مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ مهر ۱۳۲۰ نشست ۱۱۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوازدهم | تصمیم‌های مجلس | اساسنامه‌های مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوازدهم |
دوره دوازدهم قانونگذاری
مذاکرات مجلس
صورت مشروح مجلس روز سه شنبه اول مهر ماه ۱۳۲۰
مجلس چهار ساعت بعد از ظهر بریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید
صورت مجلس روز یکشنبه سی ام شهریور ماه را آقای (طوسی) منشی خواندند
- تصویب صورت مجلس
۱ ـ تصویب صورت مجلس
رئیس ـ در صورت مجلس نظری نیست؟ (گفته شد ـ خیر) صورت مجلس تصویب شد.
- بیانات آقای رئیس دائر به عطایای ملوکانه
۲ ـ بیانات آقای رئیس دائر به عطایای ملوکانه
رئیس ـ از روزیکه اعلیحضرت همایونی بمبارکی و میمنت بمقام سلطنت مقرر شده‌اند چند مرتبه بنده شرفیاب شده‌ام بعلاوه اطلاعاتیکه بنده سفراً و حضراً از مکارم اخلاق و صمات عالیاه اعلیحضرت داشتم در شرفیابی هائیکه بعضی آقایان وزراء حضور داشتند مزایائی از نیات مقدس اعلیحضرت همایونی استباط کرده‌ام که حقیقه خیلی اسباب امیداواری و افتخار است اعلیحضرت همایونی در هر جلسه ذکرشان و تأکیدشان راجع بتدارک آسایش عموم و رفاه مردم و آبادی کشور بوده و بآقایان وزراء همیشه این مسائل را مقرر می‌فرمودند و دقیقه از این مسائل فروگذار نمی‌فرمایند چنانکه برنامه آقایان وزراء شاهد نیات عالیه و عطایای ملوکانه مؤید آنست علاوه بر آنچه باطلاع آقایان رسیده‌است راجع ببخش هائیکه از دارائی شخصی همایونی برای ملت و کشور خودشان تخصیص داده‌اند اینک برای اطلاع آقایان نمایندگان و آگاهی عموم خوانده می‌شود تا تمام افراد ملت از نتیجه نیات و عطایای شاهانه مستحضر باشند و امیدوارم که همگی یک زبان بگویند:
برومند باد آن همایون درخت که در سایه آن توان برد درخت
فهرست عطایای شاهانه از دارایی شخصی
۱ ـ خریداری بیمارستان پانصد تختخوابی و اعطای آن بشهر تهران.
۲ ـ اعطای پنجاه میلیون ریال برای کمک بلوله کشی شهر تهران.
۳ ـ اعطای یک میهمانخانه آبرومند بشهر تهران
۴ ـ ساختمان کوی دانشگاه شهر تهران
۵ ـ ساختمان یک دانشکده پزشکی درتبریز و یکی در شیراز و یکی در مشهد
۶ ـ ساختمان یک بیمارستان و یک دبیرستان در هر شهری که متجاوز از ده هزار جمعیت داشته باشد.
۷ ـ تقسیم معادل ده میلیون ریال دارو باشخاص بی بضاعت در تمام کشور
۸ ـ تشکیل سازمان مخصوص و اختصاصی برای مبارزه دائمی با بیماری مالاریا و تراخم در تمام کشور
۹ ـ اعطاء و تقسیم جوائز مهمی از قبیل لابراتوار و لوازم فنی و صنعتی بطور سالیانه بکارشناسان پزشکی و مهندسین و اشخاصی از دانشمندان و غیره که در هر رشته از علوم صنایع کشفیات یا اختراعاتی می‌نمایند که مورد گواهی کمیسیونی منتخب از اهل فن باشد.
۱۰ ـ ایجاد و تأسیس یک کتابخانه و قرائت خانه عمومی در شهر تهران
۱۱ ـ ساختمان نوانخانه در شهر تهران
۱۲ ـ کمک بتهیه سوخت و لباس بینوایان شهر تهران و سایر شهرستانها (پنج میلیون ریال برای شهر تهران و ده میلیون ریال برای سایر شهرستانها)
۱۳ ـ تأسیس شیرخوارگاه مخصوص برای زنان باردار و کودکان در شهرهائیکه بنگاه حمایت مادران در آنجاها ایجاد شود.
۱۴ ـ ساختمان یک پرورشگاه یتیمان درهر شهری که دارای بنگاه حمایت کودکان باشد
۱۵ ـ مبلغ معینی تخصیص داده می‌شود برای تأسیس آسایشگاه در شهرها که در زمستان گرم و کسان بی خانمان را جا دهند.
چون مسلم است دقت نظری که اعلیحضرت همایونی در بابت جزئیات آسایش ملت خودشان فرموده‌اند یکی از مسائلی است که البته مجلس و تمام ملت کمال تشکر و امتنان را داردو از خداوند می‌خواهد که همیشه سلطنت ایشان موجب سعات کشور و رفاه عموم ملت باشد (صحیح است)
- طرح و تصویب برنامه هیئت دولت
۳ ـ طرح و تصویب برنامه هیئت دولت
رئیس ـ برنامه کابینه آقای فروغی نخست وزیر مورد بحث است. آقای اعتبار
اعتبار ـ بنده باید قبلا عرض کنم که در آئین نامه مجلس شورای ملی برای اشخاصی که بخواهند تذکراتی بدهند و مطالبی را بیشتر روشن کنند جز راه مخالفت راه دیگری نیست و از این جهت است که بنده هم از این راه استفاده کرده و تذکراتی که بنظرم رسیده در برنامه دولت لازم بود گنجانده شود بعرض آقایان می‌رسانم. موضوعی که در طی برنامه آقای وزیر دادگستری اشاره فرمودند بدستخط ملوکانه و اموال شاه سابق بنظر بنده این قضیه حقش این بود که در برنامه دولت گذاشته می‌شد و در اطراف آن و در طرز اجرای آن توضیحات بیشتری داده می‌شد زیرا عملی کردن این کار بنده آنچه فکر کردم با قوانین زیادی متباین است مثل اینکه قانون ثبت املاکی که سند صادر شده باشد برای او هیچگونه اعتراض و دعوی غبن مخصوصاً در اسناد دعوی غبن از هر حیث اسقاط شده این را بایستی یک تصمیمی دولت می‌گرفت که در اینجا دولت می‌گفت بما که اگر لازم است برای این کار بخصوص آن قوانین را لغو بکنند یا راه را برای احقاق حق مردم و برای اینکه حقیقة نیت شاهانه بموقع اجرا گذارده شود و هر کسی که که از این راه متضرر شده بحق خودش برسد برای آنها یک راهی باز شود و البته این کار باید بشود و بعد در روزنامه دیدیم که نوشته شده بود که کمیسیونی در وزارت دارائی از نمایندگان وزارتخانه‌ها برای این کار دولت در نظر دارد بنده خیال می‌کنم این کار اهمیتش بیشتر از آنست و مقتضی این است که مخصوصاً از اشخاصی که در این عمل بیشتر اطلاعات دارند و بیشتر وارد بوده‌اند و مخصوصاً از مجلس شورای ملی در این کار شرکت می‌جستند از مجلس هم چند نفری دعوت می‌شد و مواقع قانونی که برای این کار هست از نظر میگذرانیدند و برای اجرای این کار قوانین تازه اگر لازم است بوسیله آقای وزیر دادگستری بمجلس پیشنهاد شود و اما موضوع برناکه دولت ماده اول البته عمومی است که مربوط بسیاست خارجی است همانطور که بندهدر جلسات خصوصی هم بعرض رساندم عقیده خودم این است که ما بایستی ناظر باشیم ببینیم در آتیه چه می‌شود فعلاً اظهار عقیده در این باب بنده شخصاً لازم نمیدانم فقط این قسمت را باید متوجه بود و مخصوصاً می‌خواهم به بینم که گذشتگان ما در این قسمت بخصوص اشتباهاتی کرده‌اند از کجا ناشی شده چرا شده این را البته بایستی مجلس شورای ملی از این جریان آگاه باشد سابقاً چرا اینطور بوده چرا این اشتباهات رخ داده و کدام یک از زمامداران ما غفلت داشته‌اند. موضوع دوم اصلاح و رفع نواقص قوانین دادگستری برای تکمیل امنیت قضائی است مخصوصاً اصلاح قوانین قضائی که با مقتضیات امروز وفق نمی‌دهد مخصوصاً راجع به اشخاصی که از طرز قضاوت غلط متضرر شده‌اند و بحبس رفته‌اند و از حقوق اجتماعی محروم شده‌اند و زندگانی شان از بین رفته و بیچاره شده‌اند اینها چطور باید جبران شود و بچه صورت باید در بیاید؟ و بنده گمان می‌کنم که بایستی آقای وزیر دادگستری توجهی بفرمایند و قوانینی بمجلس پیشنهاد کنند که احکامی سابقاً باین ترتیب صادر شده ابطال شود و البته این احکام هم در قسمت لشکری هست و هم در قسمت کشوری و البته در همانموقع هم این احکام را با موادی از مواد قانون تطبیق کرده‌اند اینها بنظر بنده باید ابطال شود و برای اعاده حیثیت اینگونه اشخاص راههائی باز شود که اینها را از آن وضعیتی که همه متوجه بودیم و بی جهة و بی سبب این کارها شده و بایستی اینها جبران شود مسلماً یک موضوعی که بنظر بنده حالا رسیده مثلاً موضوع سلب مصونیت از یک وکیل مثل آقای حاج آقا رضا رفیع (صحیح است) این قضیه را می‌بایست آقای وزیر دادگستری توضیح بدهند ببینیم چه بوده و چه شده‌است و چه علت داشته‌است و وقتی که تبرئه شده‌اند چرا اعاده حیثیت دربارشان اجرا نشده دیگر از قوانینی که باید نقض شود و مورد توجه عموم است موضوع قانون اوقاف است البته ممکن است در جواب بنده بفرمایند که خودت هم رأی دادی و بنده تصدیق می‌کنم که خودم هم رای دادم ولی گفتم که نباید از گذشته صحبت کنیم خیی صحبت‌ها است که بنظر من شاید دیگر مورد ندارد و همانطور که در جلسات گذشته بنده عرض کردم باید صحبت‌های گذشته را کنار بگذاریم از امروز روز از نو روزی از نو در هر حال وضع این قانون اوقاف حقیقة باختیارات شخص برمی‌خورد بنده مالک ملکی هستم و می‌خواهم ملکم را بعمر و زید بدهم این اختیار را از من گرفتن این عمل بر خلاف همه چیز است و بهمین جهة بنده ترصد دارم که دولت در این قسمت یک اقدام فوری بکنند این قانون را هر چه زودتر لغو بکنند زیرا بنده و یکعده زیادی از آقایان نمایندگان طرحی تهیه کرده بودیم برای الغاء این قانون ولی چون بنامان بر این بود که اختیار بدولت بدهیم که زودتر خودشان درصدد برآیند لهذا از تقدیم آن طرحهای خودداری شد تا به ببینیم دولت چکار در اطراف اینها خواهند کرد. سوم موضوع تجدید نظر در ساختمان قوای تأمینیه کشور بنظر بنده این موضوع خیلی فوریت دارد زیرا بطوریکه می‌شنویم عدم امنیت در راهها و درنقاطی که مسافرین می‌خواهند بیایند بتهران پیدا شده و اسلحه هائی هم بدست افراد افتاده‌است و بعقیده بنده لازم است که بفوریت فکری در این خصوص نموده و از این پیش آمد جلوگیری کنند. چهارم اصلاحات اقتصادی و مالی موضوع امور اقتصادی و مالی کشور است از قبیل تعدیل مالیاتها بمنظور تخفیف تحمیل مالیاتی در این قسمت عقیده بنده براین است که جرح و تعدیل در مالیاتها و عوارض نباید بایک نظر افراطی بعمل آید که تأثیری در اصلاحات و عمران کشور بکند و بالاخره کارهای ناتمام ما را متوقف نکند که موجب شود که یکعده از مستخدمین ما بیکار شوند و حقیقه خیلی از این مالیاتها هم هست که وقتی که جمع و خرج کنیم و به بینیم چه وصول کردیم و چه خرج کردیم می‌بینیم یک چیز خیلی مختصر و ناقبلی از این عایدما می‌شود مثل عوائد صدی سه و عوارض شهرداریها که وقتی اینها را جمع و خرج بکنیم و به بینیم چه وصل کردیم و چه خرج کردیم می‌بینیم یک چیز خیلی مختصر و ناقابلی از این عاید ما می‌شود باید لغو کنیم و موجب مزاحمت مردم را فراهم نکنیم (تجدید نظر در بودجه کشور برای جلوگیری از هزینه هائیکه با مقتضیات کنونی کشور وفق نمی‌دهد و افزایش حقوق خدمتگذاران دولت از کشوری و لشگری) این موضوعی است که در جای خودش فرصت داریم صحبت کنیم و در هر موقعی که بودجه بمجلس آمدهاست راجع بحقوق مستخدمین و این طبقه از طرف مجلس اظهار علاقه شده‌است و از طرف مجلس بدولت تذکراتی داده شده و تقاضا شده‌است که راجع بمستخدمین عطف توجه مخصوصی بشود و حقیقة هم باید فوراً اقدامی بشود زیرا مستخدمی که ده سال پیش یک حقوقی می‌گرفت همان حقوق را پایه برای او قرار داده‌اید و انتظار هم دارند که این مستخدم باید صددرصد برایشان انجام وظیفه کند و پاک و پاکیزه باشند این یک انتظار بی موردی است و البته بنده نمی‌خواهم عرض کنم که مستخدمین ما خدای نخواسته کارهائی کرده‌اند و تجاوزاتی کرده‌اند بحقوق مردم و بحقوق دولت خیر بنده سراغ دارم مستخدمینی را که آنچه هم داشته‌اند و آنچه را که برای آنها از پدرانشان مانده‌است و وسائلی که برای آنها بودهاست فروخته‌اند وخرج خودشان کرده‌اند و هیچگونه تعدی بحقوق مردم نکرده‌اند و بهچوجه داخل رشوه و ارتشائی نشده‌اند حالا این نظر پیدا نشود که وقتی که گفتیم مستخدمین حقوقشان کم است اینطور خیال شود که بطور کلی کسر خرجشان را از راه نامشروع تهیه میکرده‌اند و حقیقتاً هر طبقه توانسته‌است که کارمزد خودش را بالا ببرد و اجناس خود را گران کند و کسر خرج خودش را تأمین کند غیر از طبقه مستخدم که اینها نتوانسته‌اند کسر خرج خودشان را تأمین کنند همان حقوقی است که در ده سال قبل می‌گیرند حالا همان را می‌گیرند و با کمال بدبختی زندگی کرده‌اند و باید هر چه زودتر فکری در این باب بشود تجدید نظر در مقررات بازرگانی ـ الغای انحصارهای غیر ضروری و اهتمام در پائین آوردن هزینه زندگانی عمومی بعقیده بنده این قانون انحصاری باین شکلی که هست باید از بین برود البته از این قانون انحصار طبقه از بازرگان ما استفاده کرده‌اند ولی طبقات دیگری هم در ولایات هستند و دسترسی بطهران نداشته و نتوانستند خودشان را باین سازمان نزدیک کنند تمام اینها از هستی ساقط شده‌اند اینها یک مطالبی است که باید هر چه زودتر دولت درصدد اصلاحش برآمده و این قانون انحصار را لغو کنند و آزادبگذارند (صحیح است) و همینطور موضوع قانون ارزی و اسعاری البته اظهار این مطلب در این قسمت از طرف بنده تصور می‌کنم که خیلی دقیق نباشد چون در این قسمت بیشتر اهل فن بایستی اظهار نظر بکنند ولی آنچه با مطلعین بنده اسعار را در بدو جنگ عمومی فعلی لغو کرده بود شاید یک ارز زیادی به ایران می‌رسید و حالا هم اگر لغو بکنیم باز این امید هست برای اینکه مطلب بیتشر روشن شود یک مثلی یکی از رفقای بنده صحبت می‌کرد که البته این هم ناشی از همان قانون اسعار و محدود بودن قانون ارزی است اینطور نقل می‌کرد تجار سابقاً معاملاتی که می‌کردند بیشتر روی اعتبارات بودهاست با این ترتیب که اگر یک تاجری امروز یک مقدار فرش صادر می‌کرد به ممالک خارج روی آن اعتبارات می‌توانست سفارشاتی بدهد و این طرف باعتبار اینکه فرش او در آنجا است سفارشاتی می‌داد و آن طرف هم بهمان اعتبار برای او می‌فرستاد و تقاضاهای او را انجام می‌داد ولی قانون اسعاری جلوی این قضیه را گرفت و محدود کرد باینکه حتما باید در فلان مدت اسعارش برگردد البته وقتی که اینطور شد چون اجبار دارد که این اسعارش برگردد آن مال باید بهر قیمتی که هست فروخته شود و دیگر منتظر نمی‌شود تا بازار خوبی پیدا شود و این مال را بفروشد و باین جهت از این راه خیلی متضرر شده‌اند هم طبقه بازرگان و هم کشور و بنده عقیده دارم قانون انحصار اسعار باستثنای قسمتی که مربوط به حفظ صنایع کشور است باید لغو شود زیرا ما البته موضوع کارخانجاتی را که اجازه داده‌ایم باین کشور آمدهاست و مبلغ هائی پول خرج آنها شده‌است باید از اینها حمایت کنیم و نگاهداری کنیم (۵ ـ توجه مخصوص به پیشرفت کار کشاورزی و بهبودی زندگی کشاورزان توسعه امور آبیاری منع تدریجی کشت و استعمال تریاک ـ تجدید نظر در قوانین عمران و اجرای برنامه کشاورزی)موضوع کشاورزی بنده خیال می‌کنم که هرچه تا بحال شده‌است کاملاً نتیجه داده نشده‌است این بودجه را که دولت از مجلس شورای ملی می‌گذارند برای کشاورزان شاید یک قسمت کشور ازش استفاده کرده‌اند و بقیه هیچ استفاده نکرده‌اند و اساساً‌بنده خیال می‌کنم که وزارت کشاورزی اگر توجه بفرمایند خود کشاورزان ما بهتر می‌توانند عملاً‌امور کشاورزی را اداره کنند و آب را جمع کنند یکی از آقایان مدرسه رفته کشاورزی به بنده می‌گفت که سیب زمینی کهما تهیه می‌کنیم با سیب زمینی فلان کشاورز تهیه می‌کند خیلی فرق دارد و همینطور هم باید باشد برای اینکه یک کشاورز ده جور محصول عمل می‌آورد و وقتی هم که نگاه کنیم به همان بخور و نمیرزندگانی می‌کند ولی اداره کشاورزی برای یک تیکه زمین مبلغ زیادی خرج می‌کند و وقتی که نتیجه عمل را برمی‌دارد با آن مخارجی که کرده‌است می‌بینیم بهیچوقه مناسب ندارد اگر کشاورزی اینطور است بنظر بنده رعیتی نشود خیلی بهتر است این بودجه هنگفتی که اداره کشاورزی گرفته اگر صرف تهیه آب می‌شد بدرجات بیشتر استفاده می‌کردند و این رویه که تا بحال تعقیب کرده‌اند بهیچوجه نتیجه نداشته و اسباب مزاحمت کشاورزان و رعایا فراهم شده‌است. موضوع منع تدریجی کشت تریاک و استعمال آن. با آن قسمت که مربوط باستعمال تریاک است بنده موافقم ولی منع تدریجی کشت تریاک از نقطه نظر کشت این کار غلطی است چندی هم آمدند این کار را بکنند ولی به نتیجه نرسیدند و مجدداً اجازه دادند در جاهائی که منع کرده بودند کشت شود و البته موضوع تریاک و کشت تریاک آقایانی که اطلاع دارند میدانند که هیچگونه مزاحمتی با استعمالش ندارد و بعلاوه یگانه محصولی است که زارع در موقع کمال بی پولی می‌تواند از آن استفاده کند و از آن طرف می‌بینیم یک ممالک دیگری از قبیل ترکیه و هندوستان ژاپن و چین و جاهای دیگر این محصول را روز به روز زیاد می‌کنند و ما نباید بیائیم و از یک منبع مهم عایدات صرف نظر کرده و جلوگیری کنیم البته موضوع منع استعمالش موضوعی است که مخالفی ندارد و دولت هم در نظر دارد البته بهر هر طریقی که مقتضی باشد در این کار اقدام کنند. (تجدید نظر در قوانین عمران و اجرای برنامه کشاورزی) بنده خیال می‌کنم خود دولت هم میداند که چه قانون عمران غیرقابل اجرا و غیرعملی از مجلس گذراند و خودش را دچار هزاران اشکال کرد و باید تصدیق کرد که تا به حال یک قدم برداشته نشده جز اینکه یک راههائی را به ضرب شلاق ساخته‌اند و رعایای هر محل را دچار زحمت نموده‌اند در سایر قسمتها دیگر به هیچوجه پیشرفتی حاصل نشده‌است و بنده تصور می‌کنم با این اشکالاتی که در عمل پیدا شده‌است این عمل را باید دولت متروک کند و این رویه را به طور کلی باید عوض کند و حقیقة راههای عملی باید تهیه کنند به زور شلاق یا الله بکن ـ حتماً بکن این فایده ندارد بلکه باید کمک کنند و تشویق بکنند و بالاخره تجدید نظر در این قانون بکنند و یک صورتی درست کنند که عملی باشد و به نتیجه برسیم (۶ ـ ترقی و تکمیل صنایع بقد را مکان با تمایل به این که کارخانه‌ها به دست افراد و شرکتهای غیر دولتی اداره شود و هتمام در بهبودی زندگی کارگران) کارخانجات را به نظر بنده بایستی دولت خودش اداره بکند مثلا کارخانه قند را کدام شرکتی است که بتواند کارخانه قند را اداره کند بنده معتقدم البته آن کارخانجاتی که در دست مردم و شرکتها هست آنها را مراقبت کنند و بطور منظم جریان خودش را طی کند ولی آن قسمتهائی که مال دولت است دولت می‌بایستی خودش مراقبت کند و از افراط و تفریط جلوگیری کند دلیل ندارد دولت بیائید کارخانجات را به دست دیگران بدهد و بعد هم برای نگاهداری و برای بهبودی وضعیت آن برای گران فروشی محصول کارخانه هرروز یک دادو بیداد و مرافعه داشته باشد و نتیجه هم نداشته باشد (اصلاح قانونی سازمان کشور با رعایت احتیاجات و توجه این که اهالی در اداره امور محلی خود بیشتر شرکت داشته باشند) این نظر صحیحی است و بنده خیال می‌کنم حقیقتاً اگر دولت بخواهد در این قسمت اقدام عملی بکند بایستی یکی دو تا از مواد قانون اساسی را که کاملاً متروک نمانده‌است اجرا بکند و آن تشکیل انجمن‌های ایالتی و ولایتی است و حقیقتاً مردم وقتی می‌توانند شرکت کنند در کارهای خودشان که این انجمن‌ها تشکیل شود و غیر از این باشد به نظر بنده اینها یک عبارتی بیش نیست و شرکت مردم چه صورتی پیدا خواهد کرد؟ جزء این که بنده عرض کردم راهی نخواهد داشت (تکمیل و ترقی تأسیسات فرهنگی و اهتمام در اصلاح اخلاق عمومی) بنده معتقدم که تکمیل و ترقی تأسیسات فرهنگی را یک قدری کنار بگذاریم و این عوارض فرهنگی را برای دفعه اول ملغی کنیم و یک شاگردی که که در دفعه اول می‌خواهد مدرسه برود هزاران زحمت و هزاران مشکل برای او فراهم نکنیم بنده خیال می‌کنم که منکر نداشته باشد که در قسمت فرهنگ و تحصیل شاگردان ما حقیقتة یک وقت بسیار کمی برای تحصیل داشتند و باید انصاف داد که به هیچ وجه فرصت به اطفال و شاگردان نمی‌دانند و نمی‌گذاشتند به تحصیلشان برسند بنده عقیده‌ام این است به جای این که وسعت بدهیم این قسمتها را از بین برداریم و آن وقت این عوارض و مقرراتی که برای یک محصل وضع شده‌است اینها را از جلوی پای محصلین برداریم. توسعه سازمان بهداری. البته یکی از کارهای مهم است که دولت هر قدر توجه به این کار بکند کم کرده‌است و البته خودشان هم تصدیق دارند همه ماها هم تصدیق داریم هیچ کاری نشده‌است بنده مخصوصاً آقای سهیلی که وزیر کشور بودند در دو موضوع خدمتشان عرض کردم هر دو موضوع را اقدام کردند و دستوراتی هم دادند ولی هیچ نتیجه گرفته نشد و هیچ کدامش اجرا نشد یک اشخاصی یک اطبای مأمور محلهای شده‌اند روی یک نظرات خصوصی حالا نمیدانم رفته‌است در آن محل ارباب شده صاحب ملک شده رعیت شده گاوبندشده آن کاری که حقیقة به هیچ وجه نمی‌کند کار بهداری است و اصلا به مراجعات مردم بیچاره وقتی نمی‌گذارند و به کار خودشان مشغول هستند موضوع دیگر که در خاتمه عرایضم می‌خواستم عرض کنم مربوط به تلگرافی بود که چند روز پیش به بنده رسیده بود و آن را دادم به آقای وزیر دارائی و آن تلگرافی بود که مردم بروجرد کرده بودند و تقاضا کرده بودند پس از پرداخت تعهد بتواند مازاد تعهدشان را نسبت به گندم اجازه بدهند که خودشان استفاده کنند، و آن مازاد را بیاورند برای خانه خودشان و البته جای تشکر است که آقای وزیر دارائی زود جواب مرحمت کردند یعنی همان پریروز که خدمتشان تقدیم کردم جواب تلگراف را امضاء کردند که ششصد کیلو می‌توانیم بدهیم بقیه اش را پول بدهد. این قضایا است که مردم را بیچاره می‌کند وقتی که به بنده می‌گویند که صد خروار بایستی بدهی بنده میگوئیم چشم چه مانعی دارد. که عوض دو خروار سه خروار بیاورد برای نان عائله خودش وقتی که شما آن سند را می‌گیرید که فلان مقدار بگیرید بقیه اش را بگذارید به اختیار خودش دو خروار سه خروار چهار خروار هر چه می‌خواهد برای خودش بیاورد منظور بنده این است که آقایان وزراء بعد از این خودشان یک توجه‌ای به این قبیل امور بکنند و بنده از دادن عرض حال مردم نظرم این بود که فکری بکنند والا آقای لقمان نفیسی اینرا توی روزنامه هم اعلان کرده بود و بنده هم می‌دانستم این قضیه را بنده راجع به آن قسمتی که در خصوص رفع نواقص قوانین و اصلاحات دادگستری عرض کردم یک شرحی هم از آقای تنکابنی رسیده‌است که آقایان قالباً دارند برای تأئید عرض خودم این شرح را نمی‌خواهم بخوانم چون همهمه آقایان دارند و هم خیلی زننده‌است که همه را تکان می‌دهد بنده خواستم خدمت آقای وزیر دادگستری تذکر بدهم که به این بدبختی‌ها که یکی هم آقا میرزا طاهر تنکابنی است توجه عاجل بفرمایند یک مردمی همینطور در بندر دیلم شیراز در قسمت بیجار رفته‌اند و زندگی می‌کنند اینها از کجا زندگی و اعاشه می‌کنند برای چه رفته‌اند؟ باضافه یک چیزی اینجا نوشته‌اند که تعجب می‌کنم و آن این است که فامیل تنکابنی از کلیه خدمات دولتی محروم هستند روی چه قانونی معلوم نیست بنده همانطور که عرض کردم از گذشته صحبت نکنیم صحبتی نمی‌خواهم بکنم ولی این را خواهش می‌کنم که آقای وزیر دادگستری اگر تمام کارهایشان را بگذارند می‌ارزد باینکه زندگانی این مردمیکه همه مترصدند یک توجه عاجلی بکنند که این بدبختی‌ها و بیچارگی‌ها را رفع کنند و این شرحی را که نوشته‌اند خدمتشان تقدیم می‌کنم تا بدقت ملاحظه کنند و عجالتاً وضعیت تنکابنی و فامیلشانرا اصلاح کنند
رئیس ـ بنده نمیدانم در کلیات صحبت می‌شود یا در جزئیات. (بعضی از نمایندگان ـ در کلیات) پس باید طوری و ترتیبی شود که زیاد طول نکشد.
وزیر دادگستری ـ بنده خیلی خوشوقتم از اینکه برنامه دولت مورد توجه دقیق آقایان نمایندگان واقع شده‌است و با همان نیت دقیقی که دولت در تهیه آن برنامه داشته‌است همان نیت را معلوم می‌شود همانطور که انتظار داشتیم آقایان نمایندگان محترم در نظر دارند برای اجرای این برنامه با دولت همکاری بفرمایند. اینکه اقای اعتبار فرمودند مخالفتی ندارد و مجبورم از راه مخالفت تذکر بدهم این دلیل حسن نیت ایشان است که خواستند همکاری کنند و در واقع خواستند موافقت کنند و از تذکراتی هم که دادند خیلی امتنان دارم. اما راجع بموضوعاتی که تذکر دادنداول راجع به موضوع املاک بود دستخطی که در اینجا قرائت شد و تذکری که ایشان راجع به غبن و مخالفت بعضی اقدامات که ممکن است با بعضی قوانین داشته باشد و لزوم تهیه قوانین برای مسترد کردن بعضی املاک بنده تصور می‌کنم لازم نباشد اطمینان می‌دهم که دولت هیچ عملی نمی‌کند که مخالفت با قوانین داشته باشد هر جا که بربخوریم با مانع قانونی البته لایحه قانونی آن تهیه می‌شود و پیشنهاد می‌شود ومطابق قانون عمل می‌شود و امروز هم مجال نبود که ما در جزئیات و وسائلی که برای آن اتخاذ خواهد شد وارد شویم آنروز این امر واقع شده بود و متن آن دستخط باطلاع آقایان رسید و پس از آن هم در اولین فرصت شروع باقدام کردیم و کمیسیونی هم که برای تمرکز دادن این امور لازم بود معین کردیم و شروع بکار هم کرد و این کمیسیون در واقع معلوم خواهد کرد که چه اقدامی و چه قسم عملی باید بشود هر چه لازم باشد البته مطابق قوانین اقدام می‌شود و در هر صورت منظور این است که حقی اگر از کسی فوت شده باشد داده شود احقاق حق افراد بشود. راجع بسیاست خارجی تذکری نفرمودند و موردی هم تداشت که صحبتی بشود زیرا که برنامه دولت صراحت داشت و تصور می‌کنم خود برنامه کافی و احتیاج باطاله کلام نباشد یکی راجع به موضوع نواقص قوانین دادگستری بود و عملیاتی که در نتیجه اجرای بعضی از قوانین و احکام فرض فرمودند که وقوع پیدا کرده و ممکن است که اینها برخلاف قانون باشد اولا آنچه راجع بدادگستری بمعنای اخص کلمه‌است که آقایان بهتر از بنده اطلاع دارند و آقایان در کمیسیون دادگستری شرکت دارند و میدانند که از سابق وزارت دادگستری ساعی بودهاست که قوانینی که مقتضی روزنیست و اشکالاتی تولید می‌کند و اهمیت قضائی را تهدید می‌نماید به مجلس پیشنهاد بنماید و قوانینی که تهیه می‌شد وزارت دادگستری توجه داشت که هم از جهت حقوقو و هم از حیث اجرای این قوانین با نظر اقایان در کمیسیون تهیه و تدوین شود ومورد دقت قرار می‌گرفت و بعدها هم همینطور خواهد بود و اما راجع باینکه در نتیجه وضع و اجرای قوانین کسی متضرر شده باشد یا عملی بر خلاف قانوان واقع شده باشد این در قانون یک پیش بینی هائی برایش شده‌است و وسیله ایست برای اینکار ما غیر از مراحل سه گانه یک مرحله دیگری داریم و آن اعاده دادرسی و محاکمه‌است که اگر کسی دید که این قوانین هم نفع دارد و هم ضرر یکدسته از این قوانین منتقع می‌شوند و یکدسته هم متضرر می‌شوند برای الغاء این قوانین یا ابقاء آنها باید سنجید و دقت کرد که به بینیم ضررش بیشتر است یا نفعش البته قانونی که ضررش بیشتر است باید الغاء شود و آنچه نافع بحال جامعه‌است باقی بماند دولت این را در نظر دارد و باین هم عمل خواهد کرد همچننی راجع بقانون اسعار و قوانین دیگر اقتصادی الان موردمطالعه‌است و عنقریب به مجلس شورای ملی خواهد آمد. در موضوع کشاورزی نماینده محترم تذکر دادند که فقط اگر به آبیار یتوجه شود کافی خواهد بود اگر توجه بفرمایند در برنامه دولت این مطلب مخصواً تذکر داده شده‌است در قسمت پنج برنامه ذکر شده‌است توجه مخصوص به پیشرفت کشاورزی و بهبودی حال کشاورزان بوسیله امور آبیاری این موضوع مطمح نظر دولت بودهاست و البته همه متوجه هستیم اگر این مطلب تأمین نشود منظورهای دیگر اقتصادی مخصوصاً در قسمت کشاورزی خنثی می‌ماند و این نکته را باید عرض کنم که فرمودند در کشاورزی کاری نشده‌است باید تصدیق کرد که زحمت دیگران را هم نباید از بین برد برای اینکه زحمت کشیده‌اند مثل کار کشاورزی می‌کند نتیجه اش امسال که گرفته نمی‌شود سهل است سالها باید منتظر نتیجه آن شد البته بعضی چیزها سهل تر است مثلاً قناتی که امسال اقدام می‌شود برای کندن زودتر آب بدست می‌آید ولی بعضی از قسمت‌های کشاورزی هست که باید منتظر شدتا نتیجه اش حاصل شود در هر حال دولت کاملاً در نظر دارد با توجه باینکه موضوع کشاورزی منبع مهم و اصلی اقتصادی کشور است و موجبات پیشرفت آنرا فراهم کند و البته اصلاحاتی که باید بشود چه از حیث قانون وجه از حیث اجرا دولت درنظر دارد اقدام کند. یک نکته هم در اینجا باید مورد دقت شود و آن این است که دولت در قسمت کشاورزی سعی می‌کند که راه را نشان بدهد نمونه بدهد ولی نمی‌تواند تمام کارهای افراد مالیکن و کشاورزان را عهده دار شود اینکار غیر عملی و غیر ممکن است دولت باید نمونه انواع محصولات و تخم و بذر و این قبیل چیزها را تهیه کند و باطلاع عامه برساند که مردم بتوانند دنبال آنرا بگیرند و از مجموع عملیاتی که افراد کشاورز و مالک و اشخاصی که در اینکار دخالت دارند می‌کنند پیشرفت امور کشاورزی حاصل شود. درموضوع منع کشت تریاک البته در اینجا عقاید مختلف است سالهای متمادی است که این موضوع مطرح است که مسئله کشت تریاک بکلی منع شود و گفته شده‌است که قدغن استعمالش غیر عملی است البته بعضی تجربه هائی هم در این قسمت هست که باید مطالعه شود که به بینیم چه محصولی می‌تواند جانشین این قلم شود و قائم مقام این محصول وقاع شود و در آن نقاطی که امکان دارد عملی شود بچه ترتیب عمل بایدکرد البته این امری است که مدت زیادی لازم دارد و باید بتدریج عملی عملی شود و نمی‌شود در اینکار تسریع کرد البته درعدم استعمال تریاک بیشتر باید سعی کرد که آن مطلب عملی شود زیرا برای زندگی عمومی اثرات بدی دارد که باید از بین برود. راجع بنواقص قانون عمران این هم مثل قوانین دیگر است البته هر قانون یک نواقصی دارد تا بموقع آزمایش و عمل در نیاید نواقص عمل درآمده و در بعضی جاها پیشرفت کرده و مفید واقع شده و بهمین جهت در برنامه دولت از آن ذکر شده و البته دولت در نظر دارد و آقایان هم که اطلاعات و تجربیاتی دارند تذکر دهند یا بوسائل دیگری نظریات خودشان را بدهند تا در مورد اصلاح قانون همه اینها درنشر گرفته شود. راجع بکارخانجات کارخانه هائی که اینجا گفته شده‌است بدست افراد و شرکتهای غیر دولتی داده شود منظور این نبود که همه کارخانجات را بدست افراد و شرکتها بدهیم مثلاً کارخانه‌های قند را که اقای نماینده محترم باین اشاره کردند البته این یک چیزی است که حالا نمی‌شود و غیر ممکن است که ما بتوانیم بدست افراد بدهیم دولت هم همچو نظری نداشته‌است و این کارخانه‌ها همانطور که دست دولت بود است خواهد بود و بهره برداری خواهد شد ولی کارخانجاتی هست که افراد یا شرکتها می‌توانند آنها را اداره کنند چنان چه نمونه آنها را داریم که می‌شود به دست افراد و شرکتها اداره شود آنها را بدهیم به شرکتها یا افراد مثل کارخانه بلورسازی و کارخانه‌های دیگری که می‌شود به دست افراد داده شود و البته کلیه قسمتها را دولت در نظر می‌گیرد و منظور نظرش این است که کلیه عملی را که افراد در جامعه می‌توانند انجام دهند حتی‌المقدور به آنها واگذار کند حالا شرکت تشکیل می‌دهند یا به طور انفرادی به آنها واگذار می‌شود که انجام دهند و ضمناً دولت از این بار خلاص شود و به کارهای دیگر برسد. راجع به سازمان کشور و موضوع فرهنگی و بهداری و طرز کار در واقع اینها یک وجه مشترک دارند و آن این است که قوانینی برای اینها هست بنده هم تصدیق دارم که هر یک قسمت از قوانینش ناقص است و هم یک قسمت از طرز عملش ناقص است و هم نظامنامه‌هایی هست که در عمل معلوم شده غلط است دولت از اول دستور داده است آن چه که آزمایش شده است که غلط بوده و باید اصلاح شود در نظر گرفته شود که اصلاح شود و روی هم رفته به طوری که آقایان نمایندگان توجه فرمودند و از بیاناتی که آقای اعتبار فرمودند دو مطلب خوب واضح شد یکی این که برنامه دولت به طور کلی یک برنامه نیست که الفاظی باشد که خوش‌آیند باشد ولی عملی نباشد ما در نظر داشتیم وقتی این برنامه را تهیه می‌کردیم آن چه مبتلا به آن چه مورد گرفتاری دولت و مردم و افراد بوده اینها را در نظر بگیریم که حتی‌المقدور زودتر به اصلاح این کارها پرداخته شود که رفع اشکالات برای مردم زودتر بشود و مسائل مهمتری هم هست که اقدامات بیشتری لازم است در آنها بشود و باید اینها همه را با تذکرات آقایان اصلاح کنیم و البته اینها وقت لازم دارد که عملی شود و آن طور که لازم است نتیجه گرفته شود و البته اینها هم یک نواقصی دارد و البته آقایان نمایندگان وارد جزییات که شدیم تذکر می‌دهند و در نظر گرفته می‌شود.
رئیس - آقای دکتر ملک زاده
دکتر ملک‌زاده - عرض کنم یک عده زیادی به عنوان مخالفت و یک عده زیادی به عنوان موافقت اسم خودشان را در آن ورقه مخصوص ثبت کرده‌اند که اظهار نظر کنند مسلم است در دو موقع مجلس شورای ملی بر طبق اصول پارلمانی دنبا می‌توانند اعمال نظر و بحث در کلیه مسائل بکند یکی در موقعی است که پروگرام دولت یا برنامه دولت مورد بحث است و یکی در مورد بحث در بودجه کشور ولی بنده خواستم به همکار محترم آقای اعتبار که سالها است در مجلس شورای ملی شرکت دارند و یکی از نمایندگان برجسته ما هستند تذکر بدهم مذاکرات ما در کلیات برنامه دولت است و اگر هر یک از مخالف و وافق یک یک این مواد را بگیرند و درش بحث کنند و دولت هم نظریات خودش را بگوید گمان می‌کنم ماه‌ها وقت لازم داشته باشد که ما در اطراف پروگرام بحث کنیم این است که با کمال تأسف یا خوشوقتی جواب زیادی ندارم به بیانات ایشان بدهم موضوع اولی را که تذکر دادند...
بعضی از نمایندگان - ایشان مخالف نبودند
دکتر ملک‌زاده - ما نگفتیم که مخالف بودند البته عادتمان این است که به عنوان مخالفت صحبت کنیم. موضوع اولی که ایشان بیان کردند و البته مطلب خیلی مهمی‌بود ولی چون به عقیده من از موضوع پروگرام دولت خارج بود و نمایندگان دولت هم جواب دادند عرض نمی‌کنم و اگر چنان چه بنده هم در این مورد و راجع به مواد وارد شوم و بنده هم شروع کنم و اظهار عقیده کنم همان اعتراضی که به ایشان کردم به خودم هم وارد است این است که بنده تقاضا می‌کنم پس از بحث در کلیات یک یک مواد مورد بحث قرار گیرد و آقایان اظهار نظر بفرمایند و مخالف و موافق نظریات خودشان را اظهار نمایند و البته این نکته را که آقای مؤیداحمدی فرمودند در نظر دارم که در مجلس یک موافق و مخالف ندارند ولی اظهار نظر می‌کنند و به اصطلاح تذکر می‌دهند ولی من یقین دارم آقایانی که به عنوان مخالفت اسم خودشان را ثبت کرده‌اند با مسائلی که این روزهای آخر در قسمت داخلی مملکت پیش آمده اصلاح مملکت و کشور بر این است که از دولتی که آقای فروغی تشکیل داده‌اند به طور تقریباً اتفاق پشتیبانی بکنند (بعضی از نمایندگان ـ خارج از موضوع است) بنده نظرم این است که اگر بیاناتی می‌شود این بیانات به عنوان تذکر است نه به عنوان مخالفت با دولت
رئیس ـ آقای طباطبائی
محمد طباطبائی ـ چون وقت خیلی کم است و بیانات ناطقین مفصل و جامع بود قسمت زیادی از وقت ما را گرفت و بنده موافق هستم امساک کنیم در صرف وقت و خود بنده عرایضی داشتم هم در کلیات و هم در مواد ولی چون چند نفر از آقایان و آقای دشتی که همفکری نزدیک با بنده دارند از بنده خواستند نوبت خودم را به ایشان بدهم این است خواهش می‌کنم وقت و نوبه بنده به آقای دشتی داده شود.
رئیس ـ آقای روحی
دشتی ـ آقای طباطبائی وقت خودشان را به بنده داده‌اند
رئیس ـ خودتان هم اجازه خواسته‌اید
دشتی ـ بسیار خوب ولی ایشان نوبت خودشان را به بنده واگذار کرده‌اند و بنده می‌توانم الان صحبت کنم
رئیس ـ بفرمائید
دشتی ـ آقای فروغی بواسطه اخلاقی اجتماعیشان با روشنی رأی شان و اعتدال فکرشان و پاکدامنی شان البته مورد اعتماد همه مردم هستند ولی مملکت در این موقع به نظر بنده محتاج به یک فعالیت بیشتری است که در این موقع مزاج آقای فروغی اجازه نمی‌دهد و اگر نظری راجع به کابینه آقای فروغی باشد از این جهت است که ایشان با این مزاج علیل حتی نمی‌تواند بیایند به مجلس و وزراء خودشان را معرفی کنند و چنانکه ملاحظه فرمودید آقای آهی کابینه را معرفی نمودند و این قدری با حالت بحرانی که مملکت دچار است منافات دارد. بنده قصد مخالفت شدید و حادی با کابینه آقای فروغی ندارم ولی نه از این لحاظ که مثل بعضی ساده لوح‌ها خیال کنم اگر کابینه آقای فروغی روی کار نباشد کشور دچار مخاطرات یا تشنجات بیشتری خواهد شد خیر بنده به شخص ایشان احترام می‌گذارم و به ایشان عقیده دارم. و فقط در اصل پرگرام و تذکرات و صحبتهائی می‌کنم. پرگرام دولت را البته همه آقایان مطالعه فرموده‌اند به نظر بنده از روی عجله هر چه به نظرشان خوب آمدهاست نوشته‌اند یک جنبه تشخص و تعین که پرگرام دولت لازم دارد ابداً در این نیست مثلا کشاورزی را خوب می‌کنیم تجارت را خوب می‌کنیم کارهای خوب می‌کنیم و هی کلیاتی از این قبیل …. و این کلیات در یک چنین موقعی که ما احتیاج داریم یک چیزهای معین و مشخصی گفته شود منافات دارد. از قراری که دیروز شنیدم گویا اعلیحضرت شاه مستعفی می‌رود و گذرنامه ایشان هم امضاء شده‌است روز اولی که استعفا نامه ایشان را آقای فروغی به مجلس آوردند هم در جلسه خصوصی و هم در جلسه علنی به ایشان تذکر دادم و عصر آن روز هم که یک عده از آقایان نمایندگان خدمت آقای رئیس مجلس شرفیاب شدند ایشان را مأمور کردند که با ایشان صحبت کنند و این تذکر را به دولت بدهند که قبل از این که محاسبات بیست ساله ایشان تسویه شود قبل از اینکه موضوع جواهرات تصفیه شود ایشان نباید بروند (عده نمایندگان ـ صحیح است) بعد قرار شد یک کمیسیونی از مجلس معین شود بنده فقط این سؤال را از دولت می‌کنم که آیا این کمیسیونی که از مجلس تعیین شده و یک عده از امضاء دولت هم همراه آنها خواهند بود اگر ده روز بعد معلوم شد یک مبلغی از این جواهرات سلطنتی نیست آیا دولت مسئولیت این کار را به عهده خواهد گرفت و آیا دولت و آقای فروغی و سایر آقایان وزراء و اقای وزیر دارائیشان متعهد می‌شوند جواب این جواهرات سلطنتی را بدهند یا خیر؟ یکی از مسائلی که دولت باید در برنامه خودش اشاره به آن موضوع بکند مسئله تزلزل حق مالکیت است در ایران که فوق العاده طرف علاقه مردم است و مسئله خیلی مهمی است. حق مالکیت یکی از شریف ترین و قدیمی ترین حقوق جوامع متمدنه بشری است که همیشه مورد توجه عموم بوده و تمام حکومتهای دنیا و تمام اشکال دولت‌ها برای این تشکیل شده که حق مردم تضییع نشود ولی در این بیست سال طوری تضییع شده که حدی بر آن متصور نیست. راست است که شاه مستعفی اموال منقول خود را با علیحضرت فعلی منتقل کرده و ایشان املاک را تحت اختیار دولت گذاشته‌اند که دولت حقوق تضییع شده مردم را جبران کند ولی دولت به درجه‌ای در این قضیه شل حرف زد که مردم را قانع نکرد البته باید در این باب دولت به طور صریح و روشن تکلیف املاک را معین نموده و رسماً و به طور وضوح در این جا بگویند املاکی که به آن ترتیبات از مردم گرفته شده به صاحبانش مسترد شود دولت فقط گفت که اگر کسی غبن دارد جبران شود این موهومات چه چیز است ملک مردم را با زور گرفته‌اند و بایستی بهشان پس داده شود. تعجب در این است که این از بین بردن حق مالکیت و تزلزلی که در اصل مالکیت پیدا شده از شخص پادشاه سابق به دوایر دولت هم رسید. آقای شهدوست از مذاکره من با وزیر فرهنگ سابق اطلاع دارند وزارت فرهنگ یعنی وزارت معارف یعنی وزارتخانهای که تربیت و فکر عمومی مملکت را باید اداره کند امر کرده است که شهرداری ملک مردم را بگیرد و ملکی را که متری هفتاد تومان قیمت دارد متری هفت تومان بخرند این معنی دارد؟ جوابی که در این قسمت از طرف وزارت فرهنگ داده شد این بود که بودجه فرهنگ ما ضعیف است و نمی‌توانیم متری شصت تومان بدهیم. به جهنم که نمی‌توانید. چه علت دارد که مال مردم را بگیرید. شرافت یک مملکتی در این است که پادشاهش دولتش وزیرش نتواند یک وجب ملک کسی را بدون رضایت او بگیرد. (نمایندگان - صحیح است) اگر دولت زور داشته باشد ملک مردم را به زور ضبط کند که این چیز مهمی نیست. در این صورت یک وزارتخانه با دزد سرگردنه چه فرق دارد؟ دزد سرگردنه هم همین طور است. او هم این کار را می‌کند در این موضوع یک مطلب خیلی مهمتری هست که شاه تمام اموال منقول و غیر منقولش را هبه کرده‌اند ولی در مجلس فقط دولت راجع به اموال غیر منقول صحبت کردند و فقط امروز آقای رئیس مجلس یک صورتی را در مجلس قرائت فرمودند که بنده درست به اقلام جزء آنها متوجه نشدن آنها متوجه نشدم آنها را به امور خیریه و لوله کشی و اینها تخصیص داده‌اند. از قراری که بنده شنیده‌ام و بین مردم هم شایع است که هفتاد میلیون هشتاد میلیون موجودی دارند ولی در حدود بیست و چهار میلیون تومان به اعلیحضرت شاه فعلی واگذار کرده‌اند یا از شصت میلیون بیست و چهار میلیون واگذار کرده‌اند ده دوازده میلیون به عنوان خیریه و لوله‌کشی و غیره این که معنی ندارد. این پولها از کجا آمده؟ این پول من و شماست. حق مردم و ضعفاست و بایستی این پول به مردم برگردد. هی تعارف و مجامله فایده‌اش چیست هی بگوییم که هبه فرمودند. عطیه فرمودند. عطایای ملوکانه. پولی است که از مردم به زور زنجیر و زندان و شلاق گرفته‌اند و مردم را کشته‌اند حالا چرا نمی‌دهند؟ چیز عجیبی است. دولت در این کار ساکت است شخصی به زور در این مملکت مال مردم را گرفت حالا باید مال مردم برگردد. الملک یبقی مع‌الکفر و لایبقی مع‌الظلم بهترین حکومت حکومتی است که بتواند عدالت را اجرا کند. پول‌هایی که در خارج از ایران است چه می‌شود بانک‌های امریکا و بانک‌های لندن و بانک‌های آلمان که با این همه نامه به شما پول نخواهند داد اینها چه می‌شود؟ (دبستانی – آنها منقول است). (خندة نمایندگان) در این موضوع یک مسئله‌ای که خیلی مهم است و باید دولت توجه کند و آقای وزیر دارایی کاملاً مواظب باشند مسئلة حساب ذخیره مملکتی است چندین سال است حساب ذخیره مملکتی معما شده است و این منطقه تاریک بودجه عمومی‌را روشن کند بنده شنیده‌ام که شهرداری تهران دعوی بیست و پنج میلیون (بعضی از نمایندگان - سی و پنج میلیون) سی و پنج میلیون نسبت به شاه مستعفی دارد برای این که تمام عمارت‌هایی که در شمیران و آبعلی و مبارک آباد و سعدآباد و غیره ساخته است به خرج شهرداری بوده حالا تکلیف دعاوی شهرداری تهران چه می‌شود چیزی که واقعاً ما بیشتر اسباب تعجب است و حقیقت اینها باید جزء افسانه حساب شود این است که بلدیه تهران چندین کامیون دارد این کامیون‌ها برای بردن کثافت شهر نیست برای بردن سنگ و آجر است به بنائی عمارت شاه (خنده حضار) اینکه سرجای خودش اخیراً پاکروان یک زمینی بیرون دروازه دوشان تپه خریده‌اند از دولت چند ساله گویا بنا شده‌است پولش را بپردازد برای بنائی او هم این کامیونهای بلدیه سنگ و آجر می‌برد (خنده حضار) تذکر دیگری که بنده می‌خواستم بدهم این است که درشهر تهران الان چند روز است منتشر شده‌است که مهمات و مونیسیون و ذخایر قشونی ما را دارند می‌دهند بخارجه می‌خواستم به بینیم اگر راست است مطابق چه مقررات است؟ و مطابق چه اصلی مهمات ما را تسلیم دیگران می‌کنند بیست سال مملکت از حقوق افراد گرفت بیست سال ما د رخوراکمان در زندگانیمان در همه چیزمان امساک کردیم بیست سال مملکت در مضیقه اسعاری بود که مطابق شئون خودش یک قشونی داشته باشد یک ذخائری داشته باشد. ایا اینها یک مردمان فقیری هستند؟ آیا باید غرامت جنگ بدهیم؟ هیچکدام اینها که نیست. می‌خواهم بفهم دولت در اینباب چه کرده‌است آیا این در نتیجه اقدامهائی است که شده‌است که دیگران بیایند و اسلحه‌های ما را ببرند اسلحه‌های آخرین سیستم ما را که باین خون دلها تهیه شده تماما وبلاعوض ببرند؟ آیا این نقاط را تصرف کرده‌اند؟ بزور وارد شده‌اند که اسلحه‌ها را بگیرند در نقاطیکه بزور وارد شده‌اند ودر آنجاها اسلحه‌ها را گرفته‌اند آنها حرفی و الا این منطقی و معقول است مطابق کاغذهائی هم که رد و بدل کرده‌اند و در اینجا آقای وزیر امور خارجه خواندند راجع بنقاطی هم که تصرف نظامی کرده‌اند دولت اقداماتی کرده که اسلحه را بما پس بدهند و آنها گفته بودند خیلی خوب بعد از جنگ صحبت می‌کنیم ولی جائی که ابداً جنگ نشده‌است و تصرف نظامی نشده‌است برای چه؟ یک خبری هم دیروز از خانواده چند نفر از افسرهای جزء گیلان بما رسید که این افسرانرا نیست و پنجروز است حبس کرده‌اند و می‌گویند بعضیها را برده‌اند آیا دولت در اینباب چه اقداماتی کرده‌است روز اولی که آثار نوید آزادی در این شکور پیداش شد یک عده زیادی از نمایندگان مجلس می‌خواستند مجلس علنی تشکیل شود و در ضمن تصمیماتی بگیرند که کارها بجریان عادی پیش برود از جمله آنها آزاد کردن محبوسین سیاسی است و در جرائد هم نوشته‌اند که دولت یک همچو اقدامی کرده‌است ولی این اقدام تا در چه درجه توسعه پیدا کرده من نمیدانم و می‌خواستم بینم این اقدام دولت تا چه اندازه اثر کرده‌است دو روز قبل یکی از رفقا نقل می‌کرد که هنوز آقای دکتر مصدق که قطعاً اخیراً آزاد شده‌اند هنوز توی ده خود توقیف است این ترتیب با سابق چه فرق دارد؟ این اقدام دولت چه معنی دارد؟ همین امروز ظهر که از مجلس می‌رفتیم دم جعبه‌های پست دو نفر پلیس تأمینات گذاشته بودند (خنده نمایندگان) آقایان شمائی که بزندان نرفته‌اید شمائی که دست بیرحم ستمگر بر سر شما فرود نیامده‌است نمیدانید که زحمات و صدمات و بدبختی وشقاوتی که انسان در زندان می‌کشد چیست؟ (سمیعی ـ آقای جهانبانی فهمیده‌اید)بلی خود آقای آهی هم مزه اش را چشیده‌اند. آزادی مقدس ترین و شریفترین حقوق انسانیت است حتی از حق مالکیت محترم تر است بدلیل اینکه اشخاص رامی‌بردند توی زندان و ملکشان را می‌گرفتند. ما یک کلکسیون را محبوسین مختلف داشتیم. محبوس بود که ابداً محاکمه نشده بود. محبوس بود که محاکمه شده بود و حبش تمام شده بود ولی آزاد نشده بود. ما چند نفر داشتیم که حبشان تمام شدهبود ولی آزادشان نکرده بودند و بالاخره مردند در حبس. الان یادم آمد یک قسمت از این محبوسین عده‌ای از بختیاریها هستند که حبشان تمام شده‌است مثلا امیر جنگ را بنده نمیدانم مستخلص کرده‌اند یا خیر (اورنگ ـ چرا مستخلص کردند دیروز ساعت هشت) بسیار خوب پس دیگر در این باب حرفی ندارم. یکی هم مسئله آزادی فکر است آزادی نطق است من یقین دارم در زمان دولت گذشته یعنی در زمان پادشاه مستعفی سابق اگر آزادی فکر و عقیده باین شدت جلوگیری نمی‌شد کار باینجا نمی‌رسید(صحیح است) البته آزادی نامحدود معنی ندارد آزادی مطلق منجر به رقیت می‌شود یا هرج و مرج البته آزادی باید در حدود قانون باشد و باید دولت آزادی بدهد در حدود قانون. مثلا آزادی مطبوعات الان هنوز اداره سانسور منحل نشده و بعضی اوقات می‌گویند چرا آقا روزنامه تان را نمی‌فرستید ما سانسور کنیم مثل آن جلادی که به محکوم تسلیت می‌دهد که سرت را مثل دسته گل می‌برم. دولت اگر از آزادی مطبوعات می‌ترسد ومخصوصاً باید هم بترسد باید قانون صحیحی بیاورد به مجلس و مطبوعات را مطابق قانون مقید و محدود نموده و آزاد بگذارند. در ضمن برنامه صحبتی از اصلاحات قضائی شده بود و یک نکته‌ای هست که خیلی متأسفم که آقای فروغی تشریف ندارند تقاضا می‌کنم وزیر دادگستری توجه کامل بفرمایند و آن موضوع استقلال قضات است که وزراء عدلیه در قاضی اعمال نفوذ می‌کردند و باید اعلان یک قانونی به مجلس بیاید که قاضی را نه مجلس نه شاه نه وزیر هیچ کس نتواند تغییر بدهد از نتیجه همین تسلطی که وزارت عدلیه بر قضات داشت توانستند هم بر املاک مردم هم بر حقوق مردم هم بر همه چیز مردم مسلط شوند و دوباره باید در این قسمت یک تدابیری اتخاذ شود که مصونیت قضات محترم باشد. (صحیح است) در موضوع الغاء انحصارات که دولت اشاره کرده‌است البته خیلی خوب است ولی بنده یک تذکری دارم که مخصوصاً می‌خواهم آقای وزیر دارائی در این باب توجه نموده و این سؤال مرا مورد دقت قرار دهند که آیا مملکت ما محتاج به یک مستشار عالی مقام خارجی هست یا نیست برای این که بیست سال است با کمال جهالت و نادانی مداخله در امور اقتصادی کرده‌ایم و هر بچه‌ای می‌فهمد که به دست ما تجار مالشان از بین رفت خزانه مملکت و همه چیز خراب شد شما اگر شکل حاضر را می‌بینید از قبیل همین تشکیلات قشونمان است آیا مملکت ما به یک مستشار عالی مقام واقعا عالی مقام و فهمیده که تمام کارهای اقتصادی ما را مرتب کند واقعاً محتاج هست یا نه؟ بنده معتقدم که بسیار محتاج هستیم این را دقت کنید و آخرین عرضم این است وضعیت بازار روز به روز بدتر شده‌است و تجار هر روزه ورشکست می‌شوند یک تدبیری یک وسیله‌ای اتخاذ کنند که از این سقوط ورشکستی جلوگیری کنند (جمعی از نمایندگان ـ صحیح است ـ احسنت).
رئیس ـ اقای نراقی
نراقی ـ عرضی ندارم
رئیس ـ آقای تاج بخش
تاج بخش ـ عرضی ندارم
رئیس ـ اقای دهستانی
دهستانی ـ بنده وقت قانونی را خودم را به آقای هاشمی واگذار می‌کنم
رئیس ـ آقای هاشمی
هاشمی ـ بنده اندیشه گفتاری نداشتم نوعاً با برنامه دولت موافقت خودم را اخطار می‌دارم فقط عرضه می‌دارم که موضوع مهمتر از این حرفها است و بایستی کار و اجتناب از خطب‌های گذشته در سر لوحه برنامه ما باشد برای این که به قول اطبای قدیم می‌گفتند معالجه مریض اول شناسائی مرض است بعد از آن قطع علت و سبب و معالجه ضد و در عین حال طبیب خادم طبیعت هم بایستی باشد امروز تمام اینها لازم است اول ببینیم از کجا این خرابیها شد و به چه جهت به این اشکالات دچار شدیم و فوراً از آن چیزهائی که موجب این بحران شده‌است اجتناب ورزیم و کمتر به حرف بپردازیم و به عمل و کار بیشتر متوجه باشیم وقت را نمی‌خواهم بگیرم ولی همین قدر عرض می‌کنم نباید در جزئیات آنقدر سخت بود که حکایت شعر شیّخ باشد که: پیرمردی زنزع می‌نالید پیرزن صندلش همی مالید احتیاج مملکت بیش از این حرفها است همه این مواد پرگرام و برنامه دولت به موقع و خوب است به شرطی که تصریع در عمل باشد و اگر به کندی و سستی بگذرد هر دقیقه‌ای که کار تأخیر شود خساراتی متوجه مملکت می‌شود که سالها وقت می‌خواهد که جبران شود.
رئیس ـ اگر تصویب میفرمائید یک ساعت تنفس داده شود (صحیح است)
(دراینموقع (ساعت شش) جلسه برای تنفس تعطیل و بفاصله یکساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس ـ آقای طوسی
طوسی ـ یک سلسله مطالب مبسوطی را مایل بودم بعرض آقایان برسانم ولی بمناسباتی صرفنظر می‌کنم واز نظریکه تماس زندگانی من با قانون بوده برای حفظ اصول و رعایت قانون فقط خواستم سئوال کنم این دو وزارتخانه جدیدی که وزرایشان را معرفی نمودند آیا وزارتخانهای آنها تاسیس شده و آقایان وزراء جدید مشغول کار شده‌اند یا خیر؟ از نظر رعایت مقررات قانون حق این بوده دولت قبلاً پیشنهاد خودش را جهة تاسیس وزارتخانهای جدید به مجلس می‌داد وبعداً وزرای آن معرفی می‌شد (صحیح است) چنانکه سابقه هم دارد در ادوار گذشته یعنی دوره هفتم ودوره هشتم ودوره یازدهم که قرار شد چنین کاری بشود قبلاً لوایحی از طرف دولت جهة ایجاد وزارتخانه جدید بمجلس تقدیم و پس از تصویب مجلس شورای ملی به آن عمل گردید. حالا فقط خواستم این موضوع را بفرمایند که آیا این دو وزارتخانه هر دو تاسیس و مشغول کار شده‌اند یا اینکه یکی از آنها مشغول شده و یکی مشغول نشده از نظر آگاهی مجلس وآقایان نمایندگان خوب است این موضوع را بفرمایند (صحیح است) فعلاً بیش از این عرضی نمی‌کنم و پس از دادن جواب باین سئوال مطالبی که لازم باشد به عرض خواهم رسانید
رئیس ـ آقای ارگانی
ارگانی ـ بنده نوبه خودم را به آقای موید احمدی واگذار می‌کنم. اجازه بنده هم محفوظ باشد.
رئیس ـ آقای موید احمدی
موید احمدی ـ عرض کنم که من اول خواستم یک موضوعی را تذکر بدهم قبل از اینکه وارد عرایض خودم بشوم وآن این است که از بعضی از رفقا در مذاکرات بگوش خورد و صحبت اقلیت واکثریت شد همچو چیزی در مجلس نیست (نمایندگان ـ صحیح است) همه یکی هستیم واقلیت و اکثریت دربین نیست و همه هم می‌خواهیم کار کنیم این یکی. موضوع دوم همانطور که آقای اعتبار در نطق خودشان تذکر دادند مجالی نیست یعنی ورقه‌ای که بیرون گذارده می‌شود انسان یا بایستی در ستون مخالف بنویسد یا در ستون موافق ولی یک شق ثالثی هست که یک کسی می‌خواهد یک تذکراتی بدولت بدهد یک چیزهائی می‌بیند در برنامه نیست لازم میداند تذکر بدهد این را نمی‌شود اسمش را مخالف گذاشت از این جهت است که بنده یک تذکراتی به نظرم آمده لازم میدانم بعرض برسانم و عقیده‌ام این است که دولت هم در پروگرامشان دقت بفرمایند اگر عرایضی که بنده می‌کنم لازم است ولازم میدانند تعقیب کنند. موضوع دومی که می‌خواهم عرض کنم این است که در سیاست خارجی…(عده از نمایندگان با همه ـ آقای وزیر امور خارجه تشریف ندارند) در سیاست خارجی فقط بنده یک توضیحی از هیئت دولت می‌خواهم وآن این است که در برنامه هیئت دولت سابق ودر نطق افتتاحیه مجلس دوره دوازدهم تقنینیه در هنگام جنگ عالم سوز دولت ایران بیطرفی خود را اعلام و مجلس تصویب کرد و این عبارت در همه مواقع تکرار شد و گفته شد که روابط دولت ایران با تمام دول حسنه‌است خاصةً با دول همجوار بعد مجلس شورای ملی دیگر اطلاعی از جریاناتی که بین دول خارجه و وزارت امور خارجه و مذاکراتی که با دولت ایران شده‌است هیچ قسم اطلاعی مجلس ندارد (جمعی از نمایندگان – (با همهمه) آقا خرج از موضوع برنامه‌است. در برنامه صحبت کنید) تا این قضایای اخیر پیش آمد رئیس دولت سابق آمد در مجلس یک اطلاعاتی بمجلس داد در حالتیکه واقع شده بود پس از آن کابینه تغییر کرد کابینه آقای فروغی معرفی شد و گزارش وقایع اخیر را بعرض مجلس رساندند بعد هم آقای وزیرامور خارجه تشریف آوردند در پشت همین تریبون و مراسلاتیکه از سوم شهریور تا دوازدهم شهریور بین وزارت خارجه و سفارت بریتانیا و سفارت شوروی ردو بدل شده بود برای ما خواندند بنده می‌خواهم از هیئت دولت استدعا کنم که بفرمایند چه شد که منجر باین شد … (عده از نمایندگان با همهمه - راجع به برنامه صحبت کنید خارج از موضوع است ـ بعضی دیگر از نمایندگان ـ حرف بزنید) وزیر خارجه می‌گوید در ماه ژانویه …
صفوی ـ اقای وزیر خارجه نیستند
موید احمدی ـ بنده عقیده‌ام این است که دوسیه از اول جنگ تا حالا را بیاورند اینجا بخوانند (نمایندگان با همهمه ـ اینجا مورد ندارد ـ این حرفها یعنی چه) بیاورند توی کمیسیون …
رئیس ـ آقای مؤید راجع به برنامه صحبت کنید
موید احمدی ـ غرض بنده این است که ما از قضایا اطلاع نداریم از قضایای اخیر باید مجلس را مطلع کنند که چه شد اینطور شد. عرض کنم یکی از موصوعات دیگر که بنده می‌خواستم بعرض برسانم موضوع عایدات شرکت نفت جنوب است (بعضی از نمایندگان ـ آقا در برنامه صحبت کنید) تا زمانیکه امریکائیها در رأس مالیه ایران بودند عایدات نفت جنبو جزء سایر عایدات کشور و جزء بودجه مملکتی جمع و خرج می‌شد گویا ۱۳۰۴ است که عایدات نفت جنوب … (دکتر جوان ـ از برنامه صحبت کنید این خارج از موضوع است) آیا این خارج از موضوع است حساب نفت را از دولت می‌خواهم؟ برنامه چیست؟ چون این در برنامه شان نیست من هم باید سکوت کنم؟ …
رئیس ـ البته باید رعابت برنامه را بکنید.
موید احمدی ـ بسیار خوب ولی این را در برنامه شان ننوشته‌اند و بنده باید بگویم در بودجه عایدات نفت جنوب در جزء ذخیره‌است و در بتصره هم یک میلیون برای خرید مهمات. در این سالهای اخیر یعنی ۱۹۳۸ و ۳۹ و ۴۰ و ۴۱ عایدات ما منجز است یعنی سالی چهار میلیون لیره‌است بر حسب قرارداد اخیر عایدات را هم هر سال صورت داده‌اند مرتب هست لکن خرج آنها معلون نیست چون جزء بودجه نیامده و دولت اطلاع نداده بنده از هیئت دولت تقاضا می‌کنم صورت جمع و خرج این قسمت را به مجلس بدهند. موضوع دوم که بعقیده بنده بایستی هیئت دولت یک کمیسیونی بفوریت جهت این امر معین کنند مخصوصاً آقای وزیر دارائی بانی عرض بنده توجه کنند این است که از ۱۳۰۲ الی حال که ۱۸ سال است بودجه کشور از دویست میلیون ریال رسیده‌است به چهار میلیار ریال و همه سالیه از این ملت بدبخت گرفته شده حالا نمی‌خواهم بگویم به چه شکل گرفته شده این را همه میدانید ولی لایحه تفریغ این بودجه‌ها را به مجلس نداده‌اند و بشهادت همه آقایان به شهادت صورت مذاکرات مجلس در هر سال که بودجه کل کشور آمدهاست به مجلس بنده در این پشت تریبون این را عرض کرده‌ام که مطابق قانون اساسی مطابق قانون محاسبات عمومی دولت مکلف است در نیمه آخر هر سال لایحه تفریغ بودجه سال پیش را به مجلس بدهد بعد لایحه بودجه سال جدید را بدهند که از لایحه تفریغ بودجه معلوم شود که از عوائد چه وصول شده و چه خرج شده و این پولها کجا رفته‌است چون در این هیجده سال تفریغ بودجه داده نشده‌است. بنده عقیده‌ام این است که وزارت دارائی باید یک کمیسیونی از خزانه داری از محاسبات و از اداره بودجه تشکیل بدهند و معلوم کنند که عایدات این چند سال چه بوده و مخارج چه بوده و مازاد کجا رفته این صورت را به مجلس شورای ملی بدهند این هم یک تذکر بنده تذکر سوم بنده راجع به املاک است که اینها چون انواع مختلف دارد یک دفعه همه را نمی‌شود بدهند به صاحب دعوی البته بعضی خرید شده بعضی دیگر برده شده و در یک قسمت عمده اینها مخارجات زیادی شده‌است بعقیده بنده باید یک کمیسیونی بشکل حکمیت تشکیل شود از چند نفر که هم جنبه قضائی داشته باشد و هم حکمیت کنند و رسیدگی کنند و به بینند حق مردم چه شده‌است که در حقیقت حق به من له الحق عاید شود و الا صرفاً یک کمیسیونی معین کنند که چند نفر از نماینده‌های ادارات باشند گمان نمی‌کنم نتیجه‌ای برای کسانی که دارائیشان رفته‌است داشته باشد. یک نکته را هم لازم میدانم به آقای وزیر بازرگانی تذکر بدهم و آن اینست که در نیتجه این فرس ماژری که در مملکت ما پیش آمدهاست و موانعی که در روابط بین شهرهای داخله و خارجه پیش آمدهاست یک بحران زیادی در وضع تجارت پیش آمدهاست و یک شکل غریبی برای تجارت و اقتصادیات ما پیدا شده‌است که بکلی دست و پای تجار بسته شده‌است شاید یک تاجری دارائی دارد موجودی در انبار دارد جنس در خراسان دارد در تبریز دارد اما نمی‌تواند بیاورد باینجا بانک هم یک طلبی از او دارد و مطابق قانون پروتست می‌کند و در نتیجه تحار ورشکست می‌شوند و بنده عقیده‌ام این است که آقای وزیر بازرگانی بطور فوریت این مسئله را عملی بفرمایند کارهای خودشانرا انجام بدهند تا این که وضعیت بصورت عادی برگردد و روابط شهرهای ما برقرار شود. این هم یک عرض بنده بود که لازم دانستم به آقای وزیر بازرگانی عرض کنم. موضوع دیگری که چندنفر از آقایان هم مذاکره فرمودند و بنده لازم دانستم تذکر بدهم راجع به پولهای و جواهراتی است که می‌گویند پادشاه سابق در خارج دارد که آنرا هم باید هیئت دولت یک تصمیمی بگیرند که اینها هم همانطور که آقای دبستانی فرمودند جزء دارائی (غیر منقول) منقول سپرده شود و به مملکت عاید شود چون اگر این ثروت از این کشور خارج شود یک ضرر فاحشی به دولت و مردم وارد می‌شود البته اینها یک تذکراتی است که ما به دولت داریم و نظر موافق و مخالفی هم در کار نیست بعقیده بنده فقط تذکر است ومطابق نظامنامه مخالف و موافق می‌توانیم صحبت کنیم اینها توقعاتی است که ما از دولت داریم که بفوریت این وعده هائی که در پروگرام داده‌اند انجام شود و این توقعاتی که شده‌است انجام فرمایند بعد ما اگر دیدیم انجام کردند که چه بهتر اگر انجام نکردند باز استیضاح است و سئوال است و دست ما باز است استیضاح می‌کنیم.
عده از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است.
عده دیگر ـ کافی نیست
روحی ـ اجازه میفرمائید بنده توضیحی عرض کنم بعد آقایان اجازه می‌دهند وارد در شوار مواد شویم در ورود در شور دوم رأی بگیرید و بنده جزء اشخاصی هستم که اجازه خواسته‌ام و رعایت نوبت بایستی بشود.
امیر تیمور ـ اجازه میفرمائید بنده مطلب لازمی دارم که می‌خواستم عرض کنم.
رئیس ـ بفرمائید.
امیر تیمور ـ عرض کنم مطلبی که بعقیده بنده تذکرش ضروری و لازم است در خصوص یک قسمت از فرمایشات حضرت آقای دشتی بود راجع به مهمات و مونیسیون (همهمه نمایندگان ـ در بنامه صحبت کنید) (عده از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است) اجازه بدهید بنده عرضم را بکنم جواب این مطلب گفته شود که بهیچوجه من الوجوه آنچه که من اطلاع دارم یک دانه اش تا امروز برده نشده و در این موضوع سوء تفاهمی ایجاد نشود بنده خواستم این موضوع را تذکر بدهم و دولت هم با این تذکر بنده کمال موافقت را دارند (عده زیادی نمایندگان (با همهمه) ـ اقا کافی است) بندهشاگر مکتبی که نیستم که بگوئید این جور بگو یا این جور نگو.
وزیر دادگستری ـ تذکراتی که نمایندگان محترم می‌دهند ما در نظر می‌گیریم و آنچه هم که فراموش کرده باشیم سعی می‌کنیم که جبران کنیم و بموقع اجرا بگذاریم. اما در ضمن مذاکراتی که می‌شود بنده می‌بینم یا باظهاراتی که ما مینمائیم آقایان توجه نمی‌کنند یا مطالبی از طرف بعضی از آقایان نمایندگان گفته می‌شود که صرفاً مبتنی بر یک اشتهارات و اراجیفی است که مأخذ و مبنائی ندارد و در حضور مجلس گفته می‌شود که انصافاً نبایستی گفته شود مثلاً راجع به مهمات که آقایان گفتند این مطلب اساساً اصلی ندارد و صحت ندارد و آقایان هم نمی‌بایستی بگویند (صحیح است ـ صحیح است) و یکی هم موضوع جواهرات است که این جا مکرر صحبت شد و در مجلس هم آقایان نمایندگان محترم تصمیم اتخاذ کردند و کمیسیون معین کردند و آقایان میدانند و سابقه هم دارند که این جواهرات یک ترتیب منظمی داشته‌است و با این ترتیب ممکن نبوده‌است که حیف و میلی بشود و حالا هم آن کمیسونی که معین کرده‌اند می‌رود بررسی می‌کنند تحقیقات بعمل می‌آورد ثبت دارد صورت دارد، دفتر دارد، کتابچه دارد نه از امروز نه از دیروز از سالیان دراز این آقایان می‌روند می‌بینند مطالعات می‌کنند و آنوقت معلوم خواهد شد که مطالب صححت ندارد (صحیح است) مسئله دیگری که این جا تذکر داده شد راجع به مسئله مالکیت بود اینهم مثل مطالب دیگر که بنده اسمش را نمی‌برم اگر این مطالب برای خوش مزگی گفته شود بد نیست ولی در مواقع رسمی خوب نیست که گفته شود در قسمت مالکیت و املاک و اینها بنده اینجا صریحاً گفتم و اسنادش را هم صریحاً خواندیم و تصور می‌کنم ترتیبی هم که ذکر کردم برای رسیدگی باین کار داده شده‌است نگرانی برای این کار نیست که گفته شود ملک کسی به صاحبش برمی‌گردد یا خیر قبلاً گفتم و باز هم تصریح می‌کنم اگر معلوم شد ملکی ملک کسی باشد البته پس از رسیدگی به او داده می‌شود (صحیح است) یکی هم موضوع زندانیان بود که اینجا باز کارفرما ماجرائی شد اگر آقایان اطلاعی ندارند (در صورتیکه اطلاع هم دارند) خوب بود قبلاً کسب اطلاع می‌کردند و بعد مطلبی رااظهار می‌نمودند که لازم نباشد آدم تکذیب کند. آقایان میدانند بمحض اینکه فرمان صادر شد وزارت دادگستری شبانه اقدام کرد که ساعتی فوت نشود و از آن روز تا بحال رسیدگی دسته دسته مطابق قانون آزاد می‌شوند تا بحال صدنفر، پنجاه نفر، چهل نفر، بیست نفر بترتیب آزاد شده‌اند می‌آیند بیرون و اگر آقایان آشنائی داشته‌اند میدانند (و لابد آشنائی هم داشته‌اند) بیرون آمده‌اند و نمیدانم که چرا لطف نمی‌فرمایند. عرض کنم راجع به آزادی فکر و آزادی جراید آقایان خوب توجه دارند باینکه الان هیچ مانع و رادعی برای ازادی جرائد و ازادی افکار نیست و به هیچوجه سانسوری در کار نیست و مطالب آزادانه در جرائد توشته می‌شود و کسی ممانعت از آنها بعمل نمی‌آورد و ترسی هم از آزادی افکار نیست اینجا گفته شد که ترسی دارند ولی خیر علاوه بر اینکه از آزادی افکار ترسی در کار نیست خیلی هم مطالب آزادی افکار هستیم زیرا ترس در صورتی است که خورده و برده در کار باشد ولی آزادی افکار با احراز شد و بلوغ باید اعمال شود (صحیح است). عرض کنم یک مطلبی اینجا گفته شد که بنده با اجازه آقایان عرض می‌کنم که تهمت است و آن مسئله اعمال نفوذ در آراء قضات است بنده خودم الان متجاوز از یکسال و نیم است متصدی این کار هستم و تصور می‌کنم که یک نفر قاضی و یک نفر از متداعین پیدا نشود که بگوید اعمال نفوذ در کار یکنفر از قضات شده‌است اما متهم نکنید قضات و رفقای خودتان را (صحیح است) تذکراتی که آقای مؤید احمدی دادند اگر چه مربوط به برنامه نبود با اجازه خودشان عرض می‌کنم که البته انتظار این قبیل تذکرات را هم با از مجلس داریم و قبول هم می‌کنیم اما در خصوص عایدات نفط و مورا توریم اینها چیزی نبود که در برنامه ذکری از آن بکنیم اینها یک مطالبی است که در موقع خودش ممکن بود تذکر داده شود و دولت هم البته مطالعه می‌کند و می‌آورد و آقایان مطلاع می‌شوند برای این که موضوع عایدات نفت را در برنامه نمی‌شود گنجاند مگر در قسمت بودجه که راجع به بودجه‌ها هم در برنامه گفته‌ایم که ما تجدید نظر می‌کنیم و می‌آوریم و آقایان هم در این جا ملاحظه می‌فرمایند اگر دیدند نبود ایراد می‌کنند اگر هم بود که دیگر اختلاف نظری در بین نخواهد بود (صحیح است)
عده از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است.
جمعی از نمایندگان ـ کافی نیست.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود بکفایت مذاکرات آقایان موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. برنامه کابینه آقای فروغی نخست وزیر قرائت می‌شود:
برنامه هیئت دولت همان است که اصول آن در ضمن نطق اعلیحضرت همایون شاهنشاهی در مجلس شورای ملی اشعار شده‌است و تفصیل آن از قرار زیر می‌باشد:
۱ ـ در سیاست خارجی دولت مصم است با رعایت کامل مصالح کشور همکاری نزدیک با دولتهائی که منافع ایران با منافع آنها ارتباط دارد داشته باشد.
بعضی از نمایندگان ـ توزیع شده و نزد همه آقایان هست احتیاج بخواندن ندارد.
رئیس ـ آقای انوار.
انوار ـ اولاً برای توجه دادن آقایان عرض می‌کنم که مسلماً ملت پشتیبانی از دولت دارد و کاملاً هم حفظ می‌کند مصلحت را و مصلحت را هم میداند نه اینکه خیال کنند که این ملت ملتی است که نداند خیر مصلحت رامیدانند و جزئیات راهم کاملاً مواظبند ولی یک موضوعی است که همه میدانند بیست سال است آدم تشنه باشد یکدفعه بآب رسیده‌است بفرمائید آقا نخور نمی‌شود بیست سال ما زبانمان بسته قلمان شکسته درخانه در بسته نشسته حالا خدا خواست ترتیبی شد در زمان این پادشاه که ملت آزادی شدیم درد نهانی که سالها در دل بود الحمدالله می‌توانند بیایند در این مجلس شورای ملی بیان کنند نه این که آقای وزیر جنگ توجه دارند که از سیاست هم خارج نمی‌شویم و حفظ شما را هم می‌کنیم و شما را مثل جانمان دوست داریم نهایت حالا می‌توانیم بگوئیم که آقا در این مدت این دردها را داشته‌ایم مدتها بود که حرف نمی‌توانسیتم بزنیم اقای آهی عرض بنده را برخلاف وقاع تعبیر می‌کردند و جواب می‌دادند و بنده جرئت نداشتم که بگویم آقای آهی این جور نگوئید (وزیر دادگستری ـ این را تکذیب می‌کنم) او هم جرئت نداشت شما نمیدانید که آتش جانگذار و بلای خانه برانداز تا چه اندازه ماها را مثل مرغ منقار شکسته و دست و پا بسته در قفس آهنین گرفتار کرده و آه و ناله همچو مرغی چه خواهد بود پس بنابراین اگر می‌بینید اینمرغ دست و پائی می‌کند تصور نفرمائید که یک نظر مخالفتی یا سوء اعمالی باشد این یک موضوع. موضوع دوم این است که قوای این مملکت دو قسم است یک قوه عالمه‌است و یک قوه عالمه را تعبیر به مجلس شورای ملی می‌کنند و قوه عامله را به هیئت دولت و این دو قوه باید با هم کار کنند و باهم موافق باشند تابتوانند مملکتی را از حضیض مذلت به مقام اوج به پرواز برسانند خوشبختانه جریان این چند ساله اخیر احزاب را از بین برد و یک کاری کرد که تمام ماها بحمدالله موافق شدیم که تمام ماها می‌فهیم آزادی چه وزاری مسئول چه چیز است می‌فهیم که مجلس شورای ملی چه چیز است در این باب گله نداشته باشید فقط یک قدری بیشتر به مجلس شواری ملی تشریف بیاورند و زیاد شما از مجلس دور نرودی. موضوعی که بنده لازم دیدم عرض کنم و در برنامه هم ندارید. مدتها است که از تمام ولایات ایران فارس، مازندران، خراسان، کرمان اشخاصی را در این جا آورده‌اند این اشخاص را هیچ نبرده‌اند در محکمه که ثابت بکنند که این خان بدبخت چه تقصیر دارد یا این ملا که بیچاره چه تقصیر دراد آنهائی که در محبس بودند تکلیف آنها معلوم شد ولی آن خان‌ها و بیک هائی که تحت نظر هستند چه کنند تکلیف آنها را معین کنید تمام این بیچاره‌ها تاجر و زارع هستند اگر برگردند بولاتیشان ولایتشان را آباد می‌کنند آنوقت یک قوه قاهره بود که می‌خواست تمام چیزها تمرکز داده شود این هم یک موضوع بود که بنده می‌خواهم آقایان در نظر بگیرند و در این خصوص یک مطالعه بکنند که این عرض بدون غرض و بدون مرض بنده را تحت نظر بیگرند و این بیچاره هائی که از لشکری و کشوری سالهای سال از خانه و لانه خود سرگردان و ویران بوده‌اند رها کنند. موضوع دیگر این که همانطور که شماخودتان اعتقاد دارید ما هم معتقد باین اصل اسلامی هستیم که ملکی را نمی‌شود تصرف کرد مگر با اجازه و رضایت و قبول مالک ما خودمان دیدیم و شنیدیم که این املاک تمامش با اکراه گرفته شده‌است آقای وزیر دادگستری بفرمائید این ثبت اسناد درش تجدید نظر بشود خدا شاهد است عقیده بنده این است که این اوراق ثبت اسناد را نسبت باین املاک بایستی بکلی بشویند و یک طرح قانونی در این باب بیاورید بمجلس و اینها را اصلاح بکنید کدام یک از این اشخاص این املاک را به میل و رضا داده‌اند خانوده‌ها از بین رفته‌است تا این املاک بدست آمده حالا چه ورقه مالکیتی! ورقه مالکیت دارد و ثبت شده‌است و مهر ثبت اسناد خورده‌است یعنی چه؟! یک طرح قانونی بیاورید به مجلس و برای خاطر این که منقصت از این مردم برود و این مردم از این پادشاه از این مجلس از این وزراء راضی بشوند آنچه که از آنها بزور بده‌اند بهشان بدهند خدا میداند که چه خانه هائی را خراب کرده‌اند و چقدر مردند و خبر ندادند این صحت عین است و حقیقت محض است استدعا می‌کنم در این باب یک قانونی به مجلس بیاورید و اکثریت مجلس هم هستند و با شما کمک می‌کنند که این بیچاره‌ها را نجات بدهید. موضوع دیگر اینکه آقای وزیر فرهنگ شما تصدیق بکیند که عنوان فرهنگی که ما علم میگوئیم عنوان علم از این دبستانها و دبیرستان و دانشکده و دانشگاه رفته‌است و تمام عنوان تربیت شده‌است ورزش و گردش و دیگر علم در دبستانها و دبیرستانها عنوانی ندارد امروز پسر من آمدهاست می‌گوید بیست تومان پول کتب بدهید پانزده تومان ماهیانه ماه اول و دوم یک وقتی می‌گفتند بمعارف مالیات تحمیل نکنید ولی حالا با این همه معارف پروری که می‌گویند و مخارجی که تحمیل کرده‌اند آنهم با این وضع تربیت چه صورتی دارد بچه مرا من بهش می‌دهم ولی سایرین را هم فکری بکنید که معارف ایران از بین نرود این خیلی درد است که معارف ما، معارف ایران که فضلا و حکما و دانشمندان از این مملکت بیرون آمده‌اند حالا مقام علمیش کدام است این است که خوب شنا می‌کند یا خوب ورزش می‌کند یاخوب می‌خندد (خنده حضار) واقعاً این درد بیدرمانی است
بیات ـ بنده اخطار قانونی نظامنامه دارم.
رئیس ـ بفرمائید.
بیات ـ این برنامه دولت را یا بایستی یک ماده فرض کرد یا یک موادی اگریک ماده فرض شود که مذاکرات کفایت کرد و باید رأی گرفته شود (عده از نمایندگان ـ یک ماده‌است) و اگر مواد است که بایستی رأی بورود و در شور مواد گرفته شود و بعد وارد در مذاکره بشویم.
رئیس ـ صحیح است این برنامه یک ماده‌است و فقط دارای یک فقراتی است که بایستی خوانده شود بعد رأی گرفته شود ـ بقیه برنامه خوانده می‌شود (بشرح آتی خوانده شد)
۲ ـ اصلاح و رفع نواقص قوانین دادگستری برای تکمیل امنیت قضائی و نیز تجدید نظر در قوانین دیگری که با مقتضیات امروز وفق نمی‌دهد.
۳ ـ تجدید نظر در سازمان قوای تأمینیه کشور.
۴ ـ اصلاحات در امور اقتصادی و مالی کشور از قبیل تعدیل مالیاتها بمنظور تخفیف تحمیل مالیاتی.
- - تجدید نظر در بودجه کشور برای جلوگیری از هزینه هائیکه با مقتضیات کنونی کشور وفق نمی‌دهد
- ـ افزایش حقوق خدمتگزاران دولت از کشوری و لشکری
- ـ تجدید نظر در مقررات بازرگانی
- ـ الغای انحصارهای غیر ضروری و اهتمام در پائین آودرن هزینه زندگی عمومی
۵ ـ توجه مخصوص به پیشرفت کار کشاورزی و بهبودی زندگی کشاورزان توسعه امور آبیاری ـ منع تدریجی کشت و استعمال تریاک ـ تجدید نظر در قوانین عمران و اجرای برنامه کشاورزی
۶ ـ ترقی و تکمیل صنایع بقدر امکان با تمایل باینکه کارخانه‌ها بدست افراد و شرکتهای غیردولتی اداره شود و اهتمام در بهبودی زندگی کارگران
۷ ـ تکمیل راهها و راه آهن در حدود استطاعت کشور.
۸ ـ اصلاح قانون سازمان کشور با رعایت احتیاجات و توجه باینکه اهالی در اداره امور محلی خود بیشتر شرکت داشته باشند.
۹ ـ تکمیل و ترقی تأسیسات فرهنگی و اهتمام در اصلاح اخلاق عمومی
۱۰ ـ توسعه سازمان بهداری و توجه مخصوص به بهداشت عمومی
رئیس ـ موافقین با برنامه دولت برخیزند (عده زیادی قیام نمودند) تصویب شد.
بعضی از نمایندگان ـ باورقه رأی بگیرند
رئیس ـ کسی تقاضا نکرده بود
ملک مدنی ـ اجازه می‌فرمایند
رئیس ـ بفرمائید
ملک مدنی ـ اولا بعقیده بنده برنامه دولت دارای موادی است و ماده واحده نبود همانطور که موقعی که‌اقای اعتبار صحبت می‌کردند آقایان تذکر می‌دادند که د رمواد باید صحبت کرد و باضافه در برنامه دولت ذکری از ماده واحده نشده که جزء جزء داشته باشد و اشخاص هم درمواد پیشنهادهائی کرده‌اند که یکی از آنها خود بنده هستم که در ماده ۲ و ماده ۴ پیشنهاد دادهام که تبصره هائی الحاق شود و پیشنهادهائی که بنده دادهام تقاضا می‌کنم که خوانده شود و پیشنهادات سایر آقایان هم خوانده شود و توضیحات لازم داده شود و بعد از آن رأی گرفته شود.
رئیس ـ آقای دکتر طاهری
دکتر طاهری ـ بنده عقیده‌ام این است که مذاکرات بقدر کافی شده و تذکراتی که لازم بود همه بدولت داده شد بعلاوه به برنامه هم رأی گرفته شد و تصویب هم شد و این که‌اقای ملک مدنی اظهار فرمودند که این برنامه دارای مواد است این برنامه موادی ندارد (ملک مدنی ـ چرا نوشته‌است یک و دو و سه) این تقسیم بندی است در برنامه که چند جور مطلب است در این موضوع و اینها ماده نمی‌شود (بعضی از نمایندگان ـ ماده‌است ـ بعضی دیگر از نمایندگان ـ ماده نیست) این قانون نیست که مواد داشته باشد وبتوان بآن تبصره هائی اضافه کردنظریاتی هم که آقایان داشتند دادند و تذکرات را هم دولت قبول کرد بنابراین دیگر این تعبیرات بنظر صحیح نمی‌آید.
رئیس ـ خیلی غریب است که گفته شد کذاکرات کافی است و بعد ازآن سی نفر وقت می‌خواند رأی به کفایت مذاکرات گرفته شد بعد از آن دگژیگر موردی ندارد از آن طرف گفته شد که این یک ماده‌است و بآن یک ماده رأی گرفته شد و تصویب کردید هر ساعت که نمی‌شود تغییر رأی داد (صحیح است) اگر اینطور باشد هیچوقت تمام نمی‌شود مطابق رأی که داده‌اند برنامه تصویب شد آقای وزیر دادگستری
وزیر دادگستری ـ برنامه که دولت پیشنهاد نموده البته قانون نیست که قابل اضافه تبصره یا قابل تفکیک مواد باشد اگر فقراتی ذکر شده‌است در برنامه برای ایضاح مطلب و بیان مطالبی است که بآن عمل می‌شود و سوابق امر را هم که بنده نظر دارم همین طور بوده ست (صحیح است) و در حقیقت برنامه دولت یک ماده واحده تلقی می‌شود و جای این نیست که بعد از آنکه مذاکرات کافی شد بگوئیم تبصره هائی بآن اضافه شود یا مواد مختلفی است که وارد جزئیاتش بشویم اگر چه برای دولت فرق نمی‌کند هر طور که نظر آقایان نمانیدگان محترم باشد و مقررات مجلس اجازه دهد همانطور عمل شود.
عده زیادی از نمایندگان ـ رأی گرفته شود
وزیر دادگستری ـ البته تصور می‌کنم رأئی که آقایان داده‌اند رأی قطعی است اینرا بفرمایند که ما تکلیف خودمانرا بدانیم که این رأی اعتماد بدولت است؟ (جمعی از نمایندگان صحیح است ـ رأی اعتماد است) با اظهار نظری که آقایان فرمودند و همان رأی به برنامه رأی اعتماد بدولت تلقی شد برای بنده همینقدر باقی می‌ماند که تشکر کنم از اظهار همکری و همراهی که آقایان با دولت دارند و ما هم تذکراتی که آقایان محترم دادند البته در نظر می‌گیریم و در موقع خودش بموقع اجرا گذاشته می‌شود (بعضی از نمایندگان ـ رأی اعتماد با ورقه گرفته شود) برای اینکه مطلب بهتر واضح شود البته هر طور مقررات مجلس اجازه دهد عمل فرمایند دولت هم حرفی ندارد
رئیس ـ این سابقه ندارد که یک مرتبه رأی گرفته شود به مطلبی وتصویب شود دو مرتبه مذاکره شود و تقاضای رأی شود. آقای صفوی
صفوی ـ البته مطالب گفتنی خیلی زیاد است و همانطور که بعضی رفقای بنده فرمودند ماها هم مطالبی داریم ولی نمی‌خواهیم این اوقاتی که ممکن است صرف انجام کارهای خیلی لازمی بشود صرف اظهار مطالب بشود و همه ماها تشخیص می‌دهیم که موقعیت کشور ما خیلی خیلی باریک است (صحیح است) ما کارهای خیلی زیادی داریم که اگر شب هم نخوابیم و کار کنیم باز کم کار کرده‌ایم حالا که برنامه دولت همانطور که آقای وزیر دادگستری فرمودند قانون نیست ولی فقراتی داشته‌است که تمامش هم درش مذاکره شده فقط برای اینکه معلوم شود با دولت حاضر کی موافق است و کی نظر موافق ندارد تقاضا می‌کنم بنده رأی باورقه گرفته شود هر کس می‌خواهد رأی می‌دهد هر کس که می‌خواهد رأی نمی‌دهد.
رییس- آقای اورنگ
اورنگ ـ (خطاب به آقایان نمایندگان) ـ شما را از صحبت خودم بیشتر دوست دارم شهوت حرف زدن هم ندارم و برنامه را هم که رأی دادید و تمام شده حالا اگر اجازه می‌دهید که بنده دو کلمه حرف بزنم (جمعی از نمایندگان ـ خیر) حالا که اجازه نمیفرمائید بنده عرضی ندارم.
رئیس ـ رأی باورقه مقدمه‌ای دارد یا باید خود دولت تقاضا کند یا پنج نفر از آقایان نمایندگان و بعد از آنکه مذاکرات کافی شد و هیچکس هم تقاضا نکرد بنده رأی گرفتم واکثریت هم حاصل شد و معلوم شد که مجلس موافق است و برنامه دولت هم با کثریت قبول شد (صحیح است) و امیدواریم مخالفی هم نباشد و دولت هم مشغول کار شود.
- موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
۵ ـ موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس ـ اگر اجازه میفرمائید جلسه را ختم کنیم (صحیح است )
جلسه آینده روز یکشنبه ششم مهر سه ساعت بعد از ظهر دستور لوایح موجوده.
( مجلس هفت ساعت و سه ربع بعدازظهر ختم شد.)
رئیس مجلس شورای ملی ـ حسن اسفندیاری
تصویب شده‌ها
تصمیم قانونی دائر به تصویب برنامه کابینه آقای محمد علی فروغی نخست وزیر
مجلس شورای ملی در جلسه اول مهر ماه ۱۳۲۰ برنامه کابینه آقای محمد علی فروغی نخست وزیر را تصویب نموده است این تصمیم در جلسه اول مهر ماه یکهزار و سیصد و بیست بتصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی ـ حسن اسفندیاری