مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ تیر ۱۳۲۸ نشست ۱۸۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پانزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویب‌نامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات - اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آیین‌نامه‌ها - بخش‌نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
شماره تلفن: ۵۴۴۸ - ۸۸۹۴ - ۸۸۹۵ - ۸۸۹۶
مدیر سید محمد هاشمی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۱۵
جلسه: ۱۸۸
صورت مشروح جلسه روز دوشنبه بیستم تیر ماه ۱۳۲۸
فهرست مطالب:
۱-تصویب صورت مشروح مجلس
۲- طرح و تصویب گزارش کمیسیون راجع به اختیار کمیسیون کشور در تصویب مقررات شهرداری‌ها
۳-طرح و تصویب لایحه املاک واگذاری
۴- تقدیم و تصویب دو فوریت لایحه اختیارات کمیسیون قوانین دارایی
۵- تصویب دو فوریت طرح پیشنهادی نمایندگان راجع به حق انتخاب اقلیت در مجلس سنا
۶- موقع جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس ساعت نه و بیست و پنج دقیقه صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید
[۱-تصویب صورت مشروح مجلس]
رئیس- نسبت به صورت مجلس نظری نیست؟
نمایندگان- اصلاً نداده‌اند
رئیس- نرسیده؟
امیرتیمور- نصف آن صورت مجلس قبل هم نرسیبده.
رئیس- آن یک قدری مفصل بود برای آن نرسیده است چند نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند (نمایندگان- دستور آقا دستور) پس نوبت آقایان به جلسه فردا موکول می‌شود (صحیح است)
دکتر عبده- بنده راجع به صورت مجلس عرضی دارم.
رئیس- بفرمایید
[۲-طرح و تصویب گزارش کمیسیون کشور راجع به اختیار کمیسیون کشور در تصویب مقررات شهرداری‌ها]
دکتر عبده- عرض کنم لایحه‌ای دولت تقدیم کرده است راجع به اختیارات کمیسیون کشور مربوط به شهرداری‌ها بنده می‌خواستم استدعا کنم که رأی به این موضوع گرفته شود.
رئیس- آقایان اطلاع دارند لایحه‌ای به قید دو فوریت به مجلس داده شده راجع به شهرداری‌ها و مجلس دو فوریت آن را تصویب کرده رفته است به کمیسیون گزارش آن رسیده است که این اختیار به کمیسیون کشور داده شود هیچ مخالف هم ندارد (امیرتیمور- راجع به کمیسیون قوانین دارایی هم همین طور) اگر اجازه می‌فرمایید یک رأی گرفته شود، ماده واحده قرائت می‌شود توجه بفرمایید رأی بگیریم (به شرح زیر قرائت شد)
مجلس شورای ملی
چون قوانین و مقررات مربوطه به شهرداری‌ها که به تدریج از بدو مشروطیت تاکنون به تصویب رسیده با مقتضیات کنونی وفق نمی‌دهد و لازم است مداخله و مشارکت ساکنین شهرها و قصبات در اداره امور محل سکونت بیشتر شده و توجه آنها به مسئولیت مهم اجتماعی و ملی خویش روشن گردد بالنتیجه حسن جریان و سرعت به کارهای محلی داده شود.
لذا در پیروی از نیات اعلیحضرت همایون شاهنشاهی که همیشه دولت را متذکر این معنی می‌فرمایند لایحه‌ای مشتمل بر هفت فصل و شصت ماده و ۳۰ تبصره تقدیم و استدعای تصویب ماده واحده ذیل را با دو فوریت دارد:
ماده واحده- وزارت کشور مجاز است لایحه قانونی شماره ۲۳۵۷۳- ۲۸ ر ۳ ر ۲۸ ضمیمه راجع به شهرداری‌ها را پس از تصویب دو ثلث اعضای حاضر کمیسیون فعلی کشور به موقع اجرا گذارده و پس از آزمایش در عمل چنان که نواقصی در آن مشهود گردد رفع و قانون مزبور را تکمیل نموده مجدداً برای تصویب مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید.
لایحه مزبور در کمیسیون مطرح و پس از شور اول چاپ و پخش خواهد شد تا نمایندگان نظریات خود
را در موضوع لایحه ظرف هشت روز به کمسیون بدهند و شور دوم پس از گذشتن هشت روز به عمل خواهد آمد.
نخست وزیر وزیر کشور
محمد ساعد دکتر اقبال
دکتر عبده- آقا بنده توضیحی داشتم.
رئیس- مخالفی نیست؟
دکتر عبده- ولی بنده توضیحی داشتم هشت روز وقت نداریم شور دوم حذف بشود اجازه بفرمایید توضیح بدهم.
معتمد دماوندی- من مخالفم.
دکتر عبده- بنده یک پیشنهادی داده‌ام.
رئیس- این اجرایش لازم به حذف نیست وقتی که اجرایش دستور داده شده دیگر لازم نیست شور دومش حذف شود دو مرتبه خوانده می‌شود توجه بفرمایید (مجدداً قرائت شد)
رئیس- شور دوم مربوط نیست باید به موقع اجرا گذاشته شود
دکتر عبده- نوشته پس از شور دوم.
رئیس- شور دوم اگر نواقصی هست رفع می‌شود پس از آن که دو سوم اعضاء رأی دادند به موقع اجرا گذاشته می‌شود.
دکتر عبده- این طور است؟
رئیس- یک مرتبه دیگر بخوانید (مجدداً خوانده شد) وزارت کشور مجاز است لایحه ۲۳۵۷۳- ۲۸ ر ۳ ر ۲۸ ضمیمه راجع به شهرداری‌ها را پس از تصویب دو ثلث اعضای حاضر کمیسیون فعلی کشور به موقع اجرا گذارده و پس از آزمایش در عمل..
رئیس- آزمایش هم قید می‌کند... چنان که نواقصی در آن مشهود گردد مجدداً برای تصویب مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید.
دکتر عبده- قسمت آخر باید حذف شود.
رئیس- بعدش را هم بخوانید. (به شرح زیر خوانده شد)
لایحه مزبور در کمیسیون مطرح و پس از شور اول چاپ و پخش خواهد شد، تا نمایندگان نظریات خود را در موضوع لایحه ظرف ۸ روز به کمیسیون بدهند و شور دوم پس از گذشتن هشت روز به عمل خواهد آمد.
رئیس- بسیار خوب این مانع اجرا و آزمایش که نمی‌شود.
دکتر عبده- نه خیر، اجازه بفرمایید یک توضیح مختصری بدهم.
رئیس- خیلی خوب پیشنهاد بکنید حذف بشود.
دکتر عبده- پیشنهاد کرده‌ام.
رئیس- پیشنهادی رسیده قسمت دوم راجع به هشت روز حذف شود.
تبصره: ضمیمه شود که شور دوم حذف شود یعنی قسمت اخیر شور دوم حذف شود.
دکتر بقائی- پیشنهاد بنده کاملتر است.
رئیس- این صورت خوبی ندارد این خودش باعث تأخیر است، شش نفر انتخاب بشود و به کمیسیون کشور علاوه بشود پیشنهاد آقای دکتر بقائی را بخوانید. (به شرح زیر قرائت شد) ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم که ۶ نفر به انتخاب مجلس شورای ملی به اعضای کمیسیون کشور اضافه شود..
رئیس- این اولاً مربوط به آن نیست نمی‌شود یک نظر خاصی است راجع به اعضاء است راجع به آن نیست آقای اردلان بفرمایید.
اردلان- بنده تصور می‌کنم که همه آقایان موافق هستند با این که قانون شهرداری‌ها به تصویب برسد ولی دو موضوع هست که باید گفته شود اولاً این جا آقایان پیشنهاد فرمودند آقای دکتر عبده که این ۸ روز را بردارند (دکتر عبده- سه روزش بکنند. وقت ندارند) اولاً که بنده خودم عضو کمیسیون کشور نیستم و اگر هم در ظرف این سه روز چیزی نوشتم به کمیسیون کشور توجه نکرد چون لایحه به مجلس نمی‌آید حق ما تضییع می‌شود متن لایحه‌ای که دولت داده درست آن منظوری که اختیارات شهرداری‌ها را به خود اهالی بدهد به کلی طور دیگری پیشنهاد کرده اختیار انتخاب شهردار را به دولت واگذار کرده در صورتی که منظور اصلی ما این بوده است که شهردار هر شهری را خود اهالی محل انتخاب بکنند (دکتر بقائی- مثل تمام دنیا) مثل تمام دنیا. مثلاً فرض کنید که در خود شهر تهران ما اهالی تهران جمع شویم و یک انجمن شهر تعیین بکنیم و رئیس این انجمن هم همان شهردار تهران باید باشد، در صورتی که لایحه‌ای که دولت داده است این طور نیست باید یک چند نفری را که سابقه خدمت اداری داشته باشد یا نداشته باشد پیشنهاد کنیم که وزارت کشور از میان آنها انتخاب کند بنابراین باز آن موضوع دو درجه پیش می‌آید در صورتی که تمام کوشش ما از اول برای این بود و توجه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی تمام به این بوده است که مردم در سرنوشت خودشان، خودشان دخالت بکنند. بنده از جناب آقای مسعودی مدیر محترم اطلاعات بسیار متشکرم که یک سرمقاله بسیار خوبی در این خصوص مرقوم فرموده بودند، این منظور را تشریح کرده بودند بنده و عده دیگر از آقایان نمایندگان با این موضوع موافق نیستیم و همچنین اهالی شهرستان‌ها و تهران به ما مراجعه کرده‌اند و گفته‌اند که این موضوع را باید حتماً توجهی بهش بشود حالا آقایان اعضاء محترم کمیسیون کشور نمی‌دانم چه راهی در نظر می‌گیرند؟ اگر این قول را بدهند که این موضوع را اصلاح بکنند ما با کمال میل رأی می‌دهیم و الّا آقا ما بیاییم امروز چشم بسته این حق را به کمیسیون کشور بدهیم بعد همان طور لایحه دولت را تصویب بکنند ما یک حقی از اهالی این مملکت تضییع کرده‌ایم، تا حالا یک قانونی بوده و مجلس شورای ملی وقتی نکرده است که توجهی کند ولی حالا مجلس باید توجه بکند تازه کار را بدتر نکند. به نظر بنده این صلاح نیست این است که مخالفت بنده از این لحاظ است که کمیسیون کشور حتماً این ماده ۳۱ لایحه دولت را باید اصلاح بکند اختیار انتخاب رئیس شهرداری هر شهری را به خود اهالی آن شهر واگذار کند به هیچ‌وجه من‌الوجوه ما مایل نیستیم که دولت انتخاب شهردار را بکند.
رئیس- آقای دکتر عبده.
دکتر عبده- بنده لازم نیست راجع به اهمیت این لایحه چیزی به عرض نمایندگان محترم برسانم برای آن که همه نمایندگان موافقند که می‌بایستی مردم را در سرنوشت خودشان راجع به امور محلی مخصوصاً شرکت داد اضافه می‌کنم که اعلیحضرت همایون شاهنشاهی هم دیروز در سرلوحه فرمایشاتشان به این نکته اهمیت دادن که هر چه زودتر این لایحه بعنی لایحه‌ای که مربوط به اختیار دادن مردم است در امور خودشان از مجلس بگذرد خوب آقایان اگر می‌خواهند که بگذرد باید یک تصمیمی بگیرند که عملی باشد امروز شاید بیشتر از ۱۵ روز بآخر دوره تقنینیه نمانده که از این ۱۵ زوز چند روزش را تعطیل خواهیم داشت بنابراین شاید یک هفته ما داشته باشیم برای کار کردن اگر این لایحه به ترتیبی که پیشنهاد شده بخواهد تصویب شود من خیال می‌کنم که اساساً کمیسیون کشور مجال نداشته باشد که به این کار برسد برای این که کمیسیون باید سه چهار روز لایحه را مورد مطالعه قرار بدهد و تصمیم بگیرد و پنچ روز فاصله بدهد و بعد شور دوم برای آن قائل شود و این کار عملی نیست برای اینکه لااقل یک ماه وقت می‌خواهد و این عملی نیست با این که خود کمیسیون کشور باید به این کار برسد و البته کمیسیون کشور هم توجه خواهد کرد به نظریات آقایان من خیال می‌کنم بهتر است آقایان نمایندگانی که این لایحه را دیده‌اند این کاری را که در شور دوم می‌خواهند بکنند، بعنی هر کدام از آقایان که این لایحه را مطالعه کرده‌اند نظریاتی که دارند به کمیسیون کشور تسلیم کنند حتی مانعی ندارد که مطابق نظامنامه آقای ملک‌مدنی رئیس کمیسیون کشور دعوت بکنند از آقایانی که نظریاتی دارند تشریف بیاورند در کمیسیون کشور و نظریات خودشان را حضوراً عنوان کنند و به این جهت من تصور می‌کنم که آن چیزی که مورد تصویب کمیسیون کشور واقع خواهد شد بهتر از آنچه خواهد بود که هست، من ادعا نمی‌کنم که آنچیزی که کمیسیون کشور تصویب خواهد کرد یک چیز ایده‌آلی خواهد بود ولی امور آقا نسبی است و شما نمی‌توانید آقا از وضع عمومی که حالا هست یک مرتبه به یک وضعی که با حالا خیلی فرق دارد برگردید: من اعتقادم این است که اگر یک تحولی در این زمینه ما معتقد باشیم شاید مناسبتر و مقتضی تر است و قدر مسلم این است که همین لایحه دولت با تمام معایبی که دارد و منهم منکر نیستم از وضعیتی که حالا داریم بهتر است برای این که حالا شما در سرنوشت شهرداری‌تان به هیچ‌وجه نظر ندارید و حال این که مطابق این لایحه نظر پیدا می‌کنید امروز یک اداره شهرداری‌ها دارید در وزارت کشور که درست شده برای سابوتاژ و خرابکاری و کارشکنی در اقدامات شهری که از طرف شهرداری‌های محلی ممکن است انجام شود بنابراین من تصور می‌کنم آقای اردلان هم موافقت بفرمایند که ما این اختیار را به کمیسیون کشور بدهیم، کمیسیون کشور هم توجه خواهند داشت که ما اعتماد کردیم به آقایان و این اختیار را به آقایان داده‌ایم و آنها هم به طور حتم توجه خواهند نمود به نظریات نمایندگان و بالاخره نتیجه یک چیز بهتری از آن چیزی که هست قائم مقام آن خواهد شد.
رئیس- اینجا یک پیشنهادی راجع به تجزیه رسیده است که قسمت اخیر تجزیه شود در موقع رأی.
دکتر معظمی- آقای رئیس می‌خواهم تمنی کنم اجازه بفرمائید آقای رئیس کمیسیون کشور یک توضیحی بدهند.
رئیس- بله یک پیشنهادی آقای دکتر متین‌دفتری کرده‌اند در جواب ایشان آقای ملک‌مدنی بیاناتشان را می‌فرمایند. (پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری به شرح زیر قرائت شد:) پیشنهاد می‌کنم در ماده واحده بعد از کلمه آزمایش اضافه شود در مدت یک سال.
رئیس- بفرمایید
نورالدین امامی- دو سالش کنید.
دکتر متین دفتری- بنده با این قانون نظر به این که نسبت به وضعیت قبلی خیلی ترقی کرده و حقوق اهالی مملکت بیشتر منظور شده است کاملاً موافقم ولی متأسفانه چون آخر دوره مجلس است و ما هم علاقه داریم که این قانون را زود بگذرانیم و آن مطالعات و دقت‌هایی که معمولاً در قوانین می‌کنیم وقت نیست بکنیم بنده معتقدم که چون این قوانین آزمایشی که در گذشته از تصویب کمیسیون‌ها گذشته به همین فورمول گذشته که پس از مشاهده نواقصش در زمان آزمایش به مجلس بیاید هیچ‌وقت هم هیچ کدام از این قوانین هم بر نگشته بمجلس که بگویند در آزمایش چنین نواقصی دیدیم حالا این قانون را که ما به آن خیلی علاقه داریم مسئله اختیارات مردم است و دخالت مردم است در تعیین مقدرات خودشان و به عقیده بنده پایه و اساس مشروطیت همین قانون است که مردم در همان کارهایی که مستقیماً مربوط به خودشان است شروع کنند که دخالت نمایند، دخالت در کارهای عمومی محلی بنمایند به این جهت بنده نسبت به این قانون کمال موافقت را دارم و میل هم دارم که حتماً قبل از انقضای مجلس این قانون بگذرد و به موقع اجرا هم گذاشته شود ولی برای این که در عمل ببینیم واقعاً که اگر نواقصی دارد دولت ملزم باشد که این نواقص را در مجلس بیاورد که این منظور به عنوان قانون موقت برای ابد نماند یعنی به اصطلاح موقت ابد نشود این است که بنده معتقدم دولت در ظرف یک سال... (نورالدین امامی- دوسال باشد) دو سالش را هم بنده حرفی ندارم آقایان میل داشته باشند بنده هم پیشنهادم را دو سال می‌کنم که این قانون در مدت دو سال آزمایش شود آقای حاذقی پیشنهاد بنده را دو سال کنید.
دماوندی- دوره انجمن خودش شش سال است.
رئیس- انجمن چه ربطی به قانون دارد؟
دکتر متین دفتری- در مدت دو سال در آزمایش این قانون را می‌بینیم بعد دولت بعد از دو سال هر نواقصی دارد بیاورد به مجلس (صحیح است)
رئیس- اینها وظیفه کمیسیون است آقای ملک‌مدنی.
ملک‌مدنی- بنده اجازه‌ای که خواستم برای این بود که یک توضیحی عرض کنم تا رفع نگرانی از آقایان بشود کمیسیون کشور همیشه رویه‌اش این بوده که در مسائل مهمی که جنبه عمومی داشته است و اغلب نمایندگان ذی‌نظر هستند دعوت از طبقات مختلف می‌کرده در رأی با آنها مشورت می‌کرده آقایان همه خاطر دارند این لایحه شهرداری‌ها هم یک لایحه مهم اساسی است و در این مورد هم این نظر را رعایت می‌کنیم یعنی از آقایانی که ذی‌نظر هستند دعوت می‌کنیم بیایند اظهار نظر کنند و نظریات اینها را جمع می‌کنیم و بعد از این که مشاوره کامل به عمل آمد یک تصمیم قاطعی می‌گیریم تا مبادا عملی شود که خدای نکرده (نورالدین امامی- آقای رئیس کمیسیون کشور مورد احترام همه هستند) تشکر می‌کنم، برخلاف مصلحت باشد بنابراین آقایان نگرانی نداشته باشند چیزی که موجب نگرانی است همان است که آقای دکتر عبده فرمودند که ما وقت نداریم نگاه کنید. اینجا امروز ۲۰ تیر است ما ۱۶ روز دیگر بیشتر وقت نداریم احیاها را هم داریم جمعه را هم داریم تقریباً ۹ جلسه دیگر مطابق حساب ما داریم عید فطر هم هست ما یک عملی باید بکنیم که لایحه شهرداری‌ها تا مجلس خاتمه پیدا نکرده انشاء‌الله از تصویب کمیسیون بگذرد و یک آزمایشی بکنیم و این هم قید شده که پس از آزمایش مجدداً لایحه به مجلس شورای ملی تقدیم شود به عقیده بنده آقایان موافقت بفرمایند هر کدام هم نظری دارند بنده از فردا کمیسیون را تشکیل می‌دهم هر روز که بتوانیم به این کار اساسی رسیدگی می‌کنیم. (احسنت)
رئیس- قرائت می‌شود تا رأی بگیریم (به شرح زیر قرائت شد):
پیشنهاد می‌کنم در ماده واحده بعد از کلمه آزمایش اضافه شود در مدت دو سال و در آخر ماده اضافه شود مادام که این قانون بر اثر لایحه جدید دولت تغییر نکرده است به اعتبار خود باقی خواهد بود.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. یک پیشنهادی هم آقای مشایخی فرمودند ولی این در اصل موضوع است یعنی مربوط به کمیسیون است نه مجلس اگر بخواهیم وارد رویه کمیسیون شویم همین طور هی پیشنهاد می‌رسد پیشنهاد آقای مشایخی قرائت می‌شود. (به شرح زیر قرائت شد) تصویب عوارض پس از تصویب انجمن منوط به تصویب هیئت وزیران است.
رئیس- این را بفرستید به کمیسیون، حالا پیشنهاد تجزیه رسیده پس قسمت اول را می‌خوانیم رأی می‌گیریم قسمت دوم هم قرائت می‌شود ماده واحده را قرائت کنید. (به شرح زیر قرائت شد:)
ماده واحده- وزارت کشور مجاز است لایحه قانونی شماره ۲۳۵۷۳- ۲۸ ر ۳ ر ۲۸ ضمیمه راجع به شهرداری‌ها را پس از تصویب دو ثلث اعضای حاضر کمیسیون فعلی کشور به موقع اجرا گذارده و پس از آزمایش در عمل چنان که نواقصی در آن مشهود گردد رفع قانون مزبور تکمیل نموده مجدداً برای تصویب مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید
رئیس- با اصلاحی که شده است آقایانی که موافقند قیام نمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد حالا این قسمت دوم قرائت می‌شود هر کدام موافق هستند رأی می‌دهند. لایحه مزبور در کمیسیون مطرح و پس از شور اول چاپ و پخش خواهد شد تا نمایندگان نطریات خود را در موضوع لایحه ظرف هشت روز به کمیسیون بدهند و شور دوم پس از گذشتن هشت روز به عمل خواهد آمد.
رئیس- آقایانی که با این جز موافقند قیام کنند (عده‌ای برخاستند) تصویب نشد آقای وزیر دارایی هم یک لایحه‌ای به مجلس دادند بقیه دو فوریت را راجع به اختیار کمیسیون ولی آخر مجلس آقایان توجه داشته باشند که رأی گرفته شود (مشایخی- آقای رئیس آن لایحه مربوط به تقاعد کارمندان یک رأی برای فوریت بیشتر ندارد) شما تأمل نمی‌کنید موافق نظامنامه باید به فوریتش رأی گرفته شود و تکلیفش روشن شود.
[۳- طرح و تصویب لایحه املاک واگذری]
رئیس- موضوع املاک واگذاری مطرح است. آقای صاحب‌دیوانی.
مکی- ما اقلیت هستیم ما باید مخالفت کنیم. تبانی شده است
صاحب دیوانی- شما می‌خواستید تشریف بیاورید مخالفت کنید.
رئیس- در لوایح اقلیت و اکثریت ندارد اظهار عقیده می‌کنند. آقای صاحب‌دیوانی
صاحب‌دیوانی- استدعا می‌کنم برای چند دقیقه توجه دقیقی به عرایض بنده بفرمایید و قبل از تجزیه و تحلیل مطالب هم در قضاوت عجله نکنید روش بنده را در جریان دو سال مجلس کلیه همکاران محترم تشخیص دادند که در هیچ مورد قصد کوچکترین تظاهر یا غرض خاصی را نداشته و اکنون هم یادآور می‌شوم که سوگندی را که در اینمجلس یاد کرده‌ام تا آخرین دقیقه عمر مجلس در نظر داشته و برخلاف آن رفتار نخواهم نمود و بیاناتی را هم که اکنون به طور اختصار عرض می‌کنم صرفاً روی منافع ملت و آینده کشور است بنده با در نظر گرفتن جهات مختلف و وضع فعلی دربار و مخارجی که به طور اجبار باید در شبانه‌روز بشود و اشخاصی که به طور استمرار در حریم سلطنت اعاشه می‌نمایند و عدم خودداری شاهنشاه محبوب از بذل و بخشش در راه امور خیریه و حفظ شعائر ملی و عظمتی را که دربار کهنسال ایران از قرون متمادی دارا بوده و حالا هم باید دارا باشد معتقدم که کلیه املاک اعلیحضرت فقید بایستی بدون هیچ‌گونه قید و شرطی از قبیل عنوان موقوفه و یا عناوین دیگری به ملکیت اعلیحضرت همایونی برگذار و اعاده شود و علل مخالفت مشروط خود را هم بعلت شرطی که تلویحاً در ماده واحده شده است به عرض آقایان می‌رسانم گذشت زمان در کشف حقایق و از بین بردن اغراض و نمودار ساختن وقایع عامل بسیار مؤثری است که بیشتر از همه مورخین از آن استفاده می‌کنند خوشبختانه بیش از هشت سال نگذشته است که مردم به خودی خود بدون تبلیغات و تلقینات با وجود این که هنوز هم زمینه آن طور که باید فراهم نیست به وطن‌پرستی و نبوغ و خدماتی که اعلیحضرت فقید به این کشور نموده است پی برده‌اند و هرچه زمان بیشتر بگذرد این حقایق بهتر آشکار می‌شود- شاهنشاه فقید در کلیه امور احاطه و توجه مخصوصی داشت ولی سه قسمت را ذاتاً بیشتر علاقه‌مند بود- اول قبل از همه چیز به ارتش صرف نظر از انظباط و سایر فنون نظامی در حفظ اموال و نگاهداری اشیاء و تحهیزات به قدری دقیق بودند که هیچ فردی نسبت به عزیزترین اشیاء و دارایی شخصی خود تا این حد علاقه‌مند نمی‌تواند بود- من باب مثال عرض می‌کنم خود بنده آجودان هنگ توپخانه لشکر اول مرکز بودم و اعلیحضرت فقید بر حسب معمول قرار بود از لشگر بازدید فرمایند با این که حتی کشوهای میز خود را نظیف کرده و رعایت کلیه جهات و جوانب را نموده بودم وقتی که به اطاق
کار بنده تشریف‌فرما شدند پس از اداء مراسم نظامی که به جای آوردم به اطراف توجه دقیقی فرموده یک شیشه اطاق را که اندکی کثیف بود به اعصا به بنده نشان داده فرمودند آقای آجودان این شیشه از پول ملت خریده شده اگر امروز به کثیف شدن آن اهمیت ندادید فردا بشکستن آنهم اهمیت تخواهید داد- بین خود و خدا قضاوت کنید تاکنون هیچ یک از شما آقایان برایتان اتفاق افتاده است که چنین توجه دقیقی به حفظ و نگاهداری مال شخصی خود نموده باشید و هیچ حافظی بهتر از او قادر بود همه چیز این ملت را حفظ نماید. متأسفانه در اثر وقایع شوم شهریور ۲۰ دو ثلث از بهترین مهمات و لوازم نظامی ما که با آن دقت تهیه و نگاهداری شده بود از بین رفت و هیچ کس کمترین توجهی به این موضوع نکرد.
دوم- در ساختن ابنیه و قصور- چنانچه ملاحظه می‌فرمایید هر کجا عمارتی است قصری است آثاری از تمدن غرب آمیخته با تمدن باستانی است نتیجه ذوق و قریحه شاهنشاه فقید است متأسفانه باید عرض کنم آنها هم تدریجاً رو به خرابی و انهدام می‌رود
سوم- قسمت عمران و آبادی املاک مزروعی و توسعه کشاورزی بود- اعلیحضرت فقید برای تشویق زارعین و جلوگیری از تماس دائم مأمورین دولت با کشاورزان و آباد شدن املاک مالیات مزروعی را موقوف نمود و در عوض مالیاتی به نام صدی سه بر محصول کشاورزی مقرر داشت حالا نتیجه حاصله از این کار تا چه اندازه مفید بود قابل شرح نیست زیرا مالک مالیات می‌پرداخت و با مأمورین در تماس نبود- رعیت هم آنچه را که برای اعاشه سالیانه خود لازم داشت و در خانه خود نگاه می‌داشت و تدریجی مصرف می‌نمود از مالیات معاف بود و بالنتیجه سطح تولید روز به روز بالا می‌رفت و برای پیشرفت زراعت و فلاحت و تشویق کشاورزان بزراعتهای چغندر- پنبه- چای- کنف که محصولات صنعتی و صادرتی بودند منتهای مجاهدت را مبذول فرمودند من عقیده دارم حالا هم اگر بخواهیم قدم اساسی به حال این مملکت و ملت برداریم و خود را از فقر اقتصادی و بحران کنونی از هر حیث نجات بخشیم بایستی دست از ابتکارات بی‌نتیجه برداشته و کتابی به نام متد مملکتداری رضا شاه کبیر از کلیه تعالیم و دستورات آن شاهنشاه تدوین نموده و طابق‌النعل بالنعل بدون این که سلیقه خود را در آن دخالت دهیم به آن عمل کنیم به نظر آورید که همین املاک واگذاری قبل از خریداری شاهنشاه فقید چه صورت ویرانه داشته و در این مدت تا چه حد در عمران و آبادی و غرس اشجار با اصول فنی و ساختن خانه‌های رعیت نشین و ایجاد راه‌ها فعالیت شده است امروز هم پس از هشت سال ملاحظه فرمایید تا چه حد خراب و ویران گردیده است- این املاکی که سالیانه میلیون‌ها ریال عواید داشت امروز به نقصان و کسر بودجه کمک می‌کند شاهنشاه فقید صرفاً برای آبادی و عمران کشور این املاک را خریداری می‌نمود اگر در قیمت خرید از طرف مأمورین مربوطه نسبت به بعضی از مالکین قبلی اجحافی شده باشد به خدای لایزال که شاه فقید گناهی نداشت شما روزانه در منزل مبلغی جهت خرج به مستخدم خود می‌دهید با این که مستخدمین شما معدود و زندگانی امثال بنده و شما آن قدرها وسعت ندارد معهذا مستخدم هر اندازه خوب باشد در روز مبلغی به عنوان نظارت از مال را شما برداشت می‌کند و قادر نیستیم جلوگیری نماییم چگونه ممکن است شاهنشاهی که یک کشور پهن‌آور را شخصاً اداره می‌نمود بتواند در خریداری این املاک تا این حد مراقبت کند که اجحافی صورت نگیرد بنده از شخص موثقی در کلاردشت شنیدم که در مازندران یک نفر پیشنهاد کرده بود که اعلیحضرت یکی دو ملک خانم فخرالدوله را که مجاور املاک شاهنشاه است خریداری فرمایند اعلیحضرت در جواب فرموده بودند که فخرالدوله در عمران و آبادی املاک خود لایق و شایسته است من هرگز علاقه به خرید املاکی که مالکین آن در عمران و آبادی ملک کوتاهی نمی‌کنند ندارم بروید املاکی را که خراب و ویرانه است و صاحب آن لایق به عمران آن نیست خریداری کنید بنابراین غرض از خرید این املاک جز معمور نمودن آنها چیز دیگری نبوده و این املاک هنوز هم موجب افتخار و مباهات این کشور است اگر مهمان گرامی و جلیل‌القدری داشته باشیم برای حفظ آبروی خود به صفحات شمال راهنمایی می‌کنیم تا آثار آن شاهنشاه را دیده و موجب رو سفیدی ما گردد رضا شاه کبیر تمام محصول عمر خود را در این کشور گذاشت و رفت و جز مشتی خاک با خود نبرد آن روز که بیگانه‌پرستان فریاد می‌کشیدند که رضا شاه جواهرات و ارزهای زیادی با خود برده موجبات تأثر اعلیحضرت محمدرضا شاه به قدری فراهم شد که اعلامیه صادر فرمودند که اگر در بانک‌های خارجی پولی و ارزی از شاهنشاه سابق هست من به کسی که کاشف آن باشد همه را هبه می‌نمایم آقایان برای نمونه از وطن‌پرستی و دقت نظر اعلیحضرت فقید یک مثال کوچک عرض می‌کنم وقتیکه بانک ملی در شرف تأسیس بود امر می‌فرمایند که طلاهای مردم جمع و در بانک ملی نگاهداری شود این امر در دربار هم عملی می‌شود- سه سال قبل از طرف اعلیحضرت همایونی به اتفاق چند نفر مأمور شدیم که صندوقخانه اعلیحضرت فقید را باز کرده صورت‌برداری نموده و با دفتر آن تطبیق نماییم در ضمن اجرای امر در میان اثاثیه تعداد ۶۰ الی ۷۰ ساعت بغلی بدون قاب دیده شد که از کارخانه‌های معروف دنیا بود چگونگی را که تحقیق کردیم معلوم شد موقعی که طلاها جمع‌آوری می‌شده طبق امر مخصوص کلیه طلاهای خاندان سلطنت نیز جمع و به بانک تسلیم و قاب‌های این ساعت‌ها را هم به بانک برده‌اند و کارخانه‌های قیمتی آن بدون قاب مانده است آقایان شاهنشاهی که تا این حد وطن‌پرست بوده است نباید امروز خاندان سلطنت دچار مضیقه مالی باشند به طور قطع خدمت آقایان اطمینان می‌دهم که بودجه دربار نسبت به مخارجی که در نهایت دقت و صرفه‌جویی می‌شود بسیار نا چیز است و از وجوهی که از اعلیحضرت فقید باقی مانده بود دیناری دیگر وجود ندارد کدام شهرستان است که از عطایای ملوکانه در این مدت برخوردار نشده است اعیحضرت همایونی هرچه را داشتند در راه عمران و آبادی شهرها و کمک به سیل‌زدگان، حریق‌زدگان، زلزله‌زدگان ایجاد قنوات لوله‌کشی کمک به فقرا و بینوایان تأسیس بیمارستان‌ها و مدارس به رایگان اعطا فرمودند و سر و کار به جایی رسید که شاهنشاه محبوب خانه‌های خصوصی را هم فروخته و وجه آن را صرف همین امور فرمودند شاه ما رئوف و مهربان و سخی‌الطبع است قادر نیست که مالی داشته باشد و در راه ملت خرج نکند در این مدت امتحانات مکرر این موضوع را ثابت کرده است چرا می‌خواهید اعلیحضرت رئوف خود را دچار فقر مالی کنید ملت ایران عادت دارد که از شاه خود کمک و استعانت جوید شاه هم معتاد شده است که در راه ملت انفاق کند نباید از این رویه ممدوح جلوگیری کرد وقتیکه دربار دارای مخارجی زیادتر از مبلغی است که از خزانه تقدیم می‌شود وقتی که ناگزیر باید ده نفر اولادهای عالیحضرت فقید یعنی والاحضرت شاهپورها و شاهدخت‌ها با شئوناتی که دارند ماهیانه مبلغی مخارج نمایند و بخصوص از دخالت در امور هم ممنوع باشند و تمام این مخارج را اعلیحضرت همایونی بایستی بدهند باید اجازه داد که املاک خریداری پدر تاجدارشان به آنها تسلیم شود آقایان هرکس در این مدت به این املاک ادعایی داشت ملک خود را حق یا باطل تصاحب کرد آنها هم که در جریان است فعلاً از برگذاری آن تا صدور حکم نهایی خودداری می‌شود بنابراین باقیمانده ملک واقعی اعلیحضرت فقید است که در عمران و آبادی آنها منتهای فعالیت را نموده‌اند حالا می‌خواهید به عنوان موقوفه برگذار نمایید این چه شرطی است مگر هیچ مقامی جز شخص اعلیحضرت محمد رضا شاه پهلوی صلاحیت دخالت در این املاک را دارد در این صورت لازم نیست این املاک را حبس کرد و قیودی قائل شد و به خرابی آنها کمک نمود نگاهی به ثروت پادشاهان سایر کشورها از خاورمیانه تا انگلستان ناچیزی و بی‌قدر و قیمتی این املاک را ثابت می‌کند امروزه درباری ساده تر کم خرج‌تر از دربار ایران که قدیمی‌ترین دربارهای دنیاست نخواهید دید اگر از جنبه حقوقی هم بخواهید موضوع را حلاجی کنید این املاک در یک زمان غیر عادی و بحران‌آمیز برگذار گردید و امروز که الحمدالله اوضاع وخامت خود را از کف داده است برگذاری مجدد آن را به نام قدرشناسی و حق و عدالت بایستی نمایندگان ملت ایران بدون قید و شرط تصویب نمایند- آقایان باید مطمئن باشند که شخص اعلیحضرت همایونی با کمال حسن نیت منافع حاصله آن را در راه کشور خرج خواهند فرمود و هزار بار بهتر از مقید بودن بمصرف امور خیریه و عمرانی خواهند رسانید.
آقای دکتر طبا رئیس سابق دارایی یزد تعریف می‌کرد که هنگام تشریف‌فرمایی اعلیحضرت همایونی به شهرستان نائین در مدخل شهرستان پیر مردی شعری خواند که مضمون آن این بود که شاها نان نداریم و به جای آب هم خون دل می‌خوریم و می‌گفت من که نزدیک‌ترین فرد به اعلیحضرت همایونی بودم دیدم بلافاصله اشک تأثر از دیدگان شاهنشاه جاری شد و هر چه خواستند از ریختن اشک جلوگیری نمایند قادر نبودند و من از فرط تأثر شاهنشاه به گریه افتادم ولی شاه اشک تأثر می‌ریخت که چرا مردم این شهرستان آن قدر در زحمتند که آب خوردن هم ندارند و من از شعف گریه می‌کردم که چنین شاهنشاه رئوف و مهربانی داریم که قادر بشنیدن این بیانات هم نیست و همان روز یک میلیون ریال جهت لوله‌کشی آب شیرین اهدا فرمودند و اکنون نائین آب لوله‌کشی دارد- آقایان شما می‌خواهید برای چنین پادشاه رئوفی قید و شرط معین کنید و عنوان موقوفه بودن
املاک بگذارید- با دلایلی که عرض شد با برگذاری املاک با هر گونه شرط مخالفم و پیشنهاد اصلاح ماده واحده لایحه تقدیمی دولت را هم داده‌ام و اگر توضیحات بیشتری هم لازم باشد هنگام قرائت پیشنهاد خود عرض خواهم نمود
رئیس- آقای نورالدین امامی.
نورالدین امامی- بنده خوشبختانه به طول کلام یا بدبختانه عادت ندارم و تصور هم می‌کنم که زیاد احتیاج به بحث در اطراف این لایحه نباشد و بنده اگر به عنوان موافق مشروط اسم نوشته‌ام علت عمده‌اش این بوده است که خود بنده چندین سال در مازندران رئیس ثبت اسناد بوده‌ام و از وضعیت این املاک اطلاعاتم بیشتر از اکثر آقایان است علت مشروط بودنم این است که مطابق انتقالنامه اعلیحضرت فقید اساساً این املاک تقریباً وقف شده بود (دکتر طبا- چرا؟) و وقف بر امور خیریه و بهداشت، صریح وقفنامه و انتقال اعلیحضرت فقید است «بنابراین مصالحه نمودم کلیه اموال و دارایی خود را اعم از منقول و غیرمنقول و کارخانه‌جات و غیره از هر قبیل که باشد به ایشان به مال‌الصلح ده گرم نبات و اعلیحضرت همایون شاهنشاهی هم به مقتضای مصالح کشور به مصارف خیریه و فرهنگی و غیره به هر طریقی که صلاح بدانند برسانند» (صحیح است) این خودش یک نوع وقفنامه است و انتقال برای یک مصارف معینی است حالا که دولت خدا رحمت کند مرحوم آهی را آمد و این قانون را گذراند و همان طور که آن روز هم تلویحاً جناب آقای گلشائیان فرمودند مقدار زیادی از این املاک را غرما گرفتند و بردند و اشخاصی که صد در صد هیچ گونه سمتی نداشتند و مالکیتی در این املاک نداشتند (صحیح است) آمدند و گرفتند بنده خودم شاهدم یک مشت موقوفه را که تبدیل به احسن کرده و الان می‌توان گفت سند مالکیت گرفته‌اند و حکم گرفتند تمام جزئیات آن وقفنامه الان در نزد من هست و محفوظ است (بعضی از نمایندگان- اسم ببرید) املاک تنکابن، املاک تنکابن یک ملکی است که در زمان ریاست دکتر میلسپو در نتیجه مطالباتی که دولت از مرحوم سپهسالار داشت انتقال داده شد به دولت دولت هم انتقال داد به اعلیحضرت فقید، حالا آمده‌اند عده‌ای اینها را غرما کرده‌اند و دارند می‌برند در صورتی که این املاک هم مربوط به املاک واگذاری هم نبوده است (مکی-سویس ایران است) (بعضی از نمایندگان- اسم ببرید) من چکار دارم اسم ببرم یکی دو تا ملک که نیست پرونده دارد وزارت دارایی سابقه دارد بروید رسیدگی کنید اگر کسی مدعی باشد باید برود به محاکم املاک واگذاری و این املاک تنکابن نبود (مکی- این صحیح است، آقای باتمانقلیج هم می‌گیرند) ولی اشخاص دیگری شاید باشند (باتمانقلیج- املاک بنده مربوط به آنجاها نیست) اگر هم باشد یک قسمت هست (باتمانقلیج- خیر مربوط نیست) و اشخاص دیگری هم هستند... (دکتر طبا- آن قسمت را هم که آقای باتمانقلیج دارند دادند به سازمان) (باتمانقلیج- خیر ندادند) قانونی را که دولت آورده است به نظر بنده نواقصی دارد این املاک انتقال داده شده به اعلیحضرت فعلی که هر طور صلاح میدانند به مصارف امور خیریه برسانند ولی بعدها تکلیف این املاک معلوم نشد اگر این املاک را اعلیحضرت همایونی وقف خواهند کرد متولی و تولیت آن هم بعدها معلوم می‌شود. و اگر خیر شخصاً دخالت خواهند کرد آن وقت یک قسمت از این مواد قسمت‌های آخر لایحه اضافه است که باید جناب آقای وزیر دارایی در آن قسمت یک توضیحی بدهند و به عقیده من هیچ کدام از آقایان نمایندگان اشکالی و ایرادی نسبت به این کار ندارند امروز این کار را تمام کنیم که اقلاً آن قسمتی که از این املاک باقیمانده است مردم پس از ۸ سال بتوانند از آن بهره ببرند (احسنت)
رئیس- پیشنهادی راجع به کفایت مذاکرات رسیده است که قرائت می‌شود.
حاذقی- چندین پیشنهاد راجع به کفایت مذاکرات رسیده است.
رئیس- آقای وزیر دارایی فرمایشی دارید؟ بفرمایید.
وزیر دارایی- راجع به این لایحه تذکراتی که در کمیسیون بودجه و در کمیسیون دارایی و چه در کمیسیون دادگستری از طرف بعضی از آقایان داده شده بود و حتی اشاره‌ای که آقای صاحب دیوانی و آقای امامی اینجا کردند لازم است قبل از این که وارد پیشنهادات بشویم توضیحاتی را به عرض آقایان محترم برسانم، اولاً خواستم توجه کرده باشید که تاریخ این اشتباه است که در موقع تصویب لایحه توجه بفرمایید در آنجا نوشته شده است مطابق فرمان همایونی در ۲۰ شهریور، خواستم تذکر بدهم که ۲۰ شهریور نبوده و ۳۰ شهریور بوده است برای این که در ۲۰ شهریور نبود اعلیحضرت فقید استعفا نداده بودند و تهران را ترک نکرده بودند و اعلیحضرت همایونی در ۲۶ شهریور سلطنت را قبول فرمودندو اعلیحضرت فقید هم در روز ۲۵ شهریور استعفا دادند این تاریخ واگذاری در ۳۰ شهریور است این را خواستم تذکر داده باشم که در ۳۰ شهریور اصلاح بشود (صحیح است) دوم این که این املاکی که در تصرف دولت داده شده بود و مطابق قانونی بود برای مصارف معینی ذکر شده بود تصریح داشت برای ترقی اوضاع کشاورزی بهبودی حال کشاورزان ترقی اوضاع شهرها ترقی بهداشت و فرهنگ، ترقی صنایع کشور و اجازه داده شده بود که این املاک را دولت بفروشد و این کارها را بکند یا این که نگاهدارد و در ملکیت دولت بگذارد و از عواید آنها صرف این قبیل امور عام‌المنفعه بشود، آقایان اطلاع دارند که وقتی که اعلیحضرت فقید تشریف بردند، دارائیشان این املاک بود و یک مقداری وجه نقد که این قسمت‌ها را واگذار کردند به اعلیحضرت فعلی محمدرضاشاه و صلح فرمودند و منظور از این عمل این بود که عواید این املاک صرف آبادانی، صرف بهداشت و فرهنگ، صرف ترفیه حال مردم این کشور بشود الان هم اعلیحضرت همایون شاهنشاهی نظرشان در این قضیه این است که نسبت به این املاکی که باقی می‌ماند وقف بشود برای این که قابل نقل و انتقال نباشد و تولیت آن هم با شخص اعلیحضرت همایونی باشد و این که آقای امانی فرمودند به چه صورت باقی خواهد ماند این طور قید شده است که وقف بشود و عوایدش هم صرف امور خیریه بشود با این نیت مقدسی که اعلیحضرت همایون شاهنشاهی دارند من تصور می‌کنم و شخصاً هم میل برای این کار دارند لزومی ندارد این پیشنهاد آقای صاحب‌دیوانی، من تصدیق می‌کنم که هزینه دربار زیاد است بودجه دربار شاید مناسب با هزینه دربار نیست این وظیفه ما است یعنی دولت و مجلس که هزینه دربار را مناسب با شئون دربار در نظر بگیرند ولی نسبت به این املاک چون خود اعلیحضرت همایونی شخصاً علاقه داشتند که اینها صرف خیرات و مبرات بشود و این لایحه هم با نظر خود ایشان تهیه شده شده است و بنابراین بنده تصور می‌کنم که پیشنهاد آقای صاحب‌دیوانی دیگر موردی ندارد کما این که در این ۵۶ میلیون تومانی که ایشان پول داشتند نتوانستند استفاده کنند یا لااقل از بهره‌اش استفاده کنند از آن هم استفاده‌ای نکردند و همه آقایان میدانند که در هر گوشه‌ای از ایران الان یک مؤسساتی هست که یا تکمیل شده است و یا در شرف تکمیل است (صفوی- بوشهری‌ها همیشه از مراحم اعلیحضرت همایونی متشکرند) (ارباب- بلوچ‌ها هم متشکرند) از محل عطایای ملوکانه و آن از این پول ۵۶ میلیون بوده است همان طور که اشاره کردند آقای امامی آن روز من تلویحاً گفتم حالا باید صریحاً عرض کنم تا امروز نظر بر این بود که اشخاصی که نسبت به این املاک دعاوی دارند یا تفوه این می‌رفت که مأمورین و کارپردازان املاک تعدی کرده باشند نسبت به املاک مردم اگر مردم دعاوی دارند و حقی دارند مطابق قانون املاک در ظرف مدت معینی حق خودشان را بگیرند متأسفانه باید گفت که در ظرف این چند سال اشخاصی که به هیچ‌وجه ارتباطی با این املاک نداشته نه فروشنده بودند نه خریدار بودند نه رعیت بودند نه مجاور املاک بودند این اشخاص با یک وسایل نامشروعی از عدم قدرت دولت‌ها سوء استفاده می‌کردند (صحیح است) و احکام را صادر کردند که به ضرر مملکت و به ضرر دولت هم تمام شد و املاک را هم بردند (صحیح است) خود من در دو سال قبل از این که رفتم در مازندران یک مقاله‌ای نوشتم در یکی از روزنامه‌ها و منتشر شد البته به اسم ننوشتم نوشته بودم به اسم یکی از وزرای سابق که این املاکی که مطابق این قانون قید شده است که در آن مستحدثات جدیدی هست حکم به انتقال عین ملک داده نخواهد شد و بهاء آن پرداخته می‌شود یک اشخاصی برای این که این املاک را ببرند تمام این خانه‌های رعیتی را با این که در خود قانون هم تصریح و قید شده بود آنها جزء مستحدثات هست آنها را خراب کردند برای این که بتوانند حکم صادر کنند بنابراین بعضی املاکی با بعضی از شهرستان‌هایی که امروز می‌شود گفت شهرستان آنها حکم گرفتند به اسم یک قریه که این مستحدثات نیست و من نوشتم اگر واقعاً بخواهند موافقت کنند با این حکم باید این قاضی را به چوب ببندند و این را نشان بدهد باید بگویید چطور این مستحدثات در این ملک نیست متأسفانه باید من این را اذعان کنم که این املاک از دستبرد ایادی ناپاک ناصالحی بر کنار بوده است و یک قسمت اعظم از این املاک را بردند و خوردند، برای آنها کیسه‌ای دوخته‌اند می‌بردند و می‌بردند (دکتر معظمی- صورت آن را بفرستید برای مجلس) صورت املاکی که اشخاص در ظرف این مدت حکم نسبت به آنها صادر شده و صورت املاکی که الان در جریان محاکمه است اینجا نزد بنده است دارم، (دکتر معظمی- بفرمایید اسامیشان را) این صورت مفصلی است امروز مورد بحث ما نیست که این
املاکی که گذشته یا حکم صادر شده چیست، نظر دولت فعلاً در این است که اقلاً املاکی را که باقی مانده است و املاکی که در محاکم مورد بحث نیست در ظرف مدت قانونی یعنی در ظرف مدت ۶ ماه برگردد عیناً به ملکیت اعلیحضرت همایونی که وقف بفرمایند منتهی اینجا یک اشاره‌ای شده است که چون از عواید این املاک هر ساله یک مبلغی به سازمان شاهنشاهی پرداخت می‌شد و این سازمان شاهنشاهی مجهز برای این کار هست آقایان خودشان مسبوق هستند که از مدتی که سازمان شروع به این کار کرده با یک زحمات خستگی‌ناپذیری که والاحضرت اشرف متحمل شده‌اند و در مملکت درمانگاه‌هایی ساخته‌اند (صحیح است) و مراقبت کاملی فرمودند که این سازمان و این دستگاه هم به آن سازمان ملحق بشود که این سازمان هم چون یک دستگاه منظمی دارد می‌تواند این دستگاه را اداره بکند باقی می‌ماند یک قسمت از املاک که هنوز تکلیف آن روشن نشده است، شاید عقیده خود من این بود که این املاک را به همین صورت برگردانند ولی بعد وقتی که این لایحه را تنظیم می‌کردیم متوجه شدیم برای این که توهم این نرود که ممکن است قضاتی اعمال غرض بکنند یا این که خدای نکرده تحت تأثیر واقع شوند که طرف دعوی سازمان شاهنشاهی و شخص اعلیحضرت همایون شاهنشاهی است و احیاناً احقاق حق از کسی نشود نظر خود اعلیحضرت همایون شاهنشاهی هم این بود که بیطرفانه نسبت باین املاکی که مورد دعوا است رسیدگی بشود. محاکمه بشود در روزی که تکلیف این املاک روشن شد و به طور قطع تسلیم دولت شد اینها همین طور مطابق این قانون واگذار بشود که در وقفنامه اشاره بشود البته در این قسمت که باقی مانده است باید دولت مراقبت بکند مراقبت هم خواهیم کرد که بتوانیم زودتر این محاکمات را تمام بکنیم و از دستبرد هم مصون بماند با این ترتیب که ملاحظه می‌فرمایید هم از نقطه نظر قانونی املاکی که متعلق باعلیحضرت همایون شاهنشاهی محمدرضا شاه پهلوی بوده و نیتشان این بوده که به مصرف امور خیریه برسد صد در صد انجام نشده ناچار بایستی که این املاک به ملکیت خودشان برگردد که وقف بکنند که به منظوری که در فرمان اول داشتم برای کمک به فرهنگ مملکت، برای ترفیه حال مردم برای کمک به بهداشت بتوانند روی برنامه عمل بکنند فقط یک قسمتی در آخر این ماده اشاره شده است که خواستم آقایان توجه بفرمایند که این املاک یک قسمتی بعد از شهریور در تصرف ادارات دولتی در آمده و ادارات دولتی از آنها استفاده می‌کنند و مال‌الاجاره هم نسبت به آن املاک نمی‌پردازند اینها را هم موافقت فرمودند که آن املاکی که در تصرف ادارات دولتی است باز کماکان در تصرف ادارات دولتی باقی بماند و از آنها هم اجاره گرفته نشود و در اختیار آنها باشد بنابراین ما عملی می‌کنیم که تصور می‌کنم تمام آقایان موافق باشند که عواید یک دستگاهی که بدبختانه در ظرف این مدت نه تنها از دستبرد محفوظ نمانده بلکه به مصرف واقعی خودش هم نرسیده و به بودجه مملکت وارد شده و نقصان پیدا کرده و خرج عادی شده و با این وضعی که در این چند سال اخیر پیدا شده است و آقایان خود متوجه هستند نسبت به بودجه کشور که تقریباً می‌شود گفت صدی دهش هم خرج عمران و آبادی
شده خیلی به جا و مصلحت خواهد بود که دو مرتبه هم مطابق نظر اعلیحضرت فقید و هم نظر اعلیحضرت همایون شاهنشاهی وقف بشود و صرف خیرات و مبرات بشود و بتوان کمکی به وضع بهداشت و زندگانی مردم بیچاره این مملکت کرد.
رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرات از آقای دکتر طبا و چند نفر از آقایان دیگر است که قرائت می‌شود. (به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم که پس از بیانات یک نفر موافق و یک مخالف به کفایت مذاکرات رأی گرفته شود.
رئیس- آقای دکتر طبا (دکتر طبا- آقای کشاورز صدر مقدم بوده‌اند) شما بفرمایید ایشان پیشنهاد را به منشی داده‌اند باید بدهند به من و من بدهم به منشی. بفرمایید
دکتر طبا- بنده گمان نمی‌کنم کسی با این پیشنهاد مخالف باشد چون آقای صاحب‌دیوانی که به عنوان مخالف با این لایحه صحبت کردند در حقیقت با اصل لایحه موافق بودند (مکی- صحیح است) و گمان می‌کنم که با توضیحاتی که آقای وزیر دارایی دادند خود ایشان هم قانع شده باشند. اصل موضوع این است که همان طوری که آقای نورالدین امامی فرمودند برای مصرف خیریه از طرف اعلیحضرت فقید وقف شده و این لایحه هم برای این منظور تهیه شده که اولاً جلوگیری می‌شود از دستبرد و سوء استفاده‌ای که از این املاک شده و در آتیه می‌شود ثانیاً سازمان شاهنشاهی که به تصدیق همه آقایان نمایندگان محترم و عموم مردم به بهترین نحوی دارد امور خیریه را توسعه می‌دهد و در اقصی نقاط مملکت هم از آن استفاده می‌کنند گمان می‌کنم صلاحیت سازمان را هیچ کس تردیدی ندارد که ممکن نیست دستگاه دیگری شایسته‌تر باشد (یک نفر از نمایندگان- وجود خودتان در این دستگاه اسباب امیدواری است) بنده کاری نمی‌کنم از همه بهتر شخص اعلیحضرت همایونی است که گمان می‌کنم از راهنمایی ایشان مستفیض می‌شود سازمان و والاحضرت اشرف هم که با آن فعالیت و انرژی که صرف می‌کنند در سازمان، مرهون این دو نفر است و کاری انجام نمی‌کنیم و تمنا می‌کنم آقایان زودتر به کفایت مذاکرات رأی بدهند که این لایحه هر چه زودتر تصویب بشود.
رئیس- آقای مکی.
مکی- بنده تعجب می‌کنم که در مرکز ثقل قانونگذاری ایران یک موضوعی مطرح نمی‌شود و چند نفر بلند می‌شوند صحبت می‌کنند یکی به عنوان موافق و یکی مخالف که هر دو موافق هستند و آن وقت پیشنهاددهنده هم می‌گوند پس از اظهار یک موافق و یک مخالفتی به کفایت مذاکرات رأی گرفته شود. من از مجلس شورای ملی ایران سؤال می‌کنم که چه دلیل مخالفتی مخالف اول در اینجا ابراز کرد و چه موضوعی را مطرح کرد که از لحاظ مخالفت با این املاک مجلس را قانع کرده باشد (صحیح است) که یک چنین کار به این خطیری و مهمی را بدون این که مخالفی روی آن صحبت کرده باشد رأی بدهند و اصولاً خوب نیست و اگر مجلس رأی بدهد آن وقت می‌گویند اکثریت مجلس عقیده اقلیت را ترور کرده است (دهقان- همچو چیزی نیست آقا) آزادی وجود نداشت که بگذارند یک نماینده اقلیتی صحبت بکند، تا فجایع ضبط این املاک را یکی یکی اینجا به عرض مجلس شورای ملی برساند، شما می‌خواهید وقف کنید؟ آقایان از مال غصب که نمی‌شود وقف کرد وقف باید مشروع باشد شما به تمام فقهای اسلامی مراجعه کنید و بگویید که این املاکی که به زور از مردم گرفته شده است می‌خواهیم وقف کینم اگر اجازه دادند! بگذارید من دلایل خودم را عرض کنم بعد از اظهارات یک مخالف آن وقت ممکن است به کفایت مذاکرات رأی بگیرند و الّا تاکنون کسی به عنوان مخالف با این لایحه صحبت نکرده است (یمین اسفندیاری- بگذارید دلایلشان را بگویند) بنده باید اثبات بکنم که این املاکی را که الان می‌خواهند ببخشند مال دولت و ملت ایران است یک مقدارش خالصه بود که هم عوضش را دولت داده و هم معوضش را، اینها کاملاً باید روشن بشود من استدعا می‌کنم کار به این مهمی را شمار که اکثریت دارید و عده حاضر در مرکز ۷۳ نفر است ولی من می‌بینم که ۷۹ نفر در مجلس هستند و تمام حاضرند و غیر از بنده و دو سه نفر دیگر هم که کسی رأی مخالف نخواهد داد شما هم که قضاوتی را که باید بکنید قبلاً تصمیم گرفته‌اید ما هم که در قضاوت شما تردیدی نمی‌توانیم حاصل بکنیم شما قضاوت نهایی خودتان را قبلاً کرده این که امروز بیایید اینجا رأی بدهید پس بگذارید که ما اینجا حرف‌های خودمان را بزنیم که بعد اگر پنجاه سال گذشت، سی سال گذشت و یک روزی اعلیحضرت فعلی گفتند به ما خیانت شده من بگویم که من در توی این مجلس شورای ملی ایران با صدای رسا گفتم که اطرافیان شان دارند به شاه خیانت می‌کنند و بین او و ملت ایران جدایی ایجاد می‌کنند من باید دلایلم را بگویم من باید از لحاظ مصلحت مملکت و از لحاظ مصلحت شاه مملکت که قسم خورده‌ام پشت این تریبون باید از اینجا با صدای رسا بگویم و عرایض من را هم باد بگوش ایشان خواهد رساند که اینها وسایلی است که بر می‌انگیزند که بین او و ملت جدایی ایجاد کنند همان طوری که بین پدرشان و ملت جدایی ایجاد کردند و من نمی‌خواهم که یک پادشاه تحصیلکرده و جوانی که می‌گویند در راه بهبود مملکت، و در راه اصلاح مملکت می‌خواهد قدم بردارد یک مشت خائن به او و به ملت ایران خیانت بکنند و این طور کم کم مقدمه جدایی و افتراق بین او ملت ایران را فراهم کنند (یمین اسفندیاری- آقا نسبت خیانت چرا می‌دهید؟) من دلیل دارم اجازه بدهید توضیح بدهم این املاک را چرا می‌خواهید واگذار کنید و برای یک دستمال می‌خواهید قیصریه را آتش بزنید (یمین اسفندیاری- بگذارید حرفشان را بزنند و جوابشان را من بدهم)
رئیس- آقا رأی ندهید تا اعاده شود مذاکرات آقای سزاوار.
مخبر- اولاً بنده نظرم این است که اگر موافق و مخالف تمام مطالب خودشان را اینجا در مجلس توضیح بدهند همه آقایان متذکر خواهند شد که هیچ اشکالی وارد نیست در این قانون و این قانون را بنده در دوره سیزدهم خودم در مجلس شورای ملی بودم و در کمیسیون دادگستری بودم و قانون املاک واگذاری را خدا رحمتش کند مرحوم آهی را با یک دسته‌بندی‌هایی که در مجلس بود آن قانون املاک واگذاری را که در آن تاریخ منطقش این بود که اگر این املاکی که
متعلق به شاه سابق بوده است شاه سابق واگذار کرده بود به اعلیحضرت فعلی اگر توهم این می‌رفت که در بعضی جاها از طرف رؤسای املاک اجحاف و تعدی و تجاوزی نسبت به حقوق اشخاص باشد قانونی وضع شد که به موجب آن در یک مدتی آنهایی که حق و ادعایی دارند نسبت به آن املاک مستقیماً یا با واسطه می‌توانند به دادگاه مراجعه کنند (مکی- راجع به همین هم عرضی دارم) اجازه بفرمایید، از آن تاریخ تا امروز ۸ سال می‌گذرد و بنده خودم که وکیل دادگستری هستم و در دعواهای دادگستری وارد هستم در این مدت آنچه را که تصور بفرمایید یا فرضی بوده حالا بنده وارد نمی‌شوم که چقدر سوء‌استفاده شد از این قانون و چه اشخاصی با چه وسایلی و چند قسمتی به دادگاه‌ها مراجعه کردند و یک قسمت احکامش را به عناوین مختلف صادر کردند اگر فرض حقی برای کسی بود در این مدت به دادگاه مراجعه کرده و حقش را استرداد کرده و اگر هم فرض کنیم یک حقی و ادعایی برای یک کسی باقی باشد آن هم در جریان دادرسی است از این وضع مستثنی شده است یعنی آن هم جزء این قسمت واگذاری نیست نباید این را که هر چقدر شبهه را قوی بگیریم اعلیحضرت فقید یک قسمت این املاک که خریده‌اند و یک پولی که در مقابل این املاک پرداخته‌اند و آنچه که باقی هست آنها است که در مقابل او هیچ شبهه‌ای نبوده و نتوانسته‌اند یا مستقیم و یا غیرمستقیم یا از آن طرق و اسباب کاری که داشته‌اند راجع به آن قسمت اظهار نظری کنند. آقایان توجه بکنند و هر یک اعتراضی دارند در مورد خودش بگویند نسبت به فلان مورد (مکی-اجازه بدهید تا عرض کنم) بله بله بگویید نسبت به مواردش بگویید تا بشود نسبت به مواردش دفاع کرد بنابراین این لایحه با این منظوری که تنظیم شده آن هم به منظوری که تازه این املاک را آمده‌اند اعلیحضرت همایونی وقف بکنند و آن را هم سازمان شاهنشاهی اداره کند سازمان خدمات شاهنشاهی بنده بدون رودربایستی اینجا می‌گویم چون بنده شخصی هستم که در حوزه انتخابیه‌ام استفاده کرده‌ام (دکتر طبا- همه کرده‌اند.) نوبران یک جایی است که در سال یک قرص کنینی باور بفرمایید اصلاً دوا و طبیب و پزشک هیچ در آن صفحه پیدا نشده آلان مدت ۱۸ ماه است آنجا یک درمانگاه پیدا شده بنده می‌بینم یک دکتر آلمانی هم دارد و از همین مؤسسه آلان سه چهار هزار تومان دارند ماهی آنجا خرج می‌کنند می‌بایستی که ما بیش از این حق‌گذار باشیم و نسبت به یک چنین موارد باید بیشتر شکر گذاشت اگر ما یک مؤسسات عام‌المنفعه داشته باشیم به نظر بنده اگر هزار تومان بگیرند پانصد تومانش را بخورند لااقل پانصد تومانش را خرج مردم بکنند باز هم صحیح است و بجا است و بی‌مورد است برای این که لااقل نصفش را مردم استفاده کرده‌اند. ثلثش را مردم استفاده کرده‌اند (دکتر طبا- در سازمان همه‌اش را مردم استفاده می‌کنند) حالا بنده عرض کردم، حرف این بود که در هر موردی باشد حالا سازمان شاهنشاهی گذشته از این که در تحت ریاست شخص اعلیحضرت همایونی است که همه چیزشان را فدای رفاهیت و آسایش عمومی کرده و می‌کنند عده‌ای که در سازمان مشغول هستند هم از اشخاص برجسته و یک قسمت یک عده‌ای هم از نمایندگان محترم مجلس شورای ملی است که از اشخاصی هستند که در اطراف آنها کسی نمی‌تواند ایراد و اعتراضی بکند. به نظر بنده هیچ ایراد و اشکالی بر این قانون وارد نیست و بنده معتقدم اگر آقایان ایراد و اعتراضی دارند صریحاً نسبت به فلان موضوع و فلان موضوع بگویند (مکی-اجازه بدهید ما می‌گوییم) و این املاکی که الان می‌گویند مال اشخاص است بگویند به صرف گفتن این که مال اشخاص است نمی‌شود اگر اشخاصی یک چنین نسبت به این املاک داشته‌اند تا به حال به دادگاه مراجعه کرده بودند ولی تا به حال کسی به آنها حقی نداشته است و تا به حال هم مراجعه نکرده‌اند مکی آنها نبوده‌اند کشته شده‌اند
رئیس- رأی گرفته می‌شود بپیشنهاد آقای دکتر طبا آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. پیشنهادات قرائت می‌شود (به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نمایم که تبصره ذیل به ماده واحده املاک واگذاری اضافه شود. لاهوتی:
تبصره- املاکی را که اشخاص در مقابل بدهی خود و یا مورث آنان به موجب سند رسمی به دیگری و یا مؤسسه‌یی به نحوی از انحاء برگذار نموده و سپس به اعلیحضرت فقید منتقل شده باشد مشمول املاک واگذاری نبوده و از این تاریخ این قبیل دعاوی در دادگاه‌های املاک واگذاری بلااثر و اگر مدعی راه قانونی دیگری برای اقامه دعوی داشته باشد می‌تواند به دادگاه عمومی مراجعه نماید.
رئیس- آقای لاهوتی.
لاهوتی- آقایان نمایندگان محترم مجلس شورای ملی در حدود دو سال است که بنده به سمت نمایندگی مشغول انجام وظیفه هستم این اولین دفعه‌ای است که پشت این تریبون آمده‌ام و می‌خواهم یک مطالبی را به عرض مجلس برسانم با این که هزاران مطلب و تقاضا از طرف اهالی حوزه انتخابیه اینجانب به اینجانب مراجعه شده و تمام اینها مربوط به وزارتخانه‌های این کشور بوده و باسابقه‌یی که در استخدام دولت داشته و دارم برای انجام آن کارها به مقامات مربوطه مراجعه و اعم از این که نسبت بآن مطالب ترتیب اثر داده یا ندادند مقتضی ندیدم به اظهار آن مطالب وقت مجلس را بگیرم روی آن فلسفه و فکر شاید در نظر نمایندگان محترم و عموم ملت ایران یک نماینده ساکت و محجوب به شمار رفته‌ام و این عمل هم برای بنده گوارا بود زیرا وظیفه نمایندگی خود نمی‌دانستم برای ابراز مطالب خصوصی که هر یک مرجع خاصی دارد وقت مجلس را بگیرم ولی در این موقع به عرض می‌رسانم مرحوم رضاشاه کبیر یک شخص نابغه‌یی بود و اگر بخواهیم خدمات او را احصاء کنیم هم وقت کافی نیست و هم توضیح واضحات است و تمام نمایندگان محترم و تمام ملت ایران میدانند که ایشان چه خدماتی در این مملکت کرده‌اند و چه حقی به گردن ملت ایران دارند من نمی‌خواهم در این قسمت هم وارد بشوم شاید بعضی‌ها خیال بکنند که من تملق‌گویی می‌کنم از این جهت مطالب را باز کوتاه می‌کنم ولی یک موضوعی است که موجب شده یعنی برای بنده وظیفه است که هر وقتی که ببینم شئون یک خدمتگذار بزرگی را می‌خواهند مورد ملعبه قرار دهند آن وقت بنده نمی‌توانم خودداری کنم و بدون اختیار بنده وظیفه خودم را انجام می‌دهم هیچ وقت بنده فراموش نمی‌کنم در قزوین که در زمان زمامداری آقای صدرالاشراف بود بنده مأمور قزوین بودم آن متجاسرین و همدستان متجاسرین آن موقع قدرت داشتند و تمام شئون و نفوذ قزوین در دست آنها بود و ابداً کسی جرأت نداشت در مقابل آنها عرض اندام بکند آنها یک متینگی داشتند و نسبت به اعلیحضرت فقید جسارت کردند و از آن دقیقه با تمام مخاطره‌ای که بود بنده قیام کردم و با عموم رفقا خدماتی کردم آن را هم نمی‌خواهم اینجا صحبت کنم شاید اینجا حمل بر خودستایی بشود مخصوصاً یادم نبود و یک جمله کوچکی را هم در موقع مجلس مؤسسان بعضی‌ها نسبت ببنده یک چیزهایی گفتند که فلانی نسبت به قوام السلطنه ابراز نموده است گفتم والله من قوام‌السلطنه را نسبت به عملیاتی که وارد بودم بزرگترین خدمتگذار خاندان سلطنتی پهلوی و مملکت ایران می‌دانم و تاکنون هم خلاف آن برای بنده ثابت نشده است و الّا ما در اینجا قسم خورده‌ایم که نسبت به مملکت و نسبت به خدمتگذاران مملکت خدمت کنیم بنده بنوبه خود خودداری نمی‌کنم و غیر این هم عرض نمی‌کنم و اما حالا که آمده‌ام مزاحم شده‌ام این است که این قانون املاک واگذاری که گذشت برای این نبود که املاک حقه شاه را هم بدهند به مردم بلکه برای این بود که عده‌یی از مأمورین املاک که ابداً روح شاه فقید خبر نداشت نسبت به یک عده بیچارگان شاید تعدی کرده بودند و آن موقع هم یک عمالی بودند و شاید به نظر بنده خائن بودند و نگذاشتند عرایض خودشان را به عرض پادشاه خودشان برساند روی این اصل املاک یک عده خرده مالک و افراد کوچکی تصرف شده باشد ولی یک املاکی که مال خودشان هست الان نسبت به این پیشنهادی که کردم اینجا مدارک هست مدارکی است که در حدود ۶۰۰ پارچه آبادی از بابت قروض مرحوم سپهسالار به بانک واگذار شد بانک هم تقاضای ثبت کرد، بعداً آمدند آن را منتقل کردند با سند رسمی به اعلیحضرت فقید. آیا سزاوار است یعنی باید این مطلب پوشیده بماند که این اشخاصی که الان چشم طمع دوخته‌اند برای بردن این املاک بیایند خودشان را مظلوم قلمداد بکنند و این املاک را ببرند؟ بنده دیگر بیشتر وارد نمی‌شوم اگر لازم باشد این هم یک اعلامیه‌یی است در آن موقع بانک صادر کرده می‌خوانم در تعقیب اعلان وزارت جلیله مالیه مورخه مرداد ۱۳۰۹ که در جراید مهم تهران انتشار یافته بار دیگر به اطلاع عموم در مرکز و ولایات و محاضر شرع و محاکم قضایی و ادارات اجراء عدلیه می‌رساند که کلیه املاک مرحوم محمدولیخان خلعتبری سپهسالار اعظم در شهر تهران و شمیران و حومه طهران و قزوین و گیلان و طوالش و استراباد و مازندران و محال ثلاثه تنکابن و کلارستاق و سیارستاق و عراق و قم و راهجرد و زرند و گروس در زمان حیات خود آن مرحوم به رهن به بانک ایران واگذار و مستقر گردیده و در توقیف دولت است که یک قسمت آن اخیراً به انتقال قطعی به بانک ایران و دولت منتقل و در شرف اتمام و بقیه برای اجرای شرایط در رهن و توقیف باقی است و به قسمی که در اعلان وزارت جلیله مالیه اشاره شده قبل از اعلان رسمی در بانک رهن و رفع توقیف هر معامله و نقل و انتقالی که خود مرحوم خلعتبری پس از تاریخ واگذاری املاک به رهن نموده باشد یا ورثه آن مرحوم از املاک فوق‌الذکر
به مقام توقیف برآید و تأمین مدعا به قرار دهد از درجه اعتبار ساقط خواهد بود.
عرض کنم این هم یک سندی است که تصفیه محاسبه در زمان وزارت دارایی جناب آقای تقی‌زاده که اینجا رسیدگی شده و حساب آن پرداخت شده و آن هم چون مفصل است بنده نمی‌خوانم آن را و اگر مقبضی باشد در موقعش به عرض می‌رسانم که یک همچو اسنادی است و در مقابل این اسناد آیا می‌توان گفت که این املاک مشمول استرداد املاک واگذاری است و بنده که خودم را تقریباً قاضی می‌دانم ابداً این قسمت املاک را مشمول آن املاک واگذاری نمی‌دانم ولی مع‌التأسف همین اشخاص آمده‌اند با صورت مظلومی در کریدور وزارت دادگستری در جلو دادگاه‌ها خودشان را مظلوم قلمداد می‌کنند و می‌گویند ای امان مال ما را برده‌اند آیا سزاوار هست که یک همچو وضعیتی در مقابل یک همچو پادشاهی که امروز همه مفاخر ما در نتیجه زحمات اوست از دکترها گرفته از مهندسین گرفته از طبقه روشنفکر که امروز افتخار ملت ایران است همه در نتیجه افکار خوب مرحوم رضا شاه کبیر است و همچنین این قسمت آبادی‌ها و عمران و این جاده‌ها و راه‌آهن آنها را بعد از شهریور ۳۲۰ دولت‌ها نتوانستند حفظ بکنند معذلک بیاییم نسبت به این شخص این جور بکنیم، به نظر بنده سزاوار نبوده که نسبت به تمام املاک بگوییم که تمام املاک مرحوم رضا شاه غصب بوده و هر شخصی هم شاید نسبت به آن ادعا کند (اردلان- حالا چکار باید کرد؟) بنده پیشنهادی کرده‌ام این املاک بخصوص آن املاک مخصوص که مطابق این اسناد ملک طلق رضا شاه بوده است و شامل آن استرداد املاک واگذاری نبوده آنهایی که با اشتباه کاری و حقه‌بازی آمده‌اند عرضحالی داده‌اند آن عرضحال کان لم یکن و اگر حقی برای خودشان قائل هستند بروند در محاکم عادی حق خودشانرا طرح کند (یمین اسفندیاری- صحیح است بنده هم چنین پیشنهادی کرده‌ام) بنده دیگر عرضی ندارم و اگر لازم شد توضیحاتی بعد خواهم داد.
وزیر دارایی- این اشاره‌ای که آقای لاهوتی فرمودند خوب شد بنده را یادآوری شد- اشاره‌ای هم آقای مکی فرمودند و بنده جوابی ندادم ایشان اشاره‌ای فرمودند به خالصه‌جات و املاک محمدولی خان سپهسالار املاک ورثه مرحوم محمدولی خان سپهسالار مطابق صورت‌هایی که بنده دارم این املاک دو قسمت بود یک قسمت املاکی است که همان طوری که گفتند محمدولیخان سپهسالار حسابی با وزارت مالیه داشتند از جهت دیوانی که داشت تا چند سال مالیات این را حساب کردند باغ فردوس تهران و املاک مازندران آنها تمام به بانک کشاورزی منتقل شد و اعلیحضرت فقید از بانک کشاورزی خرید یعنی خلاصه اگر دعاوی هم داشته باشند ورثه مرحوم سپهسالار، مربوط به بانک کشاورزی است و باید بروند نسبت به بانک کشاورزی اقامه دعوی کنند و این هم جریانش را اگر آقایان مسبوق باشند رفته‌اند اقامه دعوی کرده‌اند و محکوم هم شده‌اند حال اگر بخواهند باید دوباره بروند و عرضحال بدهند که در تجدید نظر تکلیفش معلوم شود ولی این املاک یک املاک تعویضی نبوده است که از ورثه سپهسالار به اعلیحضرت فقید داده شده باشد بلکه املاکی بوده است که بانک کشاورزی به اعلیحضرت فقید فروخته است راجع به املاک واگذاری هم که آقای مکی اشاره کردند این هم تصور نشود که در ظرف این مدت خالصه را اعلیحضرت از ما مفت گرفته‌اند این طور نبوده است همان طور که املاک دیگر را خریده‌اند اعلیحضرت فقید املاک خالصه مازندران را هم دولت فروخته به ایشان چون این طور که اشاره کردند آقای مکی اگر این املاک برگردد عوض و معوض هر دو برگشته در صورتی که اینطور نیست و بنده صریحاً می‌گویم که تمام آن خالصه‌جاتی که هست و مطابق صورت و قباله‌هایی‌که هست تمام این املاک خالصه را عیناً پول داده‌اند و قباله گرفته‌اند پس راجع به این قسمت هم برای آقایان سوء‌تفاهمی نشود یک قسمت دیگر هم از املاک تنکابن است که خود امیر اسعد و قیم امیر اسعد در زمانیکه امیر اسعد محجور بودند خود ایشان، بعد هم ورثه امیراسعد تعویض کردند بعد هم آن را فروختند صحبت املاک تعویضی و اینها نیست آن قسمت ورثه امیراسعد املاک تنکابن را هم خودشان فروخته‌اند و آن وقت بانک کشاورزی فروخته است به اعلیحضرت ارتباطی به تعویض ندارد و اگر حقی دارند باید بانک کشاورزی طرف شوند پس مربوط به املاک واگذاری نیست
سزاوار- آقای رئیس اجازه بفرمایید دو مرتبه قرائت شود (پیشنهاد آقای لاهوتی مجدداً به شرح سابق قرائت شد)
رئیس- آقای سزاوار.
سزاوار- به نظر بنده در موقع طرح قانون یا وضع یک قانونی اگر هر کس یک نظر خاصی یا مورد ابتلایی دارد این را پا شود در آن قانون وارد کند که ارتباطی با آن ندارد! اینجا ما یک ماده‌ای آورده‌ایم ماده واحده که بقایای املاکی که متعلق به اعلیحضرت فقید بوده اینها را مجدداً واگذار می‌کنیم باعلیحضرت همایون شاهنشاهی فعلی بعداً ایشان وقف می‌کنند و به آن صورتی که در این قانون نوشته شده است که این پیشنهادی که آقای لاهوتی کردند هیچ ارتباطی با این موضوع ندارد مضافاً به این که این در قانون یک حکم خاصی دارد که اکر یک کسی آمد که ملکش را خودش یا مورثش را به دیگری فروخت بعد رفت جای دیگر معامله کرد این در حکم جعل اسناد دولتی است هم کیفر دارد هم اگر می‌خواهید راهی برای این باز کنید به نظر بنده اینجا جایش نیست و ارتباطی ندارد.
امیرتیمور- اجازه می‌فرمایید آقا... ؟ بنده مخبر کمیسیون دارایی هستم.
رئیس- بفرمایید.
امیرتیمور- در بیاناتی که نماینده محترم آقای لاهوتی اظهار کردند بنده هم در حسن نیت ایشان هیچ تردیدی نداشتم در تمام مدتی هم که در دوره ۱۰ در مجلس شورای ملی انجام وظیفه کرده‌اند جلب احترام کرده‌اند و همه هم نسبت به ایشان کمال احترام را دارند ولی راجع به موضوع پیشنهادی که کرده‌اند این پیشنهاد به هیچ‌وجه ربطی به لایحه امروز ندارد مضافاً به این که مجلس شورای ملی هیچ‌وقت در مقام قضاوت نیست، این مربوط به کار محکمه است و باید محکمه تشخیص بدهد که فلان مورد عرضحال را بپذیرد یا نپذیرد و اگر مجلس شورای ملی بر فرض بخواهد در یک چنین مسئله‌ای اظهار نظر بکند این بر خلاف عدالت است مجلس شورای ملی که نمی‌تواند قضاوت کند قضاوت در موقعی می‌شود که متداعیین یعنی طرفین دعوا باید در محکمه باشند و اظهارات هر دو طرف شنیده شود نه این که تنها به قاضی بروند این پیشنهاد اگر اینجا قبول شود حکم تنها به قاضی رفتن است این است که بنده خواستم با اطمینانی که به محاکم قضایی باید باشد از نماینده محترم تمنی کنم پیشنهاد خودشان را مسترد بفرمایند البته در موقع رسیدگی در محاکم قضایی حق‌گذاری خواهد شد.
رئیس- آقای لاهوتی می‌خواهید توضیح بدهید یا پس بگیرید؟
لاهوتی- دو کلمه عرض مختصری دارم
رئیس- دیگر توضیحی ندارد خیال کردم برای پس گرفتن بلند شده‌اید رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای لاهوتی آقایانی که موافقند قیام کنند (عده‌ای برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد دیگری قرائت شود (به شرح زیر قرائت شد) ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم شرح زیر به عنوان تبصره به لایحه املاک واگذاری اضافه شود:
تبصره- خورده مالکینی که املاک یا مراتع آنها کمتر از ۱۰ هزار ریال باعلیحضرت فقید فروخته شده و یا از طرف مأمورین غصباً تصرف شده و یا جزء املاکی است که اشخاصی بعد از شهریور ۲۰ تصرف کرده وصول بهره آنها موقوف‌المطالبه می‌باشد و صاحبان آنها دادخواست نداده‌اند می‌تواند پس از تصویب این قانون شکایت‌نامه‌ای به پیوست مدارک خود به وزارت دربار شاهنشاهی یا سازمان شاهنشاهی تقدیم دارند کمیسیونی که مرکب از سه نفر از طرف اعلیحضرت همایونی تعیین می‌شوند در ظرف سه ماه به شکایت و مالکیت اشخاص مزبور رسیدگی نموده و در صورت حقانیت آنها املاک یا مراتع را مسترد می‌دارند- عباس اسلامی.
رئیس- آقای اسلامی.
اسلامی- این موضوع کمال اهمیت را دارا است بنده از آقایان استدعا می‌کنم ۵ دقیقه به توضیحات بنده گوش بدهند بعد هر نوع قضاوتی که می‌فرمایند مجری دارند بنده این پیشنهاد را از نظر کمال علاقه که به شخص شخیص اعلیحضرت همایونی و این مملکت داشتم کردم برای این که این پیشنهاد به صلاح مملکت و شخص اعلیحضرت همایونی است بنده مخالف هستم این املاک به این ترتیبی که پیشنهاد شده عملی شود حتی بعضی از املاکی بود که متعلق به شخص اعلیحضرت فعلی ولایتعهد وقت بوده و به اسم ایشان خریداری شده با مبالغ خیلی حسابی که خود اعلیحضرت همایونی متوجه نبودند ۶ سال اداره املاک تصرف کرده بودند و بنده این قسمت را عرض کردم و اخیراً تحویل و تحول شده است پس بنابراین اعلیحضرت همایونی هیچ نظر شخصی ندارند چنان که عرض کردم حتی اطلاع نداشتند که ایشان یک همچو ملکی دارند و هیچ مربوط به املاک واگذاری نبوده، حتی قبل از این که اعلیحضرت فقید اعلیحضرت بشوند متعلق به ایشان بوده و واگذار کرده بودند به اعلیحضرت فعلی با این مقدمه بنده مخالفتی ندارم ولی چون اعلیحضرت همایون همه آقایان تصدیق می‌فرمایند که نسبت به عموم افراد مملکت و ملت رئوف و مهربان هستند و مخصوصاً در همه بیاناتی که می‌فرمایند نسبت به طبقه ضعیف و کارگر مخصوصاً یک توجه مخصوصی
مبذول می‌دارند بنده این پیشنهاد را از این نظر کردم که منویات خیرخواهانه ایشان عملاً صورت خارجی پیدا بکند عرض کنم بنده برای این که این املاک نقل و انتقال شده بنده عرض کنم در دو کلمه که یک عده املاک مال کسانی بود که رفتند ملک خود را فروختند منتهی چون کم فروخته بودند رفتند عرض حال دادند مسترد شده است یا این که آلان در دادگاه مطرح است.
یک قسمت املاکی بوده که خالصه‌جات مسلم بوده یک کمپانی‌ها، باندها و قضاوتی درباره آنها خواهد کرد. یک املاکی بود یک ۶ دانگی اینجا بود یک ۶ دانگی هم آنجا بوده و بین آن دو تا ۱۰ جریب زمین ۵ جریب زمینی که ۱۰۰ تومان ۲۰۰ تومان بیشتر نمی‌ارزید مأمورین املاک اینها را غصباً متصرف شدند برای این که املاک اختصاصی به هم مربوط باشد وقتی که آن به قانون تصویب شد وزارت دارایی بخشنامه کرده به مازندران به آنجاهایی که املاک بوده که املاکی که از هزار تومان کمتر بوده شما دخالت نکنید بهره مالکانه هم وصول نکنید به عنوان موقوف‌المطالبه این یک تیتر و عنوانی است که وزارت دارایی هم می‌داند یعنی بهره مالکانه هم در این مدت از آنها نگرفته‌اند این بیچاره‌ها یعنی دهاتی‌ها نه گردن کلفت‌ها وقتی که متصرف شدند دیگر دادخواست ندادند یعنی فکر عرض حال را هم نکرده‌اند حالا بنده نگرانم که نکند وقتی اداره سازمان شاهنشاهی که در کمال خیرخواهی است و نمی‌خواهد به مردم خدمت کند از این طرف مأمورین آنجا، چون تمام این بدبختی‌ها از مأمورین است که بد عمل می‌کنند اینها است که اینها فردا مزاحم مردم شوند یک عده دیگر مردمی که اینجا خورده مالک هستند که ۱۰۰ تومان ۲۰۰ تومان ۵۰۰ تومان تا ۱۰۰۰ تومان فروختند املاکشان را به اعلیحضرت فقید اینها اشخاص محتاجی هستند ولی عده‌شان زیاد است و اعلیحضرت همایونی علاقه مخصوص دارند که به آنها تعدی نشود اینها اصلاً عرضحال نداده‌اند بنده پیشنهاد کردم که نسبت به این قبیل اشخاص خورده مالک جزیی یک کمیسیونی در وزارت دربار تشکیل شود و به دادگاه و دادگستری احاله نشود و از اشخاصی که لازم است یک کمیسیونی تشکیل شود و هر که شکایتی دارد بفرستد آن کمیسیون تا سازمان خدمات شاهنشاهی رسیدگی کند و ببیند مالک است بگویند تا این یک جریب مال تو و به دست‌انداز و گرفتاری‌های دادگاه نیندازند بنده خیال می‌کنم که اعلیحضرت با این پیشنهادی که کرده‌ام موافق باشند استدعا می‌کنم که آقای وزیر دارایی هم و همچنین آقایان نسبت به این موضوع رأی بدهند و اگر هم رأی نمی‌دهند لااقل آن اشخاص گردن کلفتی که آمدند آنجا خالصه‌جات را بردند و خوردند یک فکری بکنید.
رئیس- آقای رفیع.
حاج آقا رضا رفیع- اطلاعات بنده راجع به املاک شاید بیشتر از آقایان باشد برای این که در زمان شاه فقید وقتی که تظلمات مفصلی به بنده می‌شد من هم همیشه به عرض ایشان می‌رساندم، بنده با این وضعیت موافقم داده بشود به دست اعلیحضرت همایونی به ترتیبی که وقف کنند برای خاطر این که هیچ دادرسی در مالیه، در دادگستری در این مدت نبوده همین طور که ایشان اشاره کردند نسبت به اشخاص ضعیف بی‌اندازه ظلم شد و در آن وقت هم نرسیدند و حالا هم نمی‌رسند بنده موافقم که رأی داده بشود این املاک داده بشود به دست اعلیحضرت همایونی برای این که فقط به مجرد این که به ایشان فرض شود فوراً خواهند داد این که من موافقت کردم به این جهت بود که باشخاص ضعیف یک کمکی شده باشد شما هم موافقت کنید آقا قبول نکند بنده یقین دارم به مجرد این که اشخاص صورتش داد شد که حسن علی جعفر و اشخاص معینی تظلم کردند یعنی اظهار کردند توجه خواهد فرمود فقط راجع به چیزی اگر می‌خواهید بفرمایید راجع بآن اشخاصی که بی‌جهت آمدند و گردن کلفتی کردند که در مملکت آنچه را که نباید بکنند کردند برای آنها دلسوزی نکنند (صحیح است) راجع به اشخاص ضعیف بنده خودم ضمانت می‌دهم برای شما که هر کدام از آنهایی که حق داشته باشد داده بشود این یک مسئله‌ای است راجع به سازمان، راجع به شخص اعلیحضرت همایونی راجع به والاحضرت اشرف هیچ کس انکار ندارد که اگر یک اشخاصی به نام سازمان شاهنشاهی خودشان را بخواهند داخل سازمان بکنند و یک عملیاتی بکنند مربوط به سازمان نیست مربوط به خود آنهاست آنها بدنام هستند، آن اشخاص تقوی پیدا بکنند همه مردم همان اعتقادی را که به رئیسشان دارند به آنها هم داشت.
رئیس- آقای امیرتیمور بفرمایید.
اسلامی- بنده با دو کلمه عرض می‌خواهم پس بگیریم.
رئیس- بفرمایید.
اسلامی- بنده چون کمال اطمینان و اعتقاد را به فرمایشات آقای رفیع دارم و می‌دانم که ایشان تنها کسی بودند که همیشه به نام خیرخواهی حقایق را به عرض اعلیحضرت فقید و فعلاً هم به عرض اعلیحضرت همایونی می‌رسانند بنده استدعا دارم همان طور که ایشان فرمودند شخصاً توجه بفرمایند راجع به خورده مالکین بنده پیشنهادم را مسترد می‌دارم.
رئیس- پیشنهاد دیگر آقای اسلامی قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد) ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم شرح زیر به عنوان تبصره به لایحه املاک واگذاری اضافه شود.
برای جلوگیری از خرابی و از بین رفتن خانه‌های روستایی پس از تصویب این قانون کمیسیونی مرکب از ۳ نفر که به انتخاب وزارت دربار شاهنشاهی تعیین می‌شوند به مالکیت خانه‌های روستایی مزبور رسیدگی نموده و پس از رسیدگی طبق روح قانون املاک واگذاری سابق آنان را به روستایی‌های مزبور واگذار می‌نمایند.
رئیس- آقای اسلامی به این پیشنهاد رأی گرفته نمی‌شود. بفرمایید
اسلامی- عرض کنم آقایان بابلسر تشریف برده‌اند ملاحظه فرموده‌اند دو تا اطاق است که قدیمی بوده بعد دود تا پلاژ یا بیشتر ایجاد شد، بعد که پلاژ دم دریا ساخته شد جاده‌های جدیدی احداث شد آن خانه‌ها را خراب کرد اداره املاک از آن مصالح خانه‌هایی ساخت و تحوبل روستاییان داد راجع به خانه‌های روستایی در قانون ۲۱ و ۲۲ در آنجا مخصوصاً متذکر شده است که اینها مال روستاییان است منتهی وزارت دارایی توجه نکرده چون مشمول هم آن موضوع می‌شود بنده استرداد می‌کنم ولی مطابق روح آن قانون به این روستایی‌ها باید داده بشود به اشخاصی که سابقاً در آنجا منزل داشته‌اند داده شود نه دولت خودش تعمیر می‌کند و نه به اشخاص واگذار می‌کند که آنها خودشان تعمیر کنند.
رئیس- دو پیشنهادی رسیده است از طرف آقای صاحب‌دیوانی و آقای قبادیان که هر دو قرائت می‌شود (پیشنهاد آقای صاحب‌دیوان به شرح زیر قرائت شد) ریاست محترم مجلس شورای ملی: پیشنهاد می‌کنم ماده واحده به طریق ذیل اصلاح شود:
ماده واحده- املاک و مستغلات اعلیحضرت رضا شاه کبیر فقید که مطابق فرمان همایونی مورخه ۲۰ شهریور ماه ۱۳۲۰ به دولت واگذار شده بود (به استثناء اراضی که در آنها کارخانه تأسیس شده نو ابنیه و ساختمان‌های توابع آنها و همچنین املاک و مستغلات که به موجب حکم دادگاه‌های مربوط به استناد قانون املاک واگذاری مصوب خرداد ۱۳۲۱ ملک اشخاص شناخته شده و یا منبعد بشود) از این تاریخ مجدداً به ملکیت اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی برمی‌گردد این واگذاری در مورد املاک و مستغلاتی که تا این تاریخ ملک قطعی دولت شناخته شده فوراً و در مورد بقیه بلافاصله پس از صدور حکم قطعی دادگاه‌های مربوط بر له دولت نسبت به هر یک از آنها انجام خواهد گرفت. برای استفاده مجانی از ابنیه‌هایی که مورد استفاده قطعی ادارات دولتی است ترتیب خاصی بین نماینده صاحب اختیار از طرف اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی و ادارات دولتی داده خواهد شد.
صاحب‌دیوانی- اجازه می‌فرمایید؟
رئیس- صبر کنید پیشنهاد دیگری که مشابه این پیشنهاد هست قرائت بشود. (به شرح ذیل قرائت شد) اینجانب پیشنهاد می‌کنم کلمه وقف حذف شود نوشته شود املاک واگذاری مجدداً به شخص اعلیحضرت همایونی واگذار شود و هر طور که خودشان صلاح بدانند بهره املاک مذکور را به مصرف خیریه و غیره برسانند.
رئیس- این دو پیشنهاد وارد نیست برای این که تمایل اعلیحضرت همین است که این املاک وقف بشود و از مطامع اشخاص و دستبرد حوادث مصون بماند.
قبادیان- اجازه بفرمایید بنده توضیح بدهم این لایحه مربوط به املاک خود بنده است من خودم مال خودم را می‌خواهم به شاه بدهم اجازه بدهید توضیح بدهم. رأی می‌گیرید یا نمی‌گیرید بنده توضیح خودم را عرض کنم.
رئیس- خیلی خوب بفرمایید ولی به این پیشنهاد رأی گرفته نمی‌شود.
قبادیان- خواهش می‌کنم آقایان به اندازه ۵ دقیقه توجه به عرایض بنده بفرمایند زیاد هم وقت آقایان را نمی‌گیرم و نمی‌خواهم مطالبی بر علیه این لایحه تقدیمی
دولت عرض کرده باشم همه آقایان شاید شنیده‌اند روز اولی که لایحه املاک واگذاری به مجلس تقدیم شد بنده به کلی سکوت کردم و جزء مخالف و موافق هم اسم‌نویسی نکردم زیرا بنده به شخص اعلیحضرت همایونی همیشه معتقد هستم و ایشان را مردی خیرخواه گذشته از مقام سلطنت و موقعیت خاصی که در دل ملت ایران دارند من شاه را به منزله پدر خود می‌دانم و حاضر هستم تمام هستی خود را در راه ایشان صرف کنم زیرا شایسته این هست و ملت ایران به طریق خوبی شخص اعلحضرت را کاملاً شناخته است، تمامی هستی و املاک از نقد و جنس هر چه داشت همه را صرف امورات خیریه کرد، بنابراین چون دیگران هم توضییح دارند بنده راجع به این قسمت چیزی عرض نمی‌کنم فقط دو مطلب را بنده عرض می‌کنم. یکی این که این لایحه که دولت آورده و تقدیم به مجلس کرد. از طرف جناب آقای وزیر دارایی و جناب آقای ساعد، البته لایحه بسیار مفیدی است زیرا در ظرف ۲۰ سال یک عده از مباشرین اعلیحضرت فقید شاید به یک لیت لعله زندگی و هستی مردم را به باد فنا دادند واز راه و ناحیه مأمورین تولید یک نگرانی‌ها بزرگی برای پادشاه فقید کردند خدا شاهد است اغلب اوقات که املاک مردم را به رایگان در دست مردم می‌گرفتند بنده اطلاع دارم که تقصیر شخص اعلیحضرت فقید نبود بلکه تقصیر مأمورینی بود که در محل این اعمال را انجام می‌دادند بنده مدت‌ها در زندان زندگی کردم و خانواده‌ام هم تبعید شد به خراسان قسمتی از املاک بجنورد و سرخس عوض املاک واگذاری بنده به بنده واگذار شد (صحیح است) بعد از چهار سال شاید جناب آقای امیرتیمور مطلع هستند و جناب آقای دکتر اقبال وزیر محترم کشور هم ممکن است اطلاع داشته باشد چون ایشان هم مدتی در خراسان بودند جناب آقای وزیر دارایی هم قبل از این که وزیر دارایی بشوند از قضیه املاک ما مستحضرند همان موقع بعد از چهار سال املاک بجنورد ما را تصرف کردند یعنی پادشاه سابق تصرف کرد و دوباره خانواده بنده را فرستادند به قسمت جنوب قسمت قشقایی‌ها در قسمت جنوب فراشبند و در قسمت فیروزآباد چند آبادی چند آبادی به ما واگذار کردند در واقعه شهریور ۱۳۲۰ خوانین قشقایی که برگشت کردند املاک خودشان را تصرف کردند و این املاکی هم که از طرف دولت به بنده واگذار شده بود این املاک را هم بردند، املاک بنده و خانواده بنده هم در تصرف دولت ماند دیگران املاکی را که دولت عوضی بهشان واگذار کرده بود بردند و گرفته و املاکی را که دولت از آنها گرفته بود آنها را هم تصرف کردند و هزار نوع انقلاب و حوادث در این کشور رخ داد و اقداماتی کردند بنده نمی‌گویم شاید حق داشتند چون املاک شخصیشان بوده است ازشان گرفتند بودند صدها سال در تصرف خودشان و آبا اجدادشان بوده است رفته‌اند املاک خودشان تصرف کرده‌اند ولی املاکیکه بنده داشتم و این حق را داشتم ۵۰۰ سال سابقه داشتم در داشتن این املاک و ایلی مثل کلهر که دویست هزار نفر جمعیت دارد روی همین املاک زندگانی کرده‌اند معهذا بنده مطیع قانون و مقررات کشور بودم در مقابل همان کردستانی که ادعای استقلال می‌کرد آن اتحادیه قوی را من در غرب بر علیه آنها تشکیل دادم (صفوی- آقا کردستان نمی‌کرد تقاضای چند نفر خائن بود کردستان خودش نکرد) (اردلان-کردستان را نفرمایید) آقای قبادیان فرمایش خودتان را اصلاح کنید) بنده خودم آقای اردلان رفتم عملاً ثابت کردم تو اینجا حرف می‌زدی بنده آنجا رفتم سی هزار نفر را تجهیز کردم جنابعالی می‌آیید اینجا پشت تریبون یک حرفی می‌زنی البته بنده کرد هستم ولی یک کردی که همیشه ایران را دوست داشته و کرد را خالصترین نژاد ایرانی می‌دانم (احسنت) خلاصه بنده با این که قدرت داشتم معهذا نسبت به یک نفر از مأمورین وزارت دارایی که در اداره املاک بودند تخطی نکردم و یک نفر را بر املاک آباء و اجدادی ۵۰۰ ساله خودم نفرستادم د رحدود ۲۱۵ پارچه املاک و آبادی‌های ما را در زمان پادشاه فقید بردند و دیگر این که مأمورین به عناوین مختلف یک راپورت‌هایی گزارش‌هایی به عرض اعلیحضرت می‌رسانیدند و بالاخره هم این املاک در تصرف دولت در تصرف اداره املاک واگذاری در آمد شکایات ما در دادگاه‌ها بدوی از طرف خورده مالکین پسرهای مرحوم والی پشت کوه که آنها هم دارای یک قسمت از املاک بودند مطرح شد و حکم به نفع ما داد شد یک قسمت هم تجدید نظر خواسته شده است که بعداً به دادگاه تجدید نظر واگذار شده و هنوز مراحلش را طی نکرده است. اخیراً ۹۵ پارچه آبادی ما را در این موقعی که این لایحه را جنابعالی تقدیم کردید به مجلس شورای ملی دادگاه تجدی‌نظر با این که حکم را بر له ما صادر کرده بود حکم را به من زد و بر علیه ما حکم داد صد و پنج پارچه آبادی در ایوان و سومار را به اسم خالصه‌جات دولتی داد در صورتی که بنده در آنجا استدلال کرده بودم که دولت در ایوان و سومار خالصه‌جات نداشته و ندارند. ما دو مدرک داریم یکی در دوره نادر شاه است یک دفتر مخصوصی است که تمام خالصه‌جات دولتی در آنجا قید شده است و یکی هم در دوره ناصرالدین شاه شما به این دو دفتر مراجعه کنید ببینید که اسمی از ایوان و سومار به عنوان خالصه در آنجا ذکر شده. اگر ذکر شده بنده چندین دفعه گفته‌ام که استرداد می‌کنم دادخواست خودم را و از جنابعالی هم آقای وزیر دارایی هیچ گله‌ای ندارم زیرا برخلاف قولت با من رفتار کردی یادت هست که در آنجا که خدمتت رسیدم و با حضرتعالی درد دل می‌کردم راجع به زندگانی گسیخته یک ایل و می‌گفتید که این یک وزیر دارایی مقتدر با انصافی می‌خواهد متأسفانه دولت آقای ساعد و جنابعالی آمده‌اید و لایحه املاک واگذاری را تقدیم مجلس کرده‌اید بنده آقا معتقد نیستم که اینها را وقف کنید برای این که وقف که شد حق مردم از بین می‌رود این املاک مال مردم است شما می‌خواهید این را به وقف بدهید من موافق با این سازمان نیستم که یک عده‌ای مثل املاک واگذاری اینها را بخورند و بچاپند ولی معتقد به شخص اعلیحضرت همایونی هستم و صریح و ساده می‌گویم بنده حاضر هستم تمام هستی و دارایی خودم را به شخص اعلیحضرت همایونی واگذار کنم و اگر گرسنه ماندم عارم نمی‌آید پادشاه مملکت است می‌روم حضورش عرض می‌کنم که زندگی من مختل است به من کمک کنید شاه مملکت هم از مال خودم و یا از مال خودش به من کمک می‌کند برای سرفرازی است ولی سازمان دیگر ممکن است که مال من و دویست هزار جمعیت کلهر را بگیرد و حقوق را به من یدهد بنابراین بنده پیشنهاد کردم که وقف حذف بشود، شما که نمایندگان ملت هستید اگر رأی به این پیشنهاد ندهید حق مسلم مرا از من سلب کرده‌اید و یک توهین خیلی بزرگی هم به پادشاه خیرخواه خودتان کرده‌اید و خواسته‌اید در واقع مال مردم را به زور به وقف بدهید.
دهقان- آقا بنده مخالفم.
قبادیان- آنچه را هم که بنده گفتم مربوط به کردستان نبود مربوط بود به پیشه‌وری و اتباع و و الّا هیچ کردی جز استقلال ایران منظور دیگری ندارد (احسنت)
دهقان- اجاره بدهید که مخالف هم نظرش را بدهد ولی رأی نگیرید.
رئیس- وقتی رأی نمی‌گیریم دیگر توضیحی ندارد چه توضیحی می‌خواهید بدهید به پیشنهادی که رأی گرفته نمی‌شود؟ پیشنهاد آقای یمین اسفندیاری قرائت می‌شود (به شرح زیر قرائت شد) پیشنهاد می‌کنم املاکی که طبق احکام قطعی دادگاه‌ها به ملک اشخاص واگذار شده باید به قیمت تاریخ تحویل ارزیابی شود و ما به‌التفاوتی که اعلیحضرت فقید پرداخته‌اند به اضافه اجرت...
رئیس- آقای یمین‌اسفندیاری.
یمین‌اسفندیاری- این را بنده اصلاح کرده‌ام اجازه بفرمایید انسان آقا اگر بخواهد اینجا یک مطلبی را بگوید باید شبیخون بزند تا این که موفق بشود که اسمش را بنویسد و بعد یک مطلبی را اظهار بکند ما امروز ساعت ۷ آمدیم اینجا و متأسفانه نتوانستیم آقای امامی را قانع کنیم برای این که یک توضیحاتی راجع به این قسمت املاک داده باشیم که هم مفید به حال سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی باشد و هم این که خوب برای آقای مکی روشن شود که آقای مکی اظهار می‌کنند به این که یک املاکی را از مال مردم گرفته‌اند این طور هم باین سادگی که ایشان می‌گویند نیست املاک پول داده شده و خریداری شده و این املاک ترقی کرده و بعد هم به موجب یک احکامی یک اشخاص قلدری یک اشخاص گردن کلفتی یک اشخاص قوی که همه جور برای آنها وسیله فراهم بوده است از این املاک استفاده کردند و این املاک را هم بر املاک دیگرشان گذاشته‌اند و ابداً نم پس نمی‌دهند به مردم نه به خزینه دولت و نه به هیچ‌کس (سزاوار- نه به ما) نه به آقای سزاوار- وکیل دادگستری (سزاوار- بنده که اهل مازندران نیستم) آقا چرا نمی‌گذارید حرفم را بزنم (سزاوار- ایشان یک حرفی زدند بنده نقل قول کردم) بسیار خوب از ایشان معذرت می‌خواهم و از شما هم خواهش می‌کنم ببخشید عرض کنم ضعفا و فقرا و بدبختانی که نه از جایی اطلاع دارند و نه این که پولی داشته‌اند ونه قانون اطلاعی دارند نه وسیله‌ای برای آنها فراهم بوده حق آنها داده نشده ولی آقایان امیراسعد و سردار اقتدار دو اولاد بلافصل سپهسالار مرحوم که خدمات سپهسالار چه اجتماعی چه سیاسی و چه ملی در ایران هیچ وقت فراموش نمی‌شود (صحیح است) و در خانه‌اش همیشه به روی همه
باز بوده این آقایان ۲۵۰ پارچه ملک دارند و ابداً هم حاضر نیستند که برای هیچ مؤسسه‌ای یک دینار خرج بکنند اینها متجاوز از ۲۵۰ پارچه ملک همین آقایانی که جنابعالی شکلشان را ندیده‌اید و بنده هم بهر دوشان اخلاص دارم و هیچ غرضی هم ندارم ولی بدبختانه طوری سوء استفاده می‌کنند از این وضعیت که هیچ در نظر ندارند استفاده می‌کنند از این وضعیت که هیچ در نظر ندارند دراین سیستمی که دارند یک تعدیلی کرده باشند و اینها همین طور ملک‌ها را روی هم می‌گذارند و حتی اولاد خودشان هم که الان به وضع بدی زندگی می‌کنند و شاید در نهایت فشار و زحمت هستند به آنها هم مساعدتی نمی‌کنند حالا بنده این پیشنهاد را که اینجا تقدیم کردم اصلاح کرده‌ام به این ترتیب پیشنهاد می‌کنم این تبصره به ماده واحده اضافه شود.
املاکی که طبق احکام قطعی دادگاه به ملک اشخاص واگذار شده است به قیمت تاریخ تحویل ارزیابی شود و مابه‌التفاوت قیمت خرید و ارزیابی تشخیص و نصف این مبلغ در مدت سه سال به صندوق سازمان شاهنشاهی این مبلغ در مدت سه سال به صندوق سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی تأدیه شود. این آقایان مفت این املاک را بردند. این اشخاصی که فریاد می‌کردند به این که رضا شاه مال ما را برد همین اشخاص در سایه همان رضا شاه استفاده ملک‌هایی که هیچ قیمت نداشت و این املاک به این ترتیب به قیمت‌های زیادی رسید و اینها این املاک را به ثمن بخسی از دست دولت درآوردند و امروز هم هیچ درصدد این نیستند که به مؤسسه‌ای کمک بکنند و به خیریه‌ای چیزی بدهند در صورتی که الان در شیراز می‌بینیم که مثل آقای نمازی و آقای فاطمی شیرازی این همه مخارج می‌کنند و این همه بشیراز خدمت می‌کنند و این آقایان از این املاکی که به این قیمت با نهایت سهولت بردند هیچ کمکی و مساعدتی نمی‌شود (جمعی از نمایندگان- اسم ببرید) عرض کردم امیراسعد و سردار اقتدار و اعوان و انصارشان، حالا بنده تمنی می‌کنم که آقای وزیر دارایی و آقای مخبر کمیسیون نسبت به این پیشنهاد موافقت بفرمایند که هم بآنها تحمیلی نشده و هم از طرف دیگر این املاکی که به این صورت از چنگ دولت درآورده‌اند یک مساعدت و کمکی هم به این سازمان شاهنشاهی که خدمات و کمک‌هایش برای همه روشن است و همه آنهایی که تماس دارند با سازمان خدمات اجتماعی شاهنشاهی و آنهایی که در محل‌های خودشان می‌بینند و اطلاع و بصیرت دارند می‌دانندکه این سازمان وجودش در کشور فوق‌العاده نافع است و از هر جهت می‌تواند خدمتی به این کشور کرده باشد.
رئیس- آقای سزاوار.
مخبر- بنده راجع به این موضوع املاک واگذاری...
قبادیان- جناب آقای رئیس رأی نگرفتید به پیشنهاد بنده بنده هیچ عرضی ندارم ولی این موضوع به خلاف عدالت است، یک خانواده‌ای بیست سال در زحمت بوده‌اند و حالا که یک پیشنهاد حسابی کرده‌اند رأی نگیرید این بی‌انصافی است.
رئیس- ساکت باشید آقای قبادیان (قبادیان- این وقف مال مردم است) بفرمایید آقای سزاوار.
مخبر- راجع به این موضوع املاک واگذاری و مالکین آنجا بنده می‌توانم عرض کنم که یک نفر وکیل در مجلس شورای ملی نسبت به تمام کشور یک نظری دارد بنده غیر از آن نظر خاصی ندارم و نداشتم بلکه در قانون املاک واگذاری در آن وقت هم مورد بغض و عداوت یک عده‌ای هم واقع شدم از نظر این که نسبت به یک عده از خرده مالکین آن وقت یک کمکی می‌شد ولی این پیشنهاد آقای یمین اسفندیاری یک اشکال قضایی و قانونی دارد زیرا اگر املاکی را انتزاع کرده‌اند طبق حکم محکمه اکر یک املاکی را یک شخصی غصب کرده باشد عیناً و منفعت از او استرداد می‌کنند این مابه‌التفاوت ندارد (صحیح است) فرضاً اگر آمده باشد یک کسی در ملک مغضوبه‌ای رفته باشد و عمران و آبادی کرده باشد باز هم او فقط می‌تواند نسبت به آن عین یعنی مثلاً اگر یک ساختمانی ساخته باشد می‌تواند آن ساختمانش را خراب بکند و مصالحش را بردارد برود اما اگر یک کسی آمد و تقاضا کرد و محکمه حکم داد عین و منفعت را می‌گیرد اینجا دیگر مابه‌التفاوت نیست، اگر در ۲۰ سال قبل از این در آن تاریخ یک کسی یک ملکی را از بنده غصب کرده است یا ۱۰ سال قبل از این ملک پانصد تومان می‌ارزیده و حالا ۵۰ هزار تومان می‌ارزد این ملک با قیمت ۵۰ هزار تومانش و با اجرت منافع ۲۰ ساله‌اش اگر دادگاه حکم بدهد متعلق بخود بنده است بنابراین ما اگر بخواهیم یک همچو چیزی اینجا وضع کنیم این تمام قوانین مدنی و سایر قوانین ما را به هم می‌زند و به هیچ‌وجه من‌الوجوه از این طریق منظور خاصی هم حاصل نمی‌شود و اگر اصرار دارید این را به یک طریق دیگری طرح کنید. اما بنده می‌خواستم عرض کنم که امروز یکی قانون املاک و یکی قانون انتخابات اینها را هر دو چون جلسه فوق‌العاده است در دستور گذاشته شده و از بس پیشنهاد می‌کنند و این پیشنهادها هم هیچ‌کدام مربوط باین قانون نیست یک کسی می‌گوید وقف درست نیست بنظر بنده اینها هیچ‌کدام وارد نیست و این املاک در اینجا نوشته شده است که برمی‌گردد به ملکیت اعلیحضرت همایون شاهنشاهی و در این جا نوشته شده است که ایشان خودشان تصمیم گرفته‌اند که این املاک را وقف بکنند آن وقت اگر کسی ملکی داشته باشد حقی داشته باشد برود شکایت بکند به اعلیحضرت همایونی این دیگر این حرف‌ها را ندارد که بنده بگویم جداگانه می‌خواهم بسازمان کمک بکنم می‌گویم یا واگذار کنم به اعلیحضرت همایونی خوب بنده هم سهم خودم راواگذار می‌کنم به اعلیحضرت همایونی این صحیح نیست که هی پیشنهاد کنیم که اسباب تأخیر و تعویق این کار بشود و آن وقت ما محروم می‌شویم از این که این لایحه انتخابات را هم که امروز ممکن است، موفق بشویم نسبت به ماده ششم بحث بکنیم موفق نخواهیم شد.
یمین اسفندیاری- آقای سزاوار وکیل محترم دادگستری که شم قضائیشان هم خیلی تند است نسبت به پیشنهاد بنده یک جوابی فرمودند که بنده قانع نشدم..
رئیس- آقای یمین اسفندیاری می‌خواهید پس بگیرید؟ (یمین اسفندیاری- نخیر توضیح می‌دهم) این دیگر توضیح ندارد توضیح خودتان را دادید (یمین اسفندیاری- بنده آقا نسبت به این املاکی که به تصرف اشخاص در آمده اعتراضی دارم) دیگر توضیح ندارد.
مشایخی- اجازه می‌فرمایید بنده مخالفم.
رئیس- دیگر توضیح ندارد (مشایخی- موافق صحبت کرد مخالف صحبت نکرد) بگذارید این کار زودتر بگذرد رأی می‌گیریم آقایانی که موافقند با پیشنهاد آقای یمین اسفندیاری قیام کنند (جمعی برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای دهقان قرائت می‌شود. (به شرح زیر قرائت شد) تبصره زیر را پیشنهاد می‌نمایم. دعوی بر املاکی که در دادگاه‌های املاک واگذاری مطرح بوده و در موقع طرح دولت به عنوان خالصه اعتراض نموده و محکوم گردیده در دیوان عالی کشور مجدداً رسیدگی و بر روی آنها به عنوان مرحله تمیزی اظهار نظر خواهد شد
رئیس- آقای دهقان
دهقان- آقایان توجه دارند که دعاوی صد تومانی و دویست تومانی که در دادگاه‌های ایران سه مرحله دارد یعنی بدواً و استینافاً و تمیزاً رویش رسیدگی می‌شود ولی دعاوی مربوط به املاک واگذاری فقط در دو مرحله رسیدگی شده است تا حالا، یعنی اصل محکمه و محکمه تجدیدنظر و در این محاکم دسته‌بندی‌های بزرگی شده است روی خوردن و بردن این املاک و منظور از این قانونی که در سال ۲۰ گذشت که کسانی که احیاناً به آنها تعدی شده است و ملکشان من غیر حق برده شده است می‌توانند ملکشان را پس بگیرند.
شقوق این املاک شقوقی است که ملک خالصه بوده آقایان، خالصه قطعی و رسمی دولت و دولت اینها را به مرحوم رضاشاه کبیر فروخته است آن وقت یک اشخاصی آمده‌اند به نام این که ما مالک بودیم یا ملک مال ما بوده است در این محاکم دعوایی را مطرح کرده‌اند و حکم به نفع خودشان گرفته‌اند در بعضی از این دعاوی هم دولت آمده است به عنوان این که ملک خالصه بوده است اصولاً به نام شخص ثالث وارد دعوی شده ولی آن دسته‌بندی‌های قوی و آن وجوهی که خرج شده و حق و حسابی که داده شده و گرفته شده موجب گردیده که بر خلاف حق و عدالت و برخلاف مدارک رسمی موجود که صدها سال سابقه خالصه‌گی دارد این املاک را حالا بنده آمدم استدعا کنم از آقایان که موافقت بفرمایند این قبیل املاک که درش دعوای خالصه‌گی شده و در محاکم تجدید نظر و بدوی رأی به محکومیت دولت داده شده و حکم صادر شده اینها یک مرحله تمیزی هم داشته باشد یعنی دیوان عالی تمیز که بزرگترین محکمه قانونی این مملکت است و البته صلاحیتش هم معلوم بوده و لازم به توضیح نیست روی این قبیل دعاوی تجدید نظری بکند (صاحب‌دیوانی- تمیز که در ماهیت دعوی رسیدگی نمی‌کند) اجازه بدهید تجدید نظر می‌کند عرض کردم به عنوان مرحله تمیزی اظهار نظر بکند به حق بوده است حکم را تأیید بکند و اگر من غیر حق بوده و دسته‌بندی بوده مجدداً در تمیز طرح شود و حق به حق‌دار برسد.
وزیر دارایی- پیشنهاد آقای دهقان اگر از نقطه‌نظر حق بفرمایند صحیح است ولی یک چیزی باید در نظر ما روشن باشد که اگر یک حکمی از نماینده دولت صادر شده و یک دستوری را یک کسی داد نبایستی هر روز در آن تجدید نظر بکنیم دیگر آبرویی برای دولت باقی نخواهد ماند، شما نمی‌توانید آقای دهقان در یک مملکتی که کاپیتولاسیون را لغو کرده بگویید
هر حکمی که داده شده باید تجدید نظر بشود این یک مضار بزرگی برای مملکت دارد، اگر این قاضی بد کرده و اشخاصی اعمال نفوذ کرده‌اند باید تعقیب شوند، محاکمه شوند و مجازات اعدام بر ایشان صادر کنند (دهقان- ولی به هر صورت ملک برنمی‌گردد) ولی وقتی حکمی صادر شد اصلاً خوب نخواهد بود بگویید این املاکی که حکم صادر شده است تجدید نظر بشود (دهقان- حق تجدیدنظر دارند) یک محکمه بدوی رسیدگی کرد. و یک محکمه تجدید نظر نگذارید که اطمینان مردم از دستگاه قضایی سلب شود (صحیح است) این خوب نخواهد بود که شما مقام قضایی مملکت را متزلزل کنید، و هر روز بگویید این احکامی که صادر شده است قابل تجدید نظر است (صحیح است) من نمی‌توانم بگویم که در این احکام اعمال نظر نشده چه بسا که شده است ولی اگر شما می‌خواهید اصلی ایجاد بکنید نگویید هر کس که حکمی در دستش دارد مانعی ندارد که فردا این احکام باطل شود این درست نیست، اگر موارد خاصی دارید که اعمال غرضی شده است نسبت به آن موارد خاص به دولت اطلاع بدهید تعقیب بشوند، ازشان جریمه گرفته شود، مجازات شوند هر مجازاتی را که لازم بدانید.
رئیس- آقای مخبر کمیسیون نظری دارید؟
دهقان- اجازه بفرمائید بنده می‌خواهم پس از توضیحاتی پیشنهادم را پس بگیرم، عرض می‌کنم آقای گلشائیان با این که سابقه قضاوت دارند حق تجدید دعاوی در تمام دنیا هست معذالک چون جنابعالی در بیانات خودتان سفسطه فرمودید و ممکن است آقایان رأی ندهند از این جهت پس می‌گیرم.
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود. (به شرح ذیل پیشنهاد آقای اسلامی قرائت شد) ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم شرح زیر به عنوان تبصره به لایحه املاک واگذاری اضافه شود: از تاریخ تصویب این قانون کلیه دعاوی که در دادگاه‌های املاک واگذاری مطرح است (به جز آنهایی که قیمت مدعا به از یک میلیون ریال بیشتر است) در دادگاه‌های شهرستان خارج از نوبت رسیدگی خواهد شد و مرحله ثانوی آنها در دادگاه‌های استان خواهد بود به هر صورت دادگاه بدوی و پژوهشی مکلفند در ظرف یک سال پرونده‌های واصله را رسیدگی و مختومه نمایند، نسبت به پرونده‌هایی که بیش از یک میلیون ریال ارزش دارد و در هیئت عمومی دیوان کشور رسیدگی و رأی آن نیز قطعی خواهد بود.
رئیس- آقای اسلامی.
اسلامی- عرض می‌کنم همان طوری که بنده اینجا عرض کردم همه آقایان تأیید فرمودند چه امروز و چه مواقع دیگر هم یکدل و یک زبان این طور اظهار می‌کردید که این دادگاه‌های املاک گر چه بعضی از قضاتش مردان خوبی هستند ولی در بعضی موارد نسبت به املاک خالصه‌جات یک احکامی صادر کرده‌اند که بر خلاف قانون بوده نسبت به کوچک‌ها هم هیچ توجهی نکردند حق آنها تضییع شده تفریط شده اشخاصی در مازندران و گیلان و گرگان هستند که شاید سرمایه‌شان یا درآمد روزانه شان دو تومان بیشتر نباشد این اشخاص نمی‌توانند به تهران بیایند و وکیل بگیرند و تشریفات قانونی دادگاه‌های املاک واگذاری را انجام بدهند تا به وضعیتشان رسیدگی بشود بنده این پیشنهاد را از این جهت کردم که این دادگاه املاک واگذاری فعلاً منحل بشود و املاکی که کمتر از یک میلیون ریال ارزش دارد اگر شما به دادگستری‌های شهرستان‌ها و به قضات آنجا اطمینان ندارید پس منحل کنید و اگر اطمینان دارید در آنجاها دعاوی خیلی بزرگتر و بیشتر از یک میلیون هم رسیدگی می‌شود این پرونده‌ها و این دعاوی برود در آنجا قضات رسیدگی بکنند و رأی بدهند و در مرحله استیناف آن دادگاه مرحله ثانویش باشد. و نسبت به آن املاکی که بیش از یک میلیون ریال ارزش دارد که آقایان اشاره کردند چون بعضی‌ها هنوز مانده است و بنده اسم نمی‌برم چون آقای وزیر دارایی فرمودند که رأی بدوی صادر نشده است نسبت به آن املاک با این وضعی که اداره املاک دارد هیچ اعتمادی نیست بنده پیشنهاد کردم که اصلاح بکنیم در تحت نظر رؤسای شعب دیوان کشور رسیدگی بکنند یعنی یک جلسه‌ای از رؤسای شعب دیوان کشور تشکیل بدهند و این پرورده‌های گنده املاک واگذاری را رسیدگی بکنند و رأی بدهند تو قطعی باشد بنده استدعا می‌کنم که آقایان نسبت به این موضوع توجه بفرمایند تا رفع محظور دولت و مردم بشود برای این که صدها هزار پرونده، مانده که هیچ وقت هم رسیدگی نخواهد شد به نفع دولت هم هست
رئیس- آقای سزاوار
سزاوار (مخبر)- خیلی مایه تعجب است که در مورد تصویب این قانون املاک واگذاری یک مرجحات و یک معایب و نواقصی ذکر می‌کنند چون بنده به خاطرم هست محاکم اختصاصی را که مجلس شورای ملی در نظر گرفت از این نظر بود که محاکم عادی طول می‌کشد و این کار مربوط به املاک اشخاص است ممکن بود توانایی نداشته باشند یک محاکمی را تشکیل دادند اختصاصاً که آنها را رسیدگی بکنند و باین دعاوی خارج از نوبت رسیدگی نماید آن هم دو درجه‌ای گرفتند برای این که در دیوان کشور در آن تاریخ من خاطرم هست که هر پرونده‌ای در دیوان کشور یک سال طول می‌کشید این بود برای این که هم مدت را کوتاه کرده باشند و هم زودتر رسیدگی بشود امروز آقای اسلامی که خودشان هم وکیل دادگستری هستند می‌گویند این را مراجعه کنید به دادگاه‌های شهرستان و استان که رسیدگی بکنند زودتر این طور نیست به نظر بنده قانون که برای منظور شخصی نیست که تغییر بدهیم، قضاتی که در دادگاه‌های شهرستان یا استان هستند و همچنین قضاتی که در دادگاه‌های تجدیدنظر یا بدوی املاک واگذاری هستند قضات شایسته و صحیح‌العملی هستند بنابراین این حرف وارد نیست.
رئیس- رأی گرفته می‌شود بپیشنهاد آقای اسلامی آقایانی که موافقند قیام کنند (بعضی برخاستند) قابل توجه نشد. پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود. (پیشنهاد آقای حائری‌زاده به شرح زیر قرائت شد) پیشنهاد می‌نمایم ماده واحده به طریق زیر اصلاح شود.
ماده واحده- کلیه املاک و مستغلاتی که در تصرف دولت است اعم از خالصه قدیم یا املاک واگذاری و از نظر حاکمیت مورد حاجت نباشد بین کسانی که داوطلب اداره و آباده باشند تقسیم می‌شود
رئیس- این توضیح ندارد این خوب است که بین بنده و عموم آقایان نمایندگان تقسیم شود بنده هم مدعی آبادی هستم.
حائری‌زاده- توضیح دارد اجازه بفرمایید
رئیس- توضیحی ندارد اجازه بفرمایید ماده آئین‌نامه قرائت شود. (ماده ۱۲۰ به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۲۰- نمایندگان حق دارند نسبت به هر یک از موارد اصلاحاتی پیشنهاد نمایند مشروط بر این که آن پیشنهاد کاملاً مربوط به موضوع لایحه باشد کلیه اصلاحاتی که از طرف یک یا چند نفر از نمایندگان پیشنهاد می‌شود باید کتبی باشد و ماده‌ای را که اصلاح پیشنهادی مربوط به آن است تصریح نمایند به اصلاحاتی که به تشخیص رئیس مجلس خارج از موضوع است ترتیب اثر داده نمی‌شود و به قرائت آن اکتفا می‌شود.
رئیس- این توضیحی ندارد که همه خالصه‌جات را بدهند به مردم این ربطی به این لایحه ندارد و فقط به قرائت این قبیل پیشنهادات اکتفا می‌شود و دیگر توضیحی ندارد.
حائری‌زاده- مربوط به این لایحه است اجازه بدهید من توضیح بدهم.
رئیس- خیر مربوط نیست، شما می‌گوئید خالصه‌جات را ببخشند معلوم نیست به کی.
حائری‌زاده- ما طرفدار ازدیاد خرده مالکین هستیم.
رئیس- خرده مالکین نیست مدعی آبادی آنهایی هستند که ثروتمندند و پولدار پیشنهاد دیگری قرائت کنید (پیشنهاد آقای یمین اسفندیاری به شرح زیر قرائت شد) پیشنهاد می‌کنم درآمد حاصله از املاک مذکور در این قانون از پرداخت هر نوع مالیات و عوارض معاف است.
رئیس- این پیشنهاد هم قابل رأی نیست.
یمین اسفندیاری- نه آقا پیشنهاد خرج نیست این پول باید به مصرف مؤسسات خیریه برسد (همهمه نمایندگان)
رئیس- این پیشنهاد خرج است بنده رأی نمی‌گیرم- پیشنهاد دیگری قرائت بفرمائید. (پیشنهاد آقای مکی به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نمایم تبصره ذیل به لایحه املاک واگذاری اضافه شود: تبصره- املاکی که از پول شهرداری‌ها یا از بودجه وزارت راه آباد شده و همچنین املاکی که متعلق به مردم است یا املاکی که قبلاً خالصه بوده و به ملکیت شاه سابق در آمده است مشمول مقررات این قانون نخواهد بود
رئیس- نمی‌شود به این پیشنهاد رأی گرفت.
مکی- چطور نمی‌شود باید توضیح بدهم که چطور از پول شهرداری‌ها ساخته شده.
رئیس- قابل رأی نیست توضیح بدهید ولی رأی گرفته نمی‌شود.
مکی- ترور که نباید کرد افکار را توی مجلس.
رئیس- ترور چیست این حق را آئین‌نامه به بنده داده است شما حق توضیح هم ندارید اگر می‌خواهید نگذارم حرف هم بزنید.
مکی- نگذارید. شما ترور می‌کنید، درست حرف بزنید، نمی‌خواهد کتکم بزنید.... وقتی حق حرف زدن از من سلب شود من هم می‌روم بیرون.
رئیس- حق توضیح ندارید ترور یعنی چه من بشما اخطار خواهم کرد
مکی- دو میلیون اخطار کنید بگویید مرا هم اخراج کنند، خوب مشروطه را شما حفظ کردید (در این موقع آقای مکی با حالت عصبانیت از تالار جلسه خارج شدند
رئیس- پیشنهاد دیگری قرائت کنید. (پیشنهاد آقای قبادیان به شرح زیر خوانده شد) ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم دادگاه تجدید نظر مکلف است از این تاریخ تا سه ماه تکلیف املاک واگذاری مردم را روشن نماید.
رئیس- بفرمایید توضیح بدهید آقای قبادیان.
قبادیان- عرض کنم بنده خواهش می‌کنم آقایان یک قدری توجه بفرمایید الحمدالله گرفتاری ندارید دلتان هم خوش است اگر توجهی بفرمایید شایسته مقام مجلس شورای ملی است شایسته نمایندگی شما هم هست. آقایان یک دقیقه هم خودتان را صرف کارهای خیر و آنچه که وجدانتان قضاوت می‌کند بنمایید همه‌اش وکالت و وزارت و اینها نباشد این صندلی‌ها رفتنی هست ولی کارهایی که ما می‌کنیم برای ما مهم و در تاریخ باقی خواهد ماند در تاریخ اسامی همه شماها و آرایی که می‌دهید و نظریاتی که در اینجا ابراز می‌کنید باقی می‌ماند حالا من کاری ندارم عرض کنم بنده پیشنهاد دادم که دادگاه تجدید نظر مکلف است از این تارخ تا سه ماه تکلیف مردم بدبخت بیچاره را روشن کند آقا هشت سال تمام است این دادگاه تکلیف مردم را روشن نکرده حکم دادگاه بدوی در سال ۱۳۲۱ به نام خانواده ما، اشخاصی دیگر در کردستان، لرستان شاه آبادی، ذهابی، قصرشیرین و غیر ذلک داده شده است هنوز دادگاه تجدید نظر نسبت به این مردم بدبخت و گرسنه تکلیفشان را روشن نکرده. مثلاً نسبت به املاک ما سه ماه است دادگاه اعلام ختم محاکمه کرده طبق قانون بایستی ۱۲ روز بعد رأیش را ابلاغ کنند این را همین طور امروز و فردا می‌کنند و تکلیفش را معلوم نمی‌کنند. آقایانی که در اینجا وکیل دعاوی و قاضی هستید آقای برزین شما که قاضی هستید وقتی که قاضی محکمه را ختم کرد بعد از چند هفته باید رأیش را اعلام کنند؟ (برزین- در ظرف یک هفته) یک هفته. سه ماه است اعلام ختم محکمه در دادگاه تجدید نظر صادر شده و هنوز حکم را ابلاغ نکرده‌اند بنده این پیشنهاد را کردم که اقلادرظرف سه ماه این کار را بکنند آقا چرا تکلیف مردم را روشن نمی‌کنید؟ اگر بنده حاکم هستم حقم را بدهید، اگر نیستم تکلیفم را معین کنید چرا معطل می‌کنید مردم را؟ بیش از این سرگردان نکنید اگر محکوم هستم بگویید تکلیفم را بدانم بروم پی کارم پی زندگیم، پی کاسبیم. چند سال من باید پول بوکیل بدهم و بدوم و شبانه روز خون جگر بخورم و دوندگی کنم و از گرسنگی این طرف و آن طرف بدوم. این شایسته نیست، این صحیح نیست آقایان نمایندگان این پیشنهادی که بنده کردم مدتش سه ماه است زیادهم نیست خواهش می‌کنم رأی بدهید که اقلاً تکلیف یک مشت مردم بدبخت روشن شود. یک توضیح دیگری هم داشتم و آن این است که می‌خواستم تقاضا کنم از جناب آقای وزیر دارایی شما که در این لایحه نوشته‌اید اشخاصی که حکمشان را داده‌اند یا بعداً حکم می‌دهند اعلام بفرمایید وزبر دادگستری در هیئت دولت اتمام حجت کندکه دولت نظری ندارد از این که حق قانونی، حق شرعی مردم را از مردم بگیرد دولت نظرش این است که احقاق حق بشود دادگاه تجدید نظر برای این که به فلان سازمانی واگذار می‌کند شما تحت نظر این قرار نگیرید که قانون اساسی و قانون قرآن را زیر پا بگذارید
رئیس- آقای مخبر.
سزاوار (مخبر)- اگر جریان دادرسی در دادگاه‌ها طول بکشد اگر تشکیلات ما ناقص باشد امر دیگری است محکمه را هیچ وقت آقای قبادیان نمی‌شود مقید و مکلف بکنید که یک محکمه‌ای درظرف سه ماه رأی بدهد (قبادیان- ۸ سال است رأی نداده) این رأی یک اصول و مقرراتی است دادگاه را به هیچ‌وجه نمی‌شود مقید کرد که در ظرف فلان مدت رأی بدهد (قبادیان- آقا چرند است) دادگاه باید به کارها رسیدگی کند و رأی بدهد. (قبادیان- پس چه دادگاهی است که هشت سال است مردم را بلاتکلیف گذاشته است) داد نکنید بگذارید حرفم را بزنم (قبادیان- داد می‌کنم شما بی‌ربط می‌گویید) تو بی‌ربط می‌گویی (زنگ رئیس) دادگاه همیشه طبق اصولی عمل می‌کند آن دادگاه که به میل من و شما عمل کند دادگاه نیست دادگاه را نمی‌شود مکلف کرد که در ظرف مدت معینی رأی بدهد این درست نیست در هیچ کجا هم سابقه ندارد اگر هم ناقص باشد باید شعبش را زیاد کرد (قبادیان- آنهایی را که ختم کرده‌اند چرا اعلام نمی‌کنند؟) بروید شکایت کنید، (قبادیان- به کی شکایت کنیم؟) به وزیر دادگستری.
رئیس- آقای دهقان.
دهقان- آقای قبادیان اگر پیشنهادتان را محدود بفرمایید به بعد از خاتمه محاکمه و اعلام رأی بهتر است برای این که نمی‌شود دادگاه را مکلف کرد که در ظرف مدت معینی رأی بدهد.
سزاوار- قانون دارد.
قبادیان- قانون دارد عمل نمی‌کنند چه بایستی کرد؟
دهقان- همان طوری که گفتند تعقیبشان کنید نمی‌شود دادگاه را مکلف کرد که در ظرف مدت معینی محاکمه را تمام کند و رأی بدهد این برخلاف عدالت است بنابراین به عقیده بنده اگر پیشنهادتان را اصلاح بفرمایید آقایان رأی می‌دهند نه این که یک محکمه‌ای را مکلف کنید که در یک مدت معینی نسبت بیک دعوایی اظهار نظر بکند این خلاف قاعده و قانون است
رئیس- رأی گرفته می‌شود بپیشنهاد آقای قبادیان آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده‌ای قیام کردند) قابل توجه نشد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود. (پیشنهاد آقای یمین اسفندیاری به شرح زیرخوانده شد) از عواید املاک مذکور در این قانون هر سالی پانصد هزار ریال تا مدت سه سال در حساب جداگانه‌ای به نام اعلیحضرت همایون شاهنشاهی منظور می‌شود خورده مالکینی که در مدت قانونی مراجعه کرده یا مراجعه می‌نمایند و هنوز حکم قطعی برای آنها صادر نشده می‌توانند از شخص اعلیحضرت همایونی دادخواهی نمایند هرگاه حقانیت بر اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی ثابت گردید از محل وجه مذکور به هر ترتیبی که صلاح بدانند جبران می‌کنند
رئیس- آقای یمین خوب است پیشنهادتان را پس بگیرید.
یمین اسفندیاری- اجازه بفرمایید یک مطلبی را تذکر بدهم خوشبختانه این آخرین پیشنهاد است زیرا بعد از این پیشنهادی نیست عرض کنم منظور آقای اسلامی این نبود که اینجا تظاهری کرده باشند که خورده مالکینی هستند که حقوق آنها حفظ نشده منظور این بود که حقیقتی در اینجا به عرض مجلس شورای ملی برسد (اسلامی- با توضیحاتی که آقای رفیع دادند و با اطمینانی که بنیت خیرخواهانه اعلیحضرت همایونی دارم پس گرفتم) آقای قائم‌مقام‌الملک در اینکه آدم خیری هستند و همیشه خیرخواه مردم می‌باشند در این تردیدی نیست ولی اینجا معلوم نیست این وعده‌ای که می‌دهد به این خورده مالکین اعلیحضرت هایون شاهیشاهی از کجا باید بدهند در صورتی که شما اینجا واگذار می‌کنید همین املاک را به اعلیحضرت به عنوان این که صرف سازمان خدمات شاهنشاهی بشود اگر این خورده مالکین بیچاره بخواهند فردا بروند در خانه اعلیحضرت و استدعای رسیدگی بکنند اعلیحضرت از چه محلی باید بپردازند؟ هیچ محلی ندارد و دولت هم نمی‌تواند بپردازد مگر این که از همین املاک در حدود ۱۵۰ هزار تومان مطابق اطلاعاتی که بنده دارم اگر آنها حقی داشته باشند و اگر اعلیحضرت همایون شاهنشاهی متوجه بشوند که حقانیت آنها صحیح است و بایست نسبت به آنها ارفاق شود اعلیحضرت از این مبلغ می‌توانند حق آنها را ادا کنند بنده این پیشنهاد را کردم.
آقای دکتر آشتیانی گوش بده اگر مخالف هستی بیا اینجا صحبت کن مدیر عامل سازمان شاهنشاهی هستی خیلی مرد شریف هم هستی، خدمات خوب هم کرده‌ای بنده هم مخلص شما هستم ولی ما می‌خواهیم برای مردم بیچاره یک فکری بشود که دردسر به وجود نیاوریم، یک عده خورده مالکینی هستند در این حدود ۱۵۰ هزار تومان ما می‌خواهیم دستشان بآسمان دراز نباشد اعلیحضرت هم خودشان وقتی ملاحظه فرمودند اینها ذیحق هستند و حق اینها تا به حال داده نشده نسبت به آنها یک توجهی از این بابت بفرمایند اگر هم کسی نبود بیاید شکایتی بکند این پول دو مرتبه برمی‌گردد به سازمان شاهنشاهی اگر آقای وزیر دارایی قبول کنند که حق آنها را ادا بکنند خیلی متشکر می‌شوم و پیشنهادم را پس می‌گیرم.
رئیس- آقای وزیر دارایی.
وزیر دارایی- بنده خیال می‌کردم که دیگر این لایحه این قدر پیشنهاد نداشته باشد ولی حالا می‌بینم که این قدر پیشنهاداتی می‌دهند که اصلاً مربوط باین لایحه نیست. اعلیحضرت همایون شاهنشاهی املاکی را داده بودند به دولت که خرج خیرات و مبرات بشود در ظرف این هشت سال دیده شد این املاک را می‌برند می‌خوردند حالا شما می‌فرمایید که پولی را کنار بگذارند و یک عده طلبکار برای اعلیحضرت درست کنیم که بروند دم خانه اعلیحضرت
و اعلیحضرت هم از خودشان یک چیزی بدهند. اگر این پیشنهادی که شما دادید تصویب بشود بنده هم هوس می‌کنم از حسن نیت اعلیحضرت همایونی سوء استفاده می‌کنم می‌روم یک کاغذی می‌نویسم یک پولی می‌گیرم (یمین اسفندیاری- این طور نیست این خلط مبحث است) یک اشخاصی مطابق قانون حق داشتند عرضحال بدهند حتی قانون گذشته بود اگر پول ندارند از اینها پول تمبر هم نگیرند این ارفاقات هم بهشان شده ۸ سال از این مقدمه گذشته است آن کسی که حق داشته تا به حال عرضحال داده است این صحیح نیست که ما یک عده طلبکار پیدا بکنیم که اینها بروند از اعلیحضرت همایونی پول بگیرند (یمین اسفندیاری- این چه حرفی است اگر سند داشته باشد) اگر سند داشت در ظرف این هشت سال مطالبه می‌کرد و عرضحال داد بود. (یمین اسفندیاری- پول نداشته، کسی توجه به کارش نکرده) (همهمه نمایندگان- زنگ رئیس) ماده اول لایحه می‌گوید که محاکم برای قطع دعوی هستند نه احقاق حق این در تمام حقوق دنیا هست. اینها یک مقرراتی دارد در یک مدت معینی باید عرضحال بدهد در یک مدت معینی باید استیناف بدهد. یک مدت معینی مرور زمان دارد. چه جهت دارد می‌گویند اگر کسی طلبی داشت اگر مثلاً در ظرف سه سال مطالبه نکرد حق مطالبه ندارد. اینها تمام روی یک اصول و قوانین وضع شده. کسی که هشت سال تمام وقت داشته و عرضحال نداده از حق خودش نخواسته استفاده بکند یا بفرمایش آقا نتوانسته استفاده بکند مطابق تمام قوانین دنیا دیگر امروز حق مطالبه ندارد. اگر این پیشنهاد آقا تصویب بشود ایجاد اشکال خواهد شد این است که بنده خواهش می‌کنم پس بگیرید.
رئیس- آقای یمین اسفندیاری پس می‌گیرید یا رأی بگیرم؟
یمین اسفندیاری- پس نمی‌گیرم من وظیفه خودم را انجام می‌دهم آقایان می‌خواهند رأی بدهند می‌خواهند رأی ندهند. رأی بگیرید.
رئیس- رأی گرفته می‌شود بپیشنهاد آقای یمین اسفندیاری آقایان موافقین قیام کنند (عده‌ای قیام کردند) قابل توجه نشد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود. (پیشنهاد آقای حائری‌زاده به شرح زیر قرائت شد)
ماده واحده- املاک واگذاری به طریق خالصه‌جات زمان ناصری و مظفری باشخاصی که داوطلب آبادی و پرداخت عایدات فعلی باشند داده شود تا عایدات دولت محفوظ بوده از خرابی املاک جلوگیری بشود ماده فوق را به جای تبصره به کمیسیون دادگستری پیشنهاد می‌نمایم.
رئیس- آقای حائری‌زاده وارد نیست اما حالا توضیحتان را بدهید.
حائری‌زاده- این سیستم حرف‌هایی که در مجلس داریم ما می‌زنیم نه مجرای تاریخ را عوض می‌کند نه حقایق را تغییر می‌دهد اعلیحضرت سابق زمانی که وزارت جنگ را داشت اعلانی در روزنامه‌ها کرد که من استطاعت پرداخت این بلیط‌های همت عالی را ندارم برای من نفرستید و بدیهی است که ایشان تجارت و کار دیگری که غیر از آن مقام فرماندهی کل قوا و سلطنتی که بعد بهشان داده شد نداشتند یک املاکی یا اشخاصی یاغی شدند یا اشخاصی را به یک بهانه‌ای گرفتند حبس کردند کشتند به یک شق مختلفی به دست شاه سابق رسید که موقعی که شاه سابق مسافر خارج ایران شد ۶۰ میلیون کمتر بیشتر نقدینه در ایران ودر خارج چقدر بود بنده اطلاع ندارم این املاک هم بود با سایر خالصه‌جاتی که زمان نادر تحصیل شده یا زمان قاجاریه تحصیل شده بود پیش من فرقی ندارد یک اموالی است که صاحبانش کشته شده‌اند یا نیستند یا در محاکم مشغول دعوا هستند یا به قول آقای اسلامی بیچاره بودند گفتند موقوف‌المطالبه باشد آنها در خانه‌شان آرام نشستند و اعتراضی هم نکردند یک املاکی نیست که به دست این و آن داده شود که بروند و حیف و میل کنند و خراب کنند آقایان هم که نسبت به سازمان شاهنشاهی احساسات خوب دارند بنده هم که کار خیر هر کس بکند مخالف نیستم ممکن است البته از بودجه مملکتی یک میلیون صد میلیون برای مریضخانه برای بنگاه‌هایی که فقرا و ایتام را نگهداری می‌کنند تخصیص بدهد دولت مانعی ندارد این خالصه‌جات رژیم‌های ممالک مختلف هست رژیم مملکت ما یک رژیمی نیست که اشخاص را سعی بکنیم مالکیت مهم پیدا نکنند و مالک مهم قهراً به مجاورین خودش ظلم و تعدی می‌کند بسایرین تعدی می‌کند آب ده را می‌برد دهات مجاور را می‌خشکاند این املاکی که به صورت خالصه هست یا این املاکی که گیر این دولت‌ها آمده است تجدید می‌شود یک رویه‌ای در زمان ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه اتخاذ شده است در این مملکت که خالصه‌جات را آمده‌اند با تأمین مال خالصه به اشخاص واگذار کردند گفتند این خالصه‌ای که چند خروار جنس هزار تومان نقد دارد این را آقای سزاوار عهده‌دار می‌شود که همه ساله بپردازد این ملک را به او واگذار کنیم برود آباد کند یک شاهی هم از عایدات مملکتی کسر نشده است دولت هم که مالک و مدیر بدی است برای املاک دولتی کاری که مزبور به خودش بوده است صرف‌نظر کرده است حالا من این خالصه‌جات عمومی را پیشنهاد کردم گفتند مربوط به این موضوع نیست این هم یک قسمت از خالصه‌جات مملکتی است که به اسم املاک واگذاری خوانده می‌شود این را اگر بیایند به اشخاص واگذار کنند این منالی که از این به دست می‌آید اینرا متعهد بشود یک کسی و بدهد مالیه مالیه هم صرف کار خیر کند صرف خیرات و مبرات کند یک وزیر مسئول خیرات و مبرات درست می‌شود وزیر فرهنگ و وزیر بهداری ما لایق برای این کار هستند یک بنگاهی برای این کار ترتیب می‌دهند آن بحث دیگری است ما این املاک را اگر بدهیم دست اشخاص که قبول بکنند این عایداتی را که فعلاً عاید دولت می‌شود خرجشان هم گردن خودشان ۱۸ میلیون عایدات ۹ میلیون خرجش هم از جیب مملکت بیرون نیامده و ۱۸ میلیون هم تأمین می‌شود که این املاک را به اشخاص واگذار کنند هرکس یکی دو تا مزرعه‌ای که می‌تواند آباد کند آن عواید را به دولت بدهد دولت صرف امور خیریه کند سایر قسمت‌ها برای آبادی مملکت مفید است آن پیشنهاد سابق من هم همین معنی را داشت و توضیح بیشتر با تنگی وقت مفید نمی‌دانم و معتقد هستم که نظر خیری اگر هست که صرف خیرات بشود بهتر تأمین می‌شود.
رئیس- آقای حائری‌زاده خودشان تصدیق می‌فرمایند که اگر این پیشنهاد خوب هم باشد مربوط به این کار نیست و نمی‌شود رأی گرفت اگر عقیده‌ای دارند طرحی جداگانه تنظیم کنند پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود. (پیشنهاد آقای شریعت‌زاده به شرح زیر قرائت شد)
تبصره ذیل را پیشنهاد می‌کنم که بر ماده واحده اضافه شود.
تبصره- خورده مالکینی که نسبت به املاک مورد دعوی به موجب قانون مصوب خرداد ۱۳۲۱ اقامه دعوی نموده‌اند می‌توانند درظرف ۳ ماه از تاریخ اجرای این قانون به هیئت‌های مزبور در قانون مذکور شکایت نمایند.
شریعت‌زاده- یک پیشنهاد دیگر هم هست آن را هم قرائت بفرمایید. (پیشنهاد دیگر آقای شریعت‌زاده به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم قسمت اول ماده واحده به طریق ذیل اصلاح شود
ماده واحده- مجلس شورای ملی تصویب می‌کند که اعلیحضرت همایون شاهنشاهی املاک مزروعی و مستغلاتی را که به موجب فرمان شاهنشاه فقید به استثنای اراضی که در آنجاها کارخانه تأسیس شده و ساختمان‌های آنجا که به موجب احکام دادگاه‌های املاک واگذاری طبق قانون مصوب خرداد ۱۳۲۱ ملک اشخاص شناخته شده یا بعداً شناخته شود به موجب وقفنامه همایونی به نام موقوفه خاندان پهلوی صرف امور خیریه نمایند
رئیس- آقای شریعت‌زاده
شریعت‌زاده- بنده امروز به علت سرماخوردگی نمی‌توانم بلند حرف بزنم این است که استدعا می‌کنم آقایان به عرایض من گوش بدهند زیرا که نمی‌توانم بلند حرف بزنم به نظر بنده اساساً این ماده واحده در کمیسیون قوانین دادگستری به طوری که شایسته بود مورد دقت واقع شد و توضیحاتی می‌دهم نشان می‌دهند که مصلحت مملکت و مصلحت مجلس شورای ملی برای تعظیم و تحلیل از نیات پاک و عالی اعلیحضرت شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی و صرف این املاک به امور خیریه مقتضی این است که آن طوری که بنده پیشنهاد می‌کنم در مجلس شورای ملی تصویب شود البته اینجا ناچار هستم اشاره بکنم به منطقی که آقای حائری‌زاده گفتند و این صحیح نیست ایشان آن املاک را مانند خالصه‌جات تلقی کردند و حال این که قوانین موجوده این عنوان را نفی می‌نماید زیرا اینها املاکی بوده به نام اعلیحضرت شاهنشاه فقید سند مالکیت صادر شده و اصول معتبر و جاری در این مملکت از حیث اعتبار سند مالکیت که موجد مالکیت است و از حیث تصرفات مالکانه و همچنین از حیث قطعیت مندرجات اسناد رسمی و همچنین قانون مدنی یعنی ماده ۳۵ قانون مدنی که تصرف مالکانه را دلیل مالکیت شمرده است سعی می‌کنم اصول موجود این املاک به ملکیت اعلیحضرت فقید بوده است از این نظر نمی‌توان گفت که این املاک مانند خالصه‌جات دولتی است و می‌توان رفتاری که با خالصه‌جات می‌شود کرد نسبت به آن کرد توضیحاتی که بنده می‌دهم این مطلب را تأیید می‌کند و این توضیحات راجع به همین پیشنهاد بنده است چنان که عرض کردم اعلیحضرت فقید املاک مزروعی و
مستغلات مورد این قانون را به موجب فرمان و صلح قطعی به اعلیحضرت شاهنشاه ما منتقل کرده با این شرط که این املاک و عوایدش به امور خیریه مصرح در همان فرمان مصرف شود بنابراین مالکیت اعلیحضرت نسبت به این املاک مسلم است عنوان انتقالی هم که به دولت داده می‌شود صحیح نیست زیرا فرمان اعلیحضرت شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی حاکی از این است که به دولت اجازه داد که عواید این املاک را صرف امور خیریه نکند این یک نوع نمایندگی و فرمان اعلیحضرت شاهنشاهی تصریح به تمدید نیست بنابراین اصلاً عنوانی که در این گزارش است که برمی‌گردد به اعلیحضرت این صحیح نیست زیرا مالکیت ایشان باقی است حالا آمدیم فرض کنیم که اگر یک کسی برخلاف نص فرمان بیاید بگوید این دلیل به ملکیت است این صحیح نیست زیرا طرف معاملات مستقیماً خود قوه مقننه نمی‌تواند باشد قوه مقننه مستقیماً معاملات بیع و فسخ و اقاله نمی‌تواند انجام دهد اگر مقصود اقاله آن معامله است در صورتی که معامله‌ای شده باشد بایستی اجازه بدهد که دولت یعنی قوه مجریه طی اصول اقاله بکند وقتی که اقاله کرد به خودی خودش منتقل به اعلیحضرت می‌شود بنابراین این است که بنده برای این که آن مقصود حاصل بشود از نظر حقوقی اعتراض وارد بود همین مقصود را به این صورت پیشنهاد کردم که مجلس شورای ملی تصویب کند املاکی را که اعلیحضرت فقید به موجب فرمان به صلح قطعی به اعلیحضرت شاهنشاهی انتقال داده باشند با شرط این که به مصرف امور خیریه برسد اعلیحضرت شاهنشاه به نام موقوفات خاندان پهلوی وقف مؤبد بکنند بنابراین این پیشنهاد من هم از نظر حقوقی صحیح است و هم مقصود را تأمین می‌کند هیچ اشکالی ندارد.
رئیس- آقای وزیر دارایی
وزیر دارایی- گمان می‌کنم که یک اشتباهی اینجا آقای شریعت‌زاده کرده باشند در فرمان سابق که اعلیحضرت همایونی صادر فرموده بودند این املاک به دولت انتقال داده شده رسماً به دولت که در اینجا قید شده است ملاحظه بفرمایید آقای شریعت‌زاده انتقال داده شده است که در اینجا عوایدش را صرف یک مصارف معین بکنند و در آنجا اشتباه شده و حتی اجازه فروش داده‌اند که بتوانند به فروش برسانند این عبارت فرمان است بعد هم برای این که در خود قانون قید دارد در این قانون دعاوی املاک در ماده ۱۹ و ۲۰ دولت نسبت به املاکب که احکامی بر علیه افراد صادر می‌شود و عرضحال دادند سند مالکیتی که به نام اعلیحضرت فقید بوده است به نام دولت باید سند صادر بشود و اشخاصی که حکم بر له‌شان صادر می‌شود باز قید کنند که اسناد مالکیتی که به نام اعلیحضرت فقید بوده باطل شده و سند به اسم آن محکوم له صادر می‌شود پس تمام املاک به دولت واگذار شده است یک قسمت دیگر تذکر فرمودند که قوه مقننه نمی‌تواند طرف دعوی باشد در اینجا هم قوه مقننه طرف دعوی نیست در آنجا دولت طرف دعوی است توجه بفرمایید چرا ما قانون آوردیم بمجلس؟ برای این که قانون فروش خالصه‌جات و واگذاری خالصه‌جات تمام اینها مدت قانونیش منقضی شده است این املاک مال ما شده است یعنی خالصه دولت شده به موجب فرمان اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی منتهی نظر این بود که به مصارف معین برسد حالا که مطابق قانون می‌خواهیم این قانون را برگردانیم که املاک خود دولت است سند به اسم دولت صادر شود مجوز قانونی می‌خواهیم مجوز قانونیش این بود که مجلس به ما اجازه بدهد که به خود اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی برگردانیم پس این طرحی که ما تهیه کردیم همین اجازه مجلس است برا ی برگردانیدن به اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی یعنی نظر شخصی خود اعلیحضرت همایونی بر این بوده است که حتماً در متن قانون قید شود که منظور از این برگشت املاک به منظور استفاده شخصی نیست برای وقف کردن و خرج خیرات و مبرات است این است که عین این عبارت را در قانون ذکر کردیم که موجب سوء تفاهمی در آتیه نشود.
رئیس- رأی گرفته می‌شود بپیشنهاد آقای شریعت‌زاده آقایانی که موافقند قیام کنند (عده کمی برخاستند) قابل توجه نشد آخرین پیشنهاد قرائت می‌شود (پیشنهاد دیگر آقای شریعت‌زاده به شرح زیر قرائت شد)
تبصره- خورده مالکینی که نسبت به املاک مورد دعوی طبق قانون مصوب خرداد ۱۳۲۱ اقامه دعوی کرده بودند می‌توانند در ظرف ۳ ماه از تاریخ اجرای این قانون به هیئت‌های مذکوره در قانون مزبور مراجعه نمایند
رئیس- آقای شریعت‌زاده.
شریعت‌زاده- عرض کنم که بنده آقای وزیر دارایی توجه بفرمایید بنده باز استدعا می‌کنم به این عرض بنده توجه بفرمایید چون این پیشنهاد بنده اگر از طرف دولت و مجلس شورای ملی قبول شود از دو جهت مصاب است یکی این که پیروی از نیات اعلیحضرت شاهنشاه زیرا در فرمان... آقای امامی بنده استدعا می‌کنم که اجازه بفرمایید آقای نخست وزیر هم توجه بفرمایند اعلیحضرت شاهنشاه در فرمان تصریح فرموده‌اند علی رغم شئونی که بنده راجع به مالکیت ایشان عرض کردم در فرمانشان تصریح کرده‌اند مردمی که مدعی غبنی هستند باید دعوی آنها مورد دقت و استناد قرار گیرد بنابراین اگر این پیشنهاد بنده قبول بشود پیروی از همان نیت مقدس اعلیحضرت شاهنشاه است و همان نیت اعلیحضرت در قانون مصوب خرداد ۱۳۲۱ با صریح‌ترین وجهی تأئید شده و مدت شش ماه تمدید شده که اشخاصی که شکایت دارند طرح بکنند یک قدری باید توجه منصفانه در این کار بکنید که وقتی من می‌نویسم اینها کی هستند؟ اینها اشخاصی هستند که یک جریب دو جریب و پنج جریب زمین در نقاط مختلفه مازندران و هیچ متوجه نیستند و صلاحیت و رشد در آنها نیست و توجه نکردند در این مدت به علاوه جناب آقای وزیر دارایی توجه بفرمایند خود دولت هم عملی کرده است اینها را بیشتر اطمینان داده است یعنی به موجب اعلامیه‌ها دستور داده است که به این خورده مالکین تعرض نکنند. به این اعتماد این مردم منتظر نشسته‌اند و منتظرند که عدالت نسبت به آنها اجرا بشود اما این حس را نکردند که اجرای عدالت بدون فعالیت خودشان ممکن نیست فهم این را هم نداشته‌اند و اقامه دعوی نکرده‌اند وقتی ملتفت شدند که مدت منقضی شده. حالا پیشنهاد بنده این است که به پیروی از نیات اعلیحضرت شاهنشاه که تصویب فرمودند این مردم دعوی غبنشان مورد رسیدگی واقع شود سه ماه مهلت دادن به این خورده مالکین که اگر شکایتی دارند به همان محکمه‌ای که طبق نظر اعلیحضرت تصویب شده است رجوع شود این به جایی برنمی‌خورد و منافاتی با توجه شاهانه به مؤسساتی که مأمور اداره املاک هستند ندارد. اگر آنها رجوع کردند و احقاق شد که چه بهتر و الّا خود اعلیحضرت هم توجه خواهند فرمود که نسبت به آنها توجه شود و این خورده مالکین از عواطف اعلیحضرت برخوردار شوند.
رئیس- آقای سزاوار.
سزاوار- به نظر بنده اگر آقای شریعت‌زاده توجه بفرمایند به توضیحات آقای اسلامی و آقای وزیر دارایی مطلب حل می‌شود و دیگر لازم نمی‌شود که تجدید مطلع بشود زیرا اگر به این صورتی که ایشان پیشنهاد کردند ما رأی بدهیم ما ماده واحده‌ای را به آن صورت که دولت آورده تصویب نمی‌کنیم بلکه یک دعوایی برای دربار شاهنشاهی ایجاد می‌کنیم که دو مرتبه اصلاً اجازه می‌دهیم خورده مالکین بیایند و بروند و دعوی کنند آن وقت دو مرتبه مواجه با این می‌شویم که املاک منتقل شود به دربار شاهنشاهی و در آنجا وکلایی تهیه بشوند برای جواب دادن به این دعاوی و به نظر بنده این مصلحت نیست بلکه راه حل قضیه آن است که جناب آقای رفیع فرمودند انشاء‌الله به عرض اعلیحضرت همایونی که رساندند ایشان توجه می‌فرمایند و موضوع حل می‌شود (رأی- رأی)
یمین اسفندیاری- اجازه می‌فرمایید؟
رئیس- اگر قرار باشد که مخالفی صحبت بکند اول باید آقای کشاورز صدر صحبت بکند. آقای کشاورز صدر.
یمین- آقای کشاورز صدر از مازندران اطلاعی ندارند.
کشاورز صدر- دو مرتبه در این موضوع اجازه دادند و صحبت کرده‌اند اصلاً موضوع خرده مالکی در بین نیست (یمین- هست) اینها کجا هستند؟ به جز این که اینها را می‌سازند (اسلامی- مالک گنده
می‌سازند) سه ماه دیگر هم که اجازه بدهید باز می‌گویند اجازه بدهید دو مرتبه اجازه داده شده است (اسلامی- مالک گنده بودنه خورده مالک) زیاد داد نکن فرض کردم که دو شش ماه اجازه داده‌اند اگر کسی بوده است آمده است عرضحال داده است و حقش را گرفته است و اگر اتفاقاً یک نفر دو نفر هم باقی مانده باشد دیگران از خارج حق آنها را برده‌اند و جزء تحدید حدودی که کرده‌اند به مردم خرده مالک مربوط نیست و این تزلزل قانون است و همان طور که آقای وزیر دارایی فرمودند قانون برای فصل حصومت است نه احقاق حق و اگر این کار را بکنید یک راهی باز کرده‌اید که یک عده خرده مالکین بیایند و دعوی بکنند و املاک را ببرند.
رئیس- رأی گرفته می‌شود بپیشنهاد آقای شریعت‌زاده آقایانی که موافقند قیام کنند (بعضی بر خاستند) قابل توجه نشد بر طبق ماده ۱۵۱ نظامنامه با ورقه باید رأی گرفت. آقایان موافقین ورقه سفید می‌دهند. عده حاضر شصت و سه نفر است. (در این موقع اخذ رأی با ورقه به عمل آمد و نتیجه به قرار زیر اعلام گردید)
رئیس- از ۸۱ رأی ۷۶ رأی موافق دو رأی مخالف یک رأی موافق مشروط و یک رأی سفید بی‌امضا یعنی ممتنع است بنابراین تصویب شد.
اسامی موافقین- آقایان: برزین. عباسی. منصف. هاشم وکیل. نبوی. حاذقی. پالیزی. نورالدین امامی. محمدعلی دادور. محمود محمود. محسن گنابادی. موسوی. قوامی. اخوان. ملکپور. تولیت. سالار بهزادی. اسلامی. علی وکیلی گرگانی. وثوق. دکتر ملکی. ابوالفتح دولتشاهی. گنجه. عسگر. صاحب‌جمع. ملک مدنی. لیقوانی. اسکندری. دکتر عبده. ایلخان. دکتر مجتهدی. شریعت‌زاده. محمدعلی مسعودی. ضیاء ابراهیمی. صاحب دیوانی. محمد هراتی. ابوالحسن رضوی. آصف. نواب. دکتر متین دفتری. عزیز اعظم زنگنه. صادقی. عزت‌الله بیات. دکتر آشتیانی. رفیع. صفوی. دکتر طبا. محمد ذوالفقاری. معین‌زاده. دهقان. عامری. رستم گیو. سلطانی
لاهوتی. نیک‌پی. تقی‌زاده. احمد فرامرزی. بهبهانی. امیرتیمور. بوداغیان. دکتر معظمی. آشتیانی‌زاده. مکرم. ناصر ذوالفقاری. شهاب خسروانی. ابراهیم افخمی. ابوالقاسم امینی. سزاوار. باتمانقلیج. کشاورز صدر. ابوالقاسم بهبهانی. کهبد. کامل ماکویی. مشایخی. دکتر فلسفی. یمین اسفندیاری.
مخالفین: حائری‌زاده- مکی.
موافق مشروط: قبادیان.
ورقه سفید یکبرگ.
حائری‌زاده- عده حاضر در مرکز طبق این تابلو ۷۳ نفر است ولی ۷۶ نفر رأی موافق داده‌اند این زاید بر حد نصاب است.
رئیس- رأی با قیام و قعود نبوده با ورقه بوده و یک عده از آقایانی که در مرکز هستند و مرخصی دارند آمده‌اند.
حائری‌زاده- پس آراء سابق درست نبوده.
[۴- تصویب دو فوریت اختیارات کمیسیون قوانین دارایی]
رئیس- آقای وزیر کشور تشریف آورده‌اند باید لایحه انتخابات مطرح شود ولی باید یک جلسه فوق‌العاده دیگر را اختصاص بدهیم به قانون انتخابات حالا اگر اجازه بدهید یک لایحهی‌ای با قید دو فوریت وزارت دارایی داه است به یک فوریتش رأی داده بشود و همچنین یک طرحیت به قید دو فوریت داده شده راجع بحقوق ایرانیانی که در اقلیت هستند چون همه آقایان میدانند که قانون اساسی یک حقی در مجلس شورای ملی به ایرانیانی که در اقلیت هستند و همکیش ما نیستند داده حالا یک طرحی آمده که در مجلس سنا هر سه دسته یک نماینده داشته باشند. این دو فوریت دارد این را تأمل بکنید که همین امروز رأی بگیریم و بعد یک جلسه اختصاصاً تعیین می‌کنیم برای قانون انتخابات. حالا لایحه وزارت دارایی اول قرائت می‌شود. (به شرح زیر قرائت شد) مجلس شورای ملی نظر به این که عنقریب دوره قانونگذاری مجلس شورای ملی به پایان خواهد رسید و با لوایح زیادی که فعلاً در مجلس شورای ملی موجود می‌باشد مخصوصاً لایحه مالیات بر درآمد و لایحه درآمد املاک مزروعی، لایحه منابع تحت‌الارضی دریاها، لایحه فروش خالصه جات و غیره نباشد علیهذا برای تسریع کار ماده واحده زیر بقید دو فوریت تقدیم و استدعا تصویب آن را دارد.
ماده واحده- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود لوایحی را که فعلاً در کمیسیون دارایی مطرح می‌باشد و یا قبل از پایان دوره قانونگذاری تهیه و تقدیم می‌گردد پس از تصویب کمیسیون دارایی به موقع اجرا گذارده و اگر در عمل نواقصی مشاهده شد اصلاح آن را بعداً از مجلس شورای ملی بخواهند. نخست وزیر محمد ساعد- وزیر دارایی گلشائیان.
رئیس- فوریت مطرح است آقای حائری‌زاده
حائری‌زاده- این لایحه جناب آقای وزیر دارایی اگر یک دو سه قانون را اسم برده بود بنده چندان مخالف نبودم که از این هرج و مرج قدری جلوگیری شود ولی به طور کلی لوایحی که به کمیسیون داده می‌شود که پس از تصویب کمیسیون قابل اجرا باشد گرفتار همان بدبختی که اختیار به کمیسیون دادگستری دادیم می‌شود که یک قوانینی از کمیسیون دادگستری گذشت که ریشه مشروطیت را قطع کرد با آن اختیاراتی که داشت اگر جناب وزیر دارایی منحصر کنند به دو سه قلم یا هفت هشت جلسه حرفی نداریم اگر آن قلم‌های مخصوص را نگذارید من آن طور مخالف نیستم من این طور مخالف هستم.
رئیس- البته آقایان اطلاع دارند که رأی فعلاً راجع است به فوریت و اصل موضوع مطرح نیست وقتی که لایحه طرح شد آن وقت بفرمائید. حالا رأی به فوریت اول گرفته می‌شود آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. فوریت دوم مطرح است آقای ملک‌مدنی مخالفید؟
ملک مدنی- خیر موافقم.
رئیس- آقای دهقان مخالفید؟
دهقان- خیر موافقم.
رئیس- آقای مسعود ثابتی مخالفید؟
مسعود ثابتی- بنده موافقم.
مشایخی- من مخالفم یعنی می‌خواهم توضیحی بدهم و آن این است که قانون مالیات بر درآمد در کمیسیون دارایی مطرح شده ولی در زمان حیات کمیسیون دارایی سابق و در کمیسیون جدید مطرح نشده و حالا باید مطرح بشود.
رئیس- این توضیح وارد نیست اصل موضوع مطرح نیست آقایانی که با فوریت دوم موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. برای چاپ فرستاده می‌شود حالا اگر آقایان اجازه بفرمایند این طرح خوانده می‌شود. (به شرح سابق قرائت شد)
[۵- تصویب دو فوریت طرح پیشنهادی نمایندگان راجع به حق انتخاب نماینده اقلیت در مجلس سنا ریاست محترم محلس شورای ملی چون اصلاح آئین‌نامه مجلس سنا درجلسه ۱۷ خرداد بر حسب تقاضای آقای وزیر کشور و مخبر به کمیسیون ارجاع شدو ممکن است تا شروع به انتخاب مجلس سنا تصویب مواد اصلاحی به تأخیر انجامد بنابراین از نظر حفظ حق اقلیت که مورد تصویب و تأیید مجلس شورای ملی نیز واقع گردیده است امضاء‌کنندگان ماده واحده زیر را به قید دو فوریت تقدیم مجلس شورا ی ملی می‌نماییم که بعد از تصویب به قانون انتخابات سنا الحاق شود. از ۱۵ نفر نمایندگان تهران برای مجلس سنا یک نفر به نام نماینده ایرانیان زردشتی، مسیحی، یهودی مذهب اختصاص خواهد داشت که برای هر دوره مجلس سنا به تناوب از روی حروف تهجی پیروان یکی از مذاهب نامبرده از میان خود انتخاب خواهند نمود. طریق انتخاب و طرز اخذ رأی و تعیین حوزه‌های انتخاباتی برای انتخاب ایرانیان غیرمسلمان برای مجلس سنا به وسیله آئین‌نامه‌ای
که بنا به پیشنهاد وزارت کشور و به تصویب هیئت دولت رسیده باشد خواهد بود. به امضاء بیش از سی نفر از آقایان نمایندگان.
رئیس- آقای دکتر عبده.
دکتر عبده- موافقم.
رئیس- آقای دهقان.
دهقان- موافقم.
رئیس- آقای محمدعلی مسعودی.
مسعودی- موافقم.
رئیس- به فوریت اول رأی گرفته می‌شود آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. فوریت دوم مطرح است چون مخالفی نیست رأی می‌گیریم آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
دهقان- این هم برای طبع و توزیع می‌رود؟
رئیس- بله می‌رود برای چاپ.
عده‌ای- قانون انتخابات.
دکتر بقائی- بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم طبق ماده ۸۱.
رئیس- بفرمایید.
دکتر بقائی- عرض کنم یک بار دیگر هم بنده این موضوع را در مجلس تذکر دادم مخصوصاً در یک چنین روزی باید دقت بشود که عده حاضر در مرکز را غلط ننویسند اینجا نوشته ۷۳ نفر عده حاضر در مرکز امروز نود و چهار نفر در مجلس بودند.
رئیس- خیر ۸۱ نفر شد آقایانی که در مرخصی هستند آنها هم آمده بودند.
دکتر بقائی- عده حاضر در مرکز دیگر مرخصی و غیر مرخصی ندارد.
[۶- موقع جلسه بعد- ختم جلسه.]
رئیس- آقایان تأمل کنید امروز جزء دستور قانون انتخابات بود که وقت نرسید باشد وقت دیگری تعیین شود (عده‌ای- امشب) اگر آقایان موافقند فردا ساعت پنج و نیم بعد از ظهر (عده‌ای- با بعدازظهر مخالفیم) فردا تکلیفش را معین می‌کنیم و حالا جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده فردا صبح. (۵۰ دقیقه بعدازظهر جلسه ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت...
شماره ۷۸۸ رد. روز و دستور جلسه آینده ۲۰ ر ۴ ر ۳۸
نظر به ماده ۹۳ آئین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی حسب دستور ریاست محترم مجلس شورای ملی روز و ساعت تشکیل جلسه آینده و دستور آن برای درج در روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی اطلاع داده می‌شود.
روز تشکیل جلسه آینده- سه‌شنبه ۲۱ تیرماه ۱۳۲۸
ساعت تشکیل جلسه- چهار قبل از ظهر.
دستور جلسه: بقیه شور در گزارش کمیسیون بودجه راجع به بودجه سال ۱۳۲۸ کل کشور.
اداره دفتر ریاست مجلس شورای ملی
شماره ۷۰۷۹- ۴۲۰۱ ۷ ر ۴ ر ۳۲۸
در دانشگاه تهران
جناب آقای دکتر عبدالحمید زنگنه استاد و رئیس دانشکده حقوق به استناد ماده سوم قانون تأسیس دانشگاه و به پیشنهاد ریاست دانشگاه از این تاریخ به معاونت دانشگاه تهران منصوب می‌شوید. وزیر فرهنگ
شماره ۴۷۴۸- ۹۳۰۴ ۱۴- ۴- ۲۸
آقای عباس علمی سرای سردفتر ازدواج و طلاق قریه بیلوردی اهر
نظر به این که بر اثر گزارش واصله در مورد ثبت واقعه طلاق مرتکب تخلفاتی شده‌اید وزارت دادگستری طبق ماده ۳۹ قانون دفتر اسناد رسمی شما را از تصدی دفتر طلاق معلق می‌نماید.
وزیر دادگستری- شماره ۴۴۲۰- ۹۴۲۴ ۱۶- ۴- ۲۸
آقای عبدالحسین ترابی‌نژاد سردفتر ازدواج و طلاق کوهپایه کرمان
نظر به این که بر اثر گزارش واصله مرتکب تخلفاتی شده‌اید وزارت دادگستری طبق ماده ۳۹ قانون دفتر اسناد دسمی شما را از تصدی دفاتر ازدواج و طلاق معلق می‌نماید.
وزیر دادگستری- شماره ۴۸۹۰- ۹۶۴۰ ۱۸- ۴- ۲۸
آقا ابوتراب ریاحی به موجب این ابلاغ دفتر شما را در دهستان راویز شهر بابک برای ثبت ازدواج رسمیت می‌دهد.
وزیر دادگستری- شماره ۴۷۷۸- ۹۴۳۰ ۱۶- ۴- ۲۸
آقای محمد خورشاهی سر دفتر ازدواج قریه دهنو تربت حیدریه
به موجب این ابلاغ استعفای شما از تصدی دفتر ازدواج پذیرفته می‌شود.
وزیر دادگستری
شماره ۵۱۰۷- ۹۳۱۰ ۱۴- ۴- ۲۸
آقا سید حسین ایرانمدار سردفتر اسناد رسمی شهر قم
ابلاغ شماره ۲۶۹۰- ۵۵۰۶- ۹ ر ۳ ر ۳۲۸ راجع به انتصاب شما به سردفتری شهر هم ملغی‌الاثر می‌شود
وزیر دادگستری
شماره ۵۰۲۳- ۹۶۲۴ ۱۸- ۴- ۲۸
آقای عبدالقادر سعیدی سردفتر ازدواج قریه سلیمان کندی دهستان فیض‌الله بیگی سقز به موجب این ابلاغ دفتر شما را در قریه سلیمان کندی برای ثبت طلاق رسمیت می‌دهد
وزیر دادگستری
شماره ۴۶۵۲- ۹۳۰۲ ۱۴- ۴- ۲۸
آقای محمدرحیم امین شهابی به موجب این ابلاغ دفاتر شمار را در قریه ملا شهاب‌الدین از دهستان گاو دول مراغه برای ثبت ازدواج و طلاق رسمیت می‌دهد.
وزیر دادگستری
شماره ۴۳۳۳- ۹۴۳۴ ۱۶- ۴- ۲۸
آقای عبدالله کنی سردفتر ازدواج و طلاق تهران
به موجب این ابلاغ از تصدی دفاتر ازدواج و طلاق معاف می‌شوید
وزیر دادگستری- شماره ۴۵۵۵- ۹۴۳۲ ۱۶- ۴- ۲۸
آقای یحیی نصیرالسلامی سردفتر ازدواج و طلاق قریه دهنو بلوک بربرود نظر به این که بر اثر گزارش واصله مرتکب تخلفاتی شده‌اید وزارت دادگستری طبق ماده ۳۹ قانون دفتر اسناد رسمی شما را از تصدی دفاتر و ازدواج و طلاق معلق می‌نماید
وزیر دادگستری
شماره ۴۶۸۰- ۹۴۲۶ ۱۶- ۴- ۲۸
آقای محمد مشگین قلم به موجب این ابلاغ دفتر شما را در قریه گوکان خفر شیراز برای ثبت ازدواج رسمیت می‌دهد
وزیر دادگستری