مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ آذر ۱۳۲۲ نشست ۲۲۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
دوره سیزدهم قانونگذاری
دوره سیزدهم قانون گذاری جلسه ۲۲۴ شماره مسلسل – ۱۲۵۷
مذاکرات مجلس
صورت مشروح مجلس روز سه شنبه اول آذر ماه ۱۳۲۲
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- بیانات آقای رئیس
۳- اظهارات آقایان دشتی – وزیر کشور – روحی و انوار
۴- بیانات آقای نخست وزیر
۵- اظهارات آقای رئیس و بیانات آقایان ملک مدنی – و نراقی
۶- بیانات آقای رئیس- ختم جلسه
(مجلس یکساعت و ربع قبل از ظهر بریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید)
(صورت مجلس روز ۲۹ آبان ماه را آقای طوسی قرائت نمودند)
- تصویب صورت مجلس
{۱- تصویب صورت مجلس }
رئیس- در صورت مجلس نظری نیست؟
طوسی – اجازه می‌فرمایید؟
رئیس- بفرمایید.
طوسی – مقصور بنده که پیشنهاد کننده بودم و مقصود قانونگذار نه این بود که از یک عده قضایی که با فراغت تحصیل از آموزشگاه قضایی دارای پایه و صلاحیت قضایی شده‌اند سلب صلاحیت شده باشد بلکه مقصود این است که اگر آقایانی که دارای رتبه قضایی هستند مایل باشند در نتیجه این قانون با تقاضای خود آنها رتبه قضایی شان تبدیل باداری شود و در هر وزارتخانه باشند بتوانند از این منظور استفاده کنند (صحیح است)
رئیس- قبل از تصویب صورت مجلس می‌خواستم عرضی بکنم که رد مجلس اقدامات لازمه جهت مساعدت بدولت در گذراندن لوایح دولت از قبیل لایحه بودجه و لایحه متمم بودجه و سایر لوایح پیشنهادی بعمل آمد دولت هم البته نظیات خودشان را در مسائل مختلفه اظهار کردند و انجام داده شد چیزیکه متأسفانه هیچ منظور نشده مسئله آب طهران است (صحیح است) که حقیقتاٌ موجب سرشکستگی است و وضع آن گفتنی نیست (صحیح است) و من مخصوصاٌ از دولت خواهش می‌کنم در این موضوع توجه عاجلی بفرمایند که ترتیبی برای لوله کشی طهران داده شود (صحیح است- صحیح است) در صورت مجلس دیگر نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد.
- بیانات آقای رئیس
{۲- بیانات آقای رئیس }
رئیس- دیشب به بنده اظهار رشد باطاق دیگر بروید موضوعی است که باید در غیاب بشما صحبت بشود بنده متکفر شدم که در این آخر کاری چه خوابی برای بنه دیده شده (خنده نمایندگان) بعد معلوم شد که جناب آقای نخست وزیر و کابینه محترم شان با موافقت آقایان نمایندگان محترم که همیشه به بنده لطف و توجه داشته‌اند پیشنهادی بمجلس شورای ملی اظهار کرده‌اند که واقعاٌ خیلی اسباب تشکر گردید ولی آقای نخست وزیر و سایر آقایان میدانند که بنده در این باب اظهاری نداشته و توقعی نکرده بودند (صحیح است) و حقیقتاٌ از این اقدام دولت و مجلس بیانم از ابراز تشکر عاجز است و از خداوند متعال می‌خواهم که انشاءالله بنده و هیئت دولت و آقایان نمایندگان حاضر را چه در مجلس باشند و چه نباشند تا عمر داریم موفق فرمایند که بتوانیم نسبت به دولت و ملت و کشور خودمان خدمتگذار صمیمی باشیم ضمناٌ عرض می‌کنم این جا راجع بلوایحی که دولت دارد نظرهای مختلفی در مجلس می‌باشد و پیشنهاداتی شده چون همیشه بنده نظر اکثریت مجلس را باید محترم بشمارم این موضوع را هم بنظر اکثریت آقایان واگذار می‌کنم بعضی‌ها عقیده شان این است که چون در روز اول آذر ماه ۱۳۲۰ در سه ربع ساعت بعد از ظهر مجلس سیزدهم رسمیت یافته و افتتاح شده امروز هم تا سه ربع ساعت بعد از ظهر ممکن است نسبت بلوایح دولت اظهار نظر نمود (جمعی از نمایندگان- خیر نمی‌شود) یک عده دیگر از آقایان عقیده شان این است که چون باید فقط صورت مجلس بتصویب برسد دیگر امروز نمی‌شود لایحه‌ای طرح شود (صحیح است) این است که چون عقیده آقایان در این خصوص مختلف است حل موضوع را واگذار می‌کنم برأی و عقیده مجلس که هر طور عقیده مجلس است و هر طور تصویب بکنند اقدام کنیم.
طباطبائی- عقیده خود حضرت عالی چیست آقا؟
رئیس- عقیده مجلس عقیده بنده است. آقای دشتی در این باب فرمایشی دارید؟
- اظهارات آقایان: دشتی– وزیر کشور- روحی و انوار
{۳- اظهارات آقایان: دشتی – وزیر کشور- روحی و انوار}
دشتی- چون در آخر صورت مجلس نوشته شده بود جلسه آتیه بروز سه شنبه اول آذر ماه موکول شد دستور هم لوایح موجوده است بنده خواستم عرض کنم که دوره سیزدهم خوب یا بد دیروز تمام شد (صحیح است) قضاوت راجع بدوره سیزدهم را هم البته آینده خواهد کرد و این آینده هم خیلی طول نخواهد کشید بنظر من شاید از اول دوره ۱۴ قضاوت صحیح راجع بدوره سیزدهم معلوم بشود. بنده شخصاٌ خیال می‌کنم و تصور می‌کنم که دوره سیزدهم دوره بدی نبود و روزیهم رفته مجلس سیزدهم در وظایف ملی خودش زیاد قصور نکرده و تقصیر هم ندارد زیاد هم قصور نکرده است و این را از روی کمال ایمان عرض می‌کنم. ممکن است که اشخاص بدی بودند یا بعضی افراد و اشخاص بد رفتار کرده باشند و یا اینکه شایسته این مقام نبوده‌اند یا ایک حرکت خلافی ازشان سرزده باشد ولی مجلس سیزدهم من حیث المجموع بنظر من دوره بدی نبود البته ایراد هم بهش می‌گیرند ولی شخصاٌ بنده با فراغت خاطر بوجدان خودم که مراجعه می‌کنم می بینم که نسبت بمسائل مملکتی یک رویه بدی نداشته‌اند و اقدام خلافی نکرده‌اند منتها چیزی که در دوره سیزدهم یک قدری اسباب خجلت بنده شده است این است که عرض می‌کنم چند شب پیش یک عده زیادی از رؤسای اصناف در یکجا جمع بودند بنده هم آنجا بودم اینها شروع کردند بانتقاد و حمله‌ای بمجلس دوره سیزدهم البته بنده جواب بهشان دادم منتهی یک موردی را آنها ایراد گرفتند و حمله کردند و گفتند که من حقیقتاٌ از آنها خجل شدم و آن راجع باین قانونی بود که ما برای مجازات گران فروشان وضع کردیم و در آنجا اجازه دادیم که بروند و شلاق بزنند بمردم من وقتیکه این اضناف حتی مردمان طبقه‌ای متوسط این صحبت را بمن می‌کردند دیدم که با یک شکل خیلی تحقیر آمیزی باین قانون و این وضعیت نگاه می‌کنند و صحبت می‌کنند که شما آمدید و دوباره دوره بربریت و توحش را تجدید کردید و دوره سیزدهم چرا باید این کار را بکند بنده اعتراف می‌کنم که در آنجا و در مقابل آنها من نتوانستم جوابی بدهم و خجل شدم بعد فکر کردم که چرا ما این کار را کردیم و آنروز چرا یک عده‌ای ساکت ماندند و گذاشتند که این قانون تصویب شود و بگذرد دو موضوع بود دو چیز بود که مجلس دوره سیزدهم را مجبور کرد که این قانون را تصویب کند یکی رعایت حال توده مردم بود و خلاص کردن مردم از این گران فروشی زیاد و حرص و آز و تقلب کسبه یک قسمتش نه همه اش (صحیح است) چیز دیگری که باعث این شد که مجلس دوره سیزدهم باین کار تن در دهد این بود که بما گفته شد که این قانون را که ما باین ترتیب وضع می‌کنیم برای این است که آنها را رایج و منع کنیم از گرانفروشی که بترسد و شاید دیگر نکند این کار را و شاید یکی دو فقره شلاق که زدیم آنها می‌ترسند و دیگر نمی‌زنیم ولی الآن از قضا می‌شنویم که در سر هر کوی و برزن ایرانیها را می‌اندازند زمین ایرانیهای بازماندگان ابن سینا و سعدی می‌اندازند و شلاق می‌زنند در مقابل چشم خارجیان. امریکائیها و دیگران آنها هم تماشا می‌کنند و عکس بر می‌دارند شما شاید ندیده‌اید ولی شنیده‌اید بنده هم الحمدالله ندیده‌ام ولی وقتی که صحبت این را می‌کردند یک منظره خیلی فجیع و شنیعی در مقابل چشمم مصور شد اگر اجازه میفرمائید آن را هم البته بطور اجمال بهتان عرض کنم: در یکی از روزهای اردیبهشت ۱۳۱۴ صبح با صدای ضجه و فریاد دردناکی من از خواب بیدار شدم اول البته خیال می‌کردم در خانه خودم هستم بعد معلوم شد که در محبس قصر هستم و توی کوریدور نمره ۷ یک مردی را دارند شلاق می‌زنند تمام اعصاب من لرزید و بقدری متأثر شدم که حد نداشت و نمی‌توانم بیان کنم که چگونه یک مردی را که سالها زندگانی کرده زن و فرزند دارد این را اینجا انداخته‌اند و دارند شلاق می‌زنند این فکر تمام اعصاب مرا خورد کرد و الآن هم وقتیکه فکر می‌کنم یک کاسب یک بقال یا یک نانوا را می‌اندازند و شلاق می‌زنند در توی برزن که گران فروخته است یک کسیکه زن دارد بچه دارد بدبخت می‌شود آبرویش می‌ریزد شرمنده می‌شود بکلی از بین می‌رود … (همهمه نمایندگان – حق دارند که می‌زنند آقا دزدند).
مسعودی خراسانی- آقا دست دزد را باید برید این حرفها چیست؟ چرا می‌دزدد و گران می‌فروشد؟
دشتی-- اجازه بفرمائید. آقایان رفقاء اجازه بفرمائید باقی صحبتم را بکنم آنوقت یک وقتی در قرون سابقه خیال می‌کردند که از مجرم و جنایتکار باید انتقام بگیرند و او را می‌انداختند زیر شلاق و شکنجه و داغ و درفش تا وقتیکه او را بکشند یا وقتیکه می‌خواستند او را بکشند بانواع مختلفه او را شکنجه می‌کردند تا کشته شود و خیلی باو زجر می‌دادند چرا؟ برای اینکه خیال می‌کردند انتقام جامعه را از او گرفته‌اند. حالا آقایانیکه می‌فرمایند اینها دزدند بمن اجازه بدهند تا عرض کنم آنوقت هم همین حرفها را می‌زدند میگفتند چون فلان کس جرم کرده است باید انتقام جامعه را از او گرفت باید او را شکنجه کرد باید او را زجر کرد باید او را داغ و درفش کرد بعد. بعدها که تمدن ترقی کرد فکرش بلند شد فکرش روشن شد و نورش تمام دنیا را گرفت آنوقت معلوم شد که این فکر غلط است این یک سابقه غلطی است، مجرم و جانی مثل یک مریض است و باید معالجه اش کرد باید جامعه را از ضرر او محفوظ کرد ولی نباید او را زجر داد باید قاتل را شکت اما نباید گچ بگیرند سر و دستش را ببرند گوش و بینی او را ببرند.
نراقی- خوب بود این ملاقات را دو سه ماه پیش با رؤسای اصناف می‌کردند …
دشتی-- اجازه بدهید. اجازه بدهید آقا. و زجرش بکنند این کاری که شما امروز می‌کنید این کارها در قرون پیش دو سه قرن پیش از این مردم می‌کردند ولی حالا دیگر این فکر را ترک کرده است دنیا …. (همهمه نمایندگان).
انوار- نگوئید. نگوئید آقا. ترحم بر پلنگ تیز دندان - ستمکاری بود بر گوسفندان.
دشتی-- عرض کنم اجازه بدهید. شما همیشه اینجا نزاعهائی می‌کنید نزاع می‌رود سر اینکه کبریات را می‌گیرید و بخیالتان تمام قضایا را حل می‌کنید. آقای انوار می‌فرمایند ترحم بر پلنگ تیز دندان – ستمکاری بود بر گوسفندان، بنده کی گفتم ترحم بهشان بکنید آقا؟ من بشما می‌گویم زجرشان ندهید یکنفر قاتل را می‌گیرید بکشید دیگر آیا لازم است که باو زجر هم بدهید داغ و درفشش هم بکنید؟ زجر بدنی امروز اصلاٌ در دنیا ممنوع شده است و این کار امروزه جزو توحش و بربریت است برای مملکت ما بد نما است این کار غلطی است ….
مهذب- شما خودتان در موقع طرح لایحه موافقت کردید. دفاع کردید از آن لایحه.
دشتی-- (پشت کرسی خطابه)- من گفتم؟ من؟ من گفتم آقای مهذب؟
مهذب- بلