مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ تیر ۱۲۸۹ نشست ۱۱۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۲۰ تیر ۱۲۸۹ نشست ۱۱۶
جلسه ۱۱۶
صورت مشروح روز سه شنبه پنجم شهر رجب ۱۳۲۸
دو ساعت و نیم قبل از ظهر مجلس به ریاست شاهزاده اسدالله میرزا نایب رئیس تشکیل شد صورت جلسه روز دوشنبه ۴ را آقای معاضد الملک قرائت کرد.
نایب رئیس ـ در صورت مجلس نظر هست؟
(اظهاری نشد نایب رئیس صورت مجلس را امضاء نمود.)
راپورت شعبه ششم را آقای میرزا ابراهیم خان قرائت نمود که ابتدا در تحت ریاست سنی آقا شیخ ابراهیم زنجانی منعقد شده شروع به انتخاب هیئت رئیسه شعبه گردیده آقا شیخ ابراهیم زنجانی با اکثریت ۸ از ۱۲ رأی رئیس - آقا میرزا ابراهیم خان با اکثریت ۱۱ رأی منشی - لسان الحکماء نیز با اکثریت ۸ رأی به سمت مخبری منتخب شدند پس از آن آقای بهجت با اکثریت ۹ رأی برای عضویت کمیسیون عرایض و شاهزاده لسان الحکماء با اکثریت ۸ رأی به عضویت کمیسیون مبتکرات انتخاب شدند.
نایب رئیس ـ راپورت شعبات ظاهرا حاضر نیست.
افتخار الواعظین ـ راپورت شعبه پنجم حاضر است.(قرائت نمود که شعبه ابتدا در تحت ریاست آقای شیخ اسمعیل هشترودی تشکیل شده شروع به انتخاب هیئت رئیسه گردید.)
شاهزاده اسدالله میرزا با اکثریت ۶ رأی از ۱۰ رأی به ریاست و پس از دو مرتبه انتخاب و حاصل نشدن اکثریت تام در مرتبه سوم آقای متین السلطنه با اکثریت ۶ رأی به نیابت ریاست آقای اسدالله خان بالاتفاق به منشی گری منتخب شده چون استعفا دادند آقا سید حسین اردبیلی با اکثریت ۸ رأی معین و آقای افتخار الواعظین با اکثریت ۸ رأی به سمت مخبری منتخب شدند حاجی آقا و آقا شیخ محمد خیابانی و متین السلطنه غایب بودند.
سلیمان میرزا ـ در این راپورتی که آقای افتخار الواعظین خواندند گویا اعضاء شعبه یک مطلب را فراموش کرده اند اعضائی که اجازه میگیرند جزء غایبین نیستند و آقای شیخ محمد خیابانی را با اینکه اجازه گرفته غایب نوشته اند.
(گفته شد باید بنویسند غایب با اجازه.)
نوبری ـ بسیار خوب مقصود بنده این بودکه مسامحه در کار نشده است.
آقا شیخ علی ـ میخواستم عرض کنم اینکه در شعبات نایب رئیس معین میکنند در نظامنامه در همچو چیزی نداریم.
نایب رئیس ـ در عمل محتاج شدیم در دفعات گذشته همین طور بود و گاهی از اوقات میشد که رئیس غایب میشد و اسباب تعطیل جلسه شعبه بود این بود که قرار گذاشتیم نایب رئیس انتخاب نمائیم که در غیبت رئیس حاضر باشد.
افتخار الواعظین ـ بنده از حضرت والّا که رئیس هستند تقاضا میکنم که بعد از ختم جلسه مقرر فرمائید شعبات منعقد شده کسر اعضاء کمیسیونها را انتخاب نمایند.
میرزا داوود خان ـ شعبه سوم هر دیروز بعد از ختم مجلس اعضایش جمع شده رئیس و مخبر و منشی خود را معین نمودند و بنا بود امروز راپورت به مجلس بدهند که مخبر استعفا کرد حالا لازم است بعد از ختم جلسه مجددا جمع شده راپورت را منتخب نموده راپورت را پیشنهاد نمایند.
نایب رئیس ـ در باب کسر اعضاء کمیسیونها بعضی کمیسیونها است که در خود مجلس است و یک عده از اعضاء آنها استعفا داده اند و یک عده هم از اعضاء کمیسیون فوق العده عدلیه استعفا کرده اند تکلیف آنها هم معلوم نشده است و به ما آنچه از کمیسیونها استعفا کرده اند یک صورتی داده اند از کمیسیون قوانین مالیه آقای دبیر الملک استعفا دادند و آقای حاجی وکیل الرعایا هم گویا استعفا دادند و همچنین آقای حاجی آقای شیرازی از کمیسیون قوانین مالیه سه عضو استعفا کردند به جای آنها باید انتخاب شوند از کمیسیون بودجه آقای صدیق حضرت نایب رئیس و آقای میرزا رضا خان استعفا داده اند.
حسن علی خان ـ بنده هم استعفا میکنم که
به جای بنده برای کمیسیون بودجه دیگری را انتخاب نمایند.
نایب رئیس ـ حالا که اعضای کمیسیون قوانین مالیه را انتخاب مینمائیم.
(گفتند خوب است اسامی کسانی که قابل انتخابند خوانده شود.)
معاضد الملک ـ آقایانی که در یک کمیسیون و بعضی ها در هیچ کمیسیون عضویت ندارند اسامی آنها خوانده میشود:
ادیب التجار - شیبانی - خیابانی - شیخ اسمعیل هشترودی - شیخ رضا - صدرالعلما - مصدق الممالک - سید جلیل - معین الرعایا - معتمد التجار - حکیم الملک - طباطبائی - حاجی میرزا آقا - آدینه محمد خان - دکتر امیر خان - تقی زاده - عزالملک - سید حسین گودرزی - نواب - علی اکبر خان دهخدا - سید عبدالحسین - عزالممالک - حاجی شیخ علی - ادیب - بهجت - لوالدوله - نیر السلطان - شیخ الرئیس - حیدر میرزا - شیخ اسدالله - شیخ محمد حسین - نجات - افتخار الواعظین - معاضد السلطنه - سید ابراهیم مدرسی - بختیاری - سپهدار اعظم - سردار اسعد.
محمد هاشم میرزا ـ بنده سابق در دو کمیسیون عضویت داشتم و مدتی است از یک کمیسیونی استعفا داده ام چون اسم مرا در اینجا ننوشته اند لازم است عرض کنم بنده حاضرم در دو کمیسیون عضویت قبول کنم.
(ورقه برای انتخاب سه نفر کسر اعضای کمیسیون قوانین مالیه توزیع شد.)
افتخار الواعظین ـ بنده هم به بعضی ملاحظات داوطلبم در این کمیسیون انتخاب شوم.
وحید الملک ـ تقاضا میکنم اسامی اشخاصی که قابل انتخابند یکمرتبه دیگر خوانده شود.(ثانیاً معاضد الملک قرائت کرد.)
دهخدا ـ چون اسم مرا در ضمن اسامی اشخاصی که قابل انتخابند نوشته اند لازم میدانم عرض کنم که بنده در این کمیسیون عضویت دارم.
(تقاضا شد اسامی اعضاء کمیسیون قوانین مالیه قرائت شود.)
(معاضد الملک اسامی را از قرار ذیل قرائت نمود:
صدیق حضرت - مرتضی قلیخان - متین السلطنه - فهیم الملک - میرزا داوود خان - دهخدا - ارباب کیخسرو - ابو القاسم میرزا - عزالملک.)
(موزع اوراق رأی را جمع و حاج میرزا رضا خان به قرعه آقایان: دکتر امیر خان - افتخار الواعظین - معین الرعایا را معین نموده بدوا اوراق را احصا نموده ۶۵ ورقه گردید و به رأی استخراج به اطاق دیگر تشریف بردند.)
راپورت شعبه اول قرائت گردید که بدوا در تحت ریاست آقای آقا سید عبدالحسین منعقد و شروع به انتخاب هیئت رئیسه گردید آقای ذکاءالملک با اکثریت رأی از ۸ رأی رئیس شاهزاده سلیمان میرزا با اکثریت ۶ رأی نایب رئیس حاجی میرزا آقا با اکثریت ۵ رأی منشی وکیل التجار با اکثریت ۶ رأی مخبر ۶ نفر غایب بودند: ذکاءالملک - تقی زاده - حکیم الملک - ممتاز الدوله - سید محمد رضا - وکیل التجار.
حاجی عزالممالک ـ اغلب از شعبات دو نفر عضو کمیسیون عرایض و مبتکرات را انتخاب نکرده اند خوب است که تعجیل شود زودتر انتخاب نمایند.
نایب رئیس ـ امروز بعد از جلسه انتخاب خواهد شد.
مرتضی قلیخان ـ در این مسئله دو سه مرتبه در اینجا مذاکره شد من هم لازم میدانم باز عرض کنم به تجدید شعبات تمام کمیسیون ها تجدید نمیشود بعضی کمیسیونها است که سالیانه است و بعضی سه ماه به سه ماه تجدید میشود مثلاً کمیسیون بودجه اعضائی که از آن کمیسیونها استعفا داده اند باید شعبه ای که در سه ماه اول معین شده و آنها را انتخاب کرده مطابق نظامنامه داخلی فوق العاده منعقد شده عوض آنها را انتخاب نمایند به این جهت عوض صدیق حضرت را مؤتمن الملک به مجلس اظهار نکرد که در مجلس انتخاب شود و به هیئت رئیسه اظهار کردند که باید شعبه ای که در سه ماه اول معین شده عوض ایشان را انتخاب نمایند هیئت رئیسه هم تصدیق کردند که این اظهار مواق با اصل نظامنامه داخلی است.
نایب رئیس ـ صحیح است و ترتیب آن در خارج داده میشود خاطر آقایان مسبوق است که یک هیئتی چندی قبل مامور به عدلیه شدند برای اطلاحات عدلیه و رسیدگی به شکایات متظلمین این هیئت چند روز است که تکلیفش مبهم است و متظلمین از قرار معلوم روزها جمع میشوند و مگیویند تکلیف ما چیست آن اشخاص که انتخاب شده اند برای رسیدگی به تظلمات ما چه شده اند و چرا نمیایند و دو سه جلسه در مجلس در این خصوص مذاکره شده و به عقیده بنده مذاکرات به اندازه کافی به عمل آمده حالا باید ببینیم یعنی مجلس رأی بدهند که آیا به جای اشخاص مستعفی چند نفر انتخاب شده که آن عده تکمیل شده مشغول اتمام کارهای خودشان بشوند یا اینکه هیئت دیگری مجددا انتخاب شوند.
وکیل التجار ـ بنده خیلی لازم میدانم که کسر آن هیئت انتخاب شود و خیلی هم زود مشغول شوند به تکمیل آن کارهائی که اقدام نکرده اند و لازم است چنانچه عرض کردم باز هم عرض نمایم که این هیئت باید به هیچ وجه ملاحظه از اشخاص نکرده و درست به دقت رسیدگی کنند و هر چه خلاف یا قصور یا تقصیر دیدند باید بدون فوت وقت راپورت داده تکلیف را معین نمایند و اگر به سهو یا غلط اشخاص متهم شده اند رفع اتهام از آنها بشود و آنهائی که قصور یا تقصیر کرده اند به مجازات برسند تا بعد از این عدلیه ما که اساس مشروطیت بسته به او است به ترتیب صحیحی مرتب شود برای اینکه بنده کمتر کسی از عارض و معروض و محکوم له و محکومعلیه میبینیم که از عدلیه اظهار رضایت نماید عموما شاکی اند و هر چه زودتر بشود باید این کار را انجام بدهند و وزارت عدلیه دارای یک ترتیب صحیحی بشود.
کاشف ـ اینکه میفرمایند باید این هیئت بدون ملاحظه رسیدگی کنند و راپورت بدهند بنده ملتفت نمیشوم و عرض میکنم یک هیئتی که منتخب میشوند برای رسیدگی به کاری مثل مجلس است که رسیدگی میکند و خیلی متاسفم از اینکه از آن روزی که این هیئت منتخب شد و بنا بود این هیئت هیئت اصلاح باشد و در واقع همه جور اختیارات از طرف مجلس به این هیئت داده شد چنانچه در روزنامه ها اعلان شده و حاضر است و همچنین از طرف وزرای عظام هم اختیارات داده شده که این هیئت بتوانند به تکالیف خودشان بپردازند لکن متاسفانه پس از چند روز در همین جا یک حملاتی کردند مخصوصا شاهزاده سلیمان میرزا که به هیچ منتظر نبودم و خوب است که ما در این خصوص یک ترتیبی را اتخاذ کنیم که هر هیئتی که میباید انتخاب شود ابتدا هر حمله که دارند بنمایند که بعد از انی که رفتند و مشغول کار شدند در بین کار به آنها حمله نشود و اسباب دل سردی آنها فراهم نیاید و بنده میبینم اینترتیب بد ترتیبی است که ما اتخاذ کرده ایم فرضا یک کمیسیونی از برای تفتیش مالیه انتخاب میشود و بعد از انی که آنها میروند بعضی مذاکرات شنیده میشود و این خیلی بد است به جهت اینکه این هیئت که رسیدگی میکند مثل این است که خود مجلس رسیدگی میکند به جهت اینکه اگر به او اعتماد نمیداشتند اصلا انتخاب نمیشد و البته اعتماد دارید که انتخاب کردید و این حملاتیکه شده است خیلی سو اثر بخشیده است میفرمایند که احکام عدلیه را در اجرا توقیف مینمایند البته یک شخصی متظلم میشود و معلوم میشود حکمی در حق او بر خلاف داده شده این هیئت باید آن حکم را توقیف کند تا اینکه آن بیچاره مالش نرود تمام این زحمات برای عدلیه است که روح مشروطیت بسته به او است وقتی که ما عدلیه نداریم هیچ چیز نداریم حالا اگر میخواهید کسر اعضای این هیئت را انتخاب کنید خوب است آقایانی که حملات دارند اظهارات خودشان را بنمایند و به علاوه بگویند کی ها قابل هستند و کی ها خدمت کرده اند و کی ها خیانت کرده اند تا اینکه بعد از انی که این هیئت فقط تفتیش بنمانید هیچ فایده ندارد باید اینها اختیارات تامه داشته باشند که رأی هیئت مجری شده وزارت خانه هم با آنها مساعدت داشته باشد و اگر غیر از این باشد انتخاب کسر اعضاء هیچ لزومی ندارد.
حاجی شیخ علی خراسانی ـ یک هیئتی را یک روزی ما در اینجا انتخاب کردیم که بروند اصلاحات در امور عدلیه بنمایند و رأی هم دادیم بعد بعضی از آنها استعفا دادند آقای نایب رئیس فرمودند که اعضای آن هیئت انتخاب میشود رئیس فرمودند که اعضای آن هیئت انتخاب میشود هیچ صحبت عدم لزوم این هیئت انتخاب میشود هیچ صحبت عدم لزوم این هیئت نبود خیلی تعجب دارم از اینکه میفرمایند رفتن این هیئت لزوم دارد یا خیر البته در صورتی که مجلس لزوم این هیئت را تصویب کرده و رأی داده لازم است و باید کسر اعضای آن انتخاب شود و این مذاکرات زیادی است.
سلیمان میرزا ـ گمان میکنم اشخاصی که به سمت نمایندگی انتخاب کرده اند اولین حقی که به آنها داده اند آزادی افکار است که آزاد باشند در افکار خودشان یعنی اگر ۱۲۰ نفر نماینده در اینجا جمع باشند و یکی از نمایندگان عقیده اش بر خلاف عقیده ۱۱۹ نفر باشد میتواند اظهار
نماید و آراء است و هیچ کس نباید تصور کند که آن حمله است عقیده اش این است اظهار میکند و سایرین گوش میکنند اگر پذیرفتند اکثریت حاصل است و عمل میشود و اگر اکثریت حاصل نشد که او یک عقیده داشته است و اظهار نموده است بنده به هیچ وجه به این کمیسیون حمله نکردم اظهار عقیده خودم را کرده ام و باز هم میگویم که انتخاب این کمیسیون بر خلاف ترتیب شده است و نباید در امور عدلیه مداخله نمایند بنده عرض میکنم مطابق قانون اساسی قوای ثلاثه باید همیشه از هم منفک باشد حالا اگر آقایان میگویند مقتضیات وقت اجازه میدهد که از هم منفک نباشد این عقیده را بنده ندارم و باز هم میگویم که این کمیسیون اگر باید برود و فقط تفتیش نماید و مداخله در اجرائیات نکند و محاکمه ننماید بنده هم لازم میدانم یک همچو هیئتی برود و اگر باید برود و مداخله در اجرائیات و قوه قضائیه نماید باز هم عرض میکنم رفتن یک همچو هیئتی صلاح نیست و خواهش میکنم آقایان محترم این را حمله نگویند عقیده ام این است ولی عرض میکنم باید رأی گرفته شود اگر در این صورت هم مجلس رأی داده بنده مطیع اکثریت هستم.
سید حسین اردبیلی ـ بنده در این موضوع یک قدری اشتباه دارم یعنی هنوز نمیتوانم بفهمم که این هیئت وظیفه تفتیش باید داشته باشد با قضاوت فرقش چیست و تا به حال که بوده اند چه مداخله کرده اند و از حدود معین است که یک وقتی مردم شکایت از ترتیبات عدلیه میکردند و کار به جائی رسیده بود که اعلان تعطیل یکی از قوای مشروطیت که انفصال عدلیه بوده باشد داده شده بود که در واقع مقابل بود با اعلان تعطیل مجلس در یک همچو موقعی این هیئت مامور شدند به سمت اطلاحات امور عدلیه و بعد از انی که معین شدند فقط کار خودشان را منحصر میدانستند به اینکه شکایاتی که از محاکم و روسای محاکم شده است رسیدگی نمایند و تحقیقات کنند اگر معلوم شد خیانت کرده اند به مجلس اطلاع بدهند که مجلس به وزارت خانه اطلاع داده او را مجازات و اخراج نمایند و از یک راه قانونی نتیجه بگیرند گویا بر خلاف این وظیفه هم رفتا نشده و این هیئت بعد از انی که رفتند به وزارت عدلیه و تحقیقات کردند با وجود اینکه ناتمام بود به مجلس راپورت دادند و نواقص را هم که حس کرده بودند تشریح نمودند که از چه راه بوده باید اصلاح شود اصل ۶۹ قانون اساسی که در خصوص اثبات تقصیر وزارت در دیوانخانه تمیز یک ضمیمه دارد یعنی در ضمن تنیه میگوید(مادامی که محکمه تمیز تشکیل نیافته است هیئت منتخبی از اعضاء مجلسین به عده متساوی نایب مناب محکمه تمیز خواهد شد.)روح این قانون و مقصود مقنن در اینجا این است که مادامی که محکمه تمیز تشکیل نیافته است در موقع لزوم باید یک هیئتی مقام مقام این محکمه باشد و بعد از انی که ما دچار شدیم به تعطیل عدلیه از مواقعی بود که شدت لزوم را ما حل کردیم که یا محکمه تمیز یا یک هیئتی که نایب مناب دیوان خانه تمیز باشد معین شود و این هیئت هم بعد از انی که معین شدند و رفتند و داخل کار شدند هیچ تخطی از وظیفه که برای آنها معین شده بود نکردند و وظیفه خودشان را محدود به تفتیش میدانستند ولی ناچار بودند از اینکه داخل بعضی محاکمات شوند برای اینکه کلیه شکایات مردم راجع به اشخاص و روسای محاکم بود و به جهت اینکه این هیئت از ترتیب به کلی بی اطلاع بودند مجبور بودند سابقه این مطلب را از محاکم عدلیه بخواهند و به موضوع کار دوسیه آنها رسیدگی نمایند که معلوم شود احکامی که در این موارد صادر شده از روی ترتیب صحیح بوده است یا به غلط و اشتباه صادر شده و از این قبیل کار قریب ۳۰۰ فقره راجع شد به طوری که این هیئت از صبح تا یک ساعت بعد از ظهر همه روزه مشغول بودند به رسیدگی و دقت های لازمه بالاخره بعد از اقدام در این کار و زحمات بسیار عوض اینکه مساعدتی از طرف مجلس بشود بعضی اظهارات شد که مینمایاند که بر ضد آنها اقدام خواهند کرد و این یک از وقایعی است که اعضای کمیسیون دل سرد شده اند حالا چنانچه مکرر گفته شد مقداری از کارهای هیئت ناقص مانده است و برای اینکه به جائی منتهی شده نتیجه کاملی اخذ شود و مطالبی در آن راپورت نوشته است به انجام برسد و مجلس مطلع شود که این هیئت چه کرده اند تقاضا شده است که اعضای این هیئت تکمیل شود حالا اگر مجلس اساساً انحلال این هیئت را تصویب میکند که کارهای ناتمام به حال خود باقی باشد و آن وقت وزارت عدلیه به موجب مسئولیتی که دارد هر اقدامی را که لازم میداند بلکه اگر چه شکایاتی از عدلیه شده است بعد از این بیشتر خواهد شد ولی مجلس مختار است و اگر صلاح نمیدانند که کارها همین طور ناتمام بماند باید به همان هیئتی که انتخاب کرده اند اختیار تامه بدهند و کسر اعضای آنها را انتخاب نمانید که یکی از آنها بنده هستم و جدا استعفا میدهم و اگر هم درباره مرا انتخاب کنند دوباره استعفا خواهم داد.
بهجت ـ عرض میکنم ما هیئتی را که منتخب نمودیم باید بدانیم که مستقیما از مجلس منتخب نکردیم از کمیسیون ۱۸ نفری انتخاب شدند و اگر باید کسر اعضای آنها انتخاب شود باید از همان کمیسیون ۱۸ نفری انتخاب شود و مستقیما نمیشود از مجلس انتخاب کرد و این هیئت یا برای تفتیش است یا اینکه نایب مناب محکمه تمیز است باید بدانیم که وظیفه این هیئت چیست اگر کمیسیون تفتیش است فقط باید تفتیش کند و آن هم تا یک اندازه در عدلیه و اگر منشعب است از کمیسیون ۱۸ نفری تا آن کمیسیون ۱۸ نفری هست باید از آنها انتخاب شود دیگر اینکه این مطلب داخل دستور نبود و بی جهت این اندازه از وقت مجلس را تلف نمودی ایم.
نایب رئیس ـ اما اینکه میگویند داخل دستور نبود سه چهار روز است که در این موضوع مذاکرات میشود بعضی گفتند این هیئت هیئت اصلاحیه است بعضی گفتند هیئت تفتیشیه است بعضی گفتند نایب مناب محکمه تمیز است حالا امروز میخواهیم از مذاکرات سه روزه یک نتیجه بگیریم و اینکه فرمودید مستقیما مجلس نمیتواند کسر اعضاء را انتخاب کند این در واقع مثل این است که از طرف مجلس انتخاب شده است دیگر انتخاب قانونی لازم ندارد.
بهجت ـ عرض میکنم باید معلوم شود که وظیفه این هیئت چیست.
نایب رئیس ـ الان هم مذاکره در همین است.
شیخ اسمعیل هشترودی ـ بنده عرضم مختصر است من همچو حس کردم که این مملکت به محکمه تمیز خیلی محتاج است و دلایلش را اگر بخواهم عرض کنم مذاکره طولانی خواهد شد و اعتقاد به کمیسیون ندارم باید همان محکمه تمیز تشکیل شود.
آقا شیخ علی ـ بنده عرض میکنم اینجا یک کلمه اشتباه شده باید توضیح شود که فرق بین اینکه این کمیسیون برای تفتیش باشد یا به جای محکمه تمیز چیست؟ این را توضیح بفرمائید تا بفهمم.
نوبری ـ به عقیده بنده اگر موضوع این کمیسیون معین شود رأی خواهید داد این کمیسیون را که ما معین کرده ایم تا حالا یکی میگوید اصلاحیه است یکی میگوید به جای محکمه تمیز است در صورتی که هیچ کدام از اینها نبوده است نه برای تفتیش است نه به جای محکمه تمیز آن روز ما تماما یاد داریم که یک روزی شد که تمام مردم از روسای محاکم شکایت کردند آن هم شکایات غیر مستقیم نه مستقیم کسی نیامده بگوید از فلان رئیس محکمه شکایت دارم در خارج و در اطراف بازارها و غیره گفتند مجلس گفت خوب است به افعال روسای محاکم رسیدگی شود ببینیم این مردم صحیح میگویند یا خیر یک هیئتی را معین کردند که بروند به این کار رسیدگی کند این اجازه از طرف مجلس داده شد و هیچ صحیح نیست که گفته شود به اعضاء حمله میکنند کمیسیون غیر از مجلس نبوده است نمایندگان آنچه به نظرشان می آید باید بگویند به واسطه اینکه آن تکلیفی که برای کمیسیون معین شده است معلوم شود چه تکلیفی بوده به عقیده بنده تکلیفی معین نشد همین قدر گفته شد که به افعال روسای محاکم رسیدگی شود ببینند این شکایات صحیح بوده یا نا صحیح و اگر ناصحیح است یک تکلیفی برای روسای محاکم تعیین شود این توسع دادن هم صحیح نیست حکم دادن معلوم است یکی ناراضی خواهد بود و اگر بخواهند آن حکم را عنوان نمایند باید به تمام عرایض مردم که قریب ۳۰۰ عریضه است که داده شده رسیدگی بنمایند و این تا یک سال و دو سال که سهل است تا سه سال هم اصلاح و ختم نخواهد شد به اعتقاد بنده اگر میخواهیم این مطلب را ختم کنیم باید یک تکلیف محدودی معین کنیم که مثلاً بگوئیم در مورد شکایات فقط این هیئت به دوسیه رسیدگی کند ولی نه از روی قضاوت از روی قضاوت نمیشود رسیدگی کرد باید از روی دوسیه معلوم کرد اگر چه بعضیها هستند که خلاف بین کردند و بدون دوسیه معلوم میشود ولی باقی را از روی دوسیه باید معلوم کرد باید مدت این کمیسیون را هم معین کرد که تا ۱۵ روز تا یک هفته باشد دیگر اینکه چنانچه گفته شد این هیئت را مجلس مستقیما انتخاب نکردند مجلس ۱۸ نفر را انتخاب کرد آنها یک چهار نفری انتخاب کردند برای عمل نان و آب و و غیره و یک ده نفری هم برای عدلیه معین کردند پس اشخاصی که استعفا میدهند باید همان کمیسیون ۱۸ نفری عوض آنها را معین نمایند
مگر اینکه خود کمیسیون ۱۸ نفری از مجلس تقاضا کند که کسر اعضاء این هیئت را انتخاب نماید و باید تکلیف محدود شود که به کدام کار رسیدگی نماید و از روی چه نقشه اقدام نمایند این معین شود آن وقت مجلس میتواند رأی بدهد ولی حالا مجلس نمیتواند رأی بدهد میگویند که مجلس حق دارد یک هیئتی نایب مناب محکمه تمیز قرار بدهد آن ماده را بخواند تا معلوم شود و در غیر موضوع وزراء مجلس نمیتواند یک چنین کاری را بکند حالا محکمه تفتیش است یا غیره نمیدانم باید وظیفه این هیئت را محدود کرد که فقط به دوسیه ها رسیدگی کنند آن هم نه از روی قضاوت بروند به دوسیه ها رسیدگی کنند و معین کنند که فلان محکمه یا فلان رئیس خیانت کرده است یا اینکه بنویسند در محاکم خیانت شده است نمیشود قبول کرد و تکلیفی معین نمود باید به اسم بنویسند فلان رئیس فلان اجزا فلان خیانت را کرده است تا مجلس مجازات او را از وزارت عدلیه بخواهد.
نایب رئیس ـ در خصوص کمیسیون ۱۸ نفری که آقای نوبری فرمودند باید کسر این اعضاء را انتخاب نمایند ما هم ابتدا به کمیسیون ۱۸ نفری اطلاع دادیم پس از مذاکرات بالاخره در آنجا رأی بر این داده شد که به مجلس اظهار شده و عوض آنها را مجلس انتخاب نماید و اینکه گفته میشود محاکمه شده است بنده چون آنجا بوده ام میدانم محاکمه که متداعیین حاضر شوند در یک محضری محاکمه شوند ابدا همچو چیزی نشده فقط به دوسیه ها رسیدگی شده است.
دکتر علیخان ـ خوب است مجلس قرار بگذاری از وظیفه خودش منحرف نشود ما نباید داخل قضائیات بشویم ما بایت فقط تفتیش نمائیم و از آن روزی که این هیئت رفته اند اگر به همین وظیفه خودشان عمل میکردند فقط به شکایات رسیدگی مینمودند و در قضائیات مداخله نمینمودند این قدر کار این کمیسیون طول کشیده به عقیده من علتش عمل نکردن به وظیفه خودشان بود و تا دو سال دیگر هم ممکن است طول بکشد به جهت اینکه به علاوه بر تفتیش ممکن است داخل کارهای دیگر هم بشوند در صورتی که آن کارها به مجلس ربطی ندارد فقط یک حق تفتیشی دارد و کرده است و آن روز هم بنده یک پیشنهادی کرده ام و قابل توجه نشد باز هم عرض میکنم اگر بخواهید این کمیسیون را انتخاب کنید باید اعلان بکنند که از امروز تا ده روز دیگر این هیئت حاضر است کسانی که از روسای عدلیه شکایت دارند فقط به عرایض آنها رسیدگی نماید و آن وقت به دو سه فقره از عرایض آنها رسیدگی کند اگر در واقع روسا مقصر بودند اطلاع بدهند به وزیر آنها را مجازات بدهد والّا اگر بخواهند به تمام شکایات رسیدگی کنند هیچ وقت شکایات مردم تمام نمیشود آن وقت از وزارت عدلیه شکایت داشته حالا از این هیئت شکایت خواهند کرد و لازم نیست که همه وکلا بد نام شوند.
نایب رئیس ـ شکایتهائی که آمده است و قبول شده است تمام از محاکم و روسای محاکم است خارج از آن نیست.
متین السلطنه ـ مجلس چه وقت باید مذاکره یک مطلبی را تمام نماید الان سه چهار جلسه است که مذاکره در این خصوص میشود حالا هم تقریبا یک ثلث وقت مجلس صرف این مذاکره شده است یک عده هم تازه اجازه خواستند مابقی هم خواهند خواست و به این ترتیب این مذاکره هیچ تمام نخواهد شد و به عقیده بنده ماده ۱۳ نظامنامه داخلی این تکلیف را معین میکند که در هر موضوعی که رئیس کافی بود مذاکره در یک مطلبی را حس کرد قبول از اینکه مذاکره را ختم نماید عقیده مجلس را کسب میکند و اگر در باب عدم مباحثات اجازه نطق خواسته شود فقط به یک نفر اجازه داده میشود و الان چنانچه عرض کرده ام متجاوز از سه چهار جلسه است که در این باب مذاکره میشود و یک عده هم هستند که گمان میکنند مذاکره کافی است بهتر این است که ابتدا این کار بکنید یعنی اول رأی مجلس را ببینید که مذاکره کافی است یا خیر اگر مذاکره را کافی داستند که مذاکره ختم میشود بعد از آن هر یک از آقایان فرمایشی داشته باشند مینویسند و مطرح میشود.
نایب رئیس ـ فقط رأی گرفته میشود که مذاکرات کافی است یا خیر اگر گفتند کافی نیست که مذاکره میشود والّا مطلب ختم خواهد شد حالا کسانی که مذاکره را کافی میدانند قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند.)
نایب رئیس ـ با اکثریت ۳۴ رأی مجلس مذاکرات را کافی دانست حال اگر تصویب میکنید رأی گرفته میشود که این هیئت باقی باشند یا منحل شود.
حسن علی خان ـ اینجا بعضی مذاکرات میشود که اذهان نمایندگان را مشوب مینماید مذاکره میشود که مجلس شورای ملی حق دارد در غیاب محکمه تمیز یک هیئتی را نایب مناب آن قرار بدهد و برای اثبات مدعای خودشان اصل ۶۹ قانون اساسی را القا میکنند بنده عرض میکنم ابدا مجلس حق ندارد و آن اصلی را که میخوانند در خصوص وزراء است یعنی اگر شکایتی از طرف وزراء بشود یا یک وزیری یک تقصیری کرده باشد و بخواهند محاکمه نمایند و محکمه تمیز هم تشکیل نشده باشد آن وقت مجلس شورای ملی و مجلس سنا به عده متساوی یک هیئتی را انتخاب میکنند که به آن ماده شکایت رسیدگی کند آن موضوع ابدا مربوط به این موضوع نیست یک شکایاتی کرده شد از ترتیبات محاکم و روسای آن و اینجا یک هیئتی را انتخاب کرده اند که بروند و رسیدگی کنند و ببینند حق به جانب مردم است یا روسای محاکم این هیئت رفته اند و علاوه بر وظیفه تفتیش که داشتند مداخله در ترتیبات عدلیه نمودند حالا مکرر گفته میشود که این کار وظیفه مجلس است یا وظیفه مجلس نیست بنده عرض میکنم خیز وظیفه مجلس نست که مداخله در اجرائیات نماید مجلس فقط حق دارد در وزارت خانه تفتیش کند زیاده بر این به هیچ وجه قانون به مجلس حق نداده است حالا هم یکی از اشخاصی که میخواهند در این موضوع رأی بدهند بنده هستم و عرض میکنم اگر این هیئت بروند و در یک مدت معینی فقط به مورد شکایات معدودی رسیدگی میکنند و از حدود خود تجاوز نمینمایند بنده هم رفتن این هیئت را به این ترتیب بی لزوم نمیدانم اگر باید به زور نایب مناب محکمه تمیز باشند و مداخله در قوبه قضائیه نمایند بنده ابدا این را نمیپذیرم و رأی نمیدهم گذشته از این امروز روز دوم است که رئیس الوزرا شما معرفی شده است و هنوز کابینه جدید را معرفی نکرده است رفتن این هیئت هم ولو به وظیفه تفتیش هم باشد این خودش سلب اطمینان از وزراء است و هر چه دخالت در کار آنها بکنید سلب مسئولیت از آنها کرده اید.
نایب رئیس ـ شما گویا نظامنامه داخلی را هم نخوانده اید مذاکره در این خصوص را مجلس کافی دانست دیگر شما چرا بر خلاف قانون حرکت میفرمائید حالا یک پیشنهادی شده است خوانده میشود اگر مجلس صلاح دانست همان را تصویب مینماید.(میرزا ابراهیم خان پیشنهاد را قرائت نمود.)
(بنده پیشنهاد میکنم وظیفه این هیئت را فقط رسیدگی به شکایت از اعضای محاکم قرار دهند و برای تعیین این هیئت هم یک مدتب معین شود.
(دکتر علیخان)
تقی زاده ـ سابق هم در اینجا صحبت شد که باید مجلس کمیسیونی را انتخاب بکند از برای رسیدگی به امر نان و غیره و دیگر هر وقت میخواهد مجلس در این خصوص مذاکره نماید باید آن یک کمیسیون یک راپورتی بدهد و سر آن راپورت در مجلس گفتگو شود مجلس غیر از این حق مذاکره ندارد کمیسیون باید برود اقدامات و تحقیقات خودش را بکند آن وقت هر چه مطالب و توضیحات دارد روی کاغذ آورده به مجلس راپورت بدهد که مجلس آن را مطرح مذاکره نماید و من موافقم با آقای دکتر علیخان و میگویم مجلس باید موافق نظامنامه خودش عمل نماید و گفته میشود خوب است اگر میخواهیم مجلس معظمی داشته باشیم یک کمیسیون را(دآنکت)اسم بگذاریم و هر روز دسته دسته از وکلا را بفرستیم به ادارات بنده عرض میکنم اساس عدم اعتماد به وزراء است اگر به یک وزارت خانه اعتماد ندارید امروز باید مفتش بفرستید کنترل بگذارید و مداخله در کار آنها نمائید آن وقت بنده سئوال میکنم آیا این جا بیشتر از تبریز و اصفهان ادارات خواهد داشت اگر تبریز شکایت از عدلیه کردند به آنجا هم یک کمیسیون(دآنکتی)خواهید فرستاد یا خیر مکرر گفته ایم که مجلس سابق انجمن ولایتی تهران بود گاه بایستی رسیدگی کنند و گاهی کمیسیون مباه تشکیل میداد و گاه مجبور میشد قبرستان ها را معین کنید هر روز میدیدیم یک
نعش میاوردند درب بهارستان که این کار اتفاق افتاده رسیدگی نمایند اگر چه این دفعه یک قدری تفاوت کرده است ولی ما امیداور بودیم که خیلی تفاوت نماید یعنی مجلس به وظیفه خودش عمل نماید الان یک هفته است که در این خصوص مذاکره میشود دیگر باید تمام شود همین قدر معلوم شود این هیئتی که رفته است از وظیفه خودش خارج شده است میگویند بعضی هم شکایت کرده اند ما هم میدانستیم که مردم شکایت دارند و برای همین هم این هئیت را انتخاب نمودیم ولی گفتیم که فقط به شکایات رسیدگی نمایند نه اینکه به قضائیات هم مداخله نمایند و حالا هم که ما در این خصوص باید مذاکره کنیم باید چنانچه گفته شد کمیسیون راپورت بدهد و ما بر سر آن راپورت مذاکره کنیم و عرض میکنم اگر بنا بشود از شهرهای دیگر هم اظهار شکایتی بشود بنابر این ترتیبی که در پیش گرفته اید به آنجا هم کمیسیون تفتیش بفرستید و این کمیسیون هم که فرستاده شد نه به جای تمیز بود نه برای مداخله در امور قضائیه فقط یک کمیسیون و آن کتی بود که در گوشه یکی از کتابهای فرانسه دیده ایم حالا خوب است این ها را بگذاریم برای اینکه کارهای مهمتر از این داریم مجلس شورای ملی را انجمن ولایتی تهران نکنیم که هر روز کارهای جزئی مطرح مذاکره قرار داده وقت مجلس را تلف کنیم.
نایب رئیس ـ آقای معاضد الملک پیشنهاد کرده اند قرائت میشود.
(آقای ابراهیم خان قرائت نمود.)
(بنده پیشنهاد میکنم این مسئله مسکوت عنه بماند تا هیئت وزراء معین شود.)
تقی زاده ـ ولی این را هم عرض میکنم اگر باید این هیئت منحل یا موقوع باشد تا هیئت وزراء معین شود باید راپورت اقدامات خودشان را بدهند.
نایب رئیس ـ بنده توضیحا عرض میکنم که یک راپورت مفصلی از این هیئت به مجلس آمد دیگر فرصت نکردند که راپورت ثانوی بدهند بعضی مطالب را هم که رسیدگی کرده بودند نیم کار مانده است و تمام مذاکرات هم برای آن نیمه کارهاست حالا بسته است به رأی مجلس این هم یک پیشنهادی است که شده است برای اینکه این مسئله مسکوت عنه بماند.
هیئت وزرای جدید معین بشود آن وقت اگر خود وزیر تقاضا کرد که یک هئیتی برود آن هم یک مسئله است مثل اینکه این دفعه هم خود آقای مشیر الدوله تاکیدی داشتند که این هیئت بروند و به تصویب هیئت وزراء بود عجالتا برای اینکه این مسئله ختم شود رأی میگیریم کسانی که تصویب میکنند که این مسئله مسکوت عنه بماند تا هیئت وزراء جدید انتخاب شود قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند.)
معزز الملک ـ نتیجه استخراج آراء برای انتخاب کسر کمیسیون قوانین مالیه:
اسدالله خان ۴۹ رأی - محمد هاشم میرزا ۳۲ رأی - حیدر میرزا ۲۳ رأی - نیر السلطان ۲۳ رأی ما بین این سه نفر دو نفر به قرعه باید انتخاب شودند ابتدا برای انتخاب آقای معتمد التجار را به قرعه معین نمودند و ایشان آقایان محمد هاشم میرزا و نیر السلطان را به قرعه انتخاب نمودند.
رئیس ـ آقای وکیل الرعایا از مجلس تقاضا کرده اند که چند نفر انتخاب شوند از برای رسیدگی و تفتیش در حساب که راجع به ایشان است.
وکیل الرعایا ـ به حضور آقایان عرض میشودکه بعضی شایعات در شهر است که لازم است از مجلس استدعا نمایم یک هیئتی انتخاب شود که در جریان امور و بعضی کارهائی که بنده در دست گرفته بودم یک نظری داشته باشند حالا اگر اجازه میفرمایند عرایض خود را عرض کنم.
آدینه محمد خان ـ اول عبارتی را که نوشته اید در باب تقاضای خودتان بخوانید و بعد از روی آن عبارت اجازه بگیرید و مذاکرات شما باید از روی آن عبارت باشد.
رئیس ـ یک هیئتی معین شده بودند از طرف مجلس برای تفتیش در امور مالیه خوب است صبر کنید راپورت آن هیئت بیاید.
سلیمان میرزا ـ بنده چون رئیس آن هیئت هستم مجبورم عرض کنم چون آقای اسدالله خان که مخبر است استعفا کرده است آن هیئت ۶ نفر بودند و برای تفتیش در امور مالیه معین شدند و به اتفاق رفتیم و آقای میرزا کیخسرو و اسدالله خان به واسطه نبودند دفتر و روزنامه حاجی وکیل الرعایا و تشدد ایشان استعفا دادند ما برای حفظ مقامات ایشان و شایعاتی که در شهر بود بدوا میخواستیم به حساب ایشان رسیدگی نمائیم و خودشان مانع شدند جزئی رسیدگی در حساب ایشان شد ولیکن دفتر حساب یومیه را خواستیم هنوز به ما نداده اند و صورت حساب ایشان فقط یک ورقه ای است که هزار ورق چاپ شده بعد آن صورت را بردیم به دفتر محاسبات کل وزارت مالیه و آنجا مطابقه کردیم مطابق در نیامد و ۲۹ هزار تومان تفاوت داشت بعد از حاجی وکیل الرعایا سئوال کردیم و حاجی وکیل الرعایا جواب کتبی نوشتند که صورت تمام حساب را نوشته در پاکت سر بسته گذاشته تقدیم مجلس کرده ام ولی آن را اجازه نداده ام باز نمایند پس از سه ماه باز مینمانید و رسیدگی خواهد شد حالا باز خودشان تقاضای یک هیئت دیگر کرده اند و در صورتی که آن هیئت از ایشان صورت حساب دفتر و یومیه میخواهند نمیدهند و به داد و فریاد میگذرانند و این هیئت را معطل نموده اند مجددا تقاضای یک هیئت دیگری مینمایند نمیدانم با این ترتیب چه طور میتوانیم به وظیفه خود عمل کنیم.
رئیس ـ یک کمیسیونی از مجلس منتخب شده و به عقیده بنده باید راپورت آنها بیاید پس باید صبر کنیم تا راپورت رسمی آن هیئت بیاید اگر حالا بخواهیم داخل این مذاکره شویم باید رأی بگیریم به قیام و قعود در صورتی که تصویب میکنند مذاکره شود و در شرحی که آقای سلیمان میرزا فرمودند آقای وکیل الرعایا میخواهند توضیح بدهند مطابق نظامنامه حق دارند توضیح بدهند.
وکیل الرعایا ـ اولاً بنده یک صورت به دفتر محاسبات کل فرستادم بیست و پنج هزار و نهصد تومان طلبکارم و مقصود این هیئت تفتیش اقتدارات خودش بود که به کار بیندازد و بنده برای اینکه صدق عرایض خود را به مجلس بنمایانم این یک صورتی است که بنده نوشته ایم الان تقدیم ریاست مجلس مینمایم و این صورت دومی است که نوشته ام آقای رئیس الوزرا اینجا نشسته است بنده در قلم اول نوشته ایم حاجی امیر نظام همدانی ۲۰ هزار تومان شش هزار تومان از آن معزالسلطان گرفته است ۵ هزار تومان رئیس الوزرا ۵ هزار تومان سردار اسعد گرفته است و من یک نفر نماینده ملتم و این شهر را پر کرده اند از شایعات این ها شایعاتی است که دسته حاجی معین التجار در این شهر پر کرده اند من از کجا میتوانم بیست و پنج هزار تومان پول بیاورم بدهم هیچ سزاوار نیست که این طور شایعات پیدا شود اگر من نتوانستم آن اشخاصی را که این طور شایعات و اسباب چینیها را فراهم میاورنددست شما بدهند آن وقت مرا به دار بزنید و اگر چنانچه ندادم به دست شما هر چه میخواهند بکنند بکنند آن دفتری که میگویند نمیدانند چه دستهائی در این کار بوده من بدبخت را گاهی میدوانند به سفارت انگلیس گاهی به سفارت روس و گاهی به جای دیگر و اگر این طور است وکیل نمیتواند عرایض صدق خودش را بکند بر این مملکت باید فاتحه خواند و بر اسلام باید گریست.
رئیس ـ چهار نفر معین شدند برای تفتیش در امور مالیه و این خارج از موضوع است که این شایعات دسته حاجی معین است خوب است در اصل مطلب صحبت بفرمائید.
نواب ـ در این جا ذکر شد که پنج هزار تومان این پول را به آقای سپهدار اعظم داده اند درست است بنده هم خبردارم این پول به مصارف صحیحه دولت رسیده است و مصرف شده است نه اینکه به شخص سپهدار اعظم داده شده.
رئیس ـ یک همچو مذاکره را نمیشود کرد شما ۶ نفر را یعنی مجلس این هیئت را که طرف اطمینان بود با اکثریت رأی دادند که بروند رسیدگی نمایند.
حسن علی خان ـ این هیئت برای تفتیش مالیه رفته اند برای تفتیش وکیل الرعایا که نرفته اند ما وکیل الرعایا را یکی از نمایندگان میشناسیم چه طور میتوانیم که یک هیئتی را برای تفتیش کار او معین کنیم.
میرزا ابراهیم خان ـ شاید آنها هم با آنها اعتبار نکنند این اشخاص فقط انتخاب شده اند برای تفتیش در امور مالیه که یکی از آن شعبه اعانه است.
رئیس ـ حالا رأی میگیریم که داخل در این مذاکره شویم یا خیر کسانی که تصویب میکنند قیام نمایند.(اکثر قیام نمودند.)
رئیس ـ از کمیسیون داخله سه نفر استعفا داده اند و آقای فاتح الملک هم که یکی از اعضاء آن کمیسیون است مرخصی گرفته اند حالا چهار نفر برای کمیسیون داخله باید انتخاب شود.
سید حسین کزازی ـ روزی که آن ۱۸ نفری بوده استدعا میکنم که استعفای خودشان را پس بگیرند.
رئیس ـ آقای نوبری ممکن است استعفای خودتان را پس بگیرید.
نوبری ـ بله به واسطه آن کمیسیون ۱۸ نفری بود ولی حالا استعفای خود را پس میگیرم.
رئیس ـ آقای حاجی محمد کریم خان شما هم حاضرید استعفای خود را پس بگیرید.
حاجی محمد کریمخان ـ خیر بنده استعفا دادم.
محمد هاشم میرزا ـ در مسئله آقای حاجی فاتح الملک قبل از این دو نفر بودند و بعد از آن که آقای فاتح الملک مرخصی گرفتند رفتند حالا هشت نفر هستند چنانچه آقای فاتح الملک هم نباید نه نفر خواهد شد باید عده آن کمیسیون تکمل باشد چون کار دارند و لازم است(اکثر اظهار کردند که سه نفر انتخاب شود آقای فاتح الملک غائب با اجازه هستند و تشریف میاورند جزء کمیسیون هستند.)
نایب رئیس ـ سه نفر به جای حاجی محمد کریمخان و آقای عزالملک و آقا ناصر الاسلام برای کمیسیون داخله انتخاب میشود.
(ورقه توزیع و برای استخراج آراء آقایان متین السلطنه و عزالملک و دهخدا به حکم قرعه معین شدند عده اوراق ۶۱ بردند به اطاق دیگر استخراج نمایند.)
رئیس ـ دو نفر به جای ارباب کیخسرو و اسدالله خان باید انتخاب شود به جهت تفتیش در امور مالیه امور.
اسدالله خان ـ بنده در چند روز قبل میخواستم که یک ساعت وقت مجلس را بگیرم و صرف این کار بکنم ولی کارهای مملکت این قدر مهم است که نمیتوان وقت را صرف بعضی کارهائی کرد که هیچ فایده ندارد و او این است که پانزده روز پیش از این یک هیئتی رفته است در وزارت مالیه و به واسطه فحاشی آقای وکیل الرعایا و ندادن حساب کار به این درجه سخت شد این هیئت انتخاب شد برای اینکه عجالتا یک قدم در تفتیش گذاشته و یک قدم در دفتر مالیه بگذارند و به وظیفه ای که دارند عمل نمایند نه اینکه به واسطه فحاشی و تشدد آقای وکیل الرعایا بی نتیجه بماند من شخصا وجدانا عرض میکنم که از عهده من خارج است به این واسطه بنده و ارباب کیخسرو از این کار استعفا دادیم کسی دیگر را انتخاب نمایند و بعضی صحبتهای ناگوار آقای وکیل الرعایا یا در حضور ما و غیاب ما کرده بودند و ارباب این کار را انجام میدهند انتخاب شوند در صورتی که چهار مجلس است حاجی وکیل الرعایا این طور خلط مبحث میکنند حساب را وقتی که از یک کس میخواهند باید حساب را بدهند و خودش برود کنار ایشان هنوز حساب را نداده این طور میکنند اگر حساب دادند و چیزی بر خلاف مفتش مشاهده کردند باید بیایند اینجا داد و فریاد نمایند پس در این صورت آن مستوفی دفتر مالیه هم باید هر وقت حساب او را بخواهند و خلاف باشد زده شده صحیح است تکلیف این بدبخت چیست آیا این مشروطیت است آیا این آزادی است بنده که هیچ نمیبینم این آزادی است در صورتیکه مامورین اروپائی بر ما ایراد میکنند که وکلا میروند و در کارهائی که وظیفه ایشان نیست مداخله میکنند در صورتی که ما برای تفتیش مالیه رفتیم به آن طوری که مأموریت این هیئت بوده عمل کرده ام آن وقت آقای حاجی وکیل الرعایا میروند پای نطق و دو ساعت حرف میزنند در صورتی که رئیس اجازه میدهند آقا پای نطق ایستاده فریاد میکند برای چه برای اینکه حساب خواستیم که رسیدگی نمائیم و آقای وکیل الرعایا از دادن حساب اعمال نمایند وقتی میگوئیم که چرا این قدر قبض خریده شده چرا مطلبی که این قدر مهم است در وزارت مالیه نمی آید به مجلس تا ما دچار بعضی اشکالات نشویم در عوض این کارهای مهم سه تومان مشهدی محمد ژاندارم می آید برای چه برای اینکه وکیل الرعایا به ملت خدمت کرده اند بنده با وجود این موانع تصور نمیکنم احدی بتواند این کار را انجام بدهد.
رئیس ـ مجلس وقتی یک هیئتی را مامور میکنند برای این است که بروند تفتیش کنند اگر مانع دارند مجلس رفع آن مانع آنها را خواهد کرد و بنده عرض میکنم آقا اسدالله خان استعفای خودشان را پس بگیرند.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ عقیده بنده این است که این دو نفر از کسان دیگر انتخاب کنیم که طرف اطمینان او هم باشند.
سید ابراهیم مدرسی ـ بنده عقیده ام این است که اگر مانع این است که آقای میزرا اسدالله خان گفت هر کس برود همین موانع را خواهد داشت پس بهتر این است که خود وکیل الرعایا دو نفر را که میلشان باشد معین کنند.
رئیس ـ حالا ما بگوئیم که دو نفر را که آقای حاجی وکیل الرعایا میپسندند جزء کنیم ابدا همچو مطلبی را مجلس تصویب نمیکند اگر حاجی وکیل الرعایا میگویند در این موقع اعمال غرضی شده است میتوانند والّا امروز نمیتوانند بگویند که آقای وکیل الرعایا هر کس را میخواهد انتخاب کند.
میرزا ابراهیم خان ـ باید نمایندگان محترم بدانند که هیئت فقط برای رسیدگی به حساب حاجی وکیل الرعایا منتخب نشده اعانه یکی از شعبات مالیه است اگر در شعبه اعانه ناگواری پیش آمده حق ندارند که این طور اعتراض نمایند و گمان نمیکنم که خود آقای وکیل الرعایا راضی باشند به استعفای آقایان.
وکیل الرعایا ـ خیر.
رئیس ـ آقای اسدالله میرزا استعفای خود را پس میگیرند.
اسدالله خان ـ بلی پس میگیریم.
رئیس ـ آقای اسدالله خان استعفای خودشان را پس گرفتند حالا باید دید مانع ارباب کیخسرو چست. دستور آتیه مجلس کسر اعضاء کمیسیون ها ثبت اسناد شور در امتیاز چرم سازی و صابون سازی.
افتخار الواعظین ـ دیروز استدعا شده بود در باب پنج نفر علما که جزو دستور پنج شنبه شود بنده خیلی لازم میدانم در این انتخاب که خیلی انتخاب مهمی است و اسباب سعادت آتیه مجلس خواهد شد عجله نکنند و خیلی از آقایان را میشناسم و بعضی دیگر نمیشناسند و در قانون نظامنامه مطرح است که یا باید به حکم قرعه معین شوند و یا بالاتفاق بنده امیدوارم که اتفاق حاصل شود و خوب است در یک جلسه خصوصی بنشینیم و مذاکره کنیم و تبادل افکار شود و هر کدام را که میشناسیم به آقایان معرفی کنیم بعضیها را آقایان را میشناسیم به آقایان معرفی کنیم بعضیها را آقایان میشناسند به ما معرفی کنند بعضی را ما میشناسیم به ایشان معرفی کنیم بلکه به اتفاق آراء انتخاب کنیم خیلی لازم است که در این باب تبادل افکار شود.
سید حسین اردبیلی ـ یک ماده استقراضی داخلی که رجوع شد به کمیسیون خوب است جزء دستور روز پنج شنبه معین شود.
رئیس ـ اگر مجلس صلاح میداند که جزء دستور شود.(اکثر تصویب کردند.)
بهجت ـ بنده در چند روز قبل اخطار کردم و قرار شد لایحه آقایان نجف جزء دستور پنج شنبه خوانده شود نظرم به انتخاب نبود فقط به نظریات و مطالب آن دست خط بود که بعد از خواندن مذاکره شود و باید خواندن آن لایحه در مجلس علنی باشد.
رئیس ـ اگر در این باب چندین روز هم مذاکره شود کنید مسلما این یک مسئله محرزی است که از این بیست نفر پنج نفر باید انتخاب کرد و آقای بهجت و سایرین مقصودشان این است که در این باب تبادل افکاری شود چون کار مهمی است یک امعان نظری حاصل شود که بتوان به اتفاق انتخاب کرد و راپورت او هم طبع و توزیع شده است بین نمایندگان.
اسدالله خان ـ چند ماه است پیشنهادی به مجلس شده است از آقایان نمایندگان که ما هیچ نظری در آن داریم و گویا فراموش شده است و آن روزنامه رسمی مجلس است که نداریم و ملت احساسات افراد نمایندگان را نمیدانند که چیست حالا که کابینه جدید آمده است خوب است اقلا روزنامه رسمی را مستقلا داشته باشیم که موکلین ما هم بدانند وکلای آنها چه میکنند.
وکیل التجار ـ بنده میخواستم سئوال کنم که چون کابینه تغییر کرده است سئوالات و استیضاحات ما هم تغییر میکند یا خیر استدعا میکنم چنانچه تغییر نمیکند اخطار شود که سئوالات و استیضاحات را جواب بگویند.
رئیس ـ بلی اخطار میشود بعد از انی که معرفی شدند البته سئوالات و استیضاحات را خواهند داد وزارت خانه که شخصی نیست و سئوال راجع به شخص نیست.
عزالممالک ـ بنده تایید میکنم فرمایش بهجت را که لایحه آقایان نجف در مجلس علنی قرائت شود و در روزنامه جات طبع شود.
حسن علی خان ـ چند روز است بنده میشنوم در عشق آباد و طرف استارا و اردبیل وبا آمده است بنده خواستار میشود که از طرف وزارت داخله اقدامات جدی بشود نه اینکه بگویند اقدام شده است که یک مرتبه شب از خواب بیدار شویم و ببینیم دچار این مرض هستیم.
دکتر علیخان ـ بنده تاکید میکنم از قرار اطلاعی که دارم از طرف بادکوبه هم سرایت کرده است و میخواستم بدانم که ما مجلس حفظ الصحه داریم یا خیر باید جداً جلوگیری شود که از طرف بادکوبه این طرف خیلی نزدیک است به واسطه اینکه در بادکوبه این مرض هست غرض بنده این است که به هر جهت ما باید مجلس حفظ الصحه داشته باشیم.
دکتر امیر خان ـ حفظ الصحه هست اقدامات فوری هم شده است بعضی هم رفته اند و بعضی دیگر هم میروند.
وحید الملک ـ خوب است چیزی که صحت ندارد این قدر اشاعه داده نشود از قراری که سپهدار اعظم فرمودند یکی دو نفر در اردبیل گرفتار شده بودند رفع شده است.
(معاضد الملک نتیجه استخراج کمیسیون داخله را به این طور قرائت کرد:
سپهدار اعظم ۳۸ رأی - عزالممالک ۲۷ رأی - لوا الدوله ۲۰ رأی.
رئیس ـ دستور مجلس انتخاب کسر کمیسیونها استقراض داخلی ثبت اسناد(مجلس قریب به ظهر خصوصی شد.)