مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ خرداد ۱۲۸۶ نشست ۹۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ خرداد ۱۲۸۶ نشست ۹۰
مذاکرات روز پنج‌شنبه ۱۰ ربیع‌الثانی ۱۳۲۵ مجلس شورای ملی
خلاصه مذاکرت روز شنبه ۸ را آقا سید محمد تقی قرائت کردند.
ثقة الاسلام – خوبست اجازه فرمایید تلگرافاتی که از شیراز آمده قرائت شود.
حاج امین الضرب – امروز مطلبی است راجع بوزارت جنگ معاون ایشان آمده‌اند باید مذاکره شود.
آقا میرزا محمود خوانساری – عباسقلی خان و جعفر قلیخان مدتها در مدرسه اسلامبول تحصیل نموده و پس از تکمیل و تحصیل با شهادت نامه بایران آمده و در چهار سال قبل فوج عرب و عجم بآنها سپرده شد و الحق از عهده مرجوعات خود هم خوب برآمدند چندی قبل از آنها گرفته شده بمستشار خلوت داده شد در صورتیکه مستشار خلوت بهیچ وجه از قانون نظامی خبرت و بصیرتی ندارد میگویند پنج هزار تومان هم گرفته شده حالا می‌خواهیم بدانیم وزارت جنگ از کجا این صلاح اندیشی را نموده.
سهام الدوله – در اینکه این دو نفر صاحب منصبان قابل مجربی هستند تردیدی نیست اما باید دانست وزارتجنگ بچه علت آنها را عزل و دیگری را بجای آنها برقرار نموده‌اند.
آقا میرزا محمود- مگر در اداره وزارت جنگ مجازات و سیاستی معمول نیست که در موقع بروز تغییر از کار خلع شوند.
سهام الدوله – باید سوال شود شاید بر حسب امر همایونی اینکار اتفاق افتاده باشد.
رئیس التجار – سؤالاتیکه می‌شود ثبت شود تا مطالبی که جواب داده می‌شود معین باشد و مطالبی هم که بلاجواب می‌ماند توضیح خواسته شود.
وکیل التجار – معلوم شود معاون وزارت جنگ کیست؟
آقا سید محمدتقی – جناب دبیرالدوله بسمت معاونی وزارت جنگ آمده‌اند.
دبیرالدوله – بنده بسمت معاونی نیامده‌ام فقط صورت دویست و شصت هزار تومان که از طرف مجلس خواسته شده بود آن صورت را آورده‌ام.
حاج امین الضرب – از مجلس بوزارت جنگ نوشته شده بود که بواسطه توضیح بعضی از اخطارات یا خودشان یا معاونشان حاضر شوند و جواب بدهند.
آقا سید محمد تقی – معاونی ایشان را قبول داریم ولی در صورتیکه در این باب چیزی از طرف وزارت جنگ نوشته شده باشد.
رئیس التجار – خوب است مطالبی را که در بین راه دو نفر سرباز اظهار می‌داشتند عرض کنم میگفتندما را مرخص کرده‌اند ولی از هر یکنفر هیجده هزار تومان گرفته‌اند و همچنین شخص معتبری قول می‌دهد که مدلل نماید فوج فراهان را مرخص کرده‌اند و از هر نفری بیست و پنجقران گرفته‌اند.
آقا میرزامحمود خوانساری – خوبست مطالب مذاکره شود تا جناب دبیرالدوله هم مستحضر شوند.
آقا سید محمدتقی – فایده بر این مذاکرات مترتب نخواهد شد باید یا خود وزارت جنگ حضور بهم رسانند یا معاونشان باشد حضرت والا وزیر جنگ گویا این مجلس را طرف نمیدانند از این رو تا حال هم معاون خودشان را معرفی نکردند. خوبست از این مطلب صرف نظر شود و لایحه که جناب حاج شیخ یحیی وکیل محترم کرمان مرقوم داشته‌اند قرائت شود. صورت لایحه این است.
بسمه تعالی
بمجلس مقدس معروض می‌دارد:
- خدمات خود و خانواده این خادم شریعت مطهره را از مرحوم والد حاجی آقا احمد مجتهد مرحوم اخوی حاجی ابوجعفر طاب ترا همانطور نظر اغلب علماء محترم و وکلای معظم بوده و هست و از روز شرفیابی و ورود باین مجلس مقدس کمتر مزاحمت داده‌ام ولی امروز نظر بتکلیف شرعی خود لازم دیدم این لایحه را عرض کنم.
- مشاغل این مجلس مقدس بسیار است ولی به ملاحظه الا هم فلاهم بعقیده داعی مهمترین مسائل اتمام قانون اساسی است چرا که حافظ این مجلس محترم کلیه اتحاد و اتفاق عموم است واز روزیکه مذاکره بعضی از فصول شده این مذاکرات مورث اختلافات ناگوار شده واین مطلب شمشیری بدست مستبدین داده است و هزار گونه وهزار قسم القاء شبهه و اختلافات می‌نمایند در صورتیکه به دیده انصاف بنگریم اختلاف باین درجه نیست در یکی دو مسئله آن هم ممکن است بدو ساعت توجه اصلاح شود هر گاه مقتضی است در مجلس محترم عمومی مذاکره شود بنده هم رأی خود را علنا عرض می‌نمایم واگر مقتضی نیست استدعا می‌کنم زودتر تشکیل کمیسیون قانونی بشود تا در آنجا رای خودرا عرضه بدارم همین قدر اصلاح این کلمات اختلافیه و اتمام قانون اساسی فوق العاده بمحل اهمیت است.
آقا میرزا محسن – اختلافی در بین نبوده و اگر تاخیری شده علت عروض نقاهتی است که بمزاج آقای آقا سید عبدالله عارض گردیده.
آقای حاجی سید نصرالله – برای یک دو مخالفت لفظی نمیدانم این چه همهمه ایست که در شهر منتشر شده است همه مردم میدانند حجج اسلام که بر همه طبقات خلق از مطالبه مجلس تقدم جستند فقط برای تقویت دین و اعلای کلمه اسلام بوده بلی رفع ظلم و وضع عدل نیز مطلوب است لکن اهم از او حفظ استقلال و مقام شریعت است چنانچه در این تغییر وضع بقدر شعره خلل مذهبی دست دهد هیچکس برای پذیرفتن حاضر نیست هر کس بمجلس مقدس امری که مخالف ناموس شرع باشد نسبت دهد متفری و مفسد است و لا محاله این نسبت کذب از حانب مخالفین مجلس اشاعه می‌شود در انتشار ظلم ولو روزی هزار نفر کشته شود عایة ما فی الباب فسق است لکن چیزی که موجب نفس احکام و وضع قوانین مخالف اسلام باشد کفر صریح است و قابل تحمل نیست این حرفها مثل لوایح کفریست که منکرین از لسان مجلس طلبان در میان مردم منتشر می‌کنند که شاید وهنی بمقام منیع مجلس محترم وارد آورند. (والله منم نوره و لو کره المشرکون).
حاجی میرزا ابراهیم آقا – مفسدین تا کنون از هر نقشه که بکار بردند نتیجه نبردند حالا از راه القاء اختلاف پیش آمده‌اند ولی آنهم خیال خامی است و بهیچوجه از این راه هم بمقصود خود نائل نخواهند شد خدا لعنت کند کسی را که بقدر سرموئی باسلام خیانت کند.
آقا سید حسن تقی زاده – این مطالب مطالبی نیست که ما در این مجلس بگوییم بلی چیزی که هست اینست که ما معلم یعنی دست پرورده ندارم که هر روزه بعضی مطالب را بآنها یاد بدهیم تا این مطالب از اذهان خارج شود مسلم است هستند اشخاصیکه القاء این شهادت را بمردم می‌کنند تا اختلافی مابین وکلا و حجج اسلام احداث نمایند ولی این القاآت و این اقدامات بر کسی پوشیده نیست.
آقا میرزا فضلعلی آقا – مجلس مصداق این آیه واقع شده (ان الذین عند الله الاسلام و ما اختلف الذین اوتواالکتاب الامن بعدها جائهم العلم بغیا بینهم) هر کس نسبتی باهل این مجلس بدهد مصداق همین آیه است.
آقا میرزا سید محمد مجتهد – وکلا نباید باینحرفها اعتنا کنند ما تا حال از وکلای آذربایجان خیانتی ندیده‌ایم و نخواهیم دید.
وزیر عدلیه – این اوراق راجع است بقوانین وزارت عدلیه تقریبا متجاوز از پانصد ماده است و ترتیب این قوانین را عدلیه در عرض دو ماه داده.
حاج سید عبدالحسین – ما از بعضی وزارتخانها نهایت امتنان را داریم من جمله از وزارت عدلیه است ولی با کمال افسوس بعضی چیزها رخ می‌دهد که باعث اغتشاش اذهان می‌شود.
مستشارالدوله – در مجلس قبل عرض کردم پسر رحیم خان چند قریه را چاپیده و در اهرفی الجمله قتل و غارت کرده حالا معلوم شد آتش این فتنه شدت کرده می‌خواهد به تبریز برود چند روز قبل تمام کسبه و تجار تبریز وغیره در تلگرافخانه بجهة انجام مقاصد خود متحصن شده بودند حالا این هم مزید بر علت شده وضع حالیه آنجا خیلی در خطر است مقصود رفع این اغتشاش باید بشود و علاج آنهم باینست که این سواری که سپرده باوست از او گرفته شود اقدامات وزارت داخله هم گویا تاکنون نتیجه نبخشیده در ایران از اینگونه حوادث کرارا اتفاق افتاده رحیم خان از بدایت خودسر و قطاع الطریق و مطرود بود جرئت آمدن بتبریز نداشت ودر هر موقع تعدی و غارتی از او صادر می‌شد وسایل مخصوص رفع می‌نمود حالا که خودش در اینجا سردار نصرة است و احتراماتش در تزاید است البته در چنین موقعی پسرش مشغول قتل وغارت خواهد بود چون این مطلب هم راجع بوزارت جنگ است خوب است اخطار شود که این سوار از او گرفته شود و خود رحیم خان هم در اینجا توقیف شود تا عده مقتولین واندازه اموال غارت شده مردم که معلوم شد بقانون شرع مجازات شود و از عهده برآید.
حاجی میرزا ابراهیم آقا – اهالی آذربایجان این مطلب را خواسته‌اند که این شخص که در اینجا مشغول قتل و غارت است و پدرش در طهران است اگر بمیل دولت است پس این مجلس چیست والا چرا او محبوس نمی‌شود.
محتشم السلطنه – هرگز تصور نشود که صدور اینگونه حرکات از ایلات باطلاع دولت باشد ایلات حالشان معلوم است سردارنصرة اینجاست به اخلاق او من آشنا نیستم این ایام که اظهارات می‌شود سردار نصرة تبری می‌جوید البته وزارتداخله برحسب تکلیف خودشان اقدام خواهند نمود.
حاج سید نصرالله – همین طور است که فرمودید ساحت دولت منزه است از این چیزها و باید اصلاح را حتی الامکان از دولت بخواهید که باقدامات مجدانه اسباب آسودگی خلق را فراهم کند.
آقا سید حسن تقی زاده – ما وکلا دو تکلیف داریم یکی اینکه رشته اتصال دولت و ملت را از دست ندهیم همین طوریکه تا حال از دست نداده‌ایم ولی بیش از این هم جلوگیری از ملت نمی‌شود و زیاده از این اندازه که این تکلیف بر ما لازمست بروز را هم رعایتش واجب است آن تکلیف انفصالی که بر مجلس لازم میاید همان تکلیف یکروز قبل بر هیئت وزرا وارد خواهد شد. در اینصورت وزرا باید یا جدا این مفاسد را اصلاح کنند یا بهیئت اجماع از خدمت منفصل شوند والا مسئول واقع خواهند شد.
حاجی امام جمعه خوئی – اینکه میگویید سوء ظن نداشته باشیم چطور می‌شود تا حال رحیم خان کی جرئت داشت بمثل اهر جایی که دارای چهار هزار خانوار است حمله نماید.
آقا شیح حسین – بنده عرض می‌کنم امانتی را که اعلیحضرت شاه ما بوزیر داخله سپرده است آن امانت را باید محافظت نماید و آن امانت امنیت ملت است ما حالا باید امنیت را از او بخواهیم.
وکیل التجار – این اغتشاشات اختصاص به تبریز ندارد شکرالله خان هم که پدرش در اینجاست در خلخال کاری کرده که جمعی آمده‌اند در رشت متحصن شده‌اند و ابدا جلوگیری نمی‌شود.
آقا سید حسین – در پنج ماه قبل بنده عرض کردم که سالار الدوله بعضی اقدامات خواهد کرد ابدا کسی معترض نشد حالا نتیجه اش معلوم شده همین تعدیاتی است که می‌بینیم مال وجان رعیت در معرض خطر است.
محتشم السلطنه – اولا در هر مملکتی که این گونه انقلابات واقع بشود نمی‌توان متوقع شد که این وقایع اتفاق نیفتد باید از ملت ایران ممنون بود که تا این اندازه هم خود را حفظ می‌کنند و سوانح جزئی رخ می‌دهد و در مسئله سالار الدوله هم اینکه میگویید از تسامح وزراست اینگونه مطالب اختصاص بوزرا ندارد اینمملکت مال عموم ملت و دولت است شما این هیئت وزرا جدید راملاحظه نمایید که تا چه اندازه در زحمت و مرارتند وزرا مخصوصا متوقع هستند که بهمراهی دولت و ملت مفاسد را اصلاح کنند.
آقا میرزا محمود خوانساری – کرارا موکلین ما بما ایراد می‌کنند که در مطلبی که مذاکره می‌نمایند نتیجه آنرا نگرفته مشغول مذاکره مطلب دیگری می‌شوند خوب است نتیجه عمل رحیم خان گرفته شود پس از آن بمذاکره دیگر شروع گردد.
مستشارالدوله – عرایض خود را خلاصه می‌کنم واین راجع است بدو وزارت خانه یکی وزارت داخله و دیگری وزارت جنگ اول اینکه سوارها از رحیم خان گرفته شود و ریاست ایل از او انتزاع گردد و چون سردار نصرة است در اینجا توقیف باشد تا جواب این بیچاره‌ها را بدهد قرار شد در این باب بموازات داخله نوشته شود که اقدامات لازمه بعمل آید.
محتشم السلطنه – چهار روز قبل امیر افخم از همدان و جهانشاه خان از زنجان تلگرافاتی کرده‌اند که اقدامات لازمه شده اردویی هم در خارج شهر تشکیل می‌شود دو روز است از تلگرافات معلوم می‌شود که اقدام شده است. سابقا می‌گفتند باعث شرارت ایل بوده حالا که این تلگرافات صریح آمده و اقدامات لازمه شده امیدواریم نتایج وخیمه نبخشد واز اینجا هم رئیس ایل بختیاری مامور شده است و اردویی هم در خارج شهر بریاست یکی از سردارها زده خواهد شد البته کارها از روی ترتیب صحیح منظم خواهد شد.
این تلگراف هم از امام جمعه شیراز رسیده با سیم انگلیس که با قوام از شیراز حرکت کرده‌اند این تلگراف از پسر عمیدالسلطنه رسیده که شرارت از ایلات نبوده بعد از این تلگراف عمیدالسلطنه را خواستند قرار شد اقدامات لازمه بشود استدعای عمیدالسلطنه این است که چیزی از طرف مجلس نوشته شود که انجمن رشت از او همراهی داشته باشند می‌گوید از طرف مجلس هم یک نفر بیاید که اگر از بستگان من فسادی صادر شده است حاضر هستم همه طور از عهده برآیم این هم نظامنامه انجمنهای ایالتی است که امروز بصحه رسیده برای اطلاع به مجلس محترم آورده شده که زود چاپ شده از برای انجمنها فرستاده شود و مخصوصا اتابک اعظم فرمودند که در خصوص نظامنامه حکومتها بهمین زودی باید از طرف مجلس داده شود دستخط همایونی در حاشیه نظامنامه ایالتی چنین شرف صدور یافته بود (جناب اشرف اتابک اعظم این نظامنامه انجمن ایالتی ملاحظه شد صحیح است معمول و مجری بدارید).
وزیر عدلیه – چند روز قبل در مجلس نسبت بوزارت عدلیه پاره تعرضات شده بود سابقا در مجلس اقدامات عدلیه را اجمال اظهار داشتم و چون ناتمام بود ارائه نکردم اینک پاکنویس شده این یک قانونی است از جهت وزات عدلیه وکلای عظام ملاحظه فرمایند تا چه اندازه زحمت و مشقت دارد که ترتیب داده شود ونوشته شود لابد چگونه اشخاصی از برای ترتیب آن لازم است عدلیه در این مدت تمام در صدد ترتیب کارهای خود بود و آنی غفلت نداشته سابقا گفتم امروز هم عرض می‌کنم مادامی که دستورالعمل صحیح از طرف مجلس بوزارت عدلیه نرسد پیشرفت کار منوط بدماغ وزیر عدلیه است که هر طور مصلحت ببند همانطور رفتار نماید ولی همین که دستورالعمل به او رسید مسلم است مطابق همان رفتار خواهد نمود حالا من می‌خواهم برای خودم کار نکرده باشم مجلسی تشکیل داده اجزائی هم از برای آن برقرار نموده‌ام بطوری که گمانم این است خطائی نشود از روزی که این مجلس تاسیس شده بنده بکلی از ترتیبات سابق دست کشیده‌ام وکلای کرمان مسبوق هستند حضور هم دارند اگر رشوه یا ترتیب خلافی دیده شده اظهار دارند همچنین در عدلیه شخصا هر هفته شش روز حاضر می‌شوم و مشغول کار هستم یا در دربار یا در عدلیه اگر قصوری می‌شود از شخص من نیست قصور از وضع حالیه مملکت است.
از آنجمله در روزنامه مجلس شماره ۹۳ مندرج بود که گفته شده حقوق دیوانی را ده یک و نیم از عارض می‌گیرند بنده وقتی که وارد عدلیه شدم بعضی چیزها را بکلی موقوف کردم روزی دو هزار بهر یکنفر فراش می‌دهم و ده نیم را گفتم نیگرند فقط ده یک از عارض گرفته شود و در صندوق بماند.
وکیل التجار- بنده عرض کردم آنهم گفته نشد که ده یک و ده نیم از عارض گرفته می‌شود گفتم چون ده نیم از معروض گرفته می‌شد حالا که گرفته نمی‌شود طلب مردم در عهده تعویق می‌ماند.
وزیر عدلیه – صحیح است باید تمام تحمیلات بطرف باطل بشود ولی هنوز اهل این مملکت عادت نکرده‌اند اینگونه مطالب را گذاشته‌ایم از برای زمانی که قانون نوشته شود حالا هر طور میگوئید رفتار شود این مسامحه هم عهده بجهت نبودن اسباب است.
وکیل التجار – یکی از چیزهایی که باعث تعطیل کار است انفصال محاکمات تجار از وزارت عدلیه است سابقا هم گفتم در تقسیم ادارات باید نظری بشود.
وزیر عدلیه – این قوانینی است که نوشته شده باقی هم دارد امید است زودتر تصحیح فرمایند یا خود مجلس بطبع برساند یا بدهند ما خودمان بطبع برسانیم و منتشر نماییم و از روی آن رفتار کنیم. مطلب دیگر که لازم است اظهار مخارجی است که تاحال بعدلیه تعلق گرفته یکی مخارج بنایی که عمارت تعمیر شده و پول داده‌ام.
رئیس- بنایی که می‌شود تصویب نمایند برات بدهند.
وزیر عدلیه – یکی دیگر مخارج ماه بماه عدلیه است که این مخارج را کرده‌ام از جهت چیزهایی که لازم می‌دانستم باجزا هم چیزی نداده‌ام دیگر مخارج اسباب است که هیچ نداشته از قرض و غیره مخارج بنایی بتوسط رئیس بنایی شده سایر مخارج بتوسط نوکر من شده مخصوصا هم سپرده‌ام زمانیکه لازم شود از طرف تحقیق نمایند باید جواب بدهند این هم براتی استکه پیش از من مشیرالدوله صادر کرده بود حالا باید صحبت آن نوشته شود. این هم جدول اسامی اشخاصی است که به عدلیه احضار شده‌اند و از حضور طفره زدند این هفته محض حفظ شرف بعضی نمی‌دهم در روزنامه درج شود تا یک هفته دیگر اگر حاضر نشوند هر کدام را می‌فرستم بتوسط ده نفر فراش حاضر نمایند.
این هم جدول مطالب محترمه است که تا حال در عدلیه ختم شده با وصف این حال اگر قابل نمیدانید الان می‌روم استعفا می‌دهم (تمام اظهار رضایت و امتنان کردند) در مسئله چوبدارها هم آنها را ساکت کردم ذبیح الملک را آوردم در مجلس بمحاسبات آنها رسیدگی شد چهار پنج روز است قصابها را خواسته‌ام دیروز هم اعلان کردم که بعد از این شما مسئول مجلس هستید فرستادم حاضر نمایند در جایی هستند که صلاح نیست عرض کنم حالا می‌گویم اگر آنها حاضر نشوند دیگر عدلیه مسئول نیست اتابک هم صراحة دستورالعمل بحکومت دادند که قصابها را حاضر نمایند اینهم صورت اجزایی استکه در آنجا مشغول خدمت هستند ملاحظه فرمایند تا پول بمستخدمین داده نشود ممکن نیست دزدی نکنند.
رئیس التجار – معاون وزارت جنگ از طرف مجلس خواسته شده بود دبیرالدوله با دو نفر دیگر آمدند طوری صحبت کردند که مجلس نپذیرفت خوب است این مطالب در روزنامه درج شود و آنها ملاحظه نمایند و عبرت بگیرند.
صدیق حضرت – از تمام شورشها صحبت شد مگر از یک نفر و جمعی در پایین عمارت از دست او تظلم هستند از معاون وزارت داخله می‌پرسم از حاجی آقا محسن چه خبر دارید آیا بیرون آمده‌اند.
محتشم السلطنه – حاج آقا محسن حرکت کرده بود تا چند منزلی هم آمد بعد نمیدانم بچه جهت مراجعت کرده بحکومت تعلیمات لازمه داده شد بخود حاج آقا محسن هم تلگرافات شد انشاءالله سخت اقدام خواهد شد و با قوه جبریه او را حرکت خواهند داد.
وکیل التجار – خوبست بعد از این این نکته رعایت شود که در هر موقعی که یکمرضی شد از اطراف فورا اقدام شود تا بعداز آن اینگونه گرفتاری‌ها تولید نشود.
وکیل الرعایا- کسی که حاج آقا محسن را محرک شد از قم مراجعت نماید در طهران است باید آن شخص را معرفی نمود تا مردم تکلیف خودشان را بدانند (در این موقع مجلس ختم شد).