مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ اسفند ۱۳۴۶ نشست ۳۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و دوم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۱ اسفند ۱۳۴۶ نشست ۳۵
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۲۲
| مجلس در ساعت نه صبح به ریاست آقای مهندس عبدالله ریاضی تشکیل گردید. |
- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
رئیس- اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
غائبین با اجازه
- آقایان پاینده- صائب- کریم بخش سعیدی- اسدالله سلیمانی- تیمسار وحدانیان- دکتر صالحی- مانی- دکتر رشتی- دکتر سعید- محسنی- محدث‌زاده- فولادوند- رامبد.
غائبین مریض
- آقایان ادیب سمیعی- دکتر برومند- ارسنجانی- اصولی- پرویزی- دیهیم- فهیمی- قاضی‌زاده- کاسمی.
- بیانات قبل از دستور آقایان: ماهیارـ پروفسور مخبر فرهمند
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان: ماهیارـ پروفسور مخبر فرهمند.
رییس‌ـ نطق‌های قبل از دستور را شروع می‌کنیم آقای ماهیار تشریف بیاورید.
ماهیارـ
مقام معظم ریاست:
بانوان آقایان:
جناب آقای هویدا نخست‌وزیر در کیمسیون رسیدگی به وضع معلمان کشور اظهار داشتند که شاهنشاه اوامر مؤکدی نسبت به رفاه حال معلمان کشور صادر فرمودند، الطاف و عنایات شاهنشاه همیشه شامل حال کلیه طبقات ملت بوده و هست و خصوصاً عنایات و مراحمی که نسبت به فرهنگیان مبذول می‌فرمایند استبعادی ندارد و دور از انتظار نیست، معمولاً پدر دانا و فرهنگ‌پرور خانواده فرزندان عالم و دانشمند و خدمتگزار خود را که فرهنگیان دسته‌ای از آنها هستند بیشتر از دیگران دوست دارد و بهمین لحاظ اوامر مؤکدی در این قسمت برای رفاه حال معلمان کشور صادر فرمودند جناب آقای نخست‌وزیر هم به پیروی یعنی بالتبع از معظم‌له و از روی میل و کمال علاقه این اوامر را اجرا کردند، البته اقداماتی نسبت به رفاه حال معلمان انجام داده و تصمیماتی اتخاذ فرموده‌اند که رفع نگرانی این طبقات سازنده کشور شده و خواهد شد، بنده بنام یک نفر معلم و از طرف دوستان فرهنگی خود بر خود فریضه و لازم می‌دانم که از رهبر عالیقدر و فرهنگ‌پرور کشور صمیمانه تشکر و سپاسگزاری نمایم، همچنین از جناب آقای نخست‌وزیر که در هر حال مشوق خدمات فرهنگیان و فرهنگ‌پروران بوده‌اند سپاسگزاری می‌نمایم، مخصوصاً نسبت به آن دسته از طبقات فرهنگی که سالیان متمادی است خدمت می‌کنند این عین گفته جناب آقای نخست‌وزیر است، ایشان در آن کمیسیون می‌فرمایند، من که رئیس دولت هستم نمی‌توانم قبول کنم که مربیان اجتماع که سازندگان آینده کشور هستند ماهیانه ۳۰۰تومان حقوق دریافت کنند، بنده می‌خواهم عرض کنم که جناب آقای نخست‌وزیر عده‌ای هستند در بعضی از استانها و شهرستان‌ها که ۲۰۰تا ۱۵۰ تومان حقوق می‌گیرند،۳۰۰ تومان که خوبست، عده‌ای با عائله سنگین این حقوق را دریافت می‌کنند، البته این عده خیلی کم هستند، این را باید اعتراف کنم که اکثراً اینها معلمین مدارس ملی هستند چون مدارس ملی استانها برخلاف تهران است اینها معلمین روزمزد و حکمی و پیمانی بوده‌اند که این مبلغ ۳۰۰ تومان را دریافت می‌کرده‌اند و خوشبختانه اینها مانند سایر دوستان خود که به امر تعلیم و تربیت و سازندگی کشور ادامه می‌دهند از تمام مزایا استفاده خواهند کرد و رسمی خواهند شد، این جای تشکر و سپاسگزاری است لازم است که بنده در اینجا تشکر بکنم که (دکتر فریورـ اجازه بفرمایید رسمی بشوند تشکر بفرمایید) اجازه بفرمایید بنده مقدمتاً تشکر بکنم چون تمام فرهنگیان این انتظار را دارند و از طرف دیگر آقای نخست‌وزیر همیشه در انجام وعده‌هایشان موفق هستند و بنده چون می‌دانم این امر انجام خواهد شد باید شکرگزاری و سپاسگزاری کنم.
- من شکر تو می‌گویم تا شکر خدا گویم
- چون حامی مخلوقی شکری بسزا گویم
چون رهبر عالیقدر ملت ایران به فرهنگیان مرحمت و عنایت دارند این کار حتماً انجام می‌شود (ان‌شائالله) بنده حتم دارم، از فرصت استفاده می‌کنم و اهم خواست‌های فرهنگیان را به استحضار ساحت مقدس مجلس شورای ملی می‌رسانم:
۱ـ صدور احکام پایه‌های معوقه‌ـ اینها نمی‌خواهند پول این پایه‌ها را دریافت کنند، می‌گویند می‌دانیم که مشکلات دولت مشکلات مالی دارد می‌گویند پایه‌های معوقه به آنان اعطا شود (یک نفر از نمایندگان‌ـ برای همه وزارتخانه) عرض کردم معلمان سازندگان کشورند فرهنگ کارخانه آدم‌سازی است واقعاً اگر در یک کارخانه کارگری حواسش جمع نباشد نمی‌تواند در کارخانه خوب ایفاء وظیفه کند مخصوصاً کسی که با افکار و روح دانش‌آموزان سر و کار داشته باشد باید از هر جهت حواسش جمع باشد و تأمین داشته باشد خوشبختانه در کشور ما دارند ولی یک عده قلیل و شاید انگشت‌شمار ندارند که باید آنها هم از این نعمت برخوردار شوند.
۲ـ ایجاد صندوق‌های تعاونی.
۳ـ پرداخت وام مسکن‌ـ عموماً فرهنگیان اجاره‌نشین هستند البته عده‌ای هم هستند که منزل دارند اما آنهائی که اجاره نشین هستند نمی‌خواهند اجاره‌نشین باشند می‌خواهند خودشان و فرزندانشان مانند سایر افراد و آحاد کشور از وام صندوق مسکن استفاده کنند خوشبختانه در برنامه چهارم مثل اینکه از نظر مسکن وزارت آبادانی و مسکن پیش‌بینی‌های لازم را کرده است و بنده خواستم از فرصت استفاده کنم و خواهش کنم در درجه اول به این دسته از کارمندان دولت این وام اعطاء بشود.
۴ـ اعطای پاداش به معلمین‌ـ نمایندگان محترم استحضار دارند که کلیه کارمندان در اسفند ماه و مقارن ایام عید از پاداش استفاده می‌کنند، فقط طبقه معلم است که از پاداش استفاده نمی‌کند، آنان می‌گویند اگر ما کارمند هستیم چرا بما پاداش نمی‌دهند، بنابراین انتظارشان این است که جناب آقای نخست‌وزیر همانطور که عرض کردم نهایت علاقه را به این طبقه و سایر طبقات روشنفکر کشور و کلیه طبقات دارند به پیروی از اوامر شاهنشاه در این قسمت هم بذل توجهی بفرمایند.
۵ـ استخدام و بذل توجه بحال آن عده از معلمان مدارس ملی که سال‌های متمادی است خدمت می‌کنند شاید تعداد آنها از ۴۰ یا ۵۰ نفر هم در تمام ایران تجاوز نکند البته اینها معلمین مدارس ملی هستند و مربوط به دولت نیست، عده‌ای هستند که تا ۱۵ سال در راه تعلیم و تربیت خدمت می‌کنند و من یکی دو نفر را در رشت می‌شناسم که با این وضعیت حقوقشان در حدود ۱۵۰ تومان است معیل هم هستند و عائله‌مندند، اینها تقاضا دارند که در قانون جدید بحال آنها نیز توجه شود، چه فرق می‌کند وزارت آموزش و پرورش ناظر بر کار تعلیم و تربیت در مدارس ملی هم هست، آنان تقاضا دارند حالا که ۲۰ سال یا ۱۵ سال خدمت کرده‌اند به وضع آنها هم توجهی بکنند و آنان را رسمی نمایند.
۶ـ خدمتگزارهای روزمزدـ وزارت آموزش و پرورش در پنج شش سال اخیر عده‌ای از خدمتگزاران مدارس را به عنوان روزمزد استخدام کرده‌اند در گیلان به اینها در حدود روزی شش هفت تومان می‌دهند اگر تعطیل نباشد اگر روزهای تعطیل را در ماه کنار بگذاریم حقوق آنها ماهی ۱۵۰ تومان می‌شود، این دسته از کارمندان صدیق که با علاقه کار می‌کنند تابستان حقوق ندارند، یه عین سه ماه تابستان چون مدارس تعطیل است حقوق دریافت نمی‌کنند و اغلب وضعشان بد است و غالباً از فرهنگیان و دانش‌آموزان کمک می‌گیرند، خواستم خواهش بکنم راجع‌بکار آنها هم اقدامی بشود، البته دوباره وضع استخدامی آنها قول‌هائی داده‌اند اما نمی‌دانم تا چه اندازه انجام شده امیدوارم ترتیب داده شود که آنها هم ماند سایر کارمندان رسمی به ادامه خدمت مشغول شوند، موضوع دیگری که باید عرض کنم و یکی دو ماه پیش هم راجع به آن در اینجا بحث شد موضوع کمبود دبیر است، در بعضی استانها مانند گیلان این کمبود را با پرداخت حق‌التدریس جبران کردند چون دبیر به اندازه کافی نداشت و ساعات غیر موظف دبیران را خریدند و به آنها ابلاغ دادند تا ساعات غیر موظف تدریس نمایند و حق‌التدریس دریافت کنند، اما متأسفانه پاسخی که الآن وزارت آموزش و پرورش می‌دهد اینست که ما کمبود بودجه داریم و نمی‌توانیم پرداخت کنیم (روحانی در فردوس مردم خودشان حاضر شدند پول جمع کنند و به دبیران بدهند ولی وزارت آموزش و پرورش حتی جواب نامه مردم را ندادند) بله عرض کردم در اکثر استانها اینطوری است، من می‌خواستم خواهش بکنم از جناب آقای نخست‌وزیر حالا که متمم بودجه سال ۴۶ را به مجلس شورای ملی داده‌اند این قسمت را منظور نظر و مورد توجه قرار بدهند، دبیران شهرستان رشت نامه‌ای نوشته‌اند که من عین این نامه را ضمیمه نامه‌ای خدمت جناب آقای نخست‌وزیر تقدیم کرده‌ام و انتظار دارم قبل از پایان سال که تمام کارمندان و ازجمله فرهنگیان در انتظار هستند حقوق‌های معوقه خود را بگیرند و به وضعشان سر و صورتی بدهند. قسمت هشتم مربوط به حوزه انتخابیه خودم، آستارا است، بعضی قسمت‌ها را عرض کردم و بعضی از قسمت‌ها را نیز در برنامه چهارم خواهم گفت ولی فعلاً قسمتی که مورد لزوم است باز حق‌التدریس دبیران است که اینها هم کمبود حق‌التدریس دارند بیش از این مصدع اوقات شریف نمایندگان محترم نمی‌شوم و از اینکه حوصله فرمودید و به عرایضم گوش دادید تشکر می‌کنم (احسنت).
رییس‌ـ آقای پرفسور مخبر فرهمند بفرمایید.
پرفسور مخبر فرهمندـ با اجازه مقام محترم ریاست و همکاران عزیزم چند روزی است که بر حسب اوامر مطاع ملوکانه رئیس سازمان تربیت بدنی ایران تعویض شده و به یکی دیگر از جوانان این مملکت واگذار شده که واقعاً در این امر تبحری دارد بنده چند روز تصادفاً رد می‌شد و دیدم که در سازمان تربیت بدنی جناب آقای وزیر آموزش و پرورش تشریف آوردند برای معرفی تیمسار سر لشگر خسروانی به عنوان رئیس سازمان تربیت بدنی البته بنده از نظر اینکه سال‌هاست ورزشکار و ورزش دوست بوده‌ام در آن جلسه بطور غیررسمی شرکت کردم آقایان طبق معمول نطق‌هائی فرمودند جناب آقای وزیر آقای خسروانی را معرفی کردند آقای خسروانی هم البته در جواب ایشان فرمایشاتی فرمودند و قول دادند که در این دوره انقلاب تحرکی در سازمان تربیت بدنی بوجود بیاورند و البته یکی دو نفر هم از آقایان کارمندان تربیت بدنی اظهاراتی کردند ولی متأسفانه از اشخاصی که مستقیماً این اداره و مؤسسه مربوط به آنهاست یعنی طبقه ورزشکار در درجه اول و سایر مردم نبودند برای اینکه این هم جزء تربیت ماست این هم یکی از اصول تربیتی ماست برای اینکه ب مصداق عقل سالم در بدن سالم است لازم است توجهی به این امر بیشتر از آنچه شده است بشود البته بنظر شخص بنده که عرض کردم از علاقمندان ورزش هستم تربیت بدنی ایران مسلماً برای اینکه از چند باشگاه یا چند مؤسسه تفریحات سالم سرپرستی بکند یه عین تنها کارش این نیست کار تربیت بدنی بدلیل اینکه رئیس تربیت بدنی معاون وزارت آموزش و پرورش هم هست تعلیم ورزش در دبستان‌ها، در دبیرستان‌ها و بخصوص در دوره انقلاب در سطح روستاهاست بنده علاقمندم که به این جریان بیشتر تکیه بکنم که واقعاً در سطح روستاها کمک بشود وسایل در اختیار مردم بگذارند و البته یکی از وسایل هم که باید باشد تربیت دبیر و معلم ورزش است یک توجهی باید بشود که در دانشسرای‌عالی کلاس و کلاس‌هائی باشد که متخصص ورزش و معلم ورزش به اندازه کافی تربیت بکند و در دسترس بگذارد (صحیح است) بنده خودم افتخار این را دارم که عضو باشگاه ورزشی شاهنشاهی باشم در حین عمل به اشکالاتی برخوردیم که برای اینکه باشگاه خودمان را یعنی آن محوطه‌ای که باید برای باشگاه باشد مردم بتوانند بیایند و استفاده بکنند آماده کنیم با کمال سرافکندگی باید عرض کنم که در مملکت خودمان کسی را متأسفانه نداشتیم که یک نقشه اصولی که برای ما شایستگی داشته باشد برای ما تهیه بکند و بدست ما بدهد و ما آن نقشه را پیاده کنیم و ما مجبور شدیم از کارشناس خارجی استفاده کنیم در صورتیکه در سایر چیزها متخصصین بسیار عالی مقام داریم و اسباب افتخار ما هست باز هم عرض می‌کنم روی علاقه مفرطی که به ورزش دارم و تمام جریانات را نمی‌توانم بگویم مستقیماً دخالت نمی‌کنم ولی از دور مواظب و مراقب هستم اغلب شاهنشاه عالیقدر ما فرموده‌اند که علاقمند به ورزش و تعلیم ورزش این نیست که ما عده‌ای قهرمان تحویل جامعه بدهیم البته اگر قهرمانانی تحویل جامعه بدهیم موجب افتخار و سربلندی است ولی اصل موضوع این است که بچه‌های ما و جوانان ما جائی داشته باشند که در موقع فراغتشان بتوانند بروند به قسمت جسمانی خودشان توجهی بکنند و ضمناً خود این موجب این می‌شود که یک فکر ورزشکاری و ورزش دوستی و جوانمردی و ایمان به مملکت را زیاد می‌کند نظرم این بود که نظر مصادر امر را متوجه بکنم حالا که این تحول در این قسمت هم بحمدالله مشغول ایجاد است برنامه‌ای تهیه بشود همینطور که ما یک برنامه مترقی چهارم برای سایر موازین و کارهای مملکتمان داریم به این جنبه کار هم یک توجهی بشود که اصول را رعایت بکنند که از همان پایه محکم باشد که واقعاً قابلیت این را داشته باشد که برنامه ورزشی و تربیتی برای ملت ایران باشد دیگر عرضی ندارم (احسنت‌ـ احسنت).
- تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستائی
۳- تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستائی
رییس‌ـ وارد دستور می‌شویم آقای دکتر ولیان فرمایشی دارید بفرمایید.
دکتر ولیان (وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستائی) با اجازه مقام محترم ریاست مجلس و خانم‌ها و آقایان نظر به اینکه طبق تبصره ۳ ماده ۱۰ قانون انحلال بنگاه خالصبحات در مورد دعاوی مطروح در هیئت‌های سه نفری صدور قرار سقوط دعوی بطور اطلاق پیش‌بینی شده و حال آنکه از نظر حفظ حقوق دولت اقتضا دارد در مورد اراضی که در تصرف دولت می‌باشد هیئت‌های سه نفری بتوانند در اساس و ماهیت دعوی رسیدگی نمایند لذا برای تأمین این منظور ماده واحده مربوط به اراضی و املاک مورد تصرف دولت برای بررسی و تصویب ساحت مقدس مجلس شورای ملی تقدیم می‌گردد.
رییس‌ـ به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
- قرائت گزارش شور اول کمیسیون آب و برق راجع به ملی شدن آب و نحوه اجرای آن
۴- قرائت گزارش شور اول کمیسیون آب و برق راجع به ملی شدن آب و نحوه اجرای آن
رییس‌ـ گزارش شور اول راجع به ملی شدن آب و نحوه اجرای آن مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش از کمیسیون آب و برق به مجلس شورای ملی
کمیسیون آب و برق در جلسات عدیده با حضور آقای مهندس ظهیری معاون وزارت آب و برق لایحه شماره ۴۱۳ /۱۸۴۶۲ـ ۲۱ /۸ /۱۳۴۶ دولت راجع به ملی شدن آب و نحوه اجرای آن را که بشماره ۳۸چاپ شده است برای شور اول مورد رسیدگی قرار داد و با اصلاحاتی تصویب کرد. اینک گزارش آن را بشرح زیر به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
فصل اول‌ـ کلیات
بخش اول‌ـ مالکیت عمومی و ملی آب
ماده ۱ـ کلیه آبهای جاری در رودخانه‌ها و انهار طبیعی و دره‌ها و جویبارها و هر مسیر طبیعی دیگر اعم از سطحی و زیرزمینی و همچنین سیلاب‌ها و فاضلاب‌ها و زه‌آبها و دریاچه‌ها و برکه‌های طبیعی و چشمه‌سارها و آبهای معدنی و منابع آبهای زیرزمینی ثروت ملی محسوب و متعلق به عموم است و مسئولیت حفظ و بهره‌برداری این ثروت ملی و احداث و اداره تأسیسات توسعه منابع آب به دولت محول می‌شود.
ماده ۲ـ بستر انهار طبیعی و رودخانه‌ها اعم از اینکه آب دائم یا فصلی داشته باشند متعلق به دولت است و پهنای آن تا حدی است که مسیر رودخانه یا نهر را در حد اکثر طغیان نشان دهد و همچنین است ساحل دریاچه‌ها با توجه به قانون اراضی ساحلی مصوب ۲۵ /۵ /۱۳۴۶ ایجاد هر نوع اعیانی در بستر انهار و رودخانه‌ها و در سواحل دریاچه‌ها اعم از طبیعی و یا مخزنی با توجه به حریم قانونی ممنوع است مگر با اجازه وزارت آب و برق.
- تبصره ۱ـ حداکثر طغیان در مورد هر رودخانه و نهر طبیعی با توجه به آمار هیدرولژی رودخانه‌ها و انهار و داغ آب در بستر مسر طبیعی آنها بدون در نظر گرفتن اثر ساختمان تأسیسات آبی از طرف وزارت آب و برق تعیین خواهد شد.
- تبصره ۲ـ وزارت آب و برق در صورتی که اعیانی‌های موجود در بستر آنها رو رودخانه‌ها را برای بهره‌برداری آب و برق مزاحم تشخیص دهد به مالک یا متصرف اعلام خواهد کرد که ظرف مدت معینی در تخلیه و قلع اعیانی اقدام کند و و در صورت استنکاف وزارت آْب و برق با حضور دادستان یا نماینده او اقدام به تخلیه و قلع خواهد کرد. در صورتیکه ایجاد اعیانی با کسب اجازه از مقامات ذیصلاحیت شده باشد فقط خسارات اعیانی به ترتیب مقرر در ماده ۵۰ تعیین و پرداخت می‌شود.
بخش دوم‌ـ حقا به و اجازه مصرف
ماده ۳ـ حقا به عبارت از حق مصرف آبی است که در دفاتر جزء جمع یا اسناد مالکیت یا حکم دادگاه یا مدارک قانونی دیگر قبل از تصویب این قانون بنفع مالک آن تعیین شده باشد.
ماده ۴ـ اجازه مصرف حقی است که به منظور استفاده مفید و معقول از آب با رعایت مقررات پیش‌بینی شده در این قانون از طریق صدور پروانه به اشخاص حقیقی یا حقوقی واگذار می‌شود.
ماده ۵ـ در رودخانه‌هائی که حقاً به مصرف‌کنندگان بیش از میزان واقعی و عادی رودخانه‌ها باشد وزارت آب و برق می‌تواند در هر ناحیه تا تاریخ اعلام اجرای قانون ملی شدن آب بوسیله هیئت‌های سه نفری و پنج نفری طبق مواد ۷و۸ این قانون با توجه به مدارک موجود و میزان آب رودخانه و کیفیت مصرف در تعیین میزان حقا به مصرف کنندگان تجدیدنظر کند و به هیئت‌های مزبور پس از قطعیت در کیفیت تقسیم و معمول محل و میزان حقابه بوسیله وزارت آب و برق به مورد اجرا گذارده می‌شود.
ماده ۶ـ از تاریخ اعلام اجرای ملی شدن آب در هر ناحیه و منطقه وزارت آب و برق مکلف است که طبق ماده ۷ این قانون با تعیین هیئت‌های سه نفری پروانه مصرف مفید با قید حجم آب قابل تحویل برای امور کشاورزی یا صنعتی یا مصارف شهری و سایر مصارف مذکور در این قانون برای دارندگان حقابه و مصرف‌کنندگان صادر کند حقا به مندرج در اسناد مالکیت و دفاتر جزء و جمع و احکام قضائی و مدارک قانونی دیگر قبل زا اعلام ملی شدن از رودخانه‌ها و چشمه‌سارها و انهار عمومی و سیلاب‌ها و امثال آنها از تاریخ صدور پروانه مصرف ملغی می‌گردد.
- تبصرهـ اجرای مواد ۵ و ۶ این قانون در مورد تبدیل حقا به به مصرف مفید و صدور پروانه مصرف ایجاد حق برای تغییر مال‌الاجاره یا قیمت املاکی که در اجرای قوانین و مقررات اصلاحات ارضی واگذار شده یا خواهد شد نخواهد کرد.
ماده ۷ـ وزارت آب و برق موظف است بمنظور تعیین میزان مصرف مفید آب برای امور کشاورزی یا صنعتی یا مصارف شهری از منابع آب کشور برای اشخاص حقیقی یا حقوقی که در گذشته حقا به داشته‌اند و تبدیل آن به اجازه مصرف مفید هیئت‌های سه نفری در هر ناحیه یا منطقه تعیین نماید. این هیئت‌ها طبق آئین‌نامه‌ای که از طرف وزارت آب و برق و وزارت کشاورزی تدوین می‌شود بر اساس اطلاعات لازم نسبت به مقدار آب موجود و میزان سطح کشت و محل مصرف و انشعاب و کیفیت مصرف آب و معمول محل و سایر عوامل رسیدگی خواهد کرد و پروانه مصرف طبق نظر این هیئت صادر خواهد شد معترض به رأی هیئت سه نفری اعتراض خود را به وزارت آب و برق تسلیم می‌کند تا در صورت موافقت وزارت آب و برق به هئیت پنج نفری ارجاع شود. رأی هیئت پنج نفری قطعی و لازم‌الاجرا است.
ماده ۸ـ اعضاء هئیت‌های سه نفری مرکب خواهند بود از دو نفر کارشناس به انتخاب وزارت آب و برق و یکنفر کارشناس به انتخاب وزارت کشاورزی و اعضاء هیئت‌های پنج نفری عبارتند از دادستان استانی که منطقه آبریز در آن قرار گرفته و مدیر عامل سازمان آب منطقه‌ای و در صورت نبودن سازمان آب منطقه‌ای نماینده وزارت آب و برق و مدیر کل یا رئیس کل اصلاحات ارضی استان یا فرمانداری کل و مدیر کل یا رئیس کل کشاورزی استان یا فرمانداری کل و یک نفر کارشناس به انتخاب وزیر آب و برق.
در صورتیکه منطقه آبریز شامل چند استان یا فرمانداری کل باشد انتخاب دادستان با وزیر دادگستری خواهد بود.
- تبصره ـ مدت مأموریت و نحوه رسیدگی هیئت‌های سه نفری و پنج نفری و نحوه اجرای تصمیمات هیئت‌های مذکور طبق آئین‌نامه‌ای خواهد بود که به پیشنهاد وزارت آب و برق و وزارت کشاورزی به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
ماده ۹ـ از تاریخ تصویب این قانون صدور پروانه مصرف مفید آب منحصراً با وزارت آب و برق خواهد بود صدور و تصدیق اسناد و مدارکی که حاکی از مالکیت آب و ایجاد حق مصرف باشد وسیله مراجع دیگر مجاز نخواهد بود.
بخش سوم‌ـ صدور پروانه مصرف
ماده ۱۰ـ استفاده از منابع آب مذکور در ماده ۱ یا هر منبع طبیعی دیگری موکول به تحصیل پروانه مصرف است.
ماده ۱۱ـ وزارت آب و برق یا سازمانها و شرکت‌های تابع پس از کسب اطلاعات و رسیدگی بدرخواست و اخذ تعهد لازم پروانه مصرف آب را با رعایت حق تقدم بر اساس آئین نامه‌ای که به پیشنهاد وزارت آب و برق و وزارت کشاورزی و تدوین و هیئت وزیران تصویب می‌نمایند صادر می‌کند.
ماده ۱۲ـ آئین‌نامه مربوط به درخواست مصرف آب و صدور پروانه استفاده از آبهای سطحی و زیرزمینی باید حاوی کلیه مقررات و شروط و تعهدات لازم بادش و ضمناً در پروانه مصرف آب تاریخ شروع و اتمام تأسیسات آبیاری اختصاصی و تاریخ استفاده از آن باید قید گردد.
ماده ۱۳ـ هیچکس حق ندارد آبی را که اجازه مصرف آن را دارد به مصرفی بجز آنچه که در پروانه قید شده است برساند و همچنین حق انتقال پروانه صادر را به دیگری نخواهد داشت مگر با اجازه وزارت آب و برق.
ماده ۱۴ـ پروانه مصرف آب مختص به زمینی است که برای آن صادر شده است مگر آنکه تصمیم دیگری وسیله دولت در منطقه اتخاذ و یا بهر علتی مسلم شود که مصرف مفید و اقتصادی مورد نظر در آن زمین عملی نیست در این صورت وزارت آب و برق پس از تشخیص مصرف غیر مفید و گذشتن سه سال از تاریخ اخطار موضوع به مصرف کننده در صورتیکه مصرف کننده به دستورهای فنی وزارت آب و برق عمل نکند پروانه صادر را لغو خواهد کرد.
- تبصره ـ در صورت اعتراض به تصمیم وزارت آب و برق مرجع رسیدگی هیئت سه نفری مندرج در ماده ۷ این قانون است.
بخش چهارم‌ـ شرائط استفاده و نحوه مصرف آب
ماده ۱۵ـ دارندگان پروانه مصرف ملزم می‌باشند که از اتلاف و مصرف غیر مفید آب اجتناب ورزیده و مجاری مورد استفاده خود را بنحوی که این منظور را تأمین کند احداث و نگهداری نمایند.
ماده ۱۶ـ مصرف مفید مصرفی است که تحت شرایط زمان و مکان (با توجه به احتیاجات مصرف کننده و احتیاجات عمومی و امکانات) طبق مواد ۶و۷ این قانون تعیین خواهد شد.
مصرف مفید با تغییر روش‌های علمی و فنی قابل تجدیدنظر است.
ماده ۱۷ـ وزارت آب و برق مکلف است با توجه به اطلاعی که وزارت کشاورزی در مورد مصرف آب هر یک از محصولات کشاورزی در اختیار او قرار می‌دهد تدریجاً میزان اجازه مصرف آب را در هر ناحیه با توجه به نوع محصول، نوع خاک، کیفیت اقلیمی تعیین و اعلام دارد.
بخش پنجم‌ـ آبهای مصرف نشده
ماده ۱۸ـ وزارت آب و برق با توجه به تاریخ تسلیم درخواست در هر منطقه پس از رسیدگی‌های لازم برای آبهای مشروح در زیر پروانه صادر می‌کند.
۱ـ آبهائی که بدون استفاده مانده باشد.
۲ـ آبهائی که بر اثر احداث تأسیسات آبیاری و سدسازی و زهکشی بوسیله سرمایه‌گذاری عمومی بدست آمده و می‌آید.
۳ـ آبهای زائد از مصرفی که به دریاچه‌ها و انهار می‌ریزند.
۴ـ آبهای حاصل از فاضلاب‌ها.
۵ـ آبهای زائد از سهمیه شهری.
۶ـ آبهائی که از تاریخ صدور پروانه تا سه سال بدون استفاده یا دارنده پروانه یا جانشین او آن را به مصرف مفید نرسانده باشد.
۷ـ آبهائی که پروانه استفاده از آن به علل قانونی لغو شده باشد.
۸ـ آبهائی که بر اثر زلزله یا سایر عوامل طبیعی در منطقه‌ای ظاهر می‌شود.
فصل دوم‌ـ وظایف و اختیارات
ماده ۱۹ـ وزارت آب و برق موظف است بمنظور تأمین آب مورد نیاز کشور از طریق زیر اقدام مقتضی بعمل آورد:
الف ـ مهارکردن سیلاب‌ها و ذخیره نمودن آب رودخانه‌ها در مخازن سطحی و زیرزمینی.
ب ـ تنظیم و توزیع آب با ایجاد شبکه‌های آبیاری و لوله‌کشی.
پ ـ استخراج و استفاده مفید از آبهای زیرزمینی و معدنی.
ت ـ شیرین کردن آب شور در مناطق لازم.
ث ـ جلوگیری از شور شدن آبهای شیرین.
ج ـ بارور کردن ابرها.
چ ـ نظارت بر کیفیت و کمیت مصارف آب و بررسی کلیه منابع آبهای کشور.
ح ـ ایجاد تأسیسات آبیاری و تأسیس شرکت‌ها و سازمان‌های آبیاری و هیئت‌های اجرائی و کمیته‌های حفاظت آب در نواحی و مناطق مختلف.
خ ـ نظارت بر آب‌ها بطور مستقیم یا غیر مستقیم و جیره‌بندی آب در سال‌های خشکسالی.
د ـ انجام سایر اموری که موجب حسن اجرای این قانون باشد.
ماده ۲۰ـ گزارش کارکنان وزارت آب و برق و مؤسسات تابع و کارکنان وزارت کشاورزی و وزارت اصلاحات ارضی و تعاون روستائی (بنا به معرفی وزیر کشاورزی و وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستائی) که بموجب ابلاغ مخصوص وزیر آب و برق برای اجرای وظایف مندرج در این قانون انتخاب و به دادسراها معرفی شده باشند.
ملاک تعقیب متخلفین بوده دوم در حکم گزارش ضابطین دادگستری خواهد بود و تعقیب متخلفین طبق بند ب از ماده ۵۹ قانون آئین دادرسی کیفری بعمل خواهد آمد.
ماده ۲۱ـ وزارت آب و برق می‌تواند در نواحی و مناطقی که لازم بداند برای استقرار نظم و اجرای این قانون سازمان پلیس مسلح آب ایجاد کند وظایف پلیس مسلح آب که در اجرای این قانون دارای اختیارات ضابطین دادگستری می‌باشد طبق آئین‌نامه‌ای که به پیشنهاد وزارت آب و بر ق به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید تعیین می‌گردد.
ماده ۲۲ـ وزارت آب و برق می‌تواند سازمانها و شرکت‌های آب منطقه‌ای را که به صورت شرکت‌های بازرگانی رأساً یا با مشارکت سازمان‌های دیگر دولتی یا شرکت‌هائی که با سرمایه دولت تشکیل شده‌اند ایجاد نماید. اساسنامه این شرکت‌ها پیشنهاد وزارت آب و برق به تصویب کمیسیون‌های شرکت‌های مذکور از پرداخت حق‌الثبت و تمبر معاف خواهند بود.
مقررات مزبور در مورد تغییر وضع سازمان‌های تابع وزارت آب و برق به شرکت‌های بازرگانی قابل اجراء است.
- تبصره ـ وزارت آب و برق برای اجرای این وظائف و همچنین تعیین حوزه‌های آبریز مناطق و نواحی و تشریح تعاریف و اصلاحات و عناوین مذکور در این قانون آئین‌نامه‌های لازم را تهیه و پس از تصویب هیئت وزیران به موقع اجراء می‌گذارد.
فصل سوم‌ـ آبهای زیرزمینی
ماده ۲۳ـ استفاده از منابع آبهای زیرزمینی از طریق حفر هر نوع چاه و قنات در هر نقطه از کشور با اجازه و موافقت وزارت آب و برق باید انجام شود و وزارت مذکور با توجه به خصوصیات هیدروژئولوژی منطقه و مقررات پیش‌بینی شده در این قانون نسبت به صدور پروانه حفر اقدام می‌نماید.
- تبصره ۱ـ برای استفاده از چاه و سایر تأسیسات مجاز استخراج آبهای زیرزمینی که قبل از تاریخ تصویب این قانون ایجاد شده است تحصیل پروانه مصرف طبق این قانون الزامی است ترتیب انتشار آگهی برای اطلاع عموم و صدور پروانه و مرجع صدور پروانه و سایر شروط و تعهدات طبق مقررات مصوب وزارت آب و برق که با رعایت ماده ۱۴ تعیین می‌شود خواهد بود.
- تبصره ۲ـ چاههائی که با توجه به تصویب‌نامه جایگزین قانون مصوب(۱۴ /۷ /۴۲) و قانون حفظ و حراست آبهای زیرزمینی طبق تشخیص وزارت آب و برق غیرمجاز و بدون پروانه حفر شده است بدون پرداخت هیچگونه خسارت و تشریفات قانونی با حضور نماینده دادستان محل از طرف وزارت آب و برق ضبط و عندلاقتضاء مسدود یا پر خواهد شد.
ماده ۲۴ـ وزارت آب و برق مجاز است در مناطقی که با بررسی‌های علمی و فنی معلوم شود که سفره آب زیرزمینی در اثر ازدیاد مصرف یا علل دیگر پائین می‌رود همچنین در مناطقی که طرح‌های آبیاری جامع و استفاده از آبهای زیرزمینی بمنظور ملی کردن آب در ناحیه‌ای از طرف دولت باید اجرا گردد با حدود جغرافیائی مشخص حفر چاه عمیق یا نیمه عمیق و یا قنات را ممنوع سازد و رفع این ممنوعیت منوط به اجازه مجدد وزارت آب و برق است.
ماده ۲۵ـ احداث چاه در هر محل و استفاده از آب آن برای مصرف خانگی و بهداشتی و باغچه تا ظرفیت آب‌دهی ۲۵ متر مکعب در شبانه‌روز مجاز و احتیاج به صدور پروانه حفر ندارد وزارت آب و برق در موارد لازم می‌تواند از این نوع چاهها بمنظور بررسی آبهای منطقه و جمع‌آوری آمار و مصرف آن بازرسی نماید.
ماده ۲۶ـ تا زمان اجرای ملی شدن آب در هر ناحیه یا منطقه حق هر یک از صاحبان اراضی از چاه یا قنات مشاع و مشترک متناسب با سهامی است که برای حفر چاه یا قنات و احداث تأسیسات پرداخته یا توافق نموده‌اند و در صورت کمبود یا ازدیاد آب، آب موجود به نسبت سهام‌شان تقسیم یا نوبت‌بندی خواهد شد.
ماده ۲۷ـ دارندگان پروانه چاه مسئول جلوگیری از آلودگی آب داخل چاه می‌باشند و موظفند طبق مقررات بهداشتی عمل نمایند.
ماده ۲۸ـ دارندگان پروانه‌های صادره پس از تصویب این قانون به هیچ عنوان مجاز به آب فروشی نیستند مگر اینکه پروانه بنام شرکت تعاونی روستائی و یا شرکت سهامی زراعی صادر شده باشد که در اینصورت مجاز است به اعضاء شرکت بفروشد.
- تبصره ـ در مورد چاههائی که قبل از تصویب این قانون بطور مجاز احداث شده‌اند و ظرفیت استخراج آب باشد و مازاد آنها با ارائه شواهد و قرائن قبل از تصویب این قانون برای امور کشاورزی و صنعتی و یا شهری مصرف مفید داشته است برای مصرف کنندگان آب مازاد با توجه به مقررات مربوط پروانه جداگانه صادر خواهد شد و نرخ آب با رعایت هزینه‌های جاری و استهلاکی طبق معیارهای وزارت آب و برق با احتساب بهره تا ۸% نسبت به سرمایه از طرف مصرف‌کننده به صاحب چاه پرداخت می‌شود و در صورتی که مصرف‌کنندگان از پرداخت منظم بهای آب خودداری کنند طبق ماده ۵۲ این قانون با آنان رفتار خواهد شد.
ماده ۲۹ـ وزارت آب و برق موظف است بنابر تقاضای درخواست کننده و بمنظور راهنمائی فنی و علمی متخصصین خود را به محل اعزام و امکان حفر چاه یا قنات را از لحاظ فنی و اقتصادی مورد بررسی قرار داده و راهنمائی کند و پنجاه درصد هزینه کارشناسی بعهده متقاضی خواهد بود.
- تبصره ـ شرکت‌های تعاونی روستائی و شرکت‌های سهامی زراعی بجای ۵۰% فقط ۲۰%هزینه کارشناسی پرداخت خواهند نمود.
ماده ۳۰ـ در مواردی که آب شور و با آب مخلوط با املاح معدنی غیرقابل مصرف با آب شیرین مخلوط شود وزارت آب و برق می‌تواند مجرای آب شور یا مخلوط به املاح را مسدود نماید و در صورتی که این کار را از لحاظ فنی امکانپذیر نباشد چاه یا مجرا را بدون پرداخت خسارت عندالاقتضا مسدود یا منهدم نماید.
ماده ۳۱ـ برای جلوگیری از اتلاف آب زیرزمینی خصوصاً در فصولی از سال که احتیاج به بهره‌برداری از آب زیرزمینی نباشد دارندگان پروانه چاههای آرتزین موظفند از طریق نصب شیر و دریچه از تخلیه دائم آب زیرزمینی جلوگیری نمایند.
ماده ۳۲ـ در چاههای آرتزین که از آنها آب زیرزمینی به خودی خود از سطح زمین خارج می‌شود و در چاههای نیمه آرتزین که در آنها سطح ایست آبی بالاتر از سطح اولیه برخورد به آب است دارندگان پروانه چاه مکلفند بوسیله پوشش جداری و یا طرز منسب دیگری به تشخیص وزارت آب و برق از نفوذ آب مخزن تحت فشار در قشرهای دیگر جلوگیری نمایند.
ماده ۳۳ـ هر چاه باید مجهز به وسائل اندازه‌گیری سطح آب و میزان آب استخراج شده باشد دارندگان پروانه مکلفند منظماً گزارش مقدار آب مصرف شده را طبق معیارهای وزارت آب و برق بدهند.
- تبصره ـ وزارت آب و برق مجاز است در موارد لازم برای اندازه‌گیری آب قنوات وسائل اندازه‌گیری را
به هزینه خود تعبیه نماید. حفظ و نگهداری وسائل مزبور و اندازه‌گیری بده آب قنات یا اداره‌کنندگان قنات خواهد بود.
ماده ۳۴ـ اشخاص حقیقی و حقوقی که حرفه آنها حفاری است و با وسائل موتوری اقدام به حفر چاه یا قنات می‌نمایند باید پروانه حفاری از وزارت آب و برق تحصیل کنند و بدون داشتن پروانه حفاری مجاز به اقدام حفاری یا وسائل موتوری نخواهند بود.
اشخاص مذکور موظفند کلیه شروط مندرج در پروانه حفاری را رعایت کنند و در صورت تخلف پروانه حفاری آنها لغو خواهد شد و اگر بدون پروانه حفاری اقدام به حفر چاه کنند اشخاص حقیقی و در مورد شرکت‌ها و سازمانها مدیران عامل شرکت‌ها و یا سازمانها نیز به مجازات مقرر در ماده ۵۹ این قانون محکوم خواهند شد و به علاوه وزارت آب و برق می‌تواند دستگاه حفاری را مجاناً و بدون هیچگونه تشریفات قانونی به سود دولت ضبط کند.
- تبصره ۱ـ افتتاح اعتبار اسنادی جهت خرید لوازم و ماشین‌آلات حفاری از تاریخ تصویب این قانون با اجازه وزارت آب و برق خواهد بود.
- تبصره ۲ـ آئین‌نامه اجرائی مواد این فصل توسط وزارت آب و برق پیشنهاد و پس از تصویب هیئت وزیران به موقع اجرا گذارده می‌شود.
ماده ۳۵ـ هر گاه در اثر حفر چاه یا قنات جدیدی آب چاه یا قنات مجاور نقصان یابد و یا خشک شود در صورتی که برای صاحب چاه یا قنات مجاور استفاده از آب چاه یا قنات جدید ممکن باشد مقدار آب سابق او در قبال شرکت در هزینه بهره‌برداری به تشخیص وزارت آب و برق از چاه یا قنات جدید تأمین خواهد شد والا صاحب یا صاحبان چاه یا قنات جدید باید خسارات صاحب یا صاحبان قنات یا چاه را که میزان آن از طرف وزارت آب و برق تعیین می‌شود بپردازند و در صورت استنکاف از تأدیه خسارت مزبور طبق مقررات قسمت آخر ماده ۵۲ قابل وصول می‌باشد.
- تبصره ـ ملاک تعیین میزان آب یا خسارت معدل پنج سال اخیر مصرف مفید آب قنات یا چاه د دوران بهره‌برداری است و ساعات بهره‌برداری در سال بر حسب شرایط اقلیمی نقاط مختلف کشور و دوره کشت و آبیاری طبق نظر کارشناس وزارت آب و برق تعیین می‌شود.
ماده ۲۶ـ وزارت آب و برق و مؤسسات و شرکت‌های آبیاری تابع می‌توانند آب و رنگ‌ها و آسیاب‌هائی را که موجب نقصان آب و یا خلال در امر تقسیم آب می‌شوند به ترتیب مقرر در ماده ۵۰ خریداری نمایند.
ماده ۲۷ـ قنات یا چاهی که چهار سال متوالی بایر یا بعلت نقصان فاحش آب عملاً مسلوب‌المنفعه تشخیص شود و مالک یا مالکین آن با اعلام کتبی وزارت آب و برق در مدتی که از یک سال تجاوز ننماید نسبت بد اثر کردن قنات یا چاه اقدام ننمایند مترو که تشخیص و مجاناً جزء منابع مالی شده محسوب می‌شود وزارت آب و برق می‌تواند چاه یا قنات مترو که را رأساً مورد استفاده قرار دهد و یا اجازه بهره‌برداری آن را به دیگری واگذار نماید.
ماده ۳۸ـ اگر کسی مالک چاه یا قنات یا مجرای آبی در ملک غیر باشد تصرف چاه یا مجرا فقط از نظر مالکیت قنات و مجرا و برای عملیات مربوط به قنات چاه و مجرا خواهد بود و صاحب ملک می‌تواند در اطراف چاه و مجرا و یا اراضی بین دو چاه تا حریم چاه و مجرا هر تصرفی که بخواهد بنماید مشروط بر اینکه تصرفات او موجب ضرر صاحب قنات و چاه و مجرا نشود.
ماده ۳۹ـ تشخیص حریم چاه و قنات در هر مورد با وزارت آب و برق است.
فصل چهارم‌ـ حفاظت و نگهداری تأسیسات مشترک
ماده ۴۰ـ کلیه شرکاء در حفاظت و نگهداری چاه‌ـ قنات‌ـ نهرـ جوی استخر و هر منبع یا مجرای آب مشترکی به نسبت سهم مسئولند.
ماده ۴۱ـ مصرف‌کنندگان آب از مجاری و سر دهنه مشترک نگاهداری تأسیسات مشترک می‌باشند و هیچکس بدون اجازه وزارت آب و برق حق احداث و تغییر مقطع و مجرای آب و انشعاب جدید را ندارد و هر بالا دستی مسئول خساراتی است که از عمل متعارف او به پائین دستی وارد می‌آید.
ماده ۴۲ـ هیچ نهری و جوی و قنات و چاهی نباید در جاده عمومی و خصوصی ایجاد خطر و مزاحمت برای عابرین و وسایط نقلیه نماید. شرکاء و مالکین موظفند روی آن را بنحوی بپوشانند که خطر یا خسارتی برای عابرین و وسائط نقلیه و راه بوجود نیاورد و همچنین در صورت عدم استفاده یا اعراض و انصراف از بهره‌برداری به مدت سه سال به تشخیص وزارت آب و برق اینگونه تأسیسات متعلق به دولت خواهد شد.
- تبصره ـ احداث نهر یا جوی و یا چاه و قنات و نظایر آن در راهها و حریم آنها موکول به تحصیل اجازه از وزارتین راه و آب و برق و در معابر شهرها با جلب موافقات شهرداری از وزارت آب و برق خواهد بود. مشخصات فنی مندرج در اجازه‌نامه لازم‌الاجرا می‌باشد.
ماده ۴۳ـ هر گاه استفاده‌کنندگان مشترک نهر یا جوی یا چاه یا قنات و امثال آن حاضر به تأمین هزینه آن نشوند هریک از شرکاء می‌توانند به تصدیق وزارت آب و برق در خصوص لزوم تعمیر و میزان هزینه آن ـ نهر یا جوی یا چاه یا قنات را شخصاً تعمیر و سهم شریک یا شرکاء مستنکف را به اضافه ۱۲% زیان تأخیر در سال از او مطالبه نماید.
در موارد فوق میزان هزینه تعمیرات و انجام آن باید به گواهی وزارت آب و برق برسد و سهم شریک یا شرکاء مستنکف بر طبق مقررات مربوط به اجرای اسناد رسمی لازم‌الجرا بوسیله اجرای ثبت به تقاضای ذینفع وصول خواهد شد.
- تبصره ـ وزارت آب و برق وظایف مربوط به اجرای این ماده را در سطح روستاها به وزرات اصلاحات ارضی و تعاون روستائی واگذار خواهد نمود.
ماده ۴۴ـ برای کسانی که پروانه مصرف آب دارند استفاده از اراضی دیرگان به منظور نهرکشی و انتقال آب و نگاهداری تأسیسات مربوط به آن مجاز است و مالک زمین محق بدریافت ارزش زمین و خسارات وارده طبق نرخ عادله می‌باشد که قبل از آغاز کار ترتیب پرداخت آن داده شود مشخصات فنی نهر و تأسیسات باید با نظر وزارت آب و برق تعیین گردد.
ماده ۴۵ـ هر گاه آب بران نتوانند در مورد مسیری و یا انشعاب آبی از مجرای طبیعی با یکدیگر توافق نمایند وزارت آب و برق می‌تواند با توجه به اینکه بحق دیگری لطمه‌ای نرسد مسیر یا انشعاب را تعیین کند.
ماده ۴۶ـ در مورد آبهای سطحی حل اختلافت حاصل در امر تقدم یا اولویت و کیفیت و کمیت و همچنین اختلافاتی که موجب تأخیری آبرسانی می‌شود و تقسیم و مصرف آب در مرحله اول از طریق کدخدا منشی توسط سر آبیاران و میرابان باید فیصله پذیرد و در صورت ادامه اختلاف مدیر منطقه و یا رئیس ناحیه موظف به مداخله و رسیدگی و اظهارنظر می‌باشد نظر رئیس ناحیه یا مدیر منطقه موقتاً تا اجرای قانون ملی شدن در آن ناحیه قطعی است و مأمورین انتظامی موظف بهاجرای آن می‌باشند.
ماده ۴۷ـ هر نهری که در زمین دیگری جریان داشته در صورتی که به تشخیص وزارت آب و برق پنج سال خشک و بلا استفاده مانده بادش حق مجری از بین خواهد رفت.
ماده ۴۸ـ در مواردی که انهار مورد استفاده مانع عملیات عمرانی صاحب زمین گردد صاحب زمین می‌تواند بجای نهر مذکور مجرای دیگری با تصویب وزارت آب و برق و به هزینه خود احداث نماید و صاحب نهر ملزم به قبول آن خواهد بود.
ماده ۴۹ـ وزارت آب و برق مکلف است سهام اشخاص حقیقی و یا حقوقی غیردولتی در شرکت‌های آبیاری را در ازاء پرداخت مبلغ اسمی هر سهم خریداری نموده و این شرکت‌ها را در سازمانها یا شرکت‌های آب منطقه‌ای ادغام نماید صاحبان اینگونه سهام موظف به فروش سهام مربوط به وزرات آب و برق هستند.
فصل پنجم‌ـ در تملک و تصرف اراضی و اعیانی‌های مورد نیاز
ماده ۵۰ـ هر گاه برای اجرای طرح‌های عمرانی و توسعه کشاورزی و سدسازی و تأسیسات اصلی و فرعی مربوطه و استفاده از منابع آبهای سطحی و زیرزمینی احتیاج به اراضی و ابنیه و مستحدثات و تأسیسات متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی باشد و ضرورت تصرف به تصدیق وزیر آب و برق و مدیر عامل سازمان برنامه رسیده باشد.
وزارت آب و برق و مؤسسات و شرکت‌های تابع می‌توانند اراضی و ابنیه و مسحدثات را به شرح زیر خریداری و تصرف بنمایند و در موارد ضروری و فوری با تصویب وزیر آب و برق انجام تشریفات ارزیابی و پرداخت بهای خرید مانع تصرف وضع موجود وسیله کارشناس و نماینده مجری طرح مشخص و صورت مجلس شده باشد:
الف ـ تعیین بهای اراضی و ابنیه و مستحدثات و تأسیسات از طریق توافق بین دستگاه اجرائی و مالکین آنها بعمل می‌آید و در صورت عدم توافق هیئتی مرکب از وزیر آب و برق‌ـ وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستائی مدیر عامل سازمان برنامه‌ـ دادستان کل‌ـ مدیر کل ثبت یا نمایندگان آنها تعیین قیمت خواهند نمود و رأی این هیئت قطعی است و چنانچه مالک یا مالکین حاضر به امضاء سند واگذاری شوند پس از تودیع بها از طرف وزارت آب و برق به صندوق ثبت محل به ودیعه گذارده خواهد شد دادستان شهرستان یا نماینده او سند انتقال را از طرف مالک یا مالکین امضاء خواهد کرد.
ب ـ ملاک تعیین قیمت اراضی و ابنیه و مستحدثات و تأسیسات عبارت از بهای عادله مشابه آنها واقع در حوزه عملیات در سال قبل از تاریخ تصویب طرح مقدماتی بدون در نظر گرفتن تأثیر اجرای عملیات در قیمت‌ها است که با استفاده از نظر کارشناس یا کارشناسان به عمل می‌آید.
پ ـ بهای املاک مزروعی و باغات و قلمستان‌ها طبق بند «ب» تعیین و با رعایت مواد ۵ و ۶ قانون طرز تملک اراضی موردنیاز سد فرحناز پهلوی مصوب ۲۵ خرداد ۱۳۴۵ به مالک و کشاورزان پرداخت خواهد شد. تاریخ ۲۸ /۲ /۱۳۳۷ مذکور در بند «ت» ماده ۵ و جمله (تاریخ تقدیم این لایحه) مندرج در ماده ۶ قانون طرز تملک اراضی مورد نیاز سد فرحناز پهلوی به (سال قبل از تصویب طرح مقدماتی) تغییر داده می‌شود.
- تبصره ۱ـ در صورتی که در اثر اجرای طرح خسارتی (بدون لزوم تصرف و خرید) به اشخاص خسارت بر اساس مقررات این ماده تعیین و پرداخت خواهد شد.
- تبصره ۲ـ در مواردی که خسارت ناشی از نقصان آب باشد و جبران کسری آب امکانپذیر باشد بدون پرداخت خسارت تعهد تحویل کمبود آب به حد مصرف مفید خواهد شد والا خسارت پرداخت می‌شود.
- تبصره ۳ـ اراضی واقع در خارج محدوده شهرها که در مسیر شبکه آبیاری قرار می‌گیرند با رعایت حریم مورد نیاز از طرف صاحبان این اراضی بدون تشریفات و مجاناً در اختیار دولت قرار می‌گیرد در صورتیکه در اراضی مزبور مستحدثات یا اعیانی وجود داشته باشد و بر اثر اجرای طرح تأسیسات فوق‌الذکر از بین برود یا خسارتی به آنها وارد شود مؤسسات دولتی مربوط باید خسارت مالک اعیانی را به ترتیب مذکور در این ماده تقویم و پرداخت نمایند بدون اینکه کارهای ساختمانی از جهت پرداخت خسارت متوقف شود. حریم انهار و شبکه آبیاری پیشنهاد وزارت آب و برق به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
- تبصره ۴ـ در مورد اراضی که در اجرای قوانین اصلاحات ارضی به زارعین واگذار شده مفاد تبصره ۲ ماده ۱۹ قانون اصلاحی قانون اصلاحات ارضی مصوب ۱۹ /۱۰ /۴۰ رعایت می‌شود.
- تبصره ۵ـ وزارت کشاورزی می‌تواند برای اجرای طرح‌های توسعه کشاورزی از اختیارات این ماده و تبصره‌های مربوطه استفاده نماید و در چنین مواردی و زیر کشاورزی بجای و زیر آب و برق خواهد بود.
ماده ۵۱ـ در صورتیکه در اثر ملی شدن آب در ناحیه یا منطقه‌ای آب قنوات و چاهها و هر نوع تأسیسات استخراج آب زیرزمینی متعلق به اشخاص تملک شود و یا در اثر اجرای طرح‌های مربوط به ملی شدن منابع موجود نقصان یافته یا خشک شوند به ترتیب زیر برای جبران خسارت عمل خواهد شد.
۱ـ در مواردی که اراضی زراعتی آبی مشروب شده بوسیله این منابع در محدوده طرح عمرانی قرار گیرند و تأمین آب آنها از منابع ملی شده طرح مقدور باشد یا در مواردی که این اراضی خارج محدوده طرح عمرانی بوده و تأمین آب آنها از منبع دیگری به حد مصرف مفید امکانپذیر باشد فقط بهای عادلانه قنات یا تأسیسات استخراج آب طبق مقررات این قانون به مالک یا متضرر پرداخت می‌شود در غیر این صورت خسارت طبق تبصره ۱ ماده ۵۰ این قانون تعیین و پرداخت خواهد شد.
۲ـ نسبت به چاهها و قنوات و تأسیسات مربوط به استخراج آب زیرزمینی که قانوناً می‌بایستی پروانه داشته باشد ولی بدون پروانه ایجاد شده‌اند طبق تبصره ۲ ماده ۲۳ این قانون اقدام خواهد شد.
۳ـ در مورد اراضی که از منابع ملی شده در داخل و یا خارج طرح آبیاری می‌شوند خسارت آنها طبق این قانون پرداخت شده است بهای آب مصرفی طبق مقررات و معیارهای وزارت آب و برق مانند سایر مصرف‌کنندگان آب از طرف مصرف‌کننده باید پرداخت شود.
۴ـ در مورد اراضی و تأسیسات کشاورزی اشخاص و کشاورزانی که از خارج طرح به داخل طرح جابجا می‌شوند طبق ماده ۸ قانون راجع به الحاق هشت ماده به آئین‌نامه اصلاحات ارضی مصوب ۲۲ /۳ /۱۳۴۶ عمل خواهد شد.
فصل ششم‌ـ وصول آب‌بها و دیون
ماده ۵۲ـ وزارت آب و برق موظف است در مناطقی که طرح‌های عمرانی یا قانون ملی شدن آب مرحله اجرا درآمده است نرخ متوسط تمام شده آب را برحسب متر مکعب بتدریج در هر ناحیه یا حوضه آبریز برای کلیه مصرف‌کنندگان پنج سال یک بار با توجه به هزینه‌های جاری شامل مدیریت و نگهداری و تعمیر و بهره‌برداری و هزینه استهلاک و بهره سرمایه تعیین و اعلام دارد و همچنین تدریجاً نرخ آب مصارف کشاورزی را برای محصول واحد در تمام کشور یکسان تعیین و وصول نماید. ضرر که بعلت گرانتر بودن هزینه استحصال آب در یک منطقه آبریز به سازمان یا شرکت مزبور تحمیل می‌گردد از محل درآمد شرکت‌ها یا سازمانی که در منطقه آبریز دیگر بعلت ارزانتر بودن هزینه استحصال عاید می‌شود جبران کند و آب بران موظف بپرداخت بهای آب مصرفی بر اساس نرخ مذکور می‌باشند والا آب مصرف کننده که حاضر بپرداخت آب بها نگردیده است قطع می‌شود و بعلاوه آب بهای معوق طبق مقرراتی که در این قانون پیش‌بینی شده است وصول خواهد شد تحویل مجدد آب مستلزم پرداخت هزینه‌هائی که تعیین می‌شود خواهد بود.
در صورتیکه آب بران مستنکف ظرف مهلت مقرر در تبصره ماده ۵۳ این قانون که از طرف مدیران و رؤسای مناطق و نواحی آبیاری تعیین می‌شود بدهی خود را پرداخت ننمایند و یا ترتیب قابل قبولی برای تصفیه حساب خود برقرار نسازند متصدی و مسئول منطقه یا ناحیه مربوط صورت بدهی را جهت صدور اجرائیه به اداره ثبت محل ارسال خواهد نمود و اداره ثبت مکلف است بر طبق مقررات اجرای اسناد رسمی لازم‌الاجرا اقدام به صدور ورقه اجرائیه و وصول مطالبات از بدهکار نماید.
- تبصره ۱ـ شرکت‌ها و سازمان‌های مذکور در این قانون از تاریخ تأسیس از معافیت‌های مالیاتی که در قانون مالیات بر درآمد برای شرکت‌های خصوصی (کشاورزی و صنعتی) در نظر گرفته شده بهره‌مند می‌شوند و به منظور اعمال نرخ واحد برای محصول معین در مناطق مختلف کشور شرکت‌ها و سازمان‌های نفع دهنده زیان شرکت‌ها و سازمان‌های ضرر دهنده را به تشخیص وزارت آب و برق به هزینه خود منظور و به شرکت‌ها و سازمان‌های ضرر دهنده پرداخت می‌کند و سود خالص که به این ترتیب محاسبه می‌شود پس از انقضای مدت معافیت مشمول مقررات مالیاتی است.
- تبصره ۲ـ میزان بهره سرمایه که در نرخ آب باید احتساب شود در مورد مصارف کشاورزی با توجه به وضع اجتماعی و اقتصادی در هر منطقه‌ای که وزارت آب و برق تشخیص دهد حداکثر تا ده سال اول بهره‌برداری در نرخ منظور نمی‌شود و پس از دوره معافیت بنا به پیشنهاد وزارت آب و برق از طرف هیئت وزیران تعیین می‌شود.
- تبصره ۳ـ پس از صدور پروانه مصرف مفید در هر ناحیه یا منطقه طرز احتساب آب بها طبق ماده ۵۲ این قانون خواهد بود لیکن در نواحی که تأسیسات ذخیره و انحراف و انتقال و توزیع آب تکمیل نشده باشد تا تاریخ خاتمه تکمیل طرح هزینه‌های استهلاک و بهره سرمایه در نرخ آب بهای دارندگان حقابه‌های قبلی به میزان حجم آب مندرج در پروانه محسوب نخواهد گردید.
- تبصره ۴ـ کلیه وجوه دریافتی به موجب این قانون بهر عنوان طبق اساسنامه شرکت‌ها و سازمان‌های آب که مسئول اداره رودخانه‌ها و سایر منابع آب می‌باشد به مصرف هزینه‌های جاری و بهره‌برداری و نگهداری و استهلاک و تکمیل تأسیسات و کمک احتمالی به شرکت‌های ضرر دهنده موضوع تبصره ۱ این ماده خواهد رسید. در محاسبه نرخ آب بها سرمایه برای مصارف شهری مراکز استانها و مراکز صنعتی ۶% در سال و مصارف شهری سایر شهرها ۳% محسوب می‌شود.
ماده ۵۳ـ دارندگان حقابه‌های قبلی از منابع سطحی که مشمول ماده ۷ این قانون می‌شوند متناسب با حجم آب مصرفی طبق پروانه صادره برای مدت ده سال از سی درصد تخفیف آب بها بهره‌مند می‌شوند.
- تبصره ـ مدت اخطار قطع آب به علت عدم پرداخت آب بها به تشخیص وزارت آب و برق از یک ماه تا چهار ماه می‌باشد.
فصل هفتم‌ـ جلوگیری از آلودگی منابع آب
ماده ۵۴ـ آلوده ساختن آب بهر نحوی از انحاء ممنوع است و مؤسساتی که آب را به مصارف شهری یا صنعتی یا معدنی می‌رسانند موظفند طرح تصفیه آب و دفع فاضلاب را با تصویب وزارت آب و برق و وزارت بهداری تهیه و اجرا نمایند.
- تبصره ـ در مواردی که به سبب عدم کفایت مقدار آب قابل استفاده بکار بردن تصفیه شده ضرورت داشته باشد مؤسسات مورد بحث در ماده فوق موظفند بنابر دستور وزارت آب و برق آب را تصفیه کرده مکرراً بکار برند.
ماده ۵۵ـ منظور از آلوده‌ساختن آب آمیختن مواد خارجی به آب است بنحوی که کیفیت فیزیکی یا شیمیائی یا بیولوژییک آن را تغییر دهد مواد خارجی به قرار زیر است:
۱ـ موادی که مضر به حال انسان و چهارپایان و ماهی‌ها و گیاهان باشد.
۲ـ مواد نفتی‌ـ ذغالی‌ـ اسیدی و هر گونه اضعاف کربنی و نفتی مواد مضر شیمیائی اعم از جامد و مایع از هر پالایشگاه یا منبع گازی و یا دستگاههای رنگ کاری و الکل کشی و کارگاهها و کارخانجات شیمیائی و معدنی و صنعتی و مواد غذائی و فاضلاب شهرها.
ماده ۵۶ـ وزارت آب و برق موظف است با موافقت وزارت بهداری و وزارت کشور و سازمان شکاربانی و نظارت بر صید آئین‌نامه مخصوصی به منظور جلوگیری از آلودگی آب و تعطیل تأسیساتی که موجب آلودگی می‌گردند تهیه و پس از تصویب هیئت وزیران به موقع اجرا گذارد.
ماده ۵۷ـ کارکنان وزارت آب و برق و شرکت‌ها و سازمان‌های آن وزارت و کارکنان وزارت کشاورزی و سازمان شکاربانی که طبق حکم وزارت آب و برق و برابر آئین‌نامه‌های مربوط مأمور جلوگیری از آلودگی آب و تعطیل تمام یا قسمتی از کارخانه یا مؤسسه می‌شوند موظفند از آلودگی آب طبق مقررات جلوگیری کنند و در صورت تکرار متخلف را به وسیله مأمورین انتظامی یا پلیس آب به نزدیکترین مرجع قضائی تسلیم کنند.
فصل هشتم‌ـ تخلفات و جرائم
ماده ۵۸ـ هر کس در بهره‌برداری از آب چاه بیش از آب چاه بیش از حد مقرر در پروانه مصرف اقدام نماید و یا مقررات وزارت آب و برق را در نحوه استفاده از آن رعایت نکند به پرداخت جریمه از یک هزار تا سی هزار ریال محکوم و در صورت تکرار پروانه او لغو خواهد شد و درصورتیکه بدون پروانه از چاه مزبور استفاده نماید چاه از طرف وزارت آب و برق بدون تشریفات و با حضور نماینده دادستان ضبط خواهد شد.
ماده ۵۹ـ اشخاص زیر به پرداخت دو هزار تا پنج هزار ریال یا از ۲ ماه تا ۶ ماه به حبس تأدیبی به هر دو مجازات بر حسب مورد محکوم خواهند شد:
۱ـ هر کس عمداً و بدون اجازه دریچه و مقسمی را باز کند یا در تقسیم آب تغییری دهد یا در دخالت غیرمجاز در وسائل اندازه‌گیری آب نماید یا بنحوی از انحاء امر بهره‌برداری از تأسیسات عمومی را مختل سازد.
۲ـ هر کس عمداً آبی را بدون حق یا اجازه مقامات مسئول به مجاری یا شبکه آبیاری متعلق به خود منتقل کند و یا موجب گردد که آب حق دیگری به او نرسد.
۳ـ هر کس آب حق دیگری را بدون مجوز قانونی تصرف نماید.
۴ـ هر کس عمداً بنحوی از انحاء به ضرر دیگری آبی را به هدر دهد.
۵ـ هر کس عمداً آب رودخانه‌ها و انهار عمومی و جویبارها و مخازن و منابع و قنوات و چاهها را به اضافه کردن مواد خارجی آلوده کند در مواردی که منبع آب به عنوان منبع آب آشامیدنی به کار می‌رود مرتکب بموجب سایر قوانین نیز مورد تعقیب کیفری قرار خواهد گرفت.
۶ـ هر کس از مقررات مندرجه در پروانه مصرف آب تخلف نماید یا از مقررات موضوعه وزارت آب و برق در اجرای مواد فصل دوم این قانون تخلف کند.
۷ـ هر کس بدون رعایت مقررات این قانون به حفر چاه و یا قنات و یا بهره‌برداری از منابع آب مبادرت نماید.
- تبصره ـ در مورد بندهای ۲و۳و۴ با گذشت شاکی خصوصی تعقیب موقوف می‌شود.
ماده ۶۰ـ هر کس عمداً به نحوی از انحاء سد تأسیسات سد اعم از تأسیسات آبیاری و تأسیسات مربوط به نیروی برق آبی و پست‌های انتقال خط و خط انتقال فشار قوی را تخریب یا منهدم نماید به حبس یا اعمال شاقه از ۳ تا ۱۵ سال محکوم خواهد شد.
فصل نهم‌ـ مقررات مختلفه
ماده ۶۱ـ ملی شدن آب و مواد و مقررات مربوط به آن تدریجاً در حوزه آبریز رودخانه‌ها و منابع آب زیرزمینی به منطقه و ناحیه به ناحیه با توجه به امکانات مالی و فنی و برنامه‌های عمرانی آگهی و اجراء خواهد شد.
- تبصره ـ آن قسمت از مواد و مقررات که مختص به اجرای ملی شدن آب است در ناحیه یا منطقه‌ای که هنوز تمام موجبات و مقدمات ملی شدن فراهم نگردیده است موقتاً اجراء نمی‌شود، تشخیص این مقررات خاص بعهده وزارت آب و برق است.
ماده ۶۲ـ وزارت آب و برق موظف است که شش ماه قبل از آغاز اجرای ملی شدن آب محدوده ناحیه یا منطقه موردنظر را آگهی نماید تا مشمولین به وظایف و تکالیف خود و وزارت آب و برق واقف گردند.
ماده ۶۳ـ تشخیص صلاحیت علمی کارشناسان رشته‌های مختلف فنون توسعه منابع آب و آبیاری در مورد اخذ پروانه کارشناسی رسمی با وزرات آب و برق است.
ماده ۶۴ـ کلیه قوانین و مقرراتی که مغایر با این قانون باشد و همچنین قانون حفظ و حراست منابع آبهای زیرزمینی کشور از تاریخ تصویب این قانون نسخ می‌شود.
ماده ۶۵ـ آئین‌نامه‌های مربوط به امور اجرائی سایر مواد در صورت لزوم به پیشنهاد وزارت آب و برق به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
مخبر کمیسیون آب و برق‌ـ دکتر زعفرانلو.
گزارش شور اول از کمیسیون کشاورزی به مجلس شورای ملی
کمیسیون کشاورزی در چندین جلسه با حضور معاونین پارلمانی وزارت آب و برق و وزارت کشاورزی و کارشناسان وزارت آب و برق مواد مربوط به کمیسیون کشاورزی در لایحه ملی شدن آب و نحوه اجرای آن را برای شور اول مورد رسیدگی قرار داد و با اصلاحاتی تصویب نمود.
اینک گزارش کمیسیون را با تأیید آخرین اصلاحات مصوب کمیسیون آب و برق به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون کشاورزی‌ـ مهندس ریاحی.
گزارش شور اول از کمیسیون اصلاحات ارضی به مجلس شورای ملی
کمیسیون اصلاحات ارضی با حضور آقایان وزیر اصلاحات ارضی و معاون وزارت آب و برق مواد مربوط در لایحه ملی شدن آب و نحوه اجرای آن را برای شور اول مورد رسیدگی قرار داد و اصلاحاتی در بعضی از مواد بعمل آورد که بعداً قسمتهائی از آن مورد تأیید کمیسیون آب و برق واقع گردید.
اینک گزارش آن با نقل موارد اختلاف به مجلس شورای ملی تقدیم می‌گردد.
موارد اختلاف:
- ۱ـ در ماده ۲ بعد از جمله و بستر انهار و رودخانه‌ها و در ساحل دریاچه‌ها عبارت (ی آب شیرین) اضافه شده است.
- ۲ـ در ماده ۵ بعد از جمله و میزان آب رودخانه و کیفیت مصرف در تعیین میزان بجای کلمه حقا به (آب موردنیاز) گذارده شده است.
- ۳ـ در آخر تبصره ماده ۶ عبارت (مفاد این تبصره در مورد سایر مالکین یا مستأجرین لازم‌العایه می‌باشد) اضافه شده است.
مخبر کمیسیون اصلاحات ارضی و تعاون روستائی‌ـ مهندس اسدی سمیع.
گزارش شور اول از کمیسیون برنامه به مجلس شورای ملی
کمیسیون برنامه در جلسه یکشنبه ۲۴ /۱۰ /۴۶ با حضور آقای مهندس ظهیری معاون وزارت آب و برق لایحه ملی شدن آب و نحوه اجرای آن را مورد رسیدگی قرار داد و ماده ۵۰ ارجاعی به آن کمیسیون و تبصره‌های مربوط را با اصلاحی که در بند (الف) آن بعمل آورد تصویب کرد. اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
بند الف مصوب کمیسیون برنامه.
الف ـ تعیین بهای اراضی و ابنیه و مستحدثات و تأسیسات از طریق توافق بین دستگاه اجرائی و مالکین و آنها بعمل می‌آید سیو در صورت عدم توافق هیأتی مرکب از وزیر آب و برق‌ـ وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستائی‌ـ مدیر عامل سازمان برنامه‌ـ دادستان کل‌ـ مدیر کل ثبت یا نمایندگان آنها تعیین قیمت خواهند نمود و رأی این هیئت قطعی است و چنانچه مالک یا مالکین حاضر به امضای سند واگذاری نشوند دادستان یا نماینده او سند انتقال را از طرف مالک یا مالکین امضا خواهد کرد و در این مورد دولت مکلف است بهای اراضی‌ـ ابنیه‌ـ مستحدثات و تأسیسات را حداکثر ظرف مدت یک سال پس از انجام کلیه تشریفات قانون یه پرداخت نماید.
مخبر کمیسیون برنامه‌ـ دکتر مهدوی.
گزارش شور اول از کمیسیون بهداری به مجلس شورای ملی
کمیسیون بهداری در جلسه ۲۲ /۱۱ /۴۶ با حضور آقای مهندس ظهیری معاون وزارت آب و برق لایحه ملی شدن آب و نحوه اجرای آن را مورد رسیدگی قرارداد و مواد مربوط را تصویب کرد.
اینک گزارش آن را در تأیید گزارش کمیسیون آب و برق به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون بهداری‌ـ دکتر رهنوردی.
گزارش شور اول از کمیسیون کشور به مجلس شورای ملی
کمیسیون کشور در جلسه ۲۳ /۱۱ /۴۶ با حضور آقای مهندس ظهیری معاون وزارت آب و برق لایحه ملی شدن آب و نحوه اجرای آن را مورد رسیدگی قرار داد و مواد مربوط را تصویب کرد.
اینک گزارش آن را در تأیید گزارش کمیسیون آب و برق به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون کشورـ مصطفوی.
گزارش شو اول از کمیسیون دارائی به مجلس شورای ملی
کمیسیون دارائی در جلسه مورخ ۲۴ /۱۱ /۴۶ با حضور آقای مهندس ظهیری معاون وزارت آب و برق لایحه ملی شدن آب و نحوه اجرای مورد رسیدگی قرار داد و مواد مربوط را تصویب کرد.
اینک گزارش آن را در تأیید گزارش کمیسیون آب و برق به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
رئیس کمیسیون دارائی‌ـ کریم اهری.
گزارش شور اول از کمیسیون راه به مجلس شورای ملی
کمیسیون راه در جلسه ۲۲ /۱۱ /۴۶ با حضور آقای مهندس ظهیری معاون وزارت آب و برق لایحه دولت راجع به ملی شدن آب و نحوه اجرای آن را مورد رسیدگی قرار داد و مواد مربوط را تصویب کرد.
اینک گزارش آن را در تأیید گزارش کمیسیون آب و برق به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون راه‌ـ مهندس فروهر.
گزارش شور اول از کمیسیون دادگستری به مجلس شورای ملی
کمیسیون دادگستری در جلسه ۲۶ /۱۱ /۴۶ با حضور آقای مهندس ظهیری معاون وزارت آب و برق لایحه ملی شدن آب و نحوه اجرای آن را برای شور اول مورد رسیدگی قرار داد و مصوبه کمیسیون آب و برق را با مختصر اصلاح در ماده ۲ و تبصره آن و ماده ۵ تصویب کرد. اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
موارد اختلاف:
- ۱ـ در ماده ۲ بعد از جمله در بستر انهار و رودخانه‌ها و در سواحل دریاچه‌ها عبارت (ی آب شیرین) اضافه شده است.
- ۲ـ در تبصره ۱ ماده ۲ بعد از عبارت حداکثر طغیان در هر رودخانه و نهر کلمه (طبیعی) اضافه شده است.
- ۳ـ در ماده ۵ در دو مورد حقا به مصرف‌کنندگان بصورت (حقا به مالکین) تصویب شده است.
مخبر کمیسیون دادگستری‌ـ دکتر حسن متین.
رییس‌ـ کلیات لایحه مطرح است. آقای دکتر زعفرانلو بفرمایید.
دکتر زعفرانلو (مخبر کمیسیون آب و برق)ـ بنده می‌خواستم قبل از اینکه لایحه مورد بررسی قرار گیرد چون اشتباهات زیادی در چاپ لایحه شده بنده یک یک را بخوانم و آقایان اصلاح بفرمایید (نمایندگان‌ـ بهتر است در موقع طرح هر ماده بفرمایید) بسیار خوب.
رییس‌ـ آقای سرتیپ پور بفرمایید.
دکتر مهندس بهبودی- موافقند یا مخالف؟
رییس‌ـ مخالفند.
سرتیپ‌پورـ قبلاً ذهن جناب آقای دکتر مهندس بهبودی را روشن کنم لوایحی که در فراکسیون‌ها طرح می‌شود از جمله فراکسیون ایران نوین از نظر کلیات مطالعه می‌شود و ضرورت دادن چنین لایحه‌ای به مجلس تأیید می‌شود ولی بحث در اطراف مواد لایحه یا نحوه تنظیم لایحه را در مجلس اجازه می‌دهند چرا؟ برای اینکه در فاصله تأیید فراکسیون پارلمانی تا موقعی که لایحه به مجلس می‌آید و مورد بحث قرار می‌گیرد روزهائی می‌گذرد که هر روز گذشته شاگرد روز آینده است و هر روز آینده استاد روز گذشته بنابراین اعضای فراکسیون‌ها از تجاربی که در فاصله بحث در فراکسیون جلسه مشورتی تحصیل می‌کنند و از مشاورتی که با اهل نظر می‌کنند که می‌تواند مفید بحال جامعه باشد حق استفاده پیدا می‌کنند که می‌توانند بیایند پشت تریبون عرایض خودشان را بگویند و اگر پیشنهادی داشته باشند مطرح کنند که نکته‌ای فوت نشده باشد (دکتر بهبودی‌ـ نفهمیدیم که جنابعالی موافق صحبت می‌کنید یا مخالف؟) اما در باب موافق یا مخالف البته فراکسیون ما و فراکسیون شما هر دو سعی دارند تا جائی که میسر است ابهام‌های قانونی مرتفع بشود تا جائی که میسر است در مقابل اعمال حاکمیتی که برای دولت قائل می‌شویم مسئولیت آنها را هم بدانیم. اگر بنا باشد در اینجا توضیح نخواهیم و این توضیح ما را کاملاً روشن نکند لاجرم لازم می‌شود که پیشنهادات زیادتری داده شود بنده بعنوان مخالفت با بعضی از ابهام‌ها آمدم که در اینجا صحبت کنم حالا خواهید پرسید که چه ابهامی؟ قبلاً باید این نکته را عرض کنم که لوایح فی حد ذاته ممکن است همین چیز مفید مضر واقع شود بنابراین خیلی سعی باید کرد که نحوه اجرائی و نحوه قانونگذاری و نحوه تدوین و تنظیم مواد و قانون بصورتی نباشد که اگر احیاناً در دست مجری بدی قرار گرفت از یک چیز خوب چیز بدی بوجود بیاید. مسئله‌ای که برای من قابل توضیح بود خیال می‌کنم برای سایر دوستان دیگر هم همینطور است. در اصل لایحه از جمله وظایفی که برای وزارت آب و برق قائل شده‌اند شیرین کردن آبهای شور است و بنده نفهمیدم با اینکه بزرگترین منبع آبهای شور است و بنده نفهمیدم با اینکه بزرگترین منبع آب شور ما که تکیه‌اش به اقیانوس است و در جنوب قرار دارد و دریا و خلیج است چطور شد که در این لایحه دریاچه را ذکر می‌کند و و دریا و خلیج را که منبع آب بیکرانی است و می‌شود شیرین کرد و اراضی را آباد نمود ذکر این دریا و خلیج نشده است و بنده اصرار دارم که در هر لایحه‌ای که مربوط به منابع آب یا منابع دیگری از آب باشد ذکر بشود دریاچه‌ها رودخانه‌ها داخلی بطور قطع و یقین و خلیج‌فارس که اسمش ذکر بشود و دریای عمان که اسمش ذکر بشود و الا مثل این است که ما قسمتی از حق خودمان را می‌خواهیم نادیده بگیریم و این ناصحیح است قسمت دوم که می‌خواستم عرض کنم درست است که مجلس ما مجلس پاسدار انقلاب است ولی خودش حق انقلاب کردن ندارد چرا حق انقلاب کردن ندارد برای اینکه ما اینجا قسم خوردیم به قانون اساسی منشورهای انقلابی شاهنشاه هم به مرحله تصویب ملی گذاشته شده و آنچه هم که در اینجا آمده و اگر خارج از چهارچوب قانون اساسی و فرامین انقلابی بوده توسط فراکسیون اکثریت و منفردین و سایر فراکسیون‌ها هم که در اینجا در گذشته بوده‌اند تذکر داده شده و آن تذکرات مورد توجه قرار گرفت و اصلاح شد البته باید سعی شود که اگر در اینجا چیزی خارج از چهارچوب قانون انقلابی و یا قانون اساسی بوده باشد رفع بشود و همچنین آئین‌نامه‌هایی که مرقوم می‌فرمایند آئین‌نامه‌ها در چهارچوب مصوبات مجلس چون ما نمی‌دانیم گاهی آئین‌نامه که نوشته می‌شود به مجلس که نمی‌آید بعضی از آئین‌نامه‌ها را بنده دیده‌ام که خارج از چهارچوب قانون مصوب است و آن آئین‌نامه را که بعداً نوشته می‌شود تذکری است که در چهارچوب قانون باشد و ذکر بشود موضوع دیگر مسأله حقوق دهقانان حقا به داران است البته شکی نیست شکی نیست یکه چنین قانونی لازم بوده است چون مملکتی که ۴۰ میلیون هکتار زمین قابل زراعت دارد و از طرفی آب ندارد باید سعی کنیم که آب تهیه کنیم تا آن مقدار که می‌شود از آنها استحصال کرد استحصال بکنیم پس ضرورت تقدیم چنین لایحه‌ای مسلم بود ولی حقوق حقا به داران گذشته را باید فکر کرد اگر قرار باشد آنچه را که حق مسلم حقا به داران گذشته است ما نخواهیم بدون توجه به احتیاجات زراعی یا صنعتی کم و بیش بکنیم لاجرم باید قبول مسئولیت آینده را هم بکنیم به چه دلیل برای این که ما نبوده‌ایم که مقدار حجم و مصرف را کم و بیش کرده‌ایم بلکه هیئت‌های سه نفری به وزیر یا فرض کنید نماینده وزیر آب و برق است که تشخیص داده است آنچه در گذشته عمل شده است کم یا زیاد بوده است فرض این صد سنگ آب را به هفتاد سنگ تنزل بدهیم تشخیص دادیم ۷۰ سنگ برای ما کافی است خوب وقتی این را گفته باید یک تبصره هم زیرش بگذارند که اگر یک تالی فاسدی پیدا شود و معلوم بشود که آن هیئت سه نفری که تشخیص داده زیانی لو آنکه خیلی مختصر باشد به اقتصاد کشاورزی وارد کرده مسئولین علاوه بر اینکه مسئولند باید خسارت مملکت و خسارت صاحب حق را بپردازند چرا برای اینکه تشخیص در عهده یک هیئت سه نفری و ۵ نفری بوده است آن مأمور که می‌خواهد تحدید کند و شاید آن تحدید عادلانه باشد و شاید مفید باشد ولی اگر خدای نکرده عادلانه نباشد اغراض شخصی بد نظری‌ها بد همسایگی‌ها موجب بشود که کم و بیش رخ بدهد نتیجتاً بعد به مصالح کشاورزی و اقتصاد فلاحتی صدوم بخورد اینجا وزیر مسئول است هیئت سه نفری، ۵نفری و ده نفری و ۱۳ نفری مسئولند علاوه بر اینکه در مقابل مملکت مسئولند در مقابل آن حق خصوصی هم باید مسئول شناخته بشود اما در مورد گارد مسلح این را هم می‌خواهم خواهش بکنم از دولت خدای رحمت کند اعلیحضرت فقید را که سعی داشته‌اند کلیه قدرت‌های انتظامی را بهر نحوی که بود ژاندارم بود پاسبان بود مأمور وصول دارائی بود همه را یک کاسه کنند که کردند و دادند به ارتش و به اینکه هنوز این رویه جاری است باز غالب لوایحی که می‌آید در متنش یک گارد مسلح یا پلیس مسلح هستند شاید وجود گارد مسلح یا پلیس مسلح لازم باشد ولی نه با مسلسل نه بابر نو مسلم این است در همه جا گارد مسلح را با تفنگ شکاری مسلح می‌کنند چون اینجا مسئله آدم‌کشی مطرح نیست مسئله تحدید (تهدید) هم با ح حطی و هم با ه هوز چون مسئله جنگ مطرح نیست بنابراین گارد مسلح هم اگر ضرورت پیدا بکند در این لایحه و لوایح دیگر موافقت بفرمایید که این مسلح با تفنگ شکاری باشد نه با تفنگ جنگی و این تذکراتی بود که خواستم بدهم ان‌شاءالله توضیح لازم داده خواهد شد که رفع ابهام شود.
رییس‌ـ آقای پزشکپور بفرمایید.
پزشک‌پورـ همانطور که همکاران گرامی عنایت دارند امروز در این مجلس مقدس یکی از مهمترین لوایحی که به دوره بیست و دوم قانونگذاری تقدیم شده است مطرح است و لایحه‌ای که امروز مطرح است بیک معنی یک قانون عادی نخواهد بود زیرا همچنانکه همگی آگاهی داریم این لایحه که پس از تصویب مراجع مقننه بصورت قانون در خواهد آمد مبین و جلوه‌گر یکی از اصول انقلاب شاه و مردم است و لایحه‌ای که امروز در پیشگاه مجلس مطرح است لایحه‌ای است که باید این اصل بزرگ انقلابی را پیاده کند بدیهی است همینطور که اصولاً ا کلمه و عنوان انقلاب مستفاد می‌شود هر امر انقلابی و هر قانون انقلابی و هر اصل انقلابی متضمن ایجاد تغییرات و دگرگونی‌های اساسی و وژرف و عمیق در روابط اجتماعی و وضع حقوقی مردم است اگر جز این بود آن را اصل انقلابی خطاب نمی‌کردند اگر این جز این بود آن را یک دگرگونی اساسی و ژرف خطاب نمی‌کردند به همین مناسبت است که اصل ملی شدن منابع آبی کشور از مهمترین و انقلابی‌ترین اصول انقلابی اجتماعی ایران است و در یک بررسی دقیق‌تر می‌توان گفت اصلی است که مکمل اصل انقلاب اصلاحات ارضی است اصلی است که مکمل تغییر وضع در روابط منسوخ و محکوم ارباب و رعیت است و نظم نوین و جدید و متناسب با آرمان‌های ملی را باید ایجاد و تکمیل بکند بنابراین با این مقدمه کوتاه خواستم نظر همکاران محترم را بر این نکته معطوف بدارم که این لایحه دارای آنچنان اهمیت و موقعیت خاصی است که بطور قطع باید با توجه و دقت بیشتر مورد عنایت و بررسی قرار گیرد خاصه از نظر ارتباطی که این لایحه بناچار با انقلاب اصلاحات ارضی دارد و من چنین عقیده دارم و هم استنباط می‌کنم که شاید هیچ لایحه‌ای به حد این لایحه با امور و زندگی همه مردم ارتباط نداشته باشد (صحیح است) اعم از روستائی، اعم از شهرنشین، اعم از صاحبان صنایع، اعم از کسانی که در بستر دشت‌ها زندگی می‌کنند و در مزارع بسر می‌برند یا کسانی که ایجاد واحدهای طبیعی می‌کنند همه بنحوی از انحاء با این لایحه مهم مرتبط هستند و زندگی آنها با مفاد و مقررات این لایحه ارتباط و پیوند ناگسستنی دارد بنابراین هیچ لایحه‌ای به این حد از اهمیت نیست که یک چنین جامعیتی داشته باشد لوایح بسیار در این مجلس محترم می‌آید و می‌گذرد ولی این لایحه ممکن است با گروههای خاصی از اجتماع ارتباط داشته باشد لایحه‌ای باشد ویژه صاحبان صنایع لایحه‌ای باشد ویژه بازرگانان، لایحه‌ای باشد ویژه دانشجویان، لایحه‌ای باشد ویژه صاحبان حرف و مشاغل دیگر ولی لایحه‌ای که امروز بنام لایحه ملی شدن آب‌ها مطرح است لایحه‌ای است که با تمام خانواده‌ها و ملت ایران و با یکایک افراد ملت ایران بستگی و ارتباط دارد (صحیح است) و بخصوص لایحه‌ای است که برخاسته از انقلاب شاه و مردم است و لایحه‌ای است که با یکی از مهمترین اصول انقلابی ایران یعنی اصلاحات ارضی ارتباط مستقیم دارد بنابراین با توجه به این جهات هست که باید نسبت به این لایحه بررسی کامل به عمل آید بدیهی است در این مورد جای هیچ تردیدی نیست که همه نمایندگان محترم حتی دوست بسیار ارجمند ما جناب آقای سرتیپ‌پور که در اینجا ظاهراً به عنوان مخالف ثبت نام کرده بودند شاید در واقع برای این بود که پیش دستی بفرمایند در بیان گفتار و من کاملاً آماده بودم وقت خودم را در اختیار این دوست ارجمند بگذارم بطور قطع همگی ما به اصل انقلابی که از سوی شاهنشاه اعلام شده است یعنی اصل ملی شدن آب‌ها همگی اعتقاد کامل و قطعی داریم و در این هیچ تردیدی نیست که اصل ملی شدن آب‌ها را یکی از اصول تکمیل کننده انقلاب اجتماعی ایران می‌دانیم و به سبب دلبستگی و پیوند و احساس وابستگی شدید که به انقلاب اجتماعی داریم و این اصل مکمل انقلاب است دقت و بررسی دقیق درباره مفاد این لایحه را ضروری تشخیص می‌دهیم و چند نکته است که به عنوان کلیات یعنی در بحث کلیات لایحه عرض می‌کنم با توجه به این اصل کلی و به مناسبت اهمیت و اعتبار این اصل هست که آراء گروه پارلمانی پان ایرانیست برای این لایحه انقلابی و به لحاظ این اصل انقلابی رأی سفید و موافق خواهد بود اما با همه اینها و به جهات این دلبستگی‌ها و به جهات تأثیری که بطور قطع در امور اقتصادی و نظم اجتماعی آینده ما خواهد داشت به اصولی باید توجه بشود و مفاد و مقررات این لایحه را سعی بکنیم با اصول کلی هر چه بیشتر تطبیق پیدا بکند تحت آنکه سازمان‌هائی هستند که این سازمانها بنحوی از انحاء با اموری که مرتبط به آب می‌شود و تخصص مسائل مربوط به کشاورزی ارتباط دارد ما معتقدیم که در مورد پیاده شدن این لایحه باید به نحوی اعمال نظر بشود و به نحوی اظهار نظر بشود که همکاری لازم بین این سازمان‌های مختلف از نظر مقررات قانونی تضمین و تأمین بشود یعنی مسأله این نیست که ما بگوئیم بدیهی است که بین سازمان‌های مملکتی اختلافی نیست اما مقررات و قوانینی که وضع می‌شود باید این همکاری را الزام‌آور کند یعنی تنها وجود حسن نیت کافی نیست قانون خوب، قانون مفید بخصوص برای اجرای یک اصل انقلابی آن قانونی است که اصولی را که باید اجرا بشود آن اصول را برای سازمان‌های مختلف الزام‌آور بکند به همین مناسبت که بطور کلی ما چنین نظر داریم که در مورد تغییر و تبدیلی که در روابط حقوقی گذشته به وضع جدید حاصل می‌شود یعنی همینطور که مقررات این لایحه را ملاحظه می‌فرمایید کیفیت و وضع حقوقی گذشته ما عبارت از حقا به ایست که صاحبان آن حق دارند نسبت به آن و به موجب مقررات این قانون تبدیل می‌شود به حق اجازه مصرف (مهندس روحانی‌ـ به اجازه مصرف) یا به اجازه مصرف پس باید یک اصلاحی در یکی از مواد این لایحه بشود چون در آنجا این کلمه حق ذکر شده اگر نظر آقای مهندس روحانی این است آنجا باید اصلاح بشود چون ذکر کلمه حق با اجازه نشده است علی ایحال از نظر موضوعی که می‌خواهم عرض کنم فرقی نمی‌کند حقا به در تمام مملکت به غیر از مناطقی که البته ذکر بشود این قانون اجرا خواهد شد حقا به تبدیل می‌شود به حق مصرف و اجازه مصرف پس یک وضع حقوقی گذشته به یک وضع جدیدی تبدیل می‌شود البته خاصیت قانون انقلابی همین است ولی در این تغییر دگرگونی که حاصل می‌شود به لحاظ وضع خاص اجتماعی بعضی سازمان‌هائی که دخیل هستند و این تغییر و تبدیل به ناچار در وضع روستاهای ما تأثیر انصراف‌ناپذیر دارد و به ناچار با زندگی روستاها مرتبط است، به ناچار با هر کجا و هر وجب زمینی که یک جوی از کنارش می‌گذرد ارتباط مستقیم دارد بنابراین روی این دگرگونی، این تحول، این وضع با وضع سابق باید با همکاری و نظر وزارتخانه‌های مربوط باشد و یک چنین همکاری باید بین سه وزارتخانه کشاورزی، اصلاحات ارضی، آب و برق وجود داشته باشد و مقررات و قوانینی که پیش‌بینی می‌شود در این لایحه این را دقیقاً باید الزام‌آور بکند البته مواردی هست که به موقع پیشنهاد تقدیم خواهد شد من در کمیسیون دادگستری هم در این باره به تفضیل صحبت کردم که امیدوارم در شوره دوم بحث بشود و آن هیأت سه نفری در واقع وضع حقوقی سابق را به وضع حقوقی جدید تبدیل بکنند و کمیت و کیفیت و چگونگی آن را با توجه به قرائن و اماراتی که در قانون ذکر شده است تبدیل بکنند به اجازه یا حق اجازه و با هر کیفیت آن هیأت سه نفری باید متشکل باشند از نمایندگان سه وزارتخانه اصلاحات ارضی، کشاورزی، آب و برق یعنی سه وزارتخانه‌ای که به نحوی از انحاء از برای این مسائلی که مربوط به آنها است و مرتبط با این مسأله حیاتی است مسئولیت دارند و اگر در این امور مشکلات اجتماعی پیش بیاید سبب می‌شود که این قانون آنطور که باید و شاید پیاده و اجرا نشود این اصلی است که چنین فکر می‌کنیم و چنین اندیشه می‌کنم که برای تنظیم مواد مختلفه این قانون مورد توجه و عنایت باید قرار بگیرد مسأله دیگر مسأله‌ای است که این قانون، قانون ملی شدن آب است و این قانون یک قانون انقلابی است هر قانون انقلابی یک قانون خاص و استثنائی است بنابراین باید کوشش بشود و صرفاً مواردی که در این قانون ذکر می‌شود همان موارد خاص و استثنائی باشد یعنی نباید درباره سلیقه یا سوء سلیقه بحثی بکنیم و من هم در این مورد بحثی نمی‌کنم سلیقه‌ها فرق می‌کند و اسمی هم من نمی‌خواهم برایش بگذارم یعنی برای یک قانون مهم انقلابی که ما به آن اصل معتقدیم احیاناً یک تبصره‌هائی و یک موادی نباید بیاید که با اصل موضوع ارتباط نداشته باشد و به لحاظ اینکه قانون انقلابی است در واقع یک نوع تشویقی صورت بگیرد که آن نوع تبصرها و مواد هم در این قانون مورد بحث قرار گیرد و اصولاً کمتر دچار تغییر و دگرگونی بشود که در حسد خودش نوعی انقلاب اساسی است که جناب سرتیپ‌پور بیان فرمودند آنچه را که بنام منشور انقلاب شاه و مردم ما می‌شناسیم در واقع در حد خودش از نظر قانونی یک نوع قانون اساسی است (صحیح است) برای ملت ما ملی شدن آب‌ها هم اگر نگوئیم نوعی قانون اساسی است ولی یک نوع مقررات اساسی و درست را با خودش دارد یعنی مقرراتش باید بنحوی باشد که حتی کمتر مورد تغییر و اصلاح قرار بگیرد چرا؟ چون قوانین اساسی قوانینی است که طرز زندگی اجتماع و وضع حقوقی اجتماع را بطور کلی دگرگون می‌کند و قوانینی را که حتی قرون متمادی اجتماع ما به آن خو گرفته و روابط اقتصادی و حقوقی را با آن تطبیق کرده می‌آید این را تبدیل می‌کند به یک وضع جدید درست است که این انقلاب است و این برخلاف سنت و عادت اجتماع است ولی باید آن اصول انقلابی را به مردم داد که تبدیل شود به یک اصول و سنت متمادی برای اینکه مردم بتوانند وضع خودشان را، زندگی خودشان را، روابط اقتصادی و حقوقی خودشان را بر اساس آن مشخص بکنند و یک امری که همه آقایان با آن آشنا هستند یکی از اصولی که برای ایجاد ثبات اقتصادی و توسعه اقتصادی برای هر جامعه‌ای ضرورت دارد وجود اصول و ضوابط ثابت است ایرادی ندارد ما می‌خواهیم اصول و ضوابط اجتماعی را تغییر بدهیم یعنی باید اصول و ضوابط را بشناسیم یعنی مردم تکلیفشان معین باشد مردم باید بدانند این قطعه باغ در بستر رودخانه هست یا نیست من نمی‌گویم نشود. بشود ولی این را باید بدانند در کمیسیون همین بحث بود جناب آقای مهندس روحانی هم تشریف داشتند فرمودند این بود که یک حد معینی بدست من باشد از برای اینکه دولت حد بستر رودخانه‌ها و نهرهای طبیعی را معین کند فرمودند این نمی‌شود و ظرف سی سال آینده هم شاید ما نتوانیم این کار را بکنیم این هم درست است ولی بطور قطع باید راه حلی در نظر گرفت که مردم از این نظر احساس تزلزل نکنند زیرا اگر این احساس متزلزل بشود سرمایه‌گذاری در این مناطق نخواهد شد و این تزلزل وضع حقوقی و اقتصادی بزرگترین زیان ممکن را متوجه روستاهای مملکت ما خواهد کرد (صحیح است) بخاطر آبادی مملکت ما و بخاطر توجه به اصول انقلاب، بخاطر توجه به آرمان‌های رهبر ایران زمین شاهنشاه آریامهر این اصول انقلابی را برای هیچ چیز نمی‌خواهند جز برای رفاه مردم و جز توسعه مملکت و جز بیشتر و افزون شدن درآمد ملی ما (صحیح است) و بخاطر توجه به این مسائل ملی است که بطور قطع ما باید در مورد این لازمه انقلابی که می‌خواهد یک تغییر وضع بدهد یک مواد و مقررات لازم را پیش‌بینی بکنیم که تکلیف آنها را مشخص و روشن بکند و از این نظر برخی از مواد اساسی این لایحه متضمن این نکته نیست یعنی باید عرض کنم که فقط با نظر و دید وزارت آب و برق تنظیم شده این لایحه باید با دید مشکلات و مسائلی که پیش می‌آید تنظیم بشود تا این تالی فاسد را پیدا نکند بنابراین این اصل دوم و اصل مهم دیگری است که در مورد بررسی نسبت به مواد این لایحه می‌بایست در نظر گرفته شود مسئله سوم که جناب آقای سرتیپ‌پور به آن اشاره فرمودند و بسیار حائز توجه است اصلاً یک نظم انقلابی گذشته از اینکه با خودش طبیعت دگرگونی بخشی را نسبت به نظامات منسوخ گذشته را دارد بطور قطع باید این خصوصیت و طبیعت را هم داشته باشد که سازنده باشد یعنی یک نظم هماهنگی را پیاده کند و این یک نکته اساسی است که اینجا در مورد اقدامات انقلابی یا سازمان‌های انقلابی یک بحث تئوری نمی‌خواهم عرض کنم ولی یک اصلی است که باید توجه داشته باشید بسیاری از اوقات یک اقدامات انقلابی به حدی که سازمان‌های منسوخ گذشته را کوبیده است موفق شده ولی در حدی که نقش سازنده آینده باشد توفیق پیدا نکرده این در تاریخ زیاد هست ما باید دقت کنیم سربازان انقلاب که در حقیقت و واقع هرگز مبارزاتمان و کارهایمان جزو آن دسته اول نباشد یعنی رسالت بزرگی که ما بعهده داریم ایجاد نظم انقلابی آینده است بعد از خله ید از نظم منسوخ گذشته از قوانین و مقرراتی است که این نظم را بتواند با خودش بیاورد و باید مردمی که قوانین نسبت به آنها اجرا خواهد شد و بخصوص قوانینی که ظاهراً نسبت به آنها یک نوع محدودیت بیشتری قائل می‌شود آن قوانین واقعاً از یک ضوابطی که وجود دارد برخوردار شود و این درست نیست که ما به نشینیم برای کوچکترین موردی اختیارات دولت را از نظر سانگسیون‌های جزائی و اقتصادی به مردم شدیدتر کنیم این هیچ اثر مفیدی نخواهد بخشید هرگز یک قانون را بطور صحیح و درست در صحنه اجرا پیاده نخواهد کرد الان عرض می‌کنم یکی از مواد در همین قانون است که هر گاه کسی بر خلاف مفاد پروانه مصرف بیش از حد مقرر از چاه استفاده کرد یا اینکه در لایحه پیشنهادی دولت این بود که دستورات وزارت آب و برق را اجرا نکرد (که حالا خوشبختانه کمیسیون آن را تغییر داد) که مقررات وزرات آب و برق را اجرا نکرد چون این دستور هر چه بوده دستور شفاهی هم بود و دستور ضابط مأمور وزارت آب و برق هم بود این محکوم بود به پرداخت صد تومان تا پنج هزار تومان در لایحه دولت بود و کمیسیون آن را تغییر داد و کرد تا سه هزار تومان که حالا بعداً در هنگام خودش باز نظریاتم را در این مورد بیان خواهم کرد و در صورت تکرار چه خواهد شد پروانه مصرفش لغو خواهد شد یعنی چه خوب به این آب مگر چه می‌کند باغش را آب می‌دهد زمینش را آب می‌دهد این مغازه نیست که در مغازه را به بندیم (صحیح است) با این آب چه می‌کند خانواده‌اش را اداره می‌کند به چه مناسبت پروانه‌اش لغو شود این معارض با اصل ملی شدن آب‌ها است یعنی اصل ملی شدن آب‌ها عبارت اینست که از این آب و منابع همه مردم برخوردار بشوند (صحیح است) بنابراین اگر ما بیائیم بنحوی قوانین و موادی را پیش‌بینی کنیم که بخواهد آب را بروی مردم به بندد این نه تنها اعمال آن اصل نیست بلکه معارض با آن اصل است و هیچ معنا و مفهومی ندارد و در موقع خودش بحث خواهیم کرد از نظر قضائی و حقوقی آیا اصولاً می‌تواند مشمول عنوان تکرار شود درست مثل این است که امروز یک کسی برود در خیابان یک بسته سیگار وینستون قاچاق بخرد که امیدوارم در جیب آقایان نباشد بعد پس فردا برود یک بسته دیگر سیگار وینستون بخرد آیا این را می‌شود مشمول عنوان تکرار دانست یا نه بحثی است که بهنگام خود عرض خواهد شد و به فرض اینکه این را اینطور تشخیص بدهیم به هیچ وجه درست نیست به هیچ وجه به مصلحت اقتصادی نیست به هیچ وجه منطبق با اصل ملی شدن آب‌ها نیست که پروانه مصرف لغو بشود النهایه ممکن است به یک مجازات سنگین‌تری محکومش کنند ممکن است به جای دو هزار تومان چهار هزار تومان از او بگیرند ممکن است مجازات جلبی برای او در نظر بگیرند در واقع درست است که آب در اختیار دولت است که آب ما به دولت است ولی آن آبی که آن منطقه را مشروب می‌کند آبی که یک وجب روستا را مشروب بکند به هر حال یک پیوندی هم با او دارد و ملی شدن بخاطر این است که زمین‌ها مشروب بشود و موارد مصرف درست تعیین بشود بنابراین با توجه به مسائلی که عرض کردم و بطور صریح نظر گروه پارلمانی پان ایرانیست را عرض کردم که این اصل را یک اصل تکمیل انقلاب ارضی می‌دانیم این اصل را یک اصل عادلانه می‌دانیم اصل اعلام ملی شدن آب از سوی رهبر مملکت ما بصورت مطرح کردن یک اصل انقلابی تکتنولوژی دیگری از سوی شاهنشاه ایران است و در این هیچ تردیدی نیست و همه متفق هستند اما نسبت به این لایحه باید ما دقت و آنطور که باید و شاید بحث شود اینها نظریاتی بود که قبلاً می‌خواستم عرض کنم البته در هنگام خود از سوی گروه پارلمانی پان ایرانیست پیشنهاداتی تقدیم می‌شود که مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
رییس‌ـ آقای دکتر اسفندیار یگانگی بفرمایید.
دکتر اسفندیار یگانگی‌ـ قسمتی از عرایض بنده را دوست و همکار محترم جناب آقای سرتیپ‌پور و دوست و همکار محترم جناب آقای پزشکپور اینجا بیان فرمودند بنده هم همانطوری که نظر آقایان است نسبت به اصل دهم منشور انقلاب یعنی ملی شدن آب در سرتاسر کشور بلا تردید موافقم نه فقط موافقم خواستارم نه فقط خواستارم بلکه مقدس می‌شمارم ولی با کمال تأسف همانطور که جناب آقای پزشکپور فرمودند این لایحه از نظر دید اصل و پر نسیب ملی شدن نه فقط آب یا هر موضوعی تنظیم نشده بلکه از نظر دید وزارت آب و برق این لایحه تنظیم شده علی‌الاصول استنباط هر کس از ملی شدن این است که در زمان عادی یکی از شئون یا رشته‌های صنعت یا معدن یا منابع دیگر ملی را دولت خریداری می‌کند و به نحوی عادلانه بین مردم تقسیم می‌کند هدف و نظر اولیه ملی شدن آب که یکی از اصول مهم منشور انقلاب است این نحوه است که اولاً وضع و تقسیم آب برای بهره‌برداری کشاورزی مملکت بر مبنای تقسیم اصلاحات ارضی انجام پذیرد تا هر کس به اندازه احتیاجاتی که دارد آب استحصال کند برای اطلاع آقایان آب یک منبع و یک موضوع ثابتی نیست یک ذخیره‌ای نیست که ثابت باشد چه تحت‌الارض چه سطح‌الارضی چه منابع جوی خوشبختانه امروز توجه دنیا به مسئله آب معطوف است و تحقیقات علمی صورت می‌گیرد بخصوص تحقیقات جوی اخیراً صورت عمل پیدا کرده و در کشور ما هم خوشبختانه این مژده و نوید داده شده و از ابرهای مصنوعی در کشور استفاده می‌شود و با پاشیدن محلول یدور نقره یک ابر مصنوعی را تبدیل به باران می‌کنند و از منابع چه سطح‌الارضی و چه تحت‌الارضی استفاده می‌کنند و همچنین برای استفاده از توده ابرها در آن مناطقی که دچار بی آبی است مشکل مملکت ما را که دچار کم‌آبی است حل خواهد کرد و نه فقط از ابرهای موجود در داخل مملکت استفاده می‌شود بلکه توجه به این است که از ابرهای فراوانی که در سرتاسر اقیانوس‌ها فعل و انفعال می‌کند آنها را به جاهائی هدایت کنند که مورد احتیاج و ضرورت است موضوع کنترل آبهای سطح‌الارضی یکی دیگری از عللی است که ایجاب می‌گردد که به امر شاهنشاه آب‌ها ملی شود و هم استفاده از آب بشود و هم استفاده از برق بشود برای تقسیم عادلانه آب بمنظور استحصال محصول کشاورزی فراوان‌تر و بهتر و جلوگیری از ضایعات آب شیرین یک موضوع دیگر کنترل و حفظ و حراست آبهای زیرزمینی و تقسیم عادلانه آبهای زیرزمینی است یکی از همه این جهات مهمتر بیمه کردن کشاورزان است در اثر رسیدن آب به اراضی که در اختیار دارند امروز متأسفانه چه در قسمتی که به وسیله قنوات آبیاری می‌شود و امروز شاید متجاوز از ۴۰ هزار قنات باطناً مسئولیت آبیاری دهات ایران را دارند و یک مقدار زیاد شاید معادل نصف همین مقدار هم به وسیله چاههای عمیق و چاههای نیمه عمیق آبیاری می‌شود امنیت کامل کامل مقدور نیست و برای تحصیل این امنیت لازم بود که آب ملی شود یعنی اگر واقعاً یک خانواده کشاورز یک حقابه‌ای از یک قناتی داشت و این قنات نقصان پیدا می‌کرد ایجاد زحمت می‌کرد اگر یک کسی از چاه عمیق یا نیمه عمیق این استفاده کشاورزی را می‌کرد و آب نقصان پیدا می‌کرد لازم بود یک مرجعی باشد یک مرکزی باشد که یک امنیتی برای اینها بوجود بیاورد که از این ده هکتار ۲۰ هکتار آب استفاده کشاورزی بکند نه فقط در امر کشاورزی همچنین در صنایع همچنین در امور زندگی شهری بایست امنیت کامل موجود باشد و این امنیت همانطور که برق مناطق مختلف و ذخیره محدود امروز بهم کمک می‌کنند در بعضی از کشورها مثلاً کشور فرانسه اگر منبع آب یک شهری کم می‌شود یا بارندگی کم بشود با آن منبعی که آنجا را تغذیه می‌کند کم بشود از یک منابع دیگر شهر کمک می‌گیرند و یک دقیقه باعث تعطیل آن منطقه نخواهد شد و این ایده‌آل خواهد بود امر کشاورزی در این مملکت که ما بتوانیم فرد فرد کشاورزان این مملکت را تأمین و تضمین کنیم که احیاناً اگر آب به آنها نرسد از جای دیگر تأمین شود متأسفانه این هدف که عالیترین هدف برای ملی شدن آب باشد در این لایحه منظور و در نظر گرفته شده قسمت دیگری است که خیلی مؤدبانه جناب سرتیپ‌پور و همچنین جناب آقای پزشکپور در اینجا بیان فرمودند و آن عملیاتی است که به وزارت آب و برق واقعاً اختیارات عجیبی داده اختیارات ژاندارمری داده اختیارات دادگستری داده و یک دیکتاتوری ایجاد کرده و به میان مردم انداخته در صورتیکه این غلط است بخصوص در مقدورات امروزه که هیچ وسائلی ندارند بنظر بنده مثلاً در موقع اجازه مصرف و کمیته سه نفری یا ۵ نفری در اینجا اظهار می‌شود که کمیته سه نفری بدواً یک عملیاتی می‌کند و تصدیق و گواهی مصرف می‌دهد بعداً اگر مورد اعتراض بود کمیسیون ۵ نفری باید برسد و این کمیسیون ۵ نفری می‌تواند برسد مشروط بر اینکه موافقت وزارت آب و برق را بتواند کسب کند که این در ماده ۷ ذکر شده است خوشبختانه این لایحه در شور اول است و ما می‌توانیم دقت بیشتری بکنیم و همانطور که جناب آقای سرتیپ‌پور فرمودند استعمال اسلحه برای کسی که آب می‌خواهد وزارت آب و برق یک تعلیمات مشق صف جمع و اسلحه باید بدهد همینطور قسمت دیگر تمام این مواد غیر از فصل اول و فصل دوم از دید وزارت آب و برق تنظیم شده بنده هیچ دلیلی نمی‌بینیم بخصوص با تجربه‌ای که بنده از بدو تأسیس وز ارت آب و برق تا امروز داشتم یک ضعف فوق‌العاده شدید در کادر فنی دارد که در کار هیدروژئولژیکی مسئولیت‌هائی ایجاد می‌کند که معلوم نیست کی مسئول این کار است در این لایحه فقط سلب مسئولیت از خودش کرده من باب مثال یکی از کارهائی که وزارت آب و برق مسئول است در گذشته پس از تصویب آن لایحه حفظ و حراست آبهای زیرزمینی مطالعه و صدور پروانه بوده است مهندس و کارشناسی را مأمور می‌کند در ورامین این کارشناس می‌رود مطالعه می‌کند و در گزارش خودش می‌نویسد سطح آب در چهل متری چاه باید در عمق صد متری حفر شود تلمبه در عمق ۸۰ متری نصب بوشد تکرار می‌کنم چاه این منطقه در چهل متری به آب می‌رسد ۸۰ متر تلمبه نصب بشود صد متر حفاری بشود شرکت حفاری می‌آید به اعتبار همین پرواه چاهی حفر می‌کند که در ۹۰ متری به آب می‌رسد ۱۰۰ متر می‌رود پائین باز هم ۵۰ متر می‌رود پائین می‌بیند به آب نمی‌رسد آنوقت در چهل متری به آب نرسیده اگر پمپی را در هشتاد متری نصب بکند باید در هوا نصب بکند و هوا بیاید بیرون این چاه بی نتیجه خواهد ماند ۳۰-۴۰ هزار تومان خرج شده کی مسئول اینکار است این نه فقط در ورامین است بلکه بنده در کرمانشاه هم نظیر این را خودم شاهد بودم و هیچ کس متوجه نیست که چه کسی باید مسئولیت خسارت را داشته باشد آیا این خسارت زا وزارت آب و برق باید بدهد شخصی که رفته است باید بدهد شخصی که رفته است پول از بانک کشاورزی قرض کرده است باید بدهد یا باید شرکت حفاری بدهد این بنظر بنده ضعف است تا این حد برای اینکه گرفتاری عجیبی ایجاد کرده است (ارسنجانی‌ـ خیلی زیاد است) و اینها بعلت نداشتن کادر فنی است بنظر بنده و امیدوارم کلمات مصرف اسلحه کمیسیون در کمیسیون مکرر برای اصلاح هدف است واقعاً هدف عالی شاهنشاه این است که بی‌عدالتی نشود فئودالیزم از بین برود نه اینکه یک فئودالیزم جدید در دستگاه بور و کراتیک ایجاد بکنید بنده از حضور نمایندگان محترم تقاضا می‌کنم دقت بیشتری در این قانون بفرمایند و پیشنهاداتی مرحمت بفرمایند و از مقام ریاست هم تقاضا می‌کنم در بین‌الشورین پیشنهادات را قبول بفرمایند و برای این لایحه فرصتی بدست بیاید که تجدیدنظری بشود در بعضی از مواد البته بعضی مواد بسیار خوب است ما طرفدار این اصل هستیم و بایستی که به نحو احسن در این مواد بررسی و دقت بشود بنده خیلی تعجب می‌کنم بنده اطلاعات حقوقی زیادی ندارم ولی اینطور که می‌بینم این لایحه جز اینکه بدست و پای مردم بیچاره به پیچد بدست و پای یک عده‌ای که تازه نفس هستند و گرفتاری دارند و یک دستگاه دیکتاتوری برای یک عده بیچاره توده ملت طبقه متوسط این مملکت تشکیل بدهند بنده قبول ندارم که این کار را باید برقرار کرد باید آزاد گذاشت و کمک کرد بجای اینکه این مشکلات را ایجاد کنند بنظر بنده بیمه کنید تمام اهالی این مملکت و کشاورزان این مملکت را بایستی بیمه کنید بجای اینکه این مشکلات را ایجاد کنید و استدعا کنیم از نمایندگان محترم که در این لایحه توجه بیشتری و دقت بیشتری بفرمایند و در بین‌الشورین پیشنهاد خود را بدهند و در خاتمه به عرض کلیه آقایان می‌رسانم که هیچ نگرانی از لحاظ کمبود آب نیست نگرانی در اشکالات کار آبیاری است و این اشکالات را بنده از حضور آقای وزیر آب و برق استدعا می‌کنم که بروند و رفع کنند البته رفع اشکال مشکل است من می‌دانم امر آب یک کار بسیار بسیار دشواری است اما اگر سانترالیزه بشود کار بسیار آسانی است و واقعاً این ابتکار بزرگ شاهنشاه ما برای رفع این مشلات است و برای تنظیم کردن وضع آبیاری از این بی‌عدالتی و این گرفتاری‌های فنی که از طریق علمی و از طریق این که فکر اصلاح باشد نه اینکه فکر اشکال تراشی از این راهها اشکالات را برطرف کنند (احسنت، احسنت).
رییس‌ـ بنده لازم می‌دانم در جواب بیانات آقای دکتر اسفندیار یگانگی عرض کنم که هیچ عجله‌ای در گذراندن این لایحه نیست پیشنهادات بین‌الشورین را نمایندگان محترم مرحمت بفرمایند و یقیناً با کمال دقت لایحه رسیدگی خواهد شد (صحیح است).
- تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای وزیر کشور
۶- تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای وزیر کشور
رییس‌ـ آقای مهندس انصاری فرمایشی دارید بفرمایید.
مهندس انصاری (وزیر کشور)ـ با کسب اجازه از مقام محترم ریاست به استحضار خاطر نمایندگان محترم مجلس شورای ملی می‌رساند.
رهبر خردمند و دوراندیش ملت ایران شاهنشاه آریامهر در مراسم افتتاح مجلسین ضمن اعلام نوسازی کشور به عنوان اصل دوم از اصول تکمیلی انقلاب ملی چنین بیان فرمودند «دومین اصلی که باید به اصول انقلاب ما افزوده شود نوسازی کشور در تمام مظاهر زندگی آن چه در شهرها و چه در روستاهاست.
کمال مطلوب ما در این مرود این است که زندگانی جدیدی برای عموم خانواده‌های ایرانی ایجاد و تأمین شود که از هر حیث با شئون اجتماعی ملت ایران به آن روح و مفهوم عالی که ما برای حیثیت و شایستگی ایرانی قائل هستیم و با امکانات ثروت خداداد این مملکت و نیروی کامل کار افراد آن تناسب داشته بادش برای نیل بدین هدف می‌باید تمام نیروها و امکانات مادی و معنوی اجتماع ما با همان روح تحرک و جهش انقلابی که لازمه اصلی تحقق چنین هدفی است بکار افتد و هیچ قسمت از استعدادها در اینمورد بی‌حاصل نماند.»
بدیهی است برای اجراء و به ثمر رسانیدن این اصل مهم انقلاب باید از نیروها و امکانات حداکثر استفاده بعمل آید و کلیه افرادی که از ثمرات این برنامه استفاده می‌کنند هر کس به سهم خود در فراهم آوردن وسائل آن سهیم و شریک شوند.
ارمغان‌های ارزنده‌ای که انقلاب ملی کشور و ملت ایران ارزانی داشته و شهرها و روستاهای کشور را در مسیر توسعه سریع و روز افزون قرار داده و هر روز گام تازه‌ای در راه عمران شهرها و توسعه روستاها برداشته می‌شود و هدف اینست که عموم مردم ایران چه در شهرها و چه در روستاها در محیطی سالم و متناسب با زندگانی یک ملت مترقی و پیشرو زندگی نمایند (صحیح است) و بدیهی است شهرداری‌ها و مؤسساتی که مسئول انجام این خدمات هستند باید با داشتن تجهیزات و امکانات لازم بدین نیازمندی‌ها پاسخ گویند و آنچنان که شایسته و لازمه اصول انقلاب ملی است در راه نیل به هدف گام‌های سریع و اساسی بردارند و در این راه هیچ عاملی نباید مانع و رادع کار آنها باشد و موجبات تأخیر در وصول به هدف را فراهم سازد.
با توجه به این اصول لایحه نوسازی و عمران شهری در (۳۰) ماده و (۲۷) تبصره تنظیم گردیده که جهت تصویب تقدیم می‌شود (احسنت).
در این لایحه برای تأمین هزینه نوسازی و عمران شهرها و احداث و توسعه معابر شهرداری‌های مسئول قانوناً مکلف شده‌اند که از کلیه اراضی و ابنیه و مستحدثات واقع در محدوده شهر عوارض عادلانه‌ای وضع و دریافت نمایند و عوائد حاصله را به مصرف نوسازی و عمران برسانند و از این طریق مسیط بهتری برای زندگی عموم افراد شهرنشین تهیه کنند این روش منطبق با اصل عدالت اجتماعی و عادلانه‌ترین راه برای تأمین نیازمندی‌های شهری است زیرا کسانی که از ثروت و رفاه بیشتر برخوردارند در توسعه و عمران شهرها سهم بیشتری می‌پردازند و از نتیجه آن نیز بهره بیشتر نصیب آنان می‌شود.
در این لایحه مواردی پیش‌بینی شده که شهرداری‌ها از تسهیلات و اختیارات لازم برای تملک اراضی جهت نوسازی و مراقبت در رشد موزون و متناسب شهرها و نظارت بر طرز استفاده از اراضی واقع در محدوده شهر و حریم آن و وادار کردن مالکین به رعایت مقررات منطقه‌بندی شهر و تعیین تعداد طبقات و ارتفاع و نما سازی و کیفیت و ساختمان‌های شهری برخوردار باشند و بتوانند توسعه شهرها را بر اساس صحیح و منطبق با نیازمندی‌های عمومی استوار سازند و در اجرای اصل یازدهم انقلاب ملی به نحو شایسته توفیق حاصل نمایند.
بدیهی است به موازات تصویب لایحه و اجرای قانون وزارت کشور نیز در سازمان شهرداری‌ها تجدیدنظر اساسی بعمل خواهد آورد (احسنت) تا شهرداری‌ها با داشتن تشکیلات صحیح و استفاده از وجود عناصر کاردان و فعال شایستگی و توانائی کافی برای بثمر رسانیدن این اصل مهم انقلابی را پیدا کند.
شک نیست که نمایندگان محترم که برگزیده ملت ایران بوده و هدفی جز به ثمر رسانیدن منشور مقدس انقلاب سفید و اجرای نیات مبارک شاهنشاه آریامهر ندارند در تصویب سریع لایحه پیشنهادی که در اجرای یکی از مهمترین اصول انقلاب تهیه گردیده است توجه لازم را مبذول خواهند فرمود تا در اسرع وقت بتوان در اجرای این برنامه که باعث تأمین رفاه و آسایش بیشتری برای مردم خواهد بود قدم‌های سریعی برداشت. متشکرم (احسنت).
رییس‌ـ به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
- ادامه مذاکره در کلیات گزارش شور اول کمیسیون آب و برق راجع به ملی شدن آب و نحوه اجرای آن
۷- ادامه مذاکره در کلیات گزارش شور اول کمیسیون آب و برق راجع به ملی شدن آب و نحوه اجرای آن
رییس‌ـ ادامه بحث در کلیات لایحه ملی شدن آب و نحوه اجرای آن مطرح است. آقای مهندس فروهر بفرمایید.
مهندس فروهرـ راجع به اهمیت ملی شدن آب که منطبق با اصل دهم انقلاب شاه و مردم است هیچ تردیدی نیست و همه نمایندگان محترم اتفاق نظر دارند که یک چنین لایحه‌ای که بمنظور ازدیاد آب در کشور و دادن یک نظام و مقررات لازمی تهیه شده بایستی همه همکاری کنیم بنابراین بنده ون به عنوان موافق با این لایحه صحبت می‌کنم می‌توانم یک توضیحات مختصری بدهم با تذکراتی که همکاران محترم راجع به کیفیت قانون و لزوم تکمیل قانون در کمیسیون‌های مختلف که مطابق صورتیکه بنده می‌بینم به هیئت کمیسیون رفته بنده وارد این بحث نمی‌شوم کمیسیون‌ها تشکیل می‌شود مقام ریاست می‌فرمایند عجله‌ای در این کار نیست البته عجله‌ای نیست به منظور تکمیل کردن والا چندین سال است که لزوم چنین لایحه‌ای احساس می‌شود قوانین ما راجع به منابع آب به کلی غیر کافی و وافی به مقصود بود و از آنها بی‌نیاز می‌شویم توضیحات دیگری که بنده به عنوان تأیید و موافقت می‌توانم عرض کنم این است که آبادی در این کشور و ازدیاد نفوس منوط است در آخرین حد به تولیدات آب در این کشور ما همیشه زمین بیشتر از آب داشته‌ایم در قسمت شیرین کردن آب دریاها و دریاچه‌ها و استفاده از ابرها بنده وارد نمی‌شوم ولی همین آبهای تحت‌الارضی موجودی مملکت را اگر تحت یک نظام بیاوریم که بنده یقین دارم با این قانون وزارت آب و برق که برای این منظور تشکیل شده به این هدف خواهیم رسید به این دلیل بنده تأیید می‌کنم مطلب دوم موضع مدیریت است در سازمانها تمام همکاران محترم راجع به امکانات مختلفی که در این قانون به عنوان خطر به عنوان خطر به آن اشاره فرمودند توضیح دادند که دیکتاتوری ممکن است بشود یا بعضی پروانه‌ها بطور ناصحیح صادر شده باشد و یک مطلبی را که تذکر نفرمودند این است که تماس مردم با مأمور پنح و فوق‌العاده زیادی افزایش پیدا می‌کند چون در تمام این موارد کادر فنی است مأمورین باید بیایند با مردم تماس پیدا کنند سابقه و گذشته در این کشور نشان می‌دهد که مردم از دیدن مأمور دلخوشی ندارند و این قسمت یک قسمت حساسی است که منطبق با اصل دوازدهم انقلاب یعنی تجدیدنظر در سازمان‌های اداری هم هست در اینجا یک سابقه‌ای گواهی می‌دهد که می‌شود مدیریت را بهتر کرد و تماس مأمور و مردم را بیشتر تحت کنترل قرار داد که نظر قانون‌گذار و نظر مملکتی در این قسمت منظور نمی‌شود که وضع آبیاری هم تأمین بشود بدون اینکه تماس‌ها یک اشکالات زیاد تولید نکند یا احیاناً منجر به نقصانی در تولیدات و غیره نشود یک سازمان آبی در تهران تشکیل شد الان ۱۶ سال یا بیشتر از عمرش می‌گذرد و مطابق اطلاع خیلی دقیقی که بنده دارم الان متجاوز از ۲۵۰ هزار آبونه در این شهر استفاده می‌کنند هر کدام از این افراد و اشخاص دارای پرونده‌ای هستند شامل مشخصات مستغل و غیره و حتی شهرداری تهران بمنظور بعضی اصلاحات شهری بنده شنیدم مراجعه می‌کنند به بایگانی سازمان آب چون نقشه‌ها و مطالعاتی که جمع کرده‌اند تکمیل بوده است یا نسبت به دستگاههای دیگر بهتر بوده است بنابراین همین دستگاه مشغول پیاده کردن این قانون می‌شود ما هر چه این قانون را دقت کنیم و یقیناً همکاران محترم این کار را خواهند کرد پیاده کردن این قانون از طرف وزارت آب و برق یکی از قسمت‌های مهم این کار خواهد بود و بنده توجه مسئولین وزارت آب و برق را جلب می‌کنم همانطور که در واحدهای مختلف که بنده سازمان آب را اسم بردم و دیگران را اسم نمی‌برم و موفقیت‌هائی پیدا کرده‌اند و تجربه زیادی اندوخته‌اند این را تمام و کمال در اجرای این قانون بکار ببرند یعنی با فکر نو و وسیله نو که از آن افکار قدیمی و منسوخ و صف‌آرائی مردم و کارمند دولت که شاخص آن بوده است به کلی اجتناب کنند به عنوان راهنما و کمک و در عین حال مجری و کنترل کننده در این کشور پهناور ما حاضر شوند این کار را به انجام برسانند من فکر می‌کنم با تجربیاتی که آقایان دارند و چون همکاری‌هائی با هم داشتیم فکر می‌کنم این مطلب امکانپذیر باشد و استدعا می‌کنم در پاسخی که قطعاً خواهند فرمود یک تعهدی که خودشان مناسب با این قانون می‌دانند در اینجا بفرمایند که واقعاً معلوم بشود آن سیستم صف‌آرائی یا اعمال دیکتاتوری که گفته شد و تمام روی کمال حسن نیت و منظور این است که ما یک قانون خوب برای رسیدن به یک هدف خوبی داشته باشیم ابراز شد و دلسوزی همکاران محترم را دربرداشت این مطلب در اینجا تأیید بشود که ما بتوانیم این حربه و وسیله و قدرت و اختیارات را در دست دستگاهی بگذاریم که صلاحیت دارد راجع به موضوع فنی هم که آقای دکتر یگانگی فرمودند بنده می‌خواهم عرض کنم اقداماتی در این زمینه شده است یکی را که بنده خبر دارم از چهار سال قبل بوسیله انجمن فنی ایران و فرانسه با همکاری سازمان برنامه از یک طرف راجع به تأمین اعتبار و جلب متخصصین خارجی از فرانسه یک انستیتوی هیدروژئولوژی تأسیس شده و این انستیتو به منظور این است که مهندسین هیدروژئولوژی را که آقای دکتر یگانگی قطعاً منظورشان بوده است تربیت شوند و تا به حال که بنده به حضورتان عرض می‌کنم دو دوره از مهندسین هیدروژئولوژی فارغ‌التحصیل شده‌اند و دوره سوم دارند تحصیلاتشان را تمام می‌کنند البته محلش را دانشگاه باید تأمین کند که اعتبار تحصیلات آنها رسمیت پیدا بکند و این یک کوششی بوده است که از یک طرف شده است و این مال آن است که احتیاجاتشان را خود دستگاه بهتر می‌تواند معلوم کند و برای ده هزار شغلی جدید که نخست‌وزیر وعده فرمودند به تحصیلکرده‌های داخل و خارج کشور داده شود (عباس میرزائی‌ـ یک میلیون شغل) صحیح می‌فرمایید اینکه بنده عرض می‌کنم مشاغل دانشگاهی است و یک میلیون کار را جنابعالی می‌فرمایید که جلب اطمینان بشود از دانشجویانی که در خارج هستند و بدانند در این مملکت بعد از مراجعتشان دولت برای آنها شغلی در نظر گرفته است البته بعداً آن یک میلیون را ان‌شاءالله در سنوات بعد بیشتر می‌کنیم که تمام افراد ملت نجیب ایران به فراخور استعداد خودکار داشته باشند بنابراین بنده استدعا می‌کنم موازی با این قانون وزارت آب و برق احتیاجات فنی خودش را مطالعه کند و پیاده کند و آن را اعلام بکند که شاید یک عده شاگردان و دانشجویان بروند تحصیلات دوره تخصصی خودشان را در همین رشته‌های هیدروژئولوژی ببینند تا بعداً بورسی تهیه کنند که بروند و ببینند و تعهدی بفرمایند که اینها را استخدام کنند این نواقص لایحه را همه دست بدست هم داده برطرف کنیم عرایض من این بود که همان اول این نگرانی‌ها و این سوء تفاهم‌ها برطرف بشود و بنحوی این مورد پیاده شود که مأمورین بصورت مربی و همکار و برادر بروند در تمام قسمت‌ها، شما آمار بیاورید کرج، نیاوران و غیره بنده اسم نمی‌برم در تمام نقاط کشور، تولید اینقدر بوده و ما اقدام کرده‌ایم و بیشتر شده تا همه ما خوشحال بشویم که در راه صحیح منویات شاهنشاه آریامهر آن را پیاده کرده‌ایم و توانسته‌ایم به آبادی کشورمان کمک کنیم (احسنت)
رییس‌ـ آقای مهندس بهبودی بفرمایید.
ثامنی‌ـ جنابعالی مخالفید یا موافق؟
دکتر مهندس بهبودی‌ـ بنده محققاً مخالفم، عرض کنم جناب آقای وزیر هم حزبی‌های حضرتعالی وظیفه ما ار خیلی سبک کردند و البته فلسفه جدیدی که جناب آقای سرتیپ‌پور انشاء فرمودند مورد قبول فراکسیون ما که نیست یعنی ما چند نفری که در اینجا نماینده حزب مردم هستیم و فراکسیون حزب مردم را تشکیل می‌دهیم محققاً تصمیمات خودمان را یکجا می‌گیریم و هر نفرمان نماینده ۳۱ نفر بقیه هستند و تعجب کردم که جنابعالی چطور از طرف فراکسیون‌ها صحبت فرمودید بدیهی است فراکسیون اکثریت می‌تواند هر تصمیمی که بخواهد بگیرد البته جناب آقای نخست‌وزیر باب جدیدی را در مملکت باز کرده‌اند و آن انتقاد از قوه مجریه است، رئیس قوه مجریه انتقاد از قوه مجریه را شروع فرمودند چون نخست‌وزیر مملکت و سرور همه بودند حق داشتند در کنگره انقلاب اداری دیدیم که خیر جناب وزرا به مراتب استادتر از جناب نخست وزیر از دستگاههای خودشان انتقاد می‌کنند من باب مثال جناب آقای مهندس انصاری که همین چند دقیقه قبل لایحه نوسازی را با این احسنت، احسنت‌ها و صحیح است تقدیم مجلس فرمودند آنچنان مأمورین شهرداری را معرفی کردند، به مملکت، که اگر من بجای ایشان بودم و بهر عنوان با مأمورین شهرداری مجبور بودم کار کنم یک روز ادامه کار نمی‌دادم حالا هم قبل از اینکه آن دستگاهی که ایشان آنچنان توصیف کردند و مورد قبول ما نیست و بنده اعتقاد دارم کارمندان شهرداری مانند بقیه کارمندان افراد صحیح و خدمتگزاری هستند حق این بود که اول دستگاههای زیر دست خود را اصلاح کنند بعد لایحه نوسازی را تقدیم می‌کردند البته تصور می‌فرمایند که ممکن است مردم فراموشکار باشند ولی اینطور نیست مردم هیچ وقت بیانات مدیران مملکت را فراموش نمی‌کنند و اما لایحه‌ای که امروز در بحث شورای ملی است فرمان شاهنشاه آریامهر به عنوان اصل دهم اعلام شده است ما که اعتماد و ایمان داریم آنچه که شاهنشاه آریامهر می‌فرمایند انعکاسی است از خواسته‌های مردم این سرزمین (روحانی‌ـ این عقیده همه مردم است) عرض کردم همه مردم خیلی خوشوقت هستم که جناب آقای روحانی فرمودند همه ما یان عقیده را داریم همه ملت ایران این عقیده را دارند و باید دنیا بداند که آنچه شاهنشاه ایران می‌فرمایند انعکاسی است از خواسته ملت به علت سننی که موجود است بعلت نوع حکومتی که ما داریم (صحیح است) بنابراین آنچه که ایشان فرمودند وظیفه ملی من حکم می‌کند که در تأییدش قدم بردارم غیر از وظیفه ملی، حزب مردم در اردیبهشت ماه ۱۳۴۶ سمیناری داشت که برنامه اقتصاد روستائی و کشاورزی خودش را مطرح کرده بود در ماده دوم قطعنامه این سمینار اینطور نوشته شده که بنده به عرض سروران ارجمندم می‌رسانم «سمینار روستائی حزب مردم کتاب انقلاب سفید شاهنشاه آریامهر را راهنمای سعادت ملت ایران می‌داند و تعلیم آن را در تمام حوزه‌های روستائی حزب مؤکداً خواستار است و نوید صدور دهمین فرمان شاهانه را مبنی بر ملی شدن منابع آب کشور مژده‌ای تازه و حیات بخش برای طبقه کشاورز می‌شناسد» بنابراین وظیفه ملی و وظیفه حزبی من حکم می‌کرد که از لایحه ملی شدن آب دفاع کنم البته مدافع اصل ملی شدن آب هستم ولی مدافع این لایحه جناب آقای وزیر متأسفانه نمی‌توانم باشم، این لایحه از دو قسمت کاملاً مجزا تشکیل شده است یکی همان موادی است که برای حفظ و حراست آبهای زیرزمینی در دوزه گذشته چندین جلسه وقت مجلس شورای ملی را گرفت و تصویب فرمودید همان را با چند جلسه وقت مجلس شورای ملی را گرفت و تصویب فرمودید همان را با چند عبارت دیگر و قدری شدیدتر بنام قانون ملی شدن آورده‌اند و قسمت دیگر که اصل ملی شدن را حکایت می‌کند و در چند ماده معدود در داخل مواد قانون حفظ و حراستی است که بموجب یکی از مواد این قانون لغو آن را خواستار شده‌اند بنابراین چیز تازه‌ای نیامده است چیزی بوده شدیدترش کرده‌اند در جهت فشار و در مضیقه قرار دادن مردم که جناب دکتر یگانگی فرمودند من از جناب آقای وزیر می‌پرسم شما ک فرد مسلحی را بالای سر یک کشاورز می‌فرستید که اگر خطائی کرد تنبیه ببیند اگر آن مأمور شما خطائی کرد آیا ماده‌ای پیش‌بینی کرده‌اید که شدیداً تنبیه بشود (مهندس اسدی سمیع‌ـ لایحه را مطالعه بفرمایید) این لایحه همانطور که اگر لااقل فرصت خواندنش را نداشتید در اینجا گوش کردید از کمیسیون‌های آب و برق‌ـ کشاورزی‌ـ اصلاحات ارضی‌ـ برنامه‌ـ بهداری‌ـ کشورـ دارائی‌ـ راه‌ـ دادگستری یعنی از ۸ کمیسیون گذشته هر کمیسیون ۱۸ نفر هستند یعنی ۱۴۴ نفر، قاعدتاً ۱۴۴ نفر باید آن را دیده باشند ما که ۱۴۴ نفر نیستیم آن رگوه دیگر پارلمانی هم ۵ نفر بیشتر نیستند بنابراین ۱۴۴ نفر همان‌هائی بودند که اینجا انتقاد کردند و چرا در کمیسیون انتقاد نکردند استدعا می‌کنم به دفتر حضور و غیاب کمیسیون‌ها مراجعه شود جناب آقای ریاست معظم مجلس شورای ملی نوید دادند که فرصت کافیست که پیشنهادهای بین‌الشورین تقدیم بشود چون لوایح بزرگی در کار مجلس هست مثل لایحه عمرانی برنامه چهارم و لایحه بودجه بدیهی است فرصت کافی هست و این لایحه لایحه ایست که در رشد اقتصاد کشاورزی بسیار بسیار مؤثر است خیال نکنید که اعضای محترم کمیسیون آب و برق که من هم به عنوان کوچکترین فرد آن کمیسیون در آنجا حاضر می‌شدم نمی‌دانستم که این لایحه با رشد اقتصاد کشاورزی مملکت سر و کار دارد خیلی خوب می‌دانستند نمایندگان دولت هم این موضوع را کرده‌اند ولی کافی و وافی نیست این لایحه نیات رهبر خردمند مملکت را اجرا نمی‌کند (صحیح است) در شور مواد ان‌شاءالله فرصت خواهد شد که یکایک معایبش به عرض مجلس شورای ملی برسد ولی من از این فرصت استفاده می‌کنم و از تمام صاحبنظران تقاضا می‌کنم نظریات خودشان را برای ما بفرستند و محقق بدانند تا آنجائی که این نظریات در راه سعادت و بالا بردن رشد اقتصادی کشاورزی مملکت مؤثر است در لایحه گنجانیده خواهد شد زیرا نه نمایندگان اکثریت نه نمایندگان اقلیت هیچکدام‌شان راهی جز راه سعادت ملت ایران نمی‌خواهند طی کنند (صحیح است‌ـ احسنت).
رییس‌ـ آقای خواجه نوری بفرمایید.
خواجه نوری‌ـ امروز لایحه بسیار مهمی در دستور بود و در دستور هست که شایسته این همه دقت و مذاکره می‌باشد و البته آقایان هیچ کدام با اصل ملی شدن آب‌ها در ایران مخالفتی نکردند بلکه راجع به چگونگی تنظیم و تدوین این قانون بیاناتی فرمودند در این قسمت مخصوصاً در موردی که هم مسلکان من اعضای حزب ایران نوین پیشنهاد دادند یا تذکراتی دادند بارها این مطلب گفته شده است باز هم می‌گوئیم که نیروی حزب ایران نوین در این است که افکار اعضای خودش را در تمام مراحل چه داخل حزب و چه در مجلس تشویق بکند که شکوفان بشود و از تمام تبادل نظرها در تمام مراحل بنفع مملکت استفاده کند ما وقتی که فرمایشات اقلیت را با دقت گوش می‌کنیم و در موقعی که حرف‌های منطقی می‌شنویم به آن مطالب احترام می‌گذاریم و بموقع اجرا می‌گذاریم پس به طریق اولی باید به نیات و نظرات هم مسلکان خودمان در تمام موارد وقتیکه منطقی هستند احترام بگذاریم و به موقع اجراء بگذاریم البته جناب مهندس بهبودی بنظرشان خیلی عجیب می‌آید که نخست‌وزیری از دستگاه خود انتقاد بکند و این رویه پیشتر در مملکت ما نبود این هم یکی از شأن‌های حزب ما است که ما سعی می‌کنیم که با دقت اطراف خودمان را نگاه کنیم و اگر اطرافیان خود ما و مجریان دستگاههای خود ما مرتکب اشتباهاتی می‌شوند هم آنها را راهنمائی می‌کنیم و هم برای دلجوئی از مردم و عذرخواهی از مردم می‌گوئیم که فلان مأمور به این علت معزول شده یا فلان خطا را کرده و به این علت اصلاح شده و یا این تذکر اصلاحی به او داده شده که مردم بدانند دولت دولت جابری نیست دولتی است که برای ارضاء خاطر آنها برای خدمت به آنها برای اجرای منویات شاهنشاه کمر خدمت بسته و در تمام موارد از تمام ممکنات استفاده می‌کند و اگر هم خاطی را شکف بکند و اشتباهی را کشف بکند اذعان می‌کند و با کمال شهامت و شجاعت آن خاطی را بر کنار کرده و یا اگر اشتباهی مرتکب شده‌اند سعی می‌کنند آن اشتباه را مرتفع بسازند این هم یکی از افتخارات ما است برای اینکه هیچ وقت هیچکس نمی‌تواند ادعا کند که هیچ وقت مرتکب اشتباهی نمی‌شود ما باید با کمال فروتنی اذعان و اعتراف داشته باشیم که بشر هستیم و ممکن است که اشتباه کنیم و هر کس که راهنمای ما باشد ما از آن ممنون خواهیم بود این کلیاتی بود در مقابل کلیاتی که جناب آْقای مهندس بهبودی فرمودند ولیکن می‌خواستم به اصل مطلب بپردازم برای چه شاهنشاه اصل ملی شدن آب‌ها را یکی از اصول انقلاب فرمودند؟ ما چه اطلاعاتی در مورد آب در این مملکت داریم؟ و لازم است که اول این را بسنجیم و آن وقت ببینیم که آیا این لایحه برای جوابگوئی به این احتیاجات تهیه شده است یا نشده است و اگر نقائصی دارد با کمال دقت آن نقائص را برطرف کنیم ما می‌دانیم که دارای یک کشور وسیعی هستیم که به واسطه موقعیت جغرافیائی که دارد متأسفانه دچار قحطی آب است (دکتر عدل‌ـ کمبود آب) بله کمبود آب است و نمی‌تواند حداکثر استفاده را از منابع خاکی خود برای امور کشاورزی و حتی صنعتی ببرد ما چه باید بکنیم؟ ما باید اول بسنجیم و ببینیم که چه منابعی داریم از منابع زیرزمینی سطح‌الارضی و امکانات بارندگی‌ها و امکان همان ایجاد باران‌های مصنوعی و ببینیم که آیا با نبودن چنین قانونی ما می‌توانستیم چنین اعمالی را انجام بدهیم یا نه اول بنده می‌پردازم به موضوع آبهای سطح‌الارضی قبل از اینکه این برنامه‌های سدسازی در این مملکت اجرا بشود خود ما می‌دانستیم که رودخانه‌های ما بغیر از عده قلیلی که به دریای مازندران می‌ریزند و کارون، رودخانه‌های دیگر ما سیلابی بیش نیست اغلب اینها در ایامی که ما احتیاج به آب داریم خشک هستند (صحیح است) و در مواقع دیگر که احتیاج نداریم مسیر سیل‌های عظیم هستند که محصولات ما را تهدید می‌کنند پس ضرورت داشت که با یک سیاست قطعی و علمی و با یک برنامه منظمی ما بفکر مهار کردن این آب‌ها باشیم که اولاً آبهائی که در فصول غیرضروری در این دوره‌ها جاری هستند مدفون نشوند که در فصولی که مورد ضرورت است از آنها استفاده بشود و در ضمن جلوگیری از طغیان‌ها و سرکشی‌های این آب‌ها بشود تا حال چند سد ما ایجاد کردیم و یکی هم تونل گوهرنگ احداث کردیم چه شد که نتوانستیم از این سرمایه‌گذاری که دولت کرده و قاعدتاً باید بعد از چند سال باردهی داشته باشد که سرمایه بعنوان یک تنخواه گردان برای اینکه کارهائی نظیر این کارها انجام شود چطور شد که ما نتوانستیم در این کارها به مصرف برسانیم چطور شد که نتوانستیم این عمل را انجام بدهیم چند سال از احداث تونل گوهرنگ می‌گذرد و هنوز دیناری بابت مخارج و سرمایه‌گذاری گوهرنگ وصول نشده است آیا دلیلی داشت که پول پیرزنان مملکت و پولی که بابت مالیات مملکت وصول می‌شود خرج احداث تونل گوهرنگ شود به نفع یک عده معینی مالک اصفهانی و دیناری از این بابت و از این پولی که خرج شده وصول نشود که این پول برود جای دیگر سد یا تونل دیگری احداث بشود یا در نقاط دیگر هر کجا عملی کردیم سرمایه‌گذاری کردیم به نیت این که سرمایه برگردد که با این پول جای دیگری سرمایه‌گذاری بکنیم این سرمایه به نفع عده معینی حبس شده یک عده به نام اینکه ما حقا به دو قرن پیش داریم و از سیلاب‌های آن زمان استفاده می‌کردیم حالا از آبهای مهار شده می‌خواهند استفاده بکنند این عدالت نیست اگر صحبت از عدالت می‌کنید عدالت آنست که وقتی که دولت سرمایه‌گذاری در یک نقطه‌ای می‌کند با وسائل قوی و مسلمی با در نظر گرفتن ازدیاد درآمدی که برای صاحبان حق جدید فراهم کرده است پولی وصول کند و این پول را در جای دیگر استفاده کند یکی از اصول این لایحه و بوجود آوردن این مقررات و ملی شدن آب‌ها همین است (صحیح است) راجع به همین آبهای سطح‌الارضی عرض می‌کنم ما خیلی از رودخانه‌ها داریم که به واسطه عبور از مجراهای شور آب شیرین تبدیل به آب شور می‌شود باز اگر تدابیری دولت ایجاد کند و این آبهای شور را که الان به کویر ریخته می‌شوند مهار کنند و در مجراهای صحیح بگذراند و با آن مجراها را اصلاح کنند و به آب شیرین تبدیل کنند باید مقرراتی باشد که به دولت اجازه بدهد که این آب را به زارعین بفروشد و یا این پول کار دیگری را برنامه‌ریزی کند و همینطور این پول‌ها در چاه و یل بنفع عده معینی نرود بالاخره باید این کار به وسیله صحیح وعلمی انجام گیرد و پولش را از اشخاص استفاده‌کننده بگیرند. راجع به حفر چاهها حفر چاه عمیق در ایران متداول شده است و یکی از پیش‌کسوت‌های این امر هم جناب آقای دکتر اسفندیار یگانگی هستند برای خود بنده دو حلقه چاه حفر فرمودند و من یکی از مشتری‌های خوب ایشان هستم و فقط می‌دانم برای بنده خوب کار انجام دادند و لیکن باید عرض کنم جناب آقای دکتر یگانگی اگر قرار باشد بی‌نظم و نسق باشد اگر حدودی برای حفظ آب زیرزمینی در مناطق مختلف این مملکت قائل نشوند اشخاصی مانند بنده که قبلاً رفته‌اند چاه حفر کرده‌اند و مقدم بوده‌اند در این امر دچار اشکال می‌شوند برای این که چاههای نزدیک به هم مرتباً حفر خواهد شد (دکتر عدل ـ حریم باید داشته باشد) سطح آب پایین خواهد رفت و وقتی سطح آب پایین برود تمام سرمایه‌گذاری که شده است از لحاظ حفر چاه تلمبه‌گذاری و موتور و غیره باید تجدید بشود اگر چاهی امروز سطح آبش در ۴۰ متری باشد باید تلمبه را در ۷۰ متری قرار بدهند برای این که آب استخراج بشود اگر تعداد چاهها به یک میزان غیرقابل قبولی در آن ناحیه حفر بشود سطح آب می‌رود به ۹۰ متر و مکش آن باید سطحش را به ۱۵۰ متر ببرند و باید دوباره حفاری شروع بشود تلمبه‌ها همه آهن پاره می‌شود و تمام آن موتورهای دیزلی را که مردم بیچاره خریده‌اند باید به انبار بریزند و ریال کشاور ایرانی خارج بشود و تبدیل به دلار بشود و آهن تازه وارد کنیم آیا این کار صحیح است آیا نباید یک دستگاهی باشد که بگوید در این ناحیه هر کس می‌خواهد چاه بزند باید اجازه بگیرد از لحاظ هیدرولوژی من مطالعه می‌کنم ببینم چقدر آب وارد سطح تحت‌الارضی این ناحیه می‌شود که به همان اندازه استخراج کنیم از زیر زمین این مشکلات از طریق علمی حل شده است (دکتر یگانگی ـ این مشکلات از طریق علمی حل شده است و با استعمال اسلحه نمی‌شود این مشکلات را حل کرد) برای این که این مشکلات حکل بشود باید یک مقامی وجود داشته باشد و اختیارات قانونی داشته باشد که این وظیفه خودش را نسبت به تمام افرادی که در راه حفر چاه در راه ایجاد قنوات فعالیت کرده‌اند و سرمایه‌گذاری کرده‌اند حقوقشان را یک چنین دستگاهی حفظ کند ما خودمان می‌دانیم یک قانونی داریم و قانون حریم چاهها است (رامبد ـ فراموش نفرمایید که شما به نام مردم صحبت می‌کنید نه تنها نماینده دولت) بنده به این فرمایش شما مسلماً پاسخ نمی‌دهم مجموع عرایض پاسخگوی شما خواهد بود (مهندس فروهر ـ ما فقط برای منافع مردم ایران صحبت می‌کنیم) بنده عرض می‌کنم که اگر شما می‌خواهید منافع مردم را حفظ بکنید اگر می‌خواهید تأمین بیمه‌ای را که جناب آقای دکتر اسفندیار یگانگی می‌فرمایند به کشاورزان بدهید حتماً باید یک مؤسسه دولتی حاکم بر این امور باشد تا بتواند چنین وظیفه‌ای را انجام بدهد در قسمت قنوات داشتم عرض می‌کردم ما یک قانون کهنه‌ای داریم که چند ماده بیشتر نیست در قانون مدنی که راجع به رعایت حریم قنوات نوشته شده است به موجب همان اطلاعات علمی و تکنیکی که امروز برای استفاده از منابع آبهای زیرزمینی به وجود آمده است این مواد محکوم هستند این مواد قابل اجرا نیستند جناب دکتر یگانگی خودتان بهتر می‌دانید که ما دیگر نمی‌توانیم به صورت سابق به حفر قنوات حمایت بکنیم و اجازه بدهیم که حد متعادلی باشد برای استفاده از منابع زیرزمینی به وسیله چاههای عمیق یا چاههای آرتتزین یک مطلب بزرگی است چندین سال است که حفر چاههای آرتزین در مناطق شمالی ایران مرسوم شده است چاه را می‌کنند بیخیال خودخواهی خودشان که اگر من سر این شیر بگذارم ممکن است که جلوی جریان آب گرفته شود در تمام چهار فصل سال در مواقعی که احتیاج به آب ندارند این آب سیلانی دارد و همین طور ادامه دارد تا وقتی که خشک شود چقدر چاه آرتزین در شمال به این ترتیب به وجود آمده و خشک شده و چقدر از منابع آب زیرزمینی گیلان و مازندران از بین رفت همه جاری شد و زمین‌ها را تبدیل به باتلاق کرد اگر از ابتدا نظامی بود همان طور که در این قانون پیش‌بینی شده که روی هر چاه آرتزین شیری باشد و فقط در فصولی که احتیاج به آب دارند شیر را باز کنند این بلا سر زارعین شمال نمی‌آمد و حالا موقع آن است که ناظر این عمل باشند که هر وقت چاهی حفر می‌شود این مقررات را رعایت کنند مطالب گفتنی زیاد است راجع به مشکلاتی که در امور آبیاری در این مملکت بود ما اشخاصی را می‌شناسیم که از قدرت‌های حکومتی خودشان در ادوار گذشته از قدرت‌های محلی در ادوار گذشته رفته‌اند یک چشمه خداداد را رودخانه متعلق به ملت را صاحب شده‌اند و آب این رودخانه‌ها را قطره‌قطره به مردم می‌فروختند و هنوز هم می‌فروشند آیا نباید قانون باشد که بگوید همانطور که اصلاحات ارضی کردید باید جلوی اینگونه تجاوزها را بگیرید و جلوی این گونه اشخاصی را که رفته‌اند و بدون اینکه دیناری خرج کرده باشند رودخانه‌ها را صاحب شده‌اند بگیرید و این امر در این قانون مستتر است (دکتر فریورـ کسی با این قانون مخالف نبود) بنده دارم مطالبی را که در این قانون مستتر است عرض می‌کنم جناب آقای مهندس بهبودی فرمودند که در این قانون هیچ مطلب تازه‌ای وجود ندارد و من دارم مطالب تازه را عرض می‌کنم مهمتر از همه درباره استفاده از آب در ایران آن طرز استفاده صحیح و مفید است، خیلی اشخاص ممکن است هوس کنند که یک قناتی یا رودخانه‌ای اگر در اختیار دارند برای نمایش و ایجاد آب نما در مملکت خودشان به گردش بیندازند و استفاده تفننی بکنند و احیاناً هم یک باتلاق ایجاد بکنند که چند تا مرغابی هم در آن باتلاق شنا کند، اما اگر از این آب می‌شود استفاده کرد و حداقل بهره‌برداری را برای زراعت کرد نباید قانونی باشد که جلوی این تفنن را بگیرد؟ تا عده‌ای که می‌خواهند گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی بعمل بیاورند این کار را انجام بدهند (احسنت) اینها مطالب تازه‌ای است که در این قانون هست، اگر شما این قانون را به دقت مطالعه بفرمایید ملاحظه خواهید کرد که این مطالب تا زه در این قانون هست، مطلب دیگری عرض کنم، ما خودمان گرفتار این نهرهای قدیمی پر پیچ و خم هستیم که پاره‌ای اوقات دو ثلث آب را که از چشمه حرکت می‌کند تا به مقصد برسد در بین راه تلف می‌شود چه به واسطه تبخیر آب چه به واسطه خراب بودن و ضایع بودن این انهار چون مسیر انهار مستقیم نیست و کج و معوج است و ساخته نشده، آب نفوذ می‌کند و مقدار زیادی ثروت ملی ما از این طریق ضایع می‌شود این قانون است که ملزم کرده اگر کسی خودش را صاحب آب می‌داند، نهرش را طوری درست کند که این آب که ثروت ملی است تلف نشود، این قانون ملزم می‌کند هر کشاورزی که با توجه به پیشرفت‌های اقتصادی و فنی که در این مملکت رخ خواهد داد از آخرین وسایل تکنیک استفاده کند برای اینکه آب کمتر به هدر برود یعنی وسائل لوله کشی متحرک فراهم کنند (یک نفر از نمایندگان‌ـ باران مصنوعی) باران مصنوعی را به عقیده من غلط کرده‌اند در ایران، باران مصنوعی آن بارانی است که از ابرها ایجاد می‌کنند ما باید در این مورد آبیاری پران یا آبیاری افشان را بکار بریم، اصصطلاحات را باید هر کدام در معنی واقعی خودشان بکار ببریم، (صحیح است) وقتی که یک چنین الزاماتی برای مالکین فراهم شد البته دولت یا وزارت آب و برق دشمن مردم نیست که یک مرتبه برای تمام مردم این مملکت اعلان کند که باید همه شما وسایل آب‌پاشی پران یا افشان فراهم کنید، ممکنات و مقتضیات هر محل بازار و فروش کالای هر محل را در نظر می‌گیرید و با در نظر گرفتن این موجبات نسخه‌ای برای علاج درد ما می‌نویسد، اگر ما در اطراف تهران می‌بینیم که کشاورز می‌تواند با تولید موادی از قبیل سبزی و تربار به حد اعلای درآمد برسد در چنین جائی می‌شود او را مجبور رکد که آبیاری افشان بکند ولی این کار را در سیستان و بلوچستان نمی‌شود، این را البته وزارت آب و برق و مأمورین مربوط توجه به این نکات خواهند داشت، بنده می‌خواستم یک مطلب دیگری که نشان می‌دهد این لایحه چقدر ضرورت دارد و آن این است که یک نظام کلی در طرز بهره‌برداری از آب‌ها باید فراهم بشود، ما باین کوههای خودمان که نگاه می‌کنیم می‌بینیم که دره‌ای هست، دره‌های با عمق زیاد یا عمق کم که هر کدام این دره‌ها با ایجاد چند پله دیوار سنگی می‌توانند به نوبه خودشان مخزن‌هائی باشند برای اینکه آب را به عمق زمین هدایت کنند، جائی که اجازه بدهند سیلان پیدا کند و این نوع بندها را با پول کم و با تکنیک خیلی آسان در تمام این مملکت می‌شود ایجاد کرد که به این ترتیب یک انژکسیون مصنوعی می‌شود به زمین کرد که آبهائی برای قنوات و چاههای عمیق فراهم شود و این مطلب در این قانون پیش‌بینی شده و وزارت آب و برق را مأمور کرده که اینگونه اعمال را انجام بدهد پس چرا ما منکر خوبی‌ها باشیم و چرا باید فقط نقاط ضعف را بر ملا بکنیم و محسنات کار را نگوئیم، برنامه‌ای که در پیش داریم بیان کنیم و وقتی که این برنامه بیان شد متوجه می‌شویم که اگر اصلاحاتی این لایحه دارد در چه جهاتی این اصلاحات باید انجام بپذیرد جناب آقای پزشکپور راجع به تعریف بستر رودخانه‌ها توضیح دادند و فرمودند که برای ایجاد امنیت حقوقی برای مردم، دولت ملزم باشد که در یک مدت معین محدوده تمام رودخانه‌های مملکت را همانطوری که اصلاً این موضوع که ما بیائیم بنویسیم در ظرف دو یا سه سال یا ده سال وزارت آب و برق چنین وظیفه‌ای را انجام بدهد تصور قضائیش را شما بکنید که چقدر مسیر رودخانه در این مملکت داریم و چقدر نقشه‌برداری باید بشود و چقدر مطالعه بشود تا مسیر هر یک از این رودخانه‌ها تعیین بشود ولی یک مطلب هست که ضرورت اینکه وزارت آب و برق در مسیر رودخانه‌ها نظارت داشته باشد نشان می‌دهد، بنده از همین حوزه انتخابیه خودم مثال می‌زنم، این رودخانه جاجرود که سرچشمه‌ای از ارتفاعات در بند سر است و به سد فرحناز می‌ریزد و به واسطه اینکه نقطه‌ای است ییلاقی و خوش آب و هوا اغلب اشخاص شهرنشین در فصل تابستان و پائیز تشریف می‌آورند در اینجا چشمه آبی را کنار رودخانه‌ای می‌بینند درخت گردوئی هم سایه می‌اندازند و می‌گویند چه جای خوش آب و هوائی است، می‌روند آنجا را می‌خرند به خیال اینکه در آن یک باغ ییلاقی بوجود بیاورند، این اشتباهات را اهالی محل کمتر مرتکب می‌شوند برای اینکه خودشان می‌دانند که بخصوص چندین بار این منطقه را سیل برده و اهالی محل بهتر می‌دانند که در چه نقاطی بهمن سرازیر می‌شود و در چه نقاطی سیل می‌آید، این اشتباهات را روستائیان نمی‌کنند این اشتباهات را اغلب مردم شهری می‌کنند که می‌روند و قطعه زمینی می‌خرند و بعد آن زمین را بر گردان می‌کنند، ساختمان می‌کنند، چندین صد هزار تومان پول خرج می‌کنند و بدتر از همه یک دیوار سنگی هم می‌کشند جلوی رودخانه و جلوی جریان آب را می‌گیرند یک نفر دیگر هم آنطرف‌تر می‌رود و این کار را می‌کند و در نتیجه بستر طبیعی رودخانه محدود می‌شود به چند متر و دو سه تیر چوبی و یک تخته سنگی که سیل می‌آورد در این محل قرار می‌دهد موجب می‌شود که یک سد موقت بوجود بیاورد و موجب می‌شود که چندین هکتار خانه و آبادی مردم زیر آب برود، و این مطلب را بنده هر سال بهار در حوزه انتخابیه خودم ناظر هستم که باید بروم و تسلیت بگویم به یک عده‌ای که خسارت دیده‌اند و چند صد هزار تومان دارائیشان زیر سیل و آب رفته و گناهکار اصلی همان اشخاصی هستند که روی بی‌اطلاعی می‌آیند و در این بستر رودخانه مستحدثاتی ایجاد می‌کنند می‌خواهم ببینم اگر قرار باشد که وزارت آب و برق یا هر دستگاه دیگری نظارت بر این امر نداشته باشد و راجع به محدوده رودخانه جواز صادر نکند چه کسی می‌آید جلوی این خراب‌کاری‌ها را و جلوی این تضییعات را بگیرد و آخر ما باید عاقلانه فکر کنیم باید دردها را ببینیم و راه علاجش را پیدا کنیم.
رییس‌ـ آقای خواجه نوری وقت جنابعالی تمام شد.
خواجه نوری‌ـ بنده دو سه دقیقه بیشتر صحبت نمی‌کنم و عرض دیگری ندارم چون گفتند چیز تازه‌ای در لایحه نیست خواستم که مطالب تازه‌ای را که در این لایحه هست به عرض برسانم اما راجع به پیشنهادها همانطور که جناب آقای سرتیپ‌پور و سایر هم مسلکان بنده فرمودند باز هم مجال داریم ولیکن بین باشیم و ببینیم این دستگاهی را که مأمور این وظایف بزرگ می‌کنیم چه وظایف سنگینی دارد و به تناسب این وظایف برایش اختیارات قائل شویم البته من مسلم می‌دانم که آقای وزیر آب و برق فعلی یا وزرای آب و برق آینده بفکر این نیستند که برای حفاظت این نهارها مسلسل سنگین یا تفنگ بکار برند (دکتر عدل‌ـ انگولک نکنند) اما باید یک مأمور مقتدری باشد که در مقابل تعدی یک گروهی بتواند ایستادگی کند و قدرت حاکمه برای حفظ منافع عمومی بکار ببرد این است که بنده به همین مختصر خاتمه می‌دهم و استدعا می‌کنم همانطور که جناب آقای رئیس مجلس هم تذکر دادند پیشنهادها را التفات کنید در شور دو م هم با دقت مطالعه خواهد شد ولیکن باز هم عرض می‌کنم پیشنهادات را در جهتی بدهند که قانون نسخ نشود قانون قدرت اجرائی داشته باشد و بتواند یک وزارت آب و برق مقتدری این وظایف سنگین را بعهده بگیرد و بموقع اجرا بگذارد (احسنت).
رییس‌ـ آقای رامبد بفرمایید.
رامبدـ فرمایشات رهبر محترم اکثریت بی‌اختیار مرا بیاد باغچه قشنگ گلندوک ایشان انداخت (خواجه نوری‌ـ ولی در مسیر رودخانه نیست آب هم نمی‌بردش) به سبب آن آب‌ها، آن فواره‌ها و مرغابی‌ها و چمنزارها نه من و نه هیچ فردی حق دارد شما را متهم بکند و بسبب اقدامات آبادانی که در حدود قوانین مملکت انجام دادید امروز بیائیم به شما انتقاد کنیم هر کس از چشمه‌ای لوله آبی به محلی کشید هر کس قناتی در این مملکت احداث کرد و هر کس چاهی حفر کرده است تا به امروز طبق قوانین بوده و من در پشت این تریبون تمام اقدامات عمرانی این طبقه را تحسین می‌کنم و اینها بودند که تا به امروز همین آبادانی مختصری که داریم بوجود آوردند. صحیح نیست روی مقتضیات زمان بیائیم برای خود شیرینی گذشتگانی را که هیچ تقصیری نداشتند متهم کنید (صحیح است) (یک نفر از نمایندگان‌ـ کسی چنین کاری نکرده) اصل ملی شدن آب مورد تأیید بنده و همه نمایندگان محترم است (صحیح است) اصل ملی شدن آب یک اصل مترقی است که باز یکی از انعکاسات نبوغ رهبر ملت ایران است (صحیح است) اصل ملی شدن آب اگر درست انجام شود و وسیله قدرت‌نمائی جدید از طرف مأمورین دولت نسبت به مردم نگردد واقعاً باعث رفاه مردم یعنی آنچه که رهبر ملت ایران می‌خواهد خواهد شد و یکی از مظاهر تمدن ایرانی است که سرمشق سایر ممالک متمدن امروز جهان در آینده باید قرار بگیرد اما با اصل ملی شدن آب که کسی مخالف نیست و این مطلبی است جداگانه و برخلاف انتظار لایحه‌ای که فقط در جهت سلب اختیار مردم و تمرکز اختیارات بدون مسئولیت مأمورین باشد برای همیشه از طرف من مردود است من نمی‌دانم دولت با اعتقاد این کنگره انقلاب اداری را تشکیل داد یا مثل خیلی از مسائل دیگر فقط برای تظاهر بود (مهندس ارفع ـ دولت برای تظاهر هیچ کاری نمی‌کند) من نمی‌توانم قبول کنم دانشمندانی به عنوان شرکت کنندگان در کنگره شرکت کنند و حق مطلب و علت واقعی را تشخیص ندهند جناب مهندس روحانی شما را یکی از وزرای باهوش و پرکار و مقتدر می‌دانم ولی متأسفانه در نحوه اجرای کارها طرز فکرمان در یک جهت نیست من معتقدم هر چه می‌شود و هر چه آن شاهنشاه بزرگ می‌خواهد برای این مردم است (صحیح است) اگر شما جاده بلورینی هم بسازید ولی در نحوه اجرا مردم را ناراضی کنید بکار شما صحه نمی‌گذارم (آفرین) در این انقلاب اداری بهتر بود مطالبی می‌گفتید که نتایج آن در لوایح تقدیمی دولت امروز انعکاس داشت ما چرا رژیم مملکت خودمان را فراموش کرده‌ایم چرا اصل تفکیک قوائی که شاهنشاه رئیس این قوای سه گانه است فراموش کرده‌ایم؟ ما چرا فقط تشکیلات مملکت را در جهت قوه اجرائی نگاه می‌کنیم؟ حق مردم کجاست؟ این وزارت عریض و طویل دادگستری اگر فقط برای رسیدگی به دعواهای ملکی بود به شکر خداوند با امر اصلاحات ارضی خاتمه پیدا کرد این وزارت عدلیه برای قضاوت بین مردم و کارمند خاطی احتمالی دولت است آقای مهندس روحانی این وزارت عدلیه برای قضاوت آن است که قانونی که اینجا تصویب شده شما درست اجرا می‌کنید یا خیر؟ نه برای این است که شما لایحه تهیه کنید نماینده محترم اکثریت قبل از اینکه بخواند احسنت بگوید و مأمور شما اتفاقاً بد اجرا بکند و قضاوت آنهم باز بدست خود شما باشد (آفرین) ما در این لایحه چیز جدیدی پیدا نکردیم نه آقای خواجه نوری، موضوع پائین رفتن آب چاه و کم شدن آن هیچ در این لایحه اشاره نشده که دولت چه ابتکاری پیدا کرده که آب پائین نرود اگر مطلب و راه‌حل فقط این بود که اجازه چاههای مجاور بدست دولت است این در قوانین موجود قبلی ما بوده و در قانونی که دوره قبل در همین جا تصویب کردید وجود داشت امروز در دنیای علم خود مختاری و آن اصطلاح فرمایش جناب آقای نخست‌وزیر عاشق افکار خودشان دیگر مطرود شده وقتی که یکی از هم ملکان من اینجا اظهار کرد که این لایحه از هشت کمیسیون گذشته من خجالت کشیدم تا بگویم به چه نحو در کمیسیون‌ها تصویب شده اگر شما قانون را می‌خواهید برای مردم اجرا کنید باید افکار قابل قبول آن طبقه‌ای که از این قانون استفاده می‌کنند منعکس باشد باید نظریات آن طبقه‌ای که بر اثر قانون شما دستشان از تجاوز کوتاه می‌گردد مشخصاً در مواد معلوم شده باشد که چگونه از این نظرات جلوگیری شده باید در قوانین شما سطر به سطر در قبال هر جمله اختیار به مأمور دولت مسئولیت آن مأمور تعیین بشود (احسنت) آقای مهندس روحانی اختیار بی‌مسئولیت نمی‌توان به کسی دارد که به معاون محترم وزارت آب و برق گفتم شما آمدید در یکی از مواد این قانون گفتید اگر یک نهری بخواهد از جاده‌ای بگذرد باید وزارت راه اجازه بدهد خودتان هم با یک جمله که عبارت آن صحیح نبود معهذا در این لایحه پیش‌بینی کردید گفتید اما وزارت آب و برق این اجازه را نمی‌تواند بگیرد می‌دانید چرا آقای قراچورلو؟ (خنده نمایندگان) برای اینکه وزیر عزیز و معاون محترم خوب می‌دانند لوایح وزارت راه هم عین لوایح ایشان بهیچوجه مسئولیتی برای آن کسی که پشت میز نشسته تعیین نکرده و به همین جهت ممکن است یک سال طول بکشد تا جواب بدهد به این ترتیب چطور ممکن است کارها را تا حصول جواب معطل گذارد آقای وزیر شما که دهها هزار کارمند و با این تشکیلات وسیع برای جواب گرفتن از وزارتخانه دیگر دولت خودتان ممکن است یک سال معطل باشید آن مردمی که امروز با سپاهی دانش خواندن و نوشتن را یاد گرفته در چند سال می‌تواند جواب بگیرد؟ جناب آقای خواجه نوری البته اقتدار دولت اولین لازمه حکومت است ولی در جهت منافع مردم (صحیح است) نه در جهت میل و هوس بازی‌های بیچون و چرای مأمورین بلی می‌بینم شما قیافه‌تان خندان است این مطلبی را که عرض می‌کنم مسلماً متأثرتان خواهد کرد سد سفیدرود ما بدست کی ساخته شد سد محمدرضا شاه ما بدست کی ساخته شد آری با نیت بزرگوارانه شاهنشاه مثل ملی شدن آب ولی ده سال است از ساختن سد سفیدرود می‌گذرد و هنوز شبکه توزیع آب دستخوش نظریات همین مأمورین است و گفتند این سد ظرف ۵۰ سال احتمالاً پر خواهد شد در لوایح قبلی کدام فرد ملت حق داشت بپرسد یا بگوید چرا در ساختن شبکه‌های توزیع آب تسریع کردند (یکی از نمایندگان‌ـ هیچکس) پیشنهاداتی که تقدیم می‌شود جناب آقای مهندس روحانی گوش بدهید در ادوار قبل روزی که اختیارات مأمورین شیلات را به پشت این تریبون آوردند و زیر محترم کشاورزی با همین نوع استدلال‌های جناب آقای خواجه نوری که دولت باید دستش باز باشد اختیار داشته باشد اقتدار داشته باشد اوست که قاضی عادل و بی‌نظر می‌تواند باشد می‌دانید چه نتیجه‌ای گرفته همین مأمورین جلوگیری از قاچاق شیلات با قاچاقچی‌ها آنچنان ساخته و در دریا و رودخانه تورهائی انداخته و آنچنان تخم ماهی را برانداخته که وزیر بعدی شما می‌آید می‌گوید بحر خزر ماهیش تمام شد چون در آن قانون کلمه‌ای از مسئولیت مأمورین کلمه‌ای از اختیار مردم و از کلمه‌ای از قضاوت صحیح درش نبود این وضع را برای سرمایه گرانبهای ما در بحر خزر بوجود آوردند سروران، بزرگواران نمایندگان محترم مجلس از صمیم قلب می‌گویم آن لایحه‌ای که مسئولیت مأمور در آن تعیین نشده باشد خیانتی است به شاهنشاه (صحیح است) آن لایحه‌ای که حق مردم در آن منظور نشده باشد خیانتی است به مملکت و آن لایحه‌ای که فقط با سلام و صلوات به آن نحوی که ما در کمیسیون شما دیدیم گذراندند با اصل انقلاب منافات دارد همه کار فقط تعارف نمی‌شود لوایح قبلی مربوط به وزارت آب و برق را جناب آقای مهندس روحانی کی تهیه کرده بود؟ از روزی که وزارت آب و برق تأسیس شد شما تهیه کردید چند جا در همین کمیسیون‌ها شما یا نمایندگانتان فرمودید که در طول عمر عمل در این مدت متوجه تشدید که این اشکال مواد هست حالا باید اصلاح کنیم البته حق با شماست تجربه انسان را روشن می‌کند ولی چرا نمی‌خواهد از تجربه دیگران استفاده کنید؟ ملت آن روزی برای این مجلس بیشتر احترام قائل می‌شود که اعلان بشود در فلان روز کمیسیون آب و برق تشکیل می‌شود هر یک از صاحب نظران و کسانی که به نحوی از انحاء در این امر در مصلحت مملکت می‌توانند نظر آدمی بدهند بنویسند بفرستند یا حاضر بشوند در کمیسیون مجلس توضیح بدهند در کمیسیون مورد توجه قرار بگیرد (صحیح است‌ـ احسنت) با آن نحوه یک طرفه که در انتخابات کمیسیون‌ها حزب اکثریت هر کس را خواستند در هر کمیسیونی گذاشتند امثال من به موارد لوایح طب و بهداشت چه اظهارنظری می‌توانیم بکنیم ولی اینقدر قوـ عاقلانه در ما هست که اگر حرف چهار نفر صاحب نظر را بشنویم بفهمیم کدام در جهت مملکت و کدام در جهت مشخص صحبت می‌کند آنوقت با توجه به موضوعی که در جهت مملکت گفته شده لوایح را اصلاح می‌کنیم چون روی سخن زیاد متوجه شما بود (اشاره به آقای مهندس روحانی) باید این توضیح را بدهم که در این مسائل ایرادم فقط به شما نیست بطور کلی در اینگونه مطالب باید بگویم «چون نیک نظر کرد پر خویش در آن دید» ایرادم به خودمان است شما در مقام یک وزیر به احتیاجات و اختیارات مأمورین خود برای پیش برد نظرتان فکر می‌کنید شما باید اختیار بخواهید ولی اگر ما بیچون چرا دادیم آنوقت اصل تفکیک قوا را زیر پا گذاشتیم و با گفتن احسنت برای لایحه‌ای که هنوز خوانده نشد به عوض صداقت در راه شاهنشاه بزرگ فقط تظاهر نشان دادیم (احسنت).
رییس‌ـ آقای دکتر دادفر بفرمایید.
دکتر دادفرـ فرمایشات جناب آقای رامبد همکار گرامی ما بسیار از دل بر آمده بود ولی بنظر من جای این فرمایشات اگر به عنوان مخالفتی با اجرای قوانین و کیفیت اجرای قوانین باید مطرح بشود در لایحه بودجه بود در مخالفت کلیات لایحه ملی شدن منابع آب بنظر بنده اظهار نظر کردن که وزارت دادگستری احکامش دیر می‌شود یا زود می‌شود تا اندازه‌ای مثل اینکه ارتباط به موضوع ندارد اما بنده محض روشن شدن مطلب عرض می‌کنم قانونی که امروز تهیه شده و با گزارش کمیسیون‌های متعدد به مجلس آمده آنطور که لااقل من در یکی از کمیسیون‌ها که کمیسیون دادگستری باشد افتخار شرکت و بحث در این قانون را داشتم آنطور هم سرسری نیامده (مهندس صائبی‌ـ از هیچ کمیسیونی سرسری نیامده) هیچ کمیسیونی نیامده بنده در آن کمیسیونی که شرکت داشتم عرض می‌کنم ساعت‌های متوالی حتی بدون اینکه ناهار را به منزل بروند برای اینکه تعاطی افکار و ارتباط فکری موضوع از بین نرود لااقل در بعضی از جلسات ده ساعت می‌نشستند و در روی یک ماده سه روز در کمیسیون بحث شد (معیری‌ـ از ۹ صبح تا ۹ شب طول کشید) بنابراین به این ترتیب نیست که می‌فرمایند نخوانده تصویب کردیم (رامبدـ آخر سر هم پیشنهاد دولت را تصویب فرمودید) هیچ وقت مسئله اینکه اصول پارلمانی وقتیکه در پارلمان بصورت تحزب اداره می‌شود با اصول پارلمانی و مقرراتی که سابقاً بود فرق می‌کند. آنچه که مردم باید بدانند این است که کار مجلس اگر در ادوار سابق به قصد تظاهر در پشت تریبون مطرح می‌شد حالا در کمیسیون‌ها مطرح می‌شود (صحیح است) حالا در کمیسیون‌ها همه این مطالب رویش بحث می‌شود شاید دو روز قبل بود که ساعت ۹ بعدازظهر دعوت کردند برای طرح مسائلی این را هم در روزنامه‌ها ننوشتند و ما تظاهر نکردیم فقط بخاطر ایفای وظیفه مقدسی که بر عهده داریم و بخاطر دقت در اصولی که برای ما پیشنهاد می‌شود هر لایحه‌ای هر قانونی از طرف دولت یا از طرف نمایندگان اگر پیشنهاد بشود در بادی امر ممکن است اشکالات عبارتی، مسائلی موادی و ترتیب و ترتب موضوعات داشته باشد شور اول و شور دوم برای همین منظور است که این اشکالات مرتفع بشود اصل اینکه دولت لایحه‌ای آورده است منابع آب ملی بشود فکر این است را باید در قالب مواد در آورد در قالب موادی دولت لایحه‌ای داده که در کمیسیون‌ها به این شکل اخیر در آمده و اگر من لایحه دولت را با شکل اصلاحی مقایسه کنم حالا چون بحث در مواد نیست مقایسه نمی‌کنم آنوقت خواهید دید که زیر و رو شده مضافاً به اینکه در شور اول باید پیشنهادات مفیدی که داده می‌شود در کمیسیون بررسی بشود و بعد دوباره در مجلس بررسی بشود یا به مجلس تقدیم بشود اما بعد از فراغ از این امر لایحه ملی شدن آب آن فکر جدیدی که در لایحه دولت گنجانیده شده عبارت از این است که بعد از این برای باید پروانه مصرف مفید داشت به این معنی بنده حق ندارم ده سنگ بیست سنگ متر مکعب آب رودخانه را ببرم برای خارزارهای خودم سوار کنم که مثلاً مرتفعی داشته باشم و این آبی که ممکن است از آن کارخانه‌ای به حرکت در بیاید یا شهری مشروب بشود و یا کار مفیدی برگزار بشود این منطقه محروم بشود بخاطر اینکه من می‌گویم حق دارم و این آب مال من است معنی فکر جدیدی که بر اثر الهام از فکر رهبر بزرگ ملت گرفته شده این است که آب از بالای کوه حالا بصورت دریا و دریاچه آنچه که آب اطلاق می‌شود مال ملت ایران است مملکت ما بزرگترین گرفتاریش گرفتاری آب است اگر چنانچه ما از حالا یک نظامات مفید و صحیح در مصرف صحیح این آب‌ها برقرار کنیم ده سال بیست سال پنجاه سال بعد با این اکتشافات علمی که شده با این تلمبه‌هائی که در زمین داریم و هر روز این آب‌ها را در می‌آوریم منابع طبیعی که داریم خدای نکرده تبدیل به فنای مملکت می‌شود باید ما آنچنان با دقت زندگی می‌کنیم باید با صرفه‌جوئی آْنچنان دقت در مصرف کنیم که نسل آینده در یک مملکت بی آب زندگی نکند این است اساس فکری که بوجود آورنده فکر ملی کردن منابع آب شده خوب اگر چنانچه من به یک کسی اختیار بدهم که قانون ملی شدن آب را بیاورد و منبع آب ملی بشود اگر ضمانت اجرائی برای این هدف مقدس دستش ندهم یعنی چه؟ اینکه به نتیجه نمی‌رسد اگر گفتیم که آب مال ملت ایران است یعنی مأمور اجرای قوانین مصوب ملت ایران که دولت بادش باید این هدف را اجرا بکند با یک نظامات خاصی باید اجرا بکند این نظامات خاص باید بصورت لایحه در بیاید اگر من گفتم آب ملی است اما هر کس می‌خواهد چاه بزند این به نتیجه نمی‌رسد آب ملی است هر کس می‌تواند هر قدر دلش خواست آب بگیرد اینکه ملی شدن آب نشد به این ترتیب اجرای هر اصلی خواه ناخواه ملازمه دارد با تشریفات و مقررات و نظامات که مستوجب آن هدف کلی است این اهداف کلی در این لایحه آمده ایراد می‌گیرند که برای مأمور مسئولیت قید نشده درست است اما مسئولیت اجرای قانون خودش مسئولیت است فرض بفرمایید که ما در ذیل هر ماده بگذاریم که هر مأموری که این ماده را اجرا نکرد دارش باید بزنیم خوب این را کی باید اجرا کند اگر دستگاه مجریه بخواهد قانون را اجرا بکند که مسئول اجرای این قانون است اگر نخواهد اجرا بکند آن ضمانت اجرائی که زیرش گذاشته شده آن را هم اجرا نمی‌کند پس این کاغذ نیست این ماده نیست این عبارت نیست که قانون را اجرا می‌کند این هدف اجرائی دولت است و اعتقاد دولت به اجرای یک هدفی است و در آن هیچ شکی نیست دولتی که مأمور اجرای قانون است چون مجری نیات رهبر عالیقدر مملکت است باید اجرا کند هر دولت باید صادقانه اجرا کند دولتی است منتخب شاهنشاه مورد اعتماد مجلس مورد اعتماد مملکت دلیل ندارد قانونی را که به نفع ملت و مملکت تصویب می‌شود غیر صحیح اجرا بکند یا اجرا نکند اگر می‌خواست که اجرا نکند خوب اجرا نمی‌کرد لایحه نمی‌آورد حالا می‌فرمایید در ذیل هر ماده بنویسیم هر مأموری که از این ماده تخلف کرد ۵۰۰ ضربه شلاق بزنیم خوب این را کی باید اجرا بکند؟ همین دولت. اگر نخواهد قانون را اجرا بکند آن را هم اجرا نمی‌کند پس تبصره باعث اجرای قانون نمی‌شود آنچه که باعث اجرای قانون است ایمان به قانون است هدف قانون است ایمان به اجرای وظیفه است ما معتقدیم که دولت این ایمان را دارد به دلیل اینکه رأی اعتماد دادیم و شما هم رأی اعتماد دادید (صحیح است) این قانون اهداف بسیار بزرگی دارد! اگر شما جناب آقای رامبد و سایر دوستان عزیز حتماً همه‌تان در حوزه‌های انتخابیه با مشکل آب برخورده‌اید روزی نیست که در این شهرستان‌ها قتل و منازعه و کشمکش بر اثر تقسیم آب چندین صد پرونده جنائی تشکیل نشود حالا من نمی‌گویم که چندین صد هکتار مزرعه و محصول از بین می‌رود الآن در امر آبیاری کشور ما یک قانون جنگل حکمفرماست هر کس زور دارد آب را او می‌برد در همه شهرستان‌ها این اجرا می‌شود این وضع باید از بین برود و بجای آن یک قانون و نظام قانونی جانشین بشود آن کسی که احتیاج دارد و احتیاجش به صورتی مفید است آب ببرد این نظام باید جانشین قانون جنگل بشود در امر آب این است مفهوم ملی شدن آب می‌گویند بدون داشتن پروانه خاصی چاهی حفر چاهی حفر نشود اگر حالا چند نفر بروند چاه بکنند و زیر آب و برق یا هر وزارتخانه دیگر مگر مرض دارد برود برای خودش کار ایجاد بکند برود آب را ببیند ارزیابی بکند منبع و میزانش را تعیین بکند پروانه بدهد و برای خودش کار زیادی بخواهد ایجاد بکند این به معنای این نیست که منابع تحت‌الارضی آب یا می‌گویند بعد از ده سال بگویم آب پیدا شد در همین شمیران جلوی چشم همین آقایان چاههائی که در سی متری به آب می‌رسید رسید به ۷۰ متر و خشک شد و درخت‌های صد ساله خشک شد بنده یک شب رفتم به باغ سفارت ترکیه مهمانی بود باغی که لااقل ده هکتار است دیدم درخت‌ها خشکیده پرسیدم چرا اینطور شده؟ گفتند چاههای ما آب نمی‌دهند و درخت‌های ما خشک شده برای اینکه در ظرف ۷ـ۸ سال اخیر با یان وسایل جدید آنقدر آب کشیده‌اند بیرون و دو سال هم که بارندگی کم شد درخت‌ها خشک شد و از بین رفت حالا باید برای ضابطه برقرار کردن در سطح مملکت یک مقررات و نظاماتی برقرار نموده و حتماً باید برقرار کرد پس به این ترتیب آنچه که دولت می‌آورد اگر ما تصویب می‌کنیم به دلیل این است که این نظامات و این قوانین قبل از اینکه در جلسه علنی بصورت تصویب در بیایند بطور دقیق و مسلماً با کمال وطن‌پرستی و دلسوزی از طرف همه نمایندگان محترم و از جمله شما نمایندگان محترم فراکسیون حزب مردم و فراکسیون حزب پان ایرانیست مطالعه می‌شود همین آقای پزشکپور در کمیسیون دادگستری در تمام موارد نظرات بسیار پر مغزی اظهار داشتند که حتی در اغلب موارد مواجه با تأیید اکثریت و تصویب می‌شد حتی خود وزیر آب و برق هم در اکثر موارد قبول می‌کرد بدلیل اینکه وقتی که ما در کمیسیون نشستیم در آنجا دیگر مسئله اقلیت و اکثریت نیست ما بخاطر مملکت دفاع می‌کنیم این دقت‌ها شده متهم کردن اکثریت به اینکه هر چه که دولت می‌آورد و شما تأیید می‌کنید لااقل تا حدی بی‌انصافی است در جلسه علنی نمایندگان محترم در کمیسیونی که بنده بودم چند نفر هم تشریف داشتند که ایشان پیشنهاد دارند صحبت شد آنچه از پیشنهادات به نظر شرکت کنندگان در کمیسیون عملی تشخیص داده می‌شد تصویب می‌گردید بنده می‌خواهم این را عرض کنم لایحه ملی شدن آب لایحه‌ای است خیلی مهمتر از لایحه اصلاحات ارضی، بدلیل اینکه اگر لایحه اصلاحات ارضی یک نظام فئودالیسم و بربریتی را در این مملکت به همت رهبر این مملکت از بین برد لایحه ملی شدن آب هم این منبع ملی را حفظ می‌کند برای نسل‌های آینده این مملکت برای خاک‌های این مملکت برای آبادی و زراعت این مملکت آنجائی که الآن در معرض تقسیم و تفکیک و تلف است وزارت آب و برق با سدهائی که بسته باید این آب‌ها را تحت نظاماتی به مصرف کننده بدهد نه اینکه هر کس بالای سد نشسته هر قدر که می‌خواهد می‌تواند آب بگیرد و ببرد به این ترتیب در کلیات لایحه مربوط به ملی شدن منابع آب تصور نمی‌کنم هیچ فردی از افراد این ملت و افراد این مملکت مخالف باشد که آبهای این مملکت بصورت صحیح و به تربیت صحیح به مصرف صحیح برسد این لایحه این سه جمله است اما اگر چنانچه در اجرای این هدف پیشنهاداتی در نظر تأمین مقرراتی مطرح است جنابعالی، دوستان محترم پیشنهاداتتان را می‌دهید و آئین‌نامه اجازه می‌دهید اگر در کمیسیون مورد توجه قرار نگرفت در شور دوم هم می‌شود در جلسه علنی تجدید می‌شود بدین ترتیب من نفی نمی‌کنم یادداشتی به بنده رسیده ممکن است در دستگاهی احیاناً مثل همه دستگاهها یک مأمور دو مأمور ۵ مأمور وظیفه خودش را انجام ندهد این را ما نمی‌توانیم تسری به قانون بدهیم قانونگذاری که قانون تصویب می‌کند فرض قانون این است که قانون آنطوری که تصویب شده باید اجرا بشود اگر شما در اجرای آن تخلفی سراغ دارید کار خلاف قانون سراغ دارید این کار نماینده است که سؤال کند استیضاح کند اعلام جرم کند و غیر ذلک اما ما که نمی‌توانیم به توهم اینکه مأمور پروانه ندهد در قانون بنویسم که هر کس رفت و تقاضای پروانه کرد و مأمور پروانه نداد سه ماه حبس بشود اصل این است که هر کس پروانه می‌خواهد بدهد به این ترتیب بنده تصور می‌کنم با اهمیت خاصی که قانون ملی شدن منابع آب دارد با اهمیتی این مطلب از نقطه نظر ملت ایران و بخصوص از نظر مصالح کشاورزی ملت ایران و نسل‌های آْینده دارد نظام خاصی در آب و آبیاری ضرورت قطعی برای این مملکت داشته و دارد مجلس محترم شورای ملی و نمایندگان محترم در اصول لایحه ملی شدن منابع آب هیچیک مخالفتی ندارند النهایه اگر در لایحه و تنظیم مواد و در عبارات احیاناً مسامحه‌هائی شده و اصلاحاتی بنظر می‌رسد که این حق هر نماینده است که البته پیشنهاد خواهد کرد و بررسی خواهد شد و قانون بصورتی که مطلوب همه باشد اجرائی‌تر باشد از مجلس خواهد گذشت هدف دولت این است که لایحه‌ای که می‌آورد بصورت بهتری تحویل بگیرد و حقیقتاً از هر جهت قابل اجرا باشد (احسنت، احسنت).
رییس‌ـ نظر دیگری در کلیات لایحه نیست؟ (اظهاری نشد) به ورود در شور مواد رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقن خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد با اجازه خانم‌ها و آقایان بحث در مواد را به جلسه بعد موکول می‌کنیم.
- قرائت اسامی اعضاء هیأت رئیسه کمسیون تولیدات کشاورزی
۸- قرائت اسامی اعضاء هیأت رئیسه کمسیون تولیدات کشاورزی
رییس‌ـ اسامی اعضای هیئت رئیسه کمیسیون تولیدات کشاورزی برای اطلاع مجلس قرائت می‌شود.
هیئت رئیسه کمیسیون تولیدات کشاورزی
رییس‌ـ آقای کاظم مسعودی.
نواب رئیس: آقایان اولیاء‌ـ بختیاری‌پور.
مخبر: آقای سید علی صائب.
منشی‌هاـ آقایان: فیاض فاضلی‌ـ صادق سمیعی.
- تصویب صورتجلسه
۹- تصویب صورتجلسه
رییس‌ـ نسبت به صورتجلسه دفعه گذشته نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورتجلسه قبل تصویب می‌شود.
- قرائت دستور و تعیین موقع جلسه بعدـ ختم جلسه
۱۰- قرائت دستور و تعیین موقع جلسه بعدـ ختم جلسه
رییس‌ـ دستور جلسه آینده قرائت می‌شود.
- ۱ـ گزارش شور دوم اصلاح ماده ۹ اساسنامه بانک کشاورزی.
- شماره چاپ۲۳۴.
- ۲ـ گزارش شور اول الحاق یک تبصره به ماده ۱۱۳ قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی.
- شماره چاپ ۲۳۳.
رییس‌ـ البته ادامه مذاکره لایحه ملی شدن آب مقدم خواهد بود اگر رسیدیم لوایح دیگر مطرح می‌شود با اجازه خانم‌ها و آقایان جلسه امروز را ختم می‌کنیم جلسه آینده ساعت ۹ صبح روز پنج شنبه خواهد بود.
رییس مجلس شورای ملی ـ مهندس عبدالله ریاضی.