مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ امرداد ۱۲۹۰ نشست ۲۸۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۲۰ امرداد ۱۲۹۰ نشست ۲۸۳
صورت مجلس یوم شنبه ۱۷ شهر شعبان المعظم ۱۳۲۹
رئیس- آقای مؤتمن الملک- سه ساعت قبل از ظهر به جای خود جلوس نمودند پس از ده دقیقه مجلس افتتاح گردید.
صورت مجلس قبل را آقای میرزا ابراهیم خان قرائت کردند.
(غائبین جلسه قبل- بدون اجازه)
معاضد السلطنه- دکتر اسماعیل خان- معین الرعایا- حاج امام جمعه-
غائبین با اجازه ناصر الاسلام- آقا میرزا ابراهیم قمی- معتمد التجار- حاج شیخ الرئیس
آن‌هائی که در وقت مقرره نیامده‌اند دکتر امیر خان یک ساعت و ۲۰ دقیقه- حاج وکیل الرعایا دو ساعت و ۲۰ دقیقه- آقا سید محمد رضا- آقا میرزا علی- اکبر خان- نیر السلطان- میرزا اسدالله خان- نیر حضو رهر یک نیم ساعت- میرزا رضای مستوفی ۳۵ دقیقه- آقای میرزا یانس ۴۰ دقیقه.
رئیس- در صورت مجلس ملاحظاتی هست؟
آقا سید محمد رضای همدانی- بنده غائب نبودم گویا به ملاحظه اشتراک اشتباه شده است آقای آقا سید محمد رضای مساوات غائب بودند.
رئیس- چندین مرتبه عرض کردم راجع به غیبت در مجلس نباید مذاکره بشود رجوع به اداره مباشرت باید نمود.
حاج سید ابراهیم- در باب مخارج مسافرت نمایندگان بنده عرض کرده بودم در مخارج انجمن نظارت اشاره بشود در صورت مجلس ننوشته‌اند.
رئیس- اصلاح می‌شود دیگر مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد).
رئیس- صورت مجلس تصویب شد دست خطی از والا حضرت اقدس آقای نایب السلطنه ۱۵ شعبان ۱۳۲۹ مجلس شورای ملی مشروحه از اهمیت وزراء عظام مبنی بر تصمیم خودشان در در پولتیک خارجه و داخله به اینجانب رسیده که دارای منتهی درجه اهمیت است چنان که به تفاریق ایام مکرر خاطر نمایندگان محترم را متذکر مسائل اساسی داشته‌ام اینجانب را با عقیده که اظهار داشته‌اند کمال موافقت حاصل است در این موقع هم باز ایفای وظیفه خیر خواهی را واجب دیده مشروحه مزبور را فوراً به مجلس شورای ملی ارسال و توجه کامل نمایندگان محترم را به مندرجات آن جلب می‌نمایم و مخصوصاً درخواست دارم نصایح خیرخواهانه سابقه اینجانب را به خاطر آورند که در این مدت چه در باب پولتیک داخله و چه در باب پولتیک خارجه اظهار داشته و همیشه آرزومند بوده‌ام که این مقاصد حسنه اساسی به دست هیئت دولت جاری شده اهالی مملکت را از فوائد مشروطیت کاملاً بهره باب کنند و متأسفانه صورت پذیر نشده اینک نتایج و ضمیر به واسطه غفلت از مقتضیات حال مملکت به ظهور رسیده و مضرات و مخاطرات آن طوری محسوس است که حاجت به هیچ گونه توضیح ندارد و البته تصدیق خواهند فرمود که در این حالت حالیه دیگر نه مجالی برای تسامح و غفلت باقی است و نه فرصتی برای تحقیق علت غفلت‌های سابق و فقط آن چه در این موقع واجب است این است که هر چه زودتر نمایندگان محترم با موافقت وزرای عظام برای پولتیک داخله سبک و رویه و متضمن اطمینان قلوب و آسایش عموم استحکام اساس مشروطیت و حسن جریان اصلاحات باشد اتخاذ نمایند که دوام حکومت مقتدره منصه امکان پذیر بوده و بتواند مصالح حقیقی و فواید عموم را در نظر گرفته مقاصد ملت را به موقع اجرا بیاورد و البته فراموش نخواهند فرمود که در این مدت که در این اختلاف و مداومت در نظریات و غفلت از عملیات قدرت دولت را طوری ضعیف نموده که غالباً قوه اجرائیه یا دچار بحران بوده یا در زمان مقابل خود هم قوه نداشته که به کلی از وظایف خود باز مانده و امر منتهی به حالت حالیه گردیده و دوام آن منتج مضرات و مخاطرات است و اگر هر چه زودتر از تجربه گذشته متنبه حاصل نگردد و موافق حال مملکت تغییری در سبک و رویه داده نشود بلا شک موجب ندامت کلی خواهد بود. هکذا در باب پولتیک خارجه که نهایت ارتباط را با پولتیک داخله دارد و تکلیف آن به هیچ وجه ممکن نیست همین قدر اجمالاً خاطر نشان می‌کنم که باز برخلاف نصایح خیرخواهانه متوالی اینجانب رویه و سبکی که مناسب حال مملکت و مقتضیات حالت حالیه است اتخاذ نشده و در ازدیاد و تکمیل حسن مناسبات با دول متحابه اهتمامی که لازم بوده به ظهور نرسیده و بعد از ورود اینجانب از حسن مساعدتی که از طرف دول متحابه اظهار شد و اینجانب تشکر آن را نمودم به طوری که سزاوار بوده استفاده به عمل نیامده بنابراین اکیداً زحمت می‌دهم که تدارک این غفلت و مراقبت در تکمیل حسن روابط و استقرار اعتماد در مراودت با دول متحابه نهایت اهمیت را دارد و چون مندرجات این مشروحه مبنی بر کلیات مسائل است البته وزرای عظام طرحی را که برای حصول این هر دو مقصود مهم در نظر گرفته‌اند به تفصیله به مجلس شورای ملی پیشنهاد خواهند نمود امیدوارم که نمایندگان محترم اهمیت موقع را در نظر گرفته در تدارک مافات جد وافی نمایند. زیرا که پیشرفت امور هیچ مملکتی خصوصاً این مملکت در حالت حالیه بدون حسن روابط خارجه امکان پذیر نیست و اگر خدای نکرده از اهمیت موقع و اهمیت این مسائل که تا کنون به کرات خاطر نشان شده صرف‌نظر شود صریحاً اظهار می‌دارم که موقع اینجانب نیز دچار نهایت اشکال شده و دیگر وجهاً من‌الوجوه معذور نخواهد بود که شاهد این حال ناگوار مملکت باشم.
رئیس- لایحه که وزراء عظام حضور والا حضرت اقدس به آقای نایب السلطنه عرض کرده‌اند قرائت می‌شود.
لایحه مزبور به عبارت ذیل قرائت شد ۱۵ شعبان ۱۳۲۹ مقم منیع رفیع نیابت سلطنت عظمی دامت شوکته.
- هیئت وزراء مواق مطالعاتی که در این چند روزه در جریان امور و حوادث حاضره کرده‌اند متفقاً معروض می‌دارد.
- که هر گاه در پلتیک عمومی مملکت از نقطه نظر داخلی و خارجی به طوری که تا کنون رفتار شده مداومت شده قطعاً مخاطرات عظیمه در پیش خواهد بود. بنابراین لازم می‌دانند که فوراً در پلتیک داخلی و خارجی تغییراتی اتخاذ شود و در این موقع مشکل با موانع بی شمار پیشرفت امور و موفقیت دولت بیشتر باشد بدیهی است اجرای این تغییرات در صورتی ممکن و مفید است که مجلس شورای ملی به طوری با هیئت دولت هم عقیده بوده و اعتماد کامل داشته باشند که جریان امور بر وفق مصالح مملکت امکان‌پذیر باشد در صورتی که این موافقت عقیده و اعتماد ممکن نشود چون هیچ وسیله پیشرفت در نظر ندارند مجبور خواهند بود معافیت خود را از تصدی امور استدعا نمایند عجالتاً لازم دانستند این عقیده خود را به طور کلی و اساسی به مقام منیع مبارک تقدیم دارند و بعد جزئیات مطالب را در خصوص پلتیک خارجی و داخلی در صورتی که امر فرمایند به عرض پیشگاه مبارک برسانند که بعد به مجلس شورای ملی پیشنهاد شود
- الامرالاقدس مطاع
- (نجف قلی بختیاری)
- (قوام‌السلطنه)
- حکیم الملک
- مشیرالدوله
- وثوق‌الدوله
معاضدالسلطنه.
