مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ اردیبهشت ۱۳۴۹ نشست ۱۸۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و دوم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۱ اردیبهشت ۱۳۴۹ نشست ۱۸۴
فهرست مطالب:
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۲۲
جلسه: ۱۸۴
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۱ اردیبهشت ماه ۱۳۴۹
فهرست مطالب:
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
۲- تصویب صورت‌جلسه
۳- طرح استیضاح گروه پارلمانی حزب پان‌ایرانیست و جواب آقای نخست‌وزیر
۴- ابراز اعتماد به دولت جناب آقای امیرعباس هویدا
۵- اعلام وصول و قرائت نامه‌های مربوط به دو لایحه قانونی از مجلس سنا
۶- ختم جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه (۱) اردیبهشت ماه ۱۳۴۹
| مجلس در ساعت ۹ صبح به ریاست آقای عبدالله ریاضی تشکیل گردید. |
- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
رئیس ـ اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
غائبین با اجازه
- آقایان زرگر زاده ـ خانلر قراچورلو ـ مهندس قادرپناه ـ دکتر عدل ـ دکتر مدنی ـ پرویزی ـ بختیاری پور ـ بوشهری ـ تهرانی ـ دکتر حکیم شوشتری ـ دکتر رشتی ـ دکتر متین ـ دکتر یگانگی ـ عجم ـ ملک افضلی ـ آموزگار.
غائب بی‌اجازه
- آقای طباطبائی.
غائبین مریض
- آقایان جاماسبی ـ دکتر برومند ـ پاینده ـ دکتر غنی ـ کاسمی ـ مهندس معینی زند ـ تیمسار حکیمیان ـ کریم‌بخش سعیدی.
- تصویب صورت‌جلسه
۲- تصویب صورت‌جلسه
رئیس ـ راجع به صورت جلسه دفعه گذشته نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت‌جلسه تصویب می‌شود.
- طرح استیضاح گروه پارلمانی حزب پان ایرانیست و جواب آقای نخست‌وزیر
۳- طرح استیضاح گروه پارلمانی حزب پان ایرانیست و جواب آقای نخست‌وزیر
رئیس ـ وارد دستور می‌شویم استیضاح گروه پارلمانی حزب پان ایرانیست از دولت مطرح است آقای دکتر عاملی تهرانی بفرمائید.
دکتر عاملی تهرانی ـ جناب آقای رئیس، همکاران ارجمند خانم‌ها، آقایان،
در جلسه امروز مجلس شورای ملی استیضاح گروه پارلمانی حزب پان ایرانیست از دولت جناب آقای هویدا در مورد چگونگی عمل و رفتار دولت در مورد اعمال اصول حل مسئله عظیم، حساس و پر اهمیت بحرین مطرح می‌باشد، بی‌شک همه همکاران ارجمند پارلمانی اذعان دارند که در دوره‌های قانونگذاری ایران پس از انقلاب تاریخی شاه و مردم، کوشش نمایندگان مصروف آن بوده است تا مسائل مطروحه را در محیطی که استدلال به دور از غرض بر آن حاکم است طرح نمایند و مساعی خود را به کار برند تا وفاق و هم‌آهنگی و وحدت‌نظر پدید آید به ویژه مسائل مربوط به سیاست خارجی و سیاست دفاعی همواره با اتفاق نظر مورد بررسی قرار می‌گرفته است و خود بهترین شاهد این مدعا هستید که پاره‌ای از مسائل سیاست خارجی در گذشته با اینکه از طرف گروه‌های اقلیت مطرح می‌گردید، به مقتضای روحی که به پیروی از تعلیمات آریامهر شاهنشاه ایران زمین پدید آمده بود و همچنان باقی است با تأییدهای یک پارچه و محبت‌آمیز دوستان اکثریت نیز برابر می‌گشت. اینک که در موقعیتی خطیر و حساس که اهمیت یک مسئله تاریخی بحثی دقیق‌تر و سنجیده‌تر را ایجاب می‌کند تا جائی که گروه پارلمانی پان ایرانیست سبب برخورداری از امکانات پارلمانی بیشتری که به موجب مفاد آئین‌نامه در زیر عنوان استیضاح مقرر است از این شکل استفاده نمود، امیدوارم همکاران ارجمند که در اعتقاد خود نسبت به اصول دموکراسی و سنن پارلمانی تردید ندارند توجه خود را معطوف به استدلال و توضیحاتی نمایند که به عرض می‌رسانم و در این مورد هر گونه داوری پیش‌ساخته‌ای را از خود دور سازند و دقیقاً به آن مواردی عنایت نمایند که استیضاح به خاطر آن صورت گرفته است و به دلائل گروه پارلمانی پان ایرانیست که دال بر توجه موارد استیضاح است دقت فرمایند و انشاءالله پاسخ دولت نیز دقیقاً معطوف به موارد طرح شده خواهد بود و از این رهگذر حقایقی ارزنده بر ملت ایران آشکار خواهد شد.
مقدمتاً برای آنکه توضیح موارد استیضاح آسان شود باید به عرض برسانم که حزب پان ایرانیست هرگز مخالف آن نیست که مسئله تاریخی بحرین در این هنگام مناسب که نیروهای استعماری دیرین، به مناسبت تضعیف نهادهای اقتصادی ناگزیر از ترک خلیج فارس می‌باشند، به نحو شایسته حل شود و نیز حزب پان‌ایرانیست هرگز مخالف نیست که در حل مسائل مهم خارجی از امکانات سازمان ملل متحد و مقامات وابسته به آن در مسیر تأمین مصالح ملی استفاده شود و نیز اذعان و اعتقاد داریم توصیه عنوان شده از سوی شاهنشاه آریامهر در مصاحبه دهلی نو، مشروط به آنکه از سوی مقامات مسئول اجرائی به نحو صحیح مورد تجزیه و تجلیل قرار گیرد. حاوی دستورالعمل مناسب در حل مسئله بحرین می‌باشد. پس توجه استیضاح هرگز و هرگ معطوف به مسائل بالا یعنی لزوم حل مسئله بحرین ـ لزوم استفاده از امکانات سازمان ملل متحد در مشکلات بین‌المللی و نیز لزوم رعایت تعلیمات مندرج در مصاحبه شاهنشاه در دهلی نو نیست (عباس میرزائی ـ پس استیضاح دیگر لازم نداشت آن حرف‌ها دیگر چه بود که عنوان کردید) بلکه توجه استیضاح صرفاً معطوف به نحوه‌ی کار مقامات اجرائی دولت است که باد به هر یک از هدف‌های یاد شده بالا تحقق بخشند و کار اجرائی آنان باید به نحوی انجام پذیرد که در ضمن وصول به هدف و مقامات صحیح استوار باشد و آثار تبعی سنجیده و مفید از آن حاصل گردد (قراچورلو ـ اطمینان داشته باشید) (عباس میرزائی ـ آقای دکتر عوام‌فریبی نکن دولت کارش بر مبنای صحیح انجام گرفته شما می‌خواهید کاغذپر کنید) در این قسمت است که به دلائلی که بیان خواهد شد عمل و رفتار دولت را وافی به مقصود نمی‌دانیم در مقدمات آن مواردی از مسامحه را ملاحظه می‌کنیم و اگر بر همین منوال دوام یابد آثار ناگواری را به ویژه در اعمال حق حاکمیت ایران بر خلیج فارس بر آن مترتب می‌دانیم.
در نحوه عمل و رفتار دولت در برابر این مسئله عظیم ملی مواردی مشاهده می‌شود که اجزاء تشکیل‌دهنده آن در فکر و عمل با سه خصوصیت زیر تعارض دارد:
۱- معارض صریح تعلیماتی است که رهبر ملت ما در مصاحبه دهلی نو ابراز فرموده‌اند.
۲- معارض اصل سیاست مستقل ملی می‌باشد.
۳- معارض مفاهیمی است که از حاکمیت ملی و حفظ تمامیت ارضی استنباط می‌شود (چند نفر از نمایندگان اقلیت ـ صحیح است) (عده‌ای از نمایندگان اکثریت ـ به هیچ وجه صحیح نیست، استنباط غلط است) در مورد اول یعنی تعارض با محتوای مصاحبه دهلی نو برای آنکه بتوانیم به مفهوم دقیق این تعلیمات آشنا شویم باید نخست استنباط صحیحی از مسئله بحرین و حل آن در نظر بیاوریم تا بتوانیم به ارزش و اهمیت دو اصل عدم لزوم توسل به زور و لزوم اتکاء به نظر مردم بحرین که ماحصل تعلیمات مصاحبه دهلی نو می‌باشد پی بریم. اما مسئله بحرین عبارت است از سلطه جابرانه استعمار بر قسمتی از میهن ما (صحیح است) و ایجاد پاره‌ای تسهیلات استعماری به منظور ایجاد خفقان و سلب آزادی از هم‌میهنان بحرینی ما که لازمه‌ی استیلای غاصبانه آنان می‌باشد (صحیح است).
از آنجائی که گفتارهای مغالطه‌آمیز به منظور متزلزل ساختن اصول و مقدسات ملی سالها است در جهان رواج یافته است و به وسیله انواع و اقسام استعمارگران نیز بر آتش اینگونه اوهام مغالطه‌آمیز به منظور گسستن و یا سست کردن پیوندهای ملی دامن‌زده می‌شود و اینگونه مغالطه‌ها از هنگام جنگ جهانی دوم در میهن ما رواج بسیار داده شد و هم‌اکنون نیز بلندگوهای دشمنان ما در خارج از کشور بر اساس همین مغالطه‌ها به سم‌پاشی می‌پردازند. گاه بر پایه استدلال‌هایی ریشه گرفته از این مغالطه‌ها اعتراضاتی را عنوان می‌نمایند. مثلا وقتی می‌گوئیم مسئله بحرین عبارت است از سلطه جابرانه استعمار بر قسمتی از میهن ما می‌گویند شما چنین فرض می‌کنید و این مسئله از جنبه بین‌المللی سیمای دیگری دارد. در صورتی که مسئله بحرین چه از دیدگاه ملی و چه از دیدگاه بین‌المللی سیمای واحدی دارد که همان استیلای غاصبانه استعمار انگلیس است بر گوشهای از میهن ما و بخشی از هم‌وطنان ما.
از جنبه ملی این امر بدیهی می‌نماید کافی است به خاطر آوریم که در چه مکان مقدسی و با چه عنوانی اجتماع کرده‌ایم ما در مرکز قوه قانونگذاری ملت ایران و به نمایندگی از سوی مردم سراسر ایران گرد آمده‌ایم. مردمی که در دبستان‌ها و دبیرستان‌های خود فراگرفته‌اند که بحرین قسمت اسیر شده‌ای از میهن آنان است. هم‌اکنون در برابر خود صفحه‌ای از کتاب جغرافیای سال دوم دبیرستان‌ها را دارم که در آن چنین می‌خوانیم:
«جزایر بحرین از دیرباز مطابق اسناد غیرقابل انکار جزء لاینفک ایران بوده است ولی در زمان قاجار به بعضی از رؤسای محلی بحرین از ضعف حکومت قاجاریه استفاده کرده و با خارجیان ارتباط یافتند و اجانب در این جزایر به طور غیر مشروع دست انداختند اما دولت ایران هیچگاه به این دست‌اندازی‌ها تمکین نکرده است. جزایر بحرین یکی از استان‌های تابع ایران و در مجلس شورای ملی دارای کرسی نمایندگی است جزایر بحرین به مناسبت وفور کان‌های نفت و صید مروارید اهمیت اقتصادی فراوان دارند».
همه ما با چنین تعلیماتی که عمیقاً منطبق بر حقایق تاریخی است پرورش یافته‌ایم و در اینجا به نمایندگی از سوی مردم سراسر ایران و از جمله بحرین که کرسی نمایندگانش در میان ما خالی است جمع شده‌ایم. بنابراین اگر در کشورهای بیگانه دور فردی به دلیل بی‌اطلاعی نسبت به توجیه مسئله بحرین بی‌تفاوت باشد در ایران زمین و به ویژه در زیر این سقف برای چنین اندیشه‌ای جائی نیست.
اما از جنبه بین‌المللی نیز مسئله بحرین عبارت است از سلطه جابرانه و غاصبانه استعمار بر گوشهای از وطن ما و اسناد تاریخی و جهان‌پسند. این حقیقت خوشبختانه با دقت بسیار در کتاب منتشره از طرف اداره نهم وزارت امور خارجه ایران تحت عنوان «بحرین از دوران هخامنشی تا زمان حال» گرد آمده است و در مورد دوران استیلای غاصبانه استعمار به اختصار می‌گوئیم که یکی از اصول حقوق بین‌الملل که از هنگام پدید آمدن مجمع اتفاق ملل و در طی مدت نفاذ منشور ملل متحد بر اساس آن احکام بسیار صادر شده است این است که استیلای استعماری برای استعمارگر ایجاد حق نمی‌کند و هر زمان که رفع سلطه غاصبانه صورت پذیرد وضع به حال اول اعاده می‌شود و برای راحتی خیال آن دسته از معتقدان به نظرات منسوخی که صرف توالی استیلای استعماری را موجد حق می‌دانند نیز باید گفته شود که حتی استیلای غاصبانه استعمار فرتوت در بحرین به چهار دلیل زیر استمرار نداشته است:
۱- اعتراض مکرر حکام محلی بحرین به غلبه جابرانه و غاصبانه انگلستان و توسل به حکومت‌های مرکزی وقت در تهران و به احکام فارس به منظور استخلاص.
۲- اعتراضات پیاپی دولت شاهنشاهی ایران که از جهت حقوقی به دلیل تعقیب مدعا مانع نفاق ضابطه مرور زمان است و بی‌شک آخرین اعلامیه معروف به استیلای زور و تزویر آن را به خاطر دارید و به حکم آن که بحرین در جزء تقسیمات کشوری منظور بوده است و هست و کرسی نمایندگی دارد.
۳- اعتراضات پیاپی مردم بحرین که گاه و به کرات شکل قیام‌ها و انقلابات خونین و پر رنج را به خود گرفته است و همگی با فشار اسلحه نافرجان مانده است (اسناد این وقایع در کتب و بی‌شک در آرشیو مجلس شورای ملی محفوظ است) و در سال‌های اخیر بسیاری از اعتراضات مردم بحرین به وسیله حزب پان ایرانیست تقدیم ساحت مقدس مجلس شورای ملی شده است.
۴- اقرارهای گاه صریح و گاه تلویحی مقامات رسمی دولت انگلیس مبنی بر ذیحث بودن ملت ایران که آخرین آنها در گزارش دولت به مجلس شورای ملی مورخ نهم فروردین ۱۳۴۹ منعکس می‌باشد. از آنجا که این حقایق بر همه نمایندگان محترم آشکار است از ذکر شواهد و خواندن متن استاد خودداری می‌نمایم و این نکات تنها از آن جهت مطرح می‌شود که به منظور استنتاج‌های بعدی در تعریف دقیق مسئله بحرین اتفاق‌نظر داشته باشیم.
اهمیت توجه به تعریف صحیح و دقیق مسئله بحرین از آن نظر حائز اهمیت است که ما را مستقیماً متوجه مفهوم صریح حل مسئله بحرین می‌نماید.
مسئله بحرین عبارت است از سلطه جابرانه و غاصبانه استعمار انگلیس بر گوشهای از وطن ما و طرح تمهیدات گوناگون استعماری به منظور ایفای این استیلا.
با این تعریف حل مسئله بحرین عبارت است از خلع ید از استعمار و امحاء آثار استعمار و استیفای حقوق ملت ایران.
این است شناسائی راستین از مسئله بحرین و حل مسئله بحرین اهمیت و ارزش تعلیمات مندرج در مصاحبه شاهنشاه در دهلی نو که به اعتقاد ما دولت در اجرای صحیح آن مسامحه کرده است.
(مهندس صائی ـ به هیچ وجه مصامحه نکرده است).
(عباس میرزائی ـ شما می‌خواهید صفحات روزنامه‌تان را پر کنید به هیچ وجه مسامحه نشده است).
هنگامی که آشکار می‌گردد که بخواهیم برای حل این مسئله از بهترین وسیله که منطبق با مقتضیات و شرایط کنونی باشد استفاده کنیم.
بدیهی است برای رسیدن به هر گونه هدف سیاسی و اعمال هر گونه حق حاکمیت ملی ممکن است وسائل گوناگونی را اختیار کرد از جمله آنکه در مورد حل مسئله بحرین نیز استفاده از وسائل گوناگونی متصور است.
چه بسا در شرایطی برای اعمال حق حاکمیت ملی و رفع سلطه غاصبانه استعمار و یا تمهیدات استعماری در بخشی از میهن توسل به نیروهای مسلح ضرورت پیدا کند که چنین اقدامی جز نوعی نقل و انتقال نظامی در محدوده کشور نیست و هرگز نباید برای آن عنوان قشون‌کشی قائل شده کما اینکه در هنگام نجات آذربایجان اینگونه نقل و انتقالات ضرورت پیدا کرد و سربازان در ارتش قیام مردم آذربایجان را در قلع و قمع عناصر تجزیه‌طلب یاری دادند و هرگز نیز عنوان قشون‌کشی بر چنین اقداماتی نهاده نشد.
ولی همه می‌دانیم که توسل به چنین وسیله‌ای در مورد حل مسئله بحرین در شرایط کنونی شاید مناسب‌ترین و یا تنها طریق نخواهد بود زیرا اگر این اقدام به خاطر اخراج قوای بیگانه باشد ـ خروج این نیروها به علت ضعف نهادهای اقتصادی استعمار خود به خود در سال ۱۹۷۱ پیش‌بینی شده است و اگر به منظور نشانه‌ای از استقرار حاکمیت ملی باشد از آنجا که هر قطعه از میهن ما با پیوندهای معنوی ـ فرهنگی و زیستی بی‌شمار با قطعات دیگر پیوند یافته است برای تجلی بخشیدن به یگانگی آن می‌توان از موارد دیگر هم استفاده نمود بلکه با اتکاء به پیوندهای معنوی و انسانی که وجود دارد می‌توان با متجلی ساختن مظاهری از اینگونه پیوندها به وحدت و حاکمیت ملی و تمامیت ارضی تجلی بخشید بی‌آنکه در شرایط کنونی استفاده از نیروهای مسلح ضرورت پیدا کند.
با علم و اعتقاد به همین پیوندهای قدیم و قویم است که شاهنشاه در مصاحبه دهلی نو لزوم توسل به زور را مردود شناخته‌اند و خواستار کسب نظر مردم در شرایط آزاد و مناسب شده‌اند زیرا بی‌شک نتیجه کسب چنین نظری مشروط بر آنکه در شرایطی به دور از زور و تزویر صورت گیرد جز تجلی حق حاکمیت ملت ایران به صورت بروز احساسات پر شور و میهن‌گرای مردم بحرین نخواهد بود و امکان‌بخشیدن به چنین اظهارنظر آزادانه‌ای بهترین وسیله قلع و امحاء آثار دسیسه‌های استعمار خواهد بود ـ بی‌شک همکاران گرامی به خاطر دارند که در همان هنگام گروه پارلمانی حزب پان ایرانیست طی نطقی که وسیله سرور محسن پزشکپور ایراد گردید ضمن تجلیل از نظرات بلند شاهنشاه به کار بستن دقیق مفاد تعلیمات مصاحبه را به دولت توصیه نمود.
بنابراین متوجه می‌شویم که تعلیمات و توصیه‌های مصاحبه دهلی نو به عنوان یک محور هدایت کننده قریب یک سال پیش در فرصتی مناسب بر اساس توجه به واقعیات منطقه و خصوصیات تاریخی ابلاغ گردید از آن به بعد وظیفه دولت و دستگاه‌های اجرائی بوده است که مقدمات و شرایط مناسب را برای اجرای این فرمان تاریخی فراهم آورد و در اینجا است که کوتاهی و مسامحه آشکاری به چشم می‌خورد که دولت باید پاسخگوی آن باشد.
(عباس میرزائی ـ اشتباه می‌کنید).
(مهندس عطائی ـ بگذارید فتوکپی آقای پزشکپور صحبت بکند).
آیا منظور از شرایط مناسبی که مردم بحرین بتوانند آزادانه نر خود را ابراز دارند عبارت از آن‌چنان شرایطی است که سی‌هزار سپاهیان انگلیس به اتفاق افراد خانواده خود در میان دویست هزار نفر جمعیت جزایر بحرین حضور داشته باشند؟
آیا منظور از شرایط مناسب آن است که همان دستگاه حکومتی دست نشانده‌ای که سالها عامل اجرای مقاصد استعماری بوده است همه قدرت‌های اجتماعی و انتظامی را در دست داشته باشد؟
همه می‌دانیم که به موجب قراردادهای استعماری انگلستان با شیوخ بحرین در سالیان ۱۸۸۰ و ۱۸۹۲ مقرر بوده است. تنها اشخاصی از حق اقامت و تملک و امرار معاش در بحرین برخوردار باشند که اسناد و مدارک آنها مورد قبول انگلیسی‌ها باشد و چنین قراردادهایی برای سال‌های متمادی مورد عمل بوده و هست. آیا در شرایطی سخت که بر اثر چنین تضییقات آشکاری پدید آمده است ممکن است مردم بحرین بتوانند نظر خود را آزادانه بیان دارند؟
اهمال و کوتاهی دولت در این مورد آن است که هیچ گونه اقدامی برای رفع تضییقات از مردم بحرین معمول نداشت ما می‌توانستیم با بسیج روانی مناسب در داخل و انعکاس آن از شبکه رادیوئی کشور مردم ایرانی بحرین را مطمئن سازیم که بیست و هشت میلیون زنان و مردان ایران یک دل و یک زبان در پشتیبانی و حمایت از آنان خواهند کوشید. ما می‌توانستیم به کمک دیپلمات‌ها و سازمان‌های اطلاعاتی خود افکار مردم سراسر جهان را معطوف به حقانیت مردم بحرین درخواست به زندگی با دیگر خواهران و برادران ایرانی خود نمائیم. ما می‌توانستیم به کمک مجامع بین‌المللی هیئت‌هایی را برای مشاهده تضییقات موجود در بحرین به آن خطه گسیل داریم و بالاخره می‌توانستیم مانند رویه‌ای که در منطقه سار اعمال گردید. قبل از آن که رویه‌ای برای کسب نظر مردم به کار بندیم برای مدتی خواستار استقرار نوعی سیستم نظارت بی‌طرفانه باشیم تا مردم بحرین به راستی بتوانند در شرایط آزاد و به دور از نظر شرطه‌های مخلوق استعمار و بدون ترس از زندان و شکنجه نظر خود را ابراز نمایند. دولت باید توضیح بدهد که در مورد اینگونه وسائل و یا اقداماتی مشابه آن که مآلا منجر به ایجاد شرایطی شود که ایرانی بحرین آزادانه در داخل بتواند ابراز نماید که ایرانی است چه اقدامی کرده است و در صورتی که در این زمینه گامی بر نداشته باشد چگونه می‌تواند اقدامات خود را منطبق بر تعلیمات مصاحبه دهلی نو بداند.
عباس میرزائی ـ دولت وظیفه‌اش را خوب انجام داده دولت دنبال خونریزی نیست، دولت از تعلیمات رهبر عالی‌قدر ملت ایران که پیامبر صلح است الهام گرفته و می‌گیرد (صحیح است).
رامبد ـ جناب آقای رئیس، ازدحام اکثریت در مقابل صحبت اقلیت در هیچ مجلسی سابقه ندارد.
عباس میرزائی ـ دولت مگر چه کرده است؟ (زنگ رئیس).
رئیس ـ آقای عباس میرزائی اجازه بفرمائید صحبت کنند.
عباس میرزائی ـ دولت خدمتگزاری کرده است. (صحیح است).
رئیس ـ آقای عباس میرزائی، بین‌الاثنتین صحبت نکنید.
دکتر عاملی ـ مقامات مسئول حسب وظائف ملی و قانونی و با الهام از تعلیمات و به ویژه با الهام از مصاجبه شاهنشاه وظیفه‌دار بوده‌اند، با استفاده از همهی امکانات شرایط مناسب و عادلانه و دور از نفوذ و عامل استعماری «زور» و «تزویر» را برای مردم بحرین به وجود می‌آوردند که آنها بتوانند نیات واقعی خود را که جز زندگی هم آهنگ با مادر وطن «ایارن» نمی‌باشد ابراز دارند بگذارید در این مورد نظر روزنامه‌ی آذر آبادگان را که توسط یکی از همکاران گرامی عضو حزب اکثریت منتشر می‌گردد به عنوان شاهد مثال ذکر کنیم.
ایشان در بخشی از سرمقاله شمارة ۱۳۴۹ مورخه ۱۶ /۱ /۴۹ چنین می‌نویسند:
«... از قرائن و امارات چنین بر می‌آید که مردم بحرین که ایرانی‌الاصل می‌باشند بیشتر ابراز تمایل بالحاق به مادر میهن خود ایران می‌کنند که زوزه بعضی از شغالان مرده‌خوار عرب در سوریه و عراق بلند شده است ... ما امیدواریم که مردم بحرین اصالت خود را فراموش نکرده علاقمندی خود را به ایران ابراز دارند...».
جان سخن همین جا است، این حقیقتی است که مردم بحرین ایرانی‌الاصل می‌باشند، اما همکار گرامی، پرسش ما این است که سازمان‌های مسئول برای رهائی مردم بحرین از زنجیر ظلم و ستم استعمار و شیخ دست نشانده آن چه اقدامی کردند تا آنها بتوانند آن‌گونه که شاهنشاه و ملت ایران و همهی آزادگان جهان می‌خواهند رأی خود را آزادانه ابراز دارند؟
یا به قول روزنامه گرامی پیک خجسته. «... به شرط‌ها و شروط‌ها که این مطالعه مأمور سازمان ملل متحد و خواستن و رأی‌گیری مردم در محیط و فضائی کاملاً آزاد و طبیعی و سالم و دور از تهدید یا تطمیع و ارعاب و اخافه تفنگداران شیخ یا عمال انگلیس انجام گیرد...»
دولت باید توضیح دهد برای برطرف کردن این اخافه و رعب و هراس و شرایط غیرعادی در بحرین چه اقدامی معمول داشته است؟
در مورد دوم یعنی تعارض با سیاست مستقل ملی ـ لازم نیست بگوئیم که سیاست مستقل ملی در سطح عالی رهبری مملکت به عنوان یک اصل هدایت‌کننده سیاست خارجی اعلام شده است و بدیعی است این اصل در هنگام اجرای هر برنامه‌ای در زمینه سیاست خارجی باید منظور و ملحوظ گردد.
اینک باید دید احکام سیاست مستقل ملی در مورد مسائل مربوط به خلیج فارس چه می‌باشد تا آشکار گردد که روش‌هایی اجرایی دولت در حل مسئله با بحرین تا چه حد با نتایج برآمده از اصل سیاست مستقل ملی تطبیق دارد.
