مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ تیر ۱۲۸۹ نشست ۱۰۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۱ تیر ۱۲۸۹ نشست ۱۰۷
جلسه ۱۰۷
صورت مذاکرات مشروح روز ۵ شنبه پانزدهم جمادی الاخر ۱۳۲۸
مجلس تقریبا دو ساعت قبل از غروب خصوصی و یک ساعت قبل از غروب به ریاست آقای ممتاز الدوله نایب رئیس علنی گردید.
معاضد الملک صورت روز سه شنبه را قرائت کرد.
نایب رئیس ـ اعتراضی به صورت مجلس هست؟(اظهاری نشد.)
راپورت کمیسیون نظام متضمن صورت مراسله آقای سردار ملی قرائت شد مشعر بر اینکه هنگام ابتلا به جنگ ارتجاعیون امتداد محاربه متحمل و تهیه ذخیره لازم بود به تصویب وجوه اکابر شهر و انجمن ولایتی جناب مشهدی حسین آقا کنتراتی با کمپانی آلمان بسته پنج هزار قبضه تنفگ با سر نیزه و بند و یک صد عدد فشنگ به قیمت شانزده تومان ابتیاع نموده که در مدت پنج سال قیمت آن پرداخته شود و ده هزار تومان به عنوان بیعانه به کمپانی داده که در موقع اطراق فرصت تحویل گرفته شود و استدعا کرده بود که چون این شخص در موقع بلوا از جان و مال مضایقه ننموده و چون این معامله من جمیع الجهات متضمن همه گونه صرفه دولتی است محض تشویق سایرین صورتی که سیستم تفنگ ها جدید و مرغوب باشد تصویب نموده بود ولی قبل از وقت تحصیل رأی وزارت جنگ و فرمانفرمای آذربایجان را لازم دانسته اند.
نوبری ـ بنده مخالفم با راپورت که میگویند اجازه فرمانفرمای آذربایجان هم لازم است به جهت این که فرمانفرمای آذربایجان نباید در امور راجعه به وزارت جنگ مداخله نماید این ارجع به وزارت جنگ است و البته تصویب وزارت خانه لازم است و آنچه بنده با معاون وزارت جنگ مذاکره کرده ام عرض میکنم مقصود آنها این است که باید سیستم تفنگهای دولت یکی باشند و در خصوص این پنج هزار قبضه تفنگ فرمودند برای امنیه اگر تمام یک طرز باشد که مخالف با سیستم سایر تفنگها باشد عیب ندارد و رئیس امنیه شاهزاده امان الله میرزا خیلی اصرار دارند به اینکه هر چه زودتر این تفنگ خریداری شود.
معزز الملک ـ لازم است توضیحا عرض کنم که گفته شد فرمانفرمای اذربایچان در امور اسلحه نباید مداخله کند این صحیح است ولی چون این مسئله در آذربایجان واقع شده کمیسیون تصویب کرد که رأی فرمانفرمای آذربایجان در این خصوص معلوم شود.
وزیر جنگ ـ عرض میکنم در اینکه این تفنگها باید خریده شود حرفی نیست به جهت اینکه وقتی آنها آن را خریدند که احتیاج داشتند و آن تاجری که قبول آن خدمت را کدره است در واقع با جان خودش حاضر شده است برای این معامله به جهت اینکه اگر ما غالب نمیشدیم محمد علی میرزا غالب میشد قطعا او را زنده نمیگذاشت پس این شخص خیلی خدمت کرده به ملت و البته باید این تفنگها خریداری شود که ضرری به او وارد نیاید اما شرط دارد معلوم است تفنگ دولت باید یک سیستم باشد ولی برای امنیه عیبی ندارد که تمام تفنگها خریده شود که قبلا یکی از آن تفنگها را بیاورند در وزارت جنگ ببینیم که بی عیب باشد آن وقت البته خریداری آن مصلحت است از برای امنیه.
شیخ اسمعیل هشترودی ـ بنده در فرمایشات اولیه آقای وزیر جنگ هم رأی هستم در آن قرار نامه که از برای خرید این تفنگها نوشته شده است قید شده است که این تفنگ ها از روی سیستم جدید الاختراع است ولی اینکه میفرمایند تمام تفنگهای دولت باید یک سیستم باشد صحیح است لکن ممکن است این هم یک سیستم خوبی باشد که از برای امنیه بگیرند و بنده هم عقیده ام این است که این مسئله خیلی زود انجام داده شود به جهت اینکه این پوا را این بیچاره در اواخر انقلاب آذربایجان که تا به حال ده ماه است داده است و خیلی صدمه کشیده و مخصوصا آقای سردار ملی شرکت داشتند و به اطلاع انجمن هم بوده حالا که به حمد الله وضع عنقلب شده اعتقادم این است که باید جبران زحمات او باید شود این شخص خیلی خیلی خدمت کرده است و شاید اگر او این تفنگها را نمیگرفت شاید اسباب تولید اشکالات میشد.
ذکاءالملک ـ بنده تصور میکنم که مذاکره در این باب فایده ندارد خوب است این راپورت به وزارت جنگ رجوع شود که آنجا هم مطالعات کرده نظریات خودشان را پیشنهاد مجلس نمایند.
نایب رئیس ـ گویا در اظهار آقا مخالفی نباشد.(اظهاری مخالفتی نشد.)
نایب رئیس ـ پس رجوع به وزارت جنگ میکنیم.
(راپورت کمیسیون بودجه قرائت شد متضمن اینکه لایحه ای از وزارت جنگ رسیده بود مشعر بر اینکه مقداری ماشین و اسباب توپ سازی به مبلغ گزاف از فرنگستان برای دولت خریداری شده و مدتی است در انزلی مانده و چون ماندن اسبابها باعث خرابی آنها و ضرر دولت است در این موقع که وزارت جنگ مشغول ترتی دوائر نظامی شده حمل آلات مزبوره به تهران لازم گردیده از حکومت استفسار شده که به چه مبلغ آنها را میتوان حمل کرد جواب دادند دو هزار و سیصد و بیست و چهار پوت وزن اسباب ها است که متجاوز ای یک صد و پنجاه خروار میشود و چون اسباب و آلات نقلیه بسیار دارد سیر کیسیانس قرار داده پوتی یست و پنج هزار حمل نماید که شش هزار و ششصد و ده تومان میشود وزارت جنگ اینجا با مسیو پوتن مذاکره نموده در شش هزار تومان حمل آن اشیا را از انزلی به تهران قبول کرده است کمیسیون بعد از مذاکرات تصویب کرده بود که شش هزار تومان به وزارت جنگ اعتبار داده شود که به ترتیب اعلان عمومی و مناقصه اقدام در حمل اسباب مزبورده نمایند مشروط به اینکه مدت حمل زیاد نباشد و در آخر اسناد و صورت حساب را به وزارت مالیه و دیوان محاسبات خواهند داد.
وکیل التجار ـ بنده عرضی که میکنم مختصر است ولی به محل نطق امدم برای اینکه نکته را عرض کنم که وزارت جنگ ملتفت شوند مناقصه این باید در انزلی و رشت بشود به جهت اینکه آنجا کسانی هستند که اسباب نقل این طور چیزها را دارند و غالباً این ادارات در آنجا است و خیلی خوب و زودتر میتوانند حمل کنند ولی ضمنا یاد آوری میکنم که انزلی جائی است که رطوبت دارد و اگر اینها بماند و رطوبت آنها را ضایع خواهد کرد و هر کس متعهد شد حمل بنماید چون اگر بعضی پارچه های دارد باید عرابه مخصوص آن ساخته شود که یکی را حمل به تهران نموده مراجعت کند برای حمل دیگری و این خیلی طول میکشد و یکی دیگر یاد آوری میکنم که در موقعی که دوره انقلاب گیلان بود در انجمن خبر دادند که یک اسباب دیگری هم هست که راجع به فشنگ ریزی و فشنگ سازی است که وارد کرده اند و ما فرستادیم آنها را گرفتیم و ضبط کردیم ولی در یکی از انبارهای گمرک خانه مانده است آنها را هم در مد نظر داشته باشید که اگر موجود باشد حمل نمایند.
نایب رئیس ـ خوب است از موضوع خارج نشویم وزیر شش هزار تومان اعتبار میخواهد برای حمل این ماشین آلات باید در این خصوص مذاکره کرد که رأی مجلس معلوم شود.
سلیمان میرزا ـ در اینکه هر خرجی فی حد ذاته لازم است که در جزء بودجه قرار بدهند حرفی نیست ولی اگر در دستور امروز درست ملاحظه بفرمائید تمام دستور فصول بودجه است که شروع کردیم و یکی یکی را تصویب مینمائیم نمیدانم دخل ما چه چیز است خرج ما چه چیز است و همیشه در ارزوی همین هستیم که بودجه مملکت را بیاورند که از عایدات و مخارج مملکت خودمان اطلاع پیدا کنیم و بنده اصلا عرض میکنم اینکه یک مطلبی رجوع میشود به کمیسیون بودجه برای اینکه ملاحظه جمع و خرج را کرده بدانند این خرج محل دارد یا خیر و امروز که در عموم اینها میخواهید رأی بدهید هیچ میدانید که محل آن را دارید
یا خیر بنده جزء جزء دستور را عرض میکنم بسیار خوب است ماشین آلات توپخانه لازم است حل شود مستمری آقا شیخ صالح و غیره خیلی لازم است تصویب شود آقا شیخ حبیب الله آقا شیخ عبدالحسین بسیار خوب است تصویب شود همین طور مسئله حصن السلطنه و والده آقا محمود ولی بنده میکنم آن بودجه که منتظر او هستید همین است که الان شروع کرده اید که جزء به جزء آن را شروع کرده اید و بنده خیلی متاسفم از اینکه هی این جور مصارف را بدون اینکه محل آن را بدانیم شروع به تصویب آن کرده ایم در صورتی که آخر سال که شد خواهیم دید که همین جزء جزء را که تصویب کرده ایم موجب این شده است که شش کرور کسر داریم پس بهتر این است که فعلا ما اینها را کنار بگذاریم و مطالبه بودجه عایدات و مخارج مملکت را بنمائیم و بعد از آنکه دانستیم محلی داریم این گونه مخارجها را تصویب نمائیم والّا تا مادامی که نمیدانم چه رأی بدهیم بهتر این است که وقت مجلس را فعلا به قوانینی که حاضر است صرف نمائیم تا وقتی که بدانیم چه داریم و بنده تقاضا میکنم دستور تغییر داده شود.
وکیل الرعایا ـ بنده اساساً معتقدم شاید هم بیش از دیگران که بودجه مملکت مشروطه اگر نباشد شاید یک خللی به قوانین مشروطیت وارد می آید اما خوب است در موقع خودش این حرف را بزنیم نه در موقع تفنگ خریدن نه در وقت آوردن اسبابهائی که صد هزار تومان برای آنها داده شده و تا چهار ماه دیگر هم شاید بودجه نیاید و شش ماه دیگر هم ما رأی ندهیم که اسبابها حمل شود و در آنجا بپوسد و بگوئیم اول به بودجه ها رأی بدهیم آن وقت رأی بدهیم که اینها را بعد از اینکه پوسیده است حمل نمایند و بنده هیچ صلاح نمیبینم که ما بگوئیم این اسبابها در آنجا بماند و بپوسد تا اینکه وزارتخانه ها بودجه های خودشان را بیاورند و تصویب شود آن وقت ببینیم چه داریم که با آن اینها را حمل نمائیم ما در صورتی که بنده عرض میکنم یک چیزی برای مملکت ما لازم است همین است که به عقیده بنده در اول قلم بودجه باید این نوشته شود ولو بودجه ما همین شش هزار تومان باشد باید برای حمل این اسبابها بدهیم آن وقت اگر چیزی باقی ماند اسامی اشخاص نوشته شود من نمیدانم چه شده است در وقت تفنگ خریدن و حمل ماشین آلات این اشکالات پیش می آید اما بودجه موقتی می آید به مجلس در صورتی که اساساً غلط است تصویب میشود لکن بودجه امنیه که به مجلس می آید در صورتی که استقرار مملکت یعنی استقرار امنیت بسته به او است این طور اشکالات پیش میاورند و میماند و گفتند از کجا پول بیاوریم در صورتی که ما اول پولی را که باید تصویب کنیم به مصرفی برسد باید به همین مصرف امنیه بزنیم که مملکت ما را از بعضی مخاطرات نجات بدهد اول باید پول به تفنگ و فشنگ بدهیم بعد با اقایانی که همه چیز ما را برده اند به آنها میگوئیم تا حال داشتیم به شما دادیم حالا نداریم بدهیم.
اسدالله خان ـ بنده با فرمایشات شاهزاده هم رأی هستم لکن آنجا یک اظهاری شد که آن هم باید جواب داده شود گفته شد که اینها میپوسد بنده عرض میکنم این اسبابها در ۹۰۴ یا ۹۰۵ که وارد شده است چهار پنج سال است آمده است و در آنجا مانده است اگر زنگ نزده است در این یک ماه هم زنگ نخواهد زد در این صورت به این اهمیت فوق العاده بودجه بنده لازم میدانم که نقل اینها به مرکز بماند تا بودجه از مجلس بگذرد و بنده در تاکید آوردند بودجه عرض میکنم ولو اینکه ما هیچ خرجی را که به مجلس بیاورند باید رأی ندهیم تا بودجه بگذرد از آن طرف هم عرض میکنم این مسئله راجع به بودجه نبود به واسطه اینکه این یک اعتباری است که وزارت جنگ میخواهد که تا یک ماه بعد از تاریخ تصویب این وجه حمل این اشیا را به مناقصه گذاشته که هر کسی چه در اینجا چه در قزوین و رشت و انزلی به کمتر حمل میکند به او واگذار شود که حمل نماید و به عقیده بنده تصویب این اعتبار ضرری ندارد ولی مشروط بر این که یک ماه بعد از این به مناقصه گذاشته شود برای اینکه هر چه ارزا تر تمام شود بهتر است.
وزیر جنگ ـ این به همان طوری که آقای وکیل الرعایا گفتند محل تامل نیست این اسباب برای اینکه خیال ترتیب دادند نظام به رفورم جدید داریم خیلی لازم است و امروزه ما مبالغی اسباب خریده ایم و مقداری از آنها آمده است به انزلی و این اسباب را هم هیچ محل سئوال و جواب نیست که بایستی به اینجا بیاوریم و یک قور خانه خیلی خوبی تاسیس کنیم و مبالغی اسباب آورده ایم تمام مانده است که تا این اسباب نباید اینها را نمیشود به کار انداخت و در باب پول این البته خیلی باید مداقه کرد که اگر یک کمپانی ارزانتر بیاورد به او رجوع شود ولی از برای آوردن ما نباید حرف بزنیم به جهت آنکه تأخیر اسباب خرابی آنها خواهد شد و این هم دخلی به بودجه ندارد به عقیده بنده اگر تمام مردم ایران بنا شود پیراهن خود را بفروشند کفش پا کنند باید تهیه اسلحه بکنند و لازم استکه اسباب فشنگ ریزی آن را داشته باشند اما در خصوص اینکه بودجه تأخیر شده و به مجلس نیامده این کار خیلی سختی است به جهت اینکه یک دولت استبدادی بر گشته است به دولت مشروطه و تمام قوانین آن بر خلاف قوانین آن دولت نبوده و در آن زمان لازم نبود از دولت حقوق بگیرند و امروز تمام از دولت حقوق میگیرند این ترتیبات را مرتب نمودن و برای آتیه پیش بینی کردند که بودجه شده به مجلس بیاید یک کار خیلی سختی است که شب و روز مشغول در کارند که زود ترتیبات آن را بدهند اما در باب کسر بودجه این را قبلا به وکلا لازم میدانم اخطار کنم که ما خیلی کسر بودجه داریم و این را باید خودمان یک وقتی ملاحظه کنیم که ببینیم محل آن را از کجا باید داد.
حاج آقا ـ بنده در این تقاضا که شده است به جهت آوردن این اسباب گمان نمیکنم کسی باشد که اهمیت این را منکر باشد و گمان میکنم یکی از مخارجی معینه مملکت همین است که امروز به مجلس پیشنهاد شده است همین طور که در باب تفنگ گفته شد ولی آن طوری که آقای وکیل الرعایا میفرمایند که اگر ما این را الان تصویب نکینم و موکول به آمدن بودجه نمائیم باید اینها را در آنجا به پوسد این را بنده خیلی تعجب میکنم به جهت اینکه هر وقت یک قلیل مخارجی چه مهم چه غیر مهم به مجلس می آید بنده یکی از آنهائی بودم که فریاد میکردم این باید جزء بودجه باشد و همین طور سایر نمایندگان این خیلی غریب است من نمیدانم آنها چرا باید در آنجا باشد که بپوسد چرا بودجه نیاید و اینها هم جزء او باشد میگوئید اگر بودجه نیاید این آنجا میماند و میپوسد جیر شق دیگر هم دارد که بودجه بیاید و این هم جزء او باشد میفرمایند خیلی مخارج مهمی است که باید بیاید و از مجلس بگذرد بنده هم قبول دارم و عرض میکنم اگر در وزارت خانه ها این ملاحظه میشود و واقعا بعضی مخارج غیر معم را نمیکردند اسباب ضعف مالیه نمیشد و نظر به کسر بودجه میشد و تمام صرف این قبیل مخارج مهمه میشد ولی بدبختانه میبینیم که آن مخارج غیر مهمه و مهمه مقدم داشته میشود و مالیه دولت صرف آنها میشود و به علاوه ما ها همه تصدیق میکنیم که امروزه کلی کسر بودجه داریم ولی خواهش میکنم هر یک از وزارتخانه ها که یک خرجی را پیشنهاد میکنند خوب است اگر محل او را معین نمیکنند اقلا بی محلی برای مخارج و ما هر چه فریاد میکنیم چرا بودجه نمی آید که به خرج و دخل مملکت خودمان اطلاع پیدا کنیم که بدانیم چه قدر کسر داریم و از کجا باید محل او را پیدا کنیم میبینم ابدا هیچ جواب نمیرسد و نه محضوراتش را میگویند نه به فریادهای ما اعتنائی میکنند من هم صدیق دارم که بودجه نوشتن امروزه که ابتدای سلطنت جدید است خیلی مشکل است ولی در یک وزارت خانه که این همه محاسین خوب دارد با آن سابقه هم که از اصلاحات مجلس سابق موجود است تا یک اندازه هم خرج و هم دخل مملکت معلوم است نباید آن قدر از برای نوشتن بودجه اظهار سختی و اشکال نمایند و این خیلی واقعا محل تاسف است که انسان از یک طرف ببیند که این مطالبی که پیشنهاد شده خیلی لازم است و از طرف دیگر میبیند هر چه تصویب میشود خرج است و هیچ ملتفت نمیشوم که بر این خرجها دخلی لازم است و نمیدانم ما چه باید بکنیم که بودجه به مجلس بیاید در حال بنده این یک فقره را تصویب میکنم ولی عرض میکنم باید سعی کرد که هر چه زودتر بودجه را به مجلس بفرستند.
وکیل التجار ـ بنده خواستم مختصرا عرض کنم ولی مجبور شدم که آقایان بعضی اظهارات فرمودند توضیحات بدهم اولاً بنده شریکم با آقایان در اینکه بودجه را از وزارت مالیه باید خواست هیچ کس انکار را ندارد راهش این است که باید تاکید کرد هر چه زودتر از وزارت مالیه بخواهند بودجه را بفرستند و سایر مخارج را حتی المقدور نباید تصویب کنیم و باید بگذاریم تا زمانی که بودجه بیاید و خرج و دخل خودمان را موازنه کنیم لکن از یک طرف اگر آقایان ملاحظه کنند و رجوع به یک مسئله دیگری مینمایند میبیند که مخارج وزارت جنگ و تجدید اسلحه و رفورم نظام را رأی داده ایم برای اینکه وقتی که پروگرام وزراء به مجلس آمد یکی از مواد آن همین اصلاح نظام و تجدید اسلحه بود که تصویب شد و برای اصلاحات لوازمات نظامی یک مبلغی هم گفته شد
استقراض بشود و استقراض از خارجه را که رد کردند قرار شد استقراض داخله بشود شما این را تصویب کرده آید او این برای اصلاح نظامی و داشتن قشون مرتب و اسلحه جدید تصویب گردید برای همه تفنگ و فشنگ و توپخانه و غیره تمام تصویب شده است پریروز ما برای تعمیر کشتی میگفتیم بهتر این است که بیست هزار فرانک تصویب بشود و تا اندازه محتاج به خارجه نشویم اما هیچ نمیگویند که برای جزئیاتی که برای وزارت جنگ لازم بود مثلاً مثل فشنگ سازی اگر کارخانه آن را داشته باشیم محتاج به این نمیشویم که از خارجه به قیمت خیلی گزاف بفرستیم یورند بنده تصور میکنم که با آن تصویبی که به پروگرام وزراء کرده ایم محتاج به تصویب ثانوی نیستیم ولی برای فقرا به فقره لازم است که تصویب کنیم که برای این فقره چه قدر خرج لازم است و برای آن فقره چه قدر ولی اساساً رفورم نظام را عموما تصویب کردیم که دیگر لازم نیست برای هر حرفی مطلبی را که راجع به اساس و رفورم جدید است مذاکره کنیم که چرا بودجه نیامده است به عقیده بنده این را نباید معطل کرد و باید تصویب نمود و تاکید هم باید کرد که بودجه زود بیاید.
وکیل الرعایا ـ بنده عرض میکنم این محتاج به اجازه ثانوی نیست حقی است که قانون داده است و شاید عرضی که بنده کردم درست نتوانستم ادا کنم بنده بیش از اینها که اظهار شد به بودجه اهمیت میدهم عرض کردم مملکتی که بودجه ندارد نمیتواند بگوید من مشروطه دارم ولی بنده که یک نفر وکیلم نمیتوانم اینجا بنشینم و هر کس از انزلی می آید بگوید اینها چه قدر بی مبالاتند مال خودشان را که در صحرا ریخته نمیروند جمع کنند.
اسدالله میرزا ـ یک مسئله را لازم میدانم عرض کنم و بعد رأی گرفته ششود اولاً کمیسیون نظام تصویب نکرده است که این آلات برای چه کار است یعنی باید تصریح کند و ثانیاً استدعا میکنم از آقایان نمایندگان که یک وقتی تشریف ببرند میدان مشق ببینند که یک آلات خیلی بزرگی که خریدش در سه چهار سال پیش از این شده است در آنجا افتاده است و عنقریب خشت های زمین روی او را میگیرد و از بین میرود در صورتی که بنده میدانم که چندین هزار تومان و خرج او شده است تا اینکه وارد شده اگر چه قیمت آن را نمیدانم و ضمنا خاطر آقای وزیر جنگ را معطوف به این مسئله میکنم که اولاً توضیح بدهند این اسباب برای چیست ثانیاً اگر اینها را بیاورند ادمی دارند که اینها را راه بیدازد و فائده از او حاصل وشد یا اینکه آنها را مثل اینهائی که در چهار پنج سال قبل وارد کرده اند میاورند و در زیر زمین معدوم الاثر میشود.
وزیر جنگ ـ به عقیده بنده اگر ادمی که این ها را کار بیندازد نداشته باشیم باید بعدها بیاوریم و این کارخانه را ایجاد کنیم مثلاً فشنگ سازی را تا حال نداشتیم و از این به بعد میخواهیم راه بیندازم و همین طور برای سایر چیزها اگر سابق غفلت شده است حالا باید شروع کرد این که یک اسبابی است که خریده شده از مال دولت به مبلغ کلی و در مقابل این معرف شده است باید قبول کنیم که به زودی اینها را بیاوریم و الان هم در شورای نظامی مشغولیم به ترتیب این کارها که جا و مکان به هم انداختن اینها را معین کنیم و مهندسی آن چرخها را که به هم بیندازد شاید از خارج بیاوریم.
کاشف ـ اینکه در خصوص بودجه مذاکره میشود و آقایان تمام بوجه دخل را میخواهند بنده عرض میکنم این بودجه را که آورده اند تصویب کنید بودجه دخل است به جهت اینکه مملکت امنیت میخواهد تا اینکه دخل پیدا کند و بالعکس همین که یک چنین مخارجی برای اصلاحات نظامی تهیه شده پیشنهاد میشود ماها خودمان مانع میشویم و هزاران پیشنهاد شد و تصویب کردیم و هیچ ایراد نداشتیم و حرفی نمیزدیم که این خرجها محل میخواهد یا خیر و همین که سر این مسئله که یکی از مخارج لازم است میرسیم فوری بودجه لازم داریم و میگوئیم تا بودجه نیاید رأی نمیدهیم بنده عرض میکنم درباره خرجهائی که قبل از اینها به مجلس آمد که آن چیزهائی بود که جزو هیچ و جزو هوا بود ابدا جزء مخارج غیر مهمه هم شمرده نمیشد خوب بود در آن موارد ما میگفتیم بودجه میخواهیم در مورد این اسبابها که مدتی است خریده شده و مبلغ زیادی قیمت آن شده است فقط برای مخارج حمل از انزلی تا اینجای او را ایراد نمیکردیم و در مسئله کرایه اینکه گفته شد پوتی بیست و پنج هزار شده به این ترتیب مخالفم برای اینکه اطلاع دارم که خیی کمتر از اینها است و ارزانتر از این میزان میتوان حمل کرد.
فهیم الملک ـ صحیح است که کرایه از انزلی تا اینجا از این میزان کمتر است ولی در این مورد اشتباه فرمودند به جهت اینکه اینها اسبابهای نقلیه است و خیلی فرق دارد با سایر اسبابها که حمل میشود به جهت اینکه اینها اسبابهای مخصوصه میخواهد و برای یک دستگاه ماشین که باید حمل شود شاید چند دستگاه گاری بخواهد.
نایب رئیس ـ مذاکره کافی است رأی میگیریم مطابق این راپورت که از کمیسیون بودجه رسیده است که وزارت جنگ تقاضای شش هزار تومان اعتبار را کرده است از برای حمل این ماشین آلات توپخانه کسانی که تقاضای ایشان را تصویب میکنند ورقه سفید خواهند انداخت.
(ورقه توزیع و رأی گرفته شد.)
معاضد الملک ـ عده حضار ۵۹ ورقه سفید ۵۵ آبی ۱ امتناع ۳.
اسامی تصویب کنندگان:
شیبانی - فهیم الملک - دکتر امیر خان - شیخ رضا - حکیم الملک - آقا شیخ ابراهیم زنجانی - تقی زاده - حاجی آقا - محمد هاشم میرزا - آدینه محمد خان - معاضد الملک - وکیل الرعایا - نجات - لسان الحکماء - حاجی شیخ علی خراسانی - سید حسین کزازی - مؤتمن الملک - سید جلیل - میرزا داوود خان - منتصر السلطان - ابو القاسم میرزا - شیخ علی فارسی - میرزا احمد - صدیق حضرت - ذکاءالملک - عزالممالک - آقا محمد - ارباب کیخسرو - بهجت - اسدالله خان - وکیل التجار - سید عبدالحسین - عزالملک - نوبری - دهخدا - متین السلطنه - حاجی محمد کریم خان - صدر العلما - معتمد التجار - دکتر علی خان - ضیا الملک - افتخار الواعظین - سید حسین اردبیلی - حسن علی خان - سید ابراهیم مدرسی - تربیت - حاجی میرزا آقا - میرزا رضا خان - مصدق الممالک - معاضد السلطنه - مرتضی قلیخان - ممتاز الدوله - دکتر اسمعیل خان.
سلیمان میرزا ـ در ماده صد و پانزده نظامنامه داخلی مینویسد مجلس در هر موقعی میتواند دستور خود را تغییر بدهد بنده مطابق این ماده تقاضا میکنم امروز دستور مجلس را تغییر بدهند در عوض آن سایر قوانین را شروع نمائیم.
نایب رئیس ـ راپورت شعبه پنجم رسیده است لکن اول باید رأی گرفت در اینکه ببینیم تغییر دستور مجلس تصویب میکند یا خیر.
اسدالله میرزا ـ علت تغییر چیست باید بگوئید.
میرزا داوود خان ـ علت تغییر این است که میبینیم دستور امروز تمام فصول بودجه است و تمام این مذاکرات برای این است که هنوز عایدات مملکت معلوم نشده است چه قدر است و تا عایدات مملکت ندانیم نمیتوانیم در مقابل مخارج را تصویب کنیم.
ارباب کیخسرو ـ ما امروز یک کار عمده در پیش داریم و آن این است که چند نفر از نمایندگان که آقای دبیر الملک و وزیر زاده باشند استعفا کرده اند و عوض آنها انتخاب نشده است امروز خوب است عوض آنها را انتخاب کنیم.
منتصر السلطان ـ چون همان قسم که ما خرج را معین کردیم وظیفه نمایندگان دخل را هم باید معین کنند بنده عرض میکنم یک دخلی است که ما امروز مدتی است طبع و توزیع کرده ایم و آن راجع به معادن جنوب است و الان دو ماه است از کمیسیون آمده است و آقایان نمایندگان اطلاع دارند خوب است حالا که میخواهند دستور را تغییر بدهند بفرمائید آن را بیاورند و بخوانند.
محمد هاشم میرزا ـ چندین مطلب به کمیسیون فوائد عامه رجوع شده و به واسطه کسر اعضاء نمیتوانیم داخل مذاکرات آنها بشویم تا اینکه راپورت آنها را به مجلس پیشنهاد نمائیم استدعا میکنم اول انتخاب کسر این کمیسیون شود بعد شروع به مطلب دیگر نمائیم.
افتخار الواعظین ـ گمان میکنم آقایانی که تقاضا میکنند دستور تغییر داده شود غرضشان نه این است که فقط دستور امروز تغییر داده شود بلکه مقصودشان این است که بعد از این هر لایحه که تقاضای مخارج بکند نمیتوانیم آن را تصویب نمائیم مگر آنکه کلیه دخل و خرج را بفهمیم اما در باب
دادن بودجه این مشکلی که میفرمائید اشکال دارد بنده عرض میکنم در صورت جمع و خرج دولت جدید را از ابتدای تشکیل یا از زمان انعقاد مجلس اگر بخواهند شاید یک قدری اشکال داشته باشد ولی بنده نمیدانم صورت جمع و خرج از اول ایتایل را که یک صورت تخمینی خرج را را به مجلس بدهند که نمایندگان عایدات و مخارجات مملکت چه قدر است چه قدر اشکال دارد که باید آن قدر طول کشیده باشد و بنده به اندازه سهم خودم عرض میکنم هیچ لایحه را راجع به خرج تصویب نخواهیم مگر اینکه بدانیم دخل چیست.
اسدالله میرزا ـ بنده با این نظر مخالفم برای اینکه این اختیاری که داده شده است برای تغییر دستور این مشکل نیست پریروز یک صورتی دادند برای دستور مادامی که اختیار داده اند که دستور را میتوانیم تغییر بدهیم این در مواردی است که میتوانیم یک مطالبی را یا وکلا یا وزراء پیشنهاد نمایند و فوریت آن را میخواهند آن وقت اسباب این میشود که دستور معطل میشود نه اینکه بعد از آنکه شروع به دستور کردند و یک جزء از آن را خواندیم آن وقت یکی از آقایان برخیزد بگوید که من تقاضا میکنم باقی را نخوانند آن وقت یک ساعت مذاکره کنیم که چه بخوانیم یکی میگوید راپورت کمیسیون معارف راجع به قانون اساسی معارف را بخوانیم یکی میگوید راپورت کمیسیون فوائد عامه راجع به معاون جنوب را بخوانیم الان بنده میبینم که یک ساعت وقتتان ضایع شده است برای مذاکره اینکه حالا چه بخوانیم در صورتی که این را میبایست پریروز معین کرده باشیم و پیشنهاد بشود و همه متفق باشند که باید خوانده شود دستور مقدم شود به عقیده بنده این اعتراضاتی که میشود منتشر شویم یک صورتی بیاورند آن وقت باید تمام این ها را بلاتکلیف گذاشت با این ترتیبی که آقای وزیر اظهار کردند که خیلی مشکل است و به به کلی ما را مایوس کردند در این صورت بنده عقیده ام این است که هیچ منافاتی ندارد که این مطالب جزئی را نگذاریم و یک چیزی هم از طرف وکلا پیشنهاد شده است یک هیئتی را معین کنیم که اقلا روس عایدات مملکت را معین کنند و بیاورند که آن قدر عایدی مملکت است و آن قدر مخارج مملکت است.
نایب رئیس ـ رأی میگیریم کسانی که تصویب میکنند دستور امروز تغییر نماید قیام نمایند.(اغلب قیام نمودند.)
نایب رئیس ـ با اکثریت تصویب شد پیشنهادی از طرف بعضی از نمایندگان شده است در خصوص اینکه با گذشتن قانون دیوان محاسبات از مجلس یک کمیسیونی از طرف مجلس برای رسیدگی به امور مالیه تشکیل شود این پیشنهاد خوانده میشود.(مرتضی قلیخان پیشنهاد ذیل را قرائت کردند:
نظر به اینکه هنوز دیوان محاسبات قانونی تشکیل نشده و نیز بودجه هذه السنه به مجلس نیامده بنده تقاضا میکنم کمیسیونی از طرف مجلس معین شود که تا گذشتن قانون دیوان محاسبات به امور مالیه رسیدگی نمایند.
معاضد الملک و ۱۸ نفر از نمایندگان امضاء کرده بودند.
آقا میرزا احمد ـ بنا بود راپورت معادن جنوب خوانده شود.
نایب رئیس ـ چون حاضر نیست این را خواندیم.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ باید دانست این تفتیش از وظیفه نمایندگان هست یا نیست.
وکیل التجار ـ اینکه سئوال فرمودند تکلیف مجلس است یا نه لازم دانستم مختصری عرض کنم که آقایان خوب مسبوق شوند البته آقایان میدانند که بعضی جزئیات و کلیات هست که وارد وزارت خانه میشود که خیلی محل توجه است مسئله مداخله در امر وزارت خانه یک چیزی است که شاید بنده بیش از سایرین مانع بوده ام لکن نظارت در وزارت خانه ها یک چیزی است که از وظایف مجلس است که باید در تمام وزارت خانه ها نظر داشته باشیم و ما باید تا امروز دیوان محاسبات رسما دائر کرده باشیم و این یک غفلت بزرگی شده است که تا به حال که این مسئله اهم مسائل است از مجلس نگذشته است اگر چه قانون او آمده است و هنوز خوانده نشده و مدتی طول خواهد کشید تا خوانده شود از آن طرف دائما آقایان شکایت از معین نشدن دخل و خرج مینمایند و بودجه را میخواهند در صورتی که معلوم نیست کسی صدای آنها را در خواستن بودجه اصغا بنمایند یا خیر یکی از فوائد این کمیسیون این است که زودتر بودجه به مجلس خواهد آمد به واسطه تاکیدی که این کمیسیون خواهد کرد و اینکه بعضی فرمودند اظهارات آقای وزیر جنگ اسباب یاس شده است عرض میکنم فرمایش آقای وزیر جنگ راجع به این بود که شما کسر خواهید داشت والّا نوشتن جمع و خرج را اگر چه کرده بودند با آن محاسبین که در وزارت مالیه هست تا به حال به مجلس آمده بود حالا همین کمیسیون او را تاکید میکند که زودتر به مجلس بیاید و همه آقایان میدانند که نظارت در امور مالیه خیلی اهمیت دارد در آنجا چندین کارهای در هم و برهم پیدا کرده و هر کدام آنها را بنده لازم میدانم مراقبت شود چند مطلب است که پیدا شده است ترتیب گندم است پیدا شده است شعبه دیگر است ترتیب دیگر است شعبه دیگر است خیلی چیزهای دیگر است که پیدا شده است و مراقبت کلی لازم دارد بنده عرض میکنم این هیئت از طرف مجلس باید معین شود و نظارت کامل به عمل بیاورند باید هم تکلیف آنها را از حیث دادن راپورت به مجلس معین نمایند و اشخاصی را که انتخاب مینمایند خوب است ملاحظه بفرمایند که از اشخاص با اطلاع و بصیر در امر مالیه باشند که بتوانند راپورت خودشان را کاملاً به مجلس بدهند و درست ملتفت نمایند.
کاشف ـ این حق نظارت که اظهار میشود حق همه نمایندگان است که در امور مالیه بنمایند و به همین ملاحظه که نظارت آنها کاملاً به عمل بیاید قرار داده آیت که یک صورتی کلیه از جمع و خرج مملکتی که اسم آن را بودجه میگویند وزارت مالیه به مجلس بفرستد تا تمام نمایندگان در آن ملاحظه کنند و مطلع شوند و اینکه حالا یک هیئیتی از مجلس بروند به عنوان نظارت در وزارت مالیه بنده به هیچ وجه تصویب نمیکنم به جهت اینکه باز اگر یک خلافی واقع شود به عهده این هیئت قرار خواهند داد.
حاج آقا ـ در باب دیوان محاسبات که گفتگو شد و اینکه چون دیوان محاسبات تشکیل شده است این هیئت موقتا نظارت داشته باشد گمان ندارم مخالفی داشته باشد و نظر به همین مسئله قرار دادند اعضاء دیوان محاسبات را مجلس انتخاب نماید چند ماه است که مجلس تشکیل شده و دیوان محاسبات را تشکیل نکرده و گمان نمیکنم به این زودیها تشکیل نشده نمیتوانیم یک وزارت خانه بدون نظارت بگذاریم دیگر اینکه لازم است این مسئله را بدانند که نظار غیر از مداخله نماید و مسئولیت آن را به عهده بگیرد نظارت هیچ تعهد ندارد یک مطلب دیگر هم لازم بود عرض کنم این است که یک روز آقایان با کمال جدیت یک اظهاراتی میکنند بعد بر خلاف آن اظهارات اذهان آقایان مشاهده میشود مثلاً بعضی کمیسیونها را انتخاب میکنند با کمل اصرار که به بعضی مطلب برسند وقتی که آنها به این خدمت مرجوعه به طوری که وظیفه آنها است مشغول میشوند پاره ای حرفها شنیده میشود که در واقع اسباب دلسردی آنها است چنانچه کمیسیون عدلیه را آن روز آقایان با آن جد و جهد انتخاب کردید امروز پاره ای اظهارات میشود که واقعا مناسب نیست.
تقی زاده ـ بعضی از آقایان میفرمایند که باید یک جمعی انتخاب شوند برای نظارت در امور مالیه بنده عرض میکنم همین جمعی که در مجلس جمع شده است برای نظارت در امور مالیه بنده عرض میکنم همین جمعی که در مجلس جمع شده است برای همین کار انتخاب شده اند که نظارت در امور مالیه داشته باشند دیگر لازم نیتس که جمع دیگری مجلس انتخاب نماید آن هیئتی که باید نظارت در امور مالیه داشته باشد آن هیئت را ملت انتخاب مینماید که آنها را نمایندگان ملت میگویند و اهم وظایف آنها همین نظارت است نمیشود این حق را که راجع به عموم وکلاست مختص به بعضی نمود و مجلس میتواند این نظارت خودش را در امور مالیه با یک واسطه بنماید که خیلی مقرب به حقیقت است که اسم آن واسطه را ما شنیده ایم و خودش را ندیده ایم و او بودجه است که او یکی از اختراعات عالیه است که علم دنیا به او موفق شده که به واسطه او میتوان یک نظر صحیحی در امور مالیه مملکت کرد و دانست آنهائی که ما را وکیل کرده اند در گرمان و به دولت پول میدهند از برای حفظ مملکت و آسایش خودشان آیا در همان محل صرف میشود یا خیر و در آن بودجه معلوم میشود حساب تمام آنها که چه داده اند و اینها چه طور و در کجا خرج کرده اند به عقیده بنده اگر مجلس حالیه یک روزی به این مسئله موفق بشود در واقع یکی از آرزوهای ما است و بنده همیشه گفته ام و میگویم که برای دورده ما یکی از افتخارهائی است که بودجه را از دولت میگیریم و چنانچه تا آخر سال موفق نشویم مثل این است که مجلس به حقوق خودش نائل نشده است و این راپورت نیست و معین است که این راپورت کمیسیون هیچ ارزشی ندارد و نه تکلیف محل معلوم میشود در این صورت هر روزی مواجب فلان ضعیفه یا مستمری فلان مستوفی
را در اینجا باید خواند و رأی گرفت باید دانست که دیوان محاسبات یکی از فروعات بودجه است وقتی که بودجه از مجلس شورای ملی گذشت آن وقت دیوان محاسبات باید ملاحظه کند که وزارت مالیه مطابق بودجه عمل کرده است یا خیر پس دیوان محاسبات وقتی است که بودجه ما گذشته باشد والّا در صورتی که بودجه نگذشته باشد دیوان محاسبات موضوع ندارد و بودجه را اول کمیسیون قوانین مالیه تصویب میکند بعد مجلس رأی میدهد و میگوید که این دستوری است برای وزارت خانه ها که بایستی از روی آن عمل نمایند پس دولت مسلما غیر از اینکه متابعت بودجه نماید در امر مالیه وظیفه دیگری ندارد در صورتی که بودجه نداشته باشد معاملاتی که میکند علی الحساب است در این صورت مثل این است که بودجه گذشته باشد آنها ناظر لازم داشته باشند چون بودجه نگذشته میگوئیم خوب است یک چند نفری از طرف مجلس معین شوند و بروند نگاه کنند به این دستور العمل گذشته و میگویند آن دستور العملی را که از ما گرفتید و رفتید ببینیم به همان طور رفتار کرده آید یا خیر مثل این است که از این دروازه به او بدهند و در دروازه دیگر مثل بلیط جواز است جلوی او را بگیرند و بگویند نشان بده و حالا قسمتی از وکلا را بفرستیم آنجا که نظارت داشته باشند و ببینند جزء جزء همان طور رفتار شده است یا خیر افتخار الواعظین گفتند صورت جمع و خرج را باید بدهند بله این در صورتی است که این چند نفر را بفرستیم اما حالا به ما خواهند گفت که شما اینجا یک کمیسیون دارید که حسابها را میدانند دیگر چه حسابی از ما میخواهید هر خرجی که میشود به تصویب اینها است بنده عرض میکنم چیزی را بودجه میگویند که حسابش را داشته باشیم و رفتن این کمیسیون از مجلس اسباب میشود که یک چیزی میاورند اینجا مثل اینکه در این چهار ماه اخیر سال تخاقوی ئیل آوردند و گفتند شما تصویب کنید گفتیم این چیست گفتند این خرجها را کرده ایم شما باید تصویب کیند اینها هم چیزی نیست یکی حداقلی است که ماهی سی تومان است دیگر فلان است عقیده بنده این است که چنانچه جمعی انتخاب شوند و بروند که ناظر بودجه باشند اولاً این هیئت به اسم نظارت در بودجه انتخاب میشود لکن داخل در مداخله امور دولت میشوند دیگر اینکه همین طور میاورند و میگویند تصویب کنید اینها هم به اطلاع کمیسیون خرج شده است دیگر آنکه این کمیسیونهائی که هست از قبیل عدلیه و غیره این اسباب آن است که ما از کار خودمان باز دارد اغلب کمیسیونهای ما این طور شده است اینها یک کمیسیونهائی خواهند بود که عنقریب جزو همان وزارت خانه ها خواهند شد بنده مخالف ندارم با اینکه نظارت نداشته باشند یا نظارت داشته باشند لکن ممکن است عوض این کمیسیون بودجه را بخواهیم که حق نظارت را عموم وکلا به عمل بیاورند و منتظر هم نباشیم که آیا چه وقت کمیسیون راپورت خود را به مجلس خواهد داد و بسا هست که دست اویز وزراء هم بشود و باعث پیش نرفتن کارهای وزراء بشود میگویند مداخله به امور وزارت خانه شده است و هر وقت هم مطالبه بودجه از آنها کنیم خواهند گفت که دست از یقه ما بردارید این کمیسیون را خودتان انتخاب کردید آنها ناظرند پس لازم است که اول بودجه را به مجلس بیاورند آن وقت دیوان محاسبات تشکیل کنند.
حاجی شیخ علی ـ یک وقت است که مقصود از نوشتن بودجه روز کاغذ آوردند و به مجلس آمدن اوست و یک مرتبه در معنی است در معنی بودجه مخارج است که معلوم است یک خرج و دخلی است که میشود به توسط وزراء به وزراء هم اطمینان داریم ولی در صورتی که بودجه را کاغذ بداینم که در وزارت خانه ها با آن معین میشود و نوشته میشود او نیامده است ولی در معنی بودجه را داریم برای اینکه یک خرج داریم منتهی این است که وزرای ما به واسطه زیادتی کار بودجه را به مجلس نفرستاده اند عمده وظیفه ما است که دخل و خرج مملکت را بدانیم بنده در این موضوع سئوالی داده ام به هئیت رئیسه که از وزارت مالیه بخواهند که صورت عایدات و مخارج مملکت معلوم بشود و مدتی است که از وزارت مالیه بودجه را میخواهیم و نمی آید دیوان محاسبات هم تا به حال این کار را نکرده است پس ما اطمینان نداریم که این صادرات مملکت ما به مصرف صحیحه میرسد یا نه ما از کجا بفهمیم پس ناچاریم که هیئتی از طرف مجلس معین کنیم که نظارت داشته باشد این نظارت نیست که ما داریم که ما اینجا بنشینیم آنها آنجا بنشینند ندانیم چه میکنند مسلما یک هیئتی از طرف ما باید باشد که نظارت داشته باشد دیگر آنکه ببینند جمع و خرج این هشت ماهه از چه قرار است ما اگر بدانیم دخل ما چیست خرج ما چیست مسلما دچار بعضی محظورات نخواهیم شد و اینکه وزراء میگویند عایدات ما وصول شده است بنده این را تصدیق نمیکنم گمان ندارم یکی از افراد مملکت ما باشد که مالیات دولت را ندهد.
اسدالله خان ـ این که گفته میشود یک هیئتی باید نظارت داشته باشد بهتر است اما اینکه بودجه وزارت خانه مطالبه شود بنده گمان نمیکنم مخالف داشته باشد برای اینکه آنچه حس کرده ام اغلب وزارت خانه ها از برای ما یک بودجه مرتبی نفرستاده اند بنده مدعی هستم ما هیچ صحبتی با وزارت خانه ها نداریم خودشان باید جد و جهد در دادن بودجه داشته باشند و تا به حال یک وزارت خانه ما صورت بودجه به مجلس نداده است در صورتی که باید چیزهائی را که خارج از بودجه معمولی مملکت و سنواتی است آورده به تصویب مجلس برسانند و بنده چون در کمیسیون بودجه بوده ام و اغلب مطالب را دیده ایم لازم است که عرض کنم که خیلی از مطالب را دیده ایم لازم است که عرض کنم که خیلی از مطالب جزئی را مثلاً ۱۰ تومان و ۱۵ تومان و امثال این چیزها را به مجلس میاورند و خیلی چیزهای مهمتر را به مجلس نمیاورند و نمیدانیم چرا نمیاورند صلاح نمیدانند ما مطلع بشویم یا به موجب آن ماده که وزراء حق دارند پاره ای مطالب را مستور دارند اینها را میخواهند مستور دارند این است که اسباب شده وکلا ره به هوش بیورد که این مسئله را پی کنند و ببینند عایدات این مملکت چه میشود بنده همانی طور که ضرورت یک کمیسیون را در عدلیه میدانستم به جهت اصلاح امور آنجا همین طور رأی دارم که هیئتی به عوض دیوان محاسبات قانونی برود آنجا از برای رسیدگی به صورت حساب گذشته رسیدگی نماید همان طور که این عایدات به زحمت تحصیل میشود به زحمت باید مواظبت و مراقبت در مصارفش هم بشود گذشته از حساب ۳ ماهه یک رسیدگی اجمالی بشود اگر فایده حاصل نشد ممکن است طور دیگر اقدام شود و اگر قناعت وجدانی برای آنها دست نداد و بعضی تقلبات معین شد آن وقت میتواند یک ترتیبات دیگری اقدام کند که اسباب اطمینان قلب نمایندگان فراهم شود.
اسدالله میرزا ـ اولاً این پیشنهاد به عقیده بنده خیلی مجمل است چون عادت داریم به آوردند الفاظ نظارت و ملتفت نشدند به انی معنی او چیست مثلاً نوشته شده که رسیدگی و نظارت در صورتی که بنده عرض میکنم نظارت یک مسئله خیلی مهمی است که در قانون نوشته شده است خیلی مقدمات لازم دارد و مسئله رسیدگی تفتیش آن است که بالاخره تمام محاسباتی که دولت کرده است رسیدگی کنند ببینند جمع عایدات چه قدر است تمام راخرج کرده اند یا خیر یا آنکه بودجه را که مجلس تصویب کرده است خرج کرده اند یا زیادتر از بودجه به مصرف رسانده اند آن وقت اخطار کنند که حق قانونی نداشته آید که زیادتر از بودجه مصارف کرده آید این را میگویند رسیدگی و تفتیش آن است که مخارجی که دولت کرده است ببینند کلیه چه قدر است به محل خودش صرف شده یا خیر و اما مسئله نظارت آن است که مخارجات و مصارف لازمه که در بودجه معین شده است همیشه ناظر باشند که در محل خودش صرف بشود و مثل زمان سابق به مصارف غیر حقه نرسد در این صورت نظارت معنی ندارد فقط اگر اقدامی ممکن است همان رسیدگی باشد و آقای تقی زاده فرمودند که در این مورد لازم است که یک بودجه آمده باشد اینجا من عرض میکنم منافاتی ندارد در هر حال وزیر مالیه باید بودجه راهر چه زودتر بتوانند به مجلس بفرستد حالا گفته میشود که از روی یک حساب مرتبی نوشته شده آن یک مطلبی است لکن مخارج معین است که از روز یک تصویبی شده است و آنها اجازه داشته اند که این مخارج را بکنند بعضی مخارج هست که قبل از انعقاد مجلس در کمیسیون عالی به تصویب خودمان بزرگ شده است و بعضی مخارج هست که به تصویب مجلس شده است دیگر اینکه میگویند دیوان محاسبات امروز رسمی و قانونی نیست در صورتی که بنده گمان میکنم در این دیوان محاسبات اشخاصی هستند که زمان انتخاب مجلس آنها باز انتخاب خواهند شد بنابر این کمیسیونی هم از طرف مجلس برود ضرری ندارد ولی قبلا باید وظایف آنها معین شود چه چیز است نه اینکه به محض اینکه رفتند زنهای ارباب حقوق قبوض خودشان را بیاورند و مطالبه حقوق از آنها بکنند و این هیئت را از مقصودشان باز دارند و اسباب اشکالات شود و بعضی اظهارات دیگر نمایند که آن را راجع به آنها نیست هر چه بگویند آقایان مطالب شما راجع به ما نیست فریاد کنند که فرق مشروطه و استبداد چیست به عقیده بنده این هیئتی را که از مجلس انتخاب میکنیم برای امور مالیه باید وظیفه شان معین باشد
که دچار محظورات نشویم.
سید ابراهیم مدرسی ـ همین طور که فرمودند تکلیف این هئیت چیست اگر بودجه آمده بود دیگر لازم به انتخاب نبود اما حالا که بودجه نیامده است این هیئت عیبی ندارد که باشد عقیده بنده این است که این کمیسیون لازم است که انتخاب شود اول وظیفه اش این است که جهد کند برای گرفتن بودجه و زودتر برساند و این کمیسیون اگر اول وظیفه اش را این قرار بدهد عقیده ام این است که بودجه زودتر بیاید.
وحید الملک ـ اگر مقصود از این کمیسیون این است که جای دیوان محاسبات را بگیرد یعنی عمان هیئتی که دیوان محاسبات دارد که باید صحت مطالب مالیه را امضاء نماید این دخالت مستقیم میشود در امور مالیه و ما در این موقع حتی المقدور نباید مداخله کنیم و اگر از انتخاب انی کمیسیون مقصود این است که کمیسیون شتاب کند و تقویت کند در فرستادن بودجه آن را هم کمیسیون بودجه میتواند که از وزیر مالیه بخواهد بنده هیچ فایده نمیبینم از این هیئت زیرا زمانی که بنده جزء آن کمیسیون بودم بعضی اشکالات شد که در حقیقت رسیدگی به امور مالیه خیلی دشوار بود که بعد از آن ممکن نبود تسویه کردن بعضی مسائل مهمه را در آن وقت آن کمیسیون جای مجلس شورای ملی را گرفته بود و نظار کلیه میکرد در صحت صدور روات خرج و دخل و غیره و همان وقت که بنده م جزو آنها بودم بعضی اشکالات فراهم آمد و رفته رفته کار کمیسیون بود و این کمیسیون هم همان حالت را پیدا خواهد کرد در این صورت بنده به هیچ وجه این کمیسیون را تصویب نمیکنم به جهت اینکه همین قسم که آن کمیسیون آن وقت به واسطه پاره ای اشکالات کاری از او پیشرفت نمیکرد اگر حالا هم ما این کمیسیون را انتخاب کنیم به کلی کار وزارت مالیه پیشرفت نخواهد کرد و اگر مقصود از آن کمیسیون این است که جای دیوان محاسبات را بگیرد از وظایف دیوان محاسبات این است که جزئی و کلی از مطالب راجعه به دخل و خرج را باید نظارت نمایند و از آنها مطلع باشند نمیدانم این کمیسیون آن وقت به اینها رسیدگی خواهد کرد یا نخواهد کرد اگر نخواهد کرد مقصود به عمل نیامده اگر خواهد کرد چه طور به مخارج گذشته رسیدگی میکند خوب است آقایانی که این تقاضا را فرمودند قدری در این خصوص توضیح بدهند که ما مطلب ایشان را بفهمیم.
وکیل التجار ـ گاهی ما در خیلی از مطالب دقیق میشویم و میگوئیم باید از سوراخ سوزن گذشت و گاهی هم بر عکس خیلی از مطالب کلی در نظرمان نمی آید و از آنها غفلت میکنیم بنده میبینم در بعضی مواقع بعضی اقدامات خارج از وظیفه و دخالت مستقیم است در یک وزارت خانه رأی میدهند و میگوئیم مداخله کردن ما لازم است چنانچه یکی دو نفر از نمایندگان مداخله صریح در امر یک وزارت خانه میکنند و تصویب میکنیم لکن در بعضی مواقع میگوئیم که از وظیفه ما است چون آقای وحید الملک توضیح خواستند عرض میکنم مقصود از این کمیسیون نه این است که بروند بروات را ببینند و حواله بدهند یا صحت و سقم آنها را تصدیق و تکذیب کنند مقصود این است که این کمیسیون یک نظارت کلی در امر مالیه بنماید و پاره ای اشکالاتی که حاصل شده تسهیل کند مثلاً سه ماه است الان از سال گذشته و بودجه نیامده شاید دو ماه دیگر هم بگذرد و بودجه به مجلس نیاید این کمیسیون تاکیدی در آمدن بودجه به مجلس خواهد کرد مگر آنکه ملاحظه میکنند پولهائی که از ولایات آمده است باید ببینند چه قدر است و در کدام محل صرف شده است پاره ای شایعات هست که پاره ای اقدامات از طرف وزارت مالیه شده است مثلاً بعضی خرجها شده که ابدا نه جزء مخارج معمولی بوده نه جزء مخارجی که در توره سابقه در مجلس تصویب شده و این مخارج مخارج کلی است که مینمانید من جمله شنیده میشود بعضی بروات خریده اند از خودم تومانی یک قران و از دویست تومان پول گرفته اند این کمیسیون نظر میکند که چه قدر بوده بروات و چه قدر پول گرفته اند یا اینکه شاید تمام این مطلب اساساً بی اصل باشد و برائت ذمه وزارت مالیه را ثابت کند دیگر آن که از قرار اظهارات آقای وزیر جنگ و سایر وزراء معلوم میشود بودجه یک مقداری کسر دارد و این محل را از کجا ممکن است وصول کرد والّا معلوم است کار این کمیسیون رسیدگی به امور جزء مالیه نخواهد بود.
منتصر السلطان ـ بنده عقیده ام این است که آن که آقای تقی زاده فرمودند چون بودجه به مجلس نیامده است و مالیات در بعضی نقاط وصول نشده است و عایدات دولتی عقب افتاده است لازم است کمیسیونی تشکیل شود که ببینند مالیات چه قدر وصول شده است و چه قدر در محل داریم و این که بعضی گفتند به بروات رسیدگی شود که صحت و سقم آن را ببینند کسی به وزارت مالیه سو ظنی ندارد فقط مأموریت این کمیسیون راجع به این است که ببینند چه قدر از مالیات وصول شده و چه قدر در محل مانده و بنده تصور نمیکنم هرگز یک دینار از مال دولت پیش رعایا مانده باشد در این صورت تصور نمیکنم مأموریت این کمیسیون فایده داشته باشد.
آقای تقی زاده ـ آنچه بنده عرض کردم راجع به بودجه آنها تمام صحیح است لکن چون بدون سابقه بود و هم مسبوق نبود نظرم به آن بود که میخواهند این کمیسیون را مثل دیوان محاسبات کنند به سند خرجها رسیدگی نمایند تا وقتی که دیوان محاسبات تشکیل شود ولی بعد بلافاطله فرمایشاتی را که اسدالله خان فرمودند معلوم شد این کمیسیون تفتیش است که اسدالله میرزا کمیسیون رسیدگی و تعبیر کرد من آن را مخالف نیستم این کمیسیون خیلی خوب است که تشکیل شود.
مؤتمن الملک ـ من موافق نیستم لکن حالا که اکثریت هست عرض میکن باید حدود مأموریت این کمیسیون عدلیه را انتخاب کردیم و حد برای او معین نکردیم گمان میکنم تا یک سال و دو سال دیگر کارهای عدلیه خواهند بود اگر حدود مأموریت این کمیسیون را هم معین نکینم این هم خواهد رفت در تمام کارها مداخله خواهد کرد.(در این موقع پیشنهادی از طرف یکی از نمایندگان قرائت شد مبنی بر اینکه این هیئت فقط به عنوان تفتیش در وزارت مالیه خواهند رفت بعضی تصدیق کردند.)
متین السلطنه ـ اولاً عرض میکنم انی کمیسیون قانونی است و چنانچه گفته شد این کمیسیون را در خارجه کمیسیون دانست میگویند حدود تکلیفی این کمیسیون معلوم است از چه قار است میبینند پول دولت در مرکز چه قدر در ولایات چه قدر است حساب دولت با بانکها چیست حساب ضرابخانه از چه قرار است این مطالب تکالیف کمیسیون است.
نایب رئیس ـ مذاکرات کافی است حالا رأی میگیریم هر کس یک چنین هیئتی را به عنوان کمیسیون تفتیش تصویب میکند قیام نماید.
نایب رئیس ـ با اکثریت تصویب شد.
تقی زاده ـ باید اول حدود این کمیسیون معین شود مثل آن کمیسیون ۱۸ نفری نشود که بالاخره ده نفر آن کم شد از آن هشت نفر پنج نفر برای نان و آب مشخص شدند دو نفر دیگر هم برای عدلیه آن هم از اقدامات آنها هیچ اطلاع نداریم یکی از تکالیف این کمیسیون این است که از تکالیف خودشان ما را مطلع نمایند و هر چند روز یک مرتبه راپورت اعمال خودشان را به ما بدهند.
وحید الملک ـ حالا در باب عده رأی بگیرید.
نایب رئیس ـ در باب عده این هیئت رأی گرفته میشود.
تقی زاده ـ همین طور که فرمودند راجع به مأموریت آن هیئت رجوع به کمیسیون بودجه شود که در آنجا تکلیف این هیئت مفصل و واضح نوشته شود و یک تاریخی برای ختمش معین شود نه اینکه برود ملحق به وزارت مالیه شود بنده خیلی لازم میدانم وظیفه مأموریت آن هیئت را والّا خواهند گفت هیئتی که فرستاده اند که در امور وزارت خانه مداخله نمایند.
کاشف ـ بنده لازم میدانم این را عرض کنم که آقایان نمایندگان ملتفت باشند که یک وزیری را سلب اطمینان از او کرده یا اینکه نباید اقتدارات او را گرفت و ما لازم است تکلیف خودمان را بدانیم و عیب یکی از کارهائی که ما را خیلی عقب میاندازد این است که بعضی اظهارات بر علیه ما میشود و بعضی گفتگو ها در خارج میشود که بنده اینها را نمیتوانم بگویم حالا لازم است که آقایان نمایندگان در آن خصوص هیئت مفتشه خیلی جد داشته باشند و حدود آن ها را هم معلوم نمایند که اسباب اشکالات فراهم نیاید.
وکیل الرعایا ـ اول به طور کلی معلوم شد کمیسیون لازم است لکن باید تکلیف کمیسیون را هم معلوم کرد گفته میشود وظیفه این هیئت تفتیش در امور مالیه است نباید مداخله در امور وزارت نمایند مسلم است راپورت این کمیسیون به مجلس خواهد
آمد و خواهند ملاحظه کرد که این هیئت مداخله کرده است یا اینکه به وظیفه خودش رفتار کرده است دیگر آنکه محض اینکه نمایندگان محترم مسبوق باشند عرض میکنم یک قسمت بزرگی از کار مالیه مملکت شما تبانی شده است که چند نفر مستوفی میروند در خانه میبینند و ثبت مینویسند میدهند به ارباب حقوق که ببرند در فلان جا بدهند و از فلان محل دریافت دارند یا اینکه بفرستید به ولایات یک وزیر مالیه که یک مالیات تمامی گرفته باشد ندارید و یک رقم سئوال دیگری دارید که بگوئید از غره ذیقعده تا حال از تمام عایدات مملکتی چه عاید ششده است و در مقابل چه خرچ کرده او را صورتش را بدهید خرجش را هم معین کنید آن وقت تکلیف او معلوم خواهد شد و صحتش هم ثابت خواهد کرد و هر اینه صحت او معلوم نگردید بنده عقیده ام این است که باید او را ببرند به دار بزنند که پول ما را چه کرده و این مطلب به شخص بنده برمیخورد چرا که بنده هم شنیده که یکی از وکلا فرمودند تفتیش در امر گندم که خریده شده باید بشود بنده عرض میکنم بر تمام سی کرور ملت ایران لازم است با کمال شدت و سختی در امر گندم تفتیش نمایند که ببینند خدمت گذار نیست و خائن کیست بنده عرض میکنم خوب است قدری ملاحظه شرف مردم را بکنند بدبخت آن کسی که در این مملکت راضی به خدمت باشد چون بنده میبینم یک چیزی را که نباید بشود شده عرض میکنم ملتفت باشد مطلب از چه قرار است غرض از این تفتیش تفتیش در امر گمرک است.
متین السلطنه ـ معنی ندارد که یک وکیل به جای یک وزیر دفاع کند.
حاج آقا ـ بنده تعجب میکنم از اینکه در یک موضوع مذاکرات خارج از آن به میان می آید موضوع مذاکرات در تفتیش است و معنی آن هم واضح و معلوم است آن وقت یکی از آقایان اظهار میفرمایند که در فلان کار هم باید تفتیش کرد بعد داخل موضوع دیگر میشوند این خیلی بد است همان طوری که به کمیسیون عدلیه خیلی اعتراض کردند که آن هم موضوعش معلوم نبود اگر چنانچه میدانیم که فریاد مردم بلند میشود که ادارات عدلیه خیلی خراب است و بدتر از آن است که گفته میشود مدت یک ماه است بلکه بیشتر کمیسیون پنج نفری که برای رسیدگی در امور عدلیه رفته است به وظیفه خودش عمل کرده است و همه روزه از صبح تا ظهر رفته است در آنجا کار کرده است تفتیش خودش را کرده است و راپورت خودش را هم میدهد و اینکه گفته میشود در چه تفتیش میکنید تفتیش در هیچ جای عالم محدود نیست.
اسدالله خان ـ بنده اینجا یک لفظی شنیدم که لازم است عرض کنم اینجا شنیده شد که خوب است ملاحظه شرف را بکنند بنده عرض میکنم که مقدم تر از شرف اشخاص شرف مجلس است که آقایان نمایندگان خدمتی که از طرف ملت رجوع شده است به آنها با کمال سختی و شدت به وظیفه خودش عمل نماید و این بزرگتر از شرافتی است از برای او که بتواند با کمال دوستی و حقیقت خدمت نماید بنده خیلی خوش دارم و وجدانا تصدیق دارم هر کس که در این مملکت است مقصودش تفتیش باشد چه ضرر دارد که همه کس مفتش باشد و در همه کارها تفتیش نماید ممکن است مالیه عبارت از ۱۵ رشته باشد ۱۴ رشته آن را کنار گذاشته در یک رشته صرف وقت کرده شود.
محمد هاشم میرزا ـ بنده امروز نطقهای آقایان را صحیح نمیدانم غالباً خارج از موضوع و خارج از مقصود صحبت مینمایند و مخالف با ترتیب هشت ماه سابق است مذاکرات امروز هیچ راجع به اطمینان از وزراء نبود هیچ راجع به گندم نبود و لفظ تفتیش تازه نیست از مقاصدی هم که داشتیم ما را خارج کرده است خارج از موضوع مذاکره میشود خوب است آقایان تا یک اندازه ملاحظه موضوعات را بنمایند.
معزز الملک ـ در باب عده کمیسیون تفتیش شش نفر کافی است و در سایر چیزها با شاهزاده محمد هاشم میرزا هم رأی هستم.
نایب رئیس ـ گویا در خصوص شش نفر مخالفی نباشد.
(اکثر آقایان تصدیق کردند ورقه توزیع و رأی گرفته شد از برای استخراج آراء آقایان مفصه به قرعه انتخاب شدند: حاجی میرزا آقا - فهیم الملک - محمد کریم خان. عده اوراق ۵۸ بود.)
نایب رئیس ـ آقای حاجی عزالممالک و آقای محمد و آقای حاجی مصدق الممالک قبول این زحمت را فرموده در اطاق دیگر استخراج آن اوراق رأی اول را که در جلسه خصوصی کردیم بنمایند دستور جلسه عامه در باب معادن جنوب راپورت کمیسیون بودجه در باب دکتر مورل چون به جهت گرمی هوا اکثر نمایندگان خواهش کرده اند که جلسه علنی تشکیل شود به این جهت جلسه شنبه چهار به ظهر خواهد بود.
(در این موقع نایب رئیس حرکت کرد مجلس یک ساعت از شب گذشته ختم گردید.)