس فروهر- امیدسالار- دکتر وکیل- مهندس فیروز برومند- دیهیم- عمیدی نوری- نصیری صدرزاده- دشتی- فضایلی- بیات ماکو- محمود ذوالفقاری- افخمی استخر- اکبر- دکتر امیرحکمت- توماج- بوربور- ساکینیان- رستم امیربختیار- صفارگیو- خرازی- دکتر آهی مشار- دکتر رضایی
مخالف آقای بهبهانی ورقه سفید هم علامت امتناع سه برگ
۹- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
نائب رئیس- جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز سه‌شنبه دستور هم لایحه جنگل‌ها است
مجلس یک ساعت بعدازظهر ختم شد
نائب‌رئیس مجلس شورای ملی- دکتر موسی عمید