از آنجا که سیاست مستقل ملی در هر منطقه نقطه مقابل سیاست‌های تحمیلی استعماری به مناطق گوناگون می‌باشد اگر خصوصیات سیاست استعماری را در خلیج فارس در مد نظر آوریم خصوصیات سیاست مستقل ملی آشکار می‌شود ـ سیاست استعماری در خلیج فارس مبتنی است بر سلسله‌ای از تمهیدات که به موجب آن یک قدرت خارجی بتواند بر خلیج فارس تسلط داشته باشد. در مقابل سیاست مستقل مالی ایجاب می‌کند که در خلیج فارس به جز ملت ایران و دیگر کرانه‌نشینان بومی خلیج فارس هیچ قدرتی استقرار و حاکمیت نداشته باشد. (صحیح است) (رضوی ـ نظر دولت همین بوده است) ازآنجا که نیروهای انسانی وابسته به ملت ایران و شاهنشاهی ایران زمین، بخش عمده حساس جمعیت را در کرانه‌های جنوبی و غربی خلیج فارس تشکیل می‌دهد و وجود همین بخش از جمعیت موجبات نفوذ معنوی ملت ایران را که معارض هر گونه نفوذ استعماری در خلیج فارس می‌باشد، پدید می‌آورد لذا این نکته از نظر طراحان سیاست‌های استعماری مخفی نمانده است و یکی از برنامه‌های اصلی خود را در سرکوب کردن عنصر ایرانی و هر عنصر وابسته به شاخه‌های نژادی و فرهنگی ایران زمین قرار داده‌اند. این خصوصیت منحصر به کرانه‌های خلیج فارس نیست بلکه در کشور عراق نیز که سالها است حکومت‌هائی زاده استعمار بر آن مستولی بوند همواره یکی از برنامه‌ها تعرض و تعدی به ایرانیان، کردان ایرانی‌نژاد و شیعیان که از و ابستگاه فرهنگ ایران زمین می‌باشند بوده است (ایلخانی پور ـ کردها از نژاد پاک آریا همیشه سربازان پیش‌قدم شاهنشاه بوده و به عنایت کریمانه شاهنشاه آریامهر متکی بوده و آماده جانبازی در راه ایران و شاهنشاه می‌باشند) در برابر تضعیف و سرکوب کردن عنصر ایرانی که سیاست‌های استعماری و در کرانه‌های جنوبی خلیج‌فارس می‌باشد سیاست مستقل ملی ایجاب می‌کند که حکومت ایران دفاع از حقوق مدنی و انسانی ایرانیان و عناصر وابسته به شاهنشاهی ایران را وجهه همت خود قرار دهد و ایفای این وظیفه نه تنها از نتایج سیاست مستقل ملی است بلکه به موجب رعایت منشور ملل متحد و اعلامیه حقوق بشر هر ملت موظف به تأمین حقوق مدنی و انسانی کسانی است که به سبب همجواری و یا بستگی‌های معنوی دیگر نسبت بدان آگاهی پیدا می‌کند حل مسئله بحرین هرگز نمی‌تواند در قالبی جز آنچه سیاست مستقل ملی در مورد خلیج فارس ایجاب می‌نماید صورت پذیرد.
حل مسئله بحرین باید در قالبی صورت پذیرد که دیگر مجالی برای بازگشت استعمار و یا دعوت استعمارگری جدید به دست ندهد و حل مسئله بحرین صرف نظر از همه خصوصیات یاد شده باید در مسیری صورت پذیرد که نه تنها عنصر ایرانی مقیم بحرین نسبت به حقوق انسانی و مدنی خود احساس اطمینان نماید و شاهنشاهی ایران را مدافع و پشتیبان خود احساس کند بلکه وجود چنین اتکاء اطمینان‌بخشی را به همه عناصر ایرانی در سراسر خلیج فارس انتقال دهد در غیر این صورت موجبی فراهم خواهد شد که عناصر افراطی عرب که خودپیشگامان استعماری جدید در خلیج فارس می‌باشند سلطه تبلیغاتی و اجتماعی پیدا کنند و در چنین شرایطی که اجتماع یک‌پارچه به عناصر افراطی عرب که بالمآل دشمن ملت ایران می‌باشند سپرده شود دیگر کمتر زمینه‌ای برای ادامه دوستی با حکومت‌های کرانه‌نشین خلیج فارس باقی نخواهد ماند. کما اینکه تبلیغات شدید این گروه‌ها و نیز دسیسه‌های عوامل دیرین استعمار کار را به جایی رسانیده‌اند که شیخ بحرین در نخستین گام مرحله‌ی جدید ضمن بیانیه‌ای به اصطلاح خود از «حقیقت موجودیت بحرین به عنوان یک کشور عربی واجد شخصیت عربی» نام می‌برد و متذکر می‌گردد که جز این تصور جائی برای هیچ‌گونه ادعائی نیست و با هر گونه ادعائی نیز مخالفت دارد. در صورتی که قدر مسلم آن است که گذشته از دلائل متقن تاریخی و سیاسی، حتی روزنامه‌های مدافع روش دولت نیز اذعان دارند که اکثریت جمعیت بحرین ایرانی‌الاصل می‌باشند. اکنون وظیفه دولت است توضیح دهد روشی را که به مورد عمل قرار داده است، تاچه حد دقایق سیاست مستقل ملی، به شرحی که توضیح گردید تطبیق دارد؟
در مورد سوم یعنی تعارض با حق حاکمیت ملی و تمامیت ارضی باید به نکته ظریفی توجه داشت که هیچ گونه اقدامی به موجب اصل بیست و دوم قانون اساسی و اصل سوم متمم قانون اساسی نمی‌تواند به هیچ وجه در مورد تمامیت ارضی و تعیین حدود و ثغور کشور واجد اثر باشد مگر آنکه به تصویب شورای ملی برسد بنابراین در این هنگام که با شما سخن می‌گویم در مورد قبول حاکمیت ملت ایران بر بحرین و منظور داشتن این خطه از سرزمین مادر چهارچوب تمامیت ارضی هیچ‌گونه شک و تردیدی نیست ولی اتخاذ پاره‌ای روش‌های ناصواب به وسیله دولت سبب شده است که موجبان رواج اندیشه‌هائی پدید آید که در حکم مقدمه اقداماتی تواند بود که مخل حاکمیت ملی و تمامیت ارضی است (عده‌ای از نمایندگان ـ اینطور نیست) (مهندس صائبی ـ استنباط غلط است) باید توجه داشت که یک اقدام سیاسی و اجتماعی از جانب دولت باید با تمام مقدمات و نیز با تمام عواقب و نتایج آن مورد ارزیابی قرار گیرد و هر عمل دولت با سلسله‌ای از نتایج جنبی و تبعی همراه است که از لحاظ اثری که بر حیات ملی ما دارد تأثیرات آنها را از تأثیر عمل اصلی نمی‌توان و نباید منفک دانست. به همین دلیل مسئولیت دولت به عنوان نماینده شخصیت حقوقی یک ملت که از اقتدارات کافی و کامل قانونی برخوردار است با مسئولیت اشخاص معمولی فرق می‌کند و در برابر دولت نوعی مسئولیت تاریخی مطرح می‌گردد. در حقیقت دولت حتی مسئول گفتار و کردار مردم عادی و روزنامه‌نگارانی است که به خاطر دفاع از عمل دولت دست به توجیهاتی می‌زنند که محتوی نکاتی است که هرگاه بر اساس آن اقدام شود اصول حاکمیت ملی را نقض خواهد کرد و تمامیت ملی را دچار خلل خواهد ساخت. (همهمه نمایندگان).
کاظم مسعودی ـ این حرف‌ها چیست که می‌زنید عوام‌فریبی می‌کنید.
مهندس صائبی ـ چرا پرونده‌سازی می‌کنید؟
قراچورلو ـ دولت به مسئولیت خودش کاملاً واقف است.
مهندس ارفع ـ بیان و قلم در این مملکت آزاد است (صحیح است).
دکتر عاملی ـ متأسفانه در این روزها مشاهده می‌شود که پاره‌ای اشخاص که بحث شخصیت و معتقدات آنان در شأن این مجلس محترم نیست ظاهراً به قصد دفاع و توجیه عمل دولت به اظهار نظرهائی می‌پردازند که هر گاه در شرایطی جز این بود و قطعاً به علت بیان نظراتی که معارض حق حاکمیت ملی است مورد تعقیب قرار می‌گرفتند. (پوربابائی ـ اینطور نیست، این تشخیص غلط است) آنهائی که دانسته و یا ندانسته از خطه همیشه ایرانی بحرین چنان نام می‌برند که گوئی از ملتی جداگانه سخن می‌گویند باید بدانند که هنوز به موجب نص قوانین و تصریحات قاطع مقامات دولت در مجالس مقننه بحرین جزئی از ایران و مردم بحرین جزئی از ملت بزرگ و تاریخی ایران هستند و قلمداد کردن این خطه و این مردم به جز به صورت پاره و بخشی از موجودیت ملت ایران مشابه و توجیهاتی است که عوامل تجزیه طلب آذربایجان قبل از اقدام به آن فاجعه بدان دست زدند. آیا دولت مسئولیت رواج چنین اندیشه‌های نابجائی را با تمام عواقب دردناک آن بر عهده می‌گیرد و آیا به گمان مقامات مسئول دولتی یافتن یک راه‌حل بین‌المللی برای گشودن یک مشکل ملی مستلزم آن است که در سطح افکار عمومی چنین بذرهای ناصوابی افشانده شود. در یافتن اینگونه راه‌حل‌ها ما نخستین ملت نیستیم باید پرسید آیا ملت‌های دیگر نیز برای توجیه روش دولت‌های خود اجازه دادند افکار و اندیشه‌هائی مطرح شود که مآلا اساس وحدت ملی آنها را در معرض خطر قرار دهد.
همانگونه که یادآور شدیم ما نه با پیدا کردن راه‌حل برای مسئله بحرین مخالف هستیم و نه مخالف. استفاده از امکان سازمان ملل متحد می‌باشیم ولی برای دست یازیدن به چنین روش‌هایی هرگز روا نمی‌دانیم راه را بر توجیهات مخربی بگشائیم که هر گاه به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند بابی برای خدشه‌دار ساختن اصل حاکمیت ملی و تمامیت ارضی گشوده می‌شود.
مورد دیگر از این انحرافات (ضیاء احمدی ـ هیچ انحرافی نیست) که قطعاً باید دولت مسئولیت آن را بپذیرد (رضوی ـ این نظر تأمین است و دولت با چشم باز عمل می‌کند) و در مقام چاره‌جوئی برآید آن است که در هنگامی که رهبر پرقدر کشور ما و انقلاب ما با کمال صراحت اظهار می‌دارند که از هر وجب خاک ایران گرچه کویری خشک و سوزان باشد با جنگ دندان هم که باشد دفاع خواهیم کرد باز پارة اشخاص دانسته یا ندانسته به عنوان توجیه عمل دولت کوشش می‌کنند که مجمع‌الجزایر بحرین را خطه‌ای فاقد ارزش اقتصادی قلمداد کنند (دکتر سعید ـ این استنباط جنابعالی است) گواینکه همواره گفته‌ایم و همه گفته‌اند که حاکمیت ملی و تمامیت ارضی قابل تجزیه نیست و اصل وحدت ملی تابع محاسبات بازرگانی و اقتصادی نمی‌تواند باشد و هر قطعه از سرزمین ما جزئی جدائی‌ناپذیر از میهن ما است و در این مقام هرگز ارزش اقتصادی و بازاری مطرح نمی‌گردد ولی این نکته را نیز باید بیافزائیم که آنچه مسئولیت دولت را سنگین‌تر می‌کند آن است که اینگونه اطلاعات اقتصادی در مورد بحرین حتی از لحاظ تطبیق با واقعیات اقتصادی نیز صحیح نیست. بحرین صرف‌نظر از منابع نفتی که در حال حاضر سالانه قریب ۵۰ میلیون دلار درآمد دارد ـ صرف نظر از فلات قاره نفت خیزی به وسعت ۶۱۱۰ کیلومتر ـ صرف نظر از منابع طبیعی زاینده شیلات و مروارید. صرف نظر از موقعیت ممتاز استراتژیک که در تمام طور تاریخ آن را به صورت یک پایگاه دریائی مطمئن برای تسلط بر خلیج فارس درآورده است، تنها سبب برخوردار بودن از منابع آب شیرین در گذشته همیشه از آبادترین مراکز تجمع جمعیت و مدنیت خلیج فارس بوده است و در آینده نیز به حکم آن که آب عامل محدود اقتصاد در قسمت عظیمی از میهن ما به ویژه در خلیج فارس خواهد بود همین عامل و سایر عوامل توسعه اقتصادی را به این خطه گسیل خواهد داشت و بحرین همیشه ایرانی سرسبز هیچگاه از رونق نخواهد افتاد.
آری پارة بدآموزی‌ها امروز چون هاله‌ای پیرامون اقدامات اجرائی دولت را در مورد حل مسئله بحرین احاطه کرده است (اخلاقی ـ اینطور نیست آقا) که مقامات مسئول نمی‌توانند نسبت به رواج آن بی‌اعتنا باشند و اینگونه بدآموزی‌ها خود مقدمه‌ای تواند بود که با اصل حاکمیت ملی و تمامیت ارضی تعارض دارند و ما امیدواریم دولت در این مورد نه تنها پاسخ گوید بلکه با چشمانی باز از گسترش این انحرافات که هرگز ارتباطی با اصل موضوع ندارد جلوگیری نماید.
خدا را شکر که گروه پارلمانی ما ادای این توضیحات که آن را وظیفه‌ای مقدس در راه این نیا خاک و رجاوند می‌شناسد توفیق یافت و اینک نخست توضیحات دولت را خواستاریم و آنگاه داوری را به وجدان‌های پاک همکاران گرامی می‌سپاریم ادای این وظیفه مقدس رنج‌ها و ناگواری‌ها را همواره بر ما آسان ساخته است چه ناگواری‌ها که اتهام با عناوین مضحک افراطی ـ شورنیست و لقب‌های عناصر مارکسیست کمونیست به دشمنان خود می‌دهند جزئی ناچیز از آن را تشکیل می‌دهد ولی شادمانی ما از آن است که آن زمان که برای نجات آذربایجان می‌کوشیدیم همین دشنام‌ها را می‌شنیدیم آنگاه که به دفاع از حقوق انسانی کردان آریائی آن سوی مرز برخاستیم و توسئه‌های استعمار را در خلیج فارس فاش ساختیم این اتهامات را از رادیوهی بیگانه شنیدیم و خدا نخواهد که باز مصیبتی بر میهن ما روی آورد و بار دیگر گوشهای ما همان اتهامات پوچ و مضحک را بشنود.
دکتر رهنوردی ـ جناب آقای رئیس اخطار نظامنامه‌ای دارم.
رئیس ـ اجازه بفرمائید صحبتشان تمام شود.
دکتر رهنوردی ـ در همین مورد اخطار دارم.
رئیس ـ اجازه بفرمائید صحبتشان را ادامه بدهند.
دکتر عاملی ـ اینک در پایان مقال لازم است بار دیگر به صراحت تأکید کنیم که توجه استیضاح هرگز درباره لزوم یافتن راه حل برای مسئله بحرین و نیز در مورد لزوم استفاده از امکانات سازمان ملل بر حل مشکلات بین‌المللی نیست و نیز اعتقاد داریم حل مسئله بحرین با تمهید مقدمات صحیح از جانب دولت با اتکاء به اصل عدم ضرورت توسل با زور و اتکا بر نظرات ایران پرستان هم‌میهنان بحرینی کاملاً میسر است بلکه توجه استیضاح معطوف نکاتی است که مشروحاً به عرض رسید و اینک در انتظار پاسخ و داوری می‌باشیم.
رئیس ـ جناب آقای نخست‌وزیر بفرمائید.
نخست وزیر (امیر عباس هویدا) ـ جناب آقای رئیس، خانم‌ها و آقایان وظیفة من دشوار است دولت را دعوت فرمودید که در این مجلس محترم به استیضاح نمایندگان حزب پان ایرانیست پاسخ دهد بنده بعد از شنیدن فرمایشات جناب آقای عاملی تهرانی وکیل محترم کردستان نمی‌دانم چه جوابی بدهم آیا استیضاح مطرح است آیا فرمایشات ایشان مطرح است؟ آیا حزب محترم پان ایرانیست فرمایشات رهبر محترمشان را با فرمایشات امروز معاون رهبرشان تطبیق کرده‌اند؟ چطور تطبیق کرده‌اند؟ بنده اینجا جناب آقای رئیس متن استیضاح حزب پان ایرانیست را به امضای ۵ نفر که امروز چهار نفرشان اینجا هستند و از قرار معلوم یکی از آقایان برای زیارت به مشهد مشرف شده‌اند دارم و فرمایشات آقای پزشکپور در جلسه نهم فروردین هم در اینجا موجود است فرمایشات جناب آقای عاملی را هم اینجا همه شنیدید یک مغایرتی در نظریات ایشان هست بالمآل جناب آقای رئیس دولت اجازه می‌خواهد در بدو امر چند نکته را درباره فرمایشات آقای نماینده حزب پان ایرانیست روشن بکند که با قسمتی از آن نظریات کاملاً موافق هستیم ایشان نظریات دولت را تأیید کردند (صحیح است) و تأیید نظریات دولت را که بنده نمی‌توانم با آن مخالفت کنم یک قسمتی مسلماً در فرمایشاتشات سعی کردند با جملاتی که تناقض هم در شروع و خاتمه جمله موجود است فرمایشات آقای پزشکپور را یک طوری وارد کنند و خفه کنند و برای من در اینجا این سؤال مطرح است که حزب پان ایرانیست که نظر خودش را تغییر داده از روز نهم فروردین تا امروز من پاسخ به نظریات آقای عاملی بدهم یا پاسخ استیضاح را یدیهی است که تغییر در افکار پیش می‌آید (دکتر عاملی ـ تغییری نیست) تغییر در افکار پیش می‌آید اشخاصی هستند که نظراتشان عوض می‌شود بعضی‌ها سالها وقت می‌خواهد بعضی یک شب وقت می‌خواهد ما هم به هیچ وجه ایرادی نمی‌گیریم و خوشحالیم اشخاصی که از صراط مستقیم منحرف بودند بیایند به صراط مستقیم، بسیار خوب است، دولت هم تبریک می‌گوید به آقای عاملی که نظراتشان در این قسمت صائب شده و نظر صحیحی در بعضی قسمت‌ها دارند فرمودند خدا را شکر که گروه و پارلمانی حزب پان ایرانیست توانست وظایف خودش را انجام بدهد و نظریاتش را بدهد البته دو نظر داد و خدارا شکر که نظر دوم بهتر از نظر اول بود گفتند که دولت توضیح می‌دهد. البته دولت آمده توضیح بدهد و وظیفه دیگری ندارد جز اینکه توضیح بدهیم و مسائل را در این ساحت مقدس برای ملت ایران روشن کنیم (احسنت) در یک جمله‌ای فرمودند که استنباط صحیحی دولت از فرمایشات شاهنشاه نکرده بنده می‌خواهم بگویم چرا ایشان می‌توانند استنباط صحیح بکنند ولی دولت که به امر شاهنشاه مشغول انجام وظیفه است او نمی‌تواند به طور صحیح از فرمایشات شاهنشاه نتیجه‌گیری کند؟ (مهندس صائبی ـ اشتباه کرده‌اند) در هر صورت بنده از ایشان استدعا می‌کنم سعی نکنند که فرمایشات شاهنشاه را تفسیر کنند (صحیح است) احتیاجی به آن نیست فرمودند در مدرسه خوانده‌ایم و می‌خوانیم که بحرین جزو ایران است مگر چیز دیگری گفتیم چه حرفی کس دیگری زد؟ آقایان نطق وزیر خارجه را نشنیدید و نخواندید گلویتان خشک شده بود متوجه نشدید مهم آن است همان‌طور که شما امروز فرماشاتتان را قرائت کردید آن روز هم قرائت می‌کردید فرقش این است که آدم وقتی راجع به مملکت صحبت می‌کند راجع به یک سیاست مهم مملکتی صحبت می‌کند باید سنجیده فکر کند سنجیده بنویسد و اگر هم لازم باشد قرائت کند بنده هم در اینجا پاسخم را قرائت خواهم کرد (احسنت) یک نکته‌ای را فرمودند که ما در آذربایجان اگر خوب یادداشت کرده باشم نقل و انتقال نیروی ارتشی کردیم بنده خوب نفهمیدم در آذربایجان ارتش شاهنشاهی خائنین را از بین برد (صحیح است) در هر صورت جناب آقای رئیس بنده اجازه می‌خواهم که در اینجا پاسخ جناب آقای پزشکپور را بدهم هر چند که نمی‌دانم متن استیضاح تغییر پیدا کرده یا نه ولی معتقدم که چون متن استیضاح گروه پارلمانی پان ایرانیست در اینجا قرائت شده و به دولت ابلاغ شده دولت وظیفه دارد پاسخ به استیضاح بدهد اگر ایشان با فرمایشاتشان استیضاح جدیدی کردند به فرمایشات ایشان هم باز پاسخ داده خواهد شد.
در جلسه مورخ نهم فروردین ماه مجلس شورای ملی هنگامی که گزارش اقدامات دولت برای حل مسالمت‌آمیز موضوع بحرین از طرف آقای وزیر امور خارجه به اطلاع نمایندگان محترم رسید آقای پرشکپور نماینده پان ایرانیست ضمن بیاناتی که در آن جلسه نمودند از طرف خود و چهار نفر دیگر آقایان نمایندگان پان ایرانیست درباره اقداماتی که از طریق سازمان ملل متحد در مورد بحرین به عمل آمده است دولت را استیضاح کردند. هر چند که اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان محترم مجلس با تأیید گزارش آقای وزیر امور خارجه در این زمینه به ایرادات ایشان در عمل پاسخ دادند (صحیح است) اینک جواب استیضاح ایشان به استحضار نمایندگان محترم ملت ایران می‌رسد.
خانم‌ها و آقایان نمایندگان محترم مجلس شورای ملی:
در این ساحت مقدس مجلس و مخصوصاً در این دورۀ قانونگذاری که مقارن با دوران پر افتخار انقلاب ایران است و هر روز در این مجلس محترم مظهری از مظاهر میهن‌پرستی و خدمتگزاری به منصه ظهور می‌رسد دولت همواره مفتخر بوده که نه تنها لوایج مهمی را که ارکان ترقیات مملکتی بر آن استوار است و اتخاذ تصمیم دربارۀ آن از مختصات قوه مقننه می‌باشد تقدیم نماید بلکه هر زمان که مسائل مهم مملکتی پیش می‌آمده شرح و جزئیات آن را نیز به استحضار نمایندگان محترم ملت ایران می‌رسانده (صحیح است) و از نظریات صائب شما استفاده می‌کرده است. در مورد مسئله بحرین نیز بنابر وظیفه خطیری که بر عهده دارد از مدتی قبل اقدامات وسیع بین‌المللی به منظور حفظ صلح و آرامش منطقه و برانداختن هر گونه آثار استعمار در این منطقه به عمل آورد (صحیح است) که گزارش آن در جلسه مورخ نهم فروردین ماه به استحضار نمایندگان محترم رسید. درباره اقدامات مزبور آقای پزشکپور دولت را استیضاح کرده و ضمن آن اساس استدلال خود را بر دو نکته قرار دادند ولی در فرمایشات آقای عاملی تغییر پیدا کرده است.
از یک سو ایشان معتقدند که اقدامات اخیر دولت درباره بحرین ادعای خود با سیاست مستقل ملی ایران مغایرت دارد.
و از سوی دیگر ایراد دارند که دولت نمی‌بایست در این مورد از امکانات ملل متحد یعنی به اصطلاح ایشان «مرجعی غیر ملی» استفاده کند که این قسمت هم تغییر پیدا کرده بود.
قبل از اینکه به این دو نکته پاسخ بدهم لازم است که بار دیگر اقدامات دولت را در اینجا خلاصه کنم. نمایندگان محترم استحضار دارند که در پیروی از سیاست‌های استعماری یعنی تسلط بر دیگران از راه تفرقه‌جوئی که از دویست سال پیش در خلیج فارس آغاز شد و اشغال بحرین یکی از مظاهر آن بود، وضع خاصی در این منطقه به وجود آمده بود که در سال‌های گذشته روز به روز بر وخامت آن افزایش می‌یافت و امکانات حل مسائل حیاتی این منطقه را به وسیله ملت‌های ذینفع مشکل‌تر می‌نمود.
برای هر کس که به تاریخ جریانات اخیر خلیج فارس آشنائی مختصر دارد روشن است که در این مدت منافع استعماری از هیچ‌گونه اقدامی برای بسط حکومت خود و تفرقه و جدائی بین ملل برادر و جلوگیری از رشد نهضت‌های مترقیانه دست‌بردار نبوده‌اند (صحیح است).
جدا ساختن بحرین از خاک ایران و اقداماتی که بیش از صد سال متوالی برای تغییر دادن شکل جمعیت و استقرار نظامی دیگر در آن سرزمین انجام یافت از عواقب شوم و دردناک همین سیاست‌های استعماری بود (صحیح است). به خصوص پس از آنکه انگلستان قصد حساب شده خود را برای بیرون بردن قوای خود از خلیج فارس اعلام کرد، منافع استعماری به اقداماتی دست زدند که از راه تفرقه انداختن بین مردم این منطقه هیچ قدرت ملی نتواند در دفاع از منافع مشترک در برابر جبهه استعماری و هر گونه آشوب‌گری‌های دیگر توفیق یابد و این منافع کوچکترین علاقه‌ای به مصالح عالیه مردم مسلمان این منطقه نداشتند.
اما دولت شاهنشاهی که اینک بزرگترین مسئولیت را در مبارزه با استعمار و حفظ صلح و امنیت این منطقه دارد بی‌شک نمی‌توانست در برابر تحریکات و همچنین آشوب‌گری‌هائی که در شرف تکوین بود بی‌تفاوت و بی‌اعتنا بماند (صحیح است). مصالح عالیه ما و پیش از هر چیز سرنوشت ما و برادران مسلمان و ملت‌های دیگر آن‌سوی خلیج فارس ایجاب می‌کرد که از هیچ اقدامی برای دفاع از مصالح مشترک در برابر هر نوع بازگشت استعمار در این منطقه و خطرات ناشی از آن فروگذار نشود (صحیح است) و اقدامات اساسی دامنه‌داری که مخصوصاً در ماه‌های اخیر از طرف دولت انجام گرفت و مظهر بارزی از سیاست مستقل ملی ما بود هدفی جز این نداشت که مقاصد و آرمان‌های بزرگ ملی خود را در شرایط خاصی که در این منطقه حساس به وجود آمده بود به بهترین نحوی تأمین سازیم. (صحیح است)
آقای پزشکپور: به نظر می‌رسد که برای اطلاع شما لازم است به تعریفی از این سیاست مستقل ملی بپردازیم تا شاید اشتباهی که برای شما (البته اینجا نوشته‌ان و دوستان شما ولی باید بگوئیم دوستان شما منهای آقای عاملی) قدری پیش آمده مرتفع گردد.
به نظر ما سیاست مستقل ملی در درجه اول سیاستی است که منافع واقعی و دراز مدت یک ملت را در شرایط جهانی که در آن زندگی می‌کند تأمین سازد. سیاست مستقل ملی آن است که دولتی بر اساس ارادۀ مردم خود شرایط انقلابی پیشرفت و توسعه و موجودیت ملی را بالفعل و در عمل و نه در قالب جملات و خیال‌های خام فراهم آورد (صحیح است). سیاست مستقل ملی آن است که مسئولان کشور به اتکاء ارادۀ آزاد و ملت و با پشتیبانی مداومی که ناشی از این اراده و احساس مسئولیت مشترک نسبت به سرنوشت ملی است و بیش از هر چیز به مفهوم میهن و وحدت ملی، معنی و محتوی می‌بخشد، نیروهای خلاق مردم را در جهت هدف‌های بزرگ ملی بسیج کنند و به قدرت حقیقی ملت به طور مداوم بیفزایند (احسنت).
و بالاخره سیاست مستقل ملی سیاستی است که مفهوم حاکمیت و موجودیت ملی را ا تعهداتی که ملت‌ها در سطح بین‌المللی و بخصوص در قبال منشور ملل متحد به عهده می‌گیرند جدا نسازد. برای کشوری مانند ایران که افتخار دارد از بانیان اصلی سازمان ملل متحد است سیاست مستقل ملی سیاستی است که یکی از پایه‌های اساسی آن توجه مداوم به اصول منشور ملل متحد و رعایت آن است (صحیح است).
آقای پزشکپور ما همیشه خیال می‌کردیم که شما نیز از دل و جان سیاست مستقل ملی را به همین نحو تعبیر می‌کنید و سربلندی کشور ما را در آن می‌دانید که ضمن صیانت منافع ملی به رسالت تاریخی خود وفادار بمانیم و هیچگاه ارزش‌های درخشان انسانی و صلح‌جویانه‌ای را که حاصل تمدن چند هزار ساله ماست از نظر دور نداریم. آقای پزشکپور: شما که در اظهارات خود صحبت از وطن می‌کنید باید بدانید که وطن پرستی انحصار هیچ‌کس نیست (صحیح است، آفرین) و مردم ایران از خرد و کلان و پیر و جوان به وطن خود عشق می‌ورزند (احسنت) و آن را به جان و دل دوست دارند (احسنت). وطن‌پرستی آن نیست که از راه تعصب و اندیشه‌های باطل، به ایجاد اختلاف بین ملت‌ها و مخصوصاً بین ما و برادران مسلمان خود دامن زنیم (صحیح است، احسنت) اینگونه تعصب‌های نژادی بود که در دوران زندگی خودتان به بزرگترین جنگ تاریخ و تلفات و ضایعات مادی و معنوی و بالاخره شکست کشوری که بدان توسل می‌جست منتهی گردید ولی برای ما که همواره در رعایت آزادی و احترام ملت‌ها و رواج عدالت و قانون در روابط بین‌المللی و دفاع از اصول منظور قدم برداشته‌ایم شایسته نخواهد بود که به خاطر تعصب‌ها و تعبیرات خام به همان روش‌های محکوم متوسل شویم (احسنت) نگاهی به تاریخ دنیا در قرن نوزدهم بیندازید جنگ اول پان ژرمنیسم چه بلائی به سر آلمان آورد و در جنگ اول پان تورانیسم عثمانی را از بین برد الآن پان عربیسم، نخواهیم گذاشت پانهای مختلف مملکت ما را از بین ببرد (همهمه نمایندگان) (پوربابائی ـ در قاموس ماایسم وجود ندارد ایسمها باید از بین بروند).
اینک به این بحث که امیدواریم شما را به واقعیات روشن‌تر کرده باشد خاتمه می‌دهم و به شرح اجمالی اقدامات دولت در ماه‌های اخیر می‌پردازم. این اقدامات ساده و روشن بود. پس از جریاناتی که بدان اشاره کردم لازم بود تدابیر واقع‌بینانه و دوراندیشانه‌ای برای حفظ منافع حیاتی ملت ایران اتخاذ گردد تا ما و همه برادرانی که آینده و سرنوشتمان بستگی مستقیم با صلح و آرامش این منطقه دارد هدف‌های مشترک خود را فارغ از هر نوع مداخله خارجی (آفرین) یا دسیسه استعماری تأمین کنیم و لازم بود که با استفاده از کلیه امکانات ملی و بین‌المللی مردم مسلمان این ناحیه از خطر جنگ و آشوب و تشنج‌های تخریبی مصون باشند (صحیح است) و در این راه نهایت مجاهدت را به کار بردیم تا اقدامات خود را از یک‌سو با اصول سیاست مستقل ملی و از سوی دیگر با اصول منشوری که ما و سایر ملل آزاد و صلح‌جوی جهان آن را برای حفظ موجودیت مشترک خود به وجود آورده‌ایم منطبق سازیم.
اقداماتی که آقای وزیر امور خارجه گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم کرد منحصراً ناشی از این اصول بود و غرض از این گزارش در درجه اول آن بود که به پیروی از سنتی که دولت همواره بدان توجه خاص داشته است نمایندگان محترم مجلس در اولین فرصت مناسب از جریانات اقدامات و هدف‌های دولت مستحضر گردند تا هر گونه اقدامی که در این خصوص به عمل خواهد آمد همواره منطبق با رأس صائب شما باشد.
اینک به جواب ایراد دوم ایشان می‌پردازم که چرا دولت در این مورد به فکر افتاد تا از امکانات خاص ملل متحد که به اصطلاح آقای پزشکپور مرجعی غیر ملی است استفاده کند. در این خصوص باید بدواً به اطلاع شما برسانم که سازمان ملل متحد در جهان امروز مرجعی برای کلیه کشورها است (صحیح است) اگر اینطور نبود چرا عموم کشورهای جهان اعم از دول کوچک یا بزرگ به آن مراجعه می‌کنند آیا به نظر شما همه دولت‌ها به مرجع غیر ملی مراجعه کرده‌اند؟
ثانیاً لازم است توضیح بدهم که حدود و جهات و دلائل درخواست ما از دبیر کل ملل متحد چه بوده است؟
ابتدا باید این نکته را یادآور شوم که همان اندازه که ما کوچکترین تردیدی نسبت به حقوق تاریخی خود در بحرین نداریم، شاید آقای پزشکپور نیز اذعان فرمایند که دولت انگلیسی نیز متأسفانه پس از تاریخ اشغال این قسمت از خاک ما، معارضی برای خود در این مورد نشناخته و با امضای قراردادی که همه بر ماهیت آن واقفند تصرف استعماری این جزیره را ادامه داده و در عمل از امتیازات اعمال حاکمیت بالفعل در این منطقه برخوردار بود و تاکنون نیز به هیچ وجه حاضر نشده بود که حق مسلم و تاریخی ایران را به نحوی از انحاء به رسمیت بشناسد. ولی با عمل دولت انگلیس در قبول استفاده از مساعی جمیله دلیر کل ملل متحد این کشور در عمل حقی را که همواره منحصراً از آن خود می‌دانست و بر همان اساس نیز بحرین را اشغال کرده بود به معرض رسیدگی قرار داد و در نتیجه امروز اراده آزاد مردم بحرین مسلماً خواهد توانست به تصرف استعماری این جزایر پایان دهد (صحیح است) (مصطفوی ـ کار مهمی بوده) آنها که به تاریخ ۱۵ سال اخیر ملل متحد آشنا هستند می‌دانند که کشورهای اداره کننده استعماری کمتر به طیب خاطر حاضر به چنین اقدامی می‌شدند ولی در مورد مسئله بحرین اقدامات دولت ایران بود که آنها را به قبول این امر وادار ساخت. روزی که در تاریخ این اقدامات نوشته خواهد شد آن وقت ملاحظه خواهید فرمود که دولت شاهنشاهی ایران به رهبری شاهنشاه خود چه اقداماتی کرده است.
با انکه ما می‌دانیم برادران بحرینی ما هیچ گاه علایق تاریخی ناگسستنی خود را با سرزمین مادر فراموش نخواهند کرد و منافع دراز مدت آنها به هر قالبی که درآید در راه تحکیم و تشدید این علایق خواهد بود (صحیح است)، برای ما که به علت استعمار در عمل از آنها دور شده بودیم لازم بود که از طرف یک مرجع بی‌طرف به جالا و تمنیات آنها پی‌ببریم. فرزندی که سالها از خانوادۀ خود دور شده باشد ممکن است حتی روزی پدر خود را در برخورد اول نشناسد در آن صورت لازم است که این آشنایی و علایق گذشته به نحوی تجدید شود.
این بود جهانی که ما از دبیر کل ملل متحد خواستم که مسائل جمیله خود را به کار برد و با اعزام نماینده‌ای بی‌طرف ما را تا حدودی که میسر بود نسبت به تمایلات و تمنیات امروزی برادران بحرینی ما روشن‌تر سازد. و همان‌طور که گفتم در اولین فرصت شما را در جریان گذاشتیم و به طوری که آقای وزیر امور خارجه ضمن گزارش به استحضار مجلس رساند اضافه کردیم به شرط اینکه نتیجه گزارش دبیر کل به تأیید شورای امنیت برسد دولت آن را محترم خواهد دانست. بدیهی است که نتیجه اقدامات برای اتخاذ تصمیم نهائی به مجلسین تقدیم خواهد شد. لازم نیست جنابعالی مواد قانون اساسی را بخوانید. آقای دکتر عاملی تهرانی بنده هم آن را خوانده‌ام قانون اساسی را هر کس که اینجا نشسته است خوانده و هر کس که اینجا نشسته به آن احترام می‌گذارد قانون اساسی که در انحصار هیچ فردی نیست (احسنت).
این اقدامات معنای آن را دارد که در حل نهائی مسئله بحرین مجلسین ایران مرجع نهائی برای اتخاذ تصمیم خواهند بود.
اما از طرف دیگر وظیفه ماست که عوامل همه جانبه قضاوت را با دیدی وسیع و واقع‌بینانه و با برداشتی متناسب با واقعیات جهان فعلی در اختیار شما نمایندگان محترم ملت قرار دهیم.
جای تأسف است که آقای پزشکپور به جای توجه به این نکته اساسی راه سفسطه را اختیار و اقدامات مقدماتی دولت را برای استفاده از امکانات ملل متحد حمل بر توسل به یک مرجع غیر ملی کرده‌اند. خیر آقای پزشکپور: در این ساحت مقدس مجلس شورای ملی من صریحاً به شما اعلام می‌دارم که دولت شاهنشاهی ایران که خود از بنیانگذاران سازمان ملل متحد بوده و در جهان پرآشوب امروز همیشه پرچم‌دار صلح و صفا بوده و به دفعات در مورد اختلافات دیگران و خطراتی که متوجه صلح جهانی بوده چون برادری صمیمی از هیچ‌گونه کوشش و مجاهدت در راه ایجاد دوستی و تفاهم بین دول و ملل خودداری نکرده است (صحیح است)، پیروی از اصول منشور ملل متحد را نه تنها با هدف‌های بزرگ سیاست مستقل ملی خود مغایر نمی‌داند بلکه آن را مکمل آن می‌شمارد. در مسئله بحرین هم با خصوصیاتی که همه می‌دانند باز راه منشور ملل متحد است که می‌تواند راهی امن و معقول برای حفظ مصالح عالیه ملت ایران و تأمین منافع مشترک مردم خلیج فارس باشد اما متأسفانه معلوم نیست که چرا شما با چنین احساسات عالی دولت و ملت ایران مخالفت کرده و راه و روش‌های بین‌المللی را که مورد قبول عموم کشورهای جهان است مغایر با سیاست مستقل ملی و حاکمیت ملی قلمداد کرده‌اید (صحیح است). مگر سیاست مستقل ملی جز این اقتضاء می‌کند که دولت شاهنشاهی ایران به منظور حفظ مصالح عالیه خود و تأمین صلح جهانی و از بین بردن استعمار هر راهی را که به نظرش منطبق با منافع ملت ایران و همگام با معتقدات صلح‌جویانه جهان امروزی است اتخاذ کند. مگر اصل حاکمیت ملی جز این است که دولت آنچه را که منطبق با سیاست مستقل ملی دانسته است اعمال و اجرا نماید و آیا به نظر شما منشور ملل متحد با اصل حاکمیت دولت‌ها منافات دارد.
آقای پزشکپور: اگر شما از سیاست مستقل ملی و حاکمیت ملی چیز دیگری استنباط می‌کنید قطعاً در اشتباه هستید (صحیح است).
سیاست مستقل ملی ما بیش از هر وقت دیگر ایجاب می‌کند که در مورد بحرین برای تأمین هدف‌های بزرگ و دراز مدت ملی خود باید به تنها مرجع جهانی که وجود دارد و حافظ و حامی اصول منشور ملل متحد است مراجعه کنیم و ما هم همین کار را کردیم. حال اگر معدودی عقیده دارند که بهتر بود این نوع مشکلات به دست حوادث سپرده شود و به آینده‌های دور و دراز واگذار گردد باید صریحاً به شما اعلام کنم که اینگونه روش‌های منفی و غیر اصولی در کار و برنامه این دولت هیچگاه محلی نداشته و نخواهد داشت (احسنت). جای بسی تعجب است که از اظهارات شما چنین به نظر می‌رسد که نمی‌خواهید هدف‌های ملی ما در محیط آرام و سازنده و خالی از سفسطه و مغلطه تأمین گردد و نمی‌خواهید ریشه‌های استعمار در این منطقه خشکشود اما ملت ایران مصمم است که با همکاری برادران مسلمان خود در منطقه خلیج فاررس آن استعماری را که قرن‌ها با آن مبارزه می‌کرد براندازد و طبق دستورات عالیه اسلامی که فرموده است (تعاونوا علی البر و التقوی و لا تعاونوا علی الاثم و العدوان) و همچنین به فرموده دستور آسمانی (واعتصموا بحبل‌الله جمیعاً و لا تفرقوا) با تعاون و همکاری برادران مسلمان خود امنیت و ثباتی را که لازمه رفاه و سعادت قاطبۀ مردم این منطقه است حفظ و تقویت کند و با استفاده از امکانات روز افزون خود آنان را در راه ترقیات اجتماعی و اقتصادی بیشتر یاری نماید. اما شما که افکار سیاسی خود را در قالب‌های مخصوص و مطرود قدیمی محدود کرد و به شعارهای شناخته شده دلخوش کرده‌اید متأسفانه با سیاست خاصی که در پیش گرفته‌اید دانسته و یا ندانسته به بقای استعمار در این منطقه کمک می‌کنید و موجب نفاق و تفرقه می‌شوید. خیر آقای پزشکپور افکار شما به هیچ وجه مورد قبول دولت و ملت ایران نبوده و راه شما جز داعیه‌های خیالی و رویائی بیش نیست (صحیح است) که نه تنها برای میهن ما و دنیای امروز نفعی ندارد بلکه ضررهای فاحش آن به بشریت در سطح جهانی نیز به اثبات رسیده است (صحیح است).
باری بیش از این وقت نمایندگان محترم را نمی‌گیریم و بار دیگر از یکایک شما می‌خواهیم که در این قضیه حساس و خطیر یک دل و یک جان ما را در اقداماتی که برای حفظ مصالح ملی خود در جهان متلاطم امروز لازم است یاری فرمائید (احسنت).
ما اطمینان داریم که اراده مردم بحرین به هر شکل تجلی کند اثرات صد سال جدائی و سیاست تحریک و تفرقه هیچگاه پیوند علایق دیرین مشترک ما را از هم نخواهد گسست (احسنت) و هدف اصلی ایران آن است که این علایق همواره بر اساس اراده آزاد و ایمان و اعتقاد به سرنوشت مشترک ما استوار باشد و مردم ما و آن سوی خلیج فارس که همه با الهام از اصول مقدس اسلام می‌توانند آینده‌ای بهتر و مرفه‌تر برای خویش بسازند. مسائل خود را فارغ از هر گونه مداخله استعماری حل و فصل کنند. استعمار باید به هر طریقی که باشد از خلیج فارس رخت بربندد و روابط استعماری، بین ملل برادر و هم‌کیش نیز به هر نحوی که باشد از میان برود (احسنت) شاهنشاه عالی‌قدر و دوراندیش ما در این مورد صریحاً فرمودند که (گرفتن و حفظ کردن سرزمینی که مردم آن با شما ضدیت داشته باشند چه فایده خواهد داشت. قبل از هر چیز این عمل اشغال محسوب می‌شود و سیاست و فسفه ما این است که با اشغال و گرفتن سرزمین‌های دیگر از طریق زور مخالف باشیم)
پس حتی اگر نتیجه بررسی‌های فعلی، مردم ایران را قانع نمود که برادران بحرینی ما می‌خواهند مسئله تحکیم علائق مادی و معنوی خود را با ما در قالبی نو بریزند درهای دوستی و محبت ایران را که خانواده طبیعی آن‌هاست همچنان برویشان باز خواهیم گذارد و در مسائل مربوط به پیشرفت و اعتلای آنان فرقی بین آنها و هم‌میهنان دیگر خود قائل نخواهیم بود (صحیح است، احسنت).
باشد که این سیاست دوراندیشانه اعضای گوناگون خانواده اسلامی را در محیطی آزاد و فارغ از نفاق بار دیگر متحد سازد و آنان را با همان سلاح معنوی که روزی دیانت اسلام را در اقصی نقاط جهان مستقر ساخت مجهز دارد. شکی نیست که چنین سیاستی بیش از توسل به خاک و خون منافع ما و مردم دیگر خلیج فارس را تأمین خواهد کرد (صحیح است) و بر قدرت ایستادگی و توفیق ما علیه دشمنان خارجی به مراتب بیشتر خواهد افزود. شاید بعضی در فکر آن باشند که موضوع بحرین را به صورت مسئله و این مسئله را به شکل غائله و به مثابه آبی برای حرکت آسیاب عوام‌فریبی و جاه‌طلبی‌های شخص و سوء استفاده از افکار پاک ملی مردم به کار برند ولی باید همواره بیدار باشیم استعمار در کارگردانی این وقایع کهنه‌کار و دارای تجربه فراوان است مبادا خدای نکرده دست آنان از آستین اینان بی‌خبر از افسانه‌ها و ماجراها به درآید (احسنت). به هر حال همان‌طور که قبلاً نیز توضیح دادم ساحت مقدس مجلس شورای ملی همواره مرجع ارزیابی کار دولت بوده و خواهد بود. از این رو با توضیجاتی که به استحضار نمایندگان محترم ملت ایران رسید رجاء واثق دارم که مجلس شورای ملی با رأی قاطع خود دولت را در راهی که پیش گرفته است تأیید خواهند فرمود.
امیدوارم توضیحات دولت برای نمایندگان محترم مجلس شورای ملی مورد استفاده بوده و روشن کردن سیاست دولت شاهنشاهی سیاستی که همیشه دنبال آن بودیم سیاستی که چه داخلی و چه خارجی این دولت همیشه با خلوص نیت انجام داده و سیاستی که به دنباله‌اش عظمت ایران است سیاستی که در صبح‌گاه دو هزار و پانصد سال تاریخ شاهنشاهی ایران را به آن عظمت نزدیک می‌کند آن سیاستی است که ما دنبال می‌کنیم و آن سیاستی است که در این مجلس اکثریت و اقلیت آن را تأیید می‌کند (صحیح است) (قراچورلو ـ سیاست دولت مورد تأیید ملت ایران است) این بود عرایض بنده (حیدر صائبی ـ اینها هم متوجه اشتباه خودشان شدند) به هر حال این بود عرایض بوده در این قسمت و این بود نکاتی که لازم بود دولت به استحضار خانم‌ها و آقایان نمایندگان محترم مجلس برساند (احسنت).
رئیس ـ آقای دکتر عاملی بفرمائید.
دکتر عاملی ـ در ساحت مقدس مجلس شورای ملی استیضاح گروه پارلمانی حزب پان ایرانیست مطرح است متن این استیضاح تقدیم شده به موجب مقررات آئین‌نامه داخلی مجلس استیضاح کننده یا استیضاح کنندگان حق دارند برای اینکه جواب دولت دقیق باشد متن استیضاح را مورد تجزیه و تحلیل قرار بدهند و نکات مورد نظر خودشان را تصریح کنند. با استفاده از همین حق مفاد استیضاح که گوئی مبهم قلمداد شد تشریح شد و در اینجا تأکید و تصریح می‌کنم که میان متن استیضاح و فرمایشات دوست ارجمند و رهبر حزب پان ایرانیست سرور پزشکپور با توضیحاتی که عرض کردم هیچ‌گونه مغایرتی نیست (اخلاقی ـ متأسفانه هست) و بسیار جای تأسف خواهد بود اگر چنین استنباطی بشود بدیهی است چون متن توضیحات دقیق‌تر و گسترده‌تر یافته‌تر است دولت موظف است که با توضیحاتی که در طی تشریح و توضیح استیضاح نامه داده شده است پاسخ بدهد و چنانچه ملاحظه فرمودید در این مورد جز یک اشاره به تعریف قشون‌کشی و نقل و انتقالات پاسخ دیگری داده نشد اینجا تأکید می‌کنم که نقل و انتقالات عبارت از حرکت نیروهای مسلح یک کشور در محدوده همان کشور است بنابراین مجلس انتظار داشت که دولت دقیقاً به آنچه که از او خواسته شده بود پاسخ بدهد.
(یک نفر از نمایندگان ـ پاسخ داد و بیش از اندازه پاسخ داد).
در اینجا به هیچ وجه مسئله ماهیت افکار و اندیشه‌های حزب پان ایرانیست در دستور نبود و من بسیار از سعه صدر جناب آقای رئیس که هم در من ایجاد حالت تحسین می‌کند و هم تعجب که چرا اجازه فرمودند که مطالبی خارج از متن استیضاح و خارج از دستور مطرح شود معذلک حزب پان ایرانیست همواره حاضر است در هر مرجعی که علاقمندانی مثل شما بخواهند افکار و نظریاتش مطرح شود افکار و نظریاتش را مطرح کند و در برابر هر نوع شبهه‌ای از این قبیل پاسخ‌گوئی کند (فولادوند ـ این هم خارج از دستور است) ولی در دستور مجلس امروز چنین مسئله‌ای نبود مقایسه پانها با یکدیگر متأسفانه قیاس مع‌الفارق بود پان عربیسم یک پدیده استعماری مخلوق استعمار است برای اینکه منطقه خاورمیانه را به یک بازار اسلحه تبدیل کند اما پان ایرانیسم ندای حق طلبی ندای وحدت طلبی ملت ایران است (قراچورلوـ اسم را عوض بفمرائید مشکلات رفع می‌شود) در هر حال چون این موضوع مطرح نیست وارد نمی‌شوم (پوربابائی ـ اسم را عوض بفرمائید مشکلات رفع می‌شود) در هر حال این مسائل در دستور نیست (قراچورلو ـ خود جنابعالی مطرح فرمودید) این حداقل پاسخ لازم بود به آن مطالب غیر دستوری که متأسفانه جناب آقای نخست‌وزیر مطرح فرمودند اما نکته‌ای که ظاهرا به نظر ایشان مغایرتی در متن استیضاح نامه با توضیحات من به نظر رسیده است اجازه می‌خواهم که روشن بکنم عرض کردم که ما مخالف نیستیم که مسائل ملی خودمان را به مرجعی بین‌المللی و سازمان ملل متحد احاله کنند ولی در هر شرایطی که این کار انجام بگیرد آن را وافی به مقصود نمی‌دانیم و از جمله احاله نظر مردم بحرین در شرایطی که استعمار کاملاً استقرار دارد مورد قبول ملت ایران نیست (حیدر صائبی ـ پس چکار کنیم آقا هی ایراد گرفتن ندارد) اشاره فرمودند در تشریح نظرات خودشان که سیاست‌های استعماری کوشش‌هایی برای تقلیل نسبت جمعیت کرده است من هم در تشریح سیاست مستقل ملی به همین نکته اشاره کردم منتها آنچه را که ایشان در تعریف سیاست ملی فرمودند حکم کلیات داشت شاید گناه گروه پارلمانی ما این است که این کلمات را شکافته و به نتایج بزرگ عملی رسیده است که بعضی از آقایان توجه نفرمودند و راه‌حل می‌خواهند سیاست مستقل ملی ایجاب می‌کند که اگر سیاست استعماری به تغییر ترکیب جمعیت پرداخته سیاست مستقل ملی باید با روش‌های مناسب از دگرگونی این تغییر جمعیت به ضرر عنصر ایرانی جلوگیری کند در مورد این که استعمار انگلیس برای خودش خیالات و تصوراتی دارد به طور مشروح این تصور و توهم را مورد بررسی قرار دادم و جواب‌های لازم را به عرض رساندم و اما اینکه گفته شده است که مرجع سازمان ملل متحد یک مرجع بین‌المللی است این صحیح است (دکتر متین ـ موضوع هم بین‌المللی است) ولی مرجع ملی با مرجع بین‌المللی فرق دارد اما منشور ملل متحد را فرمودید واضح است منشور ملل متحد را هر یک از ملت‌ها به موجب استفاده از حق حاکمیت خودش تصویب کرده همان‌طور که عرض کردم آنچه در دستور نبود بررسی و سنجش افکار حزب پان ایرانیست راجع به این پاسخی عرض می‌کنم ولی حزب پان ایرانیست حاضر است راجع به افکار و عقاید خودش به هر شبهه‌ای در این مورد پاسخ بگوید من خیلی متأسفم که جناب آقای نخست‌وزیر مسئول دولت با شک و تردید می‌گوئید که مبادا دست استعمار از آستینی در داخل بیرون بیاید (قراچورلو ـ سابقه زیاد داشته است) خیلی جای تأسف است ولی به هر حال آنچه که ما اطمینان داریم این است که حزب پان ایرانیست جز بر اندیشه‌های ایران‌پرستانه و جز کوشش در راه پاس درفش شاهنشاهی منظور و هدفی ندارد و در این مورد مانند تمام موارد دیگر آینده قضاوت خواهد کرد (عباس میرزائی ـ خیلی‌ها این کلمه آینده را گفتند ولی آینده و تاریخ نشان داد که به ملت ایران خیانت کردند) به هر حال تاریخ نشان خواهد داد با آینده نشان خواهد داد فرق دارد آنچه که در دستور امروز مجلس است استیضاحی بود که با توضیحاتی که عرض کردم گروه پارلمانی حزب پان ایرانیست به جواب خودش نرسید.
رئیس ـ جناب آقای نخست وزیر بفرمائید.
امیر عباس هویدا (نخست وزیر) ـ جناب آقای رئیس حتماً نماینده محترم نماینده پان ایرانیست از نظرات خانم‌ها و آقایان نتیجه‌گیری کرده‌اند خیلی از قسمت‌ها را که در عرایض من بود فوراً به خودشان چسباندند من نچسباندم خودشان چسباندند آزادند دولت وظایفش را انجام می‌دهد فرمودند که در هر جمعی حاضرند نظریات خودشان را اظهار کنند چه مجمعی بهتر و بالاتر از این مجمع است که نمایندگان ملت ایران حاضر هستند اگر ملت ایران اینجا اینها را قبول ندارد من چه تقصیری دارم (صحیح است) آقای پزشکپور نهم فروردین فرمایشاتی کردند متن استیضاح نامه‌شان قرائت شد. فرمایشات آقای عاملی هم اینجا یادداشت شد اگر در این بین تغییر ندهند چون معمولا وکیلی می‌تواند تقاضا کند و نظریات خودش را تغییر بدهد خود آقای پزشکپور هم بعضی چیزها را تغییر داد اگر تغییر ندهند این دو نطق را قرائت بفرمایند بنده به قضاوت خودشان می‌گذارم که نطق اول آقای پزشکپور چی بود و نطق آقای عاملی چه بود و خودشان نتیجه‌گیری خواهند کرد که چه تغییراتی در این نظریات داده شده و چه نکاتی در اینجا گفته شده است و ایشان چه گفته‌اند همه اینها را به یاد داریم راجع به وطن‌پرستی باز هم اینجا خدمتتان عرض می‌کنم انحصاریش نکنید می‌گویند ۲۸ سال است وطن‌پرست هستند بنده هم الان ۵۱ سال دارم و از آن روزی که خاطرم است وطن پرستم انحصار من هم نیست خانم‌ها و آقایان هم مخصوصاً خانم‌ها که خیلی سنشان کمتر است و آقایان همسن من هستند قدری هم شاید بیشتر و اینها همه وطن‌پرستی‌شان کمتر از شما نیست آقای عاملی خودتان را از جامعه ایرانی طرد نکنید به هیچ وجه علاقه ندارم که شما واقعاً از یک چهار چوب ملی خارج بشوید نظریات مختلف است ما در مجلس همیشه اذعان کرده‌ایم و من خودم بارها عرض کرده‌ام ما می‌آئیم اینجا شما انتقاد می‌کنید قبول داریم و با کمک هم و همکاری هم کارهای بسیار عظیم انجام داده‌ایم دور خودتان خطی نکشید روزی که کشور ما چند سال دیگر امیدواریم کشور توسعه یافته‌ای باشد چون مسائل مهمان حل شده زندگی مرفه‌تر و بهتر و همبستگی و برادری یک واجد در خلیج فارس همه با هم برادر در آن روز پر عظمت کاری نکنید که شما را با انگشت نشان بدهند که در ساختن ایران شریک نبودید کاری کنید که در ساختن آن ایران، شما هم سهمی داشته باشید. بنده علاقه دام که شما هم سهمی داشته باشید. دولت عرایضش را کرد دولت نمی‌تواند برای اینکه جنابعالی و همکارانتان را راضی کند موجودیت مملکت را فراموش کند دولت وظیفه دارد سیاست‌های دراز مدتی را داشته باشد دولت از رهبر عالیقدرش الهام می‌گیرد وظیفه‌اش را انجام می‌دهد و در مسائل داخلی‌مان برخوردار از یک گروه قوی حزبی و در مسائل دفاعی و خارجی برخوردار از تمام مجلس بلکه منهای پنج نفر هست جناب آقای رئیس دولت تقاضای رأی اعتماد می‌کند (احسنت ـ احسنت).
رئیس ـ بنده خواستم توجه همکاران محترم را به نکته‌ای جلب کنم اینجا صحبت شد ممکن است نمایندگان در نطقی که اینجا می‌کنند بعداً تغییری بدهند خواستم جناب آقای نخست‌وزیر را مطمئن کنم چنین سابقه‌ای نبوده است منتها چون مطالبی که اینجا گفته می‌شود به وسیله تندنویسی نوشته می‌شود گاهی ممکن است کلماتی اشتباه نوشته شود و یا در موقع چاپ کلماتی اشتباه چاپ بشود در چنین مواردی است که به تقاضای نماینده اشتباهات اصلاح می‌شود.
- ابراز اعتماد به دولت جناب آقای امیرعباس هویدا
۴- ابراز اعتماد به دولت جناب آقای امیرعباس هویدا
رئیس ـ آقای رامبد بفرمائید.
رامبد ـ جناب آقای رئیس، همکاران محترم، به طور قطع به خاطر دارند که روزی که جناب آقای وزیر امور خارجه گزارش دولت را مبتنی بر اقدامات و سیاست متخذه دولت پیرامون موضوع مورد بحث به عرض ساخت مقدس مجلس شورای ملی رسانیدند اینجانب بنا به وظیفه و سمتی که دارم نظرات حزب مردم را به طور کلی اعلام داشتم و چون جناب آقای نخست‌وزیر اکنون تقاضای رأی فرمودند اجازه می‌خواهم با تأیید عین آن مطالب و تکرار این موضوع که حزب مردم دولت را در قبال دول بیگانه همواره مورد تقویت و حمایت قرار می‌دهد (احسنت) (عباس میرزائی ـ آفرین به وطن‌پرستی شما) به این جهت در این مورد از اقدامات دولت در جهت استفاده از مقامات سازمان ملل متحد برای تعقیب دعاوی و تأمین منافع کلی پشتیبانی می‌کند (احسنت) (حیدر صائبی ـ تشخیص سیاسی شما در این مورد خیلی خوب است) (کاظم مسعودی ـ ما هم در این مورد احسنت گفتیم) ناگزیر به عرض این توضیح هستم رأی مثبتی که نمایندگان محترم حزب مردم امروز در این مورد خاص به دولت می‌دهند به هیچ وجه تفسیری بر تأیید موارد و مسائل و برنامه‌ها و اقدامات دولت که تاکنون به کرات مورد ایراد و انتقاد مردم قرار گرفته نخواهد بود (صحیح است).
رئیس ـ آقای مهندس ارفع بفرمائید.
مهندس ارفع ـ هم مسلکان ارجمند همکاران عزیز در موقعی که آقای دکتر عاملی مفاد استیضاح‌نامه خود را در اینجا قرائت می‌کردند در اثر پاره‌ای مذاکراتی که در مجلس روی داد همکار ارجمند من جناب آقای رامبد اشاره به این نکته فرمودند که اکثریت باید اجازه سخن و صبحت را به اقلیت بدهد (دکتر رهنوردی ـ بهتر از این چه بود هر چه می‌خواستند گفتند) به شهادت همکاران ارجمند تمام تلاش ما در دورانی که افتخار خدمتگزاری را در مجلس داریم مصروف به این حقیقت بوده که محیطی کاملاً آزاد برای انتقاد همکاران اقلیت خود فراهم کنیم (صحیح است) و بدنیانشان بدهیم با اینکه در این مجلس اکثریت مطلق در دست حزب ایران نوین است معذلک آن قدر احترام به آزادی و آزادی بیان دراین مملکت زیاد است که هر گونه انتقاداتی که از طرف اقلیت شده است با روی باز قبول کرده‌ایم و میدان را به دست اقلیت برای ابراز عقاید و نظریات خود نشان داده‌ایم ولی متأسفانه آقای دکتر عاملی که خود را مردی روشنفکر و طرفدار آزادی باید بدانند در بیاناتی که در اینجا کردند ایرادی به دولت وارد کردند که چرا دولت جلوی روزنامه‌ها و مقالاتی را که در زمینه بحرین نوشته می‌شود نمی‌گیرد (دکتر الموتی ـ آقای مهندس ارفع مطبوعات آزادی کامل دارند) بنده متأسفم که چرا چنین بیانی از طرف جناب آقای دکتر عاملی که باید حقاً طرفدار آزادی بیان و قلم باشند به عمل آید ما به مطبوعات در این مملکت احترام می‌گذاریم (صحیح است) ما به عقاید و افکار در این مملکت احترام می‌گذاریم (صحیح است) ما نمی‌خواهیم محیط خفقان‌آوری در ایران ما بوجود بیاید و حکمفرمائی کند (دکتر متین ـ مطبوعات حقایق را می‌نویسند) از این جهت دولت به هیچ وجه من‌الوجوه نباید نسبت به مندرجات روزنامه‌ها اعمال نفوذ کند و آزادی عقیده باید تأمین باشد ما در این مجلس سکوت را غالباً به حدی رسانیده‌ایم که برای بعضی رفقای اقلیت ما در ضمن بیاناتشان و شاید برای شنوندگان دیگر و کسانی که در محیطی خارج از اینجا هستند حتی این توهم پیش آمده که بیانات آنها که همراه با سکوت ما بوده مورد تأیید مجلس است در حالی که به هیچ وجه چنین نیست و نباید از این سکوت سوء تعبیر به عمل بیاید (قراچورلو ـ این متانت اکثریت است) بنده توجه به مسائل و مطالبی که در اینجا بیان شده به طور دقیق کردم و تمام آقایان و خانم‌ها دلایل دولت و انتقادات آقای دکتر عاملی را در اینجا شنیدند و ما خوشوقت هستیم که نمایندگان پان ایرانیست در طول زمان کوتاهی که فرصت داشته‌اند توانسته‌اند تجدید نظری در نظریات اولیه خودشان بکنند و از خداوند می‌خواهیم که این بینش را به ایشان در آتیه بیشتر عطا کند که تجدید نظر کلی در نظریات خود بفرمایند بنده خدمت آقایان باید عرض کنم ردیف کردن عبارات و جملات و کلمات مسجع و مقفی و بسیار پرطنطه شاید کار بسیار آسانی باشد اما اگر حقیقتی در جوف این کلمات وجود نداشته باشد به پشیزی ارزش ندارد آنچه که می‌تواند واقعیت را ارزیابی و جایگزین کند آن حقیقت است و بس به هر حال آقایان در مطالبی که چه در روزی که گزارش آقای وزیر خارجه مطرح بود و چه امروز که استیضاح مطرح است بیان فرمودند چون پاسخ کافی از طرف جناب آقای نخست وزیر داده شده بنده به هیچ وجه خود را نیازمند به این نمی‌دانم که در آن زمینه صحبتی کنم ولی باید به همکاران مجلسی خودم عرض کنم اساسش مسئله بر این است که ما بتوانیم اولاً واقع‌بین باشیم ثانیاً با توجه به واقع‌بینی مشکلات را مرتفع و عملاً خدمتی در راه رفاه مردم در راه پیشرفت اجتماع در راه وحدت این مملکت و در راه خواسته‌های بزرگ شاهنشاه ما که اگر در این کشور نمونه کامل وطن‌پرستی نمونه کامل فداکاری نمونه کامل از خود گذشتگی بخواهیم ارائه کنیم شخص معظم له است (صحیح است) انجام بدهیم و تنها ارائه جملات و شعارها کافی نخواهد بود ما باید کاری کنیم که بتوانیم قدمی در راه رفاه مملکت داریم و مصالح عالیه مملکت را در نظر بگیریم آقایان رفقای عزیز من شما افتخار می‌کنید که یکدیگر را با کلمه سرور خطاب کنید.
رئیس ـ آقای مهندس ارفع این مطالب که فعلاً مطرح نیست دولت تقاضای رأی اعتماد کرده است.
مهندس ارفع ـ ولی حزب ما، نخست وزیر ما و وزاری کابینه ما و کسانی که امروز از طرف حزب ما مأموریت انجام مشاغل و مسئولیت‌هائی در این مملکت دارند بزرگترین افتخار آنها این است که خدمتگزار خلق باشند نه سرور مردم سروری مردم در خدمتگزاری خلق است ما باید این افتخار را داشته باشیم که به ما بگویند خدمتگزار مردم نه سرور (موید امینی ـ در این صورت همه باید به حزب مردم بیایند) (معیری ـ شما عضو حزب ما هستید) بنده خیال می‌کنم نباید بیش از این وقت مجلس را بگیرم از این جهت عرض می‌کنم که اقدامات دولت از طرف حزب اکثریت مورد تأیید کامل است و یقین دارم دولت با رأی اعتماد قاطعی از مجلس بیرون خواهد رفت و از همین لحظه توفیق خدمتگزاری بیشتری را برای دولت از خداوند استغاثه و مسئلت می‌نمایم. (احسنت ـ احسنت).
رئیس ـ نسبت به سیاست دولت راجع به بحرین رأی اعتماد گرفته می‌شود و این رأی با ورقه است.
(اسامی نمایندگان به ترتیب آنی وسیله منشی «آقای مهندی صائبی» در محل نطق اعلام و اخذ رأی به عمل آمد.)
- آقایان مهاجرانی ـ دکتر مهدوی ـ دکتر متین ـ مهندس معتمدی ـ دکتر صفائی ـ موسوی ـ مافی ـ دکتر یگانگی ـ تیمسار نکوزاد ـ مهندس عدل ـ فولادوند ـ دکتر رفعت ـ زرگرزاده ـ شاهنده ـ دکتر شریعت ـ اخلاقی ـ اولیاء ـ ارسنجانی ـ دکتر برومند ـ بوشهری ـ جوادی ـ خانم جهانبانی ـ ظفر ـ دکتر خطیبی ـ حی ـ دکتر حبیب‌اللهی ـ سعید وزیری ـ مهندس ریاحی ـ کمالوند ـ ادیب سمیعی ـ دکتر مدرسی ـ دکتر درودی ـ عامری ـ شهرستانی ـ رضوی ـ مهندس قادرپناه ـ محسنی مهر ـ خانلر قراچورلو ـ مهندس اسدی سمیع ـ بهادری ـ معیری ـ دکتر موثقی ـ کلانتر هرمزی ـ غلام نیاکان ـ توسلی ـ امیر احمدی ـ دکتر ستوده ـ موقر ـ ساگینیان ـ دکتر اسفندیاری ـ ریگی ـ خانم زاهدی ـ مروتی ـ ابوذر ـ اصولی ـ ماهیار ـ دکتر بهبهانی ـ مهندی بهرام‌زاده ـ دکتر مهندس بهبودی ـ دکتر دادفر ـ صدقیانی زاده ـ دکتر میرعلاء ـ دیهیم ـ مرتضوی ـ دکتر خیراندیش ـ مهندس زرآور ـ شیخ‌الاسلامی ـ مصطفوی نائینی ـ دکتر مدنی ـ صادق سمیعی ـ محدث‌زاده ـ ملک افضلی ـ سلیمانی ـ مانی ـ دانشمند ـ سلیمانی کاشانی ـ یوسفی ـ جوانشیر ـ تیمسار وحدانیان ـ مهندس بریمانی ـ صادقی ـ دکتر رفیعی ـ مهندس برومند ـ دکتر اسدی ـ معزی ـ دکتر رضوانی ـ سرتیپ‌پور ـ دکتر بیت منصور ـ دکتر عظیمی ـ موسوی ماکوئی ـ دکتر فربود ـ خانم تربیت ـ مهندس اربابی ـ جهانشاهی ـ دکتر وفا ـ صائبی ـ خواجه نوری ـ دکتر امامی خوئی ـ اهری ـ دکتر خسروی ـ دکتر رهنوردی ـ قراچورلو ـ کورس ـ شکیبا ـ مهندس پرویز بهبودی ـ فرهادپور ـ شاخوئی ـ تهرانی ـ عباس میرزائی ـ روستا ـ دکتر زعفرانلو ـ ثامنی ـ صائب ـ قاضی‌زاده ـ کاسمی ـ مهندس معینی زند ـ امامی رضوی ـ خانم سعیدی ـ کیوان ـ پوربابائی ـ فروتن ـ دکتر الموتی ـ مهندس فروهر ـ مهندس ارفع ـ مهندس معینی ـ دکتر بقائی یزدی ـ امام مردوخ ـ بهنیا ـ پردلی ـ دکتر معظمی ـ صالحی ـ دکتر صاحبقلم ـ دکتر اعتمادی ـ دکتر یزدان‌پناه ـ مهندس یارمحمدی ـ شیخ بهائی ـ خانم ابتهاج سمیعی ـ رامبد ـ مهندس صائبی ـ دکتر وحیدنیا ـ پورساطع ـ دکتر کلالی ـ مهندس اردلان ـ اسدی ـ روحانی ـ دکتر صالحی ـ مبارکی ـ مهندس عترت ـ دکتر محققی ـ دکتر امین ـ عنی ـ عجم ـ خانم بزرگ‌نیا ـ کاظم مسعودی ـ مهندی عطائی ـ دکتر قهرمان ـ دکتر شفیع امین ـ مهندس اخوان ـ مهرزاد فضائلی ـ مهندس پروشانی ـ فهیمی ـ تیمسار همایونی ـ دکتر کفائی ـ بختیاری‌پور ـ ضیاء احمدی ـ مهندس ریاضی ـ جاماسبی ـ پدرامی ـ پروفسور مخبر فرهمند ـ مهندس جلالی نوری ـ مجد ـ فخر طباطبائی ـ مهندس سهم‌الدینی ـ دکتر ملکی ـ حق‌شناس ـ ملک‌زاده آملی ـ انشاء ـ دکتر عدل طباطبائی ـ مهندس کیا ـ دکتر ضیائی ـ مریدی ـ مهندی کیا کجوری ـ دکتر پرتو اعظم ـ ایلخانی‌پور ـ دکتر کیان ـ مرندی ـ دکتر خزائلی ـ مهندس زنجانچی ـ بدر صالحیان ـ پزشکی ـ دکتر گاگیک ـ دکتر رشتی ـ دکتر نجیمی ـ طباطبائی ـ داود امینی ـ دکتر سعید ـ رضازاده ـ دکتر حکمت ـ دکتر مهذب ـ دکتر عاملی ـ پزشکپور ـ دکتر فریور ـ دکتر طالع.
(آراء مأخوذه شماره شد نتیجه به قرار زیر اعلام گردید).
- آراء موافق ۱۹۹ رأی.
- آراء مخالف ۴ رأی.
رئیس ـ مجلس شورای می با ۱۹۹ رأی موافق و ۴ رأی مخالف نسبت به سیاست دولت در مورد بحرین رأی اعتماد داد.
موافقین
- آقایان مهاجرانی ـ دکتر مهدوی ـ دکتر متین ـ مهندس معتمدی ـ دکتر صفائی ـ موسوی ـ مافی ـ دکتر یگانگی ـ تیمسار نکوزاد ـ مهندس عدل ـ فولادوند ـ دکتر رفعت ـ زرگر زاده ـ شاهنده ـ دکتر شریعت ـ اخلاقی ـ اولیاء ـ ارسنجانی ـ دکتر برومند ـ بوشهری ـ جوادی ـ خانم جهانبانی ـ ظفر ـ دکتر خطیبی ـ حی ـ دکتر حبیب‌اللهی ـ سعید وزیری ـ مهندس ریاحی ـ مهندس یارمحمدی ـ شیخ بهائی ـ خانم ابتهاج سمیعی ـ رامبد ـ مهندس صائبی ـ دکتر وحیدنیا ـ پورساطع ـ دکتر کلالی ـ مهندس اردلان ـ اسدی ـ روحانی ـ دکتر صالحی ـ مبارکی ـ مهندس عترت ـ دکتر محققی ـ دکتر امین غنی ـ عجم ـ خانم بزرگ‌نیا ـ مسعودی ـ مهندس عطائی ـ دکتر قهرمان ـ دکتر شفیع امین ـ مهندس اخوان ـ مهرزاد ـ فضائلی ـ مهندس پروشانی ـ فهیمی ـ تیمسار همایونی ـ دکتر کفائی ـ کمالوند ـ ادیب سمیعی ـ مدرسی ـ دکتر درودی ـ عامری ـ شهرستانی ـ رضوی ـ مهندس قادرپناه ـ محسنی مهر ـ خانلر قراچورلو ـ مهندس اسدی سمیع ـ بهادری ـ معیری ـ دکتر موثقی ـ کلانتر هرمزی ـ غلام نیاکان ـ توسلی ـ امیر احمدی ـ دکتر ستوده ـ موقر ـ ساگینیان ـ دکتر اسفندیاری ـ ریگی ـ خانم زاهدی ـ مروتی ـ ابوذر ـ اصولی ـ ماهیار ـ دکتر بهبهانی ـ مهندس بهرام‌زاده ـ دکتر مهندس بهبودی ـ دکتر دادفر ـ صدقیانی زاده ـ دکتر میرعلاء ـ دیهیم ـ مرتضوی ـ دکتر خیراندیش ـ مهندس زرآور ـ شیخ‌الاسلامی ـ مصطفوی نائینی ـ دکتر مدنی ـ صادق سمیعی ـ محدث‌زاده ـ ملک افضلی ـ سلیمانی ـ مانی ـ دانشمند ـ سلیمانی کاشانی ـ یوسفی ـ جوانشیر ـ تیمسار وحدانیان ـ مهندس برمانی ـ صادقی ـ دکتر رفیعی ـ مهندس برومند ـ دکتر اسدی ـ معزی ـ دکتر رضوانی ـ سرتیپ‌پور ـ دکتر بیت منصور ـ دکتر عظیمی ـ موسوی ماکوئی ـ دکتر فربود ـ خانم تربیت ـ جهانشاهی ـ دکتر وفا ـ صائبی ـ خواجه نوری ـ دکتر امامی خوئی ـ اهری ـ دکتر خسروی ـ دکتر رهنوردی ـ قراچورلو ـ کورس ـ شکیبا ـ مهندس بهبودی ـ فرهادپور ـ شاخوئی ـ تهرانی ـ عباس میرزائی ـ روستا ـ دکتر زعفرانلو ـ ثامنی ـ صائب قاضی‌زاده ـ کاسمی ـ مهندس معینی زند ـ امامی رضوی ـ خانم سعیدی ـ کیوان ـ پوربابائی ـ فروتن ـ دکتر الموتی ـ مهندس فروهر ـ مهندس ارفع ـ مهندس معینی ـ دکتر بقائی یزدی ـ امام مردوخ ـ بهنیا ـ پردلی ـ دکتر معظمی صالحی ـ دکتر صاحبقلم ـ دکتر اعتمادی ـ دکتر یزدان‌پناه ـ بختیاری‌پور ـ ضیاء احمدی ـ مهندس ریاضی ـ جاماسبی ـ پدرامی ـ پروفسور مخبر فرهمند ـ مهندس جلالی نوری ـ مجد ـ فخرطباطبائی ـ مهندس سهم‌الدینی ـ دکتر ملکی ـ حق‌شناس ـ ملک‌زاده آملی ـ انشاء ـ دکتر عدل طباطبائی ـ مهندس کیا ـ دکتر ضیائی ـ مریدی ـ مهندس کیاکجوری ـ دکتر پرتواعظم ـ ایلخانی‌پور ت‌دکتر کیان ـ مرندی ـ دکتر خزائلی ـ مهندس زنجانچی ـ بدر صالحیان ـ پزشکی ـ دکتر گاگیک ـ دکتر رشتی ـ دکتر نجیمی ـ طباطبائی ـ داود امینی ـ دکتر سعید ـ رضازاده ـ دکتر حکمت ـ دکتر مهذب ـ مهندس اربابی.
مخالفین
- آقایان دکتر عاملی ـ دکتر طالع ـ دکتر فریور ـ پزشکپور.
رئیس ـ آقای نخست‌وزیر بفرمائید.
امیرعباس هویدا (نخست‌وزیر) ـ جناب آقای رئیس، از رأی اعتماد درباره راهی که به منظور حل مسالمت‌آمیز مسئله بحرین از طریق مراجعه به دبیر کل سازمان ملل متحد برای کسب تمایل مردم بحرین و طرح گزارش دبیر کل در شورای امنیت به دولت داده شد، متشکرم و همان‌طور که پنج سال و نیم دولت دارای رأی اعتماد بوده و انجام وظیفه می‌کند مسلماً می‌داند که سالها رأی اعتماد خواهد داشت (احسنت ـ احسنت).
- اعلام وصول و قرائت نامه‌های مربوط به دو لایحه قانونی از مجلس سنا
۵- اعلام وصول و قرائت نامه‌های مربوط به دو لایحه قانونی از مجلس سنا
رئیس ـ لوایحی از مجلس سنا رسیده است برای اطلاع مجلس قرائت می‌شود.
گزارش کمیسیون شمارۀ ۱۰ (کشور) در قبال لایحه شارۀ ۲۶۵۴۴ مورخ ۲۱ /۸ /۱۳۴۸ دولت راجع به اجازه اجرای تبصرۀ ۶۷ قانون بودجه سال ۱۳۴۲ کل کشور در مورد افسران و هم‌ردیفان ژاندارمری کل کشور و شهربانی کل کشور که ضمن مرقومه شمارۀ ۲۶۷۷۹ /۴۸۷ ل ق مورخ ۱۱ /۱۲ /۱۳۴۸ از آن مجلس محترم به مجلس سنا ارسال شده بود در جلسه روز دوشنبه ۳۱ فروردین ماه ۱۳۴۹ مطرح و به تصویب مجلس سنا رسید.
اینک لایحه قانون مزبور جهت اخذ رأی نهائی به ضمیمه ایفاد می‌گردد.
رئیس مجلس سنا ـ جعفر شریف امامی.
رئیس ـ رأی نهائی نسبت به این لایحه در جلسه آینده گرفته می‌شود.
گزارش کمیسیون شمارۀ ۱۰ (کشور) در قبال طرح قانونی راجع به تمدید مهلت مقرر در مادۀ ۱۰ قانون نوسازی و عمران شهری مصوب ۷ /۹ /۱۳۴۷ که ضمن مرقومه شمارۀ ۲۹۳۸۹ /۵۲۹ ل ق، مورخ ۲۱ /۱۲ /۱۳۴۸ از آن مجلس محترم به مجلس سنا ارسال شده بود در جلسه روز دوشنبه ۳۱ فروردین ماه ۱۳۴۹ مطرح و با اصلاحاتی در عنوان و متن به تصویب مجلس سنا رسید.
اینک طرح قانونی مزبور جهت تصویب مجدد آن مجلس محترم به ضمیمه ایفاد می‌گردد.
رئیس مجلس سنا ـ جعفر شریف امامی.
رئیس ـ اصلاحات مجلس سنا به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
- ختم جلسه
۶- ختم جلسه
رئیس ـ چون فعلاً مطلب دیگری در دستور نداریم جلسه امروز را با اجازه خانم‌ها و آقایان محترم ختم می‌کنیم تاریخ و دستور جلسه آینده بعداً به اطلاع همکاران محترم خواهد رسید.
رئیس مجلس شورای ملی ـ عبدالله ریاضی.