رئیس- گمان می‌کنم که امروز می‌توانیم در این لایحه مذاکره کنیم البته مجلس شورای ملی همیشه قصدش بر این بوده که در داخله تهیه موجبات آسایش عمومی را فراهم بیاورد و نسبت به دول خارجه هم حفظ روابط حسنه و مناسبات دوستانه را کرده باشد و غیر از این مقصودی نداشته است و البته هیئت وزراء هم هر چه به نظرشان خواهد آمد به طوری که اظهار شده طرح آن را می‌ریزند و می‌آورند تا مذاکره بکنیم ولی چون هنوز جزئیات این مسئله معلوم نیست امروز نمی‌شود در این باب مذاکره کنیم و اگر مخالفی نباشد همین طور از طرف مجلس جواب عرض نمایم (گفتند صحیح است)
دو فقره تلگراف هم رسیده است یکی از سردار ارفع و یکی دیگر از تجار تبریزی برای اطلاع خاطر آقایان قرائت می‌شود به ترتیب ذیل قرائت شد
(۱) از طرف تجار تبریز به توسط حضرات آقایان هیئت تجار زیدت اقبالهم مقام منیع مجلس شورای ملی شیدالله ارکانه مفهوم
- اخبارات ناگوار تلگرافی دایر به حرکات وحشیانه و ناموس شکیانه محمد علی میرزا و عبور آن منفور به خاک پاک ایران به عموم اهالی معلوم از شرح اقدامات ظالمانه او صرف‌نظر کرده به آواز رسا و فریادهای غیورانه عرض می‌کنیم که مجاهدین غیور آذربایجان و جوانان رشید در حفظ مقام مقدس اسلامیت و نگاه داری استقلال مملکت با جان و مال و عرض و ناموس تا آخرین قطره خون حاضر و از جانفشانی لازمه کوتاهی نداشته در حفظ و حراست این خاک پاک که شرافت ملی و اسلامیت بسته به استقلال آنست دست بردار نخواهیم شد و به حدی از تنفر محمد علی میرزا راشد اعمال قبیحه او ثابت قدم هستیم که دوره محصوریت آذربایجان و آن اظهار به رشادت از صفحه تاریخ محو و تاریخ مجددی شجاعت آذربایجانی یادگار ماند البته آن دولت محترم نیز که زمام اختیارسی کرور نفوس ایرانی را به عهده گرفته و نزد خدا و رسول مسئولت تامی‌دارید در این موقع از بذل مساعدت دریغ نفرموده و عموم وطن خواهان را دعوت به معنویت اتفاق و اجتناب از نفاق فرموده و مقرر خواهند فرمود که این عرایض خالصانه را در عموم جراید درج و انتشار نمایند.
- (هیئت تجار تبریز)
۲- از طرف سردار ارفع توسط نمایندگان عربستان حضور محترم رئیس و وکلای مجلس مقدس شورای ملی شیدالله ارکانه
- خدمات فدوی در استقرار مشروطیت و وطن خود پوشیده نیست و تا آخرین درجه در حفظ استقلال مشروطیت و خدمات ملی حاضرم فرمایشات را مترصدم
- ۱۲ شعبان خزعل.
رئیس- راپورت کمیسیون قوانین مالیه البته راجع به حقوق وراثی که از دو تومان کمتر است قرائت می‌شود خاطر آقایان هست که این راپورت مشتمل بر دو مادۀ بود مادۀ او آن با اکثریت ۴۷ رأی تصویب شد و مادۀ دوم ارجاع شد به کمیسیون- کمیسیون مادۀ دوم را نظر به این که از طرف وزارت مالیه پیشنهاد نشده بود مسترد داشت و چون مادۀ دویم را کمیسیون مسترد نمود و باید در مادۀ اول مجدداً رأی بگیریم از این جهت حالا یک مرتبه خوانده می‌شود و رأی می‌گیریم همان مادۀ اول قرائت می‌شود به اضافه در سال (مادۀ مزبور به عبارت ذیل قرائت می‌شود).
مادۀ ۱- حقوق سهمی‌هر یک از وراث که نقداً جنساً در سال از دو تومان تجاوز نکند وزارت مالیه از طرف دولت پنج برابر مبلغ آن را نقداً بدون کم و کسر به وراث داده و آن حقوق را ابدی حفظ می‌نماید.
رئیس- مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) پس رأی می‌گیریم آقایانی که مادۀ اول تصویب می‌کنند ورقه سفید خواهند انداخت و آن‌هائی که تصویب نمی‌کنند ورقه کبود اوراق رأی اخذ شده آقای حاج میرزا رضا خان آن‌ها را به عده ۶۰ ورقه سفید شماره نمود.
رئیس- با کثریت ۶۰ رأی از ۷۶ رأی نمایندگان حاضر تصویب شد راپورت کمیسیون بودجه راجع به قراء دزفول قرائت می‌شود (به عبارت ذیل قرائت شد).
- لایحه وزارت مالیه راجع به مالیات قراء واقعه در سمت مغرب دزفول در کمیسیون بودجه مطرح مذاکره گردیده مطابق پیشنهاد وزارت مالیه مدتی است قراء مزبوره خالی‌السکنه و قابل ادای هیچ گونه مالیاتی نیست حالیه از طرف عموم علماء و مالکین و اهالی دزفول تقاضا شده است. کسر مالیات سابق این دهات تخفیف داده شده و در عوض عشر عایدی و محصول قراء مزبوره دریافت شود نمایندگان عربستان نیز در این خصوص اطلاعات کافیه داشته در کمیسیون اظهار داشتید پس از مذاکره لازمه نظر به این که دهات مزبوره فعلاً خالی‌السکنه و اگر مثل سابق شروع به آبادی نشود گذشته از ضرر مالیاتی امر معیشت اهالی دزفول به واسطه عدم زراعت این دهات در عسرت خواهد بود و تصویب مادۀ پیشنهاد وزیر باعث تشویق اهالی در آباد نمودن قراء مزبور است کمیسیون بودجه عین پیشنهاد وزارت مالیه را تصویب نموده پیشنهاد مجلس شورای ملی می‌نماید توضیح آن که مطابق پیشنهاد حاجی عز الممالک لفظ (مالکی) بعد از محصول در مادۀ وزیر با کثریت تصویب و اضافه شود.
مادۀ واحده- به صاحبان قراء سیزده گانه مفصله ذیل واقعه در سمت مغرب دزفول اجازه داده می‌شود که اقدام به آبادی آن نموده و عشر عایدی و محصول مالکی را به غایت مالیات بپردازند تا قرار ممیزی کلی داده شود قلعه طوق و سخیر بن دار حاجی حسن- بن دار ناظر- گنجه- علی ابن الحسین- ده حاجی بن دار شاهی- میان چغان- شهان زاویه‌ها بن معلا- حسین آباد- جرکه سید احمد.
رئیس- مخالفی هست؟
آقا میرزا احمد- به عقیده بنده این یک تغییر مالیاتی است که مستلزم تخفیف است و یک مادۀ در قانون انجمن ایالتی و ولایتی است که می‌گوید در این موارد انجمن محل باید تصویب بکند و بعد از تصویب انجمن تصویب وزارت مالیه کافی است دیگر محتاج به آمدن مجلس نیست و بر حسب قانون در این موارد همین که انجمن محلی تصدیق بنماید و وزارت مالیه هم تصویب بکند کافی است دیگر لازم نیست به مجلس بیاید.
حاج عز الممالک- مخبر کمیسیون بودجه در باب تصدیق انجمن در راپورت فراموش شده است که نوشته شود در کاغذ وزارت مالیه نوشته شده است که انجمن تصدیق نمود و بعد از آن وزارت مالیه هم تصویب کرده است در این خصوص که اشکالی باقی نمی‌ماند ولی این که چرا این به مجلس پیشنهاد شده است برای اینست که این مسئله تخفیف مالیاتست و هم تغییر مالیات و وزارت مالیه نمی‌تواند مالیات را تغییر بدهد و نسبت به تخفیف این دهات هم اگر آقایان ایرادی داشته باشند بنده به اجازه آقای رئیس عرض می‌کنم که این دهات پنج شش سال است که خالی از سکنه است و اگر بنا بشود این جا زراعت نکنند باید نرود سوار و تفنگ چی که از شهر می‌برند در آن جا یک زراعتی بکنند و همین باعث بستگی آذوقه و معاش اهل شهر شده است به طوری که تقریباً یک قسمت از اهالی دزفول برای آذوقه خودشان محتاج هستند که در خارج زندگی بکنند و بعد از این که آن تقاضا از طرف اهالی دزفول و انجمن ولایتی شد وزیر مالیه سابق صلاح دانست که به این دهات تخفیف داده شود و برای تشویق فقط عشر عایدی از آن‌ها گرفته شود و به مجلس پیشنهاد گردد در کمیسیون که این مطلب مطرح مذاکره شد به مناسبت این که هیچ وقت معمول نبوده و نمی‌شود از رعیت عشر گرفت و آن‌ها همین قدر می‌توانند کار بکنند که آن چیزی را که به مالک می‌رسد بدهند لفظ (مالکی) اضافه شده که محصول مالکی این دهات هر قدر شد یک عشر از آن به دولت برسد و عجالتاً همین که مالکین آن جا مسبوق بشوند که مجلس شورای ملی مالیات را تخفیف داده است شروع به آبادی آن جا خواهند کرد و همین اسباب تشویق آن‌ها می‌شود والا اگر بگوئیم که این تخفیف را نباید داد و مالکین مجبورند همان مالیات سابق را به دولت برسانند و این مسئله اسباب این می‌شود که هیچ وقت اسباب آزادی آن جا فراهم نشود به جهت این که یک ملکی که دویست تومان عایدی دارد و مالک آن بایستی چهار صد تومان مالیات آن را بدهد آن جا هرگز شروع به آبادی آن نخواهد کرد ولی همین که این قانون از مجلس گذشت شروع به آبادی خواهند کرد و کم کم این دهات آباد شد مالیات دولت هم به حد سابق خودش بالغ خواهد شد و حسین آباد عجالتاً عایدیش بیشتر از مالیات آن جا است به بعضی ملاحظات برای دولت صرفه داشت جزء این جا بشد و غیر از حسین آباد بعضی نقاط دیگر هم شاید عایدیش بیشتر از مالیات آن جا می‌شود ولی عجالتاً چهار سال است دولت مالیات نگرفته است و اگر به این ترتیب بماند باز هم به دولت چیزی نخواهد رسید ولی اگر این مسئله بگذرد و رأی داده شود چیزی به دولت عاید خواهد شد و ضمناً هم این دهات غربی که حالا خالی از سکنه است دائر خواهد شد و مردم هم آسوده می‌شوند.
آقا سید حسین اردبیلی- مادۀ ۹۱ قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی این حق را به وزارت مالیه می‌دهد که به تصدیق انجمن محلی تخفیف راجع به مالیات را بپذیرد و عرایض بنده همان است که آقای میرزا احمد یاد آوری فرمودند و لازم نمی‌دانم که این مسئله در مجلس مذاکره و تصویب شود خود وزارت مالیه قانوناً مجاز است که بعداز تحقیق و تفتیش انجمن محلی بر طبق تصویب آن انجمن این قبیل تخفیفات را منظور بدارد.
بهجت- در موضوع این لایحه اشتباه می‌شود این تخفیف نیست برای مثل ملخ خوراکی و امثال این‌ها است که انجمن ایالتی و ولایتی پیشنهاد بکند که مطابق ضرری که به آن‌ها وارد آمده است یک تخفیفی داده بشود ولی این آن نیست این تغییر مالیاتی است یعنی یک محلی است خالی از سکنه که حالا می‌خواهند آن‌ها را آباد بکنند و اگر بخواهند به مجرد این که شروع به آباد کردن شد دولت مطالبه مالیات می‌کند یک مالیاتی گزافی که در زمان شاه عباس برای آن جا قرار داده شده است و زمانی بوده است که خیلی آن جاها آباد بوده است و حالا نمی‌توانند آن مالیاتی را بدهند همان مالیات را مطالعه خواهند نمود به این واسطه مالکین آن‌ها می‌خواهند یک اطمینانی از دولت بگیرند که اگر شروع به آبادی این جا کردند مالیات سابق را از آن‌ها مطالبه بکنند و در معنی حالا می‌خواهیم خوب یک مالیات جدیدی بکنیم آیا این وظیفه مجلس است یا خیر؟ بدیهی است که این مطالب بالاختصاص از وظایف مجلس است و از قبیل تخفیف سالیانه نیست که انجمن تصدیق بکند و وزارت مالیه تخفیف بدهد حالا اگر در عبارت این لایحه برای آقایان اشتباهی دست داده است و محل اختلاف شده است صحیحش این است که باید این دهات را آباد کنند و ده یک آن چه عاید مالکین می‌شود به دولت بدهند حالا تصویب می‌کنند یا نمی‌کنند این مسئله علیحده است لکن این که فقط تصویب مالیه کافی است این اشتباه است که بایستی پیشنهاد انجمن‌های ایالتی و ولایتی خود وزارت مالیه تصویب بکند و برای رفع این اشتباه لازم است عرض کنم به آقایان چون این دهات نزدیک است به کرخه یعنی سر حد عربستان است و منتهی می‌شود به خاک عثمانی را اگر این دهات آباد نباشد ایلات عثمانی وارد خاک عربستان می‌شوند و به الکلیه دهات شرقی هم مورد تاخت و تاز می‌شود
برای خاطر این که در یک نقطه سر حد واقع شده‌اند و اگر این دهات دائر و آباد بشود ممکن است به تدریج ایام آن طرف است کرخه هم من بعد اراضی لم یزرع آن را آباد کنند و یک چیزی به دولت بدهند و بنده فرض و واجب می‌دانم که آقایان نمایندگان این اجازه را بدهند هم تخفیفی به آن‌ها داده می‌شود و هم آن جاها آباد می‌شود و هم آن‌هائی که غیر مسکوند مسکون می‌شوند و هم فایده برای دولت دارد و هم آن‌هائی که مأمور حفظ این دهات خواهند بود یک قوه برای دولت می‌شوند پس این مالیات جدیدی است که وضع می‌شود و از وظایف مجلس است و هیچ ربطی به انجمن ولایتی و ایالتی ندارد.
رئیس- لایحه در این باب از طرف وزارت مالیه رسیده است قرائت می‌شود تا خاطر آقایان مسبوق بشود (به عبارت ذیل خوانده شد).
(مجلس مقدس شورای ملی)
قراء دهات غربی دزفول چندی است خراب و خالی از سکنه و لم یزرع مانده و از طرف علماء آن جا تقاضا شده است که وزارت مالیه اجازه بدهد شروع به آباد کردن قراء مزبوره نموده و عشر عایدی و محصول را از بابت مالیات بپردازند انجمن ولایتی عربستان نیز این مسئله را تصدیق نموده علاوه بر این آقایان نمایندگان عربستان هم نظر به آباد شدن قراء مذکور همین تقاضا را نموده و صورت اسامی‌سیزده بلوک و قریه که باید آباد شود به وزارت مالیه ارسال فرموده‌اند بنابراین به مادۀ واحده ذیل پیشنهاد مجلس شورای ملی می‌شود.
مادۀ واحده- به صاحبان بلوک و قراء ۱۳ گانه ذیل واقعه در سمت مغرب دزفول اجازه داده می‌شود که اقدام به آبادی نموده و عشر عایدی و محصول را از بابت مالیات بپردازند تا قرار ممیزی کلی داده شود بن دار حاجی حسن- بن دار ناظر- گنجه- علی بن الحسین- ده حاجی- بن دار شاه- میان چغان- سهان- زاویه‌ها- بن معلا- حسین آباد- چرکه سید احمد.
رئیس- یک لفظی این جا در مادۀ کمیسیون افتاده است.
حاج عز الممالک- بله باید همان طوری که وزیر نوشته است اضافه شود.
معدل الدوله- خیلی از مطالب این جا می‌گذرد که از ترتیب و قاعده خارج است مثلاً وقتی که از برای یک دهاتی یک تخفیف ابدی تقاضا می‌شود اولاً باید دید که مالیات آن جا چه قدر است ثانیاً باید آن جاهائی که مالیاتش کم است ولی آباد است و عایدیش زیادتر از جاهای دیگر است معین بشود و هم چنین معلوم بشود که مجلس چه قدر از مالیات را اجاره می‌کند که به کلی موقوف شود و از آن گذشته علت خرابی این دهاتی را که می‌گویند این طور مسلوب‌المنفعه و بلا سکنه شده است باید فهمید که چه چیز است و رفع آن از تخفیف مالیات می‌شود یا به چیز دیگر و این علت که رفع شد آن دهات به خوبی و زودی آباد می‌شود یا نمی‌شود بنده تصور می‌کنم که اگر ما این مسئله را به این ترتیبی که راجع به این دهات پیش آمده است عنوان و تصویب بکنیم وقت مجلس همیشه به این قسم از مطالب صرف نظر خواهد شد برای این که در این مملکت از این قبیل دهات بسیار است که به واسطه این که از طرف صاحبانش اسباب خرابی آن‌ها فراهم شده است یا آن که آفتی رسیده است یا سیل برده است یا تگرگ زده یا این که یک آفاتی رسیده است بی سکنه مانده است و اگر یک جزئی توجه بکنند اصلاح خواهد شد و در این صورت ما دچار خواهیم شد و هر روز در مجلس از هر طرف یک هم چو عنوانی بشود برای این که همان طور که عرض کردم در اطراف دهاتی خواهد بود که به یک عللی مخروبه شده است یا به واسطه این که دهی پهلوی آن آباد شده است و جمعیت آن ده به آن جا رفته‌اند و به واسطه آن عایدی آن جا کسر شده است و این کار اسباب این خواهد شد که هی پیشنهاد بکنند که فلان ده کسر کرده است یا مخروبه شده است باید به آن تخفیف داد و هیچ توجه نداریم به آن دهاتی که آباد شده است و مالیات ندارد و هیچ کس درصدد نیست که یک پیشنهادی بکند که فلان قراء‌آباد شده است و مردم از آن‌ها فایده می‌برند یک مالیات کافی بدهند هیچ هم چو چیزی نشده است البته باید تخفیف داد ولی دچار به یک اشکالی خواهیم شد که همیشه باید مشغول کار باشیم و حال این تخفیف نییست تخفیف اقل است که رسیده باشد بلکه این کسر مالیات است و تصور نمی‌کنم بدون این که بدانیم مالیات آن جا چه قدر است و چه قدر باید تخفیف داده شود ممکن باشد این را تصویب کرد.
حاج عز الممالک- همان طوری که آقای بهجت فرمودند مقصود از آن تخفیفی که می‌فرمایند تصویب آن منوط به تصدیق انجمن ایالتی و تصویب وزارت مالیه است تخفیف موقتی است که صلاحیت تصویب آن را قانون راجع می‌کند به انجمن ایالتی و ولایتی ولی یک تغییر مالیاتی است که بر قراری یک مالیات دائمی‌هم که البته باید از مجلس بگذرد اما علت خرابی این‌ها البته لازم به تشریح نیست که از بابت شرارت اشرار بوده که صاحبان آن‌ها نتوانسته‌اند آن جاها را زیاد بکنند و اگر به همین حال باقی باشد تا مدت‌ها لم یزرع خواهد بود و اول نقطه شروع به آبادی ترتیب مالیات آن جا است برای این که آن شخص مالکی که باید شروع به آبادی بکند وقتی که دید صد تومان عایدی دارد و پانصد تومان از او مالیات می‌خواهند هرگز شروع به آبادی نخواهد کرد و تا اطمینان از وضع مالیات آن جا نداشته باشد ممکن نیست که هیچ کس در صدد آبادی آن جا برآید و عدم آبادی آن جا هم باعث خرابی دزفول بلکه یک قسمت بزرگ عربستان شده است و چنان چه درست دقت بفرمائید خواهید دانست که یک قسمت بزرگ اهالی عربستان که متواری شده و به خاک عثمانی رفته‌اند برای عدم آبادی این دهات بوده است که یک ضرر کلی به محصول و معیشت اهالی زده است اما این که فرمودند نظر به دهات آباد نمی‌شود که منافع زیاد می‌برند و مالیات نمی‌دهند علت این نمی‌شود که ما برای مالیات این قسم جاها ترتیبی قرار بدهیم به جهت این که یک ملکی آباد شده است و از آن ملک به فلان آدم فلان مبلغ می‌رسد آن ممکن است به هر ترتیبی که مقتضی است یک لایحه وزیر یا وکیلی پیشنهاد می‌کند و می‌گذرد و این هم گروکش نیست که یک ملک مخروبه را تخفیف مالیاتی بدهیم برای این که فلان ده آباد شده و مالیات نمی‌دهد این هیچ مربوط به آن نیست و به عقیده بنده لازم است که امروز این مسئله از مجلس شورای ملی با کثریت رأی بدهد که اهالی دزفول مطمئن بشوند و شروع به آبادی بکنند و معین است همین که آباد شد ترتیبات امنیت آن جا هم فراهم خواهد شد و کم کم پیش از مالیات سابقش به دولت خواهد رسید اگر چه البته امروز که شروع به آبادی بکنند عشر عایدی این دهات هرگز به قدر مالیات سابق آن جا نخواهد شد ولی اگر امروز اکتفاء به همان عشر بکنیم روز به روز در تردید خواهد بود و بر عکس اگر در حالت حالیه باقی بماند روز به روز خرابی آن جا افزوده خواهد شد و این دهات خالی السکنه خواهد ماند و بار باب صاحب ملک و دولت و به رعیت چیزی عاید نخواهد شد و هر سه بی‌بهره خواهند ماند بلکه از این طوری که لم یزرع است بدتر خواهد شد.
رئیس- مذاکرات را آقایان کافی نمی‌دانند؟ (گفتند کافی است) یک اصلاحی است که آقای اردبیلی پیشنهاد کرده‌اند خوانده می‌شود (به عبارت ذیل خوانده شد).
پیشنهاد عوض مادۀ واحده وزارت مالیه مجاز است که از بابت مالیات مقرره قراء سیزده گانه مفصله ذیل اکتفا به اخذ و دریافت یک عشر از عایدات آن‌ها می‌نماید تا قرار ممیزی کلی داده شود.
رئیس- آقای مجیر قبول دارید؟
حاج عز الممالک- این جا یک فرقی هست این که نوشته شده است اکتفاء بکند این شاید بفهماند که این ترتیب موقتی است حالا اگر مقصودشان غیر از این است خوب است تشریح بشود چون مادۀ باید اجازه بدهد که مالیات سابق تخفیف داده شده و از این به بعد فقط یک عشر از عایدات آن‌ها از بابت مالیات به دولت داده شود و این مادۀ این طور نمی‌فهماند خوبست توضیح بفرمایند.
آقا سید حسین اردبیلی- این جا آن مقصودی که از این پیشنهاد منظور شده به عقیده بنده این اصلاحی بنده جامع تر و کافی تر است زیرا آن پیشنهاد چندین نقص دارد و علاوه آن مقصود را هم نمی‌پروراند به واسطه این که این جا اولاً اجازه داده شده است به آن اشخاصی که صاحبان قراء و مزارع هستند که شروع کنند به آبادی و عشر عایدات دهات خودشان به عوض مالیات بدهند این چیز خیلی غریبی است به جهت این که این اجاره را تمام نقاط ایران بالطبیعه داشته و دارند که شروع به آبادی دهات خودشان بکنند و هم مجاز هستند و عشر عایدات خودشان را بدهند منتهی یک چیزی هم اضافه می‌دهند یا این که یک اضافه را دولت مطالبه می‌کنند پس این مطلب ربطی به مجاز بودن اشخاص ندارد اگر در این باب باید پیشنهادی بشود باید این طور باشد که وزارت مالیه مجاز است مالیاتی را که تا کنون معمول بوده است دریافت نکند و در مقابل آن مالیات اکتفا بکند به اخذ عشر عایدات آن قرار یعنی چه؟ یعنی تا کنون معمول بوده است یک مبلغی مالیات بدهند حالا در مقابل آن مالیات اجازه بدهند به وزارت مالیه که اکتفاء بکند به بقیه عایدات آن جا و هر چه زائد بر
مالیاتی است که تا به حال معمول بوده است می‌دادند لابد معفو است و عجالتاً معاف هستند از دادن تقاضیل مالیات سابق و ده یک عایدات تا موقعی که قرار ممیزی کلی داده شود پس پیشنهاد بنده بهتر است برای این که مقصود را خوب می‌فهماند و وقت را معین می‌کند که تا آن موقعی که قراری برای ممیزی گذاشته شود وزارت مالیه اجازه دارد که اکتفا بکنند به دریافت کردن عشر عایدات آن جا ولی این که آن جا نوشته است که به ملاک اجازه داده شود اعم از این که این اجازه داده شود یا نشود بالطبع تمام مردم و همه نقاط ایران این اجازه را دارند که شروع بکنند به آبادی و دادن عشر عایدات خودشان و اگر همه عشر عایدات را به وزارت مالیه بدهند رد نخواهد کرد و پس نخواهد داد پس باید این اجازه را به وزارت مالیه بدهند که عوض مالیات این عشر را بگیرد و در این صورت مسئولیتی به وزارت مالیه وارد نخواهد شد که تفاضیل این مالیات را نگیرد.
حاج عز الملک- این جا اگر در عوض اکتفا لفظ (فقط) گذاشته شود قبول می‌کنم یکی دیگر این که لفظ مالکی هم باید بعد از عایدات ذکر شود به جهت این که از غیر مالکین نمی‌شود مطالبه مالیات کرد.
رئیس- (خطاب به آقای اردبیلی) به این ترتیب قبول دارید؟ (اردبیلی- بله قبول دارم) (پیشنهاد مزبور به طریق ذیل مجدداً قرائت شد).
پیشنهاد عوض مادۀ واحده- وزارت مالیه مجاز است که از بابت مالیات مقرره قراء سیزده گانه مفصله ذیل فقط به اخذ و دریافت یک عشیر از عایدات ملکی آن‌ها اکتفا بنماید تا قرار ممیزی کلی داده شود.
رئیس- آقای حاج امام جمعه مخالفید؟
حاج امام جمعه- (اجازه بفرمائید عرض داشتم).
رئیس- جزء کمیسیون نیستم اما لفظ (مالکی) را غلط می‌دانم.
حاج وکیل الرعایا- بنده جزء کمیسیون هستم اگر اجازه بفرمائید عرض دارم (رئیس بفرمائید).
حاج وکیل الرعایا- اصلاحی که باقی بود و کمیسیون از خودش اضافه کرد و تا حال مذاکره نشده بود همین چیزی بود که آقای حاج امام جمعه یک مقداری اشاره به آن فرمودند و بعضی از آقایان هم اخیراً اظهار کردند پیشنهاد وزارت مالیه فقط می‌نویسد یک عشر از عایدات کمیسیون چه اضافه کرده است که قابل توجه است؟ کمیسیون به او اضافه کرده است یک عشر از خالص عایدات منتهی می‌گوید که از حصه مالکین و تفاوت عملی هم که در نظر هست اینست که دولت به کمتری را ببرد باید بعد از وضع مخارج محلی باشد حالا مخارج محلی تقسیم می‌شود بین مالک و زارع یا به کلی از آن‌ها آن را اطلاع ندارم و به جرأت کار می‌کنند یا به دست دیگرن آن را نمی‌دانم چه ترتیبی بوده یا خواهد بود مقصود این است که اگر این را مجلس اعتراض ندارد یک عشری را که دولت می‌برد باید از صدی هشتاد و پنج پنجش را کنار گذارد و تقریباً از بیست و پنج یک ده یک می‌برد و آن وقت هم در معنی از صد دو و نیم برده است نه از صد ده این چیز است که این جا است اما یک چیزی هم این جا هست و آن این است که بعضی اظهار کردند ما اگر توجهی بکنیم که این قراء رویه آبادی برود و این توجه ما فقط به این باشد که یک ده یک مالیات بگیریم و پیش از این یک ترتیبی برای آن‌ها نداده باشیم و برای آن‌ها احداث یک روزی نکرده باشیم و منحصر به این باشد که به آن‌ها بگوئیم که یک عشر عایدی خودشان را بدهند اگر این را هم بکنیم پس چه کار برای آن‌ها کرده‌ایم ما این جا نشسته‌ایم که به شکایات این گونه اشخاص برسیم یعنی آن قدری که قانون حق به آن‌ها داده ما برای این این‌جا نشسته‌ایم که از ده ویران خراج نستانند.
رئیس- این خارج از موضوع است.
حاج وکیل الرعایا- صحیح است که خارج از موضوع است ولی مقصود بنده این است که ما این جا آمده‌ایم که این کارها به طور منصفانه بگذرد و تعدی به کسی وارد نشود یعنی تا آن جائی که می‌توانیم اما آن چیزهائی که به ما پیشنهاد می‌کنند که تا به حال به آن‌ها مالیات بسته شده و با این که تا به حال مأمورین مالیه پیشنهاد نکرده‌اند این تقصیر نماینده نیست تقصیر آن مأمورین محلی است و به ما پیشنهاد نکرده‌اند اما آن جاهائی را که پیشنهاد کرده‌اند برای گرفتن تخفیف همین قدر که بر ما معلوم شود و بدانیم که مستحق تخفیف است البته تخفیف خواهیم داد و باید هم تخفیف بدهیم برای این که تعدی نشده باشد (مجدداً مادۀ مزبور قرائت شد).
رئیس- رأی می‌گیریم به این مادۀ آقایانی که تصویب می‌کنند این مادۀ را ورقه سفید خواهند داد و آقایانی که تصویب نمی‌کنند ورقه کبود (اوراق رأی اخذ شده آقای حاج میرزا رضا خان آن‌ها را به عدد ذیل شماره نمود) ورقه سفید- ۵۲ کبود- ۲.
رئیس- با کثریت ۵۲ رأی از ۷۴ نفر نمایندگان حاضر تصویب شد یک ربع تنفس داده می‌شود (مجدداً پس از یک ربع جلسه تشکیل شد).
رئیس- تقاضائی است که از طرف چهل نفر از نمایندگان شده است قرائت می‌شود بعد از مذاکره رأی می‌گیریم (به عبارت ذیل قرائت شد) مقام منیع ریاست مجلس مقدس دامت شوکته چون تشکیل کمیسیون رابطه بعضی سوء آثار در خارج حاصل کرده است و با این که در مشاوره وزراء مداخله نکرده و کمک فکری هم ننموده‌اند کلیه اقدامات و اجراء آن به آن منسوب می‌شود ما امضاء کنندگان ذیل تقاضا می‌کنیم فعلاً کمیسیون مزبوره منحل شود.
رئیس- آقای ارباب مخالفید.
ارباب کیخسرو- مخالف نیستم لکن توضیحی لازم است عرض کنم چون طوری تقاضا شده است که بر می‌خورد به اعضای آن کمیسیون و بنده هم جزء آن هیئت انتخاب شده بودم لازم است توضیحی عرض کنم.
رئیس- پس بعد از یک یک مخالف بفرمائید آقای اردبیلی مخالفید.
آقا سید حسین اردبیلی- بله می‌خواستم عرض بکنم چون از طرف هیئت وزراء اظهار عدم رضایت از آن هیئت نشده است و آن هیئت هم کاری نکرده است که اسباب سوء ظن باشد به این جهت هیچ علتی ندارد که این کمیسیون منحل شود و باید باقی باشد.
ارباب کیخسرو- بنده اگر چه استعفاء داده‌ام از این کمیسیون ولی همین قدر خواستم عرض کنم که این کمیسیون را که تشکیل داده‌اند برای این بوده است و به عنوان این انتخاب کردند که رابط باشد میان مجلس و هیئت وزراء و تا به حال این هیئت هیچ وقت به هیئت اجتماعیه حاضر نشده است در هیئت وزراء که داخل یک ترتیبی شده باشد فقط دو مرتبه والا حضرت اقدس آقای نایب السلطنه احضار کرده‌اند آن هیئت را و آن جا حاضر شده‌اند فرض اینست که این هیئت به آن کاری هم که داشته‌اند و برای آن منتخب شده‌اند حاضر نشده و آن کار را هم هنوز نکرده است همین قدر محض توضیح خواستم عرض کرده باشم.
معزز الملک- بنده تصور می‌کنم در صورتی که یک کمیسیونی برای یک کار معینی تصویب شد دیگر آن کمیسیون را نباید به این زودی منحل نمود ترتیب آن کمیسیون مکرر در مجلس توضیح شد و برای تصوراتی که در خارج می‌شود نباید کمیسیون را منحل کرد و بعضی تصوراتی که در خارج می‌شود سهوی است یعنی مردم نمی‌دانند و این تصورات را می‌کنند در صورتی که شما چند مرتبه در مجلس توضیح کردید و بعضی اشخاص هم که در خارج عمداً بعضی اشتهارات می‌دهند و اذهان مردم را مشوب می‌کنند منحل کردن کمیسیون مانع از حرکات آن‌ها نخواهد شد منتهی آن وقت آن‌ها به طور دیگر اذهان مردم را مشوب می‌کنند و دست بردار نیستند و این منحل کردن کمیسیون به هیچ وجه چاره نمی‌کند و این که این کمیسیون انتخاب شده بود به جهت یک مقصودی بود اولاً خود کمیسیون یک مأموریت مخصوص نداشت که کسی بتواند بگوید کمیسیون به وظایف خود عمل نکرده و فائده از آن برده نشده است فقط این کمیسیون انتخاب شده برای این که یک رابطه شد بین هیئت وزراء و مجلس و از ابتدا تصویب این کمیسیون را هم والا حضرت اقدس آقای نایب السلطنه کرده‌اند و این کمیسیون یک ذخیره است حاضر اگر تا حال محتاج نشده‌اند و وجود این کمیسیون لازم نشده است ممکن است فردا لازم شود یعنی خود حضرت اقدس آقای نایب السلطنه آن‌ها را بخواهد یا هیئت وزراء آن‌ها را بخواهند اگر تا حال وجود این‌ها طرف احتیاج واقع نشده است شاید فردا یک هم چو عده لازم بشود که آن‌ها را بخواند و پاره مذاکرات به عمل بیاید و آن‌ها نتیجه آن مذاکرات را به مجلس می‌رساند تا این کمیسیون باقیست ممکن است این تقاضا هر وقت از طرف آن‌ها بشود فوری به موقع اجرا گذارده شود و در این صورت بنده عرض می‌کنم که این کمیسیون را که انتخاب کردید تصور یک فایده برای آن کردید و انتخاب کردید یا تصور یک فایده نکردید و انتخاب کردید اگر تصور یک فایده نکردید که چرا انتخاب کردید تا این که حالا منحل بکنید اگر غلط نبود و تصور یک فایده برای این کمیسیون کردید چرا حالا می‌خواهید منحل کنید و به علاوه این یک چیزی است که به عقیده بنده ثابت و مدلل می‌کند که هیچ روزی مااز روی یک ترتیب و سبک معین کار نمی‌کنیم و این خیلی بد است و ممکن است به این ترتیب یک روز یک چهل نفری یک تقاضائی بکنند و فردای همان روز یک چهل نفر دیگر تقاضا بکنند که آن کمیسیون منحل بشود و این برای مجلس خیلی بد است حالا خود دانید.
حاج شیخ الرئیس- این طور که نماینده محترم تقریر کرد نظر بنده و سایر آقایان نمایندگان که این کمیسیون را انتخاب کردند و بی لزوم ندیدند این بود که در این موقع که برحسب پیش آمد غیر مترقبه حکومت ما نظامی است و البته هیئت کابینه وزراء عظام دائماً مشغول کارند و نمی‌توانند همه وقت حاضر شوند در مجلس و پاره اطلاعات به ما بدهند و نمایندگان از مجری و خط وزراء مطلع باشند این هیئت رابط باشد برای تحصیل اطلاعات از هیئت وزراء برای آقایان وکلاء و البته این یک نظر صحیحی بود که بنده و سایر آقایان هم تصویب و به فوریت انتخاب کردیم الا از طرف ذی شرف والا حضرت اقدس هم تقاضائی شده است یا نشده است آن را بنده نمی‌دانم در هر صورت ما این را تصویب کردیم به این لحاظ لکن مع التأسف می‌بینیم که آن نتیجه برای وکلاء که یکی خود بنده باشم حاصل نشد زیرا که از روزی که این هیئت انتخاب شدند یا کاری نکردند که به ما اطلاع بدهند یا طرف توجه وزراء نشده‌اند و در هر حال خود این دلیل است که این کمیسیون بی لزوم است از این گذشته خود انتخاب این هیئت هم در خارج سوء اثر کلی کرده است و نمی‌شود آن سوء اثر را بی‌اهمیت فرض کرد و به نظر بی اهمیتی نگاه کرد و عرض می‌کنم بعضی پیش آمدها برای همین است که ما افکار عمومی را طرف توجه نمی‌دانیم و به افکار خصوصی خودمان متوجه هستیم حالا بنده بیش از این نمی‌خواهم جسارت کنم و اطاله لسان بنمایم همین قدر عرض می‌کنم که بنده به اندازه خودم رأیی را که داده بوم پس می‌گیرم و انحلال این نیست حالیه را که اسمش کمیسیون رابطه است دارای اهمیت پولتیکی و از اهم فرائض می‌دانم.
رئیس- گویا مذاکرات کافی باشد (بعضی اجازه خواستند).
رئیس- وقتی که این کمیسیون را انتخاب کردیم بیش از این مذاکره نکردیم حالا هم بیش از این مذاکره لازم ندارد- رأی می‌گیریم در این تقاضا آقایانی که انحلال این کمیسیون رابطه را تصویب می‌کنند قیام نمایند (اغلب قیام نمودند).
رئیس- با کثریت (۳۸) رأی از (۷۱) نفر از نمایندگان حاضر تصویب شد راپورت کمیسیون بودجه راجع به حقوق نیابت سوم سفارت اسلامبول خوانده می‌شود.
(به عبارت ذیل قرائت شد)
- لایحه وزارت امور خارجه راجع به حقوق نیابت سوم سفارت کبرای اسلامبول مطرح گردید وزارت امور خارجه تقاضا نموده بودند مقرری این خدمت به طور استثناء از بودجه وزارت امور خارجه از مجلس گذشته و نایب سوم به طور فوریت به طرف اسلامبول حرکت کند پس از مذاکرات لازم چون وجود نایب سوم در اسلامبول لازم است کمیسیون بودجه با اکثریت تصویب می‌نماید مبلغ ۹۰ تومان ماهیانه حقوق و تفاوت خرج نایب سیم سفارت که برای اسلامبول اعتبار به وزارت خارجه داده شود مبلغ ۹۰ تومان که ۵۰ تومان مقرری و ۴۰ تومان مخارج شام و نهار نایب سوم سفارت کبرای اسلامبول است ماهیانه اعتبار به وزارت امور خارجه داده می‌شود این اعتبار از بودجه کل وزارت خارجه برگشت خواهد نمود.
رئیس- مخالفی هست.
دکتر سعید الاطباء- بنده مخالفم و تصور می‌کنم این مسئله باید در جزء بودجه وزارت خارجه بیاید به مجلس و در آن جا ببینیم که نایب سوم در اسلامبول لازم داریم یا خیر بنده اطلاع دارم که ما در آن جا نایب دوم نداریم در این صورت نمی‌دانم چه طور یک نایب سومی‌قرار داده‌ایم یک مواجبی هم برای او معین کرده‌ایم و در هر صورت تصور می‌کنم که این باید بماند تا بودجه وزارت خارجه بیاید و معلوم شود که ما نایب سوم در آن جا لازم داریم یا خیر.
لواء‌الدوله- اولاً عرض می‌کنم چیزی را که وزیر پیشنهاد می‌کند البته لزوم دارد که پیشنهاد می‌کند دیگر آن که در راپورت می‌نویسد که از بودجه کسر خواهد شد این مطلبی که این جا تصویب شده است و کلیات بودجه بلکه کلیات و جزئیات آن هم در این جا می‌آید هر اشخاصی که از ترتیب وزارت خارجه اطلاع دارد می‌دانند که سفارت خانه‌ها سه نایب دارد نایب اول و دویم و سیم مترجم هم که بوده است این‌ها سابقاً تصویب شده است منتهی بودجه نیامده است حالا وزیر امور خارجه می‌نویسد که حالا اهمیت دارد وجود نایب سوم و باید برود برای این که سفیر ما از آن جا می‌نویسد که نایب سوم چرا نمی‌آید متوسل می‌شود به وزارت امور خارجه برای فرستادن نایب چه ضرر دارد نایب ما بلکه نواب ما همیشه آن جا حاضر باشند و این که حاضر نباشند در محل خدمت خود چه صرفه تا به حال برده‌ایم به جز این که علی الاتصال دچار مطالبی شده‌ایم که روابط آن جای ما کسر شده است وقتی این‌ها نروند مسلماً روابط ما کسر می‌شود.
رئیس- گویا مذاکرات کافی است (بعضی اظهار داشتند که کافی نیست).
رئیس- پس رأی می‌گیریم در این که مذاکرات کافی است یا کافی نیست آقایانی که تصویب می‌کنند که مذاکرات کافی است قیام نمایند (اغلب قیام نکردند).
رئیس- تصویب نشد.
حاج شیخ علی خراسانی- آقای لواء‌الدوله ظاهراً اشتباهی کرده‌اند کسی مخالف نیست که نایب سوم لازم است یا لازم نیست در سفارت اسلامبول تشکیلات وزارت خارجه و مستخدمین خودشان بسته به نظر وزیر مور خارجه است چیزی که نیست و اسباب مخالفت بعضی از آقایان است اینست که چه اختصاص دارد که حقوق یک فردی را بیاورند از مجلس بگذرانند قبل از این که بودجه کل از مجلس بگذرد اگر این جزو بودجه سابق است که یک تشکیلاتی از سابق داده‌اند و این هم جزو آن‌ها است که یک تشکیلاتی از سابق داده‌اند و این هم جزو آن ا است و همان ترتیبی را که در خصوص کلیه در دست دارند خودشان عمل می‌کنند چه جهت دارد که بالاختصاص یابد به این یک فرد در مجلس رأی داده شود و حال آن که به هیچ وجه به هیچ یک از افراد مستخدمین وزارت خارجه بوده است چه جهت دارد که ما یک جزء آن را تصویب بکنیم و باقی او باشد خوب بود که وزارت خارجه بودجه خودش را بفرستد و ما در هر یک نظری بکنیم و در ضمن تصویب بودجه این یک فرد هم تصویب شود جهت ندارد که ما یک فرد را تصویب بکنیم و باقی آن باشد به علاوه این پیشنهاد در زمان وزیر امور خارجه سابق شده است و ما نظر وزیر امور خارجه حالیه را در این باب نمی‌دانیم به چه می‌باشد و حال این که لازم است معلوم بشود جهت مخالفت این است.
حاج عزالممالک- این مسئله که بودجه وزارت حارجه باید به مجلس بیاید یا به طور فوق‌العاده این یک فرد به مجلس بیاید این سبب نمی‌شود که که ما تصویب بکنیم که ما یک نایب سومی‌در سفارت اسلامبول لازم داریم یا خیر وزیر امور خارجه این را صلاح دانسته‌اند که یک نایب سومی‌برود به اسلامبول و تقاضای حقوقی هم برای او کرده است کمیسیون هم صلاح دانسته است که یک نایب سومی‌برود حالا البته اکثریت مجلس قاطع است والا فرق این که در جزء بودجه در یک ماه بعد از تشکیل مجلس بگذرد یا حالا چندان فرق نمی‌کند و این هم که فرمودند نظر وزیر امور خارجه حالیه باید در این باب معلوم بشود این پیشنهاد از طرف وزارت خارجه شده است و لزومی‌ندارد که نظر وزیر امور خارجه حالیه را هم بدانیم و در هر حال اکثریت مجلس هم قاطع این مسئله خواهد بود.
دکتر سعیدالاطباء- بنده مجبور هستم دو مرتبه عرایض خودم را تکرار بکنم بنده مسبوق هستم از ترتیب سفرت اسلامبول و اطلاع دارم که یک شخصی نیابت دویم آن جا را می‌خواست وزیر امور خارجه اظهار داشت که سفارت اسلامبول نیابت دوم ندارد به این ملاحظه بنده باز خاطر نمایندگان را متذکر می‌کنم که قبل از این که نایب دوم را معین کرده باشیم چه طور می‌توانیم نیابت سوم را مقرر بکنیم علاوه بر این که ما باید نظر به بودجه داشته باشیم و این جزء بودجه کل وزارت خارجه باید به مجلس بیاید و تصویب شود نه خارج از آن و علیحده.
معین الرعایا- نیابت سوم هیچ ربطی به این ندارد که بودجه کل به مجلس بیاید و در صورتی که از طرف وزارت امور خارجه تصویب شده است که باید برود دیگر به ما دخلی ندارد و اما در خصوص این که چرا در بودجه کل نیامده است در راپورت می‌نویسند که از این جا فوق‌العاده می‌خواهند بفرستند این شخص را به اسلامبول و البته شخصی که باید به طور فوق‌العاده برود آن جا حقوقش هم باید معین باشد و تصور می‌کنم که جای مخالفت نباشد و لازم می‌دانم که رأی بگیرید.
رئیس- حالا مذاکرات را کافی می‌دانید (گفتند کافی است).
مخالفی هست در این که رأی بگیریم (گفتند خیر) رأی می‌گیریم به این مادۀ واحده که قرائت شد آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید خواهند داد و آقایانی که تصویب نمی‌کنند ورقه کبود (اوراق رأی اخذ آقای حاج میرزا رضا خان از قرار ذیل شماره نمود- ورقه سفید (۱۹) ورقه آبی (۴).
رئیس- بلا تکلیف ماند راپورت کمیسیون بودجه راجع به قنات یوسف آباد به قرویه یزد قرائتمی‌شود (به عبارت ذیل قرائت شد)
- لایحه وزارت مالیه راجع به شکست قنات یوسف آباد به قرویه یزد در کمیسیون بودجه مطرح گردیده نظر به تصدیق انجمن ولایتی و حکومت یزد در خصوص شکست محل مزبور وزارت مالیه پیشنهاد نموده بودند مبلغ یک صد و هفتاد و نه تومان سه هزار نصف مالیات قنات به قرویه تخفیف داده شود پس از مذاکرات لازمه نظر به این که مالیات قنات مزبوره مبلغ دویست و چهل و چهار تومان و پنج هزار فرع است و تصدیق شکست آن جا از انجمن ولایتی و حکومت مجلس شده است کمیسیون با کثریت آراء مطابق ذیل فرع آن جا را در هذه السنه تخفیف می‌دهد.
مادۀ واحده- مبلغ یک صد و چهل و چهار تومان و پنج هزار دینار فرع قنات یوسف آباد به قرویه به یزد تا مدتی که املاک واقعه در یزد ممیزی نشده تخفیف داده می‌شود.
حاج عز الملک- خوب است لایحه وزیر را بخوانند.
رئیس- راپورت دیگر از کمیسیون بودجه خوانده می‌شود تا لایحه وزیر را بیاورند (به عبارت ذیل قرائت شد).
- لایحه وزارت مالیه راجع به تقاضای ماهی بیست و پنج تومان درباره ادیب‌المجاهدین کرمانی قرائت گردید نظر به استحقاق و صدماتی که در راه آزادی به ادیب‌المجاهدین رسیده کمیسیون بودجه با اکثریت آراء ماهی پانزده تومان مادام‌الحیات درباره معزی الیه تصویب می‌نماید.
ماده- ماهی پانزده تومان مادام‌الحیات درباره ادیب المجاهدین کرمانی برقرار می‌شود.
رئیس- مخالفی هست (اظهاری نشد).
رئیس- رأی می‌گیریم در این مادۀ آقایانی موافقند ورقه سفید خواهند داد (اوراق آراء اخذ و آقای حاج میرزا رضا خان به عده (۴۲) احصاء نمود.
رئیس- با کثریت (۴۲) رأی تصویب شد.
لایحه وزارت مالیه راجع به قنات یوسف آباد به قرویه یزد به عبارت ذیل قرائت شد.
- مجلس شورای ملی- قنات وقفی یوسف آباد به قرویه یزد مبلغ سیصد و پنجاه و هشت تومان هشت هزار و ششصد و چهل دینار مالیات دیوانی دارد که دویست و چهارده تومان و یک هزار و هشتصد و هفتاد و پنج دینار آن اصل مالیات است و بقیه تفاوت عمل می‌باشد و مدتی است که رعایا و متولیان آن به وزارت مالیه و مجلس شورای ملی شکایت کرده‌اند که چند سال است قنات مزبوره خشک و مسلوب‌المنفعه شده انجمن ولایتی یزد و آقای سردار جنگ حکم ران سابق و پیش کار مالیه آن جا تصدیق اظهارات رعایا را نموده‌اند که مجبورند برای مشروب خود از خارج و دهات اطراف تحصیل آب نمایند نظر به تصدیقات فوق‌الذکر وزارت مالیه مادۀ واحده ذیل را پیشنهاد مجلس شورای ملی می‌نماید.
مادۀ واحده- وزارت مالیه مجاز است که مبلغ یک صد و هفتاد و نه تومان و سه هزار و هشتصد و بیست دینار نصف مالیات قنات وقفی یوسف آباد را تا مدتی که املاک واقعه در یزد ممیزی نشده تخفیف دهند.
آقا میرزا احمد قزوینی- بنده در مسئله اول دیدم که راجع به تخفیف نبود متقاعد شدم ولی در این جا مسلماً راجع به تخفیف است و در اصل نود و هشتم قانون اساسی تخفیف و معافیت از مالیات منوط به قانون مخصوص است و در قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی یک مادۀ دارد که تخفیف پس از تصدیق انجمن به تصویب وزارت مالیه خواهد بود و این حکایت می‌کند و هیچ تصویب مجلسی را لازم نمی‌دانم و محتاج به این که به مجلس بیاورند نیست.
رئیس- این یک مسئله است که یک وقت باید تصویب بکنند که بنده از این قبیل لوایح را قبول نکنم و در این باب تصریحی نشده است و رأی داده نشده است و بنده هم از خودم نمی‌توانم این کار را بکنم.
حاج سید ابراهیم- در اصل (۱۸) قانون اساسی می‌گوید تسویه امور مالیه جرح و تعدیل بودجه تغییر در وضع مالیات‌ها رد و قبول عوارض و فروعات هم چنان ممیزی‌های جدیده که از طرف دولت اقدام خواهد شد به تصویب مجلس خواهد بود پس در حقیقت رد و قبول عوارضات تمام به تصویب مجلس شورای ملی است و این پیشنهاد در حقیقت رد می‌کند یک عوارضی را که دولت می‌گرفته است و این را ما باید تصویب بکنیم و تصویب آن وظیفه مجلس است.
معدل الدوله- بنده فقط عرضی که دارم این است که همه قانون اساسی را برای جرح و تعدیل سند می‌کنیم و هیچ تعدیل میان او نیست همیشه جرح می‌کنیم خیلی از این قبیل محل‌هاست و باید محلی باشد که بتواند تکافو بکند این کسرها را و اگر وزارت مالیه پیشنهاد بکند در مقابل این لایحه که می‌دهد یک محلی را هم بنماید که ما بتوانیم قانع شویم و متصل خرج از مجلس نگذرد که اقلاً عوض این صد و هفتاد تومان کسر می‌کنیم که یک پنجاه تومانی هم بتوانیم از یک جای مشروعی بیفزائیم در صورتی که بنده خوب خبر دارم از این قبیل محل‌ها زیاد است و اگر این طور تصویب شود همه روزه دچار اشکال می‌شویم.
حاج عز الممالک مخبر- این فرمایش آقای معدل الدوله جواب شکست این قنات را نمی‌دهد بعد از این که انجمن ولایتی تصدیق کرده است در این که این قنات مخروبه است وزارت مالیه هم تصدیق کرده که این جا تخفیف داده شود البته مجلس شورای ملی هم تصویب می‌کند و رأی خواهد داد بنده هم تکذیب نمی‌کنم فرمایشات ایشان را شاید سایر جاها هست که بیشتر از این مالیات داشته باشد و می‌تواند بپردازد ولی این مربوط به شکست قنات یک جائی نخواهد بود و کمیسیون هم بعد از آن که تحقیقات نمود معلوم شد که لازم است این تخفیف به آن‌ها داده شود و حالا رأی مجلس شورای ملی هم قاطع این مسئله هست.
آقا میرزا احمد- بنده این مسئله را هیچ محتاج به این نمی‌دانم که این در مجلس مذاکره و رأی گرفته شود مقرر بفرمائید مادۀ (۹۱) قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی را بخوانند معلوم می‌شود و بنده محتاج به رأی و مذاکره در مجلس نمی‌دانم و باید این جور لوایح به مجلس بیاید مادۀ مزبور به قرار ذیل خوانده شد.
مادۀ (۹۱) انجمن ایالتی حق نظر در وصول و ایصال مالیات به هر عنوان که موافق قانون مقرر شده باشد دارد تصفیه شکایات راجع به مالیات و هم چنین تحقیق در باب استدعای تخفیفات و تشخیص امر آقات بر عهده انجمن‌هاست و نتیجه تحقیقات به توسط حاکم ایالت باید به وزارت مالیه ابلاغ شود که با تصویب وزارت مالیه به موقع اجرا گذارده شود.
رئیس- چنان چه ملاحظه فرمودند تحقیقاتش را راجع کرده است به انجمن‌ها منتهی ترتیب صحیح اینست که این قبیل تحقیقات باید یک سال قبل پیش بینی بشود و جزء بودجه به مجلس بیاید لکن چون ما بودجه صحیحی نداشته‌ایم نتوانسته‌ایم به آن ترتیب رفتار کنیم گویا مذاکرات کافی باشد حالا رأی می‌گیریم به مادۀ واحده لایحه وزیر آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید و کسانی که تصویب نمی‌کنند ورقه آبی خواهند داد.
حاج عزالممالک مخبر- به راپورت کمیسیون باید رأی گرفته شود که مبلغش کمتر است.
رئیس- بله به راپورت کمیسیون باید رأی گرفت ولی مسئله ممیزی هم باید نوشته شود.
حاج عز الممالک- البته باید نوشته شود (مجدداً راپورت کمیسیون قرائت شد و رأی گرفته شد) آقای حاج میرزا رضا خان اوراق رأی را به عده مفصله ذیل احصاء نموده ورقه سفید (۴۵) ورقه آبی (۱).
رئیس- با کثریت (۴۵) رأی از (۷۳) نفر نمایندگان حاضر تصویب شد لایحه است از طرف هیئت وزراء عظام پیشنهاد شده قرائت می‌شود.
(به عبارت ذیل قرائت شد).
- مقام منیع مقدس شورای ملی شیدالله ارکانه.
- با استحضار و بصیرت کاملی که مجلس مقدس از اوضاع کنونی دارد هیئت وزراء برای مخارج فوق العاده از قبیل اعزام اردوهائی که بعد از این لازم خواهد شد و بعضی مخارج مخفیه که برای پیشرفت مقاصد دولت ضرورت دارد اعتبار سیصد هزار تومان نقد از آن ساحت مقدس به فوریت تقاضا می‌نماید که مبلغ مزبور را خزانه‌دار کل پس از امضای هیئت وزراء برای مخارج لازمه بپردازد.
- نجف قلی بختیاری
رئیس- رأی در فوریت گرفتن لازم نیست به جهت این که تقاضای مخارج است فقط باید رأی بگیریم که در همین جلسه رسیدگی شود آقایانی که تصویب می‌کنند که در همین جلسه مذاکره نمایند قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند).
رئیس- با کثریت تصویب شد چون مادۀ بندی نشده است ماده‌اش این طور نوشته‌اند.
(مادۀ واحده به عبارت ذیل قرائت شد)
مادۀ واحده- وزارت مالیه مجاز است مبلغ سیصد هزار تومان اعتبار به هیئت وزراء برای مخارج لازمه از قبیل اردوکشی و غیره بدهد.
وزیر داخله- بنده عقیده‌ام اینست که همان طوری که وزراء پیشنهاد کرده‌اند برای مصارف اردوکشی و مخارج مخفیه نوشته شود بهتر است که تصریح شود.
(مجدداً با اصلاح مزبور خوانده شد)
حاج سید ابراهیم- در آن جا مطابق لایحه وزراء یک چیزی باید قید شود (مخارجی که به تصویب هیئت وزراء حواله می‌شود) و یکی هم گمان می‌کنم که در آخرش نوشته شود که در صورت دفع حاجت صورت مخارجش را به محاسبات کل مالیه خواهند داد خوب است قید شود در وقتی که حاجت رفع بشود و مقام اقتضاء کند صورت آن را به محاسبات کل وزارت مالیه خواهند داد والا در اساسش بنده موافقم و تصویب می‌کنم ولی این دو قید را بنده لازم می‌دانم و باید زیاد شود.
لواء‌الدوله- وقتی که یک هیئت وزراء در مملکت برای تصفیه امور معین شد البته بعضی لوازم هم لازم دارند که اگر فراهم نکنیم آن وقت باز بر می‌گردد و تقصیر راجع می‌شود به ما این مسلم است آن‌ها وقتی سیصد هزار تومان را خواستند برای اردوکشی و مخارج مخفیه نمی‌شود اسم برد مخارج مخفی را بنده می‌دانم چیست برای این است که بعضی را به بعضی نقاط بفرستند بعضی راپورت‌ها بدهند و بنده تصور می‌کنم که اگر این مساعدت‌ها با دولت نشود گمان می‌کنم که با هیئت دولت همراهی نکرده‌ایم و آن چیزهائی که برای ما پیش می‌آید و ضرر ما است با آن‌ها همراهیم.
حاج سید ابراهیم- علاوه بر این فرمایش را که آقای حاج سید ابراهیم فرمودند جواب از طرف وزراء عظام داده نشده که بعد از آن که این مخارج را فرمودند صورت به مالیه می‌دهند یا نمی‌دهند مخارجی که تا به حال داده شده است از برای اردو کشی جزء این سیصد هزار تومان است یا خیر این سیصد هزار تومان باید معین شود صورت مخارجش را همان وقتی که اردو اعزام می‌شود به مالیه و خزانه دار کل می‌دهد یا خیر و همین طور صورت مخارج مخفیه را.
وزیر داخله- البته این قسمتی که راجع به اعزام اردوها است آن چیزی نیست که تأخیر بشود در صورت دادن او اولی آن چه راجع به مصارف مخفیه است وقتی که هیئت دولت صلاح بداند آن را هم صورتش را می‌دهند.
رئیس- دیگر مخالفی نیست رأی می‌گیریم آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید و آقایانی که تصویب نمی‌کنند ورقه کبود خواهند داد (او را رأی اخذ و حاج میرزا رضا خان به عده (۵۴ احصاء نمودند).
رئیس- با اکثریت (۵۴) رأی از (۷۱) نفر نمایندگان حاضر تصویب شد.
رئیس- دستور سه شنبه بیستم بقیه قانون انتخابات- راپورت کمیسیون بودجه در باب عبدالعلی مجاهد.
رئیس- راجع به دستور مخالفی نیست (مخالفی نبود).
رئیس الوزراء- چون آقای دبیرالملک ناخوش بوده و برای معالجه به فرنگستان رفتند موقع هم باریک بود وزیر پست و تلگراف نداشتیم لهذا آقای معاضدالسلطنه را برای وزارت پست و تلگراف انتخاب کردیم.
(مجلس یک ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد).