مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ دی ۱۳۲۴ نشست ۱۷۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
مشروح مذاکرات مجلس ملی دوره ۱۴
جلسه: ۱۷۴
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز شنبه اول دی ماه ۱۳۲۴
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت مجلس
۲ - تصویب پیشنهاد آقای دولت‌آبادی راجع طرح لایحه چهار دوازدهم
۳ - تقدیم لایحه مشارکت در تأسیس صندوق بانک بین‌المللی به قید یک فوریت از طرف آقای وزیر دارایی و تصویب فوریت آن
۴ - طرح خبر کمیسیون بودجه راجع به چهار دوازدهم بودجه سال جاری
۵ - تعطیل جلسه به عنوان تنفس
مجلس یک ربع ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای ملک‌مدنی (نایب رئیس) تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس
صورت مجلس قبل را آقای هاشمی (منشی) به شرح زیر قرائت نمودند:
مقارن ظهر مجلس به ریاست آقای آقاسید محمدصادق طباطبایی تشکیل و صورت جلسه پیش قرائت تصویب گردید.
اسامی غایبین سه‌شنبه بیست و هفتم آذر:
غایبین با اجازه- آقایان: امیر تیمور، دکتر اعتبار، مقدم، حسن اکبر، بهبهانی، تهرانی، کامبخش، اعتمادی، امام جمعه شیراز.
غایبین بی‌اجازه- آقایان: مظفرزاده، خاکباز، دکتر کشاورز، فرخ، اخوان، کفایی، آصف، امیرابراهیمی، تولیت، بوشهری، شهاب، فردوس، جواد مسعودی، سیف‌پور، بهادری، سید محمد طباطبایی، گنابادی شریعت‌زاده، رفیعی، ایرج اسکندری، مهندس پناهی، دکتر آقایان، آرداشس آوانسیان، قشقایی.
دیرآمدگان با اجازه- آقایان: جلیلی، فاطمی، فولادوند، رضا تجدد.
دیرآمدگان بی‌اجازه- آقایان: بیات، عامری، صمصام، تیمورتاش، دکتر معاون، سید ضیاءالدین طباطبایی، دکتر کیان، مراد اریه.
اسامی غایبین چهارشنبه ۲۸ آذر ماه.
غایبین با اجازه- آقایان: مخبر فرهمند، فرمند دکتر اعتبار، مقدم، دهستانی، بهبهانی، تهرانی، اعتمادی، امام جمعه شیراز.
غایبین بی‌اجازه- آقایان: خاکباز، دکتر کشاورز، فرخ، کفایی، آصف، امیر ابراهیمی، تولیت، بوشهری، شهاب فردوس، سید ضیاءالدین طباطبایی، جواد مسعودی، حسن اکبر، سیف‌پور، فاطمی، بهادری، سیدمحمد طباطبایی، گنابادی، شریعت‌زاده، رفیعی، ایرج اسکندری، مهندس پناهی، دکتر آقایان، صادقی، آرداشس آوانسیان، مراد اریه، پوررضا، محمدحسین قشقایی.
دیرآمدگان با اجازه- آقایان: دکتر کیان، لنکرانی.
دیرآمدگان بی‌اجازه- آقایان: جلیلی، رستم گیو، نبوی، نقابت، صمصام، مجد، اپیکچیان.
آقای تهرانچی اظهار داشتند چنان چه مکرر عرض کردهام قبل از هر دستور و هر موضوعی باید در فکر اصلاح مملکت بود و آقای حکیمالملک با آن که در درستی و امانت طرف توجه نمایندگان و عامه مردم هستند معهذا با وضعیات فعلی نمی‌توانند به اصلاحاتی که مورد نظر است موفق شوند...
در این موقع عده کثیری از نمایندگان به اظهارات ایشان اعتراض نمودند و آقای نخست‌وزیر نطق مبسوطی در چند قسمت به شرح ذیل ایراد کردند:
نخست گزارش مختصری از اوضاع اخیر آذربایجان و نغمه‌هایی که به عنوان اصلاحات برخلاف قوانین مملکتی بلند و مجلس محلی تشکیل و عدهای به نام وزیر معرفی شده به اطلاع مجلس رسانیدند و توضیح دادند که دولت تصمیم گرفت با اعزام قوا از مرکز پادگان استان‌های ۳ و ۴ را تقویت کند دولت دوست و مجاور به خلاف انتظار مانع شد و قوای اعزامی از شریفآباد مجبور به بازگشت شدند و قوای محلی دست بسته محصور گردیدند و دولت به واسطه حضور
را؟ و از این بیشتر من تعجب می‌کنم که در یک چنین موقعی مجلس شورای ملی ایران چه طور می‌تواند وارد دستور شود (صحیح است) و دستورش چیست؟
دستور یعنی چه؟ این طور به یاد برود خیال نمی‌کنم اصلاً مجلسی باقی بماند، بودجهای باقی بماند افرادی باقی بماند، خدمتگذارانی باقی بمانند که بخواهید به آنها حقوق بدهید یا ندهید، آقایان امروز فراموش نکنید که شما در خطرناکترین دقایق تاریخی خودتان قرار گرفته‌اید اگر حتی کارمندان دولت این فداکاری و از خودگذشتگی را نداشته باشند که ده روز پنج روز اجازه بدهند که صحبت شود روی سرنوشت فرزندان خود آنها بنده خیال نمی‌کنم که اینها استحقاق این را داشته باشند که حقوق بگیرند من استدعا می‌کنم این دقایق خطیر، این دقایق گرانبها این دقایق ذی‌قیمتی را که شما در پیش دارید و بالاخره باید نسل‌های آتیه قضاوت بکنند این را از دست بدهید اجازه بدهید صحبت بشود اجازه بدهید آن کسانی که شجاعت و شهامت آن را دارند که حرف‌هایشان را بی‌پرده بزنند حرف‌هایشان را بزنند و یک تکلیفی برای این مملکت تعیین کنند کارمند دولت چه مانعی دارد که چهار روز گرسنه بماند اگر چهار روز گرسنه بماند بهتر است یا فرزندش به دست انقلاب و آشوب از بین برود؟ استدعا می‌کنم از شما استدعا می‌کنم که اجازه بدهید این جریانات بحث بشود و یک تصمیمی بگیرید که واقعاً این مردم، این ملت چه بگویم. این مملکت بتواند بالاخره زندگی بکند، این کاری که ما امروز می‌کنیم جان کندن تدریجی است این زندگی نیست که ما می‌کنیم استدعای بنده این است و خیال نمی‌کنم که در مجلس شورای ملی ایران این استدعا مورد قبول واقع نشود و مورد توجه قرار نگیرد.
لنکرانی- صحیح است، بسیار صحیح است
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به ورود در دستور....
دکتر رادمنش- ما دستوری نداریم که وارد در دستور بشویم دستور ما همین است
نایب رئیس- پیشنهاد آقای دولت‌آبادی این بود که وارد دستور بشویم و آقای تیمورتاش مخالف بودند و دلایل خودشان را هم اظهار کردند بنابراین باید رأی بگیریم که تکلیفش معلوم شود
دکتر رادمنش- دستور چیست؟
طهرانچی- اول باید معلوم شود دستور چیست بعد رأی گرفته شود. دستور چه اعلام شده بود؟
کاظمی- اجازه می‌فرمایید بنده یک توضیحی بدهم؟
نایب رئیس- دیگر صحبت مورد ندارد. رأی می‌گیریم به ورود در دستور آقایانی که موافقند با ورود در دستور .... (یمین اسفندیاری- دستور چیست دستور با بودجه فرق دارد) دستور طرح لایحه چهار دوازدهم است که آقای دولت‌آبادی پیشنهاد کرده (یمین اسفندیاری- خوب شما بفرمایید که بنده بدانم) بنده که توضیح می‌دهم ولی آقایان گوش نمی‌دهند و جنجار می‌کنند نمی‌گذارند حرف من تمام شود پیشنهاد ایشان این بود که لایحه چهار دوازدهم بودجه مطرح شود بنابراین رأی می‌گیریم به این که این لایحه چهار دوازدهم جزء دستور قرار بگیرد و مطرح شود آقایان موافقین قیام فرمایند (اغلب برخاستند) تصویب شد. آقای وزیر دارایی لایحهای دارند میخواهند تقدیم بکنند بفرمایید آقای وزیر دارایی
۳- تقدیم لایحه مشارکت در تأسیس صندوق و بانک بین‌المللی از طرف آقای وزیر دارایی و تصویب فوریت آن
وزیر دارایی (آقای هژیر)- خاطر آقایان مستحضر هست که سال گذشته یک کنفرانسی در برتن وودز تشکیل شد و یک قرارداد بین‌المللی تنظیم کرد از بابت تثبیت اسعار و معاونت بین‌المللی و اعتباراتی که ملل مختلف میخواهند به هم بدهند و مساعدت در باب تسهیل امور تجارتی نماینده دولت ایران هم در این کنفرانس شرکت کرده است و حضور داشته است و امضا کرده است این قرارداد را و البته مثل معمول موکول کرده است به این که مجلس شورای ملی این را تصویب بفرمایند و وقتی که برای این کار است خیلی محدود است یعنی تا آخر دسامبر ۱۹۴۵ که بایستی هر دولتی که می‌خواهد موافقت خودش را به این اعلامیه کنفرانس اعلام بدارد، اعلام بدارد و اگر نمی‌خواهد که هیچ. چون دولت لازم می‌دانست که از لحاظ امور بین‌المللی شرکت بکند و موافقت کند با تصمیمات این کنفرانس یک لایحه تهیه شده و تقدیم می‌شود و چون وقت زیادی هم برای مطالعه‌اش نیست یکی از لحاظ این که یک قرارداد بین‌المللی است و فقط این تصمیم را دولت ایران باید بدهد که ملحق می‌شود یا نمی‌شود و مجلس شورای ملی هم همین اجازه را باید بدهد و دیگر بحثی در باب مواد تصمیمات کنفرانس ندارد و یکی هم این که چون فرصت نیست که دو شور بشود این است که تقاضای یک فوریت شده است یک دفعه به کمیسیون برود و مطالعه درش بفرمایند و برگردد و مطرح شود و امیدوار هستیم که قبل از آخر دسامبر تکلیفش معلوم شود.
نایب رئیس- تقاضای یک فوریت کردهاند خوانده می‌شود و رأی می‌گیریم به فوریت.
(به شرح زیر خوانده شد)
مجلس شورای ملی
به طوری که آقایان نمایندگان محترم استحضار دارند در کنفرانس پولی و مالی متفق در برتن وودز - نیوهامشیر ولایات متحده امریکا با شرکت نمایندگان دولت شاهنشاهی طرح‌هایی برای تأسیس یک بانک بین‌المللی و یک صندوق بین‌المللی تهیه گردیده است که منظور از تأسیس آنها توسعه عمران دنیا و احیای آبادی‌ها و اعاده لوازم دوران صلح و بسط تجارت به وسیله همکاری بین‌المللی و اعطای قرضه و تثبیت نقود است از آنجا که دولت ایران نیز با این آمال و مقاصد اساساً هم فکر و معتقد است که وجود یک چنین مؤسسه بین‌المللی متضمن فوائد و مزایای مخصوصی برای ملل خواهد بود و با شرکت در آن خواهد توانست برای انجام نقشه‌های مفید عمران کشور که مستلزم خریدهایی از خارجه باشد اعتباراتی با بهره مناسب درخواست نماید و علاوه بر این مایل است روح اتحاد خود را با سایر ملل متفق همان طور که در تصویب منشور ملی متفق ابراز نموده است نشان دهد و از طرف دیگر بر طبق قراری که گذاشته شده دولی که خواهان مشارکت در این امر باشند می‌بایستی نظر توافق خود را در این باب تا قبل از خاتمه سال میلادی جاری بدهند و به این ترتیب مدت زیادی به آخر این مهلت باقی نمانده است
ماده واحده ذیل را تقدیم و به قید یک فوریت استدعای تصویب آن را دارد.
ماده واحده- مجلس شورای ملی به دولت اجازه می‌دهد سندی را که حاکی از پذیرفتن موافقت‌نامه برتن و ودز که ضمیمه این قانون است و راجع به تأسیس صندوق و بانک بین‌المللی می‌باشد و قبول مشارکت دولت را در دو مؤسسه مزبور تأیید نماید امضا و به دولت کشورهای متحده امریکا تسلیم کند ضمناً مجلس شورای ملی فقرات ذیل را که ناشی از پذیرفتن موافقت‌نامه برتن وودز است تصویب می‌نماید.
۱- دولت مجاز است در صندوق بین‌المللی پول که در این قانون صندوق نامیده خواهد شد و همچنین در بانک بین‌المللی توسعه و عمران که در این قانون بانک بین‌المللی نامیده می‌شود و اساسنامه آنها طبق متن ضمیمه در کنفرانس بین‌المللی منعقد در برتون وودز در کشورهای متحده امریکا با شرکت نمایندگان ایران تدوین شده مشارکت نماید.
۲- نمایندگان اصلی و علی‌البدل دولت در صندوق و همچنین در بانک بین‌المللی بنا به پیشنهاد وزارت دارایی و تصویب هیئت وزیران تعیین و معرفی خواهند شد.
۳- دولت یا نمایندگان او نمی‌توانند بدون تصویب مجلس شورای ملی تقاضای تغییر برابری ریال نسبت به پول کشورهای عضو صندوق را نموده یا با چنین تغییری موافقت نمایند و یا بدون تصوی مجلس شورای ملی با تغییر مبلغ سهمیه ایران در صندوق و بانک بین‌المللی موافقت کنند.
۴- حق استفاده از منابع صندوق و همچنین از تسهیلات مالی بانک بین‌المللی منحصراً به وسیله و یا موافقت بانک ملی ایران خواهد بود و هر نوع سپرده متعلق به صندوق یا بانک بین‌المللی در ایران نزد بانک ملی ایران نگاهداری خواهد شد.
۵-قسمت نشر اسکناس بانک ملی ایران (هیئت نظارت اندوخته اسکناس) مجاز است بابت بیست و پنج درصد سهمیه دولت در صندوق که معادل شش میلیون و دویست و پنجاه هزار دلار است طبق اساسنامه صندوق به طلا به صندوق تحویل دهد و سندی را که بابت طلای مزبور از صندوق دریافت می‌دارد جزو قسمت طلای پشتوانه محسوب نماید.
چنانچه در آینده طلای نامبرده از طرف صندوق مسترد شود عیناً به قسمت نشر اسکناس تحویل خواهد شد.
۶- بانک ملی ایران مجاز است تا میزان هم ارز هیجده میلیون و هفتصد و پنجاه هزار دلار برای پرداخت هفتاد و پنج در صد بقیه سهمیه دولت در موقع مطالبه به ریال در اختیار صندوق بگذارد و عنداللزوم هر نوع ارز یا اعتباری را که در مقابل ریال‌های مزبور از صندوق تحصیل می‌نماید به قسمت نشر اسکناس بانک ملی ایران واگذار کرده و در عوض از قسمت نامبرده ریال دریافت کند، قسمت نشر اسکناس مجاز است ارز یا اعتباری را که به این ترتیب به دست آمده است بابت پشتوانه اسکناس‌های منتشره محسوب نماید.
۷- قسمت نشر اسکناس بانک ملی ایران مجاز است تا میزان نوزده میلیون و ششصد و هشتاد هزار دلار از طلا یا ارزهای پشتوانه بابت هشتاد و دو در صد سهام دولت در بانک بین‌المللی با رعایت اساسنامه بانک بین‌المللی عندالمطالبه در اختیار بانک مزبور بگذارد.
همچنین قسمت نشر اسکناس بانک ملی ایران مجاز است تا میزان هم ارز چهار میلیون و سیصد و بیست هزار دلار بابت هیجده درصد بقیه سهمیه دولت در بانک بین‌المللی به ریال در اختیار بانک نامبرده بگذارد سفته‌های بدون بهره و عندالمطالبه‌ای که دولت از بابت بهای سهام خود در بانک بین‌المللی به قسمت نشر اسکناس بانک ملی ایران می‌دهد جزو پشتوانه محسوب خواهد شد.
۸- پول‌های رایج کشورهای عضو صندوق به شرط آن که در زمانی که کشور عضو حق استفاده از منابع صندوق داشته به دست آمده باشد جزو پشتوانه اسکناس‌های منتشره قابل قبول خواهد بود.
۹- وزارت دارایی مجاز است از موجودی دلاری دولت مبلغ ۴۹۰۰ دلار برای تأمین هزینه اداری صندوق و بانک بین‌المللی به دولت امریکا پرداخت نموده و هر گاه موافقت‌نامه برتون و دزز تا پایان نهم دی ماه ۱۳۲۴ به مورد اجراء گذارده نشود و چه مزبور را مسترد نماید.
نخست‌وزیر
وزیر امور خارجه وزیر دارایی
نایب رئیس- فوریت مطرح است آقای کاظمی
کاظمی- بنده عرضی ندارم
نمایندگان- مخالفی نیست
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به یک فوریت لایحه آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد به کمیسیون ارجاع می‌شود
۴- طرح خبر کمیسیون بودجه راجع به لایحه چهار دوازدهم
نایب رئیس- لایحه چهار دوازدهم مطرح است اگر آقایان موافقت دارند چون لایحه طولانی است ماده به ماده خوانده شود و دیگر به طور کلی خوانده نشود چون لایحه طبع شده است و آقایان مطلع هستند (لنکرانی- خیر باید خوانده شود) می‌فرمایید. خوانده شود. قرائت می‌شود.
ماده اول- مجلس شورای ملی اجازه می‌دهد که درآمدهای پیشبینی شده دولت در بودجه تقدیمی سال ۱۳۲۴ وصول شود.
ماده دوم- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود کلیه حقوق و هزینههای وزارتخانهها و ادارات و بنگاههای دولتی و سایر اعتبارات منظور در بودجه کل کشور را در چهار ماهه آخر سال ۱۳۲۴....
بعضی از نمایندگان- لازم نیست خوانده شود چاپ شده است.
نایب رئیس- آقایان فرمودند خوانده شود و به علاوه چتون دو ماده است کلیات دارد باید اول تمام لایحه خوانده شود حالا بسته به نظر آقایان است.
جمعی از نمایندگان- خیر لازم نیست چاپ شده است
نایب رئیس- مذاکره در کلیات است آقای اردلان.
محمد طباطبایی- بنده راجع به این موضوع اخطار نظامنامه دارم.
اردلان- عرض کنم در موقعی که لایحه بودجه مطرح است مخصوصاً لایحه که متمم بودجهای داشته باشد برای نمایندگان مجلس شورای ملی فرصت هست که در تمام امور مملکت اگر یک نظریاتی دارند اظهار کنند ولی بنده نمی‌خواهم از این حق خودم استفاده کنم مخصوصاً با مطالبی که آقای تیمورتاش اظهار کردند و بنده هم کاملاً موافقم که امروز برای مجلس شورای ملی مهمتر از همه آن است که راجع به وضعیت جاری و راجع به آن مسئله بحث کنیم و تصمیمی راجع به آن اتخاذ کنیم بنده از ذکر مطالب به طور تفصیل خودداری می‌کنم لیکن در عین حال به عقیده بنده لازم است که در این لایحه چهار دوازدهم بودجه به طور اختصار بحث شود و رأی داده شود و بعد از آن هم از فردا جلسه تشکیل شود و در آن موضوع صحبت بشود این که بنده به نام مخالف با این لایحه اجازه خواستم برای این است که یک مطالبی هست که در این لایحه چهار دوازدهم نوشته نشده و از جناب آقای وزیر دارایی خواهش می‌کنم که در موقعی که این لایحه مطرح است چه به عرایض بنده و چه به عرایض سایر آقایان نمایندگان مجلس توجه بفرمایند برای این که اگر ایشان این نظریاتی را که بنده عرض می‌کنم توجه بفرمایند البته بنده مخالفتی نخواهم داشت چند نکته است که بنده باید به عرض برسانم اول یک نکته بسیار مهمی است که در این حوادث اخیری که در یکی از ایالات کشور اتفاق افتاده است در آذربایجان یک عده از مستخدمین دولت و یک عده از افراد و افسران ارتش و یک عده از افراد و افسران ژاندارمری و همچنین یک عده از افراد و افسران ژاندارمری و همچنین یک عده از افراد شهربانی اینها در این حوادث کشته شدهاند و از بین رفتهاند (در این موقع اکثریت نبود و پس از ورود چند نفر از آقایان نمایندگان عده برای مذاکره کافی شد) عرض بنده این بود که در این حوادث اخیر آذربایجان یک عده از مأمورین دولت که انجام وظیفه کردهاند اینها کشته شدهاند (صحیح است) اینها هیچ خطایی نکردهاند جز این که به وظیفه خودشان عمل کردهاند (دکتر رادمنش- دزدی کردهاند) و دولت مرکزی و مجلس شورای ملی باید از اولاد و احفاد وزن و بچه آنها نگهداری کند (صحیح است) این یک مطلبی است که اگر ما این کار را اینجا نکنیم مسلماً نمی‌توانیم از مستخدمین دولت حسن خدمت انتظار داشته باشیم و در این لایحه چهار دوازدهم تنها فرصتی است تا آخر سال که ما می‌توانیم برای این قبیل مستخدمین یک فکری بکنیم و دولت هیچ توجهی در این باب نکرده این است که بنده عرض می‌کنم باید دولت در این موضوع توجه بفرمایند چون وکیل پیشنهاد خرج نمی‌تواند بکند خود دولت باید این را پیشنهاد کند و تقاضا می‌کنم آقایان هم موافقت بفرمایند یا جزء همین لایحه یا یک لایحه با دو فوریت بیاورند که این قبیل اشخاصی که جز انجام وظیفه و خدمت به مملکت کاری نکردهاند ورثه آنها در رفاه باشند و سایر مستخدمین هم تشویق بشوند و انجام وظیفه نمایند.
اما مسئله دیگری که در این لایحه چهار دوازدهم باید عرض کنم و لازم است در نظر بگیرند این است بنده با این که عضو کمیسیون بودجه بودم و با آقای وزیر دارایی هم عرض کردم و توجهی نشد موضوع کارمندان قراردادی و حکمی است البته ما یک عده مستخدمین رسمی داریم که اینها سالیان سال است برای مملکت خدمت کردهاند و ما نباید یک قانونی بگذرانیم که یک عده که جدیداً آمدهاند حق آنها را از بین ببرند ولی قضیه مستخدمین را بنده می‌توانم عیناً تشبیه کنم که اگر مملکت را به خانه تشبیه کنم که اگر مملکت را به خانه تشبیه کنیم مثل این می‌شود گفت که یک عدهای در این خانه به نام مستأجر زندگی می‌کنند و یک عده به نام مالک وضعیت آن خانه را خود آقایان می‌توانند در نظر بگیرند و تصدیق می‌فرمایید که اگر کسی که در خانه نشسته است خودش را مالک بداند آن خانه کارش منظم‌تر و مرتب‌تر است در صورتی که مستاجر این طور نیست به نظر بنده یک راه حلی داریم و آن این است که یک عده مستخدمین قراردادی داریم که لااقل ده سال به طور قراردادی و حکمی در دوایر دولتی کار کردهاند آنها را براساس قانون خرداد ۱۳۲۲ که از مجلس شورای ملی راجع به تبدیل کارمندان قراردادی پست و تلگراف به کارمندان رسمی تصویب شد مطابق آن قانون یک ترتیب قطعی رسمی تصویب شد مطابق آن قانون یک ترتیب قطعی برای این قبیل مستخدمین بدهند و آنها را هم مشمول آن قانون بکنیم که اشخاصی که لااقل ده سال سابقه خدمت دارند رسمیت بدهیم و بعداً و در آتیه هم هر وقت مستخدمین قراردادی دوره خدمت‌شان به ده سال رسید هیچ مانعی ندارد که آنها را هم به همان ترتیب مشمول کنیم. اما مطلب دیگری که بنده می‌خواستم عرض کنم موضوع انحصارها بود. بنده از ابتدای مجلس تا به حال راجع به انحصارها مطالبی را گوشزد کردهام و خوشوقتانه این انحصارات یک مقدارش تا به حال از بین رفته چنانچه بنده اخیراً مطلع شدم که انحصار دارو هم بر اثر تذکری که آقای دکتر مصدق دادند از بین رفت و بنگاه دارویی هم یک امر زائدی است به نظر بنده باید از بین برود چیزی که بنده خواستم بر حسب تذکر عرض کنم این انحصار قند و شکر است که هنوز باقی است بنده با کمال تاسف این مطلب را باید به آقایان عرض کنم آنچه تحقیق کردم شکرهایی که اخیراً به بازار طهران عرضه شده است اینها شکرهایی است که دولت به عنوان جیره‌بندی برای افراد ایل قشقایی به شیراز فرستاده است عوض این که این شکرها را ببرید بین افراد قسمت کنند عیناً آوردند به دست اشخاص معینی فروخته شده و آمده در بازار تهران. ملاحظه بفرمایید شما می‌آیید یک شکری را با یک قیمت مناسبی از بودجه مملکت تهیه می‌کنید و می‌خواهید بفرستید آن را برای یکی از طوایف مهم این مملکت که ایل شریف قشقایی باشد بعد آن شکر را می‌آورند در بازار یک عده استفاده می‌کنند وقتی که ما نمی‌توانیم این دستگاه اداری‌مان را منظم بکنیم راه حل و راه علاج و راه منحصر به فرد این است که این انحصار از بین برود والا لاینقطع این کار جریان دارد که شما شکر را می‌فرستید آنجا که بین افراد قسمت بکنند آن وقت می‌آورند در تهران می‌فروشند و یک عده از آن استفاده می‌کنند بنده از جناب آقای وزیر دارایی شخصاً تقاضا می‌کنم که به این موضوع توجه بکنند و رسیدگی بکنند آن وقت معلوم خواهد شد که چنین قضیه‌ای که برای بنده مسلم است برای آقا و برای دولت هم مسلم شد که این شکرهایی که مال ایل قشقایی بوده است آوردهاند در تهران فروخته‌اند.
فروشنده و خریدار و رابط و تمام اینها را تسلیم دادگاه کنید که به مجازات قانونی خودشان برسند (پوررضا- ولی آقای اردلان یک قدری اشتباه کردهاید این طور نیست) عرض کنم که بنده اشتباه نکرده‌ام (پوررضا- چرا آقا اشتباه کردهاید) اوایلی که بنده در وزارت کشور خدمت داشتم یک حاکمی داشتیم گلپایگانی پدر مردم را در می‌آورد وقتی که تلگراف می‌کردیم جواب می‌داد جداً تکذیب می‌کنم بعداً اهالی گلپایگان آمدند به وزارت کشور که این پدر ما را در آورده بنده خودم آن وقت در اداره غرب بودم این اشخاص که آمدند ما تلگراف کردیم باز جواب داد جداً تکذیب می‌کنم بعد وقتی که این حاکم معزول شد و معلوم شد
که پدر مردم را درآورده است باز می‌گفت که جداً تکذیب می‌کنم بنده از آقای وزیر دارایی جداً تقاضا می‌کنم که این کار را رسیدگی کنند بنده اطلاع قطعی و بتی دارم که از طرف دولت برای ایل جلیل قشقایی فرستاده شده است حالا شما بفرمایید نیست بنده عرض می‌کنم اطلاعم این است (پوررضا از اصفهان آن طرف‌تر نرفت) اما انحصار دیگری که باز خیلی اسباب زحمت است موضوع انحصار مکالمات تلفنی است که به دست شرکت تلفن داده شده مردم شکایت می‌کنند و بنده باید به عرض مجلس برسانم (یکی از نمایندگان- یمین اسفندیاری نیست که جواب بدهد) آقای یمین باشند یا نباشند بنده باید عرض خودم را بکنم شما در هر مجلس و هر کجا می‌روید از انحصار مکالمات تلفنی شکایت می‌کنند بنده مراجعه کردم دیدم که سالی سی هزار تومان بابت حق‌الامتیاز دولت از این شرکت می‌گیرد که در واقع ماهی دو هزار و پانصد تومان باشد ما نباید یک مملکتی را به این قیمت بفروشیم در سلطنت قاجاریه یک امتیازی دادند به یک کسی که انحصار مکالمات تلفنی داشته باشد این امتیاز نامه را آقایان ملاحظه بفرمایید بنده دیده‌ام (ثقهالاسلامی- مجلس تصویب نکرده است) این امتیاز نامه یک طرفی نیست دو طرف دارد از یک طرف گفتهاند که امتیاز انحصاری مکالمات تلفنی در سرتاسر کشور به این آقا داده می‌شود ولی از طرف دیگر گفتهاند که او هم باید وسایل رفاه مردم را از حیث مکالمات تلفنی فراهم کند (صحیح است) یک قضیه‌ای اخیراً اتفاق افتاده شکایات تلفنی خیلی بود که باید عرض می‌کردم ولی این را مجبورم عرض کنم و خواهش کنم (اظهار شد عده کافی نیست)
دکتر رادمنش- این قبیل مطالب را بفرمایید جلسه از اکثریت می‌افتد.
نایب رئیس- اگر خاطر داشته باشید تقریباً چند ماه پیش ما تصمیم گرفتیم که هر کسی که مجلس را از اکثریت می‌اندازد و در موقعی که لازم هست باشد از مجلس بیرون می‌رود صورت برداریم و به عرض مجلس برسانیم (صحیح است) و بعد هم از جراید خواهش کنیم که اسم اینها را درج کنند که بدانند چه اشخاصی در موقع خودش انجام وظیفه‌شان را نمی‌کنند حالا هم اگر موافقت دارید بنده از الان این کار را می‌کنم (صحیح است - کاملاً) (حاذقی- صد درصد ما عاجز شدیم. ذله شدیم) (معدل- جلو را اصلاً بگیرید نگذارید بروند) (اظهار شد اکثریت است)
اردلان- بنده عرض می‌کردم این امتیازی که از طرف دولت داده شده یک طرفی نیست و باید هر دو طرف رعایت بکنند همین طور که ما مقید هستیم که یک فرمانی که پادشاه سابق در خصوص این امتیاز داده است آن امتیاز گیرنده هم باید رعایت کند و کاملاً تکالیفش را انجام بدهد. بنده حالا یک قضیه‌ای که اخیراً اتفاق افتاده است برای آقایان عرض می‌کنم که ملاحظه بفرمایید اخیراً یک شرکت تعاونی داشت وزارت دارایی که آن برچیده شد یک دستگاه تلفن داشت این را گفتند چه کنیم؟ گفتند لازم نداریم شرکت تلفنی گفت که یک مشتری خیلی مهمی که سفارتخانه بلژیک باشد در تهران نمره تلفن می‌خواهد و ما نداریم که به او بدهیم گفتند که خیلی خوب بدهید صد هزار ریال از سفارت بلژیک پول گرفتند صد هزار ریال که ده هزار تومان می‌شود از سفارت بلژیک پول گرفتند تا این که تلفن شرکت تعاون مصرف را بردند آنجا آقا سرتاسر این امتیازنامه را ملاحظه بفرمایید کی همچو چیزی است؟ ولی حالا اسم نمی‌برم چند نفر شخصاً به خود بنده گفتند که برای هر دستگاه پنج هزار تومان شرکت تلفن پول گرفته است (صحیح است) ما اگر بخواهیم از مردم مالیات بگیریم باید یک قانونی از مجلس بگذرانیم ولی او برای خودش قانون وضع می‌کند و حق‌المکالمه را زیاد می‌کند و هر طور که میخواهند پول می‌گیرند اینها باید یک نظمی داشته باشد بنده عقیده‌ام این است که مجلس شورای ملی باید به این قسمت توجه کند اخیراً بنده به کردستان رفته بودم صبح روز یک کاری داشتم هر چه تلفن کردم دیدم جواب نمی‌دهند بعد گفتند که ساعت هشت اجراء می‌آیند و ساعت هشت هم تعطیل می‌شود یعنی در مواقعی که حتماً یک نفر احتیاج به تلفن دارد دستگاه تلفن خوابیده است بنابراین باید این از هر دو طرف رعایت بشود حالا بنده چه عرض می‌کنم؟ بنده عرض می‌کنم که مجلس شورای ملی این حق انحصار مکالمات تلفنی را لغو بکند (دکتر رادمنش- پیشنهاد بکنید آقا) بنده پیشنهاد کردهام اجازه بدهید فقط چیزی که هست بنده یقین دارم که شرکت تلفن با آن سوابقی که دارد این ابداً ضرری به او نخواهد زد یعنی ما در آن واحد صدمه‌ای به او نخواهیم زد عیناً مثل واگون اسبی بود که یک امتیازی گرفته بود بعداً که اتوبوس‌ها آمدند مردم نشستند و اینها را برچیدند الان هم که شما به حضرت عبدالعظیم بروید با این همه اتوبوس که هست راهآهن کار خودش را می‌کند و دفترش هم ضرری نشان نمی‌دهد انحصارش را لغو کردند یک رقیبی در مقابل این ایجاد کردند بالاخره یا مردم را راضی می‌کنند و این قدر اذیت نمی‌کنند و یا دستگاهش را اصلاح می‌کنند یا این که جمع کنند و ترتیبی برای کار تلفن مردم داده شود و اما عرض آخر بنده که آقای فداکار هم فرمودند مختصر عرض کنم موضوع راهآهن است به موجب تصمیم هیئت وزراء به راهآهن اجازه داده شده است که خودش قرض بکند ده میلیون ریال باشد بنگاه راهآهن از بانک ملی ایران قرض کرده است بنده نظرم این است که اگر ما نظارت در عایدات و هزینه بنگاه کل راهآهن نداشته باشیم یعنی بودجهاش به مجلس نیاید این قرض کردن راهآهن خواهد ماند و تمام عایداتش خرج خواهد شد و بالاخره یک مؤسسه‌ای خواهد بود که عوض این که به ما استفاده بدهد ورشکست و از بین خواهد رفت حالا ما باید در همین لایحه چهار دوازدهم درآمد راهآهن را بباوریم جزو هزینه کشور وقتی که اینها جلوی ما بود آن وقت از بابت قروضی که راهآهن دارد هر ماهه یک مبالغی در نظر می‌گیریم و این قرض را مستهلک می‌کنیم و این وضع راهآهن را یک نظمی بهش می‌دهیم این عرض آخر من اگر قبول دارید یک وضعی بهش بدهید.
لنکرانی- همهاش صحیح است
دولت‌آبادی- بنده هم اخطار نظامنامهای دارم.
طباطبایی- بنده هم اخطار کرده بودم
نایب رئیس- چون آقای فاطمی مخبر کمیسیون کسالت دارند حاضر نشدند بنابراین خواهش می‌کنم آقای دکتر معظمی تشریف بیاورند (یک نفر از نمایندگان- آقای فرهودی مخبرند.)
آقای فرهودی عضو کمیسیون سابق نبودند اول بنده هم تذکر به ایشان دادم ولی چون عضو کمیسیون سابق باید مخبر باشد از آقای دکتر معظمی خواهش می‌کنم ایشان وظیفه مخبری را انجام بدهند. آقای طباطبایی اخطارتان چیست؟
محمد طباطبایی- اگر به موقع به من اجازه داده شده بود و اگر آقایان توجه می‌فرمودند به حفظ نظامنامه و قانون و البته توجه دارند و نخواهیم از قانون (ما که خودمان اینجا توی مجلس هستیم) تخطی بکنیم تکلیف لایحه و مجلس زودتر از صحبتهای آقا معین شده بود (اردلان- بفرمایید آقا) اینجا دو لایحه است یکی لایحه دولت که به مجلس شورای ملی تقدیم شده و یکی هم لایحه عوضی که در کمیسیون بودجه تنظیم شده (یکی از نمایندگان- عوضی چیست خبر کمیسیون است) یعنی غیر از آن لایحه دولت.
نایب رئیس- آقای طباطبایی ماده نظامنامه را که اخطار می‌کنید بفرمایید کدام ماده است.
محمد طباطبایی- ماده ۶۵ (در قانون بودجه، هیچ طرحی را که مستلزم ازدیاد مقرری یا مدد معاش یا وظیفه باشد به عنوان ماده الحاقیه یا به عنوان اصلاح نمی‌توان پیشنهاد کرد
اردلان- وکیل نمی‌تواند پیشنهاد کند
نایب رئیس- این چه ربطی به اظهار جنابعالی دارد آقا
محمد طباطبایی- اجازه بفرمایید صحبت می‌کنم باید مجال بدهید که من حرفم را بزنم بنده دارم عرض می‌کنم اگر بنا شود که وسط حرف من ایشان صحبت کنند و بعد هم آقا اینجا بفرمایند چه ربطی دارد که نمی‌شود.
محمد طباطبایی- من با آقا قول می‌دهم غیر این که به موجب ماده ۶۵ و در حدود ماده ۶۵ و این که کمیسیون بودجه و وکیل مجلس حق ندارد چیزی که پیشنهاد می‌کند مستلزم خرج مدد معاش و وظیفه باشد چیز دیگری نخواهم گفت
نایب رئیس- بفرمایید
محمد طباطبایی- ماده ۶۵ (در قانون بودجه هیچ طرحی را که مستلزم ازدیاد مقرری یا مدد معاش یا وظیفه باشد به عنوان ماده الحاقیه یا به عنوان اصلاح نمی‌توان پیشنهاد کرد و همچنین است طرحی که خواه مستلزم احداث تأسیسات یا شغل یا وظایف بوده خواه باعث توسعه هر یک از این سه فقره خارج از حدود قوانین جاریه باشد) حالا آقایان اگر بخواهند از قانون تجاوز بکنند و خود مجلس شورای ملی بر خلاف قانون عملی بکند لایحه دولت که در جلسه علنی تقدیم مجلس شورای ملی شده است بخوانید و مقایسه کنید با این لایحه که امروز از طرف کمیسیون بودجه به عنوان خبر کمیسیون آمده ملاحظه خواهید فرمود که در لایحه دولت نامی اسمی از آنچه اینجا مخصوصاً در صفحه ۲ صورت ریزی که دارد به هیچ وجه نبوده یکی از آقایان در کمیسیون بودجه برای ترضیه خاطر عده دیگر در خارج یک پیشنهادی کرده است که کمیسیون بودجه هم برخلاف قانون این را
گرفته است و آورده است به مجلس
دکتر معظمی- کدام قسمت؟
محمد طباطبایی- البته این عرضی را که می‌کنم یک عده از آقایان مهندسین طبیعه از من خوششان نمی‌آید من هم چون معتقد به خوش آمدن و خوش نیامدن نیستم مقیدم به حفظ قوانین مملکتی مقید هستم به حفظ بودجه مملکت مقیدم به این که دولت را باید حفظ کرد ادای وظیفه می‌کنم اخطار قانونی کردم ماده نظامنامه را خواندم برای آقایان لایحه اصلی دولت در حضور آقایان هست و این لایحه هم هست خوب است که آقایان خودشان تطبیق بفرمایند با یکدیگر.
دکتر معظمی- بنده اجازه میخواهم
نایب رئیس- این اخطار را چون اخطار نظامنامهای است بنده باید جواب‌شان را بدهم شما هم مختارید که چون مخبر کمیسیون هستید از طرف کمیسیون جواب‌شان را بدهید. این اخطار و بیانی را که جنابعالی فرمودید کی به شما گفت که این پیشنهاد را یکی از اعضاء کمیسیون کردهاند.
محمد طباطبایی- اگر دولت کرده است نشان بدهید.
نایب رئیس- اجازه بفرمایید جنابعالی که می‌خواهید تکلیف معین کنید ماده ۶۵ ناظر به این است که هیچ وکیلی در مجلس حق پیشنهاد خرج ندارد و تابحال هم عمل شده است خود وزیر دارایی در کمیسیون بودجه موافقت کردند و اصلاحی که در این لایحه شده است نظر خود آقای وزیر دارایی بوده است و در مجلس هم بوده است و اخطار جنابعالی هم موردی ندارد.
محمد طباطبایی- نظر وزیر دارایی باید در مجلس گفته شود
نایب رئیس- این اخطار جنابعالی مربوط به ماده ۶۵ نیست آقای دکتر معظمی تصور می‌کنم رفع اشکال شده باشد و محتاج به توضیح نیست
دکتر معظمی- عرض کنم این اخطاری که ایشان فرمودند همان طوری که مقام ریاست هم تذکر دادند به هیچ وجه وارد نبود خواستم خدمتتان عرض کنم که این قسمتی که اینجا اضافه شده است به موجب پیشنهاد جناب آقای وزیر دارایی بوده و به علاوه آقای وزیر دارایی این پیشنهاد را فرمودند چون همین مجلس شورای ملی دولت را مکلف کرده بود که وضعیت مهندسین را معلوم کند و این قانون مسکوت مانده بود و با این عمل رعایت قانون مجلس شورای ملی شده است و خود آقای وزیر دارایی هم این را پیشنهاد کردهاند بنابراین هم اطاعت از امر مجلس شورای ملی است و هم اطاعت از یک امری که ضرورت دارد.
محمد طباطبایی- آقای وزیر دارایی را مجبور کردند که هیچ نگفتند.
نایب رئیس- آقای دولت‌آبادی
دولت‌آبادی- بنده یک عرضی داشتم مقدمه عرض کنم لوایح وقتی که در کمیسیون‌ها با پیشنهاد آقایان رسیدگی شد تازه می‌آید به مجلس و گزارش آن به عرض می‌رسد تا بعد تعیین تکلیف کنیم بنابراین فوت امری نشده و تکلیف غائبش را مجلس شورای ملی معین می‌کند و این کاری را که برای مهندسین کرده است همان طوری که آقای دکتر معظمی فرمودند البته یک حق‌گذاری به جایی بوده و یک دسته از مردم وطنپرست مملکت به خصوص به طبقه تحصیل کرده توجه شده است ولی اخطار بنده که عرض شد این بود که طرح این لایحه امروز به موجب پیشنهاد بنده و تصویب مجلس بود بنابراین اجازه‌های نطق روی این موضوع مخالف و موافق باید در مجلس گرفته شود زیرا در دستور نبوده است که موافق و مخالف در خارج نام‌نویسی کنند (جمعی از نمایندگان- این طور نیست) اجازه بفرمایید اگر جزو دستور بوده است چرا مطرح شد و فقط مجلس امروز رأی داد که جزو دستور باشد و لایحه جزو دستور نبوده است که کسی راجع به آن در تابلو خارج اجازه مخالف و موافق گرفته شود و نظریات مخالف و موافق گفته شود.
لنکرانی- بنده احتیاطاً الان اجازه میخواهم (خنده نمایندگان)
نایب رئیس- آقای هاشمی
هاشمی- اگر آقایان توجه داشته باشند به این دلیلی به عرض می‌کنم این لایحه امروز جزء دستور بوده (صحیح است) و دلیل بنده این است که به واسطه همین موضوع بود که آقای ملک‌مدنی اخطار کردند که روز پنجشنبه جلسه نخواهد شد تا لایحه چهار دوازدهم حاضر شود و بیاید به مجلس و علاوه بر این مجلس این نظر را تأیید کرد که امروز جزو دستور قرار بگیرد (حاذقی- در تابلو هم گذاشته بودند)
نایب رئیس- آقای دکتر شفق جزو موافقین اسم نوشتهاند
دکتر فلسفی- بنده بودم
نایب رئیس- آقای دکتر فلسفی بفرمایید
دکتر فلسفی- عرض کنم بنده صرفاً از نظر این که حقوق مستخدمین داده شود و هزینههای ضروری مملکت معوق نماند با این لایحه موافق هستم صرفاً از این نظر ولی تذکراتی هم دارم چه از لحاظ کلی و چه از نظر احتیاجات حوزه انتخابیه خودم چون هیچ وقت موفق نشده‌ام حالا ناچارم در اینجا عرض کنم متأسفانه در این دوره ۱۴ به قدری مجلس گرفتار مناقشات بود که فرصتی به دست نیامد که در مسائل اساسی برای این مملکت و ملت خدمتی کرده باشد و اقداماتی بشود یکی از آن مسائل اساسی به عقیده بنده بودجه مملکت بود که هیچ وقت به شکل کلی طرح و تصویب نشد و همیشه با یک وضع مبتذل به شکل یک دوازدهم و دو دوازدهم طرح شد و آن منظور عالی‌تری که در این بودجه در نظر است آن منظور در اینجا به عمل نیامد برای این که منظور از طرح بودجه تنها وظیفه نمایندگان مجلس و تنها وظیفه مجلس است این است که به طور کلی در عایدات مملکت و مخارج مملکت هر یک از نمایندگان مداقه کنند و نظارت بکنند و بالاخره توازن بین دخل و خرج مملکت را بسنجند و به همین جهت در اثر این غفلت‌ها و دوایر این مسامحه‌ها با وجود این که ما در این مملکت دارای تمام وسایل هستیم یعنی با این که در آن مملکت از لحاظ توسعه کار از لحاظ معادن از لحاظ اراضی حاصلخیز از لحاظ منابع ثروت بالاخره از تمام منابع عایدی که برای یک ملت و برای یک مملکت لازم است برخورداریم معذلک از ۱۵ میلیون جمعیت ایران ده میلیون آن گرسنه است ده میلیون ملت ایران برای قوت لایموت معطل است (صحیح است) این برای این است که ما اگر در اینجا بودجه مملکت را مطرح می‌کردیم اگر به یک مسائل اساسی توجه می‌داشتیم اگر به کشاورزی این مملکت اگر به بهداری این مملکت اگر به فرهنگ این مملکت توجه می‌گردیم قطعاً وضع ما بهتر از اینها بود برای این که در این مملکت اگر رودخانه‌های عظیمی که داشتیم سدبندی می‌کردیم و از قنوات استفاده می‌کردیم اگر از این منابع فراوانی که داشتیم استفاده می‌کردیم قطعاً وضع مملکت ما بهتر از این بود در همین حوزه انتخابیه خود بنده در گرگان تمام این باغات کشاورزی که از زمان شاه سابق با یک پول بی‌حد و حصری ایجاد و با یک خون جگری درست شده است الان چراگاه گاو و گوسفند است و هیچ توجهی به آن نشده است ماشین آلات گرگان را آورده بودند در آنجا معلوم نشد چه شد دو ماشین کشاورزی الان در دشت گرگان است که دو هزار هکتار زمین را مشروب می‌کند معذلک دولت در این مدت هیچ توجهی نکرده است و سالی چهار پنج هزار تومان هم صرف حفاظت آن شده است در حالی که استقرار آن ماشین هیچ اشکالی نداشت و می‌توانستند به خوبی استفاده کنند و اگر از این استفاده‌ها می‌کردند ما در این مملکت یک فقیر و بیچاره نداشتیم و همه متمکن بودند یک مسئله هم لازم است عرض کنم واقعاً اگر ما بگوییم که بهداشت نداریم .... چون بنده یک نفر طبیب هستم وظیفه نمایندگی و طبابت به بنده اجازه می‌دهد این مطالب را عرض کنم اگر بگوییم ما بهداری و بهداشت نداریم شاید از حقیقت منحرف نشده‌ایم برای این که بایستی رفت به دهات ایران که دو ثلث جمعیت این مملکت را تشکیل می‌دهد و دید که وضع زارعین و کشاورزان چیست در فصل تابستان و بهار تمام مردم بر اثر مالاریا از بین می‌روند تیفوئید آنها را از پا درمی‌آورد همین طور سیفیلیس الان در بعضی نقاط شاید بیست یا سی درصد مثلاً همین حوزه انتخابیه خود بنده وجود دارد و نسل ما را دارد فاسد می‌کند و از بین می‌برد و به این موضوع‌ها هیچ توجهی نمی‌شود.
یک لایحه سازمانی آوردند یک سازمانی برای بهداری در کمیسیون مجلس هم گذراندند این لایحه سازمان بسیار خوب و کامل بود بنده هم در کمیسیون به آن رأی دادم ولی متناسب یا مملکت ما نبود و ضروریات و احتیاجات مملکت ما را مرتفع نمی‌کرد بنده در همان کمیسیون بهداری مجلس عرض کردم که این لایحه بسیار خوبی است اما به مقتضای مملکت انگلستان به مقتضای مملکت سوئیس نه به مقتضای مملکت ایران در مملکت ایران در سه اداره در وزارت بهداری تأسیس شود یک اداره برای بیماری مالاریا یک اداره برای بیماری‌های واگیردار یک اداره برای بیماری‌های آمیزشی و تمام بودجه تمرکز داده شود روی این سه اداره البته ما استفاده‌های خیلی بیشتر می‌کنیم بنده در همان کمیسیون مثل زدم گفتم مثل این است که ما در یک اطاق سکونت داریم که سقفش خراب شده است البته بایستی با مصالح خوب و محکم یک بنایی تهیه کنیم ولی این فرصت و مجال می‌خواهد و تا بنایی درست کنیم زیر برف و باران از بین می‌رویم بهتر این است که به بهداشت مملکت توجه کنیم و بنده راجع به همین موضوع در حوزه انتخابیه خودم چون در آنجا آشنا هستم یک بیمارستانی در زمان شاه سابق در نیم دشت تأسیس شد ساختمان دیوار آن مصادف شد با شهریور اصل بنا تمام شد آن دیوار همان طور مانده است و بنا دارد از بین می‌رود و بنده بارها با آقای وزیر بهداری تذکر دادم هیچ توجهی نکردند و الان اگر خواسته باشید آن بنا را بسازید دویست هزار تومان پول لازم دارد و الان دارد از بین می‌رود.
فقط برای یک دیوار (لنکرانی- ولی طاق کسری هنوز باقی است) .... عرض کنم حضورتان که تمام منطقه حوزه انتخابیه بنده تمام بخش‌هایش طبیب دیپلمه داشتهاند الان یک نفر طبیب ندارد و مردم از سیاه زخم، مالاریا، تیفوئید، مثل برگ خزان به زمین می‌ریزند و می‌میرند هیچ توجهی نمی‌شود و یکی هم آقای وزیر فرهنگ تشریف دارند بنده راجع به فرهنگ آنجا عرض می‌کنم که خیلی از ساختمان‌ها است که آنجا شده و ناتمام مانده و فقط مختصر هزینه‌ای لازم دارد و الان در زیر باران و برف دارند از بین می‌روند و هیچ توجه نمی‌شود، بنده چندین بار هم خدمت ایشان عرض کردم البته به بودجه فرهنگ و بهداری در این مملکت بایستی توجه بشود هیچ توجه نمی‌شود، ما اگر بهداری و کشاورزی و فرهنگ داشتیم
قطعاً وضع ما بهتر از این بود بنده معتقدم که بودجه کشاورزی و فرهنگ و بهداری بایستی بر بودجه ژاندارمری و شهربانی در این مملکت تفوق داشته باشد و بایستی بیشتر توجه بشود.
لنکرانی- پیشنهاد بنده را بخوانید
نایب رئیس- در بین مذاکره و شور در لایحه پیشنهاد جلسه خصوصی مورد ندارد آقای وزیر دارایی بفرمایید.
لنکرانی- مقصود بنده توجه به مطلب بود
وزیر دارایی- به طور کلی خواستم به مناسبت فرمایشات آقای دکتر فلسفی یک مختصری عرض کنم که اگر بنده اصراری کردم و خواهش کردم از آقایان که این لایحه چهار دوازدهم زودتر تصویب بشود برای این بود که فرصتی بشود هم اساسی برای بودجه سال آینده ریخته بشود وهم اگر توفیقی باشد ترتیبی داده شود برای بودجه کلیه سنوات در آینده و این نظریات آقایان هم از هر حیث تامین خواهد شد، اگر ممکن بود احتمال داده شود که این لایحه امروز بگذرد بنده عرض می‌کردم که بلافاصله بعد از تصویب این لایحه، آن لوایحی که مورد نظر آقایان است تقدیم می‌کنم اگر هم امروز نگذرد به جلسه بعد می‌افتد، بنده آن لوایحی که مورد نظر آقایان است تقدیم می‌کنم به طوری که از لحاظ توزیع بودجه بین قسمتهای مختلفه مخارج مملکت نظرهای آقایان حتی‌المقدور تامین بشود و هم از مخارج زائد جلوگیری بشود گمان می‌کنم با این ترتیب منظور آقای دکتر فلسفی و سایر آقایان نمایندگان تأمین شده باشد و به این ترتیب اگر اجازه بفرمایند وارد بحث و مسائل‌شان نشویم مثلاً فرمودند از ۱۵ میلیون نفر ده میلیون گرسنه هستند و بعد فرمودند دو تا ماشین آبیاری فلان جا مانده است که اگر بیاوریم تمام مردم فقیر راحت می‌شوند بنده عرضی ندارم اگر این طور باشد و این دو تا ماشین را میخواهند بنده سعی می‌کنم که این دو تا ماشین آورده شود.
یک نفر از نمایندگان- دو سال است معوق مانده است.
نایب رئیس- آقای حاذقی
حاذقی- از این وقتی که امروز در موقع طرح لایحه چهار دوازدهم در مجلس شورای ملی به دست آمده است استفاده می‌کنم و به طور اجمال عرض می‌کنم علت این که در ستون مخالف اسم نوشته بودم علت مخالفت من با این لایحه به هیچ وجه مربوط با مخالفت دولت جناب آقای حکیمالملک نیست و بنده به شخص ایشان و دولت ایشان کمال اعتماد را دارم و رأی هم دادهام و پشتیبان دولت ایشان هم بوده و خواهم بود (فداکار - بنده از طرف ایشان تشکر می‌کنم) ولی این موافقت جدی نسبت به دولت فعلاً تا آنجایی که وسایل در دست دارد و در راه مملکت فعالیت و کوشش می‌کند مانع از این نخواهد بود که یادآوری‌ها و تذکراتی در قسمت لایحه دولت خبر کمیسیون بودجه اینجا عرض کنم و نظر آقایان نمایندگان محترم را متوجه بکنم قدر مسلم این است که در پرداخت حقوق مستخدمین دولت و هزینههای ضروری مملکت هیچ یک از نمایندگان نه تنها مخالف نیستند بلکه صددرصد هم موافقیم و من متأسفم که چرا لایحه بودجه ۱۳۲۴ به موقع خودش در مجلس شورای ملی مطرح نشد و تصویب نشد تا این که ما همه ماهه مجبور بشویم یک مدتی وقت مجلس شورای ملی را صرف وقت یک دوازدهم و دو دوازدهم و اخیراً چهار دوازدهم بکنیم و باز هم یک بودجه روشن و در واقع منظمی که مبنای بودجه سال آتیه مملکت باشد تصویب نکرده باشیم. یک نکته که من میخواهم نظر مجلس محترم را به آن جلب کنم مستدعیات و تقاضاهای اهالی فارس است که آقایان نمایندگان فارس به من مأموریت دادند که در اینجا به عرض مجلس شورای ملی برسانم
تقاضای مردم فارس تازه نیست مربوط به امروز و یک ماه و دو ماه پیش نیست بلکه نزدیک به ده ماه است که طبقات عمده مردم یک تقاضاهای مشروع قانونی چه از این دولت و چه از دولت گذشته داشتهاند (دکتر رادمنش- فرقه دمکرات تشکیل دادهاند) خیر آنجا خوشبختانه در آنجا اثری از فرقه دمکرات نیست مردم فارس صددرصد مردم مطیع قانون و با انضباط و تابع مقررات مملکتی هستند و این تظلمات مردم آنجا همان طوری که عرض شد خیلی هم مؤدبانه و مطابق قوانین مملکتی بوده است و ما خیلی خوشوقتیم که در میان استان ۷ و فارس حتی پنج نفر افرادی که بخواهند به قوانین مملکتی و قانون اساسی احترام نگذارند وزیر پا بگذارند وجود ندارد ولی این مانع آن نیست که یک تقاضاهای مشروع و قانونی خودشان را اینجا به عرض دولت برسانند و توقع انجام آنها را داشته باشند (فداکار- کسی گوش نمی‌دهد) عرض کنم که در این تقاضای وجوه مردم فارس چند نکته گنجانده شده است که من برای توجه جناب آقای وزیر دارایی و جناب آقای وزیر راه و فرهنگ که از طرف دولت تشریف دارند عرض می‌کنم در این چند سال اخیر وضع اقتصادی فارس بی‌اندازه خراب شده است.
علت هم دارد همین طور که آقایان نمایندگان محترم اطلاع دارند تا قبل از تأسیس راهآهن سرتاسری فعلی ایران قسمت مهم کالاهای صادراتی و وارداتی از راه بوشهر و شیراز به تمام مملکت پخش می‌شد و در نتیجه تجار و بازرگانان آنجا هم می‌توانستند علاوه بر خدمتی که به مردم مملکت می‌کنند زندگانی خودشان را هم اداره کنند متأسفانه به اندازه فعلاً وضع اقتصادی فارس خراب شده که بیشتر از بازرگانان فارس مجبور به مهاجرت شدهاند یا به شهرهای دیگر ایران پناه برده‌اند (فداکار- دولت آقای حکیمی درست می‌کند) البته توجهی که امروز باید بشود این است که در حدود سهمیه‌های تجارتی مملکتی برای تمام استانها البته نه تنها فارس و مخصوصاً برای بازرگانان فارس دولت در هر سال سهمیه تجارتی معین کند و به آنجا ابلاغ کند که تجار محل بتوانند در قسمت وارد کردن کالاهای تجارتی اقدام بکنند و حتی تقاضا کرده بودند که یک شعبه از کمیسیون ارز در شیراز تشکیل شود که تجار آنجا این اندازه محتاج به تهران نباشند که حتی برای گرفتن یک موافقت‌نامه و اجازه نامه باید برخیزند و بیایند در طهران و به وزارت بازرگانی مراجعه بکنند و موافقت بکند این تقاضای مشروع را عرض می‌کنم بایستی در تمام کشور مجری شود و حتی عقیده بنده این است که برای تمام مردم این کشور باید این تهیه شود که سهمیه کالاهای تجارتی هر استانی را در اول سال تقسیم کنند به نسبت جمعیت آن استان ابلاغ کنند به ادارات محل که آنجا موافقت‌نامه بدهند به تجار محل که بتوانند در شهر خودشان تجارت بکنند (اردلان- فایده این چیست اصلاً انحصار را به هم بزنید) موضوع دیگری که تقاضا شده است مخصوصاً خرابی راه‌های شوسه فارس بود که چند سال است اصلاً تعمیر و مرمت نشده و من به نمایندگی از طرف نمایندگان فارس خدمت جناب آقای وزیر راه رسیدم و البته ایشان مورد توجهشان هست ولی متأسفانه در لایحه دولت متوجه به این موضوع نشدهاند که یک اعتباری که لازم است برای عمران و آبادی استانها مخصوصاً استان هفتم پیشبینی بشود این است که من استدعا می‌کنم که برای مرمت راه‌های حاضر که در فارس هست و از استفاده افتاده یک توجهی بشود که مردم آن استان‌های دوردست مملکت با سایر مردم مملکت مرتبط بشوند و کالاهای تجارتی‌شان را بتوانند بفرستند و جنس‌هایی که مورد احتیاج‌شان است بتوانند وارد کنند موضوع دیگری که طرف تقاضای مردم فارس بود موضوع بهداری فارس بود در بودجه‌های سالهای گذشته اعتباری که برای بهداری فارس منظور شده با داشتن هفت شهرستان حتی به اندازه بودجه بهداری یکی از شهرستانهای نزدیک به مرکز هم نیست و تنها از بهداری در فارس یک اسمی باقی مانده است که مردم در حین ابتلاء به امراض هیچ مرجعی برای معالجه و مداوای خودشان ندارند این است که من استدعا می‌کنم که دولت متوجه باشد که مردم فارس هم جزء مردم این مملکت هستند و مثل سایر مردم مطیع این مملکت مالیات می‌دهند و توقع دارند که حق مشروع و قانونی آنها درباره آنها مراعات بشود و توجه بشود یک بودجه از طرف رئیس بهداری فارس تقدیم دولت و وزارت بهداری شده است که هزینه مبارزه با بیماری‌های بومی محل مثل تراخم و امثال آن با یک دقتی پیشبینی شده و امیدواریم که این پیشنهاد بهداری فارس مورد توجه دولت قرار بگیرد و از این امراضی که در آنجا بومی شده است و صحت مردم آنجا را تهدید کرده است بکاهند یک موضوع دیگری که مردم فارس از دولت توقع داشته و دارند موضوع انتقال یک اعتباری است برای تسطیح فرودگاه هوایی شیراز که تنها وسیله ارتباط استان هفت با مرکز فعلاً محسوب می‌شود یک فرودگاهی است که چند سال است آنجا تأسیس شده و پست هوایی هفته‌ای یک بار از شیراز به تهران می‌آید چند سال اخیر مرمت نشده است اخیراً هم یک مبلغی از طرف دولت اختصاص به تعمیر آنجا دادهاند آگهی مناقصه آن را هم دادهاند کسانی که برنده مناقصه بودهاند الان حاضرند آنجا مشغول کار بشوند ولی روی همین کندی جریان کارها این اعتبار انتقال پیدا نکرده و خیلی از مردم فارس تلگراف می‌کنند .... (نمایندگان- اکثریت نیست)
بعضی از نمایندگان- ختم جلسه
حاذقی- عجله نکنید
نایب رئیس- در خارج کسی نیست (صحیح است) موافقت بفرمایید که جلسه را تمام کنیم
بعضی از نمایندگان- جلسه فردا
نایب رئیس- تأمل بفرمایید خواهش می‌کنم یک نکته است میخواهم به آقای لنکرانی تذکر بدهم چون عده کافی نیست جلسه را به طور تنفس ختم می‌کنیم و جلسه آتیه را هم فردا صبح ساعت ۹ قرار می‌دهیم و دستور هم متمم همین لایحه، آقای لنکرانی پیشنهادی دادهاند که یک جلسه خصوصی فردا صبح تشکیل بدهیم.
لنکرانی- بخوانید
نایب رئیس- آقایان تشریف نبرند که پیشنهاد خوانده شود.
بعضی از نمایندگان- نمی‌شود عده کافی نیست.
نایب رئیس- چون عده کافی نیست بنده تذکر می‌دهم فردا اول وقت خوانده شود.
در این موقع یک ساعت و بیست دقیقه بعدازظهر مجلس به عنوان تنفس تعطیل شد.
نایب رئیس مجلس شورای ملی - ملک مدنی
بقیه جلسه: ۱۷۴
مجلس نیم ساعت قبل از ظهر روز یکشنبه دوم دی ماه ۱۳۲۴ به ریاست آقای امیرتیمور نایب رئیس مجدداً تشکیل گردید
فهرست مطالب
۱- بقیه مذاکره در لایحه چهار دوازدهم بودجه مملکتی
۲- تقدیم هفت فقره لایحه از طرف آقایان وزیر دارایی و وزیر دادگستری و وزیر کشاورزی و وزیر
۳- بقیه مذاکره در لایحه چهار دوازدهم بودجه
۴- اعلام تنفس و تعطیل جلسه
۱- بقیه مذاکره در لایحه چهار دوازدهم بودجه مملکتی.
نایب رئیس - آقای دکتر زنگنه
حاذقی - آقا من حرفم تمام نشده وسط حرف من بود که مجلس از اکثریت افتاد.
نایب رئیس - تمام نشده بفرمایید.
حاذقی - بنده قسمتی از مستدعیات اهالی را که می‌بایستی مورد توجه هیئت محترم دولت قرار بگیرد به عرض رساندم یک قسمت از احتیاجات فارس موضوع احتیاجات تلگرافی فارس است که عموم آقایان نمایندگان محترم تصدیق خواهند فرمود در یک استانی که مشتمل بر هفت شهرستان است حداقل بایستی دولت سیمکشی تلگراف این شهرستانها را که وسیله ارتباط آنها با مرکز است تأمین بکند چندین سال است که این موضوع جزء برنامه کار وزارت پست و تلگراف است که سیمکشی تلگراف بین شیراز و شهرستان ما شهرستان لار و شهرستان جهرم و فیروزآباد را تأمین بکند و نکرده و با این کیفیت ملاحظه می‌فرمایید که مردم این شهرستانهای دور افتاده از مرکز چقدر در زحمت هستند که یک حرف فوری که داشته باشند و بخواهند به مرکز به دولت تلگراف بزنند، آن حرف را بزنند پیشنهادی کرده بود رئیس پست و تلگراف فارس که خیلی عملی و ساده بود و آن این بود که دولت اگر در حال حاضر برایش مشکل است که سیمکشی تلگرافی بکند سه دستگاه کوچک تلگراف بیسیم فرستنده کوچک برای فسا و لار و جهرم بخرند که فعلاً تلگرافاتشان را به مرکز شیراز اینطور مخابره بکنند و از آنجا با تلگراف بیسیم به نقطههای مملکت مخابره به شود و این مورد استدعا است که تقاضای رئیس پست و تلگراف فارس را دولت قبول و عملی بکند. موضوع فرهنگ فارس را من به طور خیلی اجمال عرض می‌کنم: بودجه هفت فرمانداری و هفت شهرستان فارس را وقتی سنجیدیم با یکی از شهرستانهای مشابه خودش که نزدیک مرکز باشد باز دیدیم کمتر است. البته باید دولت نسبت به تمام سکنه کشور شاهنشاهی ایران علیالسویه و به یک صورت عادلانه توجه بکند که در حقیقت تمام افراد مملکت از مزایائی که باید بهرهمند شوند بشوند استدعا می‌کنم آقای وزیر دارایی عرایض بنده را توجه بفرمایند تا این که در هیئت دولت مورد توجه قرار بدهند. من خیلی متأسفم و هیچوقت مایل نیستم که وقت مجلس شورای ملی را بگیرم و اگر ضوررت نبود و مدتها روی این مسائل ما انفراداً و جمعاً تمنی نکرده بودیم در یک همچو موقع دقیق و حساسی حاضر نمی‌شدم وقت مجلس شورای ملی را بگیرم و حالا هم که این عرایض را می‌کنم استدعای توجه و ترتیب اثر را دارم. یکی از مستدعیات مردم فارس توجه به قسمت کشاورزی از نظر آبیاری است، فارس یک منطقه وسیعی است که استعداد توسعه فلاحتی زیادی دارد ولی متأسفانه با داشتن اراضی مستعد و حاصلخیز آب ندارد و این موضوع کم ابی هم یک چیز مهمی نیست خیلی قابل اصلاح و در حقیقت قابل تأمین است مشروط بر اینکه وزارت کشاورزی به وسیله بنگاه مستقل ابیاری یک توجه خاصی به قسمت آبیاری آنجا بکند. تذکری که اینجا می‌دهم یک ملیون تومان عطیه ملکوکانه برای آبیاری فارس مدتها است همینطور از طرف وزارت دارایی به محل انتقال داده نشده و من خواهش می‌کنم چون این یک عمل انتفاعی است که در موقع مصرف کردن یک عده به کار وادار می‌شوند و یک راندمان Rendement
بقیه جلسه: ۱۷۴
مجلس نیم ساعت قبل از ظهر روز یکشنبه دوم دی ماه ۱۳۲۴ به ریاست آقای امیرتیمور نایب رئیس مجدداً تشکیل گردید
فهرست مطالب
۱- بقیه مذاکره در لایحه چهار دوازدهم بودجه مملکتی
۲- تقدیم هفت فقره لایحه از طرف آقایان وزیر دارایی و وزیر دادگستری و وزیر کشاورزی و وزیر
۳- بقیه مذاکره در لایحه چهار دوازدهم بودجه
۴- اعلام تنفس و تعطیل جلسه
۱- بقیه مذاکره در لایحه چهار دوازدهم بودجه مملکتی.
نایب رئیس - آقای دکتر زنگنه
حاذقی - آقا من حرفم تمام نشده وسط حرف من بود که مجلس از اکثریت افتاد.
نایب رئیس - تمام نشده بفرمایید.
حاذقی - بنده قسمتی از مستدعیات اهالی را که می‌بایستی مورد توجه هیئت محترم دولت قرار بگیرد به عرض رساندم یک قسمت از احتیاجات فارس موضوع احتیاجات تلگرافی فارس است که عموم آقایان نمایندگان محترم تصدیق خواهند فرمود در یک استانی که مشتمل بر هفت شهرستان است حداقل بایستی دولت سیمکشی تلگراف این شهرستانها را که وسیله ارتباط آنها با مرکز است تأمین بکند چندین سال است که این موضوع جزء برنامه کار وزارت پست و تلگراف است که سیمکشی تلگراف بین شیراز و شهرستان ما شهرستان لار و شهرستان جهرم و فیروزآباد را تأمین بکند و نکرده و با این کیفیت ملاحظه می‌فرمایید که مردم این شهرستانهای دور افتاده از مرکز چقدر در زحمت هستند که یک حرف فوری که داشته باشند و بخواهند به مرکز به دولت تلگراف بزنند، آن حرف را بزنند پیشنهادی کرده بود رئیس پست و تلگراف فارس که خیلی عملی و ساده بود و آن این بود که دولت اگر در حال حاضر برایش مشکل است که سیمکشی تلگرافی بکند سه دستگاه کوچک تلگراف بیسیم فرستنده کوچک برای فسا و لار و جهرم بخرند که فعلاً تلگرافاتشان را به مرکز شیراز اینطور مخابره بکنند و از آنجا با تلگراف بیسیم به نقطههای مملکت مخابره به شود و این مورد استدعا است که تقاضای رئیس پست و تلگراف فارس را دولت قبول و عملی بکند. موضوع فرهنگ فارس را من به طور خیلی اجمال عرض می‌کنم: بودجه هفت فرمانداری و هفت شهرستان فارس را وقتی سنجیدیم با یکی از شهرستانهای مشابه خودش که نزدیک مرکز باشد باز دیدیم کمتر است. البته باید دولت نسبت به تمام سکنه کشور شاهنشاهی ایران علیالسویه و به یک صورت عادلانه توجه بکند که در حقیقت تمام افراد مملکت از مزایائی که باید بهرهمند شوند بشوند استدعا می‌کنم آقای وزیر دارایی عرایض بنده را توجه بفرمایند تا این که در هیئت دولت مورد توجه قرار بدهند. من خیلی متأسفم و هیچوقت مایل نیستم که وقت مجلس شورای ملی را بگیرم و اگر ضوررت نبود و مدتها روی این مسائل ما انفراداً و جمعاً تمنی نکرده بودیم در یک همچو موقع دقیق و حساسی حاضر نمی‌شدم وقت مجلس شورای ملی را بگیرم و حالا هم که این عرایض را می‌کنم استدعای توجه و ترتیب اثر را دارم. یکی از مستدعیات مردم فارس توجه به قسمت کشاورزی از نظر آبیاری است، فارس یک منطقه وسیعی است که استعداد توسعه فلاحتی زیادی دارد ولی متأسفانه با داشتن اراضی مستعد و حاصلخیز آب ندارد و این موضوع کم ابی هم یک چیز مهمی نیست خیلی قابل اصلاح و در حقیقت قابل تأمین است مشروط بر اینکه وزارت کشاورزی به وسیله بنگاه مستقل ابیاری یک توجه خاصی به قسمت آبیاری آنجا بکند. تذکری که اینجا می‌دهم یک ملیون تومان عطیه ملکوکانه برای آبیاری فارس مدتها است همینطور از طرف وزارت دارایی به محل انتقال داده نشده و من خواهش می‌کنم چون این یک عمل انتفاعی است که در موقع مصرف کردن یک عده به کار وادار می‌شوند و یک راندمان Rendement
و منافعی هم برای آن قسمت از مملکت دارد این قسمت را هم در درجه اول مورد توجه قرار بدهند که از خزانهداری کسل این پول را انتقال بدهند. یک قسمت دیگر مربوط به آبیاری جهرم است. مردم جهرم در سال گذشته از مجلس شورای ملی تقاضای دوچیز کردند یکی نان و یک آب، و این دو تقاضی به اندازه مشروع بود که همان موقع هم که من اینجا عرض کردم بنا شد دولت توجه بکند که کسری نان این شهرستان تأمین به شود یعنی تثبیت غله یا اداره کل غله که از یک جاهائی که اضافه آرد می‌خرد به این شهرستان که کسر و کمبود دارد بدهد و حتی یک طرحی هم هفده نفر از نمایندگان امضا کردند و دادیم ولی آن به تصویب نرسید اما خوشبختانه سال گذشته وضع زراعت و فلاحت در آنجا خوب شد به طوری که این مشکل برداشته شد و نان آنجا تأمین شد ولی ابشان متأسفانه هنوز تأمین نشده است. سیصدهزار تومان بنگاه مستقل آبیاری تعهد کرده است به شرکت ابیاری جهرم بپردازد روی این کار هم مدتی عمل کردیم آقای دکتر معظمی هم در بنگاه مستقل آبیاری حضور داشتند که چندین روز جلسه کردیم و صحبت شد اساسنامه شرکت منظم شد و خلاصه برای اجرا و عمل حاضر شد حتی بنگاه مستقل ابیاری مدتی است از وزارت دارایی تقاضای این پول را کرده است استدعا می‌شود این مساعدت را در باره اهالی آنجا بکند و این پول را هر چه زودتر به حساب شرکت به بانک ملی انتقال بدهد تا این که بتوانیم انشاءالله این قدم خیر را برای مردم آنجا برداریم، از طرف اعلیحضرت همایونی هم به بنگاه آبیاری جهرم و شرکت آبیاری آنجا در حدود چهار صد هزار ریال اعطا شده که من اینجا به نمایندگی مردم آنجا تشکر می‌کنم نصف این مبلغ که هنوز انتقال نیافته آن را هم انتقال بدهد که ما مشغول کار به شویم (لنکرانی - از ملت باید تشکر بکنید) البته پادشاه ایران مظهر ملت ایران است وقتی از ایشان تشکر کردیم از مجموعه ملت ایران تشکر کردهایم (لنکرانی - پولها مال ما است) دراین لایحه دولت ماده دومش که عبارت است از اجازه برای پرداخت حقوق کارمندان دولت همانطور که دیروز هم عرض کردم تمام نمایندگان مجلس متفق هستند که بایستی حقوق کارمندان دولت داده شود اما اینجا یک نکته هم هست که من فرصت را مغتنم میشمارم، حقوق در برابر کار داده می‌شود و بایستی هیئت محترم دولت که مسئول اصلاح معایب مملکت هستند یک راه چاره برای این که کارمندان دولت هم برای مملکت کار بکنند بیندیشند. این یک عملی است و اصلاحی است که مورد انتظار مجلس شورای ملی است و هیچ مانعی خارجی و داخلی هم وجود ندارد (صحیح است) مقصود بنده این است که آقایان وزراء توجه داشته باشند که در درجه اول که پشت میز وزارتخانهشان تشریف می‌برند بایستی رؤسای ادارات و اعضای ادارههای وزارتخانه خود را به کار تشویق بکنند. وادار بکنند (صحیح است) من این عرضی را که می‌کنم چه در موقعی که افتخار خدمت در دولت را داشتم و حالا هم که افتخار خدمت در مجلس شورای ملی را دارم شخصاً به وقت خیلی اهمیت می‌دهم و همیشه سروقت حاضر برای کار بودهام اما مکرر شده است که من برای کار عمومی به یک وزارتخانه مراجعه کردم ساعت هشت، هشت و نیم. ، نه نه و نیم شده است و می‌بینیم که عده زیادی از اعضاء و عناصر مؤثر وزارتخانه سرکارشان نیستند (صحیح است) (فداکار به مجلس تأسی می‌کنند) سرپستشان حاضر نیستند این یک امری است که خیلی ساده است ولی در حسن جریان امور مملکت خیلی تأثیر دارد استدعا می‌کنم آقای وزیر دارایی توجه بفرمایند چون این یک موضوعی است که باید درش تصمیم عملی بگیرند (فداکار- از مجلس تقلید می‌کنند) وقتی صحبت از اصلاحات می‌شود خود آقایان هیئت دولت هم تصدیق می‌فرمایند ولی میگویند چه بکنیم معایب هست این است مثل این که آنها هم فقط برای شکایت و ناله هستند در حالی که اینها مسئول اصلاح هستند در صورتی که دولت قدرت دارد این اصلاحات را عملی بکند اینها قدرت قانونی دارند برای اصلاحات مملکت باید این اصلاحات را جداً عملی بکنند من اینجا استفاده می‌کنم از وقت و عرض می‌کنم.
فداکار- اگر مجلس بگذارد
نایب رئیس - بین صحبت ناطق تمنی می‌کنم صحبت نفرمایید.
حاذقی - اغلب از رؤسای ادارات دولتی برای خودشان نه هیچگونه مسئولیتی قائل هستند و نه هم در حقیقت هیچگونه اختیاری دارند این عدم اختیار هم ناشی از نقص قانون نیست در قانون ما پیشبینی شده است که رئیس مسئول یک دستگاه دولتی یا یک اداره تا چه حد اختیار دارد که کارها را رتق و فتق کند اما تا اندازهای این اصل در مملکت ما مبتذل است که رؤسای ادارهها مثل این که فقط یک ماشین تحریر و واسطه هستند که در حقیقت هر کاری هر قدر کوچک و ساده هم باشد هیچ عملی نمی‌کنند جز این که امضاء بکنند و گزارش بدهند به مقام ما فوق و کارهای جزئی مدام در مرحله بورکراسی و تهیه کاغذ و عرض گزارش و وقتگذراندن است در حالی که من معتقد هستم که آقایان وزیران محترم مخصوصاً باید تصمیم بگیرند و بخشنامه کنند که رؤسای ادارهها بایستی در حدود صلاحیت قانونی کراهای مردم و ارباب رجوع را حل و فصل بکنند تمام بکنند اگر یک جائی به مقتضای قانون بایستی نظر مافوق و توجه وزیر را جلب بکنند در آنجا استثنائاً اینکار را بکنند قسمت مهم کندی جریان کارهای مردم که موجب شکایت آنها شده همین است که اعضاء و رؤسای ادارهها برای خودشان نه اختیاری قائل هستند و نه مسئولیتی، مسئولیت قائل نیستند برای اینکه دیده شده که در اثر سهلانگاری حقوق اشخاصی تضییع شده ولی بعد اشخاص هیچگونه وسیله برای تعقیب آن رئیسی که با کندی جریان کار موجب تضییع حقوق آن شخص شده بنوده و هر وقت هم شکایت کردهاند که این کار چندین وقت در جریان بوده و به نتیجه نرسیده هیچگونه رسیدگی و ترتیب اثری به این شکایت داده نشده است برای نمونه من چند فقره کاری که مبتلا به مردم بوده است و کندی جریان به اندازهای بوده است که اسباب تأسف است اینجا عرض می‌کنم: عدهای از عاملین قماش در مملکت پیش از شهریور ۱۳۲۰ یک مبالغی پول به عنوان ودیعه و سپرده به صندوق دولت دادند که اگر تخلفی کردند دولت آن را ضبط کند چهار سال است که وضع توزیع قماش عوض شده به این معنی که به صورت انحاصر درآمد و اخیراً هم از انحصار خارج شد ولی همینطور از اقطار مملکت و مخصوصاً از فارس شکایت می‌کنند که سپرده آنها که به صندوق دولت دادهاند و حالا باید پس بگیرند به آنها ندادهاند و مخصوصاً خود من نسبت به این موضوع چندین فقره اقدام کردم و چندین فقره از دولتهای وقت سؤال کردم ولی روی همین اصول غلط کاغذ پرانی همینطور از اینجا مراجعه دادند به فارس و از فارس مراجعه دادند به اینجا و هر شش ماه یک مرتبه پرونده می‌رفت به محل و برمیگشت و هیچ عرضه و جربزه این که یک رئیس مسئولی تصمیم بگیرد و امضاء کند که این پول مردم را که به دولت سپردهاند پس بدهند نبود و از اینجا اخیراً تصمیم گرفتند که صریحاً این تلگراف را بکنند و خواهش می‌کنم که آقای وزیر دارایی توجه بفرمایند و به هیئت تصفیه دستور بدهند که مال مردم و پول مردم را که به صندوق دولت ودیعه دادهاند پس بدهند یکی دیگر هم موضوع فرودگاه شیراز است که دیروز عرض کردم که بایستی اعتبارش انتقال داده شود صاحب آن اراضی به من مراجعه کرد اتفآقا صاحب آن اراضی برادرزاده آقای حکیمالملک نخست وزیر است، او می‌گفت که چهار سال است که من تقاضا می‌کنم این زمین را که دولت از من گرفته است برای فرودگاه و مال من است و سند مالکیت آن در دست من است این را دولت با من معاملهاش را تصفیه بکند، پول این را به من بدهد یا عوض این را به من بدهد و همینطور چهار سال است که در وزارت جنگ جناب آقای وزیر جنگ این را لطفاً یادداشت بفرمایید (یکی از نمایندگان اگر آقای امامی بگذارند) البته آقای جمال امامی هم اجازه می‌دهند که پول این فرودگاه شیراز که وزارت جنگ گرفته است به صاحب او داده به شود یا در عوضش زمین یا هر چه داده می‌شود این صاحب ملک را راضی بکنند (فداکار همهشان همینطورند) یکی دیگر راجع به قراردادهای پستی فارس است وزارت پست و تلگراف بعد از آگهی مناقصه با یک پیمانکارهایی بنا شده است که پیمان ببندد که اینها پستها را حمل و نقل کنند در فارس و چندین ماه است که آنها مشغول کار هستند ولی پول به آنها داده نمی‌شود زیرا پیمانشان در دست امضاء و در جریان امضاء است و الان چند ماه است که بین وزارت پست و تلگراف و وزارت دارایی در جریان است و معلوم نیست این در جریان بودن تا کی ادامه پیدا می‌کند استدعا می‌کنم این را هم آقای وزیر دارایی یادداشت بفرمایند این اشکالاتی که هست اینها را بدهد این قدر ارباب رجوع را خسته و متأثر نکند یک موضوع دیگری که میخواهم به طور نمونه عرض بکنم یکی از کارمندان دولت در فارس به اسم فرهمند این نمونه از کندی جریان کارهای دولت را میرساند آقای فرهمند کفیل پیشه و هنر فارس بود این در سال ۱۳۰۴ به خدمت دولت مشغول شده بود و با حقوق ۵۰ تومان بیست سال است که همینطور مشغول خدمت است و اخیراً حقوقش رسیده بود به ۷۹ تومان و پیشنهاد شده بود که حقوقش ترمیم به شود مأخذ حقوقش به ۱۳۰ تومان برسد یکسال و نیم است این موضع بین وزارت پیشه و هنر و وزارت دارایی در جریان است و خود من هم رفتم و پروندهاش را دیدم پیرو این نامهها شاید بیش از ۲۰ مراسله در عرض این یک سال و نیم از وزارت پیشه نوشتهاند (فداکار آقا وقت کم است مسائل خصوصی را نفرمایید).
نایب رئیس - آقای فداکار مجدداً از جناب عالی تمنی می‌کنم، بین نطق ناطق صحبت نفرمایید.
فداکار- این حرفها خصوصی است.
نایب رئیس - .... آن وقت بنده مجبور می‌شوم خدای نکرده اخطار کنم خواهش می‌کنم صحبت نفرمایید.
حاذقی - یک سال و نیم این موضوع در جریان بوده است و خوب بود که وزارت دارایی در همان مراسله اول جواب بدهد که این اضافه داده نمی‌شود و این مرد بعد از بیست سال خدمت همان ۷۹ تومان حقوق برایش کافی است ولی متأسفانه این جریان و این کندیها باعث می‌شود که اشخاص را شاکی و ناراضی کنند. یکی دیگر از این کندیهای جریان کار موضوع اجرای برنامه تعلیمات دینی در دبیرستانها و دانشسراهای مقدماتی است سال گذشته این موضوع در شورای عالی فرهنگ به تصویب رسید و الان یکسال و نیم است اجرای این دستور به اصطلاح اجرای دستور وزارت فرهنگ در جریان عمل و اجراست، وزارت فرهنگ باید موجبات اجرای آن را فراهم بکند یک جا شکایتی می‌کنند که به ما کتاب ندادهاند، یک جا شکایت می‌کنند که به ما کتاب ندادهاند، یک جا شکایت می‌کنند که به ما رسماً ابلاغ نکردهاند و اینها نشان می‌دهد که دستگاه دولت به آن کیفیتی که باید سریع و محکم و جدی کار کند، کار نمی‌کند و البته از این دولتی که مرکب از عناصر وطنپرست و در رشته خودشان متخصص و عالم تشکیل شده انتظار می‌رود یک چاره برای رفع این شکایات و اصلاحاتی که لازم است بیندیشند، یک موضوع دیگر این است که یک مقداری تخم پنبه دولت در هر یک از شهرها داشت که بفروشد در تابستان آگهی مزایده آن را دادهاند مردم آن را خریدهاند که زمستان برای علوفه دوایشان مصرف کنند. تا حال که اول زمستان است هنوز اداره تصفیه پنبه جواب تلگراف هیئت تصفیه پنبه شهرستانها را نداده است (صحیح است) و به ما شکایت کردهاند که اگر تابستان به شود اینها دیگر به درد ما نمی‌خورد (صحیح است) و دیگر معامله آن هم انجام نمی‌گیرد (یمین اسفندیاری - و فاسد شد همهاش) البته این تذکرات همینطور که عرض کردم بیشتر از نظر اصلاح مملکتی است، یک قسمت عرایض بنده هم مربوط به دستگاه قضائی است که روی سخن با جناب آقای وزیر دادگستری است باید در نظر داشته باشند، آقای وزیردادگستری انتظار مجلس شورای ملی این است که واقعاً دستگاه قضائی مملکت ضمانت اجرای حق و عدالت در مملکت باشد، اصل پیدایش دادگستری برای این است که حق مظلوم را از ظالم بگیرد و به او بدهد ودیگر این که در موارد جزئی، نسبت به مرتکب بزه یک جرم و مجازاتی اعمال به شود که آن مجرم متنبه به شود یا اگر هم از مرحله تنبه او گذشته لااقل وسیله تنبه دیگران به شود اما متأسفانه دستگاه قضائی ما اینطور نیست دستگاههای ما خیلی کند کار می‌کنند و مردم را به به ستوه می‌آورند.
ساسان - قضات استقلال ندارند.
نایب رئیس - آقای ساسان صحبت ناطق را قطع نفرمایید، بدون اجازه حق صحبت ندارید.
ساسان - قاضی را که به اراده یک وکیل مجلس عزل و نصب به کنند در این دادگستری را باید بست.
حاذقی - پروندههائی است که دیده شده است دهها سال در محاکم ابتدائی و در محاکم تمیز همینطور در جریان است یک نفر به کمیسیون عرایض مجلس شورای ملی مراجعه کرد و می‌گفت که هیجده سال پیش یک پرونده ..... (لنکرانی - آقا چرا به یمین نگفتید صحبت نکند که دو سه دفعه گفت) (صدای زنگ نایب رئیس) یک پرونده هست که یک نفر مالک چهل رأس قاطر در فارس داشته است امیر لشکر آیرم در ۱۸ سال پیش خواهش می‌کنم آقای وزیر جنگ توجه بفرمایند، یک کسی از ارباب رجوع کمیسیون عرایض یک پیرمردی است که می‌گفت من وقتی آمدم به تهران جوان و سالم بودم، بنده متأثر شدم که پیرو فرسوده بوده می‌گفت چهل قاطر او را در هیجده سال پیش دولت ضبط کرده برای اردوکشی حالا کارش به دادگاه نظامی افتاده یا جای دیگر نمیدانم، این ۱۸ سال در تهران مانده برای احقاق حقش و همینطور هست و نظیر این پروندههائی هست که بیست سال طول کشیده و حتی دعوی بارث به فرزندان و نوهها و نبیرههای آنها رسیده است این البته یک دستگاه صالحی نیست بایستی توجه به شود که اقلا محاکم به سرعت به مراعات شاکیها رسیدگی کنند و مسئولیت داشته باشند مخصوصاً جناب آقای وزیردادگستری یادداشت بفرمایند آمارها را بخواهند اگر معلوم شد که یک رئیس دادگاه خوب کار نمی‌کند آنرا بردارند والا اگر خوب کارکرد تشویق کنند و طوری به شود که واقعاً مردم به دستگاه قضائی امیدوار باشند و دستگاه قضائی مرجع حل و فصل خصومات اشخاصی که حق دارند و وسیله جلوگیری از تکرار جرم و جنایت باشد. اگر آقایان نمایندگان محترم به خاطر داشته باشند در دوره سیزدهم یک قانونی به دو فوریت از مجلس شورای ملی گذشت که مربوط به تشکیل دادگاههای نظامی بود که جرائمی که در این موضوع پیش می‌آمد به فوریت رسیدگی کنند و مرتکب را هر چه زودتر باشد مجازات قانونی مجازات بکنند و طوری باشد که این دادگاههای نظامی تمیز و اینها نداشته باشد. یک مرحله بدوی و مرحله تجدید نظر در همان موقع یک قتلی اتفاق افتاد در تهران که دختر سرتیپ میمند را اینجا روز روشن زدند و کشتند و قاتل او را هم در حین جرم گرفتند و آوردند برای محاکمه همین دادگاه نظامی پس از مدتها رسیدگی قاتل را محکوم به اعدام کرد و آن مسبب را محکوم به پنجسال حبس در دادگاه تجدید نظر پس از هفت، هشت ماه وقت تلف کردن و مدتها معطلی قاتل را که مسلم بود و یا آلت قتل گرفتار شده بود و آن چکی که خونبهای آن مرحوم بود توی جیبش بود او را معاف کردند از اعدام و تبدیل به حبس کردند باز از دادگاههای نظامی جریانات و داستانهایی است که اگر عرض کنم وقت مجلس گرفته می‌شود. یک پروندهایست مربوط به قتل فرخزاد نراقی که دو سال است این در دست رسیدگی است و مدتی است که از طرف کمیسیون عرایض راجع به این موضوع تعقیب شده است و تقاضای رسیدگی کردهاند و حتی شعبه که آنجا پرونده انتخابات بلوچستان بود آن پرونده را ابطال کرد ولی هنوز دادگاه نظامی هیچگونه اقدام مؤثر و ملی که منتهی به احقاق حق ورثه مقتول به شود نکردهاند در حالی که اینگونه کارها را باید سریعاً عملی بکنند (صادقی - آقا ذکر اینها به صلاح کشور نیست نفرمایید) البته اینها را که می‌گویم به منظور اصلاح است و یقین دارم که چون علاقهمند به اصلاح هستند اینها را اصلاح خواهند کرد.
نایب رئیس - آقای حاذقی تمنی می‌کنم مختصرتر بفرمایید و مراعات وقت مجلس را بکنید.
حاذقی - چشم اطاعت دارم امتثال می‌کنم دستورتان را. دیگر راجع به قسمتهای دیگر قضائی عرضی نمی‌کنم ولی عرض می‌کنم راجع به دیوان کیفر که آقای وزیر دادگستری باید این نکته را در نظر بگیرند الان هزارها پرونده مأمورینی که اغلبشان هم مورد اتهامشان خیلی کوچک و جزئی هست اینها همینطور در دیوان کیفر متراکم است باید طوری به شود که سریعاً نسبت به این پروندههایی که صدها و هزارها مستخدمین دولت که به جرمهای کوچکی در تهران بلاتکلیف هستند رسیدگی شود و زودتر تکلیف آنها معلوم به شود و یا محکوم به شوند و مجازات به شوند یا تبرئه شوند و سرکار خودشان بروند.
یمین اسفندیاری - البته.
نایب رئیس - آقای یمین نبایستی جنابعالی صحبت بنمایید.
یمین اسفندیاری - حرف باید زد کار که بدون حرف نمی‌شود.
حاذقی - در مقابل این اصلاحات البته بایستی تا حدی به توقعات مشروع کارمندان دولت هم رسیدگی کرد البته در این لایحه تاحدی توجه به این موضوع شده ولی من باز میخواهم اضافه بکنم که موضوع اصلاح قانون استخدام کشوری مدتها است در مجلس شورای ملی مورد توجه آقایان نمایندگان محترم بوده است این را هم باید آقای وزیر دارایی توجه بفرمایند یکی دیگر هم راجع به تقاضای کارمندان پیمانی است که همه آقایان مورد ابتلاتشان است و آن نامههایی است که دادهاند و روزی نیست که دهها نفر نماینده کارمندان قراردادی به در خانه آقایان یا در مجلس مزاحم آقایان نشوند این یک تقاضای خیلی مشروعی است الان در حدود بیست هزار نفر کارمند پیمانی و قراردادی و حکمی هستند که دولت باید تکلیف آنها را معلوم بکند اگر چنانچه دولت فعلی لایحهای را که دولت قبل داده بود مورد نظرشان است آقای وزیر دارایی توجه بفرمایند و تقاضا کنند که در مجلس مطرح شود و اگر عملی نیست همانطوری که آقای اردلان فرمودند با یک ماده که افزوده شود به قانون فعلی اینها را از این صورت بیرون بیاورند و اینها را به صورت کارمندان رسمی دولت با همان شرایط قانون استخدام در بیاورند که رفع اشکال به شود این موضوعی است که بنده از زبان تمام آقایان نمایندگان عرض کردم (صحیح است) یکی دیگر تبصرهایست در اینجا که می‌گوید کارمندان حکمی و قراردادی با بودن کارمندان رسمی استخدام نمی‌شوند این حرفی است درست که دولت از این به بعد احتیاجی به مستخدم ندارد این موضوع مورد تصدیق همه ماها است استثناء لیسانسیههای حقوق که بایستی قاضی شوند و لسانسیههای دانشسرای عالی که بایستی دبیر و آموزگار بشوند و همینطور مهندسین دانشکده فنی که باید مشغول کارهای رسمی باشند و همین طور فارغالتحصیلهای مدرسه سیاسی که بایستی در وزارت خارجه کار بکنند دولت احتیاجی به کارمندان دفتری و اداری و میرزابنویس ندارد این را ما تصدیق می‌نماییم ولی امروز یک عده به کمیسیون عرایض مراجعه کرده بودند و خواهش کردند که
یک کلمه جدید دنبال کارمندان پیمانی به این ماده اضافه شود و نوشته شود که شامل اینهایی که حالا مشغول خدمت هستند نشود و آن وقت اداره تقاعد برای پرداخت حقوق اینها و تجدید قرارداد اینها اشکالی نکند این را هم آقای وزیر دارایی توجه بکنند موافقت بنمایند اینهم یک موضوعی بود که باز مورد ابتلاء بود (نایب رئیس - آقا مختصر بفرمایید) چشم من عرضم را تمام می‌کنم ماده ۱۲ و ۱۵ قانون تعلیمات عمومی یک نواقصی داشت که سال گذشته در ماه آذر مجلس شورای ملی وزارت فرهنگ را مکلف کرد که در اسفند ماه یک قانون اصلاحی برای آن دو ماده بیاورد این در حقیقت یک امر قانونی بود که بایستی وزارت فرهنگ آن را اجراء می‌کرد و مکرر هم از سایر شهرستانها تلگراف می‌کنند آقایان معلمین که الان در مدرسه هستند و منتظر تصویب این قانون هستند و تقاضا دارند که وزارت فرهنگ زودتر این را به مجلس بدهد (فداکار کافی است آقا) من در قسمت منظور داشتن چند فقره مستمری در این قانون صد در صد موافق هستم برای این که دادن چند هزار ریال به ورثه مرحوم داور که خودش را قربان اصلاحات این مملکت کرده است یا فلان رئیس گمرکی که البته در راه انجام وظیفه شهید شده است آن البته مورد تصدیق همه ماها است مملکتی که مبالغ زیادی در ماه خرج دارد چه عیب دارد که یک مبلغی هم به این عنوان خرج کند ولی من می‌خواستم خدمت آقای وزیر دارایی از طرف تمام نمایندگان عرض کنم که این موضوع تبصره ماده دهم خبر کمیسیون بودجه که ریاست محترم کمیسیون هم وعده فرمودند که ضمیمه شود در اینجا و آقای دکتر معظمی هم در آن جلسه وعده فرمودند و این عبارتش این است که وزارت دارایی مجاز است که مطابق دو ثلث حقوق مرحوم دکتر عبدالله حامدی و جواد ازادی و ابوالقاسم نراقی را از تاریخ فوت طبق قانون مستمریها به ورثه آنها بپردازد این مراحل قانونیش را طی کرده و وزیر دارایی هم در کمیسیون قبول کرده حالا یا فرصت نشده یا مجال نبوده خواهش می‌کنم آقای وزیر دارایی (نائب رئیس- خواهش می‌کنم اجازه بفرمایید عده کافی نیست) (بلافاصله اکثریت حاصل شد) توجه بفرمایند این منظور تأمین به شود.
نایب رئیس - آقا تقاضا می‌کنم مختصرتر بفرمایید.
حاذقی - چشم و در خاتمه این را می‌خواستم عرض کنم که این موضوع مورد توجه تمام فراکسیونهای مجلس است و به دولتهای سابق نوشتهاند از تمام فراکسیونهای مجلس امضاء کردهاند عرض آخرم راجع به اظهار نظر در قسمت دولت است در اول عرایض دیروز عرض کردم که من شخصاً این مخالفتی را که راجع به این لایحه کردم برای دادن این تذکرات بوده والا با دولت جناب آقای حکیمالملک که مرد شریف و وطنپرست و مورد اعتماد اکثریت قریب به اتفاق مجلس شورای ملی قرار گرفتهاند (یک نفر از نمایندگان - این طور نیست آقا) موافق و پشتیبان هستم انشاءالله موفق بشوند با پشتیبانی کامل مجلس شورای ملی اصلاحاتی که در برنامهشان وعده کردهاند انجام بدهند و از نظر سیاست انشاءالله بتوانند مملکت را از مخاطره نجات بدهند و طوری به شود که دولت ایشان بتواند در مدت کوتاهی اصلاحاتی که مورد علاقه تام نمایندگان مجلس شورای ملی است انجام بدهند.
ملک مدنی - مذاکره کافی است
۲- تقدیم هفت فقره لایحه از طرف آقایان وزیر دارایی وزیر دادگستری
وزیر کشاورزی و وزیر بهداری
نایب رئیس - آقای وزیر دارایی
وزیر دارایی - بنده اینطور احساس می‌کنم از بیاناتی که آقایان فرمودند و اظهار عقیدهای که فرمودند اینطور احساس می‌کنم که آقایان نمایندگان محترم مقصودشان این است که زودتر مذاکرات در این باب خاتمه پیدا کند و تکلیف لایحه چهاردوازدهم و تکلیف مردمو ادارات معلوم به شود (دکتر رادمنش - همچو نظری نیست آقا) برای اینکه خاظر آقای حاذقی هم مطمئن به شود این نکته را هم باید عرض کنم که مطالبی را که فرمودند یادداشت کردم و هر جا ایشان نظر به این که عرایضی را که به مجلس شورای ملی می‌رسد چون در مرحله اول مطالعه می‌فرمودند البته تمام مسائل مبتلی به مردم را مورد توجه قرار دادهاند و حالا امروز یک قسمت از آن را در مجلس شورای ملی فرمودند و سایر اوقات هم چه بنده در خارج باشم و چه در وزارت دارایی همه این مطالبی را که می‌فرمایند مطمئن باشند که یادداشت می‌کنم و مأمور اجرای شکایاتی که به ایشان می‌رسد هستم در یک قسمت راجع به این که آقای اردلان آن روز فرمودند البته لایحه هم در باره کسانی که در راه انجام وظیفه فوت کردهاند تقدیم مجلس شورای ملی خواهد شد (اردلان - تشکر می‌کنم) ضمناً برای این که خاطر آقایان نمایندگان مطمئن باشد همانطوری که در موقع برنامه به عرض مجلس شورای ملی رسید و همچنین وقتی هم که لایحه یک دوازدهم مربوط به آبانماه مطرح بود یک پیشنهادی گمان می‌کنم آقای دکتر کشاورز کردند بنده عرض کردم که یک لوایحی در دست تهیه است و عنقریب تقدیم می‌کنیم به واسطه کثرت مشغله یک قدری طول کشیده بود امروز اینجا چند فقره لایحه است که تقیم مجلس شورای ملی می‌کنم که هم منظور ایشان تأمین می‌شود هم منظور اصلاحی که سایر آقایان دارند در ضمن تصویب این لوایح به انجام خواهد رسید یک فقره از این لوایح لایحهایست مربوط به بودجه مملکت یعنی برای اینکه بدانیم عوایدی که از مردم گرفته می‌شود به چه طریق باید بین احتیاجات و مصارف مختلفه مملکت توزیع به شود یک لایحه تنظیم شده به عرض آقایان برسد که مثلاً چند درصد از عواید مملکت صرف معارف به شود چقدر صرف صحیه و چقدرش صرف وزارت خارجه و چقدرش صرف مخارج قوای تأمینیه خواهد شد البته ایت ترتیب در کمیسیون دارایی اصلاح خواهد شد و زودتر هم به عرض مجلس شورای ملی و آقایان خواهد رسید و این یک پایه و اساسی خواهد بود که در آتیه هم تنظیم بودجه از طرف دولت آسان‌تر خواهد بود و هم تصویباش از طرف مجلس شورای ملی یک نکته دیگر هم که در اینجا قیده شده و آن این است که آن اندازه هم که به هر وزارتخانه اختصاص داده می‌شود آن وزارتخانه هم مطابق دستور مجلس مکلف باشد آن مخارج را به ترتیب معینی به مصرف برساند یعنی یک مقدار از برای احتیاجات ادارای برای احتیاجات فنی برای کارهای بهرهبرداری که به طورکلی آنچه که از مردم وصول می‌شود بر حسب تصمیمی که مجلس شورای ملی خواهد گرفت به تناسب معینی مصرف شود این یک لایحهای است که امروز تقدیم می‌کنم و امیدوارم هر چه زودتر تصویب به شود که در نتیجه آن ما بتوانیم بودجه سال آتیه را تنظیم کنیم یک لایحه دیگری هست برای ایجاد یک بانک صنعتی و تفکیک آن از بانک فلاحتی و واگذار کردن کارخانه‌جات دولتی به بانک صنعتی و واگذار کردن خالصهجات کلاً به بانک فلاحتی برای دو منظور یکی این که آن عده از مستخدمین دولت که در نتیجه رسیدگی مردمان درستی تشخیص می‌شوند ولی دولت احتیاج به آنها نداشته باشد بتوانیم از محل خالصجات و از محل کارخانه‌جات و از محل مستغلات به آنها یک پاداشی بدهیم که بتوانند زندگی خصوصی خودشان را تامین بکنند (صحیح است) یک قسمت از کارخانه‌جات هم به ترتیب بازرگانی واقعی اداره می‌شود چون وضع اداره فعلیاش ناقص است و در قسمت خالصجات هم آنچه باقی بماند توزیع بکنند و فروخته بشود به قیمت خیلی کم و به اقساط طولانی برای این که مردم بتوانند از این بابت استفاده بکنند (فداکار به ملاکین بفروشند؟) و در قسمتهای خیلی کم به مردم و رعایا.... (فداکار - خیال کردم به ملاکین) عرض کردم به قسمتهای خیلی کم تقسیم بکنند به رعایا و الا اگر آن طور بود که باید با مزایده می‌فروختیم یک لایحه دیگری هم هست برای این که اعضاء ادارات را میخواهند آنهایی که زائد هستند و مورد استفاده نیستند بتوانیم کنار بگذاریم و به یک ترتیبی زندگی و معاش آنها را تأمین کنیم (صحیح است) یک لایحه دیگری هم هست و آن لایحه که بیشتر منظور آقایان نمایندگان محترم بود پیدا کردن یک اساسی است برای اینکه مستخدمین درست از نادرست مشخص بشوند.
(صحیح است) و به نظر بنده اگر این لایحه را زودتر موافقت بفرمایند تصویب به شود آن منظور دیگری هم که آقایان نمایندگان محترم داشتند و مکرر رجوع می‌کردند و می‌فرمودند باید انجام بگیرد که عبارت از رسیدگی به حساب بیست ساله بود آن هم در این زمینه تامین است یعنی نه فقط حساب بیست ساله بلکه حساب دویست ساله یعنی هر کس که نتوانست ثابت بکند که زندگیش چه جور اداره می‌شود و از کجا می‌آورد و چطور میگرداند مخارجش را آن به درد استخدام دولت نمی‌خورد (صحیح است) (دکتر رادمنش بدرد هیچکار نمی‌خورد) تصور می‌کنم اگر آقایان موافقت بفرمایند که هر چه زودتر این لوایح تصویب بشود بسیاری از مشکلاتی که آقای حاذقی هم بهش اشاره فرمودند و مورد توجه مجلس شورای ملی هم هست حل خواهد شد و دیگر اشکالی به این شکل و طول و تفصیلهایی که در ادارات پیش آمده و گفتند نخواهد بود و خیلی از اصلاحاتی که همیشه آقایان نمایندگان محترم در نظر دارند اجراء خواهد شد.
نایب رئیس - به کمیسیون ارجاع می‌شود. آقای وزیر دادگستری.
وزیردادگستری- اگر چه لایحه چهاردوازدهم بودجه مطرح است و تمنای بنده و سایر همکاران محترم بنده این است که آقایان محترم موافقت بفرمایند امروز این لایحه از مجلس شورای ملی بگذرد ولی بنده مغتنم شمردم چون چند لایحه از طرف آقای وزیر دارایی تقدیم شد یک لایحهای هم بنده نسبت به مطبوعات تقدیم مجلس شورای می‌کنم بعد از آن که طبع و توزیع شد آقایان توجه خواهند فرمود که آن اصل آزادی مطبوعات در این لایحه کاملاً رعایت شده است.
کامبخش - نه لایحه بیاورید نه روزنامه توقیف بکنید.
نایب رئیس- این لایحه هم به کمیسیون ارجاع می‌شود. آقای وزیر کشاورزی.
وزیر کشاورزی- خاطر آقایان مستحضر است که پیشرفت امور کشاورزی یک قسمتش مربوط به اقدامات دولتی است از قبیل آبیاری باغات نمونه دفع افات نباتی و دامپزشکی و یک سلسله اقداماتی است که جنبه اجتماعی دارد و آن را باید خود ملاکین و کشاورزان اقدام بکنند مثلاً برای تأسیس شرکتهای تعاونی تا محصول کشاورزان به قیمت مناسب فروخته شود و آنچه که مورد احتیاج آنها است به قیمت ارزانی تهیه شود و در دسترس آنها گذاشته شود یا نگاهداری از پیران یا یتیمانی که در دهات هستند و بیسرپرست هستند ساختن دبیرستان و بیمارستان از این قبیل برای انجام این امر یک لایحهای تقیم می‌کنم برای تأسیس صندوقهای تعاونی به موجب این قانون ملاکین و کشاورزان باید هر سال مقداری از درآمد خود را به آن صندوق بپردازند برای احتیاجات خودشان و تحت نظر خودشان اداره می‌شود برای انجام منظورهایی که در این قانون ذکر شده سابقاً یک قانونی از طرف جناب آقای بیات به مجلس تقدیم شده بود آن لایحه را بنده پس می‌گیریم و این قانون را که یک قدری بیشتر مطالعه شده است تقدیم می‌کنم و استدعا می‌کنم بقیه یک فوریت اگر ممکن باشد تصویب شود.
نایب رئیس - آقا وزیر بهداری جنابعالی هم فرمایشی دارید؟
وزیر بهداری - بنده عرایضم کوتاه است یک لایحه ایست که در بیست و سوم مرداد ۱۳۲۳ راجع به ادویه اختصاصی تقدیم مجلس شورای ملی شده است استدعا دارم که ریاست محترم مقرر فرمایند که رجوع شود به کمیسیون بهداری که زودتر تصویب شود.
۳- بقیه مذاکره در خبر کمیسیون بودجه راجع به چهار دوازدهم
نایب رئیس - به کمیسیون ارجاع می‌شود. آقای طوسی راجع به پیشنهادی که جناب عالی فرمودید چون عده برای رأی کافی نیست اگر موافقت بفرمایید وقتی که عده برای رأی کافی شد پیشنهاد آقا قرائت به شود چون پیشنهاد خروج از دستور فرمودید و باید عده برای رأی کافی باشد.
طوسی - اگر وارد آن قسمت نشوید بنده عرضی ندارم ولی اگر وارد آن قسمت بشوید بنده مجبورم توضیحی بدهم.
مظفرزاده - توضیح بدهند بعد که عده برای رأی کافی شد رأی بگیرند.
نایب رئیس - آقای مظفرزاده تمنی می‌کنم جنابعالی در اختیارات ریاست دخالت نکنید این از وظایف بنده است که باید اجازه بدهم توضیح بدهند یا ندهند و یا لازم باشد توضیح بدهند یا ندهند این از وظایف بنده است. آقای طوسی تمنی می‌کنم اجازه بفرمایید وقتی که عده برای رأی کافی شد آن وقت پیشنهاد آن را قرائت کنند.
یک نفر از نمایندگان - عده برای رأی کافی نیست.
مهندس فریور - بفرمایید بیایند.
یکی از نمایندگان - بفرمایید بخوانید.
نایب رئیس - پیشنهاد آقای طوسی قرائت می‌شود:
پیشنهاد می‌کنم لایحه چهار دوازدهم از دستور خارج شود.
دکتر کشاورز - مخالفم
نایب رئیس - آقای طوسی
طوسی - این پیشنهاد بنده از دو نظر است. اولاً اشکال بنده در امور جاری خود مجلس شورای ملی است با کمال تأسف اجازه میخواهم عرض کنم با این راهی که ما داریم می‌رویم هیچوقت به منزل نخواهیم رسید وقتی اعلام می‌فرمایید سه ساعت قبل از ظهر بایستی مجلس تشکیل شود آن وقت نیمساعت قبل از ظهر جلسه حاضر کار می‌شود بعد هم یک ربع بعد از ظهر جلسه از اکثریت می‌افتد (صحیح است) قدر مسلم به هیچوجه به کار نخواهید رسید خیلی من خوشوقتم که دولت در این موقع فعالیت خارقالعادهای نشان می‌دهد و هی لایحه می‌آورد. ولی قطع دارم و اطمینان دارم که هیچکدام از این لوایح نخواهد گذشت چرا؟ برای اینکه بیست و دو ماه است از دوره چهاردهم مجلس شورای ملی گذاشته است و این رسم کار است که می‌بینیم البته در این دو ماه هم یعنی تقریباً شصت و نه روز هیچ ممکن نیست که کاری بتوان کرد و امیدوار نیستم که بتوانید لایحهای بگذرانید (حاذقی- چرا آقا؟ کمک کنید بگذرد) عرض کردم سه ساعت قبل از ظهر بیائید بنشینید سرکارتان و بگذرانید کمک اینطور می‌کنند ما همهاش می‌نشینیم شعر می‌گوییم حرف می‌زنیم. عمل نداریم. عمل این نیست باید بگوییم. وظیفه هم داریم که بگوییم، تمام منتها را بدبختانه سرکارمند بدبخت می‌گذارند و میگویند کارمند چون حقوق ندارد لایحه چهار دوازدهم بگذرد. این مربوط به کارمند نیست والله دلتان به حال کارمند نمی‌سوزد من مطمئن هستم و صریحاً عرض می‌کنم تا اشخاصی وارد خدمت نشده باشند نمی‌توانند بفهمند که این حقوقی که می‌دهند به هر پایهای که باشند این حقوق یک پنجم خرج معاش آنها را کفایت نمی‌کند ماه قبل گفتند این یک ماه آذر را هم به صورت یک دوازدهم بدهند تا آخر ماه درست می‌کنیم حالا امروز ما را کشاندهاند به تنگنا....
پوررضا - آقای طوسی این دلیل خروج از دستور نمی‌شود.
نایب رئیس- آقای پوررضا بدون اجازه صحبت نکنید.
پوررضا - تذکری بود.
نایب رئیس- تذکر هم ندهید.
طوسی - بنده دلیلش را عرض می‌کنم.
آنقدر آشنا به نظامنامه هستم آقا نظریاتی که بنده دارم به این لایحه چهار دوازدهم این است که این لایحه نظیر قانون متمم بودجه ارقام و هزینههای مختلفی دارد که شاید به زحمت زیاد اینجا گنجانده شده و روی هم رفته صورت صحیحی به اعتقاد بنده ندارد قطع نظر از این که بودجه در کشور روی هم رفته ودر دو سال اخیر اصولاً با قانون اساسی و با حکومت مشروطه و دمکراسی وفق نمی‌دهد حقاً و انصافاً هر ملتی بلکه هر فردی مایل است بداند چه مبلغ مالیات می‌دهد و بچه مصرف می‌رسد. گرچه اینجا اخیراً اصلاح فرمودند ولی این لایحه که دادند منظور را تأمین نمی‌کند با تصویب این لایحه بودجه سال ۱۳۲۴ کشور که باید ارقام درآمد و هزینه آن به طور صحیح و روشن تعیین شود مثل بودجه سال ۱۳۲۳ برای همیشه مسکوت خواهد ماند و این عمل در تاریخ دوره چهاردهم ....
نایب رئیس - آقای طوسی تمنی می‌کنم برای خروج از دستور توضیح بدهید.
طوسی - .... این هم برای خروج از دستور است چون می‌بینم که به این ترتیب نتیجه بخش نخواهد بود پیشنهاد می‌کنم که یک دوازدهم این ماه را هم برای پرداخت حقوق مستخدمین بدهید و این لایحه از دستور خارج شود تا بیشتر فرصت صحبت پیدا کنیم اجازه بدهید از موقع استفاده بکنم چهل روز است بنده اجازه خواستهام صحبت بکنم تا امروز بمن اجازه ندادهاند و حالا استدعا می‌کنم که یک دوازدهم را موافقت بفرمایید تصویب شود و حقوق کارمندان دولت بابت آذرماه پرداخته شود و بعداً آقایان بنشینند در اطراف لایحه صحبت کنند و این کار را انجام بدهند.
نایب رئیس - آقای طباطبایی جنابعالی با این پیشنهاد مخالفید؟
دکتر کشاورز- بنده قبل از ایشان اجازه خواستم.
نایب رئیس - آقای دکتر کشاورز جنابعالی خودتان را می‌بینید ولی بنده اینجا همه را می‌بینم شرحی هم که منشیها نوشتهاند روی میز است ممکن است تشریف بیاورید ملاحظه بفرمایید.
فداکار- قلم دست دشمن است.
دکتر کشاورز - جنابعالی آقای امیرتیمور طرفداری می‌کنید.
نایب رئیس- آقای دکتر کشاورز به جنابعالی اطمینان می‌دهم که به هیچ وجه طرفداری از شما و آقای طباطبایی و دیگران نمی‌شود. شما و آقای طباطبایی و سایرین در نظر من یکی هستید (صحیح است) بنده که اینجا نشستهام طبق اجازههایی که منشیها ثبت می‌کنند و جلوی من می‌گذارند میخوانم این اجازههایی است که منشیها روی میز من گذاشتهاند در درجه اول آقای طباطبایی را نوشتهاند بعد جنابعالی را نوشتهاند بعد آقای نبوی شما نباید یک چنین فرمایشی را بفرمایید و برخلاف توقع و انتظار بنده است که آقا بدون جهت یک چنین نسبتی را به بنده می‌دهید.
فداکار- خوب بود منشیهای دست راست و دست چپ را عوض کنید (خنده نمایندگان)
محمد طباطبایی - عرض کنم وقتی که آقای طوسی پیشنهاد کردند که این لایحه از دستور خارج شود من که خواستم به آقای طوسی جواب عرض بکنم از لحاظ علاقه کامل به خود این لایحه و نسبت به گذشتن آن نبود یک مطلبی آقا فرمودند که به نظر من تا حالا کسی جواب نداده است آن این است میگویند مجلس در ظرف این بیست و دو ماه کاری انجام نداده است این مطلب مکرر گفته شده است و جواب صحیحی هم به این مطلب داده نشده است این را من می‌گویم که دلیلش چی است که کار نگذشته است این دلیلی دارد که کار نمی‌گذرد...
طوسی - خواهید گفت سه ماه اوبستر کسیون بوده است.
محمد طباطبایی - ... خیر آقا این هم سه ماه یکسره بود می‌ماند نوزده ماه، این نوزده ماه هم تمامش اوبسترکسیون است به این جهت که ما همهمان یک مطالبی را که ابداً مربوط به لایحه نیست و مخالف روش و ترتیب مجلس است اینجا می‌بینیم مذاکره
می‌شود در عین این که مجلس شورای ملی پیشنهاد آقای دولت آبادی را قبول کرده که لایحه چهار دوازدهم مطرح شود و رأی هم داده است برخلاف رأی پا می‌شویم پیشنهاد خروج از دستور را می‌کنیم و به نام این پیشنهاد از کنکور تا مدینه هر چه دلمان می‌خواهد میگوئیم اسمش را هم گذاشتهایم آزادی کلام، آزادی افکار و حال آن که این جا جای قانون است این عمل بر خلاف ازادی است. اینجا مجلس شورای ملی است. این جا میدان نطق و کنفرانس و خطابه نیست. نطق و کنفرانس جایش اینجا نیست، این جا قوه مقننه و قانونگذاری است این جا نه عرصه تبلیغات است نه میدان کشمکش، نه محل خطابه و سخنوری ....
طوسی - الان مشغولید (خنده نمایندگان)
محمدطباطبایی - حالا از لحاظ محاجه عیبی ندارد همه میدانند که ما نمی‌خواهم با کسی محاجه کنم. باید احترام مجلس را رعایت کنیم، اینجا را تبدیل نکنیم به میدان این جا مجلس است، این جا قوه مقننه است و محل قانونگذاری است، اجازه بدهید وقتی که قانون مطرح می‌شود در حدود قانون صحبت کنند این را هم من بلدم که هر لایحهای که بیاید از الف تا یاء ۵۰ تا پیشنهاد بکنم اما این کار قبیح است، وکیل این کار را نباید بکند. یک لایحهایست مجلس دیروز رأی داد به این که این لایحه مطرح شود جلسه هم تعطیل نشده این دنباله همان جلسه است که تنفس داده شده حالا ما می‌آییم اتلاف وقت می‌کنیم زحمت می‌کشیم کلیات عجیب و غریب که اصلاً مربوط به آن نیست میگوئیم این را واقعاً از لحاظ اعتراض به آقا نمی‌گویم، ایکاش این اشتباه را تنها آقا می‌کردند. این روش ۲۰ ماهه مجلس شورای ملی است به همین جهت است که در اینجا کاری نگذشته و نخواهد گذاشت.
مهندس فریور- دیروز اول کسی که مخالفت کرد خود آقا بودید.
محمد طباطبایی - من با چی مخالفت کردم؟
مهندس فریور- با طرحش.
محمد طباطبایی - من با طرحش مخالفت نکردم اخطار قانونی کردم.
مطابق اصل ۳۳ قانون اساسی لایحه که نه وزیر حق دارد در کمیسیون بودجه لایحه بدهد و موضوع تازه را مطرح کند و نه وکیل حق پیشنهاد خرج دارد من مخالفت با طرح لایحه نکردم و نگفتم که مطرح نشود این چه مربوط به این است که دیروز مخالفت کردم، مخالفت نکردم که مطرح نشود حالا هم عرض می‌کنم فقط در حدود این لایحه می‌شود صحبت کرد و نه حرف دیگر و نه پیشنهادات دیگری که قانونی نیست و صحیح نیست و باعث اتلاف وقت است. (صحیح است)
نایب رئیس - عده برای رأی کافی نیست (طوسی توضیح دارم) دیگر توضیحی ندارد تمنی می‌کنم که اجازه بفرمایید وارد کارمان بشویم وقتی که عده کافی شد رأی می‌گیریم یک عده از آقایان نمایندگان محترم آقای شفق آقای صفوی آقای پوررضا و آقای فرمند پیشنهاد کفایت مذاکرات را کردهاند (صحیح است) (دکتر رادمنش مخالفیم) (یمین اسفندیاری - مخالفم) (لنکرانی - مخالفم)
دکتر معظمی - اجازه بدهید بنده مخبرم، میخواهم توضیحی بدهم که پس بگیرند.
نایب رئیس - اجازه بدهید آقای دکتر شفق صحبت کنند.
یکی از نمایندگان - اجازه بفرمایید میخواهند پس بگیرند.
تهرانچی - اگر پس نگیرند نمی‌شود مذاکره کرد- چون پیشنهاد خارج از دستور است باید پس بگیرند تا به شود صحبت کرد.
نایب رئیس- اجازه بفرمایید ایشان صحبت کنند.
تهرانچی - خیر نمی‌شود صحبت کرد مگر این که پس بگیرند.
نایب رئیس - وقتی که عده برای رأی کافی نیست مجلس را هم نمی‌شود معطل کرد.
طوسی - آقا بنده مسترد نمودم بنا به تقاضای عدهای از آقایان
نایب رئیس - آقای دکتر شفق بفرمایید.
دکتر شفق- توضیحات زیادی ندارم همه آقایان متوجه هستند که وقت کم است یک عده لوایح پیشنهاد شده و کارهایی نمودهاند در این لایحه هم پیشنهادات مفیدی داده شده اجازه بفرمایید بقیه صحبتهای کلی از بین برود و وارد خود این لایحه به شویم و بنده به تجزیه یک دوازدهم هم معتقد نیستم اجازه بدهید که یک جلسه دیگر هم فردا باشد و این لایحه تمام شود (مهندس فریور - فردا) یک جلسه دیگر که فردا باشد حاضر به شویم و این لایحه را به همین ترتیب با کمک مساعدی بگذرانیم همه میدانیم که اوضاع مالی دولت در این موقع به خصوص خوب نیست و بایستی ما هر چه زودتر در این باب مساعدت فوری بکنیم من استدعا می‌کنم آقایان موافقت بفرمایند که به همین شرط اگر امروز هم کافی نیست فردا جلسه به شود.
مهندس فریور - تحقیق بفرمایید نیم ساعت بعد از ظهر چرا کسی نیست در مجلس
نایب رئیس - اگر کسی بیرون هست بگویید بیایند.
مرآت اسفندریاری - بنده رفتم کسی نیست
نایب رئیس - آقای دکتر رادمنش
دکتر رادمنش - به طور کلی اینطور احساس می‌شود که مجلس شورای ملی حاضر به مباحثه و صحبت نیست هر وقت صلاح بدانند یک مطالبی گفته شود می‌آیند و میگویند دست می‌زنند و مجلس را ختم می‌کنند و می‌روند و به دیگران هیچ حق و اجازه صحبت نمی‌دهند اگر ما بخواهیم که در این مملکت دموکراسی باشد اول باید در همین مجلس شورای ملی دموکراسی باشد که همه نمایندگان نظریات خودشان را آزادانه راجع به هر موضوعی بگویند ما در مجلس شورای ملی دموکراسی نداریم در مجلس چند ماه است به روی مردم بسته است و مردم را راه نمیهند وقتی که در مجلس به روی مردم بسته باشد در سایر ادارات هم طبیعت به روی آنها بسته است (زنگ نایب رئیس)
نایب رئیس- آقای دکتر رادمنش جنابعالی در اطراف موضوع باید صحبت بفرمایید و خارج از موضوع نفرمایید.
دکتر رادمنش- خارج از موضوع نیست در همان موضوع است (نایب رئیس - خارج از موضوع نشوید) شما که هنوز نمیدانید بنده چه می‌گویم.
نایب رئیس - تشخیص آن بابنده است مطابق نظامنامه.
دکتر رادمنش - این راجع به موضوع است که به من حق نمی‌دهید حرف بزنم من تعجب می‌کنم هر وقت که ما می‌خواهیم صحبت کنیم جنابالی حق نمی‌دهید ما صحبت کنیم و هی اصرار می‌ورزید که ما حرف بزنیم.
مهندس فریور- لایحه بودجه است می‌تواند حرف نزنند.
دکتر رادمنش - لایحه بودجه است هر حرفی می‌توانیم بزنیم نماینده مجلس در دو مورد می‌تواند راجع به هر چیزی و در کلیات صحبت کند یکی راجع به برنامه دولت و یکی هم راجع به بودجه در برنامه دولت نگذاشتید ما صحبت کنیم و نظریات خودمان را بگوییم در برنامه دولت وقتی که یک موافق و یک مخالف صحبت کرد به بهانه مصالح عالیه کشور که باید فوراً تکلیف دولت در عرض یک روز معین شود نشستیم و گفتم برخاستیم یک نهار هم بما دادید و سرمان را شیره مالیدید و رأی گرفتند و بیرونمان کردند (خنده نمایندگان) حالا هم موضوع لایحه بودجه است این آخرین لایحهای است که ما نمایندگان دوره چهاردهم می‌توانیم درباره او و در خصوص بودجه کل کشور صحبت کنیم این لایحه چهار دوازدهم است لایحه بودجه است در اینجا شما اجازه می‌دهید که دولت همه قبیل مالیات‌هایی را که سابقاً میگرفته است حالا هم بگیرد و همه قبیل مخارجی را که میکرده است حالا هم بکند. یک چزهائی در اینجا هست که واقعاً خانمان برانداز است چندین میلیون دلار چندین صد هزار لیره به حدی در این جا خرج پیشنهاد شده است که واقعاً بنده وجدانم به هیچ وجه حاضر نیست که به این داده شود و عقیده دارم که در باب آنها به طورکلی صحبت شود و بعلاوه چون موضوع بحث در بودجه است هر یک از آقایان نمایندگان حق دارند که راجع به بودجه صحبت کنند راجع به اوضاع آشفته فعلی کشور صحبت کنند وقتی که شما حق نمی‌دهید به نمایندگان در این قبیل موارد صحبت بکنند آن وقت وضعیت تاریکتر می‌شود و روز به روز دشواریها زیادتر می‌شود آن وقت به طورکلی مسئولیت متوجه کسانی است که دهان مردم را می‌بندند و نمی‌گذارند صحبت بکنند. مردم هیچ نوع آزادی در این مملکت ندارند هر جایی که می‌روند صحبت کنند وقتی که در روزنامه یک حمله زیادتر می‌نویسند به دماغ آقای فرماندار نظامی یا سرلشکر ارفع بر می‌خورد ما حق نداریم حرف بزنیم بیرون حق نداریم حرف بزنیم در مجلس هم حق نداریم حرف بزنیم پس بفرمایید بمیریم (یکی از نمایندگان - خدا نکنه)
نایب رئیس - متأسفانه عده برای رأی کافی نیست.
پوررضا - پیشنهاد بنده را بخوانید بنده هم توضیح دادم
نایب رئیس- تمام پیشنهادات یک عنوان دارد. شما هم می‌توانید توضیح بدهید.
مهندس فریور- در پیشنهاد فقط یک مخالف و یک موافق می‌توانند صحبت کنند.
نایب رئیس - آقای مهندس فریور تمنی
می‌کنم در وظایف بنده دخالت نفرمایید.
مهندس فریور- وظایف طبق نظامنامه است یک مخالف و یک موافق صحبت کردهاند یک بام و چند هوا که نمی‌شود.
نایب رئیس- آقا عرض می‌کنم عده برای رأی کافی نیست بنده نمی‌توانم که عده را خلق کنم اجازه باید صحبت شود.
مهندس فریور- کافی نیست بسیار خوب
نایب رئیس - پس موافقت بفرمایید که به مذاکره ادامه داده شود من نمی‌خواهم مذاکره را ختم کنم و به همین جهت عرض می‌کنم مذاکره شود.
مهندس فریور- خیلی خوب باید مذاکره شود.
پوررضا- تنها به قاضی نروید آقای مهندس زیور بنده پیشنهاد کننده هستم اجازه میخواهم صحبت کنم.
مهندس فریور- اگر پیشنهاد کننده هستید من حرفی ندارم.
نایب رئیس - آقای دکتر زنگنه
دکتر زنگنه - اگر اکثریت به شود بنده هم اصراری ندارم که صحبت کنم بخصوص که خیلی امیدوار به نتیجه تذکر یا صحبت نیستم به هر حال بنده به عنوان موافق اسم نوشتهام عرض کنم بنده موافق با گذاشتن این لایحه هستم یعنی موافق بگذشتن لااقل چهاردوازدهم برای این که کارها از این وضع خرابی که ست خرابتر نشود ولی اساساً البته بنده با یک دوازدهم و دو دوازدهم و چهار دوازدهم مخالف بودهام حتی در اوایل مجلس وقتی که کمیسیون بودجه تشکیل شد و لایحهای آمد در کمیسیون بودجه آقای دکتر طاهری عقیده داشتند همان لایحهای را که دولت آورده است لایحه مختصری بوده بگذاریم از مجلس بگذرد و تصویب شود در سال ۱۳۲۳ بنده آن وقت با یک عده از آقایان رفقا معتقد بودیم که این به درد نمی‌خورد حتی آقای دکتر میلسیپو که آنجا بودند بنده جدا اعتراض کردم و گفتم که در کجای امریکا یا مملکت دیگر یک ورقه کاغذ که چند سطر درش ذکر شده اسمش را بودجه مملکت می‌شود گذاشت هم جوابی نداشتند بگویند رفتند و یک قانون مخفی هم گذشت که اگر تا آخر ماه بودجه جزء وزراء حقوق نخواهند داشت و اینها بودجه جزئی آوردند ولی آن هم مصادف شششد که دیدم بودجه هم فایده ندارد روی چه اساسی ما تصویب کنیم که تشکیلاتی ندارد و بنده فعلاً خیلی خوشوقتم جناب آقای هژیر قبل از این تذکرات یک لوایحی که لوایح اساسی است امیدوارم اگر موفق بشویم این لوایح از مجلس بگذرد شاید یک قدمی برداریم امیدی بگذشتن بودجه و اصلاح و رسیدگی تجزئیاتش نداریم این چهاردوازدهم هم اگر نگذرد آن مختصریکه از این دستگاه ناقص باقی مانده است خواهد شد و از بین می‌رود این است که از روی ضرورت و ناچاری موافقت می‌کنیم با گذشتن این لایحه چند دوازدهم ولی ضمناً بنده هم مثل سایر آقایان از موقع استفاده می‌کنم که یک تذکراتی بدهم هم کردم که هر وقت اکثریت باشد بنده صرف نظر می‌کنم که این لایحه بگذرد با این تذکرات هم بنده اساساً موافق نبودم ولی دیدم که نقش آئین ناقص کار مجلس ما را وادار کرده است که این طور عمل کنیم به طوری که گفته شد همیشه هر وقت در لوایح دیگر صحبت می‌شود بایستی چه در بودجه و چه در برنامه دولت مطالب به طورکلی گفته شود چون در موقاع دیگر در سایر موارد در مطلب خاص باید صحبت و مذاکره به شود و فرصتی نیست. باقی می‌ماند مذاکرات قبل از دستور که به آن هم ترتیب اثر داده نمی‌شود و اهمیت نمی‌دهند. آنچه را که آقای طباطبایی یادآوری کردند این در صورتی است که آئین نامه و طرز کار اجرا شود والا یکی از چیزهای بسیار لازم و وسیله بسیار خوب برای تذکرات و برای اصلاح کارها سؤال است در این مجلس صدها سؤال شده از وزراء و ابداً جواب داده نشده است و ندرت جواب داده شده است و حتی کار خیلی اسانی بود که آقایان وزراء بفرمایند که من به فلان سؤال و فلان سؤال نمی‌توانم جواب بدهم این را هم خودداری کردند مصوبات این مجس چند دوازدهم است که گذشته است و چند رأی اعتماد و چند رأی عدم اعتماد اگر کسی بیخبر باشد از این اوضاع و این مجموعه مصوبات را ببیند تصور می‌کند که یک مملکتی است که هیچ ایرادی در قوانین ندارد و اصلاح جدیدی در قوانینش و کارهایش لازم نیست منتهی بودجهاش البته بودجه یک قدری این نظر را خراب می‌کند ولی حقیقت چیست؟ حقیقت این است که انحطاط اداری ما انحطاط اجتماعی ما به جائی رسیده است که حکومت مملکت چه از طرف مجلس شورای ملی و چه از طرف دولت عبارت از این شده است که یک مبلغی را به هزار زحمت و به انواع مختلف از مدرم وصول کنند وآخر ماه بریزند توی گلوی یک عده حقوق بگیر البته بسیاری از آنها ممکن است مستحق باشند و لازم باشد ولی بسیاری از آنها هم ممکن است غیرلازم باشد. اداره یک مملکتی اینطور نیست پول دادن به یک مستخدم هم البته یکی از کارها است؟ هزار کار دیگر باید به شود و یکی از آنها این کار است ولی متأسفانه به شهادت همین مصوبات دوره چهاردهم اداره مملکت در این کشور عبارت از همین شده است در صورتی که اگر از هر کدام از آقایان وزراء و وکلاء سؤال شود که این پولهایی که داده می‌شود فایدهای دارد به طور کلی مردد و شاید بعضیها مصمم بگویند خیر.
با بسیاری از آقایان وزراء صحبت شده است در کمیسیون بودجه و خارج که این اعضای ادارات را که شما خودتان حقوق بهشان می‌دهید آیا واقعاً لازم هستند یا نه گفتند دو ثلث آنها غیر لازم هستند و یک ثلث آنها لازم ولی هیچکس در صدد این اصلاح برنیامده است و کسی جرئت نکرده است و گفتند امروز نمی‌شود صحبت کرد فردا نمی‌شود صحبت کرد باید باشد تا موقع خودش و معلوم نیست تا کی باید این کار ادامه داشته باشد تا کی باید بدو ثلث این عده که لازم نیست هر ماه یک دوازدهم و چهار دوازدهم حقوق داده شود بنده به شهادت بیشتر از آقایان از ابتدای دوره مجلس عرض کردم که تا تشکیلات اداری این مملکت درست نشود اصلاً فکر اصلاحات مملکتی غلط است برای این که شما هر اصلاحی می‌خواهید بکنید اداره مملکت با این دستگاه اداری که دارید غیرممکن است بتوانید کاری انجام بدهید یک ماشین خراب دارید یک ماشین فاسد دارید با همان ماشین می‌خواهید کار کنید با همان می‌خواهید اصلاح کنید به عقیده بنده اگر یک سلمانی کوچکی را در دکانش برویم اگر یک شانه شکسته و یک ماشین زنگ زده داشته باشد نمی‌تواند سر شما را اصلاح کند (صحیح است) و اصلاح هم به چیزهای ظاهری و کوچک و با دستور و این چیزها درست نمی‌شود بنده امسال در کرمانشاه دیدم که در نظام وظیفه پارسال وزارت جنگ با کمال حسن نیت دستور داده بود که رسیدگی بکنید که مأمورین نظام وظیفه اگر از اشخاص رشوه گرفته باشند آنها را مجازات بکنید امور نظام وظیفه رفته بود و به اصرار وادار کرده بوده اشخاص را که اگر پولی دادهاند بیایند بگویند آنها هم یک ثلث یک ربع آنچه که داده بودند گفته بودند دو ماه پیش رفتیم آنجا دیدیم که رئیس نظام وظیفه آنجا رفته است سراغ اشخاص و آنها را توقیف کرده است که چرا گفتید ما پارسال پول دادیم دو مرتبه اینها را گرفته بودند و تحت توقیف بودند برای این که شماها اعتراف به دادن رشوه کردهاید پس در این صورت مردم چه کنند اگر بدهند و شکایت نکنند میگویند دادید یا ندادید وقتی که گفتند در صورتی که قانون هم آنها را معاف کرده است دفعه دوم مأمورین می‌روند آنها را تعقیب می‌کنند و دستور می‌دهند که پرده‌پوشی بکنند بنابراین بنده معتقدم که اصلاح کارهای ادارای با بخشنامه با اقدامات غیر مؤثر یا تمجمج و تردید ممکن نیست عملی بشود در اداره کشور حتی سر رشته از دست همین مجلس هم خارج شده است هیچ کس نه وکیل و نه وزیر و نه ادارات کار را برای نفس کار برای پیشرفت کار ورودی یک متد معینی نمی‌کنند امروز بیرون منظره این مجلس را نگاه کنید وقتی که بیرون تشریف می‌برید در کمیسیون بودجه این طرف آن طرف اشخاص دستهها می‌آیند و میگویند آقا خواهش می‌کنم فلان تبصره را بگذارید خواهش می‌کنیم فلان ماده را قبول بکنید برای چه اینطور شده است؟ برای پیشرفت کار ورودی یک متد معینی نمی‌کنند امورز بیرون منظره این مجلس را نگاه کنید وقتی که بیرون تشریف می‌برید در کمیسیون بودجه این طرف آن طرف اشخاص دستهها می‌آیند و میگویند آقا خواهش می‌کنیم فلان تبصره را بگذارید خواهش می‌کنیم فلان ماده را قبول بکنید برای چه اینطور شده است؟ برای این که اینها امیدی ندارند که آن ماشین و آن اداره خود به خود کار بکند امیدواری این را ندارند که وزیر اداره یا رئیس اداره یا مأمور اداره که کارش فلان عیب را دارد اصلاح شود می‌آیند به وسیله کمیسیون بودجه و به وسیله وکلا شاید یک کاری بکنند در صورتی که میلیونها مردم هستند که نه راه کمیسیون بودجه را بلد هستند نه می‌توانند بیایند در این محوطه مجلس و نه این وکلا را می‌شناسند بنده از آقایان میخواهم سؤال بکنم تکلیف آنها چیست! یک عده زیادی هستند در این مملکت همان میلیونها اشخاصی که عرض کردم آیا اینها غیر از دادن مالیات و دادن نظام وظیفه تکلیف و حق دیگری دارند از این مملکت و باید استفاده بکنند یا خیر! مقتضیات امروز دنیا ایجاب می‌کند که ما یک قدری تندتر و بهتر کار کنیم و با این ترتیب این دستگاه و این اداره قابل دوام و استفاده نیست این اعلام خطری است که بعضی از آقایان کردهاند و بنده هم می‌کنم و سایر آقایان هم هر یک که مختصر فکری داشته باشند باید در نظر بگیرند متأسفانه در این دوره هم مثل دورههای سابق همیشه یک چماق تکفیری بلند است و هر کس صحبت از اصلاحات می‌کند فوراً آن چماق تکفیر را بسرش می‌زنند ولی کار امروز دیگر از اینکارها گذشته است و نبایستی به این حرفها اعتنایی کرد و می‌بایستی اصلاحاتی که برای این مملکت لازم است هر چه زودتر عملی کرد حتی کارهای خیلی کوچک. در ابتدای این مجلس گفته شد که آقایان کار را به کاردان بسپارید و یک قدری از خصوصیات و شخصیات صرف نظر بکنید در بعضی از برنامههای دولتها حتی گذاشتند که تشویق جوانان و دادن کار به کاردانان و امثال آنها ولی هر چه دیدیم نتیجهاش بر عکس بوده است و آن چیزهائی که گفته شده است هیچوقت عملی نشده است امروز نگاهی به وزارت
دادگستری بکنید، در وزارت دادگستری جوانهای تحصیل کرده و قضات مبارز که وجود داشتهاند تمام بیرون آمدهاند و مشغول وکالت عدلیه شدهاند برای چه؟ برای این که در آنجا نه حقوق کافی داشتند و نه احترام کافی داشتند یعنی خودشان را مستقل نمی‌دانستند و امروز کار به جایی رسیده است که آقای وزیر دادگستری شاهدند که وقتی یک پستی خالی می‌شود پست دادستان استان کرمانشاه مدتی می‌گذرد و یک نفر داوطلب پیدا نمی‌شود به قدری کارهای است و مبتذل شده است که یک نفر عضو کوچک هم حاضر نمی‌شود از پشت یک میزی که در تهران دارد بگذرد و دادستان استان به شود برای این که شغل ثابت نیست بنگاههای اقتصادی ما را نگاه کنید که بعضی بنگاههای ما مثل شرکت بیمه مثل بانک کشاورزی اشخاصی را گذاشتهاند سرکار که صلاحیت آن کار را ندارند و وارد آن کار نیستند و مخصوصاً این مؤسسات یک طوری شده است که هر کسی بیکار شد یک مدتی او را می‌گذارند سر آن کار و همان کار را می‌دهند به یک کسی که کاری نداشته باشد در صورتی که در آن مؤسسات اشخاصی هستند که رفتهاند به اروپا تحصیل کردهاند متخصص شدهاند برای این کار و آنها را توی سرشان زدهاند و همینطور نگاهشان داشتهاند اینها باید گفته شود این نارضایتیها و این جریانات سوء عاقبت خوشی نخواهد داشت و اگر جبران نکنیم به نتایج سوء بر می‌خوریم. در این مملکت دزدی تعقیب نمی‌شود از جناب آقای وزیر دادگستری ببخشید از جناب آقای وزیر دارایی سؤال می‌کنیم اگر توجه داشته باشند (بعضی از نمایندگان بفرمایید) خواستم به جناب آقای وزیر دارایی عرض کنم برای این که سؤال که فایده و اثری ندارد این جا باید عرض کنم که آقای سمیعی رئیس دارایی سابق کرمانشاه که مقدار زیادی غارت کرد از اموال مردم و مال دولت چطور شد؟ و کجا رفت از آقای وزیر دارایی سؤال می‌کنم. که آقای صالحی رئیس خواربار کرمانشاهان که به شهرهای کرمانشاه قند و شکر و چای نداده است و دوازده هزار و پانصد کوپن را به یک نفر همدست خودش داده است و در مدت یک سال محصول آنجا را فقط به آن شخص تحویل داده است چرا نشسته است آنجا و چرا برای او محاکمهای تشکیل نمی‌شود (لنکرانی - به دلیل رشیدیان) محاکمه اینها اشکالی ندارد بنده را مأمور بکنید به روم برای بازپرسی عرض می‌کنم یک رئیس اداره که ماهی پانصد تومان حقوق دارد شبی دو هزار تومان بردوباخت می‌کند در قمار باید او را فوراً از پشت میز بیرون آورد دیگر محاکمه نمی‌خواهد محاکمه کردن در این جا دروغ است معنی ندارد بازپرس می‌رود یک چند روزی هم پهلوی ایشان شام و نهار می‌خورد و بعد برمیگردد (دکتر کشاورز از قرار معلوم بعضی از وکلا دفاع می‌کنند) و بنده در همین قضیه یادم هست به عنوان مخبر چون بنده وکیل دادگستری بودم به عنوان وکیل بنده را مأمور کرده بودند در دیوان کیفر که دفاع کنم از یک عملهای که متهم بود به اختلاس مال دولت و جعل در اسناد رسمی چه کرده بود؟ یک تعرفهای یک ورقهای به او داده بودند و رویش نوشته بودند ۲۵ ریال که به رود بگیرد در راه پا حقیقت داشت یا نداشت آن دو را کرده بود چهار ۲۴ ریال را ۴۵ ریال کرده بود و این صورت ظاهرش هم اختلاس در مال دولت بود و هم جعل در اسناد رسمی مبالغی خرج شده بود و دستگاه دولت به راه افتاده بود و او را از بروجرد آورده بودند به تهران محاکمهاش می‌کردند و تمام دستگاه ادارات و دیوان کیفر راه افتاده بود برای محاکمه و مجازات این آدم در این مملکت در این مجلس از ابتداء حسن نیت، نسبت به بهداری زیاد بوده است و هر جوری که ممکن بود توانستیم کمک کردیم ولی از جناب آقای وزیر بهداری سؤال می‌کنم که در ده بخش کرمانشاه در کدام یک طبیب هست در دو بخش فقط دو طبیب مجاز است و در هشت بخش دیگر طبیب نیست یعنی در یک ناحیهای که صد هزار نفر جمعیت دارد مثل سنقر و هرسین طبیب وجود ندارد (دکتر رادمنش - احتیاج نیست وزارتخانه داریم کافی است) احتیاجات بودجه وزارت فرهنگ را ما اینجا تصویب کردیم و امیدوار بودیم که لااقل یک کارهای کوچکی که در این قانون پیشبینی شده است عملی شود از جمله تأسیس یک دانشسرای مقدماتی در کرمانشاه بود آقای وزیر فرهنگ هم موافقت کردند و تلگراف کردند به رئیس فرهنگ آنجا که دانشسرای مقدماتی آنجا را تأسیس کند ولی وزارت دارایی احتیاجات آنجا را رفع نکرده است بعد از آنکه اعلان کردند و صد نفر شاگرد که آمدهاند آنجا می‌نویسند روزها در یک اطاق سرد نمناک به انتظار این که این اعتبارات ابلاغ شود روی زمین می‌نشینند و شبها هم روی زمین می‌خوابند، در سالهای گذشته ارزاق عمومی در اینجا کم شده بود و گران شده بود و همه چیز قیمتش بالا رفته بود می‌گفتند که قشون خارجی یک مقدار زیادی از این ارزاق را مصرف می‌کند ولی امروز در بعضی قسمتها قشون خارجی اصلاً وجود خارجی ندارد یا اگر هست کمتر شده یا احتیاجاتشان کمتر شده و آن موضوع نیست ولی معهذا روز به روز گرانی قیمت اجناس بیشتر می‌شود و بالا می‌رود و وضع زندگانی مردم روز به روز سختتر می‌شود شاخص هزینه زندگی که بانک ملی صادر می‌کند به طور مستقیم بالا می‌رود این برای چیست؟ برای این که قوانینی که راجع به احتکار برای جلوگیری از این کارها بود پکیش اجرا نشد من نمیدانم کدام یک از آقایان اطلاع دارند که با آن دستگاه عریض و طویلی که در این مملکت تشکیل شده بود چه کاری کردند این جا هم بایستی همان را عرض کنم باز مثل قضیه مأمورین ادارات است این محاکمه لازم ندارد یک بازرسی به رود ببیند این جنسی را که امروز پنجهزار می‌ارزد وقتی دو تومان می‌فروشد فوراً او را تعقیب کنید والا اگر بنا باشد شش دفعه به رود به عدلیه و بعد از هفت سال به رود دیوان تمیز و اقلاً بعد از یک سال از دیوان تمیز رأی صادر شود این کار به هیچ جا نمی‌رسد و متأسفانه وقتی اینجا صحبت می‌شود میگویند مملکت خراب است و از بین می‌رود فلان است این را بگذارید برای وقت دیگر بنده منکر بدبختی مملکت نیستم ولی عرض می‌کنم که این ملل مترقی اینهایی که جنگ می‌کردند اینهایی که بمب بالای سرشان می‌آمد آیا اینها از کار کردن عاجز بودند؟ اگر واقعاً عاجز می‌شدند که نمی‌توانستند جنگ کنند. این که طرز فکر نیست. طرز عمل نیست الان وضع پولی ما بعد از این جنگ و بعد از این وقایع گرانی معلوم نیست چیست (صحیح است) وضعیت پول ما خواهی نخواهی باید اصلاح شود بچه صورتی باید اصلاح شود آیا به صورت برگشتن به حال سابق به صورت تثبیت؟ اینها یک مسائلی است که دولت و وزارت دارایی باید فوراً مشغول حلش شود نه این که وقتی که نتایج بد اقتصادی پیدا شد آنوقت دست به دست بمالیم و ببینیم که متأسفانه کار از کار گذشته است. خلاصه بنده زیاد معطل نمی‌کنم و کوتاه می‌کنم مطالب را و عرض می‌کنم که درد زیاد است و به طوری که ملاحظه می‌فرمایید هر کدام از آقایان نمایندگان هزاران بار این مطالب و مطالب لازم دیگر را گفتهاند ولی باید یک قدری فداکاری کرد یک قدری از خود گذشتگی کرد والا بنده عرض می‌کنم به همان آقایان به همان اشخاصی که در این مملکت از این وضع خراب استفاده می‌کنند اگر قدمی برای اصلاحات برندارند وضع خرابتر خواهد شد و زندگی برایشان سخت خواهد بود.
نایب رئیس - آقای نبوی
نبوی - عادت بر ای نجاری شده است هر وقت صحبت از بودجه است کلیات زیادی راجع به اوضاع مملکت گفته می‌شود ولی چون به قدر کافی آقایان نمایندگان مطالبی را فرمودند بنده از این دیگر پیروی نمی‌کنم و خیال نمی‌کنم که تأثیری داشته باشد و همانطور که آقای طباطبایی گفتند بنده فعلاً وارد می‌شوم در اصل موضوع. این که بنده در ستون مخالف اسم نوشتم نه از این نظر بود که بنده با گذشتن این لایحه مخالفم بلکه معتقدم که این لایحه باید بگذرد فقط ابهام و اجمالی در بعضی از مواد این لایحه به نظرم رسید و خواستم عرض کنم که چون همانطوری که بعضی از آقایان فرمودند مجلس عادتش بر این نیست که کاری انجام بدهد ویک قانونی بگذرد در تمام این دو سال ندیدهایم که قانون مهمی از مجالس بگذرد و همین رویه باعث شده است که وقتی یک لایحه را به مجلس می‌آورند به اطمینان این که شاید آن لایحه بگذرد انواع مطالب مختلف را در آن لایحه به هم مخلوط می‌کنند و یک چیز هفت جوش درست می‌کند و می‌آورند - این لایحه هم همانجور شده است بسیاری از مطالبی که در این لایحه گنجاندهاند اساساً مربوط به لایحه بودجه نیست و البته میدانیم چرا این کار را کردند برای این که اگر هر یک از اینها را به صورت یک لایحه مستقلی می‌آورند حتماً در این مجلس نمی‌گذشت چنانکه ما دیدیم که لوایح دیگر هم نگذشت از طرفی مثلاًموضوعات مختلفی را که هر کدام ماده بخصوصی است در این لایحه آوردهاند و از ذکر کلمه ماده هم احتراز کردهاند و به صورت الف و ب و ج درآوردهاند به خیال این که یک ماده علیحده تصور نشود که روی آن علیحده بحث و صحبت به شود خواستهاند تمام این مطالب در ضمن یک ماده تصویب شود. در حالی که همانطور که عرض کردم اصلاً موضوعات بهم مربوط نیست اگر مجلس این رویه را نمی‌داشت و همین قوانینی که در این مدت به مجلس آمده است می‌گذشت شاید بسیاری از شکایات نمی‌شد این قوانینی که این جا دفن شده است که دولت مجاز است مطالبات کارخانههای اسلحهسازی را وصول کند و مخارج آن را بپردازد. بنده می‌خواستم این را آقای مخبر کمیسیون یا جناب آقای وزیر دارایی توضیح بدهند که این مطالبات از چه کسانی است از چه محلی است و چه مطالباتی است در این چند سال بعد از جنگ عوائد این کارخانهها چه و این کارخانهها چه میکردهاند و آیا در این مدت که کار می‌کردند عوایدش به خزانه مملکت عاید می‌شد یا خیر چون بنده
بودجه سال گذشته که نگاه کردم هیچ رقم وصولی عایدات کارخانه اسلحه سازی ندیدم و بسیار به موقع است اگر آقایان این را توضیح بدهند (در موقع عده کافی نبود و پس از ورود چند نفر از آقایان نمایندگان عده برای مذاکره کافی شد)
یکی از عرایض بنده بود عرض دیگر بنده راجع آن است که حکمیت بین دولت و اشخاص را در این بین ممنوع کردهاند همانطور که اول عرض کردم قانون یک قانون هفت جوشی است ممنوع کردن یا الغاء حکمیت از وظایف کمیسیون بودجه یک امری است که حتماً باید در کمیسیون دادگستری رویش صحبت شود و تصمیم گرفته شود به اضافه اصلاً عمل صحیحی هم نیست چون آقاین میدانند که دولت کارهای زیادی که به مقاطعه و کنترات به اشخاص واگذار می‌کند از مقاطعه کنندگان بدانند که بعد کارشان می‌کشد به هیچوجه حاضر نیستند که با دولت جنگ کنند اینها خیال می‌کنند اگر اختلافی بین دولت شد به حکمیت رجوع می‌شود و به طریق ساده کار آنها انجام می‌شود و به طریق ساده کار آنها انجام می‌شود ولی اگر این تصور کنند که ممکن است دولت پول آنها را بدهد و بعد هم رجوعشان کند به عدلیه به این ترتیب حاضر نمی‌شود که با دولت معامله کند و بنائی راهسازی کند و در همه جای دنیا هم معمول که اختلافات مقاطعه کاری و کارهای بین دولت با حکمیت قطع و فصل می‌شود و به نظر بنده ماده به کلی زائد است و اگر آقایان موافقت کند باید در موقع اخذ رأی تجزیه شود و حذف در عرض کنم ماده دیگری اینجا نوشته شده که دولت اجازه دارد به پیشکارهای دارایی معادل که فعلاً می‌گیرند اضافه بدهد ولی قید شده آن پیشکارهای دارایی که جانشین پیشکار باشد بنده نفهمیدم که این قید چه لزومی بنا باشد که به پیشکاران مالیه باید یک کمکی در این قید که جانشین پیشکار آمریکایی باید باشد بلکه یک حوزه باشد که قبلاً مأمور آمریکایی فرستاده نشده باشد بنابراین به عقیده بنده باید از جمله برداشته شود دیگر این که این ماده تا حدی هم تبعیض است ممکن است سروصدای مستخدمین را هم بلند کند وقتی که ما قائل شدیم پیشکار دارایی یک استانی یک اضافه حقوقی شود شاید رئیس دادگستری آنجا هم این تقاضا کند یا استاندار آنجا هم همین تقاضا بکند به طورکلی تبعیض خوب نیست همان طور در قسمت مهندسین بنده بسیار موافقم که به یک تحصیل کرده که خدمت هم می‌کنند یک اضافه می‌شود و اضافه هم در اینجا برای این طبقه منظور شده قابل توجهی هم نیست ولی بنده خیال اینهم یک تبعیضی است (دکتر اعتبار خواهش آقای نبوی این را دیگر نفرمایید دیگران گرفتهاند) (فریور این تبعیض نیست) ممکن است سایرین هم که به ما هم یک چنین چیزی بدهید. عرض کنم متن بنده مطلعم که همکار محترم آقای رحیمیان داشت که راجع به بیمارستانهای قوچان صحبت کند و در آنجا با خرج مردم بیمارستانهائی درست است ولی این بیمارستانها خراب و متروک و مانده است و با مختصر وجهی ممکن است تعمیر شود حالا اینجا برای این که ایشان را کرده باشند یک ماده گنجاندهاند که هیچ نتیجه عملی ندارد و نوشتهاند وزارت دارایی مکلف است در بودجه ۱۳۲۵ یک مبلغی را برای این کار منظور کند ما مکرر دیدهایم که در قوانین نوشتهاند که دولت فلان کار را بکند (فرهودی - عکسش را کردند) و نکرده است و هیچ آن کار عملی نشده است به اضافه از قبیل این بیمارستانها در تمام شهرها در غالب شهرهای خراسان که بنده مطلعم بیمارستانهائی به خرج مردم خبر ساخته شده است بعضی تمام شده و بعضی ناتمام است و بهتر بود اگر واقعاً می‌خواستند این کار را بکنند به همه جا تعمیم بدهند و باز بنده تشکر می‌کنم که همین ماده را هم گذاشتهاند در صورتی که میدانیم که عملی نخواهد شد. در اینجا دو سه فقره ماده است راجع به کمک به وزارت جنگ آقایان مسبوتند که از اول سال چندین قانون گذشت که در هر یک از آنها برای وزارت جنگ یک وجوهی و یک مزایایی را در نظر گرفت بنده به طورکلی معتقد هستم که مملکت احتیاج به قوای تامینیه دارد و باید هم این وجوه به وزارت جنگ داده شود ولی بیشتر این مزایائی که قائل شدهاند به موجب این قوانین فقط شامل افسران می‌شود بنده عرض نمی‌کنم چرا به افسران داده نمی‌شود ولی چیزی که مورد توجه نیست وضعیت سربازان است (صحیح است) آقایان همه وضعیت سربازان را در کوچهها و خیابانها دیدهاند که همه لخت و عور و پاره و کثیف هستند (صحیح است) عده زیادی سربازان خراسانی و نیشابوری در تهران هستند که آنها گاهگاهی با من ملآقات می‌کنند تمام آنها از وضع غذا و بهداشت خودشان شکایت دارند اغلب آنها مریض هستند در صورتی که ما همه میدانیم بودجه که داده می‌شود کافی است و نمی‌شود بگوییم که دولت دستش بسته است و نمی‌تواند وضعیت آنها را بهتر کند مکرر هم راجع به حال سربازها در مجلس صحبت شد ولی عملاً در خارج دیدیمی که هیچ تأثیری نکرد جناب آقای وزیر جنگ بایستی توجه بیشتری بفرمایند سرکشی بیشتری به وضع سربازخانهها بکنند شایع و متواتر است بلکه به طوری شایع و متواتر است که می‌شود درویش اظهار عقیده کرد میگویند که از جیره آنها عید زدند و تمام آنها را صرف کارهای شخصی می‌کنند در این قانون توجه زیادتری به شود که مردم به خدمت سربازی تشویق شوند اگر شماها می‌بینید افرادی فرار می‌کنند از خدمت وظیفه علتش سختگیری زیادیست که در باره آنها می‌شود علتش زندگی بسیار بدی است که در این سربازخانهها دارند (صحیح است) اغلب مردم فقیر و پریشانند ولی آن زندگی با فقر و پریشانی خودشان را ترجیح می‌دهند به این سختی که در سربازخانه از حیث دوا و غذا و اعاشه می‌بینند عرض دیگر بنده راجع به این مواد استخدامی است که اینجا نوشتهاند آنقدر مواد استخدامی برای مستخدمین ما وضع کردیم که اگر یک نفر کسی که به قوانین هم خیلی آشنا باشد باز بخواهد اینها را جمع و جور کند و در خارج اظهار اطلاع کند تقریباً می‌شود گفت برایش محال است هر وقت یک قانونی در مجلس گذشت یکی دو ماده تبصره برای کارهای مستخدمین دولت بوده است و بنده میخواهم یک تذکری به جناب آقای وزیر دارایی عرض کنم و مکرر هم در مجلس گفته شده است و مورد نظر آقایان نمایندگان است که قانون استخدام را جمع و جور کنند و یک کاسه بکنند بلکه موفق شوند یک قانون استخدامی ناخاتمه این دوره به مجلس بیاورند من عرض دیگری ندارم پیشنهادی هم تقدیم کردهام که در موقع خودش خوانده می‌شود.
بعضی از نمایندگان - ختم جلسه
نایب رئیس - آقای وزیر جنگ بفرمایید.
وزیر جنگ (آقای سرلشکر ریاضی)- آقای نبوی یک قسمتی توضیحات راجع به مطالبات تسلیحات فرمودند که بنده مجبورم راجع به آن قسمت یک خلاصهای از تاریخچه پیش آمد تسلیحات و این که بچه صورت درآمد به عرض آقاین برسانم در ۲۲ که ما بودجه وزارت جنگ را به مجلس شورای ملی آوردیم و گذشت و در موقعی بود که جناب آقای قوام قراردادی با دولت دوست و مجاور خودمان شوروی بستند که معادل صد هزار تفنگ بسازیم...
بعضی از نمایندگان - عده کافی نیست
(پس از چند دقیقه عده کافی شد)
وزیر جنگ - .... وقتی که‌ای نسفارشات قبول شد در کمیسیون بودجه به ما گفتند که عجالتاً که این کارخانه‌جات به نفع دولت دوست ما کار می‌کنند بنابراین این کارخانه‌جات را در اختیار وزارت پیشه و هنر بگذارید که حقوق افسران را شما بپردازید و مخارج کارخانه‌جات را وزارت پیشه و هنر بپردازد و از شش میلیون بودجه که پیشبینی شده بود در حدود یک میلیون از بودجه در اختیار تسلیحات گذاشته شد و بقیه ۵ میلیون زده شد کارخانه‌جات رفتند و تحت نظر نظار مالی وزارت پیشه و هنر عمل کردند البته دولت شوروی یک مقداری ماشین الات از بابت قیمت تفنگ به ما داده بودند که در حساب مطالبات قرار بود به رود و یک قسمت هم قرار بود بعداً بپردازند این مطالبات تسلیحات مقصود تصفیه آن حساب تفنگ است که مطالباتی که دارد این مطالبات را دولت وصول کند و مخارجی که از آن بابت شده است می‌دهد بعد از آنکه آن سفارشات تمام شد چون ما بودجهای نداشتیم از اول هذهالسنه وزارت دارایی نتوانست حقوق این کارخانه‌جات را بپردازد یعنی چهار هزار نفر کارگری را که ما داشتیم حقوقشان تأمین نبود و پایشان روی هوا بود یک مقداری به طور وام به ما دادند یک مقداری هم ما از بانک تعاونی سپه قرض کردیم برای این که کارگر را که هر روز باید مزد بگیرد نمی‌شود معطل گذاشت این یک حساب تو در تویی شده است و بعد از این که آن قسمت بودجه گذشت و وزارت دارایی متقبل شد که حقوق کارگران را بپردازد قسمت پرداخت حقوق تأمین می‌شود مطالبات هم هر چه هست وزارت دارایی دریافت دارد اما راجع به قسمت کمک بودجه که در این قسمت متمم نسبت به وزارت جنگ ذکر شد اگر منظور آن ۶ میلیون و چهارصد هزار تومان است لازم است به عرض آقایان برسانم که در موقعی که لایحه اختصاصی وزارت جنگ ده روز در کمیسیون بودجه مجلس مطرح بود آقای مهندس فریور راجع به آن سه میلیون دولار یک توضیحاتی خواستند و موافقت کردیم که ما آن سه میلیون دلار را از آن قسمت برداریم و بنده هم برای این که کار ما در آن قسمت معطل نبود موافقت کردم که از آنجا برداشته شود تا توضیحات کاملتری داده شود و در اول سال که بودجه تنظیم کردیم آمریکاییها وعده داده بودند که پارچه برای لباس ارتش از امریکا به ما بدهند و بنابراین یک قسمت از بودجه را ما به رقم دلار برده بودیم برای این که بتوانیم به آمریکاییها از بابت آن پارچهها و کفش و غیره
بپردازیم بعد از آن که وضع جنگ ژایون و کشمکش شدیدتر شد و آمریکاییها گفتند که این پارچهها را نمی‌توانیم بدهیم با وزارت دارایی با نماینده آمریکایی وزارت دارایی مذاکره شد که از بابت آن دلارها تسعیرش را به رسم علیالحساب به ما بدهند و ما در کارخانه‌جات خود ایران پارچه برای ارتش سفارش می‌دهیم این کار را کردیم شش میلیون و چهارصد هزار تومان از دارایی وصول شد حالا که آن سه میلیون دلار را بردیم این شش میلیون و چهارصد هزار تومان باید به ما داده شود و حتی مازادش را تا ۹ میلیون و کسری که معادل سه میلیون دلار بود ما گفتیم که الان که بودجه ما تکافو می‌کند ما احتیاج ندرایم بنابر این سه میلیون دلار بدل شده است به شش میلیون و چهارصد هزار تومان که وزارت دارایی به طور مساعد به ما داده بود اما راجع به افراد که فرمودید مراقبت می‌شود وغذای افراد هم آن قدر بد نیست با مراقبتهایی که شده غذایشان بد نیست حتی عده که ما در شریفآباد داشتیم شایعات زیادی بود که وضع زندگانی آنها بد است بنده بازرس فرستادم و اشخاص دیگر را هم فرستادم و دیدم که آنها وضع زندگانیشان بد نیست با این که یک اردوی موقتی وسط صحرا بدون جا بود ذایشان خیلی مرتب بود من در آنجا شکایتی زیادی ندیدم ولی در پادگانهای خارج مثلاً یک عدههائی مأمور می‌شوند که به روند از جائی به جائی که در آنجاها تدارکات ضروری پیشبینی نشده است احتمال می‌رود که از حیث روغن یک چیزی کسر بیاید و وضعیت غیرعادی باشد معهذا بنده می‌توانم بگویم از وقتی بنده در وزارت جنگ هستم الان از یک ماه به این طرف که بنده در وزارت جنگ هستم بازرسانی به نواحی فرستادهام و این مشکلات را رسیدگی می‌کنیم و امیدواریم که این مشکلات را رسیدگی می‌کنیم و امیدواریم که این مشکلات مرتفع شود و عامه ملت راجع به افراد این کشور که در خدمت نظام هستند هیچ نوع نگرانی داشته باشند.
یکی از نمایندگان - اصلاً روغن نمی‌دهند.
لنکرانی - یک نفر را بفرمایید بیاید بنده میخواهم به روم سرم درد گرفته است آقای رئیس (یکی از نمایندگان - ختم جلسه) یک عده بیرون راحت نشستهاند و ما را اینجا حبس کردهاند آخر این چه وضعی است؟
دکتر کشاورز- ۱۱۴ نفر عده حاضر در مرکز هستند آخر کجا هستند.
لنکرانی - بنده باید بنشینم دیگران رفتهاند خانههایشان من حالا ه احترام بیانات آقای دکتر معظمی باز هم می‌نشینم.
دکتر معظمی - چون آقای نبوی فرمایشاتی فرمودند لازم شد که بنده جواب عرض کنم راجع به این که چرا مواد این گزارش یک شکل نیست علت اساسی‌اش این است که بودجه مملکتی تصویب نشده است و چون بودجه مملکتی تصویب نشده است به نظر بنده برای بودجه ۱۳۲۵ هم لازم است یک موادی به تصویب مجلس شورای ملی به رسد تا اینکه وزارت دارایی بتواند بودجه ۱۳۲۵ را تنظیم کند.
بعضی از نمایندگان - عده کافی نیست جلسه را ختم کنید به عنوان تنفس و فردا صبح جلسه کنید.
۴-اعلام تنفس و تعطیل جلسه
نایب رئیس- اجازه به فرمایید تکلیف را معلوم کنیم (دکتر کشاورز- برای کسانی که که جلسه را از اکثریت می‌اندازند تکلیف معلوم کنید) آقای اقبال پیشنهاد کردند که جلسات مجلس بعد از ظهر شود چون عده کافی نیست اجازه بفرمایید در جلسه آتیه پیشنهاد جنابعالی مطرح شود جلسه را به عنوان تنفس ختم می‌کنیم جلسه فردا شروع ساعت هشت و نیم صبح.
در این موقع یک ساعت و بیست دقیقه بعد از ظهر مجلس به عنوان تنفس تعطیل گردید.)
نایب رئیس مجلس شورای ملی - امیر تیمور
شماره ۱۷۰۱۲ ۲۶/۹/۲۴
قوانین
وزارت دارایی
فرمان همایونی راجع به اجرای قانون اجازه پرداخت یک دوازدهم حقوق و هزینه کل کشور در آبان ماه ۱۳۲۴ که در جلسه اول آذر ماه یک هزار و سیصد و بیست و چهار به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است ذیلاً ابلاغ می‌گردد.
با تأییدات خداوند متعال ما پهلوی شاهنشاه ایران محل صحه مبارک
نظر به اصل بیست و هفتم قانون اساسی مقرر می‌داریم.
ماده اول - قانون اجازه پرداخت یک دوازدهم حقوق و هزینه کل کشور در آبان ماه ۱۳۲۴ که در جلسه اول آذرماه یک هزار و سیصد و بیست و چهار به تصویب مجلس شورای ملی رسیده ومنضم به این دستخط است به موقع اجرا گذاشته شود.
ماده دوم - هیئت دولت مأمور اجرای این قانون هستند. به تاریخ دهم آذر ماه ۱۳۲۴.
قانون اجازه پرداخت یک دوازدهم حقوق و هزینه کل کشور در آبان ماه ۱۳۲۴
ماده واحده - به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود کلیه حقوق و مخارج وزارتخانهها و ادارات و بنگاههای دولتی و سایر مخارج منظور در بودجه کل کشور را در ماه آبان ۱۳۲۴ طبق اعتبارات مصوب سال ۱۳۲۳ و با رعایت تبصره ۱ و۳ ماده واحده مصوب دوم آبان ماه ۱۳۲۴ پرداخت نماید.
این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه اول آذر ماه یک هزار و سیصد و بیست و چهار به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی - محمد صادق طباطبایی
اصل فرمان همایونی و قانون در دفتر نخست وزیر است.
م - ۵۵۹۵ نخست وزیر
شماره ۱۷۰۱۰ ۲۶/۹/۲۴
وزارت دارایی
فرمان همایونی راجع به اجرای قانون افزایش دولت به ارتش و ترمیم حقوق افسران که در جلب بیست و هفتم آبان ماه یک هزار و سیصد و بیست و چهار به تصویب مجلس شورای ملی رسیده به انضمام قانون مزبور ذیلاً ابلاغ می‌گردد.
با تأییدات خداوند متعال ما پهلوی شاهنشاه ایران محل صحه مبارک
نظر به اصل بیست و هفتم متمم قانون اساسی مقرر می‌داریم.
ماده اول - قانون افزایش دولشگر به ارتش و ترمیم حقوق افسران که در جلسه بیست هفتم این ماه یک هزارو سیصد و بیست وچهار به تصویب مجلس شورای ملی رسیده و منضم به این دستخط است به موقع اجرا گذاشته شود.
ماده دوم - هیئت دولت مأمور اجرای این قانون هستند. به تاریخ دهم آذر ماه ۱۳۲۴
قانون افزایش دولشگر به ارتش و ترمیمی حقوق افسران
ماده واحده - مجلس شورای ملی به دولت اجازه می‌دهد اعتبارات ذیل را اضافه بر بودجه فعلی وزارت جنگ منظور و در وجه آن وزارت خانه بپردازد.
الف - به وزارت جنگ اجازه داده می‌شود که ۱۲۱۳۲ نفر به سازمان فعلی ارتش اضافه نماید و ۵۲ میلیون ریال خواهد بود از طرف وزارت دارایی پرداخت خواهد شد.
ب - برای بهبود اوضاع معاش افسران سالیانه مبلغ سی و پنج میلیون ریال از طرف وزارت دارایی اعتبار به وزارت جنگ داده می‌شود که به طریق ذیل استفاده نماید.
۱- حق اولاد برای هر طفل صغیری بدون رعایت درجه ماهیانه یکصد ریال.
۲- اضافه حقوق سنوات خدمت نسبت به قرار که به ترفیع نائل نمی‌شوند در سال دوم ترفیع یک تفاوت حقوق بابت درجه بالاتر نسبت به درجه فعلی و در سالهای بعد هم هر سال یک چهارم این تفاوت به عنوان اضافه حقوق داده خواهد شد.
۳- تفاوت ارزش زندگانی در نقاط مختلف کشور حداکثر (۲۰ درصد) بیست درصد حقوق بابت درجه هر افسر در هر ماه
۴- لباس به هر افسری سالیانه دو دست لباس داده می‌شود.
تبصره - وزارت جنگ مجاز است افسران جزء کادر ثابت را که تا این تاریخ مستعفی شدهاند و مایل بدخول مجدد در ارتش باشند و محکومیت و سابقه سوئی نداشته باشند با همان درجه در ارتش استخدام نماید.
این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه بیست و هفتم آبان ماه یک هزار و سیصد و بیست و چهار به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی - محمد صادق طباطبایی
اصل فرمان همایونی و قانون در دفتر نخست وزیر است.
م - ۵۵۹۴ نخست‌وزیر
بقیه جلسه: ۱۷۴
مجلس نیم ساعت قبل از ظهر روز دوشنبه سوم دی ماه ۱۳۲۴ مجدداً به ریاست آقای ملک مدنی نایب رئیس تشکیل گردید.
فهرست مطالب:
بیانات آقای طوسی
شور در ماده اول لایحه چهاردوازدهم بودجه
اعلام تنفس و تعطیل جلسه.
نایب رئیس- چون جلسه به طور تنفس تعطیل شده بنابراین دنباله مذاکرات جلسه قبل باید گرفته شود در جلسه قبل پیشنهاد کفایت مذاکرات شد و می‌بایستی رأی گفته شود ولی چون آن روز عده کافی بود موکول به امروز شد بنابراین منتظر هستیم که عده برای رأی کافی شود (اردلان - بفرمایید بیایند) (دکتر رادمنش- اجازه بفرمایید صحبت شود تا عده کافی شود) و ضمناً آقای طوسی هم دو دفعه تذکر دادهاند که چند عریضه دارند که میخواهند تقدیم مجلس کنند ممکن است بعد از اخذ رأی این کار را بفرمایند.
دکتر رادمنش- اجازه بفرمایید فعلاً نوبت هر کس هست صحبت کند تا عده کافی شود فعلاً که عده برای رأی کافی نیست.
۱- بیانات آقای طوسی
نایب رئیس- آقای طوسی.
طوسی- بنده از مدتی قبل عرایض بسیاری دارم که باید به عرض مجلس برسانم ولی نظر به این که از جهات عدیده و کارهای لازمی که در مجلس بود نخواستم صحبت کنم و حالا هم خودداری می‌کنم فقط چند فقره عرایض است که بینده داده شده و با قید قسم خواستهاند که تقدیم مجلس شود و بیشتر آنها مربوط است به آقایان کارمندان و چون در این موقع آقای وزیر دارائی با یک نظریه خوبی یک لوایحی تقدیم مجلس کردند ممکن است منظور آن کارمندان هم تأمین شده باشد این است که بنده آن عرایض را خلاصه کردهام و تقدیم می‌کنم تا جلب توجهشان به شود یکی از آن عرایض به موجب این همه امضاءها که ملاحظه می‌فرمایید مال آقایان کارمندان وزارتخانهها و داوئر مستقل دولتی است و اینجا رؤسای آنها هستند که هر یک از رؤسای آنها به نام کارمندان خود امضاء کردهاند و تقدیم داشتهاند مفاد تقاضاهای آنها را بنده خلاصه کردم که حالا عرض می‌کنم.
۱- همه کارمندان دولت به اشتباه اهل سوء استفاده شناخته شدهاند اعضاء رسمی و با سابقه در این چند سال اشیاء و اثاثیه و آنچه داشته ممکن بوده است برای کسر خرج به فروش برسد از دست داده و به حصرت بسر می‌برند معهذا از وظیفه شناسی و صحت عمل منحرف نشدهاند متهمین یک مرتکبین اعمال خلاف اکثراً اشخاص بیسابقه هستند که بدون توجه به صلاحیت آنها به طور موقت استخدام شدهاند و مسئولیت خرابکاری آنها هم بیشتر متوجه مقاماتی است که آنها را پذیرفتهاند و همینطور هم هست یک عده مستخدم بدون جهت در این چند سال استخدام شدهاند و آنها خرجشان تحمیل به مملکت و دولت شده و امروز هم گرفتار آنها هستید و اگر عیبی هم پیدا شده از ناحیه آنها پیدا شده نه این که از کارمندان قدیمی دولت.
۲- شکایت از مکفی نبودن حقوق در مقابل هزینه سنگین فعلی و این که در این چند سال اخیر همه جهت حقوقات با اضافه و کمک تا پایه شش دو برابر و به پایههای هفت و هشت یک برابر و نیم و به پایه ۹ یک برابر علاوه شده لکن هزینه زندگی ده برابر ترقی کرده و دولتها (غیر از آنچه گفته شد) در هیچ قسمت و به هیچ عنوان حتی در پائین آوردن سطح زندگی به کارمندان کمکی نکرده و اقدام مؤثری به عمل نیاورده و دیگر کارمندان با این وضعیت و مشکلات به ادامه زندگی قادر نیستند.
۳- چون تا به حال اکثراً تعبیر سازمان وزارتخانهها و ادارات از لحاظ اجرای نظریات شخصی و نصب دوستان و نزدیکان و تأمین منظور و موقعیت کل سررسیدها بوده و تصور نمی‌رود در آتیه هم این فکر و وضعیت عوض شود برای جلوگیری از پاره تبعیضات و اصلاح تشکیلات بهتر این است هر وزارتخانه ۳۶ نفر از کارمندان صحیحالعمل کار آزموده خود را به مجلس شورای ملی معرفی نماید تا از بین آنها (نظیر دیوان
محاسبات) ۱۲ نفر انتخاب و به نام شورای عالی وزارتخانه برای مدت معنی اختیار سازمان و انتصاب و انتقالات کارمندان و وزارتخانهها با این شورا باشد.
۴ - طرح سازمان وزارتخانهها هر چه زودتر با نظر شورای عالی یا کمیسیونی از نمایندگان مجلس شورای ملی و رجال صالح کشور تنظیم و قانون آن از مجلس شورای ملی بگذرد که هر روز به عنوانی نتوانند تغییر دهند.
۵ - اشخاصی که به واسطه درآمد شخصی برای اعاشه به حقوق دولتی احتیاج ندارند از ردیف شاغلین خارج شوند.
۶ - چون اشل حقوق نسبت به سطح زندگی ۱۳۰۲ تعیین شده شایسته است با وضعیت زندگی و بهای کالاهای امروز تشخیص و تعیین گردد.
۷ - به وضعیت اشخاصی که از ۱۳۲۰ وارد خدمات دولتی گردیده‌اند دقیقاً رسیدگی و تکلیف آنها را معلوم نمایند (منظور این است آنها که صلاحیت و شایستگی ندارند از کار برکنار شوند).
۸ - هیچ کارمندی قبل از محاکمه و اثبات تقصیر بیکار نشود.
۹ - هر اختیاری راجع به سازمان وزارتخانهها قبلاً داده شده ملغی و از این تاریخ هر تغییری با نظر شورای عالی یا کمیسیون عالی پیش گفته باشد.
۱۰ - دولت مجاز باشد در ۱۳۲۴ و ۱۳۲۵ کارمندانی که سن آنها بیش از ۵۵ و دارای ۲۵ سال خدمت باشند با یک چهلم آخرین حقوق به عده سنوات خدمت باز نشسته نماید.
۱۱ - کارمندانی که بیش از سی سال پیشینه خدمت داشته باشند و تقاضای بازنشستگی نمایند با یک سی و پنجم آخرین حقوق به عده سنوات خدمت بازنشسته شوند.
۱۲ - دو ثلث بلاکسر حقوق بازنشستگان یا آنهایی که به سن بازنشستگی رسیدهاند بعد از فوت به وراث آنها داده شود.
۱۳ - کارمندانی که قبل از رسیدن به سن بازنشستگی فوت می‌شوند تمام کسور بازنشستگی که از ابتدای خدمت از حقوق آنها کسر شده یک جا به وراث آنان پرداخته شود.
۱۴ - دولت مجاز باشد حقوق بازنشستگان را به اختلاف سن در مقابل پرداخت از ده تا شش سال حقوق استحقاقی آنها نقداً یا وسیله تقسیم خالصهجات، یا سهام کارخانه‌جات دولتی خریداری نماید این یک فقره عریضه کارمندان دولت بود که به عرض رسید.
نایب رئیس - آقای طوسی مطالب‌تان را مختصرتر بفرمایید چون عده برای رأی کافی شده است.
طوسی - می‌فرمایید باقی عرایضم را نکنم چشم ولی آقایان بدانید در مجلس شورای ملی استبداد است. استبداد است با صدای بلند می‌گویم استبداد است و به هیچوجه نمونه از مجلس شورای ملی نیست.
حاذقی - تکذیب می‌کنم آقای طوسی
نایب رئیس - بقیه مطالب‌تان را ممکن است در جلسه بعد بفرمایید.
۲ - شور در ماده اول لایحه چهار دوازدهم بودجه
نایب رئیس - چون پیشنهاد کفایت مذاکرات شده بود رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند) تصویب شد. رأی می‌گیریم به ورود در شور مواد آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده اول مطرح است. آقای دکتر رادمنش.
دکتر رادمنش - بنده اولاً به طرز اداره مجلس اعتراض دارم برای این که تا به حال چندین مرتبه اتفاق افتاده است که از طرف مقام ریاست سعی شده است که ما حرف نزنیم نمیدانم چه اصراری است که ما نباید حرف بزنیم. در موضوع بیانی که آقای حکیمالملک اینجا کردند بنده سوم اسم نوشته بودم و نگذاشتند بنده حرف بزنم و بعد آقای فرهودی آمدند به جای آقای دشتی در صورتی که آقای دشتی گفتند که من به هیچوجه اجازه نخواسته بودم با وجود این آقای فرهودی آمدند اینجا و صحبت کردند (فرهودی- خود بنده اجازه خواسته بودم) الآن اسامی آنجا هست در صورتی که آقای فرهودی به هیچوجه جزو لیست آقایانی که اجازه خواسته بودند ذکر نشده بود آن به جای خودش امروز هم که نوبت بنده بود و می‌بایستی صحبت می‌کردم جناب آقای ملک‌مدنی با وجودی که عده برای مذاکره کافی بود صلاح ندانستند که وارد موضوع بشویم و بعد هم به آقای طوسی اجازه دادند که یک مطالبی را اینجا بحث کنند که نفهمیدیم اساساً قبل از دستور بود. یا بعد از دستور یا وسط دستور اساساً دستور یک چیز معنی است و نمی‌شود در وسط دستور به یک کسی قبل از دستور یا بعد از دستور اجازه داد بیاید اینجا صحبت کند. بنده از این کار این نتیجه را می‌گیرم که فقط منظور آقای ملک‌مدنی این بود که بنده اینجا صحبت نکنم بنده به این عمل اعتراض می‌کنم و خواهش می‌کنم اعتراضم در صورت مجلس درج بشود و حالا راجع به مواد عرض می‌کنم...
نایب رئیس - اجازه بفرمایید اول جواب‌تان را عرض کنم که رفع اشتباه ازتان بشود که با خیال فاراغ صحبت کنید. جنابعالی در صورت موافق و مخالف به نام مخالف اسم‌نویسی کرده بودید و اجازه خواسته بودید. جلسه پیش کفایت مذاکرات پیشنهاد شد و مذاکره شد و موکول به رأی شد دیگر برای جنابعالی نوبت در کلمات باقی نمی‌ماند (دکتر رادمنش- بعد از آن که منتها به رأی شد عده صحبت کردند)
جنابعالی اجازه بفرمایید جواب‌تان را عرض کنم برای این که رفع سوءتفاهم از آقا بشود. بعد از آن آقای طوسی چند جلسه اجازه خواسته بودند صحبت کنند صورت خلاصه هم هست که می‌خواستند صحبت کنند امروز دیدیم عده برای رأی کافی نیست تقاضا کردند که دو سه تا عریضه است مال کارمندان دولت میخواهند تقدیم کنند و اجازه به ایشان داده شد و جنابعالی هم که در این لایحه اجازه خواسته بودید و نوبت‌تان هست الآن اولین و کسی هستید که صحبت می‌کنید چه طور می‌فرمایید که نمی‌گذارند صحبت کنید (دکتر رادمنش- بنده می‌خواستم در کلیات صحبت کنم) (فاطمی- در ماده اول هم می‌توانید در کلیات فرمایشات‌تان را بفرمایید) در ماده اول هم می‌توانید در کلیات صحبت کنید خواهش می‌کنم بفرمایید شما که یک نفر تحصیل کرده هستید در فرمایشات خودتان دقت بفرمایید اگر اعمال غرضی شد آن وقت بفرمایید.
دکتر رادمنش - بنده دقت می‌کنم همان طور که دیروز به عرض مجلس شورای ملی رساندم این لایحه که به مجلس شورای ملی پیشنهاد شده است آخرین لایحهای است راجع به بودجه که به مجلس آمده است بنابراین ما دیگر موقعیت دیگری نخواهیم داشت که راجع به بودجه کشور و راجع به سیاست مالی و اقتصادی کشور صحبت کنیم این بود که بنده اصرار داشتم که در این موقع که تقریباً آخرین فرصتی است برای ما که راجع به سیاست مالی کشور صحبت کرده باشیم می‌خواستم در کلیات مطالبی را به عرض آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی برسانم. بنده همیشه این موضوع را در اینجا متذکر شده‌ام که بودجه ما به یک نسبت معینی بین وزارتخانهها تقسیم نشده است اخیراً آقای وزیر دارایی طرحی در این خصوص آوردهاند بنده از مضمون آن طرح اطلاعی ندارم ولی چیزی که هست بایستی عواید مالیه کشور به یک نسبت عادلانه بین وزارتخانهها تقسیم شود بایستی دید که ما از لحاظ فرهنگ از لحاظ بهداشت، از لحاظ راه و ساختمان چه احتیاجاتی داریم؟ و چقدر از بودجه را باید صرف این احتیاجات بکنیم به عکس تاکنون این طور معمول بوده است که قسمت اعظم بودجه صرف مصارفی می‌شده است که به هیچوجه برای این کشور و برای ملت ایران مفید واقع نشده و نمی‌شود و نخواهد هم شد با این سختی ما داریم قسمت اعظم بودجه کشور را صرف وزارت جنگ، صرف قوای تأمینیه می‌نماییم بنده تا به حال مکرر گفته‌ام راه امنیت این راهی نیست که هیئت حاکمه ما تاکنون پیموده است عوض این خرج‌ها مدرسه باید ساخت عدالت را باید توسعه داد تا مردم ساکت باشند. مردم را سیر کرد و مردم را باید راضی کرد. به مردم باید دوا داد مردم لخت و گرسنه را اگر به جای این پانزده میلیون پانزده میلیون دیگر مسلح داشته باشیم نمی‌شود آنها را حفظ کرد بنابراین بنده عقیده دارم که باید بودجه کشور به نسبت بین وزارتخانهها و در درجه اول به فرهنگ و بهداشت و چیزهایی که اسباب آبادی و عمران کشور است صرف بشودنه این که قسمت اعظم بودجه به مصرفی برسد که به هیچوجه از آن کشور ما و ملت ایران استفاده نکند موضوع دوم این است که حالا ما آمدیم به نسبت ایالات و ولایات و بلوک و دهات بودجه خودمان را تقسیم کردیم نه این که قسمت اعظم بودجه صرف یک جاهایی بشود آن وقت یک قسمتهای بزرگی از مملکت هیچ از این بودجه استفاده نکنند در صورتی که در مالیات دادن همه مردم سهیم هستند ولی در استفاده از این مالیات یک عدهای اساساً استفاده نمی‌کنند بنده بارها گفته‌ام به آقای لقمان‌الملک وزیر محترم بهداری که چند بلوک ما در حوزه لاهیجان داریم که سی هزار نفر چهل هزار نفر جمعیت هست مثل عمارلو و سیاهگل و چندین مرتبه هم اینجا تذکر دادهام و تاکنون هنوز یک طبیب، یک دواساز یا یک کیول دوا فرستاده نشده است (اردلان- مستشار هست آقا) در صورتی که آنها هم مالیات می‌دهند وقتی که پخش قند و شکر هست به آنها نمی‌دهند وقتی که قماش هست به آنها نمی‌دهند وقتی که مالیات از آنها می‌گیرند امنیه می‌رود توی سر آنها می‌زند. از مزایای هیئت حاکمه از لحاظ زور و فشار استفاده می‌کنند ولی از مزایای حقیقی که باید استفاده کنند استفاده نمی‌کنند (اردلان- مستشار بهداری هست آقا) طرحی که داده شده است مشتمل یک سلسله مخارجاتی
است که به طور قطع بنیه مالی و اقتصادی کشور پرداخت چنین مخارجی را ندارد. یک کشوری که عایداتش بسیار محدود است یک کشوری که تمام مردم در یک زحمت و شکنجه روحی زندگی می‌کنند وکیل مجلسش هم نمی‌تواند با ماهی هفتصد تومان قند کیلویی ده تومان بخرد چه طور شما منتظر هستید که مردم بروند کشمش بخرند و با چایی بخورند آن وقت یک چنین ملتی چه طور ممکن است میلیارد میلیارد میلیون میلیون ریال دلار و صدها هزار لیره با یک ماده یا یک تبصره خرج بکند این برخلاف انصاف است. این برخلاف وجدان است به عقیده من این خیانت به مملکت است (صحیح است) در این بودجه و طرحی که داده شده است چون دیدند که نمی‌توانند به هیچوجه این پول را بپردازند اجازه داده شده است از عواید دولت از عوایدی که هنوز موعدش نرسیده است از آن عواید استفاده کنند و اگر آن عواید هم تازه صندوق خالی ما را پر نکند حق دارند قرض هم بکنند خلاصه این کاری که آقایان می‌کنند نه تنها امروز ما را به یک مصیبتی گرفتار می‌کنند بلکه دولتهای بعد که ده سال دیگر هم خواهند آمد آنها هم به چنین مصیبتی گرفتار خواهند شد که این طرح تهیه کرده است (وزیر دارایی - چنین چیزی نیست) یک اسلوب تازه در طرح‌های ما اختیار شده است که اصلاً ماده و عده مواد کم شده است آن وقت از ابجد و هوزوحطی شروع کردهاند و وارد یک، دو، سه چهار درست کرده‌آند شما می‌بینید ده تا طرح هست و دو تا ماده کوچولو دارد و سه تا ابجد، هوز و حطی و یک و دو سه و چهار در صورتی که هر کدام از آنها باید یک ماده باشد البته دلیل می‌آورند که چون مجلس حاضر نیست محبت بکند. حاضر نیست که تصویب کند ما مجبوریم که به ابجد و هوز و حطی بپردازیم. اما طرز عمل دولت راجع به پرداخت‌ها، پرداختهای دولتی منظم انجام می‌گیرد بنده بارها راجع به چای لاهیجان اینجا در مجلس عرض کردم چون یکی از محصولات درجه اول حوزه انتخابیه بنده است و چندین صد هزار نفر از این منبع زندگی می‌کنند (صحیح است) دولت آمده است قرارداد کرده است که این چای را که عرضه می‌کنید و مطابق استاندارد دولتی هست بخرند و هر کدام را که نخواستند بخرند ببرند در بازار آزاد بفروشند برای آنها پول نمی‌فرستند این قرارداد اداره است پول برای آنها نمی‌فرستد که این چایی‌ها را بخرد تو این یکی دو ماه اخیر که این سر و صداها بلند شده است اساساً پول نقاط شمالی فرستاده نمی‌شود چه نتیجه می‌گیریم از این، نتیجه می‌گیریم از این که اهالی آنجا بگویند که ما دیگر کاری به شماها نداریم. وضع یک وضع بسیار بدی است این یک سیاستی است که به طور بد هدایت می‌شود و میخواهند زورزورکی یک قسمت از خاک ایران را از ایران منتزع کنند (اردلان - خدا نکند) دو ماه است که ما خبر می‌کنیم و می‌گوییم آقا پول بفرستید برای ما پول نمی‌فرستند به بانکها دستور دادهاند که حواله نگیرند. بانکها تقریباً درشان بسته است خلاصه اوضاع اقتصادی در ایالت شمالی به کلی مسکوت و مسدود مانده است اهالی شمال چه کنند؟ شما می‌خواهید بگویید که نروید دمکرات شوید با این عملیات شما می‌خواهید بگویید نروید دموکرات بشوید؟ اینها طلب دارند. طلب‌شان را دولت نمی‌پردازد. بنده رفتم به بانک ملی گفتم آقا چرا یک کسی که هزار و پانصد تومان پول آورده به بانک ملی داده است چرا پولش را به بانک تهران حواله نداده‌اید. گفت چون پول نقل و انتقالش برای ما مشکل است هزار و پانصد تومان برای یک بانک ملی ارزشی ندارد یا در بانک را ببندید یا هزار و پانصد تومان را چک برای آنها صادر کنید اگر شما پول آنجا دارید و نمی‌توانید نقل و انتقال دهید اینجا بنده ضمانت می‌دهم که هر قدر پول داشته باشید در اینجا شما نقل و انتقال بدهید به مسئولیت خودم ولی نمی‌گذارید و برای خرید چای پول نمی‌فرستید و همچنین برای کارهای دیگر این کارها عواقب بسیار وخیمی دارد و یک سیاست بسیار غلطی است که دارد به دست دولت انجام می‌گیرد بنده گمان می‌کنم به جاهای بسیار بدی منجر شود و موجب عصیان و موجب قیام و موجب شکایت عمومی شود در این صورت بنده به آنها حق می‌دهم وقتی که مرکز توجه نداشته باشد که مردم چه می‌کنند مردم مجبور می‌شوند که خودشان سرنوشت خودشان را اداره بکنند. از عطیه ملوکانه برای بیمارستان پهلوی و لاهیجان یک مبالغی پول فرستاده شده اقساط اولیه‌اش را دادهاند بعد از این سر و صداها اقساط بعدی‌اش را ندادهاند، پول خلاصه نمی‌خواهند بفرستند از اینجا به بیرون پول این نقاط شمالی نمی‌خواهند بفرستند حالا چه بهانه‌ای برای این پیدا کردهاند من چه عرض کنم بنده عقیده دارم هر حادثه‌ای خدای ناکرده در شمال باید رخ بدهد تا روزی که هیچ حادثه‌ای رخ نداده است ما باید پول بفرستیم حتی به آذربایجان هم و به این اعضای دولت ما باید پول بدهیم و الا سیاست مخالف این سیاست تجزیه است (صحیح است) و همین عمل را راجع به بانک ملی تبریز کردند این غلط است، این صحیح نیست و ما حاضریم میلیاردها ضرر بکنیم و این واحد جغرافیایی ایران به حال خودش باقی بماند در تحت هر سیستم و رژیم (کامبخش- آقایان میخواهند این طور بشود) یک کشوری که می‌تواند، یعنی این طور تصور می‌کند که می‌تواند ده میلیون دلار واگن بخرد، واگن‌هایی که از هم پاشیده است واگن‌هایی که هنوز هم تحویل نگرفته‌اند بخرد و برای آن اجازه مجلس هم گویا هیچ لازم نبود یک چنین کشوری بایستی سازمانش کامل باشد مدرسه‌اش کامل باشد و احتیاجاتش کامل باشد بنده چند بار اینجا گفتم تمام مملکت ایران یک آسایشگاه مسلولین دارد که ۱۲۰ تا تخت‌خواب دارد و در زمستان می‌لرزند آن مسلولین و پهلوی هم ایستاده‌اند و جلوی چشم هم می‌میرند در مملکتی که یک بیمارستان دارد و دهها هزار مسلول دارد چنین مملکتی ده میلیون دلار یک دفعه اسباب یدکی نمی‌خرد، آهن‌آلات نمی‌خرد مجبور نیستید بخرید، یا می‌خواهید استفاده بکنید یعنی حق و حساب می‌گیرید یا واقعاً دارید خیانت می‌کنید شما با ده میلیون دلار می‌توانید ده تا کارخانه بزرگ بیاورید و چندین صد هزار کارگر را مشغول بکنید شما با ده میلیون دلار صد تا مریضخانه می‌توانید بسازید پانصد تا مدرسه می‌توانید بسازید یک کسوری که یک دبستان دولتی ندارد که ده هزار تومان خرج ساختمان آن است و مجبور است کرایه بکند و صاحب‌خانه هم بیاید در رشت چنین اتفاقی افتاده است که صاحب‌خانه آمده است شبانه سفال‌های سقف دبستان را برداشته است برای این که شاگردها را از آنجا بیرون بکند (هاشمی - اجاره‌اش را زیاد بکند) اجاره زیاد بکند یا شاگردها را بیرون بکند آن وقت یک کشوری که ده هزار تومان ندارد که یک دبستان بسازد ده میلیون دلار خرج این جور چیزها نمی‌کند (فداکار - یک کودکستان ندارد) موضوع دیگری که بنده می‌خواستم اینجا و به طور مختصر هم متذکر می‌شوم راجع به پرداخت حقوق کارمندان دولتی آذربایجان است چون یک مسئله بسیار اساسی است و من وظیفه دارم وجدانم به من حکم می‌کند که این مسئله را در اینجا متذکر بشوم و عقیده دارم که این سیاستی که تاکنون راجع به آذربایجان تعقیب شده است برخلاف مصالح کشور بوده است و این مسئله چون خیلی اساسی است از آقایان نمایندگان خواهش می‌کنم که توجه بیشتری بفرمایند. همه میدانند که ما نصیحت به کابینه آقای حکیمی در ابتدای کار خیلی نظر مسالمت‌آمیزی نشان دادیم ما نسبت به هر کابینه‌ای که می‌آید رأی اعتماد نمی‌دادیم و همیشه ورقه آبی می‌دادیم. موقعی که کابینه آقای حکیمی آمد چون دیدیم یک حسن استقبالی از ایشان شده است و تقریباً اتفاق آرا در مجلس شورای ملی موجود است ما ممتنع ماندیم و گفتیم که ما صبر می‌کنیم که ببینیم آقا چه می‌کنند اگر کار خوب کردند ما پشتیبانی می‌کنیم و اگر کار بد کردند ما مخالفت می‌کنیم هر حادثه‌ای که در یک مملکتی رخ می‌دهد آن حادثه را نمی‌شود به تنهایی و جدا از اوضاع و احوال کشور تجزیه و تحلیل کرد یک حادثه را به تنهایی نمی‌شود مستقل فرض کرد این حادثه قطعاً به یک جریانات دیگری، به سایر ممالک، به سایر قسمتهای کشور مربوط است به تمام اوضاع مملکت مربوط است به تمام سیاست‌های خارجی مربوط است پس این حادثه را به تنهایی قضاوت کردن و اینجا نشستن و گفتن که آقا یک عده ماجراجو و متجاسر آمدند گرفتند زدند بردند کشتند و ما هم اینها را به رسمیت نمی‌شناسیم این صحیح نیست یا این که این امر را وارد یک مسائلی بکنیم که به هیچوجه صلاح کشور نبوده است و نخواهد بود، در این حادثه آذربایجان بنده خوب گوش دادم آقایان آمدند اینجا صحبت کردند همه البته خیلی متأثر بودند از این قضیه ولی در ضمن مطالبی که می‌گفتند خودشان می‌گفتند که یک چیزهایی است یک نارضایتی‌هایی است یک موجباتی باید باشد این که ما اینجا بنشینیم بگوییم که حتی یک نفر آذربایجانی آنجا نیست که این کار را کرده باشد این صحیح نیست این را یک نفر سیاستمدار یک نفر آلیست این طور فکر نمی‌کند باید رفت آنجا دید که واقعاً در آنجا همان طور که خیال می‌کنید یک عده قفقازی آمدهاند در آذربایجان و انقلاب کردهاند یا این که آذربایجانی‌ها، کارگران، دهقانان و زارعین آنجا تفنگ گرفتهاند آمدهاند، باید نگاه کرد (حاذقی - تفنگ از کجا آوردهاند) از هر جا آوردهاند آقا، از همان جا که سایرین می‌گیرند این عقل را ما باید داشته باشیم و یک کاری بکنیم که تفنگ نگیرند آنها تفنگ می‌دهند، هیچ نهضت توده‌ای هیچ نهضت وسیع نمی‌تواند مصنوعی باشد کودتا می‌شود مصنوعاً کرد یک ژنرال را می‌توان خرید یا وا داشت که یک لشکر را بر دارد بیاورد و یک شهری را بگیرد و یک مملکت را تصاحب کند و یک مملکت را منقرض کند ولی یک قیام وسیع را نمی‌شود مصنوعا ایجاد کرد (یکی از نمایندگان- قیام وسیع نیست) آنهایی که رفتهاند دیدهاند اوضاع آنجا را خودشان حکایت می‌کنند که واقعاً یک عده از زارعین یک عده از کارگران یک عده از تجار یک عده از مالکین، یک
عده از اشخاصی که شاید یک روز در این مجلس نشسته بودند آنها در این کار وارد شدهاند.
ساسان - این طور نیست آقای دکتر رادمنش.
دکتررادمنش - شما بیایید اینجا توضیح بدهید من حرف می‌زنم و حق هم دارم حرف بزنم.
نایب رئیس - آقای ساسان صحبت نکنید.
ساسان - شما ایرانی هستید، شما نباید این حرفها را بزنید.
دکتر رادمنش - چون من ایرانی هستم و چون ایران را دوست دارم این حرفها را می‌زنم من آقای ساسان یک منطقی دارم و روی منطق خودم متکی هستم واز روی منطق خودم حرف می‌زنم.
ساسان - این حرفها حسابی است آقا؟ بله؟
هاشمی - حسابی نیست جوابش را بدهید.
دکتر رادمنش - بیایید جوابش را بدهید این گوی این میدان بنده حرف می‌زنم جنابعالی هم بیایید حرف بزنید و واقعاً هم باید همه با هم حرف بزنیم، مباحثه کنیم تا یک راه‌حلی برای این کارها پیدا کنیم بنده این نظر را دارم آقا نظر دیگری را دارید بنده میخواهم رئآلیست باشم و حقیقت را قضاوت کنم نه این که روی خیال و روی اغراض شخصی اوضاع را قضاوت بکنیم. این صحیح نیست (صحیح است)
ساسان - نخیر آقا روی مشهودات قضاوت کنید.
یک نفر از نمایندگان - اگر دیگری هم حرفی دارد می‌آید می‌زند.
دکتر رادمنش - به عقیده من آقا موضوع آذربایجان را نمی‌شود این طوری به تنهایی قضاوت کرد موضوع آذربایجان یک موجباتی دارد یک مقدماتی دارد یک اسباب‌هایی بوده است که این قضیه را به این روز کشانده است و در این که در آذربایجان یک چیزی هست و قفقازی در آنجا نیست و یک قیامی هست و یک سر و صدایی هست بنده شک و تردیدی ندارم. قفقازی وجود ندارد در آنجا (اردلان - قیامی هست آنجا آقا. قیام نیست) (یمین اسفندیاری - هیچ قفقازی وجود ندارد) بنده در این هیچ شک و تردیدی ندارم. بدی قضاوت ما همین است که وقتی یک قضیه‌ای می‌شود می‌گوییم که بله این دست فلان کس است و یک عده قفقازی آمدهاند و موضوع سر نفت بوده است و بعد هم این را می‌اندازیم توی کش و قوس قضایای بین‌المللی و خدا می‌داند که چه خواهد شد و کم کم وارد تاریخ خواهد شد و با این رویه که دولت پیش گرفته است کم‌کم وارد جریان تاریخ خواهد شد پول بفرستید بگذارید مردم با راهآهن رفت و آمد بکنند (اردلان - ما که خواستیم قشون بفرستیم) قشون برای آدم‌کشی و خورد کردن مردم می‌فرستید. چهار تا مستنطق عاقل چهار تا مرد وطنپرست می‌فرستادید قشون برای آدم‌کشی است آنجا (اردلان - ابداً) (طوسی - آن که برادرکش نمی‌کند؟) (یمین اسفندیاری - آقای بیات آدم‌کش است آقا؟) بنده تصدیق می‌کنم بنده میخواهم کاملاً رئآلیست در این قضیه قضاوت کنیم کاملاً بی‌نظر در این قضیه قضاوت کنیم آقایان تمنا دارم گوش بدهید منطق بنده را می‌خواهید قبول کنید و می‌خواهید قبول نکنید من عرض خودم را می‌کنم. هر نهضتی که در هر کجای دنیا رخ می‌دهد هیچ وقت آن نهضت جوری نیست که از مقتضیات زمانی و مکانی استفاده نکند. هر نهضت هر انقلاب هر قیامی در هر کجای از دنیا که اتفاق افتاده است رهبران آن نهضت و رهبران آن قیام از مقتضیات زمانی و مکانی استفاده کردهاند استقلال طلبی آمریکا انقلاب فرانسه، انقلاب روسیه، انقلاب مشروطیت، خلاصه هر اتفاقی، هر اتفاق انقلابی در دنیا رخ بدهد خواه نا خواه از مقتضیات زمانی و مکانی استفاده می‌کند همین جوری که یک هیئت حاکمه از مقتضیات زمانی و مکانی استفاده می‌کند به همان جوری که آقای هژیر در دفاعی که از هیئت حاکمه فرمودند، فرمودند که هیئت حاکمه ایران از مقتضیات زمانی و مکانی برای اعتلاء و عظمت ایران استفاده کرده است حالا چه طور حق نمی‌دهید که یک عده از مردم ایران از مقتضیات زمانی و مکانی برای اعتلا و عظمت ملت ایران استفاده بکنند (جمال امامی - برای تجزیه ایران استفاده می‌کنند) (کامبخش شما دارید تجزیه می‌کنید آنها نمی‌خواهند تجزیه کنند) (جمال امامی - این حرف را نباید بزنید) این حرفها را باید بزنیم چون نزدیم کار ما به این جا کشید (فداکار - یک دیوانه مجلس ما دارد) (جمال امامی- فضولی موقوف) از لحاظ زمان ببینیم چه طوری است از لحاظ زمان همه آقایان میدانند که در همه جای دنیا از آزادی و دموکراسی دم می‌زنند خیلی از کشورهای بزرگ اروپا دارند جلو می‌روند و آزادی‌های بیشتری به مردم می‌دهند ما دیگر از انگلستان کشور سرمایه‌داری و استعماری بزرگتر نداریم کشور سرمایه‌داری انگلستان کشور که بزرگترین کشورهای استعماری دنیا است خودش را دارد با اصول سوسیالیزم وفق می‌دهد دارد یک تحول اساسی و سیاسی و اقتصادی و اجتماعی انجام می‌دهد و در تمام دنیا همیشه صحبت از دموکراسی است از آزادی است در همین موقعی که در تمام دنیا از آزادی و دموکراسی صحبت می‌کنند در این موقع در اینجا نه تنها اقلاً از نظر تظاهر این کلمات را نمی‌گویند بلکه مبارزه هم می‌کنند با آن یعنی هیئت حاکمه ما با نهضت‌های دموکراتیک مبارزه می‌کند برای این هزار مثال هست بروید در همین خیابان فردوسی ببینید که در بالای یک باشگاه نوشته شده است جایگاه مرکزی حزب توده ایران و پایین آن چند تا سر نیزه است، در همین روزها ده تا روزنامه ما را آقای فرماندار نظامی توقیف کردهاند (کامبخش- همین امروز توقیف می‌کنند) می‌نویسند چون برخلاف مشی دولت است من نمی‌فهمم اگر کسی برخلاف مشی دولت چیزی بنویسد یا چیزی بگوید او روزنامه‌اش باید توقیف بشود این کجای دموکراسی است.
کامبخش - آقای نخست‌وزیر گفتهاند من اطلاع ندارم.
نایب رئیس - آقای کامبخش خواهش می‌کنم که صحبت نفرمایید که باعث تشنج مجلس می‌شوید.
دکتر رادمنش - در کشور ما نه تنها ما اصلاً این حرفهای خوش‌آیند دنیایی را نخواستیم بزنیم و تظاهر هم نکردیم بلکه تظاهر خلاف آن را کردیم این صحیح نیست ما از منشور ملل متفق صحبت می‌کنیم ولی منشور ملل متفق آزادی را مبنای اصول خودش قرار داده است تساوی مردم در مقابل قانون حتی تساوی مرد و زن قائل شده است و ما آن منشور را در اینجا تصویب کردیم ولی به هیچوجه حاضر نیستیم که مردم حق داشته باشند در یک جا جمع شوند در جلوی خانه بنده که وکیل مجلس شورای ملی هستم هشت پلیس هست (کامبخش - در جلوی ما بنده یازده نفر پلیس هست) آخر ببینید این چه مملکتی است.
کامبخش - یازده نفر پلیس در جلوی منزل بنده است یک قسمتش را آقای سرلشگر را رفع فرستاده‌اند یک قسمتش را هم اینها.
نایب رئیس - آقای کامبخش برخلاف نظامنامه است خواهش می‌کنم صحبت نکنید آن وقت دیگران هم صحبت می‌کنند.
دکتر رادمنش- و اگر این قضیه یک جوری انجام می‌شد که فقط در ایران بود که ما می‌گوییم این حرفها را نزنید صلاح مملکت نیست مگر ما رادیوها را نمی‌شنویم مگر ما روزنامهها را نمی‌خوانیم؟ کار به جایی رسیده است که در تمام رادیوهای عالم در تمام روزنامه‌های عالم میگویند در ایران بویی از دموکراسی نیست وزیر خارجه سابق انگلستان ایدن در مجلس انگلستان می‌گوید که در این مملکت دکراسی نیست و باید در هیئت دستگاه حاکمه تغییری حاصل بشود این موضوع نباید در روزنامه‌های آمریکا در روزنامه‌های انگلستان از روزنامه‌های شوروی (جمال امامی - به آقای ایدن چه مربوط است) به شما چه مربوط است که این همه برای مملکت سینه می‌زنید مگر شما تنها فرد ایرانی هستید؟ مگر این مملکت ارث شماست (کامبخش - ایشان فضولباشی مجلس هستند) مملکت که تنها مال شما قسمت چرا نمی‌خواهید حرفهای حسابی را گوش کنید جنابعالی اگر حرفی دارید بیایید اینجا جواب بنده را بدهید.
نایب رئیس - اول قرار بوده هر کسی صحبتش را بکند بعد دیگران بیایند صحبت کنند این ترتیب باعث بی‌نظمی می‌شود و صحبت ناطق هم قطع می‌شود.
دکتر رادمنش - حتی نمایندگان سیاسی ما در زمان کابینه صدر چندین بار تلگراف کردند و آقای صدر گفتند یک قدری دست نگه دارید و صلاح مملکت نیست که این قدر هارت و پورت می‌کنید حبس و تبعید می‌زنید و می‌بندید احزاب را نبندید، روزنامهها را توقیف نکنید آقای صدر گوش نداد آمد پشت تریبون گفت من به صد تا از این تلگراف‌ها اهمیت نمی‌دهم، و اهمیت ندارد این پیش‌آمدها می‌شود (صحیح است) بنابراین یک مردمی، یک عدهای هر قدر هم عده‌شان کم باشد به عقیده‌شان مقتضیات دنیا استفاده می‌کنند میگویند حالا که در دنیا از آزادی و دموکراسی صحبت می‌کنند ملهم از آزادی و از دموکراسی صحبت می‌کنیم اما از لحاظ سکان، ایران یک کشوری است که در مجاورت یک کشور سوسیالیستی دویست میلیونی قرار گرفته است ما در مجاورت یک چنین کشوری نمی‌توانیم پانزده میلیون را لخت و گرسنه و برهنه بگذاریم (صحیح است) به قانون بگذرانید، صد لشکر درست کند ولی محال است (صحیح است) محال است.
فیروزآبادی - بی‌زور در مقابل پر زور چه می‌کند (خنده تماشاچیان)
نایب رئیس - به آقایان تماشاچی‌ها اخطار می‌کنم که خنده نباید بکنید، هر کس خنده بکند اخراج می‌شود تماشاچیان نباید در مقابل بیانات آقایان نمایندگان ابراز احساسات بکنند بفرمایید.
دکتر رادمنش - در مجاورت چنین کشوری نمی‌شود اصول فئودالی قرون وسطی را معمول داشت این خیلی منطقی است، اگر دستگاه حاکمه ما عادل بود بایستی قبل از این که این حوادث در این مملکت اتفاق بیفتد اقدام می‌کرد (صحیح است)
فیروزآبادی - آقا اختیار با ما نبود.
نایب رئیس - آقای فیروزآبادی صحبت نکنید.
دکتر رادمنش - آقا اینجا حبشه و زنگبار نیست، اینجا کشور ایران است و یک موقعیت جغرافیایی بسیار دقیقی دارد و در مجاورت یک مملکت دویست میلیونی سوسیالیستی است می‌خواهید قبول بکنید می‌خواهید قبول نکنید خیلی اسباب تعجب نباید باشد که دولت اتحاد جماهیر شوروی بگوید من به این نهضت با حسن نظر نگاه می‌کنم، یک سیاستمدار نباید از این صحبت تعجب بکند. برای ان که این قبیل نهضت‌ها در هر گوشه دنیا در آمریکای جنوبی، در استرالیا در اقیانوسیه هم اتفاق بیفتد آنها میگویند با حسن نظر تلقی می‌کنیم ما باید مملکت را طوری درست بکنیم که مردم آرام باشند مردم آزاد باشند و آسایش داشته باشند مردم مصون از تعرض باشند (صحیح است) اگر هر قسمت از این مملکت را شما بدهید به دست یک نفر و یک نفر بکنید خوب همین جوری است که می‌شود خیال نکنید که این فقط در شمال است که می‌شود خدا شاهد است که در نقاط جنوبی هم اتفاق خواهد افتاد مردمان جنوب از شمال ناراضی‌تر هستند و لخت‌تر و گرسنه‌تر هستند (صحیح است) وقتی که این سر و صداها در آذربایجان اتفاق افتاد بعضی از آقایان نمایندگان مجلس با یکی دو نفر از ماها صحبت کردند گفتند چاره چیست؟ چه کار باید بکنیم؟ بنده لازم نمیدانم که اسامی آقایان را اینجا ذکر بکنم ولی اشخاص وطنپرست و علاقمند به مملکت بودند چندین ساعت و چندین جلسه ما با آنها صحبت کردیم گفتند چه کار باید کرد؟ گفتم آقا دو کار اسامی قبل از هر چیز در این مملکت باید کرد قبل از این که دنبال این سفارتخانه دنبال آن سفارتخانه و به این سفیر و آن سفیر تلگراف بکنیم دو کار اساسی باید کرد یکی دستگاه حاکمه را باید تصفیه کرد زیرا این دستگاه بر روی کار است محال است که اوضاع این مملکت صورت خوشی به خود بگیرد می‌خواهید قبول بکنید می‌خواهید قبول نکنید ما این حرف را می‌زنیم و می‌گوییم و صحیح هم هست می‌خواهید قبول کنید یا نکنید شما وقتی که یک ابتهاج می‌گذارید در رأس شهرداری و می‌گذارید که به قدری قدرت پیدا کنند که قدرتش از نخست وزیر تجاوز کند تازه بعد هم که یک وزیر شجاعی پیدا می‌شود و می‌رود در رأس شهرداری می‌نشیند و او را خارج می‌کنند تازه حکم مدیر کلی برایش صادر می‌کنند با چهار ماه مرخصی یا می‌روند توی بازار مردم را وامیدارند که تظاهر به نفع ابتهاج بکنند تظاهر را جای دیگر میخواهند بکنند، تظاهر به نفع ابتهاج می‌کنند یا این که یک سرلشگر ارفعی را میگذراند در رأس ستاد چه طور انتظار دارید که سربازان و افسران ما فداکار و وطنپرست باشند. این نیست آقا، نمی‌شود محال است آن هم به طوری قدرت داشته باشد که حتی نخست‌وزیر روز پرجنگ این کشور نتواند او را تکان بدهد (صحیح است) این صحیح نیست این درست نیست این راه خطایی است که ما را همین طور به این چاه‌ها می‌اندازد و به این روز انداخته (دکتر کشاورز - رئیس‌الوزرا خواست ولی نتوانست) (کامبخش - از جای دیگر تقویت شده است) بنده اجازه میخواهم این تلگرافی را که افسران زندانی کرمان کردهاند قرائت کنم. اینها آقا عضو حزب توده نیستند به خدا نیستند هر کس روشن فکر باشد در هر وزارتخانه‌ای باشد و خدای نکرده هفته‌ای یک مرتبه روزنامه رهبر بخواند فوراً میگویند عضو حزب توده شده و بیرونش می‌کنند از رفته گر گرفته است تا دبیر تا استاد فوراً از وزارتخانه بیرونش می‌کنند اگر آقای اردلان جنابعالی فردا بیایید و عضو حزب توده بشوید فردا اسم شما خائن می‌شود. وطن‌فروش خواهید شد در صورتی که با عضویت شما در یک حزب هیچ تغییری در مغز شما حاصل نمی‌شود. می‌شود؟ (اردلان- هرگز) پس می‌بینید به محض این که عالم‌ترین و فاضل‌ترین و وطن‌پرست‌ترین اشخاص وارد حزب می‌شود دیگر کار تمام شده است باید دستش را بست و کتفش را بست و حبس و تبعیدش نمود آن وقت ادعای دموکراسی هم دارند (کامبخش- خرج حبسشان را هم خودشان بدهند)...
تهران ساحت مقدس مجلس شورای ملی، رونوشت جناب آقای نخست‌وزیر، وزارت جنگ، وزارت دادگستری، روزنامه اطلاعات، کیهان، داریا ایران ما، ایران، رهبر، رستاخیز ایران، رستاخیز، شفق.
محترماً به عرض پیشگاه افکار عمومی هم‌میهنان عزیز میرساند ۲۶ نفر افسر وطنپرست ایرانی قریب ۴ ماه است در چنگال اسارت شخصیت‌های قانون‌شکن گرفتار و در گوشه زندان کرمان تحت فشار و خانواده‌های ما در نقاط مختلفه کشور بدون سرپرست محکوم به زوال هستند این عده بی‌گناه را به عناوین مختلف دستگیر و تحت لفافه امریه انتقال کتبی موجود از مرکز و قسمتهای مربوطه به ضرب سر نیزه تحت‌الحفظ تبعید و با فقدان همه گونه وسایل اولیه زندگی در کرمان زندانی نمودهاند. بر طبق نص صریح قانون اساسی کشور هر مجازاتی مجوز قانونی می‌خواهد مقرراتی دارد که عبارت است از اعلام جرم، تعقیب، محاکمه، ثبوت جرم، صدور حکم، ولی تاکنون در برابر استعلام و اعتراض‌های متواتر ما مقامات ارتش مهر سکوت بر لب زده و متوسل به بایگانی گزارشات و اعمال سخت‌گیری‌ها شده و موانعی از قبیل سانسور ایجاد کردهاند. اینک ما به سمع عموم هموطنان عزیز می‌رسانیم که اتکاء ما فقط به قانون اساسی بوده و به پاس احترام اصول مقدس مشروطیت تقاضا داریم اولیای امور هر چه زودتر از افسران زندانی رفع بازداشت نموده و لااقل حقوق حقه یک فرد زنده را برای ما قائل شوند از زندان کرمان.
سرگرد نبوی، سرگرد رشید، سرگرد پارساپور، سرگرد فصیحی، مهندس هم‌ردیف سرگرد رکنی، سروان ناصری، و غیره و غیره سی و شش نفر افسر هستند گرفتهاند و تبعیدشان کردهاند فقط برای این که اینها از ارفع ناراضی بودند، حالا البته می‌آیند اینجا میگویند اینها خیانت کردهاند اینها وطن‌فروشی کردهاند، اینها روزنامه خوانده‌اند، از این حرفها (کامبخش- پرونده‌شان را بگیرید تعقیب کنید) ولی از آن طرف ما اینجا قانون می‌گذاریم که فراری‌های شهریور را بگیرند و محاکمه کنند و مجازات بکنند نه تنها آنها را محاکمه نمی‌کنند مجازات نمی‌کنند بلکه آنها را در رأس ستاد قرار می‌دهند آن وقت شما توقع دارید سربازان ایرانی تیراندازی بکنند توقع دارید فداکاری بکنند والله نخواهند کرد با این حقوقی که اینها می‌گیرند با این معامله که با آنها می‌کنند چه طور شما متوقع هستید که ما یک قشونی داشته باشیم که بتواند از آزادی و استقلال مملکت ما دفاع بکند. خلاصه به آقایان عرض کردم که بایستی دستگاه حاکمه از عناصر مضر، از عناصر استفاده جو، از عناصر فاسد تصفیه شود، این را باید فوری کرد نه این که هی امروز و فردا پس فردا کنیم نخیر بایستی در عرض یک روز صد نفر از این اشخاصی که واقعاً تمام مملکت میدانند اینها فاسد هستند دستشان را بگیرند بیرون بکنند هر که باشد و در هر مقامی که باشد صلاح مملکت در این است، شاید یک روزی صلاح بود که این دزدها در رأس مملکت باشند ولی امروز صلاح این است که این دزدها از سر کار بیفتند و اشخاص صالح سر کار بیایند (فداکار- آن وقت مجلس از اکثریت می‌افتد) و متذکر شویم که باید سیاست خارجی را که ما تا حالا تعقیب می‌کردیم باید در آن سیاست تجدید نظر شود این سیاست یک طرفی که داشتیم این سیاست یک طرفی خودمان را ترک کنیم (فیروزآبادی نداشتیم. کی سیاست یک طرفی داشتیم) موضوع دیگری که ما تذکر دادیم که بایستی فوراً انجام بگیرد یک سلسله اصلاحات داخلی بود همه آقایان تصدیق دارند که وضع مملکت بد است همه آقایان تصدیق دارند که مردم در عسرت و بیچارگی زندگی می‌کنند وقتی که یک وکیل مجلس با هفتصد تومان حقوق نتواند قند کیلویی ده تومان بخرد و چای بخورد و مجبور بشود که صبح‌ها شاید چای هم نخورد شما چه توقع دارید که یک زارع یک کارگر بتواند چای بخورد در این مملکت والله گوشت دارد لوکس می‌شود در این مملکت روغن دارد حکم لوکس را پیدا می‌کند (صحیح است) اصلاحات داخلی باید بشود یک رفورم‌های اساسی و داخلی در این مملکت بشود. رفورم این نیست که آقایان آمدند اینجا گفتند یک اصلاحات اجتماعی باید بشود که مردم آزاد باشند و مملکت حزب داشته باشد قانون آزادی حزب قانون احزاب بگذرد که مردم آزاد باشند مگر مردم اهالی این مملکت نیستند مردم حق دارند هر گونه عقیده سیاسی داشته باشند تا حرف می‌زنند میگویند آقا برخلاف مصالح عالیه کشور است معلوم می‌شود مصالح عالیه کشور یعنی مصالح دویست نفر کسانی که در این مملکت حکومت می‌کنند (کامبخش - و نالایق هم هستند) (زنگ نایب رئیس) قانون کار باید فوراً بگذرد و اصلاحات در امور کشاورزی باید بشود، یک قانون انجمن ایالتی و ولایتی خوب باید بگذرد نه آن قانونی کهنه آن قانون قبلی مال ۴۰ سال قبل است. آن قانون برای کسانی است که مالکند و خانه دارند و مستطیع هستند (صحیح است) حق دارند رأی بدهند و با آن قانون باز هم همان دسته‌جات و به ملک‌هایی که در شهرها هست که معمولاً وقتی که در هر شهر وارد می‌شوید یک بلوکی هست و یک پشتیبانی در مرکز دارد آن بلوک در آن شهر حکومت می‌کند آن وقت آن بلوک در آنجا می‌شود انجمن ایالتی و
ولایتی و یک جنبه قانونی پیدا می‌کند با این قبیل اصلاحات می‌شود اوضاع ایران را حل کرد. می‌شود محیط را برای هر گونه مذاکره داخلی و خارجی مهیا کرد و الا تا ما با این سیستم داریم راه می‌رویم منتظر نباشید کسی با ما نزدیکی بکند آقا ولی دوا آقای حکیمی این کار را نکرد دولت آقای حکیمی عوض این که به اصلاحات اساسی دست بزند و فوراً یک اقداماتی بکند و تشخیص بدهد که عیب از کجا است کاری نکرد. به همان بهانه که اینجا گفته شد که تا آرامش و آسایش در تمام کشور نباشد ما نمی‌توانیم اصلاحات بکنیم این معنایش این است که تا مختاری دو مرتبه رئیس شهربانی نباشد نمی‌شود در این مملکت اصلاحات کرد هیچ گونه اصلاحات اساسی نکردند عوض تمام این اصلاحات پرداختند به مبادله یک سلسله یادداشت‌ها و نمایندگان خودشان در پایتخت‌های انگلستان و آمریکا و فرانسه و سایر نقاط دستور دادند که آنها شروع بکنند به اقدامات. اگر به عرض اینها از راه منطقی از راه عقل وارد یک صحبت‌هایی می‌شدند یک مذاکراتی می‌کردند بهتر بود. آقای تقی‌زاده آنجا حکایت گلستان به نظرشان آمد واقعاً یک مرد سیاسی در چنین موقعی که کشور ما گیر است به هیچوجه نباید چنین کاری بکند این صحیح نیست این برخلاف مصالح کشور است شما می‌خواهید نزدیک بشوید. با کسی که می‌خواهید نزدیک بشوید آیا فحش هم می‌دهید؟! (کامبخش- آن هم نماینده سیاسی ایران یعنی دولت!) این یادداشت‌های متبادله عوض این که محیط سیاست خارجی ما را روشن بکند و از تیرگی خارج بکند به عکس تیره‌تر کرد مشکل‌تر کرد حتی کار را برای یک دولتی هم که بعد بیاید و بخواهد راه اصلاحی را پیش بگیرد برای او هم مشکل کرد (صحیح است) در این یادداشت‌ها و پشت یادداشت‌ها سعی شده است که بگویند مسئله آذربایجان مربوط به روس‌ها است و دولت شوروی را متجاوز قلم بدهند این صحیح نیست این درست نیست. این راه اساسی نیست. این راه غلطی است حالا همه این کارها را کردیم منتظر هستیم انجمن مسکو برای ما تصمیم بگیرد اگر انجمن مسکو برای ما تصمیم نگرفت آن وقت آقای حکیمی تشریف بیاورند بفرمایند انجمن مسکو کاری نکرد حالا ما منتظر انجمن ملل منفق هستیم بعد کم‌کم هفت هشت ماه که طول کشید آن وقت قضیه آذربایجان جزو تاریخ ایران می‌شود ما هم که داریم سعی می‌کنیم قطع بکنیم حتی راهآهن را هم نمی‌خواهیم بگذاریم برود آنجا پول هم نمی‌دهیم سیگار هم نمی‌دهیم بنده در زندان بودم یک آدمی آنجا بود دیدم آدم خیلی خوش مشربی است یک روز نشست شروع کرد به صحبت کردن برای من گفتم برای چه تو را گرفتند گفت هیچ من یک روز در قهوه‌خانه بودم مست بودم در حال مستی یک حرفی زدم حالا چه حرفی زده کار ندارم گفتم حالا چند ماهی است اینجا هستی گفت هیجده ماه گفتم چه کار می‌کنی گفت هر چیز یک کاغذ نوشتم به رئیس آگاهی صبر می‌کنم ببینم جوابش چه می‌شود اگر جواب داد که داد اگر جواب نداد می‌نویسم به رئیس شهربانی اگر او هم جواب نداد باز چند ماه هم صبر می‌کنم تا رئیس شهربانی عوض شود خلاصه صبر می‌کنم می‌گفت تا قیامت که این رئیس شهربانی سر پستش نخواهد بود من دیدم این نقشه‌ای که آقا برای خلاصی خودش کشیده است هفت هشت سال طول می‌کشد این مثل نقشه‌ای است که آقای حکیمی برای این کشور کشیدهاند بنده یک دفعه دیگر در اینجا عرض کردم که ما همیشه در دنبال جریان می‌رویم. هیچ وقت شعورمان نمی‌رسد که قضایا را قبلاً پیشبینی بکنیم دنبال جریان می‌رویم حوادث اتفاق می‌افتد آن وقت ما دنبالش می‌رویم که خودمان را برسانیم و این بزرگترین بدبختی‌های ما است و من عقیده دارم اگر از وقتی که جنگ بین‌المللی اخیر شروع شد یعنی از زمان رضاشاه که این جنگ اخیر شروع شده است ما یک سیاست منطقی تعقیب می‌کردیم ایران بزرگترین ممالک شرق بود (نمایندگان - صحیح است) و جای آن پنج دولتی که حالا هست یکی از آنها هم حالا ایران بود (نمایندگان - صحیح است) ما کرنا را از آن طرف گرفتیم، ما نه تنها بزرگ نشدیم کوچک شدیم و اگر این رویه را ادامه بدهیم کوچ‌تر خواهیم شد (صحیح است) (طوسی - تمام خواهیم شد) ما منتظر هستیم که آنها تصمیم بگیرند که سران فرقه دمکرات را بیاورند در تبریز اعدام بکنند، یا منتظر هستیم که آنها قشون‌کشی بکنند و تسلط ما را بر اشخاص تأمین بکنند این صحیح نیست. این راه نیست، دولت اتحاد جماهیر شوروی نسبت به ایران... البته ما وقتی صحبت می‌کنیم فوراً ما را نوکر دولت اتحاد جماهیر شوروی حساب می‌کنند ولی بنده اشخاصی را سراغ دارم که شاید در هفته چند مرتبه به سفارتخانه می‌روند و بنده سالی یک دفعه هم نمی‌روم مگر در مهمانی‌هایی که دعوت می‌شویم ولی آنها اسمشان وطنپرست است در این صفوف می‌نشینند ولی بنده وطن‌فروش هستم! (اردلان - کسی همچو حرفی نزده است) دولت اتحاد جماهیر شوروی در مجاورت خودش در ایران یک حکومت دمکرات می‌خواهد چیز زیادی نمی‌خواهد، به قول یک نفر می‌گفت شوروی‌ها دلشان خواسته فلان مرتجع از کار بر کنار شود یا فلان شخص چه کاره بشود ما آن را هم حاضر نیستیم کشور اتحاد جماهیر شوروی می‌خواهد در مجاورت خودش از نظر سیاست کلی بین‌المللی یک کشورهای دمکرات باشند، هزار دفعه هم گفته است که ما نظر ارضی به ایران نداریم اگر هم نمی‌گفت اشخاصی که به اصول و روش اتحاد جماهیر شوروی مطلع هستند این نتیجه را می‌بایستی بگیرند که آنها نظر ارضی به خاک ایران ندارند، هم لنین گفته است هم استالین گفته است هم مولوتف گفته است هم رادیوهاشان داد می‌کنند هم مطبوعات‌شان می‌نویسند فقط میخواهند اوضاع ایران حکومت ایران، یک حکومت یک طرفه نباشد یک حکومتی که آنها ازش مظنون باشند نباشند. یک حکومتی باشد که اصلاح‌طلب باشد ولی ما نتوانستیم ما در تمام عملیاتی که کردیم حتی‌المقدور سعی کردیم که بر ظن آنها بیفزاییم. (فیروزآبادی - خودشان سوءظن دارند) از شما خیلی سوءظن دارند. حالا برای حل قضیه آذربایجان برای این که هر کسی عیب‌ها را بگوید باید راه اصلاحش را هم نشان بدهد حالا بنده راه اصلاحش را می‌گویم آقایان میخواهند گوش بدهند یا ندهد. (بعضی از نمایندگان - بفرمایید آقا) (اردلان - بفرمایید آقا گوش می‌کنیم ممکن است این راه اصلاح مخالف منافع یک دسته‌ای باشد ولی یک دسته برای یک مملکت ارزش ندارد (صحیح است) بنده همان طوری که عرض کردم از اول اگر دولت ایران اگر هیئت حاکمه ایران این پیشنهاداتی که مادر آن روزهای اول کردیم از تصفیه دستگاه حاکمه و اصلاحات اساسی و طرد کردن سیاست یک طرفی را عملی می‌کرد محیط سیاست بین‌المللی صد درصد متناسب می‌شد و آماده می‌شد که نه تنها این قبیل مطالب را قبول بکند بلکه هر تقاضایی که ما داریم تمام تقاضاهای ما را قبول کند ولی نکردیم و موضوع را انداختیم در یک کشاکش جریانات بین‌المللی- البته نباید انتظار داشت که دیگران برای ما توی سر هم بزنند، هیچ کس دلش برای ما نسوخته است. بنده عقیده دارم که موضوع آذربایجان یک امر داخلی است. آقا بایستی با مردم آذربایجان کنار رفت (صحیح است) این رویه‌ای را که دولت پیش گرفته است رویه متارکه این سیاست تجزیه طلبی است که به دست دستگاه حاکمه دارد عملی می‌شود (صحیح است) (لنکرانی- صحیح است تعمد است) تعمد است. همین رویه را دارند نسبت به گیلان، نسبت به خراسان، با ندادن پول با سختگیری قهراً دارند عملی می‌کنند (صحیح است) آذربایجانی‌ها خودشان داد می‌کشند که ما میل نداریم تجزیه بشویم ما می‌گوییم نه تو تجزیه بشو برو. برو (لنکرانی - برای خاطر خوزستان اینها میخواهند. خدا لعنت‌شان بکند) بایستی رفت با آنها کنار آمد به قول آقای لنکرانی می‌گفت که اینها صد تا چیز میخواهند و هفتاد و پنج تایش را حق دارند. ما پنجاه تایش را می‌توانیم حل بکنیم، واقعاً هم همین جور است. نود و هشت درصد حوادثی که در آذربایجان اتفاق می‌افتد عکس‌العمل دستگاه حاکمه است عکس‌العمل عملیات ارفع‌ها اعتماد مقدمه‌ها و سایرین و سایرین است (صحیح است) (دکتر کشاورز - و دزدها) عده زیادی هستند (زنگ رئیس) بایستی با آنها کنار آمد و این مسئله را یک مسئله داخلی تلقی کرد و حل کرد و تقاضاهای آنها را به اندازهای که مقدور است عمل کرد و از هیچ مانعی از موانع معمولی هم نترسید بقای مملکت از این موانع مهمتر است. بقای واحد جغرافیایی ایران مهمتر از هر قانونی است مهمتر از هر مانع و هر شخصی است برای کشور ایران (صحیح است) (لنکرانی - بارک‌الله) خالی از دو حال نیست یا با تقاضاهایی که آنها می‌کنند موافقت می‌کنیم و این تقاضاها را فقط برای آنها موافقت می‌کنیم این صحیح نیست برای این که شما یک تقاضاهایی را نسبت به یک ایالت موافقت می‌کنید و نسبت به یک عده دیگر موافقت نمی‌کنید مثل همان دعوتی که ستاد ارتش کرده بود از ورزشکارها برای چه فقط از ورزشکاران آذربایجان و رضائیه دعوت کرده بود و ورزشکاران رشت و خراسان را دعوت نکرده بودند معنی‌اش این است که شما هم بروید قیام بکنید تا شما را هم دعوت بکنیم (لنکرانی - آنها دمکرات نشده بودند خود ستاد ارتش دمکرات شده بود) (زنگ ممتد رئیس) بایستی تقاضاها و مطالباتی که آنها می‌کنند نه تنها درباره آنها مجری داشت بلکه بایستی درباره تمام نقاط ایران مجری داشت (صحیح است) آقا تا ایران تکان نخورد این وضع فعلی عوض نمی‌شود این به طور قطع و یقین مستلزم تحولات عمومی در اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران است (صحیح است) هیچ شکی درش نیست این تحولات بایستی به دست ملت ایران انجام بگیرد و به نفع آزادی و استقلال کشور ایران
به نفع تمامیت ارضی ایران (صحیح است) و الا اگر شما این کار را نکنید فردا یک دسته‌ای هم جای دیگر درست می‌کنند و میگویند ما عربیم، عربیم آقا و جزو عربستان می‌خواهیم بشویم (اقبال- از بیخ هم عربیم) (خنده نمایندگان) چه می‌گویید آقا به آنها چه جواب می‌دهید پس این تقاضاها را که اینها می‌کنند باید قبول کنید. اگر فقط برای آذربایجان قبول کردید باز آذربایجان را قبول دارید باید این تقاضاها را برای تمام ایران قبول کنید (لنکرانی - احسنت) اگر به واحد جغرافیایی ایران علاقه دارید باید این تقاضاها را نه تنها برای آذربایجان بلکه برای تمام ایران قائل شوید (صحیح است - احسنت) ولی اگر این تقاضاها را قبول نکردید و این رویه‌ای که تاکنون تعقیب کردهاید تعقیب کنید به عنوان متجاسر راهآهن نرود، سیگار برای آنها نفرستید، پول ندهید بالأخره با دست خودتان جدا کردهاید و قطع می‌شود (فیروزآبادی - چشم همه روشن) نه تنها آنجا جدا می‌شود جاهای دیگر هم جدا می‌شود (هاشمی - اصلاح کردن آسان است) (اردلان - کسی منکر اصلاح نیست) (یک نفر از نمایندگان - منتها عملش مشکل است) پس بنابراین باید کنار آمد و مسئله آذربایجان را یک امر داخلی تلقی کرد و حل کرد و این را یک مسئله خصوصی و مصنوعی و قضیه اتفاقی خیال نکرد. ممکن است از هزار گونه مقتضیات یک دسته استفاده کنند این استفاده را نمی‌شود جلوش را گرفت همان مقتضیاتی که دیگران دارند ازش استفاده می‌کنند. برای حفظ آزادی و استقلال کشور ایران هیچ مانع و رادعی نباید باشد یعنی اگر حتی برای بقای واحد جغرافیایی ایران مستلزم این باشد که در قانون اساسی هم تغییر داده شود باید تغییر داد و مجلس مؤسسان دعوت کرد و تغییر داد و تکان خورد. تا تکان نخوریم زنده باقی نخواهیم ماند (صحیح است) (لنکرانی - حاکم ملت ایران است) بنابراین بنده راجع به آذربایجان این طور تجزیه و تحلیل کردهام و به عقیده بنده به صلاح کشور است و البته ممکن است با مصلاح یک عده موافقت نداشته باشد ولی باید چشم را به هم گذاشت و اهمیت نداد هیچ اهمیت به مصالح یک دسته‌ای ندارد و مخصوصاً پیشنهاد کردهام که حقوق کارمندان دولتی را در آذربایجان بدهند و روابط را حفظ کنند این وضع نمی‌شود این قطع کردن والله به صلاح کشور نیست (لنکرانی- اگر ندهند اعلان تجزیه است آقا) به آنجا چیزی نمی‌فرستند آنجا دخانیات نیست تنباکو نمی‌دهند...
حاذقی - مأمور دولت را در آنجا رئیس مالیه را گرفتهاند توقیف کردهاند چه بکنند.
کاظمی - بگذارید حرف بزند ما جواب می‌دهیم.
دکتر رادمنش - بنده این حرفها را زدم تا شما هم جواب بدهید تا معلوم شود کی به نفع ایران حرف می‌زند کی به ضرر ایران..
کاظمی - می‌آییم جواب می‌دهیم کسی از شما وحشتی ندارد برای دادن جواب. ما صحبت نمی‌کنیم که نظم مجلس محترم باشد. این آقایان چرا آکمپانیمان این اظهارات شدهاند.
نایب رئیس - من به همه اخطار می‌کنم که کسی نباید بین صحبت ایشان صحبت بکند منحصر به آقای حاذقی نیست به آقای کامبخش هم تذکر داده شده است.
کاظمی - ما با اکثر اظهارات ایشان مخالفیم و به موقع هم جواب خواهیم داد.
دکتر رادمنش - جنابعالی باید با همهاش مخالف باشید.
فداکار - کسی که با پول زغال دولت ده می‌خرد لابد مخالف است.
لنکرانی - الحکم حدالسیف (صدای زنگ ریاست)
نایب رئیس - آقای لنکرانی صحبت نفرمایید الآن حرف سر همین بود.
اردلان - آخر آقای دکتر هم فرمایشی نمی‌فرمایند.
دکتر رادمنش - اجازه بدهید بنده رشته کلام به دستم بیاید. در این بودجه مخارج خیلی زیادی است اولاً همه آقایان اطلاع دارند که ده میلیون دلار اسباب‌های راهآهن را خریدهاند و یک چک هم صادر کردهاند ده میلیون دلار من نمیدانم چرا آن ده میلیون را نیاوردند مجلس تصویب بکند و این دو میلیون دلار را آوردهاند برای تصویب (فاطمی مخبر کمیسیون بودجه- عرض می‌کنم) بنده عرض می‌کنم ولو این که مقررات هم به آنها اجازه می‌داد که این خرج را بکنند می‌بایستی در یک چنین موقع بحرانی می‌آوردند با مشورت مجلس این عمل را انجام می‌دادند به طوری که آقای بدر آمدند در جلسه خصوصی مدتها صحبت شد یک عده انتخاب شدند و بالأخره گفتند نباید بخریم نباید این خرج را بکنیم ولی نمیدانم چه حق و حسابی گرفتند که یک دفعه چشم بسته ده میلیون دلار چک صادر فرمودند (دکتر کشاورز- ۴۰۰ هزار دلار) اشخاصی هم که رفته بودند تحویل بگیرند می‌گفتند کامیون‌هایی که ما خریدیم به ما تحویل داده نشده است در ایران یک عده کامیون‌ها را پاچیده بودند و داشتند می‌بردند ولی با وجود این چون ما خیلی حاتم طلایی هستیم نسبت به خارجی‌ها (اردلان - کاملاً صحیح است) یکی هم ۲۶۳۵۶۷ لیره شبکه تلگرافی و تلفنی خریدیم می‌خواهیم بخریم من نمیدانم آقایان این یادداشتی که آقای دکتر مهندس اسدالله داریوش یک شخصی متخصصی است منتشر کرده مطالعه کردهاند یا خیر؟ (لنکرانی - خیلی خوب نوشته است) این خرج را در زمان جنگ کردهاند خرجش را در زمان جنگ کردهاند و موقعی که مس خیلی گران بود تیرآهن خیلی گران بود همین دستگاه را انگلیس‌ها در ۱۳۱۸ یا نوزده با پانزده هزار لیره تقاضا کرده بودند که برای دولت ایران بسازند حالا به ما تخفیف دادهاند و دویست هزار لیره پولش را ما می‌دهیم آن وقت ۲۶۳۵۶۷ لیره داریم می‌دهیم و سالی هم پانصد هزار تومان باید خرج نگاهداری آن بکنیم و قطعاً هم بعد این را تقدیم می‌کنیم شرکت کل تلفن بعد هم می‌دهیم به او یک قراردادی با او می‌بندیم یک چیزی هم به او می‌دهیم خلاصه حالا این ۲۶۳۵۶۷ لیره به جای خود سالی پانصد هزار تومان هم بایستی برایش خرج بکنیم درآمد آن هم ناچیز است (دکتر کشاورز - اصلاً فایدهای ندارد) البته ما در اینجا از هر شهری به شهر دیگر رادیو داشته باشیم خیلی خوب است ولی این وقتی است که ملت گرسنه نباشد شکم گرسنه این خرج‌ها را نمی‌کند (لنکرانی- مال ما بوده آقا اینها را باید واگذار بکنند حق نداشتهاند، خیانت کردهاند) (نایب رئیس - صحبت نکنید آقا) حالا این قضیه برخلاف قرارداد است برخلاف پیمان سه گانه است اول آمریکاییها آمدند معامله بکنند به بهانه این که راجع به این قضایا با شما قرارداد نداریم چه راجع به اموال منقول چه راجع به اموال غیر منقول کسی به آنها نگفت که شما قراردادی نداشتید چه طور آمدید اینجا اصلاً این را هم نگفتیم گفتیم خوب اینها آمریکایی هستند با آنها قراردادی نداریم ولی با انگلیسی‌ها و شوروی‌ها که قرارداد داریم که اموال غیرمنقول را به ما گذار کنند و اموال منقول را هم یک جوری با ما کنار بیایند (حاذقی - به عکس اموال منقول را به ما واگذار کنند واموال غیرمنقول را کنار بیایند)
دکتر شفق - بفرمایید تشریف نبرند باز مثل دیروز از اکثریت می‌افتد.
یکی از نمایندگان - اکثریت نیست.
نایب رئیس - (پس از قدری تأمل) بفرمایید. آقا عده کافی است.
دکتر رادمنش - ... خلاصه این خریدها به هیچوجه مناسب بنیه اقتصادی و مالی کشور ایران نیست در قسمت ص گفته شده است: «برای تأمین پرداختهای ضروری و فوری کشور به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود از محل وجوهی که بایستی در رأس مواعد معین به وزارت دارایی عاید گردد مبالغ لازمه را به عنوان مساعده با سود دریافت و در رأس اقساط تسویه نماید...
فاطمی - مال امسال است.
دکتر رادمنش - و یا آن که به اعتبار اقساط مزبور از بانک ملی ایران مساعده دریافت و از محل اقساط مسترد نماید (فاطمی- تا آخرش بخوانید) مشروط بر این که در هر حال تسویه وجوه دریافتی از آخر دوره عمل مالی ۱۳۲۴ تجاوز نکند» به هر حال بنده از قراری که اطلاع دارم تاکنون دولت ایران چهار میلیون لیره بدون اطلاع مجلس شورای ملی از شرکت نفت انگلیس وام گرفته است از اعتبار عایدات ما چهار میلیون لیره وام گرفته است و ۱۸۰۶۴ لیره به وام مزبور سود تعلق گرفته است دو جزو این بودجه هم هست که باید پرداخت شود هیچ کس از این وزرا نپرسید که آقا به چه حقی این پول را می‌گیرند این پول مال چند سال است (فریور- شش ماه پیش بنده گفتم) ما هر سال یک عایدی معینی داریم اگر هر دولتی بیاید و برای رفع و رجوع کارهای خودش پول بگیرد و ما را در مشقت و پریشانی بگذارد بعد هم خودش مسافرت به عتبات کند این کار صحیح است؟ این درست نیست هیچ حق ندارد حالا آقا می‌فرمایید که ما تا آخر سال می‌گیریم خوب از بانک هم می‌گیرید از آنجا هم می‌گیرید حالا خدا می‌داند که همان رویه سابق معمول خواهد بود یا نه و پیشکی مال سالهای بعد را هم می‌گیرند یا خبر و اگر هم بگیرند کسی آنجا جلویشان را نمی‌گیرد اصلاً هیچ مسئولیتی در این مملکت نیست وزیر دزدی علنی می‌کند هیچ مجازاتی در بین نیست آن وقت دلمان می‌خواهد در مملکت آرامش و آسایش باشد آب از آب هم تکان نخورد اگر چنین چیزی نبود ملت ایران ملت مرده بود اگر می‌بینید آقا ملت ایران امروز اعتراض می‌کند این علامت رشد اجتماعی
و سیاسی و زنده بودن ملت ایران است این علامت رشد است که اعتراض می‌کند و می‌خواهد اصلاح بکند به مملکت خودش علاقه دارد (فداکار- صحیح است) آن وقت در قسمت (ر) از ماده ۲ همین مسئله ۲۲۱۹۹۵۹ دلار است ده میلیون آنجا دادیم این هم ۲۲۰۰۰۰۰ دلار تقریباً ۱۲ میلیون و نیمدلار ما داریم خرج می‌کنیم اگر فردا بگویند اصلاحات میگویند پول نداریم چه کار بکنیم یک مستشاری از خارج می‌آید می‌گوید قرض کنیم از خارج که اصلاحات بکنیم سد بسازیم خانه بسازیم (لنکرانی- میخواهند پول‌هایمان تمام شود این چهار شاهی تمام شود- خدا لعنت‌شان کند) کارخانه بیاوریم آقا. همین پول چه چیز برای مملکت نمی‌شود آقا؟ آن وقت در این ماده برای این که ما را گول بزنند نوشتهاند امیرآباد، دانشگاه و این صحبت‌ها را هم کردهاند. در صورتی که امیرآباد و دانشگاه اصلاً جزء این پول نیست (فاطمی - این طور نیست) نظر شما این طور است. این پول جزء پول دیگری است امیرآباد را میخواهند بخرند و مخلفاتی که در آنجا هست بفروشند برای قسمت امیرآباد (فاطمی - نظر بنده نیست. حقیقت امر است) اینجا در قانون این طور نوشته شده است ممکن است نظر آقا این طور نباشد ولی در قانون این طور نوشته شده است (فداکار- آقای مجد هم یک ادعایی به امیرآباد دارند) (خنده نمایندگان) حالا تضمین هم می‌کنند که این را در ۷ سال میخواهند بپردازند واقعاً من نمیدانم که دولتهای بعد چه خاکی به سرشان خواهند ریخت با این خزانه خالی چگونه این پولها را خواهند پرداخت. آیا عدم پرداخت این پولها یک مشکلات سیاسی برای کشور ما پیش نخواهد آورد؟ در یک جای دیگر هم پیشنهاد می‌شود که حقوق انتظار خدمت ۲۳ و ۲۴ منتظرین خدمت را از در آمد سال ۱۳۲۴ بپردازند (اردلان - صرفه‌جویی) از درآمد سال ۱۳۲۴ پرداخته و به حساب هزینه سال جاری منظور دارند دیگر صرفه‌جویی ندارد (فاطمی- طلب دارند باید بهشان داد) و بعد یک تبصره هم هست مادام که منتظر خدمت وجود دارد استخدام کارمندان پیمانی و حکمی ممنوع است این به عقیده بنده صحیح نیست آقا باید دید که چطور شده است که این همه منتظر خدمت در وزارت خانه‌ها پیدا شده است یک عده زیادی دارند توی شهر راه می‌روند مشغول تجارت و کارهای خودشان هستند حقوق انتظار خدمت می‌گیرند ولی مستخدمین جزء که منتظر خدمت نمی‌شوند به آنها انتظار خدمت نمی‌دهند بنده صد تاش را دیده‌ام فقط به مدیر کل‌ها هر کس که یک عنوان مختصری در وزارتخانه داشته به عنوان انتظار خدمت یک پول مفتی دارد می‌گیرد، آن وقت آنهایی که واقعاً استحقاق انتظار خدمت دارند و به ناحق آنها را منتظر خدمت و بیکار کردهاند حقوق انتظار خدمت نمی‌گیرند و گرسنگی می‌خورند بایستی در دستگاه اداری ما یک تجدیدنظر حسابی بشود. اگر عضو زیادی داریم بیرون بریزند کار برای مردم تهیه کنید که مردم محتاج نشوند که بیایند توی این وزارتخانهها و آن وقت هم در وزارتخانهها را بسته‌اند به روی مردم دیگر کسی نمی‌تواند برود در وزارتخانه مستخدمت شود (دکتر معظمی - مطابق قانون استخدام است) به هر حال باید حتماً یا لیسانسیه باشد یا دکتر باشد یا حتماً یک درجه معینی داشته باشد اشخاص معمولی که نمی‌توانند استخدام شوند (فاطمی - از پایه یک شروع می‌کنند). باید کار پیدا کرد برای مردم (هاشمی - بله باید کار پیدا کرد) و پول مفت هم نداد آقا، هر وزارتخانه‌ای می‌بینید هشت تا ده تا مدیر کل دارد چهار، پنج تاش که پشت میز نشستند بقیه سر ملک یا تجارت‌شان هستند و پول هم از این ملت می‌گیرند و من اشخاصی را می‌شناسم که مدیر کل هستند و چند سال هم هست پول می‌گیرند و شبها هم پوکر می‌زنند (مهندس فریور - و یا در آمریکا تشریف دارند) موضوع دیگر راجع به کارخانه‌جات اسلحهسازی و تسلیحات است بنده در اینجا چند بار این موضوع را تذکر دادهام این کارخانه‌جات تسلیحات ایران از بهترین کارخانه‌جاتی است که ما در ایران داریم و قابل این هم هست که به هر شکلی در بیاید یعنی به شکلی که احتیاجات ضروری مملکت را تأمین بکند در بیاید ودر این کارخانه‌جات تا چند ماه پیش قریب هفت هزار کارگر کار می‌کردند و اینها بعد از چند سال متخصص شده بودند برای این که کارگر متخصص پیدا کردن کار آسانی نیست بعد از چند سال در عرض این چند ماه عده زیادی از آنها را بیرون کردند و همه گرسنگی می‌خوردند یا سیگار می‌فروشند توی خیابان و از این کارها می‌کنند یا از گرسنگی فرار کردند یا بیکارند و نمیدانم چه کار می‌کنند و حالا عده کارگران این کارخانه‌جات به عده بسیارکمی تقلیل یافته است، در صورتی که ما هر چند وقت یک بار در همین عمر کوتاه پارلمانی ما دیدیم هی تقاضای خرید اسلحه و مهمات شده لیره و دلار به عناوین مختلف ما بمب اتمی که نمی‌خواهیم بخریم (لنکرانی - برای شهریور ۲۰ میخواهند آقا) ما که هواپیمای شکاری این قدر نمی‌خواهیم یک چیز مختصر شاید کافی باشد شاید اصلاً لازم نباشد ما پول‌های هنگفت می‌دهیم به خارج برای خریدن اسلحه و مهمات آن وقت برای مملکت خرج نمی‌کنیم و سعی می‌کنیم که در کارخانه‌جات بسته شود آن وقت در مجلس هم می‌بینیم برای تدارکات یک رقم ۶۴ میلیون ریال برای ساز و برگ باز هم به ارتش می‌دهیم هر دفعه که در اینجا بودجه آمد یک چیزی برای ارتش بود و ما در این جا هیچ وقت هم یک معجزه از این ارتش ندیدیم (فداکار - نخواهید هم دید) ما چه کار کنیم چهار صد میلیون بودجه مملکت ماست سیصد میلیون را هم می‌دهید به ارتش و صد میلیون را نگاه می‌داریم. خوب این سیصد میلیون را که ما داریم می‌دهیم برای این کار چه فایده ازش می‌بینیم. به کار نمی‌خورد. هیچ جا به کار نخورده است به عوض این که درش را ببندیم یک عده را بیرون کنیم هی تواله داریم می‌دهیم به اینها برای چه؟ برای این که به آزادی‌خواهان بتازند. برای این که کلوپ‌ها را ببندند و برای این که این کارها را بکنند و افسران تحصیل کرده را که برای هر کدام از آنها صدها هزار تومان خرج شده کت‌شان را ببندند بیندازند توی کامیون و به کرمان تحویل‌شان بدهند و حبس کنند برای این که ارفع از پز او خوشش نیامده است یا سلام سفت بهش نداده است این خرج‌ها آقا درست نیست، صحیح نیست یک دفعه بیایید صد میلیون برای فرهنگ خرج بکنید، برای بهداری یک دفعه بیایید صد میلیون خرج کنید. ما برای شما دست می‌زنیم (لنکرانی - اینها نافع است نمی‌کنند) یک مسئله دیگری که اینجا ذکر شده است به هر یک از پیشکارهای دارایی که جای آمریکاییها می‌روند می‌نشینند به آنها اجازه دادهاند دو برابر حقوق بدهند. من نمیدانم اینها چه معجزه کردهاند آخر به چه مناسبت؟ اگر آنها پول کم دارند خوب سایرین هم همین طور هستند اگر مأمور دولت واقعاً احتیاج به پول دارد اضافه حقوق لازم دارد چه طور شده است این آقا که به جای فلان تانکارو می‌نشیند باید بگیرد ولی دیگری که به جای ایرانی می‌نشیند نباید دو برابر حقوق بگیرد من نمیدانم این عمل از روی چه منطقی و چه فلسفه‌ای شده است اگر کارمندان شما گدا هستند پول ندارند اضافه بدهید زیادی‌ها را بیرون بریزید به آنها دو برابر و سه برابر حقوق بدهید یا بیفزاییم ولی یک تبعیض بین فایده‌اش چیست چهار تا پنج تا ما پیشکار دارایی داشتیم در شهرستانها که آمریکایی بودند حالا به جای آنها یک عده اشخاص را میخواهند بفرستند این اشخاصی را که می‌فرستند به آنها میگویند حالا که حقوق‌تان را می‌گیرید دو برابر هم بگیرند یک امتیازات دیرگی هم برایشان قائل می‌شوند البته این منطقی نیست صحیح نیست هیچ در قانون استخدامی در دنیا دیده نشده است بنده عرایضم را ختم می‌کنم مطالب دیگری هم بوده است که به عنوان پیشنهاد تقدیم داشته‌ام (کاظمی - آقا مطابق ماده ۱۰۹ به بنده توهین شده) ولی خواهش می‌کنم از آقایان که به این عرایضم یک توجه خاصی مبذول بدارند از روی غرض نگاه نکنید واقعاً بی‌طرفانه از آن نظری که به ایران علاقه دارید به این عرایضم توجه بکنید و الا اگر این توجه نشود به طور قطع یک مشکلات بزرگی در مقابل ما پیدا خواهد شد. خودمان بادست خودمان اسباب تجزیه ایران را فراهم می‌کنیم، خودمان با دست خودمان اسباب انقلاب ایران را فراهم می‌کنیم. این کارها را نکنید این برادرکشی‌ها را در این مملکت راه نیندازید از تمام این کارها صرف‌نظر کنید. فقط کاری بکنید که صلاح آزادی و تمامیت ارضی و استقلال کشور ایران را داشته باشد (صحیح است - احسنت)
کاظمی - بنده اخطار نظامنامه دارم.
نایب رئیس - آقای وزیر دارایی بفرمایید
وزیر دارایی - بنده اول باید عرض کنم که از بیانات امروز آقای دکتر رادمنش بی نهایت امیدوار شدم به خصوص از این جهت که در طی بیاناتشان تأیید شد فرمایشی که فرمودند که من میخواهم رئآلیست باشم و دولت هم باید رئآلیست باشد کاملاً حرف حسابی است. بنده تا آن اندازهای که در خارج خدمت آقایان اعضای فراکسیون توده ارادت دارم و می‌رسم استنباط خودم تا به حال این بود که آقای دکتر رادمنش در میان رفقاشان ایدآلیست‌ترین اعضای فراکسیون خودشان هستند حالا که این شخص ایده‌آلیست در این فراکسیون عقیده‌اش این طور شده که باید رئآلیست شد به عقیده بنده دولت و همه آقایان اعضای مجلس شورای ملی هم باید مغتنم بشمارند و قدم اساسی در این باب بردارند. به نظر بنده آقا یک اشکال در این مملکت بود در ظرف این مدت و آن این بود که هر دولتی یک اکثریتی می‌آورد. اکثریت ازش دفاع می‌کرد و اقلیت البته بر حسب نظریات سیاسی که داشت حمله می‌کرد بر طبق معمول پارلمان‌های همه جای دنیا اگر این وحدتی که باید هر دو طرف رئآلیست باشد دراین مجلس ایجاد شده بود کار ما خیلی از این که حالا هست جلو بود (صحیح است) (لنکرانی- اغراض خصوصی (منافع شخصی نمی‌گذارد) دو مطلب را اگر آقایان رعایت بفرمایند به نظر بنده کار این دولت و کار هر دولتی که در سر کار باشد خیلی سهل است، یکی این که
شرکت بفرمایید در مسئولیت‌ها دولت، غرض بنده از این شرکت که عرض می‌کنم این است که بفرمایید یک کسی را که به اسم دولت سر یک کاری می‌نشانند چه معایب و نواقصی به ارث از دوره گذشته بهش رسیده است و با چه وسایلی باید کار کند و چطور باید پیش برود این را آقایان پیش خودتان منصفانه قضاوت بفرمایید و اجازه بدهید که آن دولت هم با همان دستگاه شکسته بسته که دارد پیش می‌رود همین قدر موافقت بفرمایید که آیا دارد در راه پیشروی پیش می‌رود یا در راه قهقرا مطلب خیلی آسان است اگر یک کسی که مسئول انجام یک کاری است وقتش را زیاد صرف می‌کند یعنی حواسش زیاد پرت نشود به امور جزئی و یک راهی را که ایجاد شده است بگیرد و جلو برود به نظر بنده خیلی از مشکلات رفع می‌شود حالا بنده آقایان این را برحسب تقاضای یک فرد ایرانی عرض می‌کنم میدانم. آنچه که نظر داشته‌اید آن نظر سیاسی را که تعقیب می‌فرمایید برحسب نظر سیاسی خودتان و برحسب قریحه و عقاید سیاسی که دارید بوده، ولی این طور تصور فرمودید که چون یک عده کمی اینجا هستید فقط به عنوان حمله و ایراد می‌فرمایید در صورتی که اگر شرکت بفرمایید در معایب کار دولتی و شرکت بفرمایید با ما و با هم بنشینیم و ببینیم چه کار باید بکنیم (دکتر رادمنش - شما راه نمی‌دهید یک طیور را اجازه نمی‌دهید آقا) جنابعالی که هر چه فرمودید بنده گوش دادم، آنچه که راجع به آذربایجان فرمودید به نظر بنده از لحاظ تصمیم یک فرد ایرانی کاملاً صحیح است آذربایجان جزء لاینفک ایران بوده و هست (لنکرانی و خواهد بود)... (دکتر رادمنش - اگر بگذارید)
نایب رئیس - آقای دکتر شما در موقعی که صحبت می‌کردید آقای وزیر دارایی ساکت بودند و بین صحبت شما حرفی نزدند (صحیح است)
وزیر دارایی - مردم آذربایجان همیشه در راه وحدت ایران کوشیده‌اند و بعدها هم خواهند کوشید (صحیح است) ایران بدون آذربایجان نمی‌تواند زندگی بکند و بنا براین آنچه که از دست کلیه افراد مردم دیگر نقاط ایران برآید خواهند کرد برای این که این وحدت فامیلی که در ایران ایجاد شده است همیشه اقی و برقرار بماند (صحیح است) ولی این که عرض می‌کنم عمل بکنیم جنابعالی بفرمایید بنده عجالتاً امروز جزو دولت هستم جنابعالی بفرمایید کاری را که دولت باید بکند انجام بدهد برای این که این کدورت‌ها از بین برود.
دکتر رادمنش - اول باید این دولت کنار برود.
نایب رئیس - شما آقا حرف نزنید.
وزیر دارایی - ... این مطلب دیگری است.
حاذقی - چرا باید کنار برود یک ماه مشغول کار است.
نایب رئیس - آقا ما بین صحبت حرف نزنید شما نمی‌توانید ما بین صحبت ایشان حرف بزنید.
دکتر رادمنش - آقا مخاطب ایشان ما هستیم مجبوریم جواب بدهیم.
وزیر دارایی - جناب عالی هر چه فرمودید مخاطبتان دولت بود بنده گوش دادم.
نایب رئیس - آقای دکتر شما گوش بدهید بعداً جواب بدهید.
وزیر دارایی - به این وحدتی که ایجاد شده است یک وحدت عرفی است، وحدت ملی است، وحدت مذهبی است، وحدت جغرافیایی است. وحدت اقتصادی است، وحدت سیاسی است، وحدت نژادی است. شما هر آن ... البته هر جا برویم این را که عرض می‌کنم در تأیید فرمایش جناب عالی است. در آذربایجان جز عید نوروز که عید دیگری ندارند و از حیث آداب و سنن قدیم جز چهارشنبه سوری در آنجا که چیزی نمی‌باشد به تمام عقاید و مبالی مذهبی که ما داریم آنجا هم معتقدند بنابراین هیچ گونه اقتراقی بین ما نیست (صحیح است)
راجع به سیگار فرمودید این یک امری که امروز اتفاق افتاده باشد نیست (صادقی - هشت ماه پیش از این) این چیز مهمی نیست ولی من باب نمونه عرض می‌کنم که اگر با یک وحدتی هر مشکلی پیش می‌آمد حل می‌شد به اینجا بر نمی‌خوردیم به این زحمت دچار نمی‌شدیم اینجا اداره دخانیات از چندین ماه قبل تصمیم گرفتند یک شرکت‌هایی در نقاط مختلف مملکت ایجاد کنند و سیگار را بدهند به آنها توزیع بکنند (ایپکچیان - شرکت هم در آنجا تشکیل شد، ندادند) اجازه بدهد دارم عرض می‌کنم در آذربایجان هم همین عمل را کرد یک شرکتی هم تشکیل شد دولت ایران که نرفت بگوید این که مال امروز نیست مال چندین ماه قبل است من که از خودم نمی‌خواهم دفاع کنم دولت ایران که نگفت من به این شرکتی که تشکیل شد نمی‌خواهم سیگار بدهم یک عدهای از مردم آمدند و گفتند ما سیگار نمی‌خواهیم داد و بیداد و جنجال کردند گفتند این شرکت درست نیست قال مقال در روزنامهها راه انداختند دولت ایران گفت آقا به هیچ کدام ندهید اداره دخانیات باید توزیع کند این را چون مکرر فرمودند بنده عرض کردم بنده من باب نمونه عرض کردم اگر خودشان این را آنجا حل می‌کردند اگر این اختلاف ایجاد نمی‌شد آقایان به دولت رجوع نمی‌کردند اصلاً موضوع سیگاری پیش نمی‌آمد (صادقی - اما آقای هژیر چند نفر از نمایندگان نگذاشتند) بنده عرض می‌کنم که نمایندگان هم نمایندگان آذربایجان بودند نماینده تبریز بودند.
لنکرانی - اسمشان را بفرمایید ای کاش اسم‌هایشان را می‌فرمودید.
نایب رئیس - آقا صحبت نفرمایید.
وزیر دارایی - چه اثری دارد همه آقایان که میدانند (نایب رئیس - بفرمایید آقا) بنده ایراد به کسی ندارم کاری به کسی ندارم من ایراد به این پیشآمد دارم کاری به افراد آن ندارم هر که هست بنده میخواهم عرض کنم که با وحدت نظر با گذشت هر کاری را می‌شود حل کرد سر ریسمان را اگر دو نفر بکشند و بکشند بالأخره پاره می‌شود.
لنکرانی - آقا تکذیب می‌کنم نمایندگان آذربایجان نکردند اسمشان را بفرمایید.
نایب رئیس - آقا صحبت نفرمایید آقای وزیر دارایی تأمل بفرمایید ماده ۱۱۲ نظامنامه را بخوانند.
ماده ۱۱۲ به شرح زیر قرائت شد:
کلیه قطع کلام و استعمال الفاظ زشت و تعرضات شخصی و هر گونه حرکات و نمایشاتی که موجب بی‌نظمی مجلس باشد ممنوع است.
لنکرانی - دو اخطار قانونی و نظامنامه به خود هیئت رئیسه دارم و طلبکارم.
وزیر دارایی - مثلاً راجع به غله فرمودید همان طور که رض کردم نقاط مختلفه مملکت همدیگر را تکمیل می‌کنند از لحاظ امور اقتصادی مثلاً انبار غله تهران یک مقداری زیادی گندمش از صفحات مملکت از آذربایجان است از گرگان است برنج همین طور از رشت می‌آید همین طور خیلی از مواد خوراکیش یک چیزهایی می‌آید یک چیزهایی می‌رود هم از لحاظ میزان پولی که ممکن است در اختیار دولت باشد این را مقایسه بفرمایید و هم از لحاظ داد و ستد و بده و بستان آخر باید یک چیزی داد یک چیزی گرفت آقای صدرقاضی نمیدانم اینجا تشریف دارند یا نه یک مدتی بحث بود راجع به توتون مهاباد خوب البته وظیفه دولت است که توتون مهاباد را بخرد و پول آن را به رعایا بدهد آنها هم یک سال زحمت کشیدهاند چیزی داشته باشند عایدی داشته باشند و بتوانند خرج بکنند خوب آخر این توتون اداره انحصار دخانیات را باید بیاورند اینجا و در تمام مملکت مصرف کنند، در تمام مملکت مصرف توتون چپق عادی باشد و گران نباشد هم آنها راحت باشند هم اداره دخانیات (افشار صادقی- پولش را نمی‌دهند) وقتی بنا شد آنجا بماند اداره انحصار چقدر می‌تواند پول بدهد و توتون آنجا بماند همین طور است برای غله ما باید یک پول غله‌ای بدهیم و غله بیاید هم آن ملاک، رعیت هر کس هست به پولش برسد و هم مردم اینجا غله داشته باشند و هم این که صاحب غله به پولش رسیده بتواند زندگی کند هم اینجا مردم بتوانند خوراک داشته باشند هم اداره غله با این پولی که در دوران و جریان دارد بتواند کار کند این رؤس مطالب است (فداکار - حقوق کارمندان) بنده وارد جزئیات نمی‌شوم راجع به حقوق کارمندان یک دستگاهی وقتی مرتب کار کرد دستگاه بانک مثلاً این البته پولش را می‌تواند مرتب بگیرد مرتب بدهد یعنی ایجاد بانک برای این است هیچ بانکی که در دنیا نمی‌آید صد در صد هر پولی که برایش می‌آید، چک‌هایی که برایش می‌رسد وجوهی که امانت دارد حواله‌هایی که برایش آمده است چک‌هایی که ممکن است بیاید، پولهایی که بابت فروش گذاشتهاند هیچ بانکی که در دنیا صد درصد اینها را در خزانه موجود ندارد این را ناچار باید بدهد و بگیرد باید برات تسعیر بکند و موعد براتی که تنظیم کرده است می‌رسد باید به پولش برسد این پول باید برگردد و حوائج مردم برآورده شود اگر مردم بترسند و فوری بگویند پس بنده و یک عدهای هم که باید پول گذاشته باشند نگذاشته باشند اگر راه‌های آمد و شد بسته شود اگر قطع شده باشد یک امر فوقالعاده پیش می‌آید همان امری را که جنابعالی فرمودید در اینجا صدق می‌کند یعنی همین که فرمودید یک حادثه‌ای که اتفاق می‌افتد نبایستی این را منسلخ و جدا از تمام
مقارتات و مقدماتش در نظر گرفت آن امری هم که نمی‌توانید آنجا پول بدهید از همان قبیل است یک وضعی پیش آمده است که نمی‌توانید پول بدهید پس عرض می‌کنم که این طور نفرمایید که هر جا ایرادی در کار بود بفرمایید تقصیر دولت است بفرمایید بیایید بنشینید درست کنیم. آن قدری که باید به تدریج درست بشود درست می‌شود و آن قدری که به تدریج نیست و باید فوری انجام بگیرد فوری انجام می‌گیرد اما اگر این طور باشد و بنابر محاجه باشد آن از عهده هیچ دولتی ساخته نیست که کاری بکند اگر پیشنهاد بکنیم که به یک کسی حقوق زیادتر بدهند می‌فرمایید چه تبعیضی است اگر بگوییم و پیشنهاد کنیم کسی که حقوق انتظار خدمتش را نگرفته حالا می‌خواهیم به او بپردازیم می‌گویید چرا می‌خواهید بدهید، خوب آنها هم شکایت می‌کنند و می‌ایند میگویند چرا پول انتظار خدمت‌مان را نمی‌دهید آن وقت آقایان میگویند که چرا اینها به روزنامهها شکایت می‌کنند (کامبخش- شما هم آن روزنامه‌هار ا وقیف می‌کنید) به مجلس شورای ملی شکایت می‌کنند، و می‌فرمایید باز هم شما آمدید و این بیچاره‌ها را بیرون‌شان کردید و حقوق انتظار خدمت‌شان را نمی‌دهید این دو طرف را آقا مشکل است به میان آوردن. خلاصه اگر بنا باشد که هر کس از هر دولتی که شکایت کرد بگوییم حق با اوست و هر دولتی در هر موردی که خواست عملی بکند بگویید که این کار ظالمانه‌ای است (یک نفر از نمایندگان - غالباً این طور است) عادلانه نیست و درست نیست و هر چه دولت می‌گوید زور و ناحساب هست پس دیگر کاری از پیش نمی‌رود آقایان نکاتی چیزهایی که به نظر بنده می‌رسد در نظر بگیرید دستگاه دولت ما این است که هست یعنی با این شکسته بستگی‌ها که روی هم جمع شده البته این اصلاح می‌خواهد سالها مملکت دچار مصائب و مشکلات بوده است مردم از لحاظ زندگی‌شان و دولت هم از لحاظ امکان اقدام جنگ هم مزید بر علت شد آن جریان‌ها و مصائب و مشقاتی که لازمه جنگ بوده اینجا برای ما مشکلات تازه‌ای ایجاد کرد، وقتش شده است حالا فرصت هست شروع شده است که دولت بتواند یک عملی بکند. به نظر بنده که این جور خیال می‌کنم هیچ کس که مختصر اطلاعی از اداره امور مملکتی داشته باشد نمی‌تواند چنین حرفی بزند که ما تمام مصالح مملکت ایران را از روی نظر یک دسته یا یک نفر یا یک جمعیت کوچکی که آنها به منفعت خودشان تشخیص می‌دهند نگاه کنیم این کار را نمی‌شود کرد. (دکتر رادمنش - عملاً که این طور است)... حالا می‌فرمایید جنابعالی باید رفع شود. فقط گفتن این عیب که این جور بوده است نمی‌شود (دکتر رادمنش- انشاءالله می‌آییم رفع می‌کنیم) آن هم مطلب دیگری است (یک نفر از نمایندگان آرزو بر جوانان عیب نیست) آن هم در ردیف مسائل کلی است این است که از یک طرفی می‌فرمایید بایستی مصادف با اوضاع دنیا و ترقیات دنیا و با پیشرفت‌های دنیا حرکت کنید، بسیار خوب یکی از ترقیات یکی از لوازم ترقی هم وسایل مخابره، مکاتبه، تسریع در نقل و انتقالات است این چه طور می‌شود ما می‌گوییم که ما می‌خواهیم از پنی‌سلین استفاده بکنیم اما در مملکت راه نمی‌خواهیم، راهآهن نمی‌خواهیم‌و واگن و تلفن نمی‌خواهیم داشته باشیم (فداکار- اول سلامتی است) یک وقت هست که بنده و جنابعالی را نشانده‌اند به عنوان مختار مطلق و هر عملی هم شروع شده است می‌گوییم از چه شروع کنیم می‌گویید اول سلامتی به فرمایش جنابعالی بسیار خوب هر چقدر پولی هم که داریم آنجا خرج می‌کنیم، بیش از پنجاه میلیون لیره خرج این راهآهن شده است که به حد اعلای ممکن ازش استفاده کردهاند، اینها سوده و فرسوده شده است از بین رفته است حالا می‌فرمایید چه کنیم؟ (اردلان- پولش را بگیرید آقا) می‌فرمایید برای این که این راهآهن از میان رفته ما برای خاطر این که راهآهن رفت و آمدی بکند چه بکنیم. برای این که ده میلیون پولش را ندهیم این کار را نکنیم. این کار را که من نکرده‌ام که بخواهم از این دفاع بکنم ولی این همه خرجش شده است چه می‌کنید. (دکتر مصدق- چرا طلب‌تان را نمی‌گیرید آقا همهاش می‌پردازید)... این صحیح است آقا بنده می‌گویم پس آن را ایراد بفرمایید این را ایراد نفرمایید چرا خریدهاند؟
اردلان - همین را بنده گفتم، فریاد زدم در کمیسیون بودجه کسی گوش نداد.
وزیر دارایی - ... حالا اگر کاری که شروع شده است ناقص و ناتمام بگذارند بدتر می‌شود و بیشتر ضرر خواهیم کرد. اینجا من باب مطلب که برخوردیم باید عرض کنم در باب آن سیم تلفنی که فرمودید رسیدگی‌هایی شده است قراردادش را در مهر ماه بسته بودند این مطلب را که عرض می‌کنم من باب مثال است. این ربطی به این دولت ندارد که بنده بخواهم دفاع عرض کنم- در نتیجه رسیدگی‌های مقدماتی گفتند قیمتش مناسب است بعد در نتیجه این یادداشت‌ها و ایرادات که به وزارت پست و تلگراف رسیده بود خود آقای وزیر پست و تلگراف تقاضا کردند که از این لایحهای که امروز مطرح است بیرون بیاید و بماند جزو بقیه موادی که هنوز در کمیسیون بودجه است بعد تقدیم شود. (فداکار- بسیار خوب) (دکتر شفق- بنده در همین باب پیشنهادی دادهام) بعد اگر چنانچه در نتیجه رسیدگی به عقیده سر کار آمدند بایستی حذف کنیم اگر به عقیدهای آمدند که در نتیجه رسیدگی مسلم و معلوم شد درست است آن وقت نظر آقایان تأمین می‌شود راجع به اقساط قرض که ممکن است بکنیم همان طوری که فرمودند اولاً صحبت اجازه استقراض یک ساله یا ده ساله نیست. (دکتر رادمنش- چهار میلیون لیره را گرفتهاند) الآن عرض می‌کنم مقصود از این تقاضاهایی که در این لایحه شده است مدت طولانی نیست فقط مال امسال است اگر هم آن اقساط دیگر را باید از بانک قرض بگیرند علی ای حال باید تا آخر اسفند ماه امسال خاتمه داده شود اما راجع به گذشته این را در نظر داشته باشید این مطلب یک مرتبه نبوده دو دفعه این عمل شده است و اصل مطلب این است به موجب امتیازنامه که دولت امضا کرده است با شرکت نفت ایران و انگلیس اقساط حق‌الامتیازش به مواعد معین باید تحویل دولت داده شود یعنی اگر می‌خواستیم صبر کنیم تا آخر سال خوب مدت خیلی طولانی می‌شد چون عواید هر سال اساساً مربوط به مخارج همان سالش است ولی آمده بودند یک حد اقلی معین کرده بودند و قرار شده است در ظرف هر سال که یک اقساطی بپردازند بقیه آن مبلغ حق‌الامتیاز تا تکمیل بیلان در اواخر سال یعنی یک قسمتی را بعد از آن که بیلان شرکت تنظیم شد و یک قسمت دیگر هم بعد از این که سال تمام شد یک قسمت بعد از این که معلوم شد آن مبلغی که باید از قرار تنی ۴ شلینک قرار بود بدهند در سال ۱۳۲۲ احتیاج پیدا کرده بودند برای مخارج ضروری جاری‌شان به یک مقداری پول تقاضا کردند از شرکت نفت ایران و انگلیس ۲۶۷۵۰۰۰ لیره گرفتند و در موقعی که این را تصفیه می‌کردند ۳۳۲۸۵ لیره و ۶ سلینک و ۱۳ پنس فرع دادیم. (مهندس فریور- از قرار صدی چند؟) و الله این را نمی‌توانم الآن دقیقاً عرض کنم یا دو درصد یا ۳ درصد بعد در سال ۱۳۲۳ همین عمل تکرار شده است یعنی اقساطی را که باید بگیرند زودتر گرفتهاند و این- ۱۸۰۶۴ لیره و هشت شلینک و ۹ پنس که می‌فرمایند خواستم عرض کنم که این مربوط به این قسمت دومی است- خواستم عرض کنم که یک دفعه دیگر هم گرفتهاند بیشتر هم گرفتهاند (لنکرانی- بیچاره ملت) آقا این اقساطی است که از بابت حق‌الامتیاز می‌دهند و جزو مخارج جاری است در هر قسط معین باید بپردازند (یک نفر از نمایندگان- پول خودتان را چرا تنزیل می‌دهید؟) زودتر می‌دهند (فداکار- قرض است باید مجلس تصویب کند) خوب بنده هم خواستم اول به تصویب مجلس شورای ملی برسد بعد بگیریم که حالا مورد اعتراض واقع شدم به بنده چه ربطی دارد آن آقایان گرفتند و رفتند (دکتر رادمنش- خوب آنها را هم تعقیب می‌کنیم باید محاکمه شوند.) چون این طور استنباط می‌کنم که آقایان می‌فرمایند.
دکتر رادمنش - منظور شما نبودید آقا.
نایب رئیس - آقای دکتر رادمنش بین‌الآثنین صحبت نفرمایید. آقای وزیر دارایی جنابعالی صحبت خودتان را بفرمایید.
هاشمی - بلی رشته کلام از بین می‌رود.
وزیر دارایی - مقصود بنده آقا این بود علی ای حال عواید هر سال باید برای مخارج همان سال صرف بشود به موجب این امتیازنامه یک مواعد مبنی برای پرداخت گذاشته شده است که آن قسمت مهمش می‌ماند برای آخر سال بنابراین چون یک قسمتش مورد احتیاج است تقاضا کردهاند به دفعات مختلف پرداخته‌اند و یک فرعی هم دادهاند حالا نظر آقایان بر این استکه بدون تصویب مجلس شورای ملی این عمل نشود آقایان هر نظری که دارند بفرمایند تصویب فرمودید می‌گیریم تصویب نفرمودید نمی‌گیریم علی‌ای‌حال باید تا آخر سال خاتمه پیدا کند چیزی برای سنوات آتیه نخواهد ماند.
نایب رئیس - آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ (آقای سرلشکر ریاضی) - اجازه می‌فرمایید یک قسمت از بیانات آقای دکتر رادمنش را آقای
وزیر دارایی جواب فرمودند ولی یک قسمتی که مربوط به ارتش است بنده ناگزیرم شدیداً اعتراض کنم ایشان فرمودند ارتش برای آدم‌کشی است بنده میخواهم ببینم که در این وقایع آذربایجان که اتفاق افتاد از افسران کشته شدند یا از اشخاص نظامی یا این همه افسر که در نقاط مختلف کشته شد الآن دوسیه‌اش که پیشنهاد شده در جیب بنده است که به ایشان حقوق کافی پرداخته شود اینها بی گناه بودند یا بقیه را کشته‌اند؟ (کامبخش- تمام جنایات مال ارفع است) (دکتر کشاورز- همه اینها بی گناهند خون یا مفت ریخته شد) اجازه بفرمایید میگویند مری به مردم تخطی کرده که مردم به این وضعیت مانده‌اند مگر این ژاندارمری در تمام ایران نیست (کامبخش- همه جا تخطی می‌کنند- همهمه نمایندگان)
نایب رئیس - آقای کامبخش به شما دو مرتبه تذکار کردم اگر حرف بزنید رأی می‌گیرم شما را درج می‌کنم.
کامبخش - رأی بگیرید. ما رأی نگرفته ممکن است برویم.
نایب رئیس - آقا شما یک ساعت صحبت کردید این طور آقای دکتر رادمنش- مگر کسی حرف زد؟
وزیرجنگ - آقا یک عده نظامی یعنی حد این که دولت ما اجازه داشته است در آذربایجان باشد در مقابل ۳۵۰۰۰ نفر کت بسته در خانه بمانند بدون این که بتوانند از یک پست به پست دیگر بروند باید جواز بگیرند و آن وقت یا حمله می‌کنند پادگان مشکین‌شهر را با این که موافقت کرده بود که خونریزی نشود و این به یک ترتیبی اصلاح بکند حاضر به تسلیم می‌شوند قسم می‌خورند نظامیان را مرخص می‌کنند افسر را می‌کشند؟! این صحیح است؟! (کامبخش- اینها جنایات ارفع است) (همهمه نمایندگان) شورای ملی حافظ قانون اساسی است (کامبخش- ما که حرفی نداریم) شما اگر می‌خواهید قانون اساسی را بگذارید به ما چه! ما به دستور دولت رفتار می‌کنیم هر کس که بر علیه قانون قیام بکند...
کامبخش- شما قیام کردید ارفع قیام کرد) (صدای ارتش هیچ عملی در آذربایجان نداشته است جز در یک نقطه معینی که دو ماه تمام محصور است نکرده هر چه شما می‌خواهید بگویید راجع به این صحیح نیست. افسری که ما در مراغه او چه کار می‌کرد! او قسمت ایلخی را نگهداری کرد به چه مناسبت کشتند! یعنی مجروح کردند انداختند ده روز تمام اقدام کردیم. آمبولانس معالجه او ببریم نگذاشتند! این انصاف است اگر می‌گویید ایران ارتش لازم ندارد قانون بد ارتش را منحل کنید ما را هم راحت کنید نوکر دولت نیستیم (هاشمی- خطاب به کامبخش) - آقا شما که مدافع آدم‌کش‌ها) وقتی من به یک افسری می‌گویم وظیفه اسرا بکند آخر چرا باید آن افسر را دولت در این اقدام گفته است که باید مسلحانه شود میخواهم ببینم امر دولت به جناب آقای بیات تلگراف نکردند؟! گفتند لشکر مگر غیر از این کرد؟! آخر این چه اسنادی است که به ارتش می‌زنید! اگر یک نفر از این اشخاصی که ما متمرد میدانیم و شما اصلاح‌طلب خون از دماغش آمده (تیمورتاش- خبط در همین است) خبطه شده یا نه دولت ما نظر به بودن قوای بیگانه و نظر به این که در یادداشتی که دولت شوروی به آمریکا و انگلیس داده بودند که اگر قوای ایران بروند آنجا ما هم ناگزیریم قوای خودمان را زیاد کنیم دولت صلاح ندانست تقصیر ما چیست؟! (ساسان- اشتباه در همین است) می‌گویید رئیس ستاد ابلاغ نکرد؟ می‌گویید رئیس ستاد ارتش حکم دولت را نمی‌خواند و متمرد است مگر همین حکم دولت را اجرا نکرد ابلاغ نکرد مگر این چهار هزار و پانصد نفر موقعی که ابداً ما انتظار نداشتیم تسلیم نشد؟ چرا بیخود به ارتش اتهام می‌زنید (کامبخش- اتهام به ارتش نیست) (فیروزآبادی- ارتش مظلوم واقع شده است) می‌فرمایید کارخانه‌جات تسلیحات همه روزه یک عده از کارگران را مرخص می‌کند پریروز این را بنده توضیح دادم که این کارخانه‌جات چون برای دولت متفق ما کار می‌کردند کارگران‌شان اضافه می‌شد پول هم از آن منبعی که ما اسلحه می‌ساختیم به آنها داده می‌شد الآن هشت ماه تمام است ک این پول قطع شده است یک مساعده‌هایی وزارت مالیه به ما داد ما آن کارگرانی که از قدیم در تسلیحات بودند نگاه داشتیم و کارگرانی که جدیداً برای مسلسل‌سازی جهت متفقین گرفته بودیم آنها را تدریجاً کم کردیم همین را هم که شما تصویب نمی‌کنید پس ما از کجا مزد اینها را بدهیم (کامبخش- ما آنها را می‌گوییم بدهید) ما وقتی پیشنهاد می‌کنیم که اعتبارات اینها را بدهید برای این است که خودمان در زحمتیم. ما برای این کارگرها بیست سال زحمت کشیده‌ایم می‌خواهیم نگذاریم ولی وقتی حقوق ندارد چه طور نگذاریم این روز مزد است ده روز پانزده روز فرجه می‌دهیم بعد بالأخره می‌گوییم بروند جای دیگر کار بکنند شما اعتبار بدهید بعد اگر ما نکردیم آن وقت بفرمایید ارتش مسئول است.
۳ - اعلام تنفس و تعطیل جلسه
نایب رئیس - اگر اجازه بفرمایید جلسه را تعطیل کنیم به عنوان تنفس. جلسه فردا ساعت نه دستور بقیه همین مذاکرات
(مجلس یک ساعت و نیم بعد از ظهر به عنوان تنفس تعطیل شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی -ملک‌مدنی
اخبار مجلس
گزارش کمیسیون عرایض و مرخصی
کمیسیون جدید عرایض و مرخصی در تاریخ ۲۹ آذر ماه ۱۳۲۴ از آقایان زیر تشکیل.
رئیس- آقای سلطانی، مخبر آقای حاذقی، عضو آقای امینی نایب‌رئیس، آقای افشار صادقی منشی، آقای سنندجی عضو، آقای خلیل دشتی و به تعداد (۸۰) نامه رسیدگی و از اداره دبیرخانه به وزارتخانههای مربوطه رجوع و برای رفع نگرانی (۵۰) پاسخ‌نامه نیز جواب به متظلمین ابلاغ گردید. کمیسیون عرایض کمافی‌السابق روزهای یکشنبه، سه‌شنبه و پنجشنبه تشکیل خواهد شد.
رئیس اداره دبیرخانه مجلس شورای ملی
شماره ۱۸۱۸۶ تاریخ ۱/۱۰/۱۳۲۴
تصویب‌نامه‌ها
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۸ آذر ماه ۱۳۲۴ بنابر پیشنهاد شماره ۲۸۹۰۵-۲۸/۹/۱۳۲۴ وزارت دارایی تصویب نمودند که سفارش ورود انواع کاغذ و مقوا و کاربن که به موجب آیین‌نامه شماره ۱۹/۱۸۲ در انحصار دولت بوده آزاد باشد و واردکنندگان می‌توانند پس از پرداخت حقوق و سایر عوارض گمرکی کالای خود را از گمرک خارج و آزادانه به فروش رسانند.
تصویبنامه در دفتر نخست‌وزیر است
م- ۵۶۶۳ نخست‌وزیر
هیئت وزیران در جلسه ۲۸ آذر ماه ۱۳۲۴ بنا به پیشنهاد شماره ۲۸۹۰۹ وزارت دارایی تصویب نمودند که سفارش ورود لوازم طبی و دندانسازی و همچنین دارو و مواد دارویی و شیمیایی آزاد باشد و واردکنندگان می‌توانند کالای متعلق به خود را پس از پرداخت حقوق و سایر عوارض گمرکی از گمرک خارج و آزادانه به فروش برسانند بنگاه دارویی نیز موظف می‌باشد در اول هر سال صورت احتیاجات مریض‌خانه‌ها را با تصویب وزارت بهداری به اداره نظارت بازرگانی ارسال دارد و اداره اخیرالذکر هم در صورت محدود بودن سهمیه باید مقدم بر همه پروانه ورود داروی مورد احتیاج بنگاه دارویی را صادر نماید کوکائین و مشتقات آن مرفین و مشتقات آن با مواد مشابه آن و بلود و متیلین و پنسیلین از مقررات این تصویبنامه خارج است که کماکان در انحصار دولت خواهد بود.
تصویبنامه در دفتر نخست وزیر است
م- ۵۶۶۲ نخست وزیر است
سؤالات نمایندگان
جناب آقای وزیر دارایی
بیش از سه ماه است که قسط دوم وجه ساختمان بیمارستان بندر پهلوی پرداخته نشده است خواهشمندم تصریح بفرمایید که دولت از پرداخت این مبلغ خودداری می‌کند؟ یا این که اعلیحضرت شاه چنین دستوری صادر و دستور عدم پرداخت وجه مزبور را دادهاند.
دکتر کشاورز
ریاست معظم مجلس شورای ملی
چون عامه مردم مایلند که بدانند از سال ۱۳۲۰ دولت چه مبلغ از راهآهن عایدات داشته و متفقین چه مقدار کالا و مهمات و چه تعدادی افراد با ایران راه حمل کردهاند و دولت چه مبلغ کرایه و روی چه مأخذی گرفته و آن کرایه چه شده است و فعلاً چه مبلغ دولت طلبکار است و چون عواید راهآهن باید صرف ساختمان راه بشود باید معلوم که چرا در ساختمان راه تأخیر می‌شود به وسیله آن ریاست محترم از وزارت راه مراتب بالا سؤال می‌کنم و استدعا دارم این سؤال را رسماً ابلاغ فرمایید تا برای جواب حاضر شوند.
انتصابات و احکام
وزارت دارایی
آقای کاظم گیتی کارمند منتظر خدمت به نظارت راه تهران منصوب شدند.
آقای علی‌اکبر ناصری کارمند ضرابخانه به درآمد داخلی منصوب شدند.
آقای مجد ابراهیم دانش پژوه کارمند دارایی گیلان به شفارود منصوب شدند.
آقای حسین مکرم کارمند اقتصاد به اداره مراسلات منصوب شدند.
آقای علی‌قنبر تبریزی کارمند دارایی قزوین منتظر خدمت شدند.
آقای بدالله قریشی کارمند سنزواران منتظر خدمت شدند.
آقای محمدعلی نگهبان کارمند منتظر خدمت به دارایی شیراز منصوب شدند.
آقای اسمعیل کاشانیان کارمند مالیات مستقیم به دیوان محاسبات منصوب شدند.
آقای هوشنگ رام کارمند کارگزینی منتظر خدمت شدند.
آقای خلیل پورات شکری کارمند نظارت مالی به دارایی اهواز منصوب شدند.
وزارت کشور
آقای هرمز احمدی از تاریخ ورود به محل مأموریت به سمت فرمانداری بروجرد منصوب شدند.
آقای احمد صلامعی کارمند منتظر خدمت از تاریخ ورود به محل مأموریت به سمت فرمانداری همدان منصوب شدند.
آقای لطیف امامی خامنه کارمند منتظر خدمت از تاریخ ۳/۱۰/۱۳۲۴ به سمت بخشداری سعادت‌آباد منصوب شدند.
آقای ابوتراب مکرمی کارمند اداره امور شهرداری‌ها از تاریخ ورود به محل مأموریت به سمت معاون و ریاست دفتر فرمانداری شاهرود منتقل شد.
بقیه جلسه ۱۷۴
مجلس نیم ساعت پیش از ظهر سه‌شنبه چهارم دی ماه ۱۳۲۴ به ریاست آقای امیر تیمور نایب رئیس مجدداً تشکیل گردید.
فهرست مطالب:
۱- بقیه مذاکره در لایحه چهار دوازدهم بودجه
۲- معرفی آقای اللهیار صالح به سمت وزارت کشور و آقای هاشم صهبا به سمت وزارت پیشه و هنر از طرف آقای نخست‌وزیر
۳- معرفی آقای دکتر علی اکبر اعتماد به سمت معاونت وزارت بهداری از طرف آقای وزیر بهداری
۴- بقیه مذاکره در لایحه چهار دوازدهم بودجه و تصویب یک دوازدهم آن
۵- موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
نایب رئیس-آقای طباطبایی در ماده اول جنابعالی فرمایشی دارید؟ بفرمایید
کاظمی- بنده اخطار نظامنامهای داشتم مطابق ماده ۱۰۹ به من اهانت شده است. نوبت بنده است.
نایب رئیس- اجازه شما اینجا هست بعد بفرمایید.
کاظمی- دیروز صریحاً با آقای ملک مدنی عرض کردم و فرمودند نوبت بنده محفوظ است.
نایب رئیس- صحیح می‌فرمایید دیروز بنده آن موقع حاضر نبودم و متوجه نشدم
امینی- اجازه‌های ماده ۱۰۹ برای جلسه بعد نمی‌شود
کاظمی- آقای ملک مدنی می‌فرمایند روی همه اجازه‌ها سنجاق شده
نایب رئیس- اینجا که همچو چیزی نیست. ببرید نشان ایشان بدهید.
طباطبایی- به هر حال بنده موافقم که بعد از ایشان صحبت بکنم
نایب رئیس- آقای فرهودی در کلیات صحبت داشتند بحث در کلیات را به شخص دیگری واگذار کردند در صورتی که مجلس رأی داده است، پس حق آقای فرهودی هم خود به خود از بین می‌رود معهذا چون آقای طباطبایی موافقت می‌کنند به آقا اجازه داده می‌شود بفرمایید.
طباطبایی- نوبت بنده از ایشان محفوظ است
امینی- پس آقای طباطبایی دیگر حق ندارند؟
نایب رئیس- آقای امینی تمنی می‌کنم آقا در وظایف بنده دخالت نکنید اگر دارند یا ندارند! وظایف خودم را انجام می‌دهم
امینی- ایشان دارند به شرط این که اجازه‌شان محفوظ باشد واگذار می‌کنند.
طباطبایی- اگر ایشان اخطار نظامنامه دارندمقدم به سایر صحبت‌ها است و حق با ایشان است.
یک نفر از نمایندگان- اجازه‌های جلسه گذشته از بین می‌رود
جمعی از نمایندگان- تنفس بوده است و نگذشته
طباطبایی- اگر این طور نیست بنده استفاده می‌کنم، صحبت می‌کنم، تشخیص با جنابعالی است.
نایب رئیس- حالا بنده به آقا اجازه دادهام بفرمایید
طباطبایی- بسیار خوب، پس بعد به آقای کاظمی اجازه می‌فرمایید
نایب رئیس- بسیار خوب آقای کاظمی بعد به شما اجازه داده می‌شود. آقای طباطبایی بفرمایید
نقابت- پیشنهاد تغییر دستور داده شده،
طباطبایی- عرض کنم که آقای رادمنش دیروز ..... (کامبخش- دکتر رادمنش زحمت کشیدهاند ایشان) .... به تفصیل صحبت کردند در ماده یک و از اختیاری که برای وکیل هست که در ماده اول در کلیات صحبت بکند دیروز در کلیات صحبت کردند، بنده در این صدد نیستم اصلاً که حتماً به شما جوابی بدهم، یا از لایحه دولت دفاعی بکنم، اما مناسب میدانم از فرصتی که به دست آمده، در بعضی
از مسائل تا حدی که مقتضی باشد یک تذکراتی داده شود آقا فرمودند با سیستم فعلی قسمت اعظم بودجه صرف قوای تأمینیه می‌شود و به جای این عمل باید کاری کرد که عدالت تأمین بشود. آقا به این نکته توجه بکنید که اگر پایه تعلیم و تربیت در میان یک ملت، در میان یک اجتماعی و مملکتی خیلی بالا بود البته احتیاج به قوای تأمینیه کمتر است و احتیاج به عدلیه هم کمتر برای این که مردم روی اخلاق و روی تربیت زندگی می‌کنند به هم تعدی نمی‌کنند، به هم تجاوز نمی‌کنند البته به عدلیه هم سر و کار کمتر است، شاید قوای تأمینیه هم از این لحاظ در داخله مملکت کمتر مورد احتیاج باشد اما اگر این معنی تأمین نبود این معنی حاصل نشد آن وقت احتیاج به عدالت هست، اما عدالت فرع بر امنیت است، کی باید حکم به عدل و حق و انصاف بکند؟ قاضی، قاضی در چه محیطی می‌تواند خوب قضاوت بکند؟ در محیط آرام، در محیط امن و امنیت را کی باید حفظ بکند؟ قوای تأمینیه. البته در تشکیلات قشون طبیعه مثل سایر تشکیلات ما نواقص و مشکلاتی در بین هست، ما باید بخواهیم که قشون نواقصش تکمیل بشود و معایبش برطرف بشود، اما با وضعیت فعلی، با اخلاق فعلی مملکت و با تربیت فعلی ما مردم حتماً باید قشونی ترتیب داد باید قوای تأمینیه ما همان اندازهای که لازم است تأمین بشود، باید که تشکیلاتش را تقویت بکنید آقا فرمودید حقوق کارمندان آذربایجان را باید داد من هم با شما موافقم برای این که آذربایجان مال ما است آذربایجان از ایران منفک شدنی نیست (نمایندگان - صحیح است) اما متأسفانه خودتان توجه دارید که اوضاع قسمی پیش آمده است که ما ارتباط‌مان با آذربایجان فعلاً قطع است. پول باید داده شود اما چقدر و به کی باید بدهیم و چه طور باید برسد به مامورین دولتی، چه اندازه باید بدهیم، اینها یک مطالبی است که باید قابل دقت باشد، من پری روز در بانک ملی بودم. یک اعلانی شده بود که حواله‌های بانکهای آذربایجان را بانک ملی نمی‌پردازد اینجا هم صحبت کردیم. خوب اگر واقعاً کسی طلبی دارد، چکی دارد از بانک مثل اسکناس باید تأدیه بشود اما بعد منتقل شدم که بانک ملی همین کار را خواهد کرد حتماً هم پول مردم را خواهد داد اما بعد از آن که ارتباط ما با آذربایجان قطع شد بانک باید تشخیص بدهد که حواله‌هایی که صادر می‌شود، چک‌هایی که صادر می‌شود صحیح است یا نه این مقدمات است که چهار روزی ممکن است پس و پیش بشود والا حتماً باید بدهند و حتماً هم خواهند داد، آقا فرمودید که هیچ نهضتی مصنوعی صورت نمی‌گیرد خوتان هم البته....
بعد که گفتید حالا این عقیده را ندارید، به چه دلیل! چرا! دلیلی شما ندارید که تمام نهضت‌ها در دنیا، حالا در ایران ما کار نداریم. تمام نهضت‌ها صحیح باشد، معقول و منطقی باشد و مصنوعی نباشد این طور نیست که فرمودید هر نهضتی از مقتضیات زمان و مکان استفاده بکند، باید به این معنی هم توجه بکنید که مقتضیات زمان و مکان هم ممکن است یک نهضتی درست می‌کند، در ضمن صحبت اشاره فرمودید به سیگار و دخانیات و اینها یک روزی هم آقای صدر قاضی در چند جلسه پیش یک بیانی راجع به این موضوع فرمودند، تصادفاً چه طور شد که بنده در اداره دخانیات بودم و آقای صدر قاضی هم آنجا تشریف داشتند این توضیحات را می‌دهم برای این که افکار و اذهان عامه در خارج یک قدری روشنتر بشود و از مردم یک قدری نگرانی مرتفع بشود (صدر قاضی- تمنی می‌کنم مخلوط نفرمایید مهاباد غیر از جاهای دیگر است) من به طور کلی عرض می‌کنم، من مقصودم مهاباد و آذربایجان نیست منظور بنده این است که مردم یک قدری بیشتر مطلع باشند که جریان از چه قرار است، مخصوصاً پس از تشریف بردن شما من به دوسیه این کار در اداره دخانیات قدری بیشتر توجه کردم و البته میدانید که اداره دخانیات به نظر من خوب اداره می‌شود و این آقای نیک‌پی از صاحب منصبان خوب وزارت مالیه است (صحیح است) آنجا را مثل یک اداره اروپایی اداره می‌کند منظم و از هر حیث به نظر من مورد رضایت است، معلوم شد که دولت دو میلیون تومان تا حالا پول داده است به مهاباد البته رعایا و مالکین یک جنسی هم دادهاند اما متأسفانه ارتباط آنجا با ما در نتیجه این حوادث قطع شده است (صدر قاضی- آقا قطع نشده اشتباه می‌فرمایید این طور نیست) خوب این توضیحی است که بعد شما می‌فرمایید (صدر قاضی- اگر اجازه بدهند) من اطلاع خودم را می‌گویم دولت هم منتظر است که همین اندازه جنسی را که خریده به اصطلاح سر این جنس برسد به تهران یک ارتباطی با اینجا پیدا بشود که جنس برسد بعد باید ده میلیون تومان دولت پول بدهد (فاطمی- بیش از سی میلیون تومان باید بدهد) آن وقت دنباله این کار را دولت می‌گیرد و پولش را می‌دهد و جنس را می‌گیرد همچنین در قسمت سیگار تبریز و دخانیات تبریز و سایر قسمتها هم از این قبیل است (صادقی- سیگار تبریز را روشنتر بفرمایید) آقای وزیر دارایی هم توضیح دادند من این طور مطلع شدم.
نایب رئیس- آقای طباطبایی بین‌الاثین صحبت نفرمایید.
طباطبایی- ..... آقای وزیر دارایی فرمودند که یک اختلافی است بین عاملین سیگار یعنی یک عده از تجار این عمل را انجام می‌دادند مثل سایر جاها یک اختلاف یک شکایاتی هست یک عدهای آمدهاند شکایت کردهاند که آنها خوب عمل نمی‌کنند به ما بدهید و به آنها ندهید و عجاله سیگار به تبریز نرسیده یا کمتر رسیده و البته این که من اشاره‌ای به قضیه مهاباد کردم همین اطلاع مختصری است که از آنجا داشتم چیزی نگفتم که اوضاع آنجا با آذربایجان یکی است این موضوع اشتباه نشود که اینها ارتباط با هم دارند یا اوضاع آذربایجان با اوضاع آنجا یکی است هیچ همچو نظری نداشتم و ندارم و چنین چیزی هم نیست چون راجع به قشون من یک اشاره‌ای کردم گویا آقایان دیگری دیروز اسمی هم از دادرسی ارتش برده شد؟ آنچه که من اطلاع دارم اداره دادرسی ارتش تا حالا خیلی بد اداره می‌شد، عرض کنم که یک عده اشخاص ناهنجار و نالایق که اصلاً صلاحیت این کار را نداشتند آنجا قضاوت می‌کردند به ناحق اما حالا به نظر من به عقیده من آقای سرلشکر آقاولی آنجا هست و مرد شریفی است مرد درستی است (صحیح است) و من امیدوار هستم که وضع آنجا درست بشود اصلاح بشود (اردلان- کاملاً صحیح است) بنده با نگرانی‌هایی که یکی از آقایان فرمودند شریکم ولی امیدوارم نگرانی‌های شدیدی که در این دستگاه بود و انشاالله مرتفع خواهد شد. آقا در ضمن بیانات‌تان اشاره به بیچارگی و فقر عمومی گردید من صددرصد با شما موافقم و در این عقیده شریکم همه ماها باید در این باب کوشش بکنیم مخصوصاً حالا که فصل زمستان است من در این ایام عاشورا یک دو روزی در قم و اصفهان بودم آنجا دیدم یک عمل خیری انجام کردهاند تا چهل و پنج روز بعد از عید تمام مخارج سائلین و مستمندان و فقراء را تأمین کردهاند از حیث غذا و لباس حتی جا و مکان تا چهل و پنج روز از این عده بیچاره پذیرایی می‌کنند (یمین اسفندیاری- کی تأمین کرده است آقا؟) یک عده که می‌توانند کمک بکنند در تهران هم که پایتخت است به نظر من دولت مخصوصاً بیشتر موظف است کمک بکند در یکی از روزنامهها خواندم که یک مبلغ بالنسبه قابلی هم از طرف اعلیحضرت به این کار اختصاص داده شده (یمین اسفندیاری- پانصد هزار ریال) دولت هم باید اقلاً در این زمستان سرد و سخت تا شب عید یا چند روز بعد از عید این سائلین به کف را جمعآوری بکند (کامبخش- شاه بخشیده ولی شیخ علی خان‌ها نمی‌بخشند) خوب شیخ علی خان‌ها هم حاضرند ببخشند نهایت این است که اگر در صحبت‌ها ما هم یک قدری رئوف‌تر و مهربان‌تر صحبت بکنیم گمان می‌کنم آنهایی هم که باید کمک بکنند تشویق می‌شوند و کمک می‌کنند (صحیح است) فرمودید در ایران آزادی کم است آزادی نیست تقریباً این معنی را فرمودید (دکتر رادمنش- بله بله) اگر خودتان به وجدان خودتان نگاه بکنید در هیچ مملکتی در کره زمین الان مملکتی آزادتر و بی‌بند و بارتر و لابه شرط‌تر از مملکت ما نیست (فداکار و دکتر کشاورز- برای دزدها بله) آقای دکتر کشاورز طرز صحبت من را می‌بینید که درصدد محاجه نیستم (دکتر کشاورز- نظر شما هم همین است) البته این که می‌گویم بی‌بند و بارتر از این مملکت جایی نیست برای این است که حق و حسابی نیست بنده که نگفتم برای یک طبقه به قول شما روشنفکر حق و حساب هست اما برای دزدها مثلاً حق و حساب نیست در این مملکت این به این جهت است که متأسفانه در این مملکت دمکراسی و آزادی صورت و معنای خودش را عوض کرده است (کامبخش- هرج و مرج شده است) بله هرج و مرج است روزنامه‌ای که به اسم ایران است و به خط فارسی نوشته می‌شود به ضرر ایران چیز می‌نویسد، چون هرج و مرج است این طور است، از شما می‌پرسم در روسیه آزاد (که من از شما بیشتر سمپاتی نسبت به روس‌ها دارم و این است که دارم می‌گویم) می‌گذارند واقعاً یا صلاح‌شان هست که یک روزنامه دربیاید دو سطر بر خلاف مصلحت روسیه و به ضرر روسیه بنویسد؟ مخالف رژیم روسیه بنویسد؟ مخالف تاکتیک روسیه چیز بنویسد؟ آیا می‌گذارند؟ (دکتر کشاورز- از خودشان بایدسئوال کرد) (هاشمی- هیچ مملکتی نمی‌گذارد) (امینی- این طور نیست خیلی هم آزاد است) گوش کن آقا نمی‌گذارند برای این که روزنامه برای مملکت چیز می‌نویسد مال مردم است ما چرا باید در یک همچو موقع باریک در یک همچو موقع مهمی از مملکت خودمان البته من نظری به شما ندارم به طور کلی عرض می‌کنم چرا از مملکت خودمان دفاع نکنیم
دکتر رادمنش- از مملکت خودمان دفاع می‌کنیم از هیئت حاکمه دفاع نمی‌کنیم
فداکار- از دزدها دفاع نمی‌کنیم
نایب رئیس- آقای دکتر رادمنش تمنی می‌کنم در موقع اجازه جنابعالی هیچ یک از آقایان صحبت نکردند جنابعالی هم صحبت نفرمایید و کلام ناطق را قطع نفرمایید نظامنامه شما را از قطع کلام ممنوع می‌کند و بنده هم مجری نظامنامه هستم و مکلف هستم از جنابعالی تمنی می‌کنم قطع کلام نکنید.
دکتر رادمنش- اطاعت می‌کنم ولی اخبار دارم
محمد طباطبایی- آقای رادمنش شما به صورت جلسات گذشته مجلس شورای ملی مراجعه بفرمایید شاید کمتر کسی در ادوار مقننه به اندازه من از هیئت حاکمه انتقاد و اعتراض کرده باشد من اول هم به شما گفتم که اصلاً نظر ندارم از دولت دفاع کنم بنده اصل سلیقه‌ام این نیست و حالا هم اگر عرایضی می‌کنم برای این است که اگر اشتباهاتی در اذهان تولید شده باشد بنده به سهم خودم تا اندازه رفع کنم. فرض می‌کنیم که در ایران یک نواقصی و یک معایبی هم باشد من به طور کلی دارم عرض می‌کنم که ما در یک همچو موقعی وطن‌خواهی‌مان وطن‌پرستی‌مان اقتضای این را دارد که از مملکت خودمان دفاع کنیم (صحیح است) و به دنیا بگوییم که اگر یک چند سالی یک چند صباحی در ایران یک فشاری هم بوده است یک محرومیت و محرومیت‌هایی هم بوده است نسبت به ما بوده است نه به خارج و ما تحمل کردیم (صحیح است) اما این که گاهی گفته می‌شود سیاست خارجی ایران سیاست. سیاست خارجی ایران. ما اصلاً در دنیای دارای سیاست خارجی نیستیم ما با دنیا کاری نداریم سیاست ما در دنیا تأثیری نفیاً و اثباتاً ندارد (امینی- این چه حرفی است؟) ما یک ملتی هستیم که (طوسی- این سیاست یک طرفه مملکت ما را به این روز انداخته است) حیف است از یک نفر ایرانی که به مملکت خودش به دولت و ملت خودش این تهمت را بزند که سیاست یک طرفه دارد.
طوسی- اگر اجازه بدهید ثابت می‌کنم که تهمت نیست
دکتر کشاورز- ملت و دولت را با هم قاطی نکنید.
نایب رئیس- آقای دکتر رادمنش اگر بدون اجازه صحبتی بفرمایید.....
دکتر رادمنش- بنده که عرضی نکردم (خنده نمایندگان)
نایب رئیس- خیلی معذرت میخواهم آقای دکتر کشاورز اگر بدون اجازه صحبت بفرمایید به جنابعالی هم اخطار خواهد شد صریحاً می‌گویم حق صحبت بدون اجازه ندارید بفرمایید آقای طباطبایی
محمد طباطبایی- شما ببینید آقا در این مملکت از شهریور ۱۳۲۰ تا حالا چهار پنج دولت آمده است اینجا و رفته است، به تصدیق خود شما دولتهای ما به قدری ضعیف و ناتوان بودند که اصلاً به نظر من کاری نتوانستند انجام بدهند وقتی می‌شود این حرف را زد که ما یک دولت‌هایی داشتیم (ای کاش واقعاً داشتیم من که سلیقه‌ام نیست) که همین اندازه عرضه داشته باشند که بتوانند یک کاری صورت بدهند که بشود گفت این یک طرفه است آخر چه کاری در این مملکت انجام شده است چه کنسسیونی چه امتیازی یک دولت خارجی آمد خواست از ما بگیرد و ما دادیم که بگوییم یک طرفی بود. ما بعد از شهریور تا حالا گرفتار فقر و فاقه خودمان و نواقص و مشقات زندگانی خودمان بودیم گرفتار مصائب جنگ بودیم، گرفتار توقف قشون‌های مختلفه و متعدد خارجی در مملکت بوده و هستیم (صحیح است) از ما یعنی ملت ایران (حالا که شما می‌گویید اسم دولت را نبرم من هم با شما هم سلیقه هستم) (دکتر کشاورز- احسنت) از ملت ایران آقا چه عیبی، چه نقصی، چه قصوری دنیا دیده است (نمایندگان- هیچ هیچ) حیف است که یک نفر ایرانی، یک روزنامه‌نویس ایرانی، یک روزنامه‌نویس ایرانی بردارد بنویسد که قشون خارجی چرا از ایران بروند حالا زود است (یک نفر از نمایندگان- کدام روزنامه؟) خواندید من دیگر نمی‌خواهم اسم ببرم حالا، زود است حالا که وقتش نیست دوم مارس باید بروند اگر دوم مارس بنا شد بروند معاهده ۱۹۲۱ را چه می‌گویید این را روزنامه‌نویس ایرانی می‌نویسد (بعضی از نمایندگان- ایرانی نیست) من که این حرف را می‌زنم خودم روزنامه نویسم من اگر در مجلس دوره سیزدهم نبودم این روزنامهها نبود و قانون گذشته بود که در تمام مملکت و پایتخت تا شش ماه بعد از جنگ پنج تا یا هفت تا روزنامه و مجله بیشتر منتشر نشود من دفاع کردم من نگذاشتم بگذرد این لایحه را رد کردم نگذاشتم بگذرد که حالا یک به قدری موی سر آقا مجله و روزنامه در این مملکت است من خودم روزنامه‌نویسم اما این برای یک ملت و یک مملکتی واقعاً تاسف‌آور و ننگ‌آور است که یک روزنامه این طور چیز می‌نویسد (صحیح است) مردم آزادند هر عقیده سیاسی را دلشان می‌خواهد اظهار کنند هیچ جا چنین چیزی نیست این طور نیست، خدای نکرده من الان عقیده‌ام این باشد که تمام مملکت ایران را باید تکه پاره کرد یک تکه را بدهیم به افغان یک قسمت را بدهیم به عراق یک قدری را بدهیم به ترکیه یک تکه را به انگلیس یک خورده هم بدهیم به روس این هم عقیده سیاسی است یعنی من آزادم یک همچو چیزی ممکن است خیر عقیده آزاد است گفتن آزاد است در حدودقانون و قانون اساسی (صحیح است) و فقط به مصلحت مملکت (صحیح است) آزادی بی‌انتها یعنی هرج و مرج یعنی استبداد این آزادی نیست (دکتر کشاورز- این که آزادی نمی‌شود، آزادی مفهوم معین دارد) (فداکار- کلوپ بستن و روزنامه توقیف کردن فقط آزادی است) خود آقا در عین این که اینجا صریحاً گفتید که قضیه آذربایجان یک قضیه داخلی است توجه کردم که در نطق‌تان بعد گفتید که تقی‌زاده به جراید گفته است به دولتی که ما می‌خواهیم به آنها نزدیک شویم چه گفته است من اصلاً آشنایی با آقای تقی‌زاده ندارم (تیمورتاش- خوشبختانه) وقتی هم اینجا وزیر مالیه بود من روزنامه می‌نوشتم در مجلس نبودم اگر در تمام آن مدت یکی دو تا ملآقات رسمی و عمومی به او کرده باشم بنابراین از شخص ایشان از سیاست ایشان و روش ایشان دفاع نمی‌کنم و می‌خواستم سوءتفاهم ایجاد نشود آقای تقی‌زاده در بیانیه خودش آن قصه سعدی را اشاره کرده و نظری به دولت خارجی ندارد خیلی فارسی است می‌گوید که در آذربایجان به قول شما نهضت یا یک حرکات مذبوحه پیدا شده است و قشون ایران خواسته است برود آذربایجان در شریفآباد جلوی او را گرفتهاند میگویند که سنگ را بسته (دکتر کشاورز می‌گوید- عجب حرامزاده مردمانی هستند) و سگ را گشاده‌اند نظر ایشان هم اتفآقا در اینجا همان هست که نظر شما است یعنی اینجا یک عده اشخاص، عدهای که در آنجا هستند یک طغیانی کردهاند یک عملیات خلاف قانونی کردهاند قشون ایران که می‌خواهد برود راه بسته است و آنها آزادند نظری به دولتی که ضمناً من خودم عرض کردم بالصراحه طرفدار دوستی و طرفدار صمیمیت دولت شوروی بوده و هستم ندارد (یک نفر از نمایندگان- همه هستند) یک ایرانی البته یک سفیر کبیر عالی‌مقامی در این صدد نیست که خدای نخواسته بد حرفی یا یک تعرضی کرده باشد یا یک بدگویی شده باشد (صحیح است) این طور نیست (صحیح است) اشاره آقا در ضمن صحبت‌تان فرمودید به قضیه نفت که این اشکالات و این سوءتفاهمات در نتیجه این قسمت است (فداکار- کسی هم چه حرفی نزد) چرا عوض کنم این طور است عقیده و سلیقه من که فرمودید سلیقه و نظر آزاد است منتها اگر سر منشأ این اصلاحات و حوادث آن قضیه نباشد ولی خیلی مؤثر است (فداکار- آقا موضوع نفت را کسی صحبت نکرد) من آن روز هم با آن طرحی که آمد به مجلس اول کسی که مخالفت کرد من بودم غیر از من کسی مخالفت نکرد امروز هم می‌گویم که این طرح به عقیده من، به سلیقه من آن طرح صحیح نبود و مخالفت قانون اساسی بود آن روز هم اظهار کردم حالا هم می‌گویم. انجمن‌های ایالتی و ولایتی که ذکری ازش شد عرض کنم که بنده در اصفهان بودم یک متحدالمالی از آقا سید (اشاره به آقای صالح وزیر کشور) واقعاً حوصله غریبی دارید آقایان در یک همچو موقعی دیدم یک تلگرافی رسیده است به حاکم آنجا که خیلی زود، معجلا و سریعاً انجمن‌های ایالتی و ولایتی را تشکیل دهید بنده خیلی تعجب می‌کنم همان است که شما می‌فرمایید واقعاً خیلی مأیوسم از هیئتهای حاکمه ایران، کدام قانون آقا، انجمن ایالتی و ولایتی کجاست یک قانونی در چند قرن قبل اصلاً کسی یادش نیست، اصلاً نظامنامه اجرا ندارد آن قانون، معلوم نیست کجا است، دست کی است، کی اجرا بکند این چه کارهایی است آقا چرا فکرهای اساسی‌تر نمی‌کنید، انجمن ایالتی چیست، انجمن ولایتی چیست این صحبت‌ها یعنی چه چرا این کار را می‌کنید.
یمین اسفندیاری- آقای صالح خواستند یک یادگاری گذاشته باشند.)
نایب رئیس- آقای یمین صحبت نفرمایید نظامنامه شما را ممنوع می‌کند که بین صحبت ناطق حرف بزنید.
یمین اسفندیاری- کاملاً صحیح می‌فرمایید ولی گاهی پیش می‌آید (خنده نمایندگان)
نایب رئیس- به جنابعالی اخطار می‌کنم حق صحبت ندارید.
محمد طباطبایی- در هر صورت از آقای وزیر کشور از آقای نخست‌وزیر خواهش می‌کنم که در این باب چون به اصطلاح دستپاچه کردید مامورین خودتان را دچار مخمصه کردید حالا دوباره
تلگراف کنید که حوصله بکنند و این قانون باید بیاید به مجلس، نظامنامه می‌خواهد با مقتضیات زمان و مکان و وضع فعلی ایران، هر وقتی که این مقتضیات و این موجبات جمع شد البته ما هم آرزومان این است که انجمن ایالتی و ولایتی چیزی است که در قانون اساسی ما پیشبینی شده می‌بایست زودتر هم بشود ای کاش زودتر هم تشکیل می‌شد اما بعد از آن که همه جهاتش را جمع کنید تهیه کنید (صحیح است) من امیدوار هستم که صحبت بنده در آقا آن تاثیری را که میل داشتم بکند یعنی که ملاحظه فرمودید با کمال صمیمیت و محبت این تذکرات را داد و امیدوارم که این تذکرات من باعث بشود به این که دولت علیه شاهنشاهی ایران یک مقداری در کارها سریع‌تر، جدی‌تر بشود، پشت کارها را یک قدری محکم‌تر بگیرید آقا این مملکت مال ما است، آذربایجان مال ما است (صحیح است) اصولاً ایران و ایرانی ممکن نیست خواب آشفته ببیند، صحبت تجزیه، مجزیه اینها را اینجا بگذارید کنار، ملت ایران و آذربایجان به نظر من نیست، ملت ایران است (صحیح است) اینها زیادی است همه آقایان میدانند همین فرصتی که الان من اینجا دارم صحبت می‌کنم باعث و بانی بزرگ این فرصت و صحبت آذربایجان است (صحیح است) آقایان به عقیده من، به نظر من از جمله کارهایی که باید بکنید مظلومیت ملت ایران، صداقت و صمیمیت و نجابت ملت ایران را بیش از آنچه که حالا نشان داده‌اید باید به دنیا نشان داد (صحیح است- احسنت)
نایب رئیس- آقای کاظمی بفرمایید
کاظمی- بنده خیلی متأسف هستم قبل از این که وارد اصل موضوع بشوم باید چند دقیقه وقت مجلس شورای ملی را از نظر حفظ حیثیت خودم مشغول بکنم، نمیدانم آقایان نمایندگان توده چرا گاهگاهی شخصاً مرا مورد حمله و بی‌مهری قرار می‌دهند بنده اعتراف دارم که سلیقه سیاسی‌ام با آقایان یکی نیست ولی در عین حال انتظار و توقع من این است که به حکم آزادی فکر و عقیده که بزرگترین منظور آقایان است اجازه بدهند که من هم فکر و نظر خودم را برای خودم داشته باشم به همان جهتی که من هم به فکر و عقیده آقایان احترام می‌کنم خاطرم هست که در چند جلسه قبل آقای دکتر کشاورز در بیاناتشان اهانت‌آمیز به من اظهاری فرمودند مع‌الاسف، فرصتی نشد که عرض کنم دیروز هم آقای فداکار و هم آقای لنکرانی که بیشتر اسباب تعجب من شد که یک جمله اهانت‌آمیزی به من فرمودند (لنکرانی- من به شما؟) خوب خوشحالم بسیار خوب رد می‌شوم (لنکرانی- ممکن است در قلبم باشد ولی بر زبان نیاوردم) (خنده نمایندگان) حالا که این طور است آقای لنکرانی به زبان هم آوردید (لنکرانی- نیاوردم) (صدای زنگ) آقای فداکار لابد مخالف است آقای لنکرانی هم بعد بلافاصله فرمودند الحکم حدالسیف
لنکرانی- خواهش می‌کنم بروید اول درس بخوانید بنده گفتم الحکم حد السیف و به شما نگفتم شما همه چیز را چرا برای خودتان قبول می‌کنید من برای ملت ایران گفتم
نایب رئیس- آقای لنکرانی از جنابعالی خواهش می‌کنم که رعایت نظامنامه را بفرمایید تمنی می‌کنم برخلاف نظامنامه صحبت نکنید بنده مکلف هستم اینجا نظامنامه را اجرا بدارم و آن وقت من موظف می‌شوم به جنابعالی اخطار کنم. خواهش می‌کنم کمک بفرمایید که مورد اخطار قرار نگیرید و آقا بدون اجازه صحبت نفرمایید.
کاظمی- عرض کنم خواستم بنده به حضور آقایان محترمی که به بنده توهین کردند عرض کنم (فداکار- توهین نشده است آقا حقیقتش را گفتهاند) من اهانت تلقی کردم اگر بنده با پول ذعال دولت ده خریده بودم باید شدیدترین مجازات را بشوم این برخلاف شرافت و حیثیت من است که یک چنین اظهاری اینجا بشود من برای اطلاع آقا باید عرض کنم که از سن هفده هیجده سالگی شاید کمتر تا به امروز برای آزادی ایران زحمت کشیده‌ام و کار کردهام و یک مرد آزادیخواهی هستم و با کمال افتخار و سربلندی و سینه پهن و جبهه گشاده همین دقیقه حاضرم حساب سیاست و حساب مالی و زندگانی خودم را به ملت ایران عرضه کنم و ملت ایران رسیدگی کند اگر کوچکترین تخلفی حتی ترک اولایی در جریان زندگانیم باشد حاضرم حتی به دار مکافات بروم و به شدیدترین مجازات محکوم بشوم در عین حال به کسی اجازه نمی‌دهم که به شرافت چندین ساله من یک چنین اهانتی بکند حتی مجلس شورای ملی را دعوت می‌کنم که خود آقای دکتر کشاورز و دیگران بیایند که حساب زندگی خودم را درست تحت اختیار آنها بگذارم و بسیار مسرور و خوشوقتم (دکتر کشاورز- بنده هم حاضرم و مسرورم) من از این مملکت نعمت زیادی برده‌ام برای فداکاری مملکت هم حاضرم تمام مال و جان و اولادم را فدای این مملکت بکنم ولی در عین حال حاضر نیستم کوچکترین اهانتی به من بشود من اگر چیزی در این مملکت پیدا کردهام از بازو و جبهه‌ام بوده با کد یمین و عرق جبین پیدا کردهام و بدانید که شب‌های سخت زمستان که همه خوابیده بودند من برای این مملکت سواره عقب کار و تولید ثروت و کمک به مردم می‌رفتم از این راه البته چیز پیدا کردم و خوشوقتم که پیدا کردم (دکتر کشاورز- ده ساوجبلاغ) بله ده ساوجبلاغ، خیلی مفتخرم به داشتنش و شماها هم حسودید که ندارید ولی بنده از رنجم از زحمتی که کشیده‌ام پیدا کردم این را شما بدانید ده ساوجبلاغ ساوجبلاغ که می‌فرمایید مگر چه طور شده فقط برای این است که آقا ندارید این حسادت است (فداکار- نه خیر پرونده دارد) پروندهاش کجاست؟ استدعا می‌کنم آقای نخست‌وزیر، دولت از شما جداً میخواهم اگر من پرونده‌ای دارم اجازه می‌دهم که هر کار بدی که من کردهام این را به عرضه ملت ایران نشان بدهید، شما آقایان عادت کردهاید و با توهین افترا، اذیت، تهمت، همه کس را از میدان در کردهاید و از حجب و حیا و عفت ما سوء استفاده می‌کنید (دکتر کشاورز- پروندهاش در وزارت پیشه و هنر است) مخصوصاً از مقام ریاست تمنی می‌کنم که این موضوع آقای فداکار را تعقیب کنند بله بنده در ساوجبلاغ ده دارم و مفتخر هم هستم به داشتنش اصل مالکیت را دارم و بهترین سرپرست آن زارعین هم هستم شما آنها را تحریک بکنید بر ضد این مملکت (دکتر کشاورز- اخطار نظامنامهای دارم) بسیار خوب حر من که تمام شد بیایید اینجا صحبت بفرمایید من بسیار بسیار از مجلس شورای ملی عذر میخواهم که وقت مجلس شورای ملی را صرف مسئله شخصی کردم چون حیثیت من حیثیت آقایان است آقایان مخصوصاً من مجبورم از خودم دفاع کنم آقایان حق ندارند که یک نفر رفیق بدکار و سیه‌کار در توی مجلس برای خودشان نگاهدارند (دکتر کشاورز- بدکار در توی مجلس پر است من اخطار نظامنامهای دارم) اگر توهین است اخطار کنید عرض دیگری داشتم (دکتر کشاورز- مگر گلهداری را چه کارش کردند) به من چه آقای گلهداری به بنده چه ربطی دارد که آقای گلهداری را چه کار کردند بنده ضامن خودم هستم
نایب رئیس- آقای کاظمی شما نباید صحبت بین‌الاثنین بفرمایید اگر فرمایشتان تمام شده است بفرمایید.
کاظمی- نه خیر فرمایشم تمام نشده است اگر اجازه می‌دهید تمام می‌کنم اما موضوعی که می‌خواستم وارد بحثش بشوم که از مسئله شخصی گذشته
امینی- در اطراف ماده ۱۰۹ صحبت بفرمایید از خارج که نمی‌شود صحبت کرد
کاظمی- ماده ۱۰۹ تنها نیست من در کلیات حرف دارم
فداکار- اخطار نظامنامهای نوبت دارد
نایب رئیس- من استدعا می‌کنم رعایت بفرمایید
دکتر معظمی- آقا به کفایت مذاکرات رأی گرفته شده است دیگر نمی‌شود صحبت کرد
کاظمی- ولی در ماده اول می‌شود حرف زد
نایب رئیس- آقای کاظمی صحبت خودتان را بفرمایید
کاظمی- اگر میل ندارید بنده عرضی نکنم استدعا می‌کنم (امینی- در حدود ماده ۱۰۹ می‌توانید بفرمایید) اگر راضی به این هستید که هر کسی حرف خودش را بزند و از اختلاف نظر در واقع جلوگیری شود اگر طرفدار این اختلاف نظر نیستید بسیار خوب
دکتر کشاورز- آقای رئیس نظامنامه را اجراء کنید
نایب رئیس- آقا به من مجال بدهید که من بتوانم کار خودم را برسم هر یک از آقایان مکلف هستید که نظامنامه را رعایت بفرمایید هیچ کدام حق ندارید در کار من مداخله کنید. (فداکار- اخطار نظامنامه ایشان تمام شده است) به شما مربوط نیست.
فداکار- چرا اهانت می‌کنید
کامبخش- آقا اخطار نظامنامهای که تمام شد
نایب رئیس- به شما هم مربوط نیست آقا شما هم نباید بدون اجازه صحبت کنید.
فداکار- شما تبعیض می‌کنید آقا یکی را اجازه می‌دهید یکی را اجازه نمی‌دهید.
نایب رئیس- آقا به شما اخطار می‌کنم صحبت نکنید.
فداکار- ده مرتبه اخطار بکنید.
نایب رئیس- به شما اخطار با قید در صورت مجلس می‌کنم (همهمه نمایندگان) با این ترتیب جلسه را ترک می‌کنیم.
(در این موقع آقای نایب رئیس از جای خود برخاستند)
چند نفر از نمایندگان- (با همهمه) آقا رأی بگیرید بیرون کنید.
نایب رئیس- من هیچ منظوری ندارم جز حفظ و رعایت نظامنامه و این مرتبه اگر تخلف بکنید من طبق نظامنامه رأی به خروج شما از جلسه می‌گیرم و شما را امر به خروج از جلسه خواهم داد.
مظفرزاده- آقا شما اینجا به عنوان اخطار نظامنامه آمده‌اید.
عده از نمایندگان- رأی بگیرید رأی بگیرید
هاشمی- احسن شقوق مراعات نظامنامه است
مظفرزاده- آقا این نظامنامه را باید درباره همه رعایت بکنید شما حق ندارید که سوءاستفاده بکنید از نظامنامه
نایب رئیس- به شما اخطار می‌کنم
مظفرزاده- حق ندارید اخطار کنید
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به خروج آقای مظفرزاده از جلسه آقایانی که موافقند قیام نمایند (عدهای برخاستند) (در این موقع یک ربع ساعت بعدازظهر) به واسطه همهمه زیاد نمایندگان و تشنج مجلس آقای امیرتیمور نایب رئیس جلسه را ترک و مجلس تعطیل گردید.)
نیم ساعت بعدازظهر مجلس به ریاست آقای سید محمد صادق طباطبایی مجدداً تشکیل شد.
رئیس- آقای نخست‌وزیر فرمایشی دارید؟
۲- معرفی آقای اللهیار صالح به وزارت کشور و آقای هاشم صهبا به وزارت پیشه و هنر از طرف آقای نخست‌وزیر
نخست‌وزیر- بنده از این وضع مجلس خیلی متأسفم (صحیح است) خیلی متأسفم زیرا در این موقع مملکت این اختلافات حتی در مجلس هم هیچ صلاح نیست (صحیح است) استدعا می‌کنم بعضی کارهای فوری برای اصلاحات که در اینجا پیشنهاد کردیم اینها را زودتر طرح بفرمایید و تصویب شود یکی دیگر از مطالب که یک ماه هم هست همین طور معطل است موضوع بودجه است و بایستی هر چه زودتر تصویب بشود و دیگر این که می‌خواستم آقای اللهیار صالح را به وزارت کشور به حضور آقایان معرفی کنم. (نمایندگان- مبارک است) آقای هاشم صهبا را به وزارت بازرگانی و پیشه و هنر
۳- معرفی آقای دکتر علی اکبر اعتماد به سمت معاونت وزارت بهداری از طرف آقای وزیر بهداری
وزیر بهداری- بنده آقای دکتر علی اکبر اعتماد را به سمت معاونت وزارت بهداری خدمت آقایان معرفی می‌کنم (صحیح است - مبارک است) (لنکرانی- مبارک است دکتر نامدار را هم اخراج بکنید.)
۴- بقیه مذاکره در لایحه چهار دوازدهم بودجه و تصویب یک دوازدهم آن
مخبر کمیسیون (آقای فاطمی)- بنده بسیار متأسفم از این که سر این لایحه که واقعاً بک قسمت‌هایش برای امور محاسباتی و انتظامی و کارهای مملکتی است دچار این اشکالات و مذاکرات شده‌ایم شاید بعضی از مذاکرات هم لازم باشد که در مجلس بشود و موافق و مخالف عقایدشان را بگویند ولی چنانچه ملاحظه می‌فرمایید امروز چهارم پنجم ماه است و حقوق مستخدمین دولت نرسیده است (صحیح است) و به این طرزی که بنده می‌بینم گمان می‌کنم که این ده بیست فقره این هم که ایراد کردید چرا الف، ب نوشتهاند چه فرق می‌کند با ماده چه فرق می‌کند چه الف و ب و ج بنویسند و چه مواد ۱ و ۲ و ۳ این است که بنده خواستم از مجلس تقاضا بکنم و از دولت هم تقاضا بکنم که موافقت بفرمایند یک دوازدهم یا دو دوازدهم (صحیح است) بگذرد.
بعضی از نمایندگان- یک دوازدهم
هاشمی- پیشنهاد شده است
فاطمی-... خوب حالا بعد آن را صحبت می‌کنیم یکی از نقص‌هایی که بنده در مجلس شورای ملی می‌بینم این است که برخلاف نظامنامه وقتی که یکی حرف می‌زند توی حرفش می‌دوند در صورتی که او را باید بگذارند که حرف‌هایش تمام بشود هر که هم مخالفش است پا شود بعد استدلال کند توجه بفرمایید بنده خودم این را بالحس و العیان می‌بینم که با این صورتی که ما داریم تا ۱۰ روز دیگر نمی‌گذرد ولی از آن طرف هم بنده چون مطلع هستم این موادی که در اینجا تنظیم شده است برای تنظیم امور محاسباتی و اضافات وزاتخانه‌ها و سایر قسمتها که در آنجا هست و بنده نمی‌خواهم یک یک شرح بدهم به علی درجه لازم نیست تمنی می‌کنم همین طور که این دو سه روزه صحبت کردیم در دستور باشد و جلسات مرتباً تشکیل بشود آن قدر این لایحه را در دستور باشد تا اینها را تصویب کنیم و تمام کنیم (صحیح است) تا ضمناً برسیم به آن لوایح اصلاحی که آقای نخست‌وزیر فرمودند این تقاضای بنده است و تمنی می‌کنم موافقت بفرمایید باید آقایان رعایت حال مستخدمین دولت را بفرمایند (صحیح است)
رئیس- آقای وزیر موافقید؟
وزیر دارایی (آقای هژیر)- آقایان که ملاحظه فرمودند این پیشنهادی که به عرض مجلس شورای ملی رسیده است جز یک خرج‌های مبرم فوری چیز دیگری نیست یکی یکی دو تا ماده است یعنی یکی دو تا از این فقرات است که ممکن بود قابل بحث قرار بگیرد و تصور می‌کنم به قدر کافی هم آقایان صحبت فرمودند حالا اگر مقصود مجلس شورای ملی از این که در باب این مطالب صحبت می‌فرمایند به مناسبت این است که بودجه مطرح است ملاحظه فرمودند که دو جلسه قبل بنده یک لایحه تقدیم مجلس شورای ملی کردم برای تنظیم بودجه دولت در سنوات آتیه (فاطمی- بسیار هم لازم است) این را هم اگر قطعاً آقایان اعضاء کمیسیون بودجه موافقت بفرمایند در ظرف امروز یا فردا بعدازظهر یک جلسه تشکیل بدهیم هر اصلاحی دارند در این باب بفرمایند به عرض مجلس شورای ملی برسد آن وقت هم چون صحبت بودجه مملکت است وقت هر گونه بحث و اظهار نظر درش هست اما اگر بخواهیم این را به همین ترتیب به تعویق بیندازیم مشکل خواهد بود برای کار ما در آتیه خواستم استدعا بکنم از آقایان این را از لحاظ این که صحبت‌ها تمام گفته نشده است تلقی نفرمایید اجازه بفرمایید همین حالا به کفایت مذاکراتش رأی گرفته شود و بشود به اصل مطلب رأی بدهند راجع به اصل کار بودجه آن لایحه بلافاصله خدمت آقایان تقدیم می‌شود و هر نظری آقایان دارند خواهند فرمود والا با این ترتیب و مذاکرات در آخر هر ماه باید بیاییم صحبت کنیم به عنوان این که مخارج ادارات معطل است به یک دوازدهم تصویب شود برود یعنی آن مقاصدی که آقایان دارید به عمل نمی‌آید تا حالا یک سال (دشتی- فردا مطرح می‌شود) خوب حالا ممکن است این طور بفرمایید این دو ماده اول را بی‌فقرات این دو ماده اول را بنده این طور می‌توانم موافقت کنم عواید را با این ماده دوم که عبارت از چهار دوازدهم است تصویب بفرمایند بلافاصله بعد از آن صحبت بفرمایند فقراتش را بعد تصویب بفرمایند با این ترتیب بنده می‌توانم موافقت بکنم
فاطمی- با این نظر بنده از طرف کمیسیون قبول می‌کنم
هاشمی- چندین پیشنهاد رسیده است به ترتیبی که رسیده است بنده میخوانم
رئیس- آقای ملک مدنی
ملک مدنی- بنده اجازه خواسته بودم چند کلمه به طور اختصار عرض کنم که این پیشآمدی که در جلسه شده بود و سوءتفاهمی که بین بعضی از آقایان رفقا و آقای امیرتیمور واقع شد و مورد تاسف همه ماها بود (صحیح است) خوشبختانه چون منشأ و اساسی نداشت در خارج رفع سوءتفاهم شد و در این موقع مملکت ما نمایندگان با هم همکاری می‌کنیم و با حسن تفاهم وظایفی را که داریم انشاالله باید انجام بدهیم
بعضی از نمایندگان- انشاالله
رئیس- آقای دکتر معظمی
دکتر معظمی- بنده اخطار نظامنامه داشتم با پیشنهاد آقای فاطمی هم مخالفم دلیلش را عرض می‌کنم عرض کنم اول بنده همان طور که جناب آقای فاطمی فرمودند خیلی متأسفم که حقوق مستخدمین تاکنون پرداخت نشده است و از اشخاصی هستم که اول وقت پیشنهاد کفایت مذاکرات را تقدیم مجلس شورای ملی کردم برای این که این کار زودتر بگذرد عیب در این نیست که مواد زیاد است عیب در طریقه کار ما است امروز در ساعت ده و نیم وقتی که بنده مراجعه کردم دیدم ۴۶ نفر بیشتر از آقایان تشریف نیاورده‌اند عیب در طرز کار ما است والا ۵ تا ماده گذراندن کاری ندارد وقتی هر جای دنیا بودجه مطرح است ۱۸ ساعت ۱۵ ساعت می‌نشینند و بودجه را تصویب می‌کنند شما از اول سال تا به حال به یک صورت بدی بودجه را تصویب کردید آن وقت تمام این موادی که در این تو هست برای این است که یک دوازدهم یک دوازدهم تصویب کردید و حقوق مستخدمین را دادید بقیه را جدا کردید و بعد تصویب کردید در همین مجلس مگر نبود که شما به دانشکده پزشکی اعتبار دادید آن شصت نفر را بپذیرند حالا می‌خواهید باز عقب بیندازید همین طور اعتبارات برای
مهندسین آقایان موافقت بفرمایید که امروز صبح و عصر جلسه تشکیل شود که زودتر بگذرد برای این که پس فردا هم که بقیه قسمت مواد مطرح بشود اکثریت نمی‌شود و یا می‌شود و جلسه از اکثریت می‌افتد بنده تعجب می‌کنم که چه طور آقای وزیر دارایی موافقت فرمودند بودجه مملکت معوق مانده است تمام حسابداری‌های وزارتخانهها شکایت می‌کنند که ما برای تنظیم بودجه ۱۳۲۵ همین طور معطل مانده‌ایم و به علاوه یک موادی است مربوط به اضافات وزارت بهداری همین طور معوق مانده است پس ما چه کار کنیم ما نمایندگان ولایات مگر حق نداریم ما طبیب نداریم ما مریضخانه نمی‌خواهیم همه روزه به ما می‌نویسند شکایت می‌کنند که طبیب نداریم و آقایان برای چه دو ساعت نمی‌نشینند بودجه را تصویب کنند چرا الان تا دو بعدازظهر نمی‌نشینند بودجه را تصویب بکنند برای تنبلی این کار را می‌کنند (صحیح است)
رئیس- با این که اظهارات آقای دکتر معظمی اساساً صحیح است بنده تصور می‌کنم که اگر برای این بودجه عجاله حقوق ادارات یک ماهه پرداخته شود و معطل نشوند و امروز و فردا همین طور مذاکرات باشد تمام بشود یک پیشنهادی شده اگر آقایان موافق باشند رأی بدهند.
مهندس فریور- بخوانید بنده مخالفم
رئیس- آقای کاظمی از بقیه نطق خودشان صرف‌نظر کردهاند میخواهند توضیح بدهند ولی چون داخل این مذاکره شده‌ایم....
کاظمی- اجازه بفرمایید اجازه امروز حق من است ولی چون مجلس شورای ملی وارد اصل موضوع شده است و من علاقمندم که زودتر بگذرد عرض نمی‌کنم و از باقی اظهاراتم صرف‌نظر می‌کنم و ضمناً موقع را مغتنم میشمارم عرض می‌کنم بنده با پیشنهاد آقای فاطمی و موافقت آقای وزیر دارایی هیچ کدام موافق نیستم و به این طریق کار مملکت می‌ماند و پیشرفت نمی‌کند.
مخبر کمیسیون بودجه- آقایان خودشان نمی‌آیند بنشینند این را تمام کنند من از اول مجلس اینجا هستم
طوسی- پیشنهاد باید خوانده شود و موافق و مخالف صحبت بکنند.
رئیس- آقای ملک مدنی
ملک مدنی- آقای وزیر مالیه این جور تقاضا می‌کنند و آقای مخبر هم این طور موافقت می‌کنند ما باید راه حل پیدا کنیم ما نمی‌دانیم چه کار باید کرد بنده عقیده‌ام این است که پیشنهاد آقای فاطمی صحیح است یک دوازدهم را مجزا بکنید مطرح کنید حقوق اعضاء ادارات داده شود باقی را هم بعد مطرح کنید حقوق اعضاء ادارات داده شود باقی را هم بعد مطرح کنید که با سه دوازدهم با هم بگذرد این یک نظری است که سه دوازدهم با هم بگذرد این یک نظری است که باید امروز این کار را کرد و چه نظر آقای دکتر معظمی و چه نظر سایر آقایان همه تأمین می‌شود یک دوازدهم را اجازه بدهند تصویب شود بقیه را بعد مطرح بفرمایند.
هاشمی- پیشنهادهای متعدد رسیده است (امینی- یکیش را بخوانید) به ترتیبی که پیشنهادات رسیده است بنده میخوانم.
طوسی- پیشنهاد آقای نبوی را بخوانید
رئیس- پیشنهاد آقای نبوی قرائت می‌شود:
پیشنهاد می‌کنم فعلاً یک دوازدهم حقوق و مصارف به میزان ماه گذشته تأدیه گردد و لایحه فعلی در دستور باشد.
رحیمیان- بنده هم یک پیشنهادی کردهام.
قبادیان- بنده مخالفم
رئیس- آقایان یک اجازههایی خواستهاند بنده نمیدانم در این موضوع است یا خیر. آقای نبوی
نبوی- بنده با آنچه که آقای دکتر معظمی فرمودند کاملاً موافقم این طرز کار کردن ما است که نمی‌گذارد بودجه تصویب شود والا تصویب دو ماده با چند تبصره که انقدرها کارش مشکل نیست حالا وضع این جور است. بنده فعلاً با این پیشنهاد جمع بین هر دو کردم مستخدمین حقوق نگرفته‌اند و احتیاج دارند و نمی‌توانند روزهای زیادی صبر کنند بنده پیشنهاد کردم الان یک دوازدهم برای یک ماه تصویب شود و بعد هم این لایحه همین طور جزء دستور هست ممکن است صبح و عصر جلسه شود تا کلیه این لایحه تصویب شود پس استدعا می‌کنم لایحه را تفکیک بفرمایید حالا یک دوازدهم تصویب شود بعد اصل لایحه.
رئیس- آقای مهندس فریور
مهندس فریور- بنده نظرم این بود که اگر یک قدری آقایان حسن‌نیت نشان بدهند این لایحه شاید تا نیم ساعت دیگر بگذرد (صحیح است) برای این که بعضی از واد است که مورد اختلاف است مثل قضیه سیصد هزار لیره پول سیم تلگراف و تلفن آن را که خود آقای وزیر دارایی فرمودند فعلاً پس می‌گیریم و دیگر در ماده قسمتهای مورد اختلافی نیست نسبت به پیشنهادات هم اگر چنانچه آقایان مطلع باشند که الان یک لایحهای در کمیسیون بودجه هست شبیه لایحه متمم بودجه آقایان پیشنهادات اضافی هم اگر دارند بیایند در کمیسیون بودجه و جزء آن لایحه‌اش بکنند بعد باقی می‌ماند یک مشته پیشنهاد اصلاحی که شاید از هفت هشت، ده تا تجاوز نکند و خودمان هم اگر یک قدری حسن‌نیت به خرج بدهیم و پیشنهادهایی بدهیم که راجع به این مواد باشد تا نیم ساعت دیگر این لایحه می‌گذرد
بعضی از نمایندگان- رأی بگیرید
رحیمیان- بنده مخالفم. پیشنهاد بنده را بخوانید.
هاشمی- خواهش می‌کنم آقایان توجه بفرمایند به عرض بنده ده پانزده پیشنهاد الان به دست بنده رسیده است بنده هر یک را به ترتیب میخوانم پیشنهاد دهنده توضیح می‌دهد و مخالف هم علیه آن صحبت می‌کند و مقام ریاست هم رأی می‌گیرید ده پانزده نفر آقایان یک مرتبه می‌فرمایند که من پیشنهادشان را بخوانم در یک زمان که نمی‌شود پانزده تا پیشنهاد را با هم خواند
رحیمیان- پیشنهاد بنده راجع به همین پیشنهاد است بخوانید.
قبادیان- پیشنهاد آقای رحیمیان مربوط است به یک قسمت از همین لایحه. مربوط به مریضخانه قوچان است
رئیس- اول باید پیشنهاد آقای نبوی رأی بگیریم. رأی می‌گیریم...
دکتر معظمی- بنده اخطار نظامنامه دارم.
رئیس- بفرمایید
یک نفر از نمایندگان- اعلام رأی شد
دکتر معظمی- اعلام رأی که بر خلاف نظامنامه باشد اثری ندارد عرض می‌کنم این پیشنهاد برخلاف پیشنهادی است که دولت داده است و با این طرزی که در این پیشنهاد تعیین شده است یک قسمت از حقوق‌ها قابل پرداخت نخواهد بود توجه فرمودید اگر به این ترتیب تصویب شود بعد به اشکال برمی‌خورد این است که باید خود آقای وزیر دارایی متن لایحه را قبول کنند و پیشنهاد کنند و بعد تفکیک شود والا این به منزله تجزیه است و قانون باید طوری پیشنهاد شود که قابل پرداخت باشد و قابل اجرا باشد و هر طور که یک وکیلی پیشنهاد کند که من پیشنهاد می‌کنم که فلان قدر پرداخت شود این طور که نمی‌شود.
رئیس- آقای وزیر دادگستری
وزیر دادگستری- آن طوری که آقای وزیر دارایی پیشنهاد کردند و آقای مخبر هم قبول فرمودند که ماده اول و دوم عیناً قبول شود این یک قسمت از لایحه پیشنهادی کمیسیون است که مجلس شورای ملی مطابق نظر وزیر و مخبر کمیسیون رأی می‌دهد و بقیه‌اش هم دنباله‌اش مطرح می‌شود و رأی داده می‌شود (صحیح است)
رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای نبوی آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده کمتری برخاستند) تصویب شد.
پیشنهاد آقای نقابت
نظر به این که مذاکره در شقوق مواد لایحه چهار دوازدهم به طول انجامیده و تأخیر در پرداخت حقوق کارمندان باعث اختلال معیشت آنها گردیده پیشنهاد می‌کنم لایحه مزبور تجزیه شود و ماده واحده ذیل برای یک دوازدهم مورد تصویب واقع گردد و بقیه سه دوازدهم و سایر مواد آن جزو دستورات جلسات مجلس شورای ملی قرار بگیرد.
ماده واحده- مجلس شورای ملی به وزارت دارایی اجازه می‌دهد درآمدهای پیشبینی شده دولت را در بودجه سال ۱۳۲۴ وصول و کلیه حقوق و هزینههای وزارتخانهها و ادارات و بنگاههای دولتی و سایر اعتبارات منظور در بودجه کل کشور را معادل یک دوازدهم بابت آذر ماه ۱۳۲۴ طبق اعتبارات مصوب سال ۱۳۲۳ با رعایت تبصره ۱ ماده واحده مصوب دوم آبان ماه ۱۳۲۴ پرداخت نماید.
نقابت- عرض کنم حضورتان بعضی از آقایان بنده مجبورم صریح عرض بکنم، بسیاری هستند از آقایان که با دولت مخالفند (یک نفر از نمایندگان- بسیار نیستند) و نمی‌خواهند رأی بدهند به این لایحه دولت (صحیح است) و بعضی از آقایان هم هستند که با شقوق این لایحه مخالفند مثلاً میگویند وقتی که شما مقرر می‌دارید مستخدمین قراردادی و حکمی نباشند تا منتظر خدمت هست اولاً باید بگویید که از حالا به بعد و به علاوه باید تکلیف چندین هزار مستخدمین قراردادی و کنتراتی را معین کنید و غیره بعضیها میگویند که بنا به پیشنهادی که آمده است که حقوق مهندسین برود پانصد تومان بشود اطباء و قضات و غیرو ذالک را هم بایستی مراعات کرد (مهندس فریور- کی ۵۰۰ تومان ۱۶۰ تومان است)
بعضیها میگویند فلان ماده که ذکر می‌کند فلان (عرض نکردم که حق ندارند) عرض کردم که چون نظرها مختلف است و پیشنهاد تجزیه هم مطابق نظامنامه الزامی و اجباری است و باید به هر شق علیحده رأی گرفته بشود روی هر شق مذاکره می‌شود روی هر شق پیشنهادات داده می‌شود و صحبت می‌شود و این طول می‌کشد دیشب یکی از مستخدمین تلفن می‌کرد به بنده اسمش را هم نگفت گفتم اگر می‌خواهی فحش بدهی گوشی را بگذارم گفت نه فحش نمی‌دهم اما ماده سر عائله هستیم و حقوق به ما نرسیده است یک فکری برای ما بکنید گفتم انشاالله فردا کوشش می‌کنیم که حقوق شما بابت آذرماه پرداخت شود و حالا آقایان همین طور که آقای وزیر دارایی پیشنهاد کردند و آقای مخبر هم قبول کردند اصل ماده اول راجع است به درآمد و ماده دوم بدون شق الف یعنی اصل متن ماده دوم هم راجع به پرداخت حقوق چهار دوازدهم است بنده این ماده اول و دوم را مخلوط کردم و گفتم که طبق ماده یک بگیرد و طبق ماده دو خرج کند و تفاوت پیشنهاد بنده و نظر آقای وزیر دارایی در این است که پیشنهاد بنده یک دوازدهم بود و ایشان می‌فرمایند ۴ دوازدهم بشود نظرشان این طور بود بنده توجه بفرمایید اگر آقای وزیر دارایی قبول می‌کنند امروز این یک دوازدهم را ما رأی می‌دهیم در همین جلسه و بلند نمی‌شویم که سه دوازدهم و بقیه لایحه مطرح شود شاید به فردا کشید و شقوق را هم اصلاح کردیم فعلاً موافقت بفرمایید که این یک دوازدهم را امروز تصویب کنیم حقوق مردم پرداخت شود و شما هم چون لایحه از دستور خارج می‌شود و مطرح است و آن سه دوازدهم دیگر هم می‌گذرد با این یک دوازدهم موافقت کنید.
هاشمی- راه عملیش همین است
وزیر دارایی- عرض کنم که آقا بنده وقتی این خدمت و هر خدمت دیگری را قبول می‌کنم هر چه مخدوم من می‌گوید باید قبول کنم مخدوم من در این خدمت مجلس شورای ملی است مقرر بفرماید هر روز صبح و عصر و شب در کمیسیون حاضر باشم، خدمت آقایان هستم ولی تصدیق بفرمایید که بنده غیر از این که باید حضور آقایان باشم یک وظایفی را هم در خارج باید انجام بدهم و به طوری اوقات بنده در جلسات مجلس شورای ملی و در جلسات کمیسیون هست که بنده از سایر وظایفی که باید در وزارتخانه انجام بدهم باز می‌مانم، چندین روز است که ما در این باب بحث می‌کنیم که آقایان از هر نظری از لحاظ این که با یکی از این فقرات یا چند فقره مخالف هستند آن به جای خود ولی هر خرجی که در هر یک از این فقرات نوشته شده خودش یک خرج‌هایی است که همان طور که آقای دکتر معظمی هم توضیح دادند باید باشد ولی چون ما بودجه نداریم و هی یک دوازدهم سال ۲۲ و ۲۳ را پرداخته‌ایم اینها به همان طور توپش مانده است معطل است ولی چیز مهمی نیست و چون تمام این یک سال و هشت ماهه یک دوازدهم و دو دوازدهم تصویب شده است به این مشکلات برخورده‌ایم یکی از این دو صورت باید باشد یک وقت مطلب عبارت از این است که اینجا یک دوازدهم امروز تصویب بشود و سه دوازدهم دیگرش را ممکن است بودجه مملکتی را آورد و تصویب کرد (یکی از نمایندگان- نه خیر) این را آقایان البته تصدیق دارید که دیگر حالا نمی‌شود برای این دو سه ماهه بودجه آورد و بالاخره هر روزی که این مطلب مطرح شود یا چهار دفعه یک دوازدهم تصویب خواهید فرمود یا یک دفعه چهار دوازدهم و حالا صحبت‌هایی که شده است اگر کافی میدانید که همین امروز می‌شود رأی داد بنده عرضی ندارم ولی می‌بینیم با یک دوازدهم وقت تلف می‌کنیم مدتی صحبت می‌کنیم که آیا حرف بزنیم یا حرف نزنیم این خودش هم یک مقدار وقت تلف می‌شود این است که این چهار دوازدهم با این ضمائم تصویب می‌شود می‌فرمایید از بابت این ضمائم بعد صحبت خواهیم کرد پیشنهادی که بنده خدمت مقام ریاست تقدیم کردم این بود که پس بیایید یک خط بکشیم تا الفش را امروز رأی بگیریم از الف بعدش را هم بلافاصله مطرح کنیم هر وقت تمام شد (صحیح است) این که بحثی ندارد یک دوازدهم یا دو دوازدهم تا الف را لطف بفرمایید و از الف به بعد را بلافاصله مطرح کنید (تهرانچی- این طور اجرا نمی‌شود آقای وزیر مالیه) (مهندس فریور- بنده مخالفم با پیشنهاد ایشان)
نقابت- با پیشنهاد آقای وزیر دارایی موافقم که به همین صورت تصویب شود.
رئیس-در پیشنهاد فقط یک نفر صحبت می‌کند و یک نفر فقط باید مخالفت کند بعضیها اجازه خواستهاند و آقای ملک مدنی هم که رئیس کمیسیون هستند اجازه خواستهاند. آقای ملک مدنی بفرمایید.
ملک مدنی- عرض کنم آقای وزیر دارایی با این که از وزرایی هستند که چند دفعه وزیر شدهاند و باید قاعده نبض مجلس دستشان باشد برای خاطر این که یک فلری باید داشته باشند که بدانند لایحه‌شان چه صورتی دارد و وضعیت موافق است و مساعد است یا نه بنده عرض می‌کنم باید یک دوازدهم را تصویب کنید و سه دوازدهم بقیه هم باشد با الف و موادش برای این که پیش برود و مجلس تصویب بکند و اگر بخواهیم سه دوازدهم را هم ضمیمه‌اش بکنیم پیشرفت نمی‌کند (تهرانچی- و مابقی می‌ماند) اجازه بدهید یک عده اشخاصی هستند که به آن قسمتهای جزء ماده دو علاقه دارند. یک مواد اصلاحی است که نظر دارند آنها بگذرد و همان طور که آقای فاطمی مخبر کمیسیون اول جلسه اظهار کردند یک دوازدهم را موافقت بفرمایید تصویب بشود و بعد بلافاصله شروع به کار کنیم. یک تبصره‌ای هم که آقای رحیمیان پیشنهاد دادهاند خیلی خیلی مورد علاقه‌شان هست (رحیمیان مال قوچان است) و یک مطلبی هم که مربوط به سال ۱۳۲۵ است آن را هم خواهش می‌کنم آقای وزیر دارایی موافقت بکنند که ضمیمه یک دوازدهم بکنند و باقی مواد را هم بعد مطرح بکنیم و بگذرانیم و به علاوه اگر پیشنهادهای دیگری هم هست ممکن است کمیسیون بودجه را تشکیل بدهید در آنجا رویش صحبت بکنید و تسریع کنید که زودتر در مجلس بگذرد بنده نظرم این است که احساس می‌کنم شاید مجلس هم با این نظر بنده موافق باشد (صحیح است)
رئیس- آقایان اجازه می‌فرمایید رأی بگیریم؟
مهندس فریور- به چه رأی بدهیم یک دوازدهم یا چهار دوازدهم
رئیس- آقایانی که موافقند با مفاد این پیشنهاد یعنی یک دوازدهم (رحیمیان- با تبصره پیشنهادی بنده) با تبصره پیشنهادی آقای رحیمیان راجع به بیمارستان قوچان قیام فرمایند (اکثر نمایندگان برخاستند) تصویب شد.
فاطمی- حالا باید با ورقه رأی گرفت
رئیس- حالا با ورقه رأی می‌گیریم آقایانی که با این یک دوازدهم به ضمیمه آن تبصره موافقند ورقه سفید می‌دهند والا ورقه آبی (همهمه)
بعضی از نمایندگان- بخوانید آن را
طوسی- با آن پیشنهاد آقای رحیمیان مال قوچان
بعضی از نمایندگان- اجازه بفرمایید یک دفعه خوانده شود
یمین اسفندیاری- تبصره مال چی است؟
رئیس- با تبصره پیشنهادی آقای رحیمیان بند ق تبصره ۲ از ماده دوم عیناً اضافه شود
هاشمی- مراجعه بفرمایید به لایحه راجع به بیمارستان قوچان است
رئیس- با این تبصره تصویب شد عده ۸۵ است رأی می‌گیریم با ورقه (اخذ آراء به عمل آمد و ۷۷ ورقه سفید علامت قبول و سه ورقه علامت امتناع شماره شد)
رئیس- به اکثریت ۷۷ رأی از ۸۵ رأی تصویب شد.
اسامی رأی دهندگان- آقایان: سیف‌پور فاطمی- شریعت‌زاده - محمدعلی امام جمعه - علی محمد دهقان- مخبر فرهمند- حبیب‌الله محیط - محمد علی مجد - ذوالقدر - مؤید ثابتی - مؤید قوامی - ثقهالاسلامی - مرآت اسفندیاری - مصطفی کاظمی - ملک مدنی - قبادیان- دکتر جلال عبده - دولت‌آبادی - مراد اریه رحیمیان - آشتیانی - حیدرعلی امامی - دهستانی - محمد گرگانی - عزتالله بیات - عبدالکریم صدریه - کاظم جلیلی - محمد علی اعتماد - تیموری - دکتر مصدق - ارباب گیو - طوسی - مهندس فریور - دکتر معظمی - صمصام - صادقی - مجد ضیایی - ظفری - فرود - یمین اسفندیاری - دکتر رادمنش - ضیاءالدین نقابت ساسان - فتوحی - خلیل دشتی - افشار صادقی - عباس مسعودی - دکتر فلسفی - دکتر کشاورز - اردلان - اسکندری - دکتر طاهری - علی دشتی - ذوالفقاری - فرهودی - دکتر زنگنه - دکتر معاون لنکرانی - حبیب‌الله دری - دکتر مجتهدی - هاشمی تهرانچی - ملایری - تربتی - خلعتبری - منصف - حشمتی - فداکار - کامبخش - نبوی - فرمند - محمد صادق طباطبایی - حاذقی حکمت - فاطمی - فولادوند - دکتر اعتبار - دکتر کیان
مجد ضیایی - پیشنهاد بنده چه شد آقا؟
رئیس- پیشنهاد شما عملی شد لزومی ندارد.
آقای هاشمی راجع به ترتیب پیشنهادها یک نظری دارند و به عقیده بنده نظر عملی این است والا خیلی اسباب زحمت خواهد شد حالا می‌آیند میگویند
اردلان- بنده اجازه میخواهم
رئیس- راجع به چه؟
اردلان- بعد از ایشان
هاشمی- بنده اولاً طرفدار این هستم که آقایان در هر موضوعی که میخواهند در امور عملی صحبت خودشان را بکنند خاصه راجع به امور مملکتی از دو شق خارج نیست یا خوب صحبت می‌کنند باید
بالاخره زبان ترجمان دل و روح اشخاص است خود را در اینجا معرفی می‌کنند از آن طرف هم علاقه دارند همه آقایان که تکلیف بودجه مملکتی تعیین شود در هیچ قانونی در این مجلس بنده یاد ندارم که به اندازهای که نسبت به این قانون چهار دوازدهم پیشنهاد رسیده به دست بنده پیشنهاد رسیده باشد. پنجاه و هشت پیشنهاد سابقاً رسیده جناب آقای ملک مدنی مخصوصاً توجه بفرمایید چون یک قسمت هم منوط به توجه جنابعالی است آن وقت علاوه بر آن پیشنهادهای زیادی هم رسیده است به عقیده بنده دو راه دارد یکی این که جناب آقای ملک مدنی همت بفرمایند کمیسیون بودجه را تشکیل بدهند منظماً آقایان هم هر یک پیشنهاد خودشان را بردارند و تشریف ببرند به کمیسیون بودجه (نقابت- در کمیسیون اجازه صحبت به ما نمی‌دهند) خوب این یک قانون فوقالعاده است الان موقع هم یک موقع فوقالعاده است آقای نقابت همان کاری که در آبان ماه در قانون نظام وظیفه در دوره سیزدهم کردیم بر می‌داشتیم می‌بردیم پیشنهادهایی که به آن علاقه داشتیم در کمیسیون معلوم می‌کردیم و لایحه را منقح می‌کردیم و به مجلس می‌آوردیم اگر آقایان به هر طرحی که تقدیم می‌دارند این قسمت را موافقت نمایند کاملاً ممکن است در ظرف دو سه روز این قانون بگذرد آقایان هم صحبت‌شان را بکنند و هر چه میخواهند نسبت به ماده اول مطالب خودشان را بفرمایند و اگر این تقاضای بنده مورد قبول واقع نمی‌شود لااقل باز آقایان پیشنهادات خودشان را مسترد بفرمایند و یک پیشنهاد که می‌دهند وفقش بدهند به بندهایی که در قانون هست و ببینند که با کدام مناسب‌تر است آنجا تصریح بفرمایند که به بند اول بعد از ماده ۲ یا ۳ (صحیح است) چون الان به طور مبهم نوشتهاند من تبصره پیشنهاد می‌کنم من ماده پیشنهاد می‌کنم بنده هم با آن که نمره گذاشته‌ام آنها را باز دست در نمی‌آید اگر بفرمایید با نمره آنها را بخوانم باز درست در نمی‌آید برای این که به طریق نمره اگر به دست بنده رسیده است بخوانم البته به تناسب درست نمی‌آید و با ماده وفق نمی‌دهد.
امینی- پیشنهادهای مشابه را یک جا بکنید
رئیس- اگر آقایان موافقند همین دستور را بگیریم (امینی - این راه حل دیگری هم دارد)
اردلان- عرض می‌کنم آقای هاشمی دو نظر داشتند یکی این که برود به کمیسیون آقا اجازه بدهید بنده بروم پشت تریبون عرض کنم آقای هاشمی دو نظر داشتند یکی این که پیشنهادات برود به کمیسیون اما بنده هم عضو کمیسیون هستم پیشنهاد خودم را می‌برم آنجا که مطرح بکنم ولی نمی‌توانم بقبولانم (فاطمی - در مجلس هم همین طور است) من از نظر خودم آقا صرف‌نظر نمی‌کنم بایستی بیایم در مجلس و عرض خودم را بکنم تا ملت ایران شاهد باشد که من در قسمت خودم چه عقیدهای داشتم و کمیسیون قبول نکرده است (صحیح است) ولی در مجلس ماده ۶۳ تکلیفش را معین می‌کند پیشنهاد را می‌دهم و بالاش هم می‌نویسم مربوط به ماده اول است یا به تبصره چند از ماده دوم است این را قرائت بفرمایید و مطرح شود و تکلیف آن معلوم می‌شود (صحیح است)
رئیس- مذاکرات را ادامه بدهیم؟ بلی؟
(نمایندگان- ادامه بدهیم) بفرمایید من نمیدانم کدام‌شان است.
مهندس فریور- آقای دکتر معظمی راجع به مواد پیشنهاد کفایت مذاکرات کرده بودند تشریف ندارند بنده آن پیشنهاد را قبول می‌کنم.
هاشمی- نسبت به پیشنهاد کفایت مذاکرات دو سه نفر دیگر هم پیشنهاد کردهاند یکی هم پیشنهاد آقای دکتر معظمی است که آقای مهندس فریور حالا آن را قبول می‌فرمایند (عده از نمایندگان- مخالفی نیست) (نقابت- بنده مخالفم) (لنکرانی- بنده هم مخالفم) (مهندس فریور- اگر مخالفی نیست پیشنهاد خوانده شود)
رئیس- آقای نقابت
مهندس فریور- راجع به چیست مذاکره ایشان اگر راجع به کفایت مذاکرات است که بنده اول باید توضیح بدهم بعد ایشان مخالفت بفرمایند.
رئیس- بفرمایید
مهندس فریور- عرض کنم به قول آقای عمادالسلطنه روضه خوان‌ها گاهی دو سه تا بلند می‌شوند خیال می‌کنم راجع به ماده یک به اندازه کافی صحبت شده است یک دفعه عرض کردم اگر یک قدری ما حسن‌نیت به خرج دهیم الان آقا یک لایحه در کمیسیون بودجه مطرح است یک لایحهای که صرفاً پیشنهاداتی شبیه به آن ..... (نمایندگان اکثریت نیست)
۵- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس- تأمل بفرمایید عده کافی نیست جلسه فردا ساعت ده (امینی - ختم جلسه) (عده از نمایندگان - ساعت ۹)
دستور مذاکره در بقیه مواد خبر کمیسیون بودجه
(مجلس یک ساعت و ربع بعدازظهر به عنوان تنفس تعطیل ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - محمدصادق طباطبایی
بقیه جلسه: ۱۷۴
نیم ساعت پیش از ظهر روز چهارشنبه پنجم دی ماه ۱۳۲۴ مجلس به ریاست آقای ملک مدنی نایب رئیس مجدداً تشکیل گردید.
فهرست مطالب:
۱- قرائت گزارش کمیسیون عرایض و مرخصی راجع به تمدید مدت رسیدگی به اعلام جرم
۲- بقیه مذاکره در لایحه سه دوازدهم بودجه
۳- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
۱- قرائت گزارش کمیسیون عرایض و مرخصی راجع به تمدید مدت رسیدگی به اعلام جرم
نایب رئیس - جلسه پیش چون موقعی که آقای رئیس اعلام ختم جلسه را کردند و فرمودند عده کافی بود برای اعلام و مجلس از اکثریت افتاده بود و قاعده باید موقعی که در جلسه اکثریت برای مذاکره هست ختم جلسه اعلام به شود (عده از نمایندگان- تنفس بود) اگر موافقت دارید بر حسب نظامنامه تنفس تلقی به شود، (نمایندگان - صحیح است).
اردلان - بنده اخطار نظامنامهای دارم.
فاطمی- اجازه می‌فرمایید؟
نایب رئیس - بفرمایید.
فاطمی - عرض کنم به طوری که خاطر آقایان مسبوق است در جلسه پیش ماده اول تصویب شد بنابراین (اردلان - اینطور نیست).... شما نمی‌توانید بگویید اینطور نیست حق ندارید بگویید وقتی که مجلس به ماده اول رأی داد و تصویب شد شما حق ندارید این حرف را بزنید (اردلان - بنده حق دارم) حق دارید این حرف را بزنید (با حالت عصبانیت) بنابر این این ماده دوم به عنوان ماده واحده تقدیم می‌شود با فقرات ذیل آن.
نایب رئیس- این نظر را آقای لنکرانی هم داشتند، تذکر نظامنامهای که در چند جلسه پیش ایشان دادند راجع به همین بود و به عقیده بنده این نظر وارد است حالا بسته است به نظر مجلس و بنده نخواستم نظر خصوصی اعمال کنم.
امینی- همینطور است فرمودید.
اردلان - بنده اخطار نظامنامهای دارم.
نایب رئیس - مطابق کدام ماده؟
اردلان- اجازه بفرمایید عرض کنم
(در این موقع حرکت کردند به طرف تریبون)
نایب رئیس- همان جا هم می‌توانید بگویید.
اردلان- اخطار نظامنامهای است باید بخوانم اجازه بفرمایید.
پوررضا- صداشان رسا نیست باید بیایند پشت تریبون.
اردلان - به موجب نظامنامه که در مجلس شورای ملی به تصویب رسیده است اگر یک پیشنهادی یک مرتبه در مجلس مطرح شد و رد شد آن پیشنهاد را تا مدت شش ماه دیگر در مجلس نمی‌شود تجدید کرد دیروز آقای نبوی نماینده محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد یک دوازدهم کرد رأی گرفته شد و رد شد بنابر این اجازه بدهید (مهندس فریور و فاطمی آن ماده مربوط به طرح قانونی است) بنابراین پیشنهاد دوم را که نظیر آن بود نمی‌توان مطرح کرد و اما اخطار دوم مطابق نظامنامه هیچیک از نمایندگان نمی‌توانند پیشنهاد خرج کنند، اگر پیشنهاد آقای نقابت که پیشنهاد یک دوازدهم بود که تصویب شد پیشنهاد خرج شناخته شد نمی‌بایستی در مجلس مطرح شود (مجدضیائی - آن درآمد داشت) اجازه بدهید من عرضم را بکنم اما اگر که طرح باشد آن طرح باید با امضای پانزده نفر از وکلای مجلس تقدیم به شود و دیروز هم نبود، دیروز که پیشنهاد آقای نقابت به تصویب رسید من آمدم به آقای منشی محترم هیئت رئیس آقای هاشمی عرض کردم که آقای هاشمی ما هنوز به ماده اول رأی ندادهایم فرمودند بله ماده اول به حال خودش باقی است بنده در ماده اول پیشنهادی دولت که راجع به عایدات است حرف دارم آقای میگویند عایدات پیشبینی شده در سال ۱۳۲۴ که دولت تقدیم کرده است وصول شود من که وکیل هستم حق دارم که بگویم، مالیات ذبایح را نگیرند در عوض مالیات دیگری بگیرید من که وکیل هستم این را در چه جائی می‌توانم بگویم (فاطمی - دیروز بایستی بگویید) حق مرا که یک نفر وکیل هستم کسی نمی‌تواند پایمال کند من یک نفر وکیل هستم حرف خودم را باید در اینجا بگویم من می‌گویم در ماده اول که عایدات پیشبینی شده دولت که برای سال ۱۳۲۴
است بعضی از اقلامی که بنده می‌گویم باید حذف شود البته تصویبش با مجلس است ممکن است قبول نکند مجلس و ممکن است قبول کند و به علاوه می‌گویم که بعضی عیادات برای سال ۱۳۲۴ پیشبینی نشده است مثل عایدات راهآهن که در بودجه پیشبینی نشده است باید عرض کنم مثلاً عایدات راهآهن پیشبینی شود و ضمیمه عایدات دولت شود کجا می‌شود این حرف را بزنیم؟ آقا چرا مرا از حقم محروم می‌کنید به من اجازه بدهید حرف خودم را بزنم (صحیح است).
نایب رئیس - عرض کنم که اخطار جنابعالی متأسفانه هیچکدام وارد نبود برای این که اولاً موضوعی که فرمودید مربوط به طرح است نه مربوط به پیشنهاد لایحه که در مجلس مطرح است آن هم مربوط به بودجه بنابراین آئیننامه در این قسمت دارد به آئیننامه مراجعه بکنید این مسئله به خودتان روشن می‌شود و سوء تفاهم جنابعالی هم رفع می‌شود مسئله دومی که فرمودید راجع به پیشنهاد خرج، پیشنهاد خرج نبود اصلاحی بر یک مادهای بود که ایشان پیشنهاد کردند بنابراین در آن قسمت هم اشکالی نیست خواهش می‌کنم جنابعالی که همیشه طرفدار سرعت و جریان کار مجلس هستید توجه بفرمایید و موافقت کنید که وارد دستور شویم و کارمان را بکنیم، بنابر این فعلاً یک گزارش از کمیسیون عرایض و مرخصی رسیده است راجع به اجازه مجلس (روحی - بنده مخالفم) این پیشنهاد کمیسیون است باید خوانده شود راجع به اعلام جرم است که آقای دکتر مصدق مربوط به آقای پدر نمودهاند. چون کمیسیون عرایض و مرخصی بلاتکلیف است می‌خواهد تکلیفش معلوم به شود و قضیه را رسیدگی بکند (جمعی از نمایندگان - مخالفی ندارد) (عدهای از نمایندگان- عده برای رأی کافی نیست)
نایب رئیس- رأی لازم ندارد گزارش خوانده می‌شود:
ریاست محترم مجلس شورای ملی. در نخستین جلسه کمیسیون جدید عرایض و مرخصی مجلس شورای ملی که ساعت ۹ صبح ۲۷/۹/۱۳۲۴ تشکیل گرید نامه آقای بدر وزیر سابق دارایی که طبق آن با استناد به قوانین مدنی و تعویض املاک وقوع جرمی که از طرف آقای دکتر مصدق نسبت به ایشان اعلام شده رد کردهاند مورد رسیدگی واقع و چنین مقرر گرید که رونوشت نامه برای استحضار و اعلام نظر برای آقای دکتر مصدق نماینده محترم مجلس شورای ملی ارسال و گزارش آن به مجلس تقدیم شود اینک ضمن عرض گزارش موافقت مجلس شورای ملی را برای رسیدگی به پرونده این اعلام جرم که به کمیسیون سابق عرایض داده شده تقاضا می‌نماید مخبر کمیسیون عرایض و مرخصی- ابوالفضل حاذقی.
تهرانچی - چه چیز را تقاضا می‌کنند.
نایب رئیس- تقاضا کردهاند که طبق قانون محاکمه وزراء که از مجلس گذشته است و می‌گوید پس از این که اعلام جرم نسبت به یک وزیری شد کمیسیون عرایض و مرخصی در ظرف پانزده روز نظریات خودش را مثبت و منفی راجع به آن اعلام جرم به مجلس گزارش بدهد که اگر مثبت شد و ادامه تحقیقات را لازم دید به کمیسیون عدلیه ارجاع می‌شود و اگر منفی شد. چون مدت کمیسیون سرآمده بود واین مدت پانزده روز هم منقضی شده است رسیدگی بدوی شده است تقاضا کردهاند که مجلس اجازه دهد که پانزده روز تمدید شود که کمیسیون بتواند کارش را بکند.
دکتر مصدق- بنده مخالفم اجازه می‌فرمایید؟
نایب رئیس- حضرتعالی بعد از آقای طباطبایی هستید، آقای طباطبایی مخالفید یا موافق؟ (محمد طباطبایی - مخالفم) بفرمایید.
محمد طباطبایی- عرض کنم که اولاً بر پدر این خیرآباد، خیرآباد خرابه لعنت که این همه وقت مجلس را ضایع کرده است و در یک همچه موقعی وسط کار بودجه باز صحبت خیرآباد آمده است (حاذقی- جنابعالی از فرمایشتان صرف نظر بکنید تا رسیدگی شود) (دکترکشاورز- اگر این طور باشد همه ایران خیرآباد خرابه است) در قانون یا در نظامنامه همان طوری که فرمودید پیشبینی شده است در ظرف پانزده روز کمیسیون عرایض و مرخصی باید به یک همچو حرف‌هایی رسیدگی بکند و راپورت بدهد به مجلس اما در جای دیگر هم من ندیدم که اینطور باشد که اگر در ظرف پانزده روز نکرد باز بیاید ۱۵ روز دیگر وقت بخواهند، اگر آن مدت پانزده روز نشد یک پانزده روز دیگر.
امینی - دقت نفرمودید در گزارش.
نایب رئیس- آقای امینی صحبت نفرمایید، بفرمایید آقای طباطبایی.
طباطبایی - دقتی ندارد.
امینی-به نظر شما دقت ندارد.
طباطبایی- ما اگر صد یک حوصله و وقت کار خودمان را تخصیص به امور مملکتی می‌دادیم این اوضاع پر از تأثر و تأسف به نظر من پیش نمی‌آمد و کار ما هم به این حرفها اصلاً نمی‌کشید (صحیح است) علی ای حال اگر مجلس شورای ملی تصمیم گرفت که ۱۵ روز دیگر وقت بدهد این را خواستم عرض بکنم که کمیسیون عرایض و مرخصی متوجه باشد که این خیلی به نظر من موجه و قانونی نیست در ظرف همین ۱۵ روزی که مهلت داده می‌شود کمیسیون عرایض و مرخصی باید کار خودش را بکند و اگر گزارشی باید بدهد به مجلس شورای ملی بدهد و ضمناً خواستم به کمیسیون عرایض و مرخصی یادآوری بکنم مخصوصاً که اگر گزارشی به مجلس می‌دهند گزارش گویا و کامل باشد یعنی معین بکند که خیرآباد این مملکت خیرآباد چقدر می‌ارزد، چند فرسخ در چند فرسخ است دارای چقدر سکنه است چه ملتی آنجا هست و چقدر می‌ارزد و این را در مقابل عوضی که داده شده است یعنی در مقابل آن املاکی که گرفتهاند ارزشش چقدر بوده و آیا واقعاً این املاک یعنی همین خیرآباد از طرف دولت سابق و وزیر مالیه سابق به آقای شیروانی واقعاً داده شده یا خیر؟ با چند سند، با چه مدرک، کیفیت و کمیت آن تصویبنامه چه بوده است حالا که این قضیه متأسفانه وقت مجلس را گرفته است لااقل یک گزارش و یک راپرت کاملی بیاورند که اذهان مردم روشنتر به شود.
امینی - بنده اخطار دارم.
هاشمی - موضوع گزارش را اشتباه فرمودند آقایان.
نایب رئیس-ماده ۳ قانون محاکمه وزراء را بخوانید که آقایان ملتفت به شوند و بعد در اطراف همین موضوع صحبت کنند (امینی - آقا بنده اخطار دارم)... اخطار شما می‌ماند برای بعد از این. بخوانید آقا ماده را.
(ماده سوم قانون محاکمه وزراء توسط آقای هاشمی به شرح زیر قرائت شد)
ماده سوم- در هر یک از مواد مزبوره در ماده قبل رئیس مجلس شورای ملی در ظرف یک هفته نوشته‌جات و اسناد و مدارک موجوده راجع به اتهام را به کمیسیون عرایض مجلس ارجاع می‌نماید کمیسیون مزبور مکلف است در ظرف ۱۵ روز تحقیقات بدوی را به عمل آورده خبر خود را دائر به لزوم یا عدم لزوم ادامه تحقیقات به رئیس مجلس شورای ملی تقدیم نماید و این خبر در ظرف یک هفته در مجلس علنی قرائت شده و پس از قرائت بدون مذاکره و مباحثه اعم از این که خبر دایر به تعقیب یا عدم تعقیب متهم باشد به کمیسیون عدلیه ارجاع می‌شود.
نایب رئیس- برای اطلاع آقایان عرض می‌کنم که یک دفعه دیگر هم این قضه در مجلس واقع شده است و سابقه دارد چون کارهای مجلس یک قسمتش از روز سابقه است (صحیح است) اگر خاطر داشته باشید خیال می‌کنم. راجع به موضوع آقای تدین بود که گزارش کمیسیون عرایض همینطور بود و مجلس هم موافقت کرد و مجدداً یک تمدیدی داده شد برای اطلاع آقایان عرض کردم، آقای امینی شما در چه مادهای اخطار دارید؟
امینی -راجع به ماده ۵۸ است.
نایب رئیس - بفرمایید.
امینی - عرض کنم علاوه بر این که مجلس به عنوان تنفس تعطیل شده است و نبایستی که‌ای ناینجا خوانده می‌شد و در جلسه بعد می‌بایستی مطرح می‌شد من به آقای طباطبایی واقعاً ایراد دارم که چرا این عیب را نفرمودند و خود ایشان هم واقعاً یک مقداری وقت مجلس را در پشت تریبون تلف کردند این ایرادی را که به ما کردند چون بنده خودم عضو کمیسیون هستم عرض می‌کنم که ایراد جنابعالی وارد نیست آقای طباطبایی به این دلیل که ما باید در کمیسیون عرایض ببینیم که قابل تعقیب هست یا خیر و از کمیسیون عرایض هم می‌رود به کمیسیون عدلیه و از آنجا هم می‌رود به مقامات صالحه برای رسیدگی ما نمی‌توانیم راجع به قیمت خیرآباد و وضعیت خیرآباد و مملکت خیرآباد و هیچیک از اینها وارد بشویم بنابراین تمام ایراداتی که فرمودید وارد نبود.
نایب رئیس - آقای امینی در موضوع وارد نشوید.
امینی - همین است آقا، به ما ایراد کردند که چرا گزارش اینجور بود چرا گزارش آنجور نبود.
نایب رئیس- حالا بنده عرض می‌کنم که اخطار شما صحیح بوده یا خیر؟ فقط قسمت دوم اخطار شده صحیح بوده است مجلس وقتی هم که به عنوان تنفس ختم شد و در صورتی هم که در جریان کار باشیم رئیس مجلس می‌تواند یک مطلبی را که ضرورت داشته باشد آن را مورد بحث قرار بدهد این سابقه هم دارد و اخطار جنابعالی هم وارد نیست.
امینی- پس جنابعالی خودتان لااقل جواب ایشانرا بفرمایید تا ما حرفی نزنیم.
نایب رئیس- پس آقایان موافق هستند که این ۱۵ روز تمدید داده شود (یک نفر از نمایندگان عده برای رأی کافی نیست) مدت کمیسیون عرایض سرآمده این یک وظیفه و تکلیف آئیننامه است که مجلس در این باب نمی‌تواند مخالفت کند (دشتی - حتماً باید کمیسیون عرایض رسیدگی کند رأی لازم نیست) و فقط کمیسیون عرایض خواسته است به اطلاع مجلس برساند والا موافق و مخالفی اینجا ندارد.
هاشمی- تمدیدی خواستهاند و موافقت مجلس را هم برای تعقیب و رسیدگی خواستهاند.
نایب رئیس- یک پیشنهادی هم قریب هفتادو چهد نفر از آقایان راجع به اصلاح یک ماده از آئیننامه مجلس تقدیم مجلس کردهاند اگر صلاح میدانید مطرح کنیم.
مهندس فریور- عده برای رأی کافی نیست بماند رأی بعد
۲- بقیه مذاکره در گزارش کمیسیون بودجه راجع به سه دوازدهم
بودجه راجع به سه دوازدهم
نایب رئیس - ماده دوم را بخوانید (ماده دوم توسط آقای هاشمی به شرح زیر قرائت شد:)
ماده دوم- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود کلیه حقوق و هزینههای وزارتخانهها و ادارات و بنگاههای دولتی و سایر اعتبارات منظور در بودجه کل کشور را در سه ماهه آخر سال ۱۳۲۳ طبق اعتبارات مصوب سال ۱۳۲۳ و با رعایت تبصره یک ماده واحده مصوب دوم آبانماه ۲۴ به شرح زیر پرداخت نماید.
نایب رئیس- آقای فرمانفرمائیان مخالفید؟
فاطمی - مذاکرات که کافی شد.
نایب رئیس- در ماده ۲ صحبت نشد مذاکرات در ماده اول و کلیات بود در ماده ۲ می‌توانند صحبت کنند (دشتی - حالا ماده واحده است) اجازه بفرمایید، برای اطلاع آقایان عرض می‌کنم چون ماده اول تصویب شده است و آن استثنائاً یک قانون علیحدهای است این ماده دوم در واقع یک ماده اول و ماده علیحده است جانشین ماده اول و به نام ماده واحده است چون بعدش یک تبصرههایی دارد. بفرمایید آقای فرمانفرمائیان.
فرمانفرمائیان- چون این جانشین همان ماده واحده است لهذا می‌شود در اطرافش به طورکلی صحبت کرد (فاطمی - نمی‌شود، برخلاف قانون است) اولاً بنده تعججب می‌کنم از اینکه آقا که خودتان مخبر کمیسیون هستید چه اصراری دارید که دهان مردم را ببندید، نگذارید حرف بزنند، خیلی عجیب است آقا....
نایب رئیس- بفرمایید آقای فرمانفرمائیان
فرمانفرمائیان - بنده اولاً کمیسیون ایراد دارم برای این که کمیسیون وکیل در توکیل که نبوده است دوره چهاردهم تمام شد و یک دفعه نشد در یک جلسه راجع به بودجه اجازه داده به شود نمایندگان نظر خودشان را بیان بکنند غیر از یک عده معدود و منحصری دیگران هیچ وقت نشده است که بیایند اینجا و حرفهای خودشان را بتوانند بزنند و بنده در حیرت هستم که شما یک لایحهای را می‌آورید اینجا و میگذرانید و یک کلمه هم از جمع این لایحه ذکر نمی‌کنید، اقلا برای رعایت نزاکت باید شما در یک قلم و یک رقم اظهار می‌فرمودید که این موضوع ماده اول که می‌آورید اینجا جمعش چیست؟ بودجه عبارت از رقم است آقا بودجه که شعر و این احوالات نیست (امینی - صحیح است) تمام باید رقم باشد ولی یک رقم توی این صفحات نیست بنده هیچوقت ندیدم در ایام گذشته چنین راپرتی به این مجلس بیاید آقا، این هم از جریاناتی است که فقط منحصراً در این دوره چهاردهم باید در تاریخ ضبط به شود (اردلان - صحیح است) بودجه عبارت از جمع و خرج است بالاخره چطور می‌شود که نمایندگان مجلس و مردم اطلاع نداشته باشند که این جمع عبارت از چیست؟ بنده از آقای وزیر دارایی سئوال می‌کنم شما در اینجا مثلاً فرض بفرمایید راجع به انحصارات، شما راجع به انحصارات چه سیاستی را می‌خواهید تعقیب بکنید تمام آن انحصارهایی که موجود بود در این مملکت تمام آنها را مطابق سالهای ۲۱ و ۲۲ و ما قبل تمام را مجرا می‌دارید؟ تمام انحصارات و حق انحصاری دولت را دریافت خواهید فرمود در صورتی که ما می‌بینیم که در بعضی جراید اعلام می‌شود که مثلاً انحصار پنبه لغو شد شما آیا انحصار پنبه را عوایدی که از انحصار پنبه جزء در آمدهای دولتی می‌شد آیا در این قلم موهوم که ما اطلاع نداریم این وارد است یا وارد نیست این یک سؤالی است که مجلس باید بداند آقا نه این که مادر روزنامه بخوانیم عرض می‌کنم شما راجع به کارخانجات دولتی آیا شایسته نبود که در این موقع که بالاخره بعد از بیست و چند ماه که بودجه مملکت مطرح می‌شود نظر خودتان و سیاستی که دولت در اداره کارخانجات دارد در مجلس مطرح بفرمایید که چه صورتی خواهد داشت آقا این کارخانجات دولتی این کارخانجاتی که ما می‌بینیم فقط در جراید و می‌خوانیم که میلیونها ضرر می‌دهد به دولت این را چه فکری کردهاید و بچه طرزی اداره خواهید فرمود و از این کارخانجات چه عایداتی که ما اطلاع نداریم چه رقمی چه مبلغی که ما اطلاع نداریم وارد خزانه دولت می‌شود؟
اینها سئوالاتی است که بنده گمان می‌کنم که جز یک عده معدودی از نمایندگان که اینها نماینده بر نماینده هستند کسی دیگر اطلاعی نداشته باشد (صحیح است) چیز عجیبی است آقا راجع به کارخانجات چیزی که ما می‌شنویم و اطلاع پیدا می‌کنیم در روزنامه ما می‌خوانیم همیشه انقلاب و اغتشاش و سرقتها و اقلام درشتی که سرقت می‌شود و تغییر و تبدیل رؤسای کارخانهها که در دوره سیزده در ۱۳۲۰ و ۱۳۲۱ شاید خود آقای هژیر وزیر دارایی بودند و در صورت مجالس هم اینجا ثبت شده است خودتان این کارخانهها را یکی از ثروتهای هنگفت این مملکت قلمداد می‌گردید شما هم اگر نمی‌کردید دیگران می‌کردند. می‌گفتند یکی از ذخایر عمدهای که در دوره دیکتاتوری برای ملت تهیه شده است همین کارخانجات است که ما از این کارخانجات کوچکترین اطلاعی نداشتیم که این ذخایر گرانبها در بودجه جمع و خرج ما تا چه اندازه مؤثر است این البته باید به اطلاع مجلس به رسد همین که می‌خواستیم حرف بزنیم می‌گفتند خیر نباید گفته شود این اصول غلط است آقا. املاک واگذاری این هم از آن چیزهایی است که گمان می‌کنم بالاخره بعد از دو دوره نمایندگی که بنده اینجا بودم هیچ سردر نیاوردم البته این رموز را دیگران ممکن است بهتر از بنده مستحضر باشند که این املاک را واگذاری چه صورتی پیدا می‌کند این که در زمان پهلوی عایدات هنگفت گفته می‌شد، این عایدات که در حدود عایداتی بود که مثلاً از معادن کالیفرنی در می‌آید این عایدات هنگفت این درآمدهای هنگفتی که می‌گفتند سالی دویست میلیون تومان یا سالی صد و پنجاه میلیون تومان بیشتر یا کمتر می‌شنیدیم عایدات داشت اینها به کجا رسیده است شما از این عایدات املاک واگذاری در رقم جمع چه منظور می‌دارید بنده تصور می‌کنم که شاید اعضائ کمیسیون بودجه هم اطلاع ندارند در صورتی که آقایان تصدیق می‌فرمایند که این اقلام باید کاملاً رسیدگی شود. بررسی شود. آخر معلوم به شود. این اندازه چوب انداز، و قلم انداز و در واقع جف القلم به گفته آقای دکتر شفق نمی‌شود آقا یک جمع و خرج مملکتی را تنظیم کرد. بنده با وجود این که در سابق مکرر تقاضا کردم و پیشنهاد کردم که راجع به حوادثی که در یک قسمتهایی از این مملکت رخ داده است یک جلساتی به شود و یک مذاکراتی راجع به این موضوعی که افکار و انظار متوجه است بکنیم و مجلس هم تصدیق کرده است و جزو دستور هم وارد شده باز هم مثل تمام کارهای دیگری که در این دوره چهاردهم می‌شود از جلسه بعد عدول کردند و هیچ صحبت نشد تا بابت مذاکرات را آقای دکتر رادمنش مجدداً باز و ایشان استفاده کردند و با بیاناتی که اینجا فرمودند این باب را مجدداً افتتاح کردند چون در کلیات بودجه می‌شود از هر طرف واقعاً سخن راند و یک بیاناتی شروع و به تفصیل و مشروح اینجا فرمودند بنده البته چون استنباط می‌کنم که این باز مخالف رأی اکثریت واقع خواهد شد بنده نمی‌خواهم در این بحث واقعاً به طور طولانی وارد به شوم ولیکن البته در یک قسمتهایی با اجازه آقایان عرض خواهم کرد البته آن اظهاراتی که نماینده محترم فرمودند بنده از آنجائی که نشسته بودم می‌دیدم و استنباط کردم که اینها خیلی ناگوار و تلخ در ذائقه بیشتر نمایندگان تأثیرات دارد ولی بنده وجداناً وظیفهدار بودم که عرض کنم قسمت اعظم بیاناتشان حقایق بود و از این حقایق نمی‌شد آقا پرهیز کرد و نمی‌شود ایراد کرد باید حقایق را اول گوش دادو بعد چاره اندیشی کرد مثلاً یک قسمت خیلی کوچکی از آن که در چند جلسه گفته شد و تطبیق می‌کنند با همان اظهاراتی که شد این راجع به مسئله انحصار دخانیات آذربایجان اینطور پیش آمد کرد که خود آقای وزیر دارایی توضیح دادند بنده استفاده می‌کنم از همان دلایل و منطق و برهانی که ایشان آوردند برای این که تبرئه بکنند دولت و هیئت حاکمه را بنده استفاده می‌کنم و عرض می‌کنم که مشت نمونه خروار است به طوری ک هگفته می‌شود خود این عمل کاملاً میرساند که تا چه اندازه لاقیدی نسبت به اصلاحات مردم مخصوصاً در یک قسمتهایی از مملکت همینطور تدریجاً به عمل آمده است این نه فقط حالا در این قسمتی که احتیاجات مادی بود در قسمتهای دیگر هم همینطور است مثلاً آقای وزیر دارایی اظهار فرمودند که بلی این یک پرونده خیلی سادهای دارد چون یک عده از نمایندگان هواخواه یک دسته بودند و دسته دیگر هواخواه دسته دیگر بودند ما این پرونده را انداختم دور و گفتیم که اصلاً سیگار و جیره آنجا را ببرند و قطع بکنند و ندهند (حاذقی - خیر گفتند به وسیله وزارت دارایی توزیع شود) این خیلی چیز سادهایست ملاحظه بفرمایید این به اندازهای ساده به نظر می‌آید که این در تمام سئونی که مردم به آنها علاقهمند هستند همینطور است بالاخره میخواهم عرض بکنم روش و رفتار حکومت از بدو امر همینطور بوده است میخواهم عرض کنم که این بیانی که خودشان فرمودند راجع به عدم توجه راجع به این که تصور نمی‌کنند
که هیئت دولتی که تعیین می‌شود این هیئت دولت برای این نیست که گوش فرا دارد به نظریات خصوصی مثلاً بنده و دیگران این هیئت دولت آقا این هیئت حاکمه برای این است که مطالب را خودش به رود برسد به سنجد بررسی بکند و حکم بکند حکمی بکند که البته به نفع اهالی کشور باشد نه این که چیزی که به نفع بنده است قضیه سراین است این که مخصوصاً اینجا تشریح می‌کنم و تسریع می‌کنم برای این است که همینها نمونه تمام کارهای هیئت دولت است با ولایات و در اثر همین کارها است که تدریجاً کار به جائی می‌رسد که امروز واقعاً غیر از اظهار ندامت، غیر از اظهار تأسف، تأسفی که همه ماها با او شریک هستیم، بنده تصور نمی‌کنم در این اظهارتی که چه آقای دکتر رادمنش چه دیگران گفته باشند و چه بنده امروز عرض می‌کنم غیر از این است اینها همه دلیل بر تأسف و تأثر قلبی ما است همه ماها از این پیش آمدها متأثر هستیم البته ولی این پیش آمدها خود به خود روی نداده است بنده عرض کردم که اینها همین طور خورده خورد، کم کم تولید شده است تا رسیده است به اینجائی که امروز منفجر شده است. البته چون در این قسمت بنده عرض کردم اگر راجع به دخانیات همینطور بوده است سالها راجع به شکر هم همینطور بوده است (امینی - صحیح است) اهالی آذربایجان شاید مثلاً شش ماه هفت ماه خود اهالی شهر تبریز در صورتی که مثلاً در تهران اگر جیره قند و شکر و قماش کم و بیش داده شده است در آذربایجان شاید هفت ماه هشت ماه یک سال در ولایات جزء آذربایجان در تمام سال آنجا جیره شکر و چای مرسوم نبود و کسی فکرش نبود که برساند و کسی هم آنجا نبود که به رود مطالبه کند و به کلی فراموش شده بود (ایپکچیان - قماش را هم بفرمایید) قماش هم همینطور مثلاً دو سال آنجا قماش داده نشده بود. البته بنده نمی‌خواهم منکر به شوم که این مسئله صرفاً روی بنده نمی‌خواهم منکر به شوم که این مسئله صرفاً روی قند و شکر و قماش ایجاد نشده است بنده البته این را نمی‌خواهم عرض کنم که یک تجاهلی باشد ولی این مسئله و مسائل دیگر موجبات این پیشآمد را فراهم کرده است ضمناً آمیخته به سیاست هم بوده است هیچ محل تردید نیست که آمیخته به سیاست هم شده است (در این موقع عده کافی نبود پس از ورود دو نفر از آقایان نمایندگان عده برای مذاکره کافی شد) در این قسمت باید عرض کنم که البته اهمال دولتها مؤثر بوده است و هر پیشآمدی که در هر گوشه مملکت روی بدهد فرق نمی‌کند از همین علت بوه است و این را بنده انحصار نمی‌دهم به یک قسمت از مملکت مگر در دوسال قبل در دوره سیزدهم یک حادثه و اتفاق خیلی در واقع از یک جنبه دیگر مهمتر و تأسفآورتر در خطه فارس روی نداد مگر نه این که در سمیرم هزار نفر جوانهای مملکت را در آنجا قتل عام نکردند؟ (صحیح است) این را که دیگر کسی منکر نیست این را وقتی درست رسیدگی بکنیم چنانچه بعد گفته شد محکمه تشکیل دادند و در اطرافش در جراید بحث کردند که اهمال باز از هیئت حاکمه بوده است که خودش را مسئول نمی‌دانسته است و از مسئولیت خودشان دولتها همیشه غلت می‌کنند. یکی از آقایان این جا اظهار فرمودند در ضمن مباحثاتی که به طورکلی می‌فرمودند که خیلی دور از انصاف است گفته شود که دولتهای ما یک سیاست یک طرفی داشتند و هیچوقت یک چنین چیزی نبوده است بنده نمی‌خواهم منکر شوم که در بدو امر چنانچه در عمل خودتان مشاهده می‌کنید شاید یک چنین چیزی نبوده است و یک دولتی در واقع در این مجلس بوجود نیامده است ک هیک طرفی باشد و اگر بوده است کمتر بوده است ولی وقتی دولتها وارد عمل می‌شوند اینها را سوق می‌دهند به یک طرفه بودن اینهم محل تردید نیست که بعد از آن که وارد کار شدند از همان روز اول و دوم فوری خط مشیشان رو به یک طرف می‌رود (فیروزآبادی - کی یک طرفی بوده است؟) (نایب رئیس- آقای فرمانفرمائیان خود جنابعالی وقتی تشریف آوردید فرمودید خیلی مختصر صحبت می‌کنید خواهش می‌کنم رعایت بفرمایید امروز که یک کاری انجام شود) عرض کنم بعد از آنکه وارد کار می‌شوند یک دستگاههایی است که آن دستگاهها و آنها نمی‌گذارند که اگر هم با یک حسن نیت یک کسی بخواهد خودش را در امور صرفاً بیطرف نگاه دارد بتواند و بدبختانه آن دستگاهها مانع هستند مثلاً ملاحظه بفرمایید یک دستجاتی هستند از جرائد که آنها مخصوصاً مثل این است که موظف هستند و مکلف هستند هر چه می‌نویسند برای یک طرف باشد و در واقع یک طرفی داشته باشد و تشجیع می‌کنند یک طرف را برای حمله به طرف دیگر و اگر چهارتای دیگر هم بخواهند موازنه را حفظ کنند آنها را منبع می‌کنند و نمی‌گذارند حرف بزنند خود این ایجاد یک طرفه می‌کند و عوض این که از این راه پرهیز کنند خود دولت هم وارد معرکه می‌شود و و ترویج می‌کند این قضایا را آن روز اینجا یک صحبتی شد که بنده توجه آقای وزیر دارایی را مخصوصاً معطوف می‌دارم و مخصوصاً بنده یادداشت کرده بودم راجع به آن مسئله و آن موضوع پرداختهای بانک ملی بود. البته آقا نظرتان هست که تلگرافی تجار آذربایجان کرده بودند به مجلس و دولت که اینها در حدود هفت، هشت میلیون از بانک ملی طلبکار هستند امروز البته بانک ملی آقا یک مؤسسه ایست که بادی اعتبار دولت ایران را حفظ کند (صحیح است) بانک ملی ایران برای تمام ایران است برای یک خطه و یک حدود معینی نیست باید توجه بفرمایند که این پولهایی که مال مردم است و در بانک ملی امانت بود است البته به صاحبانش مسترد شود و مانعی هم برای اینکار نیست در تبریز بانکهای دیگری هم وجود دارد شما اگر اشکالی دارید یا از اوضاع بانک خودتان اطمینان ندارید که از نقطه نظر اداری مرتب باشد یا رئیسش را شما معین نکردهاید و نفرستادهاید ممکن است به بانکهای دیگر حواله بفرمایید که تجار پول‌های خودشان ار از آن بانکها بگیرند این مانعی ندارد که پولی از بانک دیگری گرفته شود البته این قبیل معاملات همیشه می‌شود. در این بودجه چیز دیگری که هست و البته آقایان به طوری که باید در وقعش پیشنهاد و توضیح می‌دهند ولی بنده به طورکلی عرض می‌کنم راجع به اضافاتی است که برای نمایندگیهای خارجی در اینجا پیشبینی شده است (بعضی از نمایندگان - اکثریت نیست - و بعد از چند دقیقه عده کافی شد) وقتی که آقایان صحبت می‌فرمایند ما اینجا می‌نشینیم و گوش می‌دهیم ولی وقتی که ما صحبت می‌کنیم آقایان می‌روند بیرون.
نایب رئیس -برحسب تصمیمی که در جلسه ماقبل بنده به عرض مجلس رساندم و آقایان موافقت فرمودند اشخاصی که در موقعی که حد نصاب کافی است و اگر یک نفر به رود مجلس از اکثریت می‌افتد و نمی‌تواند کار کند اسم آن شخص را که خارج شود به اطلاع مجلس برسانم و حالا آقای آقا سید محمد طباطبایی بودند که تشریف بردند هر کس که به رود از حالا من اسمش را اینجا می‌گویم که در صورت مجلس قید شود و در روزنامهها هم نوشته شود ما باید رعایت کنیم که مجلس از اکثریت نیفتد که بتواند کار کند (صحیح است)
فداکار- کسانی هم که می‌آیند و خودشان را نشان می‌دهند که حاضر نوشته شوند و بعد می‌روند آنها را هم بفرمایید.
نایب رئیس - آنها هم اسمشان یادداشت می‌شود.
فرمانفرمائیان- عرض کنم برای نمایندگیهایی که ما در خارج داریم یک قلم درشتی این جا پیشبینی شده است بنده میخواهم جلب توجه دولت را بکنم که وضعیت نمایندگیهای ما در خارج خیلی آبرومند نیست اشخاصی اخیراً از جوانهایی که در آلمان تحصیل می‌کردند و بعد در بین جنگ در آلمان گرفتار بودند و دچار مشقت زیادی شدهاند آنها وقتی که آمدهاند یک اظهاراتی می‌کردند که انسان رقت می‌کند به حال آنها.
آنها از آنجا یا باید به پاریش مراجعت می‌کردند یا سویس مدتها گذشته است و هیچکدام از نمایندگیهای این نقاط کوچکترین توجهی به حال آنها نکردند با این که در روزنامهها می‌خواندیم که پنجاه نفر صد نفر ده نفر از شاگردها را موجبات رجعت آنها را به مملکت مهیا ساختهاند ولی اینهایی که آمدهاند اخیراً میگویند که کوچکترین توجهی را در باره آنها نکردهاند چنانکه دو نفر از آنها که در مونیخ بودهاند بعد از هفت ماه انتظار پای پیاده خودشان را در هفت روز رساندهاند بسر حد فرانسه تا در آنجا واقعاً ترحماً به آنها اجازه عبور دادهاند برای این که دیگر نمیتواسنتند در آنجا دوام بیاورند و خرجی نداشتهاند و معطل بودهاند و کوچکترین توجهی به حال آنها نشده برخلاف شنیده می‌شود که در سفارتخانههای ما یک بورس تهیه شده واقعاً آنها در آنجا مشغول جمعآوری ثروت و تمول و مشغول یا نقبیل کارها هستند (دکتر کشاورز- مشغول کاسبی هستند) (صحیح است) به هیچ کس کوچکترین توجهی نمی‌شود در صورتی که در واقع یک سفارتخانه در خارج آبروی یک ملتی است. حیثیت و ابروی یک ملت آقا بسته به حرکات و رفتار آنها است این است که باید در این باب مخصوصاً چون بنده در اینجا دیدم که قلم درشتی در اینجا ذکر شده است باید این را در هیئت دولت مطرح بفرمایند و واقعاً یک اشخاصی که مورد اطمینان کامل باشند در این پستها بگذارند که سفارتخانه را محل بورس قرار ندهند نه این که هر کس بخواهد بفهمد نرخ دلار یا طلا چیست فوراً بیاید به سفارت ایران (کاملاً صحیح است). راجع به مسئله کمبود تقاعد در آن قسمت هم بنده یک عرضی داشتم این تقاعد آقا در سالهای قبل یعنی ادوار گذشته بنده خودم چه در کمیسیون بودجه و چه در مجلس بودم مذاکراتی که گفته می‌شد که صندوق تقاعد دارای یک پول هنگفتی است که مکرر برای این پول موجودی نقشهکشی می‌شد و گفته می‌شد که چرا باید بدون استفاده در صندوق تقاعد بماند و گفته می‌شد که این پول صندوق تقاعد را مثلاً باید به بانک کشاورزی یا بانک رهنی داد و به یک کاری انداخت که یک صورت عامالمنفعه داشته باشد و همیشه مورد استفاده واقع شود و از جهت این که آنجا استدلالی که می‌کردند بر خلاف
این عمل که بای دپول تقاعد به طوری محفوظ و مصون بماند که مبادا کوچکترین خسران و زیانی به تقاعد و پول تقاعد وارد شود این است که دولت احتیاط می‌کند از این که این پول را به جریانات بیاندازد حالا بنده می‌بینم که در سنت کار واروی آن چیزی است که ده سال پیش بود یعنی حالا معلوم می‌شود صندوق تقاعد به قدر این که پول به تقاعدین بدهد ندارد (فاطمی از کجا این استنباط را فرمودید) از اینجا که اینجا اعتبار خواستهاند و موجود ندارند.
حاذقی -بازنشسته غیر از منتظر خدمت است.
فاطمی - تقاعد کمبود ندارد مال انتظار خدمت است اشتباه کردهاند.
فرهودی - هیچ همچو چیزی نیست.
نایب رئیس - آقای فرهودی صحبت نفرمایید.
محمد طباطبایی - این یکی لازم بود.
فرمانفرمائیان - عرض کنم خدمتتان در هر صورت بنده میخواهم از اینجا استفاده کنم که نظرم را راجع به قانون استخدام عرض کرده باشم که این قانون استخدام که دوره چهارم تدوین شد بعد در دوره دیکتاتوری مثل تمام قوانینی که خوب بود اگر اجرا می‌شد هیچ زیانی به مملکت نمیرساند این قانون استخدام را به کلی بهم زده و از بین بردند و انواع و اقسام ماده واحده آوردند به مجلس که به کلی آن قانون استخدامی که به صورت اولیه بود از بین رفت آقا و بعد هم هر چه اینجا اصرار شد و دولتها هم تعهد کردند که قانون استخدام کشوری جدیدی بیاورند به مجالس از دوره سیزدهم تا کنون به این تعهدش دولت قادر نشد که وفا کند یعنی یک قانون استخدام جدیدی نیاوردند که در واقع نواقص قانون استخدام را مرتفع بکند نه آن قانون استخدام سابق بود نه قانون استخدامی که تطبیق بکند با اوضاع کنونی یعنی اوضاع کسانی که سالی دو هزار نفر از جوانان تحصیلکرده به عنوان لیسانس، دکترا و مهندس و غیره چه از دانشگاههای خارجی و چه از داخلی تحصیلاتشان را تمام می‌کنند و می‌آیند در این مملکت و اینها باید بیایند این را ببینید و آن را بینند که خودشان را وارد کنند در جرگه مستخدمین دولت این است که در حقیقت ما امروز قانون استخدام نداریم و این وقت مجلس تلف می‌شود به این که در یک قانون بودجه چندین ماده و چندین تبصره بیاید که وضع قانون استخدام را کم و بیش روشن کند یا نقایص را به طور اجمال مرتفع کند والا قانون استخدام مهندسین را بنده خاطرم می‌آید که در دوره سیزدهم به مجلس آمد و همینطور ماند و دفن شد و تا امروز هم نیامده و از طرفی بنده می‌بینم که در قانون استخدام میگویند یک حداکثری برای خدمت قائل شدهاند و این از ضروریاتی است که در اینجا مراعات شده است مثلاً یک کسی که به سن شصت یا شصت و پنج برسد می‌بایید متقاعد به شود در وزارتخانههای ما یک کسانی به سن ۷۰ و ۸۰ رسیدهاند و میخواهند سرکار بماند از طرفی جوانها هم میخواهند وارد کار به شوند و در بسته. اگر درست توجه بفرمایید واقعاً این در یک موقعیت عجیبی خود وزارتخانهها را می‌گذارد، پیرها نمی‌خواهند دست از کار بکشند جوانها هم البته باید وارد کار به شوند و این است که بنده در اینجا شخصاً از جناب آقای وزیر دارایی تقاضا می‌کنم که این قسمت را در همین قانون بگنجانند، هیچ ضرر ندارد که اشخاصی که به سن شصت و پنج رسیدهاند خود به خود متقاعد به شوند، دیگر محتاج به این نباشد که ابواب تشبثات باز باشد که اینها از راه تشبت دوباره به استخدام خودشان ادامه بدهند تا این ار را نکنید نمی‌توانید برای این جوانها جا فراهم بکنید. یک هم راجع به این قسمت بنده عرض می‌کنم آقای وزیر دارایی هم توضیحاتی خواهند فرمود راجع به مسئله چند صدهزار تومانی است که در بندر شاه به شرکت هلندی‌ها. (یکی از نمایندگان - بندرشاه نیست بندر نوشهر) (فاطمی - چند صد هزار تومان نیست دویست هزار ریال) گیوا باید داده شود بلی در بندر نوشهر این چیزی که از سابق بنده می‌دانستم نمیدانم که همین بوده است یا نه گویا این از املاک خاصه شاه سابق بوده است و گویا این بندر را آن وقت این طور مشهور بود که برای این می‌سازند که دو جانبه دستگاه سابق از آن استفاده کند که چون نزدیک بوده است و از یک طرف کفه آن سنگ کوه است سنگ کوه را که می‌آوردند و می‌بردند به قعر دری می‌ریختند یک حقالارضی به صندوق شاه می‌دادند و هر چه هم می‌کندند و می‌ریختند دریا پر نمی‌شد و بالاخره این ژتهای که می‌ساختند به اندازه طولانی شد که به چند میل رسید و یک قسمتش خراب شد چون روی اصول علمی ساخته نشده بود و یک قسمتش معایبی پیدا کرد و دیگر قابل استفاده نیست بنده خواستم عرض کنم شما چرا این را تحمیل می‌کنید بر بودجه ملت بردرآمدهای ملی چرا این را تحمیل می‌کنید؟ به قدر کفایت در زمان رضا شاه چه خودش چه اعقابش استفاده کردهاند که بتوانند این دویست هزار تومان سیصد هزار تومان را بدهند این به عقیده بنده مرتبط با بودجه جمع و خرج مملکت نیاید باشد در قسمت اعتباری ممیزی که اینجا یک مبلغی منظور فرمودهاند این هم بربنده روشن نبود شما موقعی که آن قانون مالیات بر درآمد سابق بود می‌آمدند خیلی به طور سطحی بنده هیچ ندیدم مثلاً در آذربایجان هیچ ممیزی تشکیل نشد که واقعاً به روند در تمام دهات بگویند به این ده آنقدر مالیات از نظر درآمد که مورد بحث بود تعلق می‌گیرد.
این از سالهای پیش بوده از ۱۳۰۵ برآورد شده بود آقا اوراق ممیزی پرونده مخصوصی داشت با مراجعه به آن پروندهها می‌آمدند برآوردی کم و بیش می‌کردند و در مالیه محل سازش حاصل می‌شد بنده نمیدانم این رقم درشتی که برای ممیزی منظور فرمودهاند این چه صورتی دارد (فاطمی - ختم شده است) در سال ۱۳۲۳ و ۱۳۲۴ یا آنچه که اقا در نظر دارید عرض کنم که در همان موقع هم این عمل نشده است بنده نمیدانم در اصفهان شده است یا نه ولی در آذربایجان در ۱۳۲۲ رفتند روی ارواق ممیزی که مردم سابق داشتند نرفتند روی این که هیئتهای ممیزی بفرستند به دهات و این خرج به عقیده بنده نشده است یکی هم راجع به این بند «س» ماده ۲ که اینجا یک پولی خواسته شده است در بودجه برای وراث مرحوم داور البته بنده نمی‌خواهم منکر به شوم و شاید اینها جلسهای که بنده بودم ورقه دعوتی از وزارت فرهنگ گمان می‌کنم برای همه آقایان بود که به مناسبت سال در گذشت شادروان ابوالقاسم نراقی دعوت کرده بودند (یکی از نمایندگان - هست اینجا) خواستم تذکر بدهم که ورثه مرحوم نراقی فوقالعاده در احتیاج هستند و همینطور وراث مرحوم جواد آزادی که از همکاران ما بودند و همینطور ورثه مرحوم دکتر حامدی اینها هم البته به عقیده بنده باید توجه به شود (صحیح است)
وزیر دارایی- به مناسبت فرمایشات حضرت والا اجازه بفرمایید که دو مطلب کلی عرض کنم (امینی حضرت والا اسم دارند) حضرت والای منصرف به فرد اکمل. یک قسمت از فرمایشاتشان از لحاظ ایرادات به وضع دستگاه دولت بود و در اینجا باید حضورشان عرض کنم که همه چیز فرع دوام است و ثبات (فداکار- سیصد سال باشد) دولتهای بخصوصی در ظرف این سه چهار سال دولتهای ایران همینطور مثل کسانی که از یک رودخانه سراشیبی آبی ک هرد می‌شود متصل بریزند مثل آبشار همانطور به ترتیب پشت سر هم دولتها آمدهاند البته یک همچو دولتی فرصتی که به اصطلاح بنشیند ببیند که کجا نشسته و چه دارد می‌کند ندارد او را مورد ایراد قرار دادن که این کار بد شد و آن کار خوب شد خیلی زیاد به نظر بنده با انصاف سازش ندارد اگر آقایان اقدامی بفرمایند که هر دولتی را که بالنسبه صالحتر بدانند بیاید و یک مدت طولانیتری بماند بدیهایش را به تدریج اصلاح کنند به نظر من زودتر نظر آقایان تأمین می‌شود و زودتر اجرا می‌شود تا اینکه فقط صرف وقت کنیم با انداختن این دولتها پشت سرهم (صحیح است) مثلاً راجع به مأمورین خارجه که فرمودید خوب تا وقتی که این شکایات به وسیله نمایندگان محترم یا مستقیماً به وسیله جراید یا خصوصی به دولت می‌رسد و تا دولت یک توضیحی بخواهد یک اقدامی بکند مشغول طرح برنامه است و معرفی وزراء تا این کار تمام شود جوابی هم ندادهاند آن هم رفته و دولت دیگری آمده بنابراین امروز مأمورین درجه دوم از هیئت دولت ثابتتر هستند از آن کسانی که مسئولیت دارند که در کارشان بازخواستی بکنند از یک کسی مسئول است که اصلاً معلوم نیست وسیله وقت اقدام داشته باشند خودشان را ثابتتر میدانند و اغلب اوقات اتفاق می‌افتد که حرف وزیر را هم گوش نمی‌دهند به جهت این که تا بخواهند از او مواخذه بکنند معلوم نیست وزیر کجا است (صحیح است) همه اصلاحات مملکت فرع ثبات است و این هم چیز تازه نیست از قدیم گفتهاند (سکونی به دست آورید و ثابت - که بر سنگ گردون نروید نبات) به هر حال اگر یک چیزی ثابت نباشد انتظاری نمی‌شود ازش داشت و الا مدام در گردش باشد هیچ چیزی ازش حاصل نمی‌شود (صحیح است) (کاملاً صحیح است) اما راجع به این که فرمودند خیلی از مطالبی که مربوط است به بودجه در این جا قیدی نشده است آقایان نمایندگان محترم ازش اطلاع دارند این بودجهای است که دولت وقت تقدیم مجلس شورای ملی کرده و تاریخ چاپش هم ۱۴ اسفند ۱۳۲۳ است و گمان می‌کنم عنقریب می‌شود یک سال مجلس شورای ملی البته گرفتار حل معضلات مملکتی بوده و فرصت برای رسیدگی به این بودجه نفرموده (دکتر کشاورز- تعارف است می‌فرمایید) اگر فرصتی شده بود و آقایان به ریز این اقلام رسیدگی می‌فرمودند همه این مطالبی که می‌فرمایید در اینجا هست مثلاً راجع به املاک واگذاری فرمودید اینجا نوشته است درآمد املاک واگذاری و خالصجات ۱۲۵۰۰۰۰۰ تومان به این قلم که می‌رسیدید هر استیضاحی که می‌فرمودید جواب داده می‌شد البته هر کسی بود وزیر دارایی جواب می‌داد خدمتتان
اصلاحی می‌شد رفع ایران می‌شد یا این که راجع به قسمت سیاست بازرگانی و اقتصادی دولت می‌فرمایید در این قلم درآمد از مالیات کارخانجات بازرگانی و اقتصادی ۵۰ میلیون هر نوع تغییر سیاست اقتصادی که لازم بوده است مجلس شورای ملی به مناسبت این اقلام مطرح می‌فرمودند تصویب می‌شد و هر کسی بود وزیر دارایی البته اطاعت واجرا می‌کرد ولی اشکال کار بر این است که مطالب ما همیشه در غیر موقع مطرح می‌شود و هیچ تکلیفی هم برایش معلوم نمی‌شود یک مباحثات و مذاکراتی می‌شود بالاخره معلوم نمی‌شود که تکلیف دولت چیست و مطلب همان طور مبهم می‌ماند البته وقتی که دولتی سرکار است یک وظایفی دارد مادام که مکلف نیست و تکلیفی برایش معین نشده باشد ناچار است یک طوری کار را بگذراند مثل همین یک طورهایی که مجلس شورای ملی میگذراند یعنی رسیده است به چهارم ماه و چون بودجه تصویب نشده است خوب حالا یک دوازدهم را میگذارنیم تا ببینیم چه می‌شود، همین یک طوریهایی که دیروز آقای نقابت توضیح دادند وقتی مجلس شورای ملی بودجه یک ماهه را تصویب نکردهاند و اعضای ادارات مدام به آقایان هم رجوع می‌کنند که آقا تکیف ما چیست آقایان در محظور واقع می‌شوند نه می‌توانند بهشان جواب بدهند که حقوق نگیرند و نه می‌توانند در ظرف ۲۴ ساعت یک بودجه تمام عیاری بگذرانند به آن ترتیب یک طوری و باری به هر جهت می‌رسیم یعنی یک دوازدهم می‌دهیم تا بعد چه شود، دولت ایران هم در تمام مسائل جاری خودش گرفتار همین باری به هر جهت است هر روزی که می‌فرمایند، بنده الان هم حاضرم، امروز بعدازظهر، فردا صبح ۲۴ ساعت بنده حاضرم. هر نوع رقم، عدد، سوابق، توضیحات، اطلاعات که در باب بودجه لازم دارند به عرض برسانم. بفرمایید مطرح به شود همین بودجه که داده شده است مطرح بفرمایید (امینی - کمیسیون بودجه قصور کرده نه مجلس) بنده هم هر نوع توضیحی که لازم است خدمت آقایان عرض کنم ولی به شرط این که تمام به شود ولی بنده از این می‌ترسم که دیروز یک دوازدهم گذشت حالا هم باز ما بحث بکنیم در باب این مواد مختلفه با این صورتی که مجلس شورای ملی دیر تشکیل می‌شود وتصمیم قطعی هم گرفته نمی‌شود باز می‌رسیم به آخر دی ماه و باز یک دوازدهم دیگر و بعد هم یک دوازدهم دیگر. بنظر بنده بحث در این کار وقتی با دولت خواهد بود که دولت حاضر نشود هرگونه اطلاعی که لازم است عرض کند اما اگر آقایان نخواهند هیچگونه تقصیری متوجه بنده یا اسلاف بنده نیست (یکی از نمایندگان اختلافتان هم همینطور) به هر صورت راجع به کارخانجات می‌فرمایید که اینها ضرر می‌دهد البته مناسب نبودن طرز اداره کارخانه‌جات را خود بنده در دو جلسه قبل حضور آقایان عرض کردم و به همین جهت هم یک لایحهای تقدیم کردم خوب آقایان موافقت بفرمایند همین لایحه را هر چه زودتر تصویب بفرمایند به هر صورتی که باید اصلاح به شود اصلاح به شود این خودش یک قدم بزرگی است اما عمل دولت که می‌فرمایید دولت قرار بود قانون استخدام بیاورد بعد به فاصله چند کلمه فرمودید قانون استخدام مهندسین را در دوره سیزدهم آوردند و همینطور مانده فرض کنید قانون استخدام را هم دولت بیاورد یک قانون دیگر هم روی قوانین سابق می‌ماند به هر صورت پنجاه فقره لایحه یا بیست فقره لایحه اینجا هست آن هم بیاید؟ اینها را تصویب بفرمایید بعد از این که اینها تصویب شد بنده لایحه استخدام را فوراً می‌آورم، آخر لایحه آوردن و روی هم تا آسمان چیدن ثمری برای دولت ندارد (صحیح است) حالا بنده بیش از این در کلیات نمی‌خواهم عرض کنم ولی یکی دو موضوع مختصر بود که فرمودید راجع به مطالب معینی باید عرض کنم یکی راجع به ممیزی است این اعتباری که در اینجا نوشته شده اعتبار خرجی است که از محل اعتبار دولت کردهام چون اصل اعتبار ممیزی را که در بودجه ۱۳۲۴ گذاشته شده بود به تصویب نرسید و چون تصور می‌کردند که باید حتماً ممیزی به شود از اعتبار دولت مقداری به مصرف رسید البته این رقمی که اینجا ملاحظه می‌فرمایید خرج شده است و البته حالا مقصود خرج تازه نیست ولی این که فرمودید کجا خرج شده ممیزی خوزستان و سه ربع اصفهان و کرمانشاه و فارس و ولایات مستقل استان دو تمام شده و تقریباً نصف ممیزی دیگر استانها را انجام می‌دهند این مخارجی است که راجع به این کار شده و الان صورت ممیزی حومه تهران شمیران فشافویه غار شهریار دماوند ساوه زرند لواسان و گرمسار و ورامین اینها صورت مقایسهاش با صورت ممیزی سابق هست اگر میل دارید خدمتتان تقدیم کنم راجع به بانک ملی هم مجدداً توضیح فرمودید گمان می‌کنم یک عرضی من در جلسه قبل کردم بانک ملی یک وقتی بایستی هر چه پول یک عده طلبکار یک شعبه بانک دارند بفرستد که خیال تصفیه حساب شعبه تبریز را داشته باشد دولت و بانک ملی ایران خیال تصفیه حسابش را که خیال ندارد که میگویند هر که پول طلب دارد بگیرد اینطور نیست عرض کردم که بانک ملی یک مقرراتی دارد بانک در تمام دنیا طرز ادارهای دارد که بایستی بتواند به صورت معمولی که اسباب اطمینان عموم مشتریان فراهم به شود کار خودش را جریان بدهد البته یک مبالغی مرتباً در نتیجه جریان معاملات وارد می‌شود و یک مبالغی هم می‌آیند میخواهند می‌پردازد این جریان عادی بانک است ولی شعبه بانکی که رئیس آن که از طرف اینیجا در آنجا بوده است از کار برکنار شده است و اشخاص مختلفی گذاشتهاند و طرز کار معلوم نیست وجوهی که بایستی به آنجا به رسد نمیدانند چگونه می‌رسد به کسانی که آنجا وجوهی داشتهاند و نمی دانند چطور مصرف می‌شود تصدیق می‌فرمایید که همینطور نمی‌شود گفت هر چه پول از آنجا یکی دو نفر خواستهاند دولت بفرستد ما که خیال تصفیه حساب بانک تبریز را نداریم راجع به بندر نوشهر شرحی فرمودید که بنده درست حالی نشدم این مبلغی که در اینجا گذاشته شده از بابت خاتمه معامله ایست که دولت ایران وزارت راه چند سال قبل با یک شرکت هلندی کرده اینها یک قراردادی بستند یک ساختمانی هم برای دولت کردند و یک چیزی هم از دولت گرفتند در این باب اختلاف نظر بود این را به حکمیت مراجعه کردند و این مبلغی است که به حکمیت معین شده و رأی آخری است و بایستی پرداخته شود و حسابشان تصفیه شود حالا بنده نمیدانم چندین میلیون تومان خرج اینها شده منظور جنابعالی هم گمان می‌کنم این نیست که بفرمایید این دویست هزار تومان را دولت ندهد و اینها به روند از جای دیگر یا از محل دیگری بگیرند و بگویید این اسکله وژته و هر چه هست مال کس دیگر است هیچ همچو چیزی نیست این به حساب دولت است مال دولت است و هر خرجی که می‌کردند آنجا بایستی انجام گرفته شده باشد فقط این دویست و کسری هزار تومان باقی است برای تصفیه حساب و تمام عملیاتی که شده است به نفع دولت است، ملک دولت است و یکی از بنادر ما است و این هم که فرمودید که قابل استفاده نبود بنده خیال می‌کنم که عکسش است یعنی یک مقدار خیلی زیادی متفقین ما در مدت ثلث از راه کرج و راه مخصوص، از راه چالوس مهمات فرستادند و از بندر نوشهر حمل کردند به وسیله کشتی. این که به عرضتان رسیده است خیلی قابل استفاده است و خیلی هم کمک شایانی کرده است به حمل و نقل مهمات.
اردلان - پیشنهادات خوانده شود.
مجدضیائی- تذکری می‌خواستم عرض کنم.
نایب رئیس- تذکر نظامنامه ایست؟
مجدضیائی -بله در این ماده واحده
ماده واحده کلیاتی ندارد، کلیات در یک موقعی است که یک موادی داشته باشد مذاکره شود خواستم تذکر به مقام ریاست بدهم که در ماده واحده و در بندها هر یک از آقایان مطلبی دارند بفرمایند و دیگر وارد کلیات نشوند. (صحیح است)
نایب رئیس - آقای دکتر معظمی پیشنهاد کفایت مذاکرات را کردهاند.
نقابت - مخالفم آقا.
دکتر معظمی- پیشنهاد کفایت مذاکرات را بنده کردم (نمایندگان - عده کافی نیست برای رأی) این که بنده پیشنهاد کفایت مذاکرات را کردهام از این نظر بوده که یک تذکری داده باشم عده آقایان نمایندگان در مرکز ۱۱۲ نفر است الان سی و شش نفر وکیل مطابق اعتبارنامه که در دستشان است بایستی بیایند این جا بنشینند و کار مردم را انجام بدهند و بنا ملت ایران باید این جا باشند بنشینند و انجام وظیفه بکنند ولی معلوم نیست که اینها کجا هستند. این سی و شش نفر الان کجا هستند تکلیف این لوایح آقا بایستی معلوم شود یک قسمتی از وزارتخانهها و یک قسمت از ادارات (صحیح است) دولتی کارشان مربوط به تصویب این لوایح است، از این جهت است که بنده از مقام ریاست میخواهم تقاضا کنم که نام این سی و شش نفر که در مجلس نیستند قرائت بشود، اگر کسی هست که مریض است که خوب موجه بوده است اگر مریض نیستند باید بیایند این جا به نام ملت ایران اینجا بنشینند و انجام وظیفه کنند به خیال خودشان نیست که همینطور صبح که می‌شود بیفتند توی خیابانها به جان ادارات و دنبال کار خودشان و اگر هم یک عده با دولت مخالفند یا با لایحه مخالفت دارند بایستی شهامت آن را داشته باشند که بیایند این جا حرف بزنند و ورقه کبود بدهند والا اگر نیایند و نگویند ما مخالفیم فایده ندارد یکی هم راجع به لایحه صحبت شده است یک مرتبه مجلس شورای ملی به کفایت مذاکرات رأی داده است بنابراین دیگر مذاکره ندارد و بایستی پیشنهادات خوانده شود از این جهت چون مطابق مقررات باید پیشنهادات خوانده شود و چون عده برای رأی کافی نیست بنده هم پیشنهادم را پس می‌گیرم.
نایب رئیس - عده برای گرفتن رأی کافی نیست (دکتر معظمی - بنده مسترد داشتم) راجع به تذکر جنابعالی، آقای دکتر معظمی توجه بفرمایید جواب جنابعالی را عرض کنم این عده که در مجلس آلان حاضر نیستند اینها دو قسمت هستند، یک قسمت اشخاصی هستند مریض و در بستر خوابیدهاند که همه مطلع هستید آنها مستثنی هستند و یک قسمت هم
اجازه بفرمایید توضیح بدهم که آقایان مطلع شوند یک قسمت آنهایی هستند که آمدهاند در جلسه بعد از اینجا خارج شدهاند که من دادهام صورت آنها را برداشتهاند و این آقایان غایب بدون اجازه خواهند بود بنابراین نظر جنابعالی تأمین می‌شود (جمعی از نمایندگان - اسمشان را بخوانید) از روی آئیننامه هر کسی حاضر نشده ساعت غیبتش معین می‌شود بایستی همانطور جریمه شود.
نمایندگان - اسمشان را بخوانید، بخوانید آقا، بخوانید آقا)
نایب رئیس- قرائت می‌شود
(اسامی آقایان غائبین به شرح زیر به وسیله آقای هاشمی قرائت شد)
آقایان: اخوان حشمتی- گلهداری - اسعد حکمت- اقبال - جمال امامی - سنندجی - تهرانچی - منصف
نایب رئیس- اینها آقایانی هستند که از خارج شدند، چند روز قبل یک پیشنهادی داده شده بود که ما آئیننامه را اصلاح کنیم راجع به حد نصاب که اشخاصی که مریض هستند از حد نصاب حساب کسر کنیم بنده وقتی که مراجعه کردم دیدم این مربوط به قانون اساسی است و این مربوط به آئیننامه نیست که مجلس کار را بکند ما به این جهت موضوع را مسکوت گذاشتیم این قسمت را برای اطلاع آقایان عرض کردم آقای دکتر مصدق موافقید یا مخالف؟
دکتر مصدق- مخالفم.
نایب رئیس - آقای ثقهالاسلامی شما موافقید یا مخالف.
ثقهالاسلامی- موافقم.
امینی - اصلاً صحبت زائد بود برای این که ماده واحده کلیات ندارد.
نایب رئیس - کلیات نیست در یک ماده اجازه نرفتهاند صحبت کنند و باید موافق و مخالف صحبت کند. صحبت در همین لایحه است که فعلاً ماده دوم ماده اول شده است اینها اجازه خواستهاند کلیاتی دارند که میخواهند بگویند هر که نظر او را می‌گوید (نبوی - پیشنهادات را بخوانید) صحبت کلیات نیست ممکن است یک اشخاصی با این چیزهایی که گذاشته شده مخالف باشند و اظهار مخالفت بکنند این طور که آقای فرمانفرمائیان راجع به چند قسمت مخالفت کردند پس آقای فرمانفرمائیان راجع به چند قسمت مخالفت کردند پس آقای دکتر جنابعالی بفرمایید.
یکنفر از نمایندگان- چه مطرح است؟
نایب رئیس- ماده دوم به جای ماده اول مطرح هر وقت رأی گرفتیم دیگر صحبت نمی‌شود.
هاشمی - ماده واحده مطرح است با بندهای از آن
نایب رئیس- آقای دکتر مصدق
دکتر مصدق- بنده از آقای وزیر دارایی که برای این که دو وظیفهای که داشتهاند انجام دادهاند.
در وصول مطالبات دولت کوتاهی فرمودهاند ایشان فرمودند در جلسه قبل که دولت ایران میلیون لیره خرج راهآهن نموده است. میلیون لیره قبل از جنگ به پول بعد از جنگ میلیارد تومان است، بنده یک روزی در یکی از جلسات که گزارشی تقدیم نمودم و در آن گزارش عرض کردم که دولت از متفقین هفتصد میلیون تومان طلبکار است، بنده نمی‌خواهم عرض کنم این حسابی که بنده کردم صحیح است، ولی اهمالی هم که دولت برای مطالبات مملکتی می‌کند بسیار ناصحیح است، دولت در این مدت، نه این دولت، دولتهای قبل، حتی خود آقای وزیر دارایی وقتی که وزیر راه بودند، چند ماه مسافرت بودند و در این باب هیچ اقدام جدی نشده است، باید به عقیده من این کار به حکمیت رجوع شود به جهت این که ما قراردادی با متفقین نداریم پس باید به حکمیت رجوع شود و یکی از رجال مشهور ممالک بزرگ در این کار حکمیت کند و این کار تصفیه شود والا اگر ما نخواهیم مطالبات خودمان را وصول کنیم ولا ینقطع یک چیزهایی خریداری کنیم و پولی تأدیه کنیم وضع مملکت به صورتی خواهد افتاد که خیلی از این بدتر خواهد بود (صحیح است) دوم راجع به قانون مالیات بر درآمد همه میدانند که در این مجلس پیشنهاد من این بود که جرائمی که در مالیات هست کم است، و مردم به واسطه کمی جریمه مالیات نمی‌دهند در کمیسیون تمام نظریاتی که به نفع مالیات دهندگان بود اجرا شد و آن قسمت آخری که مربوط به جریمه بود بنده پیشنهاد کردم که هر کس در ظرف سه ماه مالیات خود را ندهد ده درصد در هر ماه جریمه بدهد بنده نمیدانم این قسمت چه شد که از قانون مالیات حذف شد روزی که قانون در مجلس قرائت شد من چندان گوشم شنوا نیست و درست مطلب را نفهمیدم. نمیدانم آن روز این این جریمه در قانون نوشته نشد یا این که اصلاً این جریمه در خود کمیسیون از قلم افتاده است. (اردلان - در کمیسیون مطرح نشده) پیشنهاد من این بود مودبانی که در ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون حساب خود را تصفیه نکنند علاوه بر آنچه مدیونند باید جریمهای معادل صدی ده بدهی خود در هر ماه بپردازند این پیشنهاد را آلان هم تقدیم می‌کنم (وزیر دارایی - بنده هم قبول می‌کنم) و عرض می‌کنم که اگر این مالیات بردرآمد یک چنین جریمهای نداشته باشد حکایت بار شیشه می‌شود. باز شیشه را که یک چوب بهش زدند از بین می‌رود (صحیح است) این مالیات دهندگان به واسطه این که مالیات خودشان را نپرداختند در این اختلافات یک رعایتی به حال آنها شده و اگر باز هم نپردازند یکی دو سال دیگر اصلاً این مالیات از بین می‌رود (وزیر دارایی - فرمایشتان کاملاً صحیح است) باید این جریمه در این لایحه قبول به شود تا این که مالیات دهندگان تکلیف خودشان را بدانند موضوع دیگری که در این لایحه است میخواهم عرض کنم. در کابینه صدر ده میلیون دلار اشیاء خریداری شده است از آن جمله واگونهای نفتکش، من نمیدانم که در آن وقت چه حکایتی بود که ما سر از این معامله به هیچ وجه در نیاوردیم و یک صورتهایی که صحیح بود نشان ندادند و این کار را خود دولت تصفیه کرد، یکی از چیزهایی که خیلی مهم بود و می‌گفتند اگر نشود شاید موجب ضرر و یک شکایتهایی به شود همین واگنهای نفت بود که گفتند اگر این واگونها خریداری نشود کمپانی نفت نمی‌تواند نفت حمل بکند و اسباب زحمت می‌شود زیرا مصرف نفت در شهر تهران زیاد شده و وسائط نقلیه هم نمی‌تواند از عهده تأمین نفت شهر براید ولی من حالا می‌شنوم که حمل و نقل بار راهآهن برای کمپانی نفت صرف نمی‌کند و کمپانی نفت می‌خواهد به وسیله لولهای که بعد خواهد کشید نفت را به تهران حمل کند (مهندس فریور- بای دجلوش گرفته شود) اگر همچو چیزی به شود راهآهن به کلی می‌خوابد حالا کمپانی را که نمی‌شود جلویش را گرفت (کام بخش- ارباب ما است چطور می‌شود جلویش را گرفت) بنده در این موضوع اظهار عقیده نمی‌کنم میخواهم عرض بکنم که فلسفه خرید این واگونها این بود که نفت حمل کنند و اگر این نفت با این واگونها حمل نشود به کلی هم راهآ]ن می‌خوابد و هم واگونهایی نتیجه است راجع به بند «ک» برای خریداری شبکه تلگرافی و تلفون چون آقای وزیر دارایی به من وعده فرمودند که در این باب تحقیقات کافی بکنند و بعد این بند را پیشنهاد کنند من عجالتاً در این باب عرضی نمی‌کنم و به بد موکول می‌کنم. در این لایحه تبعیضاتی شده که به عقیده من هیچ سزاوار نبوده است من با آن شهریهای که برای آقای محمد قزوینی معین شده است کاملاً موافقم برای این که ایشان یک خدماتی نسبت به فرهنگ نمودهاند حقاً استحقاق این قدردانی را دارند ولی نسبت به آقای دهخدا هم که در خدمت به فرهنگ دست کم ندارند هیچ مساعدت نشده است و من وضعیت ایشان را خیال می‌کنم که بسیار بد است و باید دولت در ضمن این اشخاص از ایشان هم قدردانی و مساعدت بکند (حاذقی - راجع به پروفسور شهاب هم بفرمایید) و از خدمات این اشخاص قدردانی بکند و در این قسمت تبعیضی نشود، هم چنین نسبت به بعضی از مستخدمین در این لایحه حقیقت تبعیض شده نسبت به آنهایی که در همان ردیف و درجه بودهاند هیچ رعایتی نشده و در این لایحه این تبعیضات شده است امیدوارم که انشاءالله آقای وزیر دارایی موافقت بکنند که یک کارها و توجهاتی به شود که نسبت به اینها تبعیض نشود و نسبت به منتظرین خدمت البته حقوق منتظرین خدمت در این قانون رعایت شده است ولی حقوق اشخاص پیمانی و حکمی رعایت نشده است (صحیح است) در این قانون گفته شده است تا زمانی که منتظر خدمت هست با کسی پیمانی منعقد نکنند ولی خوب بود اینطور نوشته می‌شد که هر وقت منتظرین خدمت تمام وارد کار شدند آن وقت اشخاصی که امروز پیمانی و حکمی هستند بر اشخاص پیمانی و حکمی جدی دمقدم باشند (حاذقی - کلمه جدید هم افزوده شود) (فاطمی - خیلی خوب این را هم اضافه می‌کنیم این اشکالی ندارد) این هم پیشنهادش اگر صلاح میدانید دیگر بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس - آقای وزیر دارایی بفرمایید
وزیر دارایی - فرمایشات آقای دکتر مصدق را بنده کاملاً تصدیق می‌کنم که از هر حیث متین وکاملاً مطابق نظر خود بنده و دولت است در باب مطالباتی که به مناسبت استفاده از کار راهآهن دولت دارد خواستم فقط حضورشان عرض کنم که این دولت قصوری نکرده است و البته اساس کار از لحاظ دارایی مملکت مربوط به مسئولیت شخصی بنده که حالا سمت وزارت دارایی را دارم هست و هم به مسئولیت وزارت راه هست یعنی هر دو مسئولیت دارند که این قسمت را تعقیب کنند که به نتیجه قطعی به رسد یک اختلافاتی از روز اول در باب این که چه مبلغ باید پرداخت شود بین دولت ایران و مأمورین نظامی انگلستان که بالمال البته برگشت به دولت انگلستان می‌کند بود دولت ایران هم همیشه نظریات خودش را محفوظ داشت و حقوق خودش را حفظ کرده و مدام هم مطالبه کرده
است البته وظیفه اپرا که بنده انجام داده باشم البته وظیفه بوده است و بنده نمی‌خواهم عرض کنم ولی چون خود آقای دکتر مصدق اشاره فرمودند در آن موقع مختصری هم که بنده مأمور خدمت وزارت راه بودم مثل سابق و مثل بعد زیاد دنبال کردیم که حقوق دولت ایران از آن بابت داده شود و ۲۳ میلیون و کسری هزار تومان هم از این بابت علیالحساب پرداختند و گرفتیم بعد از آن هم یک مبلغ دیگری پرداخته شده که آن هم یک مبلغ دیگری پرداخته شده که آن هم علیالحساب بوده است ولی حساب تصفیه نشده است همین طور که می‌فرمایید در ظرف این مدت دولت تعقیب کرده است و باز هم تعقیب خواهد کرد و اگر توافق شد که دولت توانست که قبول بکند البته به عرض مجلس شورای ملی خواهد رسید و اگر هم توافق نشد همین طور که فرمودند راهی جز حکمیت نیست و به همان ترتیب اقدام خواهد شد (دکتر مصدق- قبل از توافق باید به مجلس اطلاع داده شود) و البته اگر دولت همینقدر دید که می‌تواند توافق بکند به عرض آقایان میرسانم و البته آقایان تصمیم می‌گیرند درباب ده میلیون دلار که فرمودند البته معاملهای بود که سابقاً شده بود و پرداخته شده بود. راجع به نفت کشها که فرمودید این صحبت لوله کشیدن را بنده هم شنیدم ولی چیز قطعی نیست یعنی هنوز اصلاً مطالعاتشان کافی نیست و قطع نمیدانند که آیا با ارتفاعاتی که بین خوزستان و تهران هست و انجمادی که در موقع سرما خواهد شد (یکی از نمایندگان - نفت که یخ نمی‌زند) به صرفه خواهد بود کشیدن لوله یا نخواهد بود. ولی این فکر بوده است اساساً آقا مطلبی که باید در اینجا در نظر باشد ناچار هر قیمتی که برای کرایه حمل و نقل نفت و مازوت وزارت راه در نظر بگیرد ناچار باید متناسب باشد با استهلاک چیزهایی که خریداری شده است و این مطلب را بنده مجدداً یادآوری خواهم کرد و البته خود آقای وزیر راه هم باید در نظر داشته باشند میزان کرایه حمل طوری خواهد بود که بر فرض هم این عمل را کمپانی تصمیم بگیرد انجام بدهد قبلاً مستهلک شده باشد پول این نفت کشها فرضاً اگر هم بعد از مطالعات مسلم شد که این لولهکشی خواهد شد خود کشیدن لوله هم مدتی وقت لازم خواهد داشت بنابراین در آن واحد با خرید این نفتکشها بادی هم نفت تهران و شمال تأمین شده باشد و هم استهلاک اینها شده باشد (لنکرانی - مطابق قرارداد این حق را دارند یا ندارند) آن هم چون فرع دارد عرض می‌کنم (لنکرانی - نخیر خواستم مطلع باشیم مال ما است خواستیم می‌کنیم نخواستیم نمی‌کنیم خانه مال ما است)
بنده خواستم اطلاع خودم را تا آنجائی که از خارج شنیده بودم عرض کنم و الان به حال درباب لوله کشیدن اصلاً رسماً به دولت مراجعهای نکردهاند تمام دولت رجوع کند ببیند بر طبق امتیاز نامه حق دارد یا ندارد، این موضوع را اصلاً در میان نگذاشتهاند چون صحبت فرمودند بنده اطلاعات خودم را عرض کردم و دولت هیچگونه اقدامی در این باب نکرده آنها هم به دولت رجوع نکردهاند و اما در باب ده درصد جریمه که فرمودند عرض کردم راجع به پیشنهاد جریمه عدم پرداخت بنده کاملاً موافقم و مجلس شورای ملی هم موافقت خواهد کرد در باب رعایت حقوق کلیه اشخاصی که در تمام دوره خودشان خدمت به علم و ادب مملکت کردهاند فرمایش آقای دکتر مصدق کاملاً صحیح است و چون اسم آقای دهخدا را بردند باید عرض کنم راجع به شخصیت ایشان از لحاظ این که خدمت به فرهنگ کردهاند و زحمات زیادی کشیدهاند علاوه بر احترامی که برای ایشان قائل هستم شخصاً هم بنده خودم را شاگرد ایشان میدانم و نسبت به بنده حق استادی دارند و وظیفه شخصی خودم میدانم و علاوه بر آن این دو مرد مقدس در واقع علاوه بر فضائلی که دارند یک خصایصی هم دارند که این آقایان فوقالعاده مردمان کریمالنفس و شریفالطبعی هستند واگر احتیاجی هم داشته باشند برو نمی‌آورند این موضوع هم که مطرح شد طرحش منحصراً از ناحیه رفقاشان بود خودشان هیچ صحبتی نکردند مثل این که آقای دهخدا هم صحبتی نکردهاند و همینطور ایشان یادآوری کردند و امیدوارم که مجلس شورای ملی هم فراموش نکند.
حاذقی - پروفسور شهاب را هم بفرمایید در باب پیشنهاد دیگر ایشان هم راجع به مستخدمین پیمانی آن را هم بنده کاملاً موافق هستم و منظور همین بوده است که ایشان فرمودند.
۳-تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
بعضی از نمایندگان - ختم جلسه.
نایب رئیس -موافقت بفرمایید جلسه را ختم کرده به فردا صبح موکول کنیم (صحیح است)
امینی - تنفس است آقای یا ختم جلسه است.
لنکرانی- جلسه ختم شد یا تنفس داده شده.
نایب رئیس - ختم جلسه است چون صورتجلسه زیاد مفصل و مشروح می‌شود بنابر این جلسه را ختم می‌کنیم. دستور بقیه همین لایحه. مجلس یک ساعت و پنج دقیقه بعد از ظهر ختم شد.
نایب رئیس مجلس شورای ملی - ملک مدنی
انتظابات و احکام
وزارت دارایی
۱- آقای حسین دها رئیس کارگزینی وزارت دارایی به پیشکاری استان هفتم
۲- " محمد حسین آزمون از دارایی بروجرد به ریاست دارایی اقتصادی بروجرد
۳- " سلمان روحانی کارمند منتظر خدمت به کارمندی کارگزینی
۴- " غلامعلی پرویزی کارمند منتظر خدمت به کارمندی قند و شکر و چای
۵- " سید علی کشفی به کارمندی حسابداری وزارت دارایی
۶- " کاظم گنجور کارمند دارایی لاهیجان منتظر خدمت
۷- " حسین منیری کارمند دارایی مازندران به کارمندی کارگزینی
۸- " حسن خسروانی کارمند دارایی قوچان به کارمندی دارایی مشهد
۹- " اسماعیل شهیدی کارمند پخش به کارمندی گمرک
۱۰-" منصور مستوفی عابدی کارمند دارایی استان ۷ منتظر خدمت
آقای هدایت الله زندشاهی بخشدار سقز از تاریخ ورود به سمت بخشداری زراب منتقل شد.
آقای عزتالله امیری اردلان بخشدار زراب از تاریخ ورود به محل مأموریت به بخشداری سقز منتقل شد.
آقای شکرالله نیرومند کارمند فرمانداری گرگان از تاریخ ۴/۱۰/۱۳۲۴ به سمت بخشدار پشت بسطام منتقل شد.
وزارت کشاورزی
آقای محمد ثابتی رئیس اداره کشاورزی شهرستان رشت به ریاست اداره کشاورزی استان ۱۰ منصوب گردیده.
آقای مهندس علی مجتهدی به معاونت اداره باغبانی منصوب گردید.