مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ شهریور ۱۲۸۶ نشست ۱۴۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ شهریور ۱۲۸۶ نشست ۱۴۳
مذاکرات روز یکشنبه ۱۵ رجب ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
مذاکرات روز ۱۴ را آقا سید محمد تقی قرائت کردند.
شروع بقرائت نظامنامه وزارت داخله شد
پس از قرائت چندین فصل رقعه از طرف وزارت داخله رسیده بود قرائت شد قریب باین مضمون:
- تلگرافی از طرف شاهزاده فرمانفرما رسیده بود امروز صبح بتوسط تلفون بآقای حاج امام جمعه گفته بودم که فرستاده می‌شود اینک فرستادم که بدانید اقدامات لازمه شده و کوتاهی نخواهد شد شاهزاده هم اقدامات لازمه خود را بجا آوردند حالا هم در صاحبقرانیه معزی البته را حضورا پای تلگراف حضوری خواسته‌ام که تاکیدات لازمه بشود تلگرافی هم از طرف احتشام الدوله رسیده که زکی پاشا طرف ارومیه امد تا وقتی که او برسد کمیسیون ایران هم خواهد رسید و عمل تصفیه خواهد شد تلگرافی هم از ارومیه رسیده آن هم فرستاده شد ملاحظه فرمائید.
از ساوجبلاغ حضور پرنس علاء السلطنه در خصوص عدم امنیت وکیل شهبند از بابت امنیت تبعه عثمانی:
- اولا عثمانی آنجا شهبندر رسمی ندارد ثانیا اوقاتی که اکراد و عشایر به تحریک متجاوزین عثمانی می‌خواستند آنجا تخطی نمایند تبعه عثمانی امنیت خواستند، بنده هم نه فقط از برای آنها بلکه از برای عموم امنیت فراهم آوردم. اگر هم در دهات اتفاقی افتاده بواسطه وحشیگری متجاوزین بوده فعلا استعداد می‌رسد حتی المکان هم کوشش داریم به اقبال بی زوال اعلیحضرت انشاءالله مؤثر خواهد افتاد (فدوی محمد حسین)
تلگرافی از طرف شاهزاده فرمانفرما بعنوان وزارت داخله رسیده بود قرائت شد قریب باین مضمون:
- از تبریز حضور اتابک اعظم اقداماتی که بعد از ورود بنده به تبریز به عرض میرساند بواسطه اقدامات سردار مقتدر یک اندازه اطمینان حاصل گشت یه فوج مراغه را طرف ساوجبلاغ گسیل سوار چار دولی حاضر شد چند فوج هم بجهت ارومی حاضر خواهد شد استدعا می‌شود سرباز و سوار خمسه هم زودتر حرکت نمایند باوجود آن تاکیدات در حرکت فوج از خوی گویا تا کنون حرکت نداده‌اند و اهالی خوی مانع هستند ولی حالا تلگراف شد اقدام خواهد نمود
- فرمانفرما
حاجی امام جمعه- تلگرافات منجیل را بخوانید قرائت شد مشعر بر اینکه فتنه مستبدین شعله ور گردیده و از هر جهت در صدد تخریب هستند و هر چه زودتر لازم است در این خصوص از طرف مجلس اقدامی بشود.
حسام الاسلام- حاج محمد رضا و شریعتمدار مشغول فتنه هستند آنها باید تبعید شوند.
حاجی محمد تقی- بجهت متهم کاغذی رسیده مثل همان است که حسام الاسلام دیروز گفتند.
حاج محمد اسمعیل آقا- منحصر بکاغذ نیست مخصوصا آدم درستی امروز آمده خانه من است کاملا از تفصیل انجا اطلاع دارد می‌خواهید تحقیق گنید.
مستشار الدوله- محتاج باینها نیست ما دو نفر مامور محترم در انجا داریم تا کنون هم از آنها چیزی ندیده‌ایم و این تلگرافات طرفین هم مناط اعتبار نیست.
رئیس- می‌خواهند در رشت انجمن ایالتی باشد و هر جایی یک انجمن منعقد گردد و دیگر اینکه می‌خواهند انتخاب عمومی باشد که هر کس را می‌خواهند بمیل خودشان انتخاب کنند.
حاجی میرزا ابراهیم آقا- از اول نظامنامه که نوشته بودید حق با آنها است چرا آنطور اجراء نمی‌شود.
رئیس- انروز معین نشد هر قانونی که مفسده‌اش ظاهر شود نسخ می‌شود.
حاج میرزا ابراهیم آقا- پس آنها محق هستند نه اینکه اشرار و مفسد باشند.
حسام الاسلام- حاج محمد رضا مشغول شرارت است باید تبعید شود حاجی میرزا محمد رضا پسرش را فرستاده به منجیل و در آنجا فتنه می‌کند نمی‌شود در هر دهی یک انجمن تشکیل شود و حکم بسر بریدن نمایند.
حاجی معین التجار- رشت از ابتدای مشروطیت تا کنون ساکت نشده اگر ده روز هم آسوده بوده باز اغتشاش شده لابد از مجلس یک ماموریکه در حقیقت مقبول عامه بود فرستاده شد حال ملاحظه کنید ببینید مامور چه کرده.
تلگرافی از مامور رشت رسیده بود قرائت شد قریب باینمضمون:
- حضور اتابک اعظم مقرر شده بود اسامی اشخاص محرکین عرض شود میرا بوطالب و غیره اینها محرک هستند باسم مشروطیت طلبی فتنه می‌کنند باید تبعید شوند سایرین فرار خواهند نمود چهار نفر هم جزو اهل علم هستند که دو نفر از آنها سابق وکیل تقلبی بودند حاج آقا بزرگ و سید عبدالوهاب و سید احمد و یکنفر دیگر اینها باید از طرف مجلس احضار شوند بعد از طرف حضرت اشرف هم تلگراف شود و در باب ان اشرار همین قدر تلگراف برسد تبعید شوند خودشان قرار می‌نمایند شخصی را بتهمت اینکه بانجمن بد گفته حکم نموده‌اند او را سر ببرند بعد زنها وساطت کرده‌اند غرض هرج و مرج غریبی است.
حاج معین التجار- از این اقدامات معلوم است تولید چه اشکالاتی خواهد شد بستن دکاکین جواب خارجه را نمی‌دهد.
حاج امام جمعه- در اینکه اینها بد کرده‌اند بمنجیل آمده‌اند شبهه ندارد حالا باید توبیخ و ملامت شوند و بر گردند.
حاج معین التجار- یکسال است که نصیحت می‌شود قائده ندارد.
حاج امام جمعه- آنها هم در این مورد چندان مقصر نیستند زیرا که ظاهر نظامنامه هم همان طور است که آنها گفته‌اند پس باید فهماند تا بر گردانند
تلگرافی از رشت رسیده بود قرائت شد. قریب باین مضمون:
- به توسط تلگرافات شرح امورات گیلان را عرضه داشتیم به ولایت بودن گیلان باعموم علماء و تجار و اصناف و ملاک در حضور تمام تعرفه گرفته شده جمعی اوباش و اشرار را محرک شده با خود همراه نموده حرکت کردند حاجی محمد رضا و شریعتمدار از انجمن فومن جمعی محرک شده آمدند در رشت انچه لازمه سوء حرکات بود بعمل امد صریحا عرض می‌کنم اگر انجمن ولایاتی موقوف نشود و این اشرار تبعیئد نشوند این ترتیب مجری نشود ما تمام علما حاضر هستیم که در تهران حاضر شویم و حقانیت خود را ثابت نمائیم.
- امضا جمعی از تجار و علما واعیان
وکیل التجار- این اظهار تمام مال تجار معتبر و علمای انجاست
رئیس- اگر بناست رای پریروز مجلس بهم بخورد دیگر هیچ.
آقا سید محمد تقی- در این خصوص دیروز گفتگو و رای گرفته شد و گذشت ولی مفسد در هر جا باشد باید اورا رفع کرد.
وکیل التجار- سه نفر از آن مفسدین که نوشتند در منجیل هستند.
حاج امام جمعه- همانطور که حاجی معین التجار گفتند رشت تا کنون آرام نشده حق اشت ولی در این حرکت این اشخاص علی الظاهر تقصیر ندارند زیرا که ظاهر نظامنامه فهمیده نمی‌شد که آنجا ایالت نیست و ولایت است و انتخاب هم طبقاتی است حال رائی که دیروز داده شد همان را اطلاع بدهید و حالی نمائید اگر رفتند فبها والا انوقت هر چه صلاح است رفتار شود.
رئیس- مگر شما این جواب رابانها ندادید.
حاج امام جمعه- بواسطه یک حرکت آنها که سیم را ضبط کرده‌اند من خوشم نیامد گفتم سیم را کار نداشته باشید تا من از مجلس رای را اخذ نمایم تلگرافی از شاهزاده فرمانفرما رسیده بود قرائنت شد مشعر بود بر حسن حرکت توپچی و سوار و اطمینان به تهیه اردوی صحیح در ساوجبلاغ و اینکه با خوی مخابرات لازمه شده و از اینکه نزدیک بود پاره مفاسد بروز نماید ایمن ماند از مرند هم تا چند روز دیگر سوار می‌روند فقط سی هزار تومان بجهه مخارج عسگر شفارش شده که هر چه زودتر حواله شود بهتر است رئیس فرمودند که این وجه حواله شده است راپورتی از ارومیه بوزارت داخله رسیده بود قرائت شدالحمد الله روح امنیت بکالبد اهالی دمیده قونسول امریکا از طرف دریا بطرف تبریز حرکت نموده عنقریب رفع اختلاف سرحدی خواهد شد.
مؤتمن الممالک- در باب خالصه امشب بهر که داده می‌شود باید رای گرفته شود و وزیر مالیه باید حواله جنس باحدی ندهند و قرار حواله بعد از گذشتن دستور العمل داده خواهد شد
احسن الدوله- رئیس لایحه نصره الممالک را بفرمائید خوانده شود اظهار تظلم کرده است.
فتح الله خان- پریشب ترتیبی را که اقبال الدوله قبول کرده‌اند اظهار شد چه باید کرد.
محقق الدوله- عنوانانیکه شما کردید قبول نخواهیم کرد.
فتح الله خان- بموجب رائی که داده‌اید باید هر کس زیادتر داد باو داده شود.
آقا سید محمد تقی- مجلس با اشخاص کار ندارد هر کس که درستکار و محل اعتبار باشد باو داده می‌شود وکیل حافظ حقوق همه است و فرقی بین اقبال الدوله و صدیق الدوله نیست هر کس می‌خواهد باشد.
مستشارالدوله- در باب اقبال الدوله اینجا آرا مختلف است در خصوص خالصه میگویند هر کس زیادتر می‌دهد به آن داده می‌شود ولی یک وقت خواهد امد و گویا حالا هم همان است که بین خائن و امین فرق گذاشته شود. لایحه حضور همایونی عرض شد و در آنجا ما از خائنین بکنایه شکایت کرده بودیم و مقصود اقبال الدوله و غیره است در روزنامه جات و شب نامها در باب اقبال الدوله و غیره که وزراء مسئول نیستند و دخالت در کار وزراء مسئول می‌نمایند این همه مطالب درج شده پس کی باید اقبال الدوله و امثالا آنرا از نظر انداخت.
وکیل الرعایا- شما ندیدید در روزنامها چه نوشته بود که یک خروار گندم را هشتاد من می‌دهد و باقی خاک است در این صورت بچه اطمینان باو داده می‌شود.
آقا سید محمد تقی- من یک عرض می‌کنم هر کس که مخرب این اساس است البته تا ممکن است باید ا ز او جذب قلوب کرد.
احسن الدوله- ما ملت این قدر هم عوام نیستیم که اگر کسی بیست سال گوسفند ملت را دریده حالا کلاه پوست بر سر بگذارد ما او را قبول کنیم.
مؤتمن الممالک- حالا وکیل تجار کیست او بگوید.
آقا سید حسین- بنده از طرف هشت نفر تاجر معتبر که اطمینان به وزیر مالیه بدهند حاضر هستم.
مؤتمن الممالک- آنها بیش از این مقدار که گفته شده قبول دارند.
آقا سید حسین- آنها سه ساله ده یک و در سه سال دیگر ده دو و هزار خروار علاوه می‌دهند.
مؤتمن الممالک- وکیل رئیس التجار کیست هر کس هست بگوید (گفته شد حاضر نیست.)
مؤتمن الممالک- بمن گفته بود که سالی پانصد خروار علاوه می‌دهد که شش ساله سه هزار خروار علاوه باشد هر کس بیشتر می‌دهد بگوید.
حاج محمد اسمعیل آقا- حرف تمام است ولی بنده می‌گویم چرا اسم مردم را بزشتی می‌برید و از خود میرنجانید.
مستشارالدوله- بنده بصوت بلند می‌گویم باز هم می‌گویم که او خائن است و خواسته است اساس مشروطیت را بهم بزند می‌گویم و می آیمش از عهده برون.
آقا سید حسین- منحصر باو نیست پس چرا همین یکنفر را باید در مجلس توهین کنند.
صدیق حضرت- پریشب مستشار لادوله خوب توضیح کردند که این مدت خالصه در دست ایشان امانی بود و حالا این مقدار افزوده‌اند پس در زمان امانی خیانت کرده‌اند و چنین شخصی را باید مجازات داد.
رئیس- تکلیف چیست؟
آقا سید حسین- بهمان شخصی که سه هزار خروار اضافه می‌دهد باید داده شود.
خیاط باشی- اگر امشب رای گرفته نشود تعویق می‌افتد بهفته دیگر ووقت می‌گذرد.
رئیس- حالا دیگر رای با مجلس است.
احسن الدوله- باید بمشتری اول اطلاع داد زیرا که اینجا وکیل ندارد شاید بهمین میزان قبول نماید.
آقا میرزا محمود خوانساری- بنده عرض می‌کنم باین میزان بگذرد اگر صدیق الدوله و نصره الممالک قبول کردند بآنها داده شود و الا بهمین شخص.
رئیس- شما احتمال نمی‌دهید که یکی دیگر پیدا شود که هزار خروار علاوه بدهد.
حاج معین التجار- شما قرار گذاردید که شنجشنبه عمل ختم شود امروز یکشنبه است.
دکتر ولی الله خان- قرار بود امشب شب اخر باشد اگر بماند دیگر هیچ کاری از مجلس خارج نخواهد شد.
آقا سید حسین- این زای برای این استکه باین میزان داده می‌شود ولی تعیین اشخاص با وزیر مالیه است.
حاج محمد تقی- بآن یکنفر که شما می گوئید داده نمی‌شود.
احسن الدوله- نصره الممالک بهمین میزان قبول دارد.
آقا سید محمد تقی- عرض دازم خواهش می‌کنم همه گوش بدهید کرارا عرض کرده‌ام که این مجلس مجلس مقننه است و از این مجلس باید جعل قانون بجهت تمام مملکت شود ولی ببینید بجهت یک جزئی کار خود مجلس چقدر تسامح می‌کند.
وکیل الرعایا- کار باید از روی امتحان باشد اشخاصی که پارسال صد را خورده‌اند امسال ده را ندادند مقصود این است که اقبال الدوله جزو هم نباید باشد.
آقا میرزا محمود خوانساری- اینجا از طرف صدیق الدوله اشاره شده است که بهمین میزان قبول می‌کند.
رئیس- حالا ما رای می‌گیریم که بهمین میزان داده شود با اشخاص کاری نداریم.
حسام الاسلام- از جمله حقوقی که باید ملاحظه شود این است که میل ملت و کراهت خاطر ملت باید ملاحظه شود نباید هر کس بقدر قوه زیاد داد باو داده شود.
آقا شیخ حسین- کلیه باید بکسی داد که بتواند او را اداره کند و بگرداند.
رئیس- قرار شد پنجشنبه گذشته ختم شود و رای داده شود و بجهت امروز ماند و بتصدیق آقایان می گویند وقت تنگ است و بیش از این نمی‌شود صبر کرد و اخرین کلمه همین است که مؤتمن الممالک می گویند که سه هزار خروار در شش سال بر قرار داد سابق می‌افزایند پس ما رای می‌گیریم که به این قرار داده شود حالا هر کس داد باو بدهند.
وکیل الرعایا- پای اقبال الدوله در میان نباشد.
آقا سید محمد تقی- وکیل مجلس باید
شخص را ملاحظه نکند باید نوعا ملاحظه کند و هر کس مشروطه خواه نبوده و حالا توبه کرد توبه او را باید قبول کرد.
اسد الله میرزا- این رای باسم رئیس التجار است یا خیر حالا احسن الدوله اظهار کردند که نصره الممالک هم بهمین میزان قبول می‌کند.
آقا میرزا سید علینقی- بدون تعیین شخص این رای فایده ندارد.
احسن الدوله- شرعا باید هر کس مقدم است باو داده شود.
رئیس- قانونا و انصافا هر کس بدوا اظهار کرده حق تقدم دارد.
حاج محمد اسمعیل آقا- همه جا همین طور است اول یک کسی پیدا می‌شود و یک چیزی اضافه می‌نماید ولی حالا این شخص آمده و سه هزار علاوه کرده باید باو نداد و بآن اولی داد این صحیح نیست.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی- ماباید کاری بکنیم که همیشه دستور العمل باشدبرای همه اهل ایران اگر امروز کاری صورت نگیرد دیگر بعدها کسی اقدام بکار خبری نمی‌کند صحیح نخواهد بود در چند شب قبل رای داده شد برای نصره الممالک و صدیق الدوله و بعد از میان رفت بجهت اینکه بهد بعضی آمده افزودند حالا اگر باز بآن اولی داده شود اینها ئیکه بعدها افزودند بچه جهت باید محروم باشند اگر اینطور باشد بعدها در اینگونه کارها هیچکس اقدامی نخواهد کرد و اضافه نخواهد نمود.
اسدالله میرزا- ما وزراء مسئول داریم حال اگر مجلس رای بدهد در ماده شخص معینی آن وقت مسئولیت از او می‌رود باید خودش اطمینان داشته باشد شاید در آ“ شخصی که شما رای می‌دهید نواقصی باشد که نتواند اداره کند پس باسد تعیین اشخاصی بخود وزیر ارجاع شود.
آقا میر عماد- در صورتیکه وزیر مجبور نباشد صحیح است ولی امروز وزیر مالیه نمی‌تواند حقیقت امر را اظهار کند.
دکتر ولی الله خان- اینجا رای باسم کسی داده نمی‌شود ولی در باب رای ایراد دارم ان روز رای داده شد که از اقبال الدوله گرفته بهر کس که زایدتر می‌دهد بآن داده شود و امشب را هم اخر مدت قرار داده بودند پس رای گرفته شود برای اینکه امشب دیگر عمل خالصه ختم می‌شود.
مؤتمن الممالک- در خصوص اطمینان وزیر مالیه این ترتیب که با ایشان گفتگو شده بود حرفی نداشتند ولی این اضافه حالیه یک ساعت قبل شده ایشان اطلاع ندارند.
آقا میرزا محمود خوانساری- بنده عرض می‌نامیم که خوب است اینمطلب بیش از این در بوته اجمال و اهمال نماند خوب است باینمقدار رای گرفته شود هر کس را که وزیر مالیه صلاح دانست باو بدهد.
دکتر ولی الله خان- چون رای منتشر شده خوب است باین طور رای گرفته شود که دیگر بعدها گفتگوی خالصه نباشد و این آخرین میزان و آخرین رای است که گرفته می‌شود.
آقا سید حسین- این رای گرفته می‌شود که وزیر مالیه بیکی از این سه نفر بخواهد بدهد صدیق الدوله و نصرت‌الممالک رئیس التجار و کمپانی.
موتمن الممالک- خوبست توضیحی بنایم اولا خالصات خوار مجزی است. ثانیا هزار خروار اقبال الدوله امسال افزودند بعد آن صورتی که در سه سال اول ده یک و درسه سال اخر ده و دو یکهزار خروار دیگر هم در شش سال افزوده شد حالا سه هزار خروار دیگر بر همه اینها علاوه می‌شود.
آقا سید حسین- این اضافه که شده بر جزو جمع است یا بر عملکرد.
موتمن الممالک- این هم اشتباه نشود که تفاوت تیولات داخل این مبلغ و مقدار نیست و این اضافه بر عملکرداست.
اسد الله میرزا- رای گرفته شود باسم حاجی رئیس التجار بشرط تصویب وزیر مالیه.
حاجی معین التجار- حق مجلس نیست که معامله نماید او باید تصویب مبلغ و مقدار نماید.
صدیق حضرت- حالا دو نفر هستند که باین میزان و مقدار می‌دهند اول رئیس التجار اگر وزیر مالیه بایشان اطمینان پیدا کند فبها والا بنصره الممالک و صدیق الدوله می‌رسد.
آقا شیخ یوسف- تا رای گرفته نشود بر ختم این عمل باز ناقص خواهد ماند خوب است امشب رای گرفته شود که دیگر در این باب مذاکره نشود.
لایحه‌ای از طرف عموم انجمن‌های دارالخلافه قرائت شد که:
- از مجلس و وکلاء مستدعی اتمام تصحیح قانون اساسی بودند که بیش از این ملت صبر و تحمل ندارند تا آخر ماه رجب مهلت و فرصت که مواد و فصول آنرا تنقیح و تصحیح فرمایند و بیش از این ملت بیچاره را سرگردان نگذارند و تکلیف ایشان را معین دارند بعد از قرائت جمعی تصدیق کردند صحیح نوشتند)
رئیس- بعد از اتمام نظامنامه وزارت داخله شروع بقانون اساسی می نمائیم
(جمعی گفتند خوبست مجلس فوق العاده تشکیل شود.)
رئیس- مجلس فوق العاده نمی‌شود باید بعد از اتمام آن باشد.
آقا شیخ حسین- اگر چه رئیس این فرمایش که فرمودند کسی حقی ندارد حرف بزند ولی بنده عقیده خود را اظهار می‌نمایم که این ملت هنوز اطمینان حاصل نکرده‌اند که کارشان باطرف مقابل تمام شده است یا نه این است که تاکید در قانون اساسی دارند.
(در باب قطع عمل خالصه رای گرفته شد.)
- ورقه سفید ۶۲
بعضی گفتند عده کافی نبود رای ناقص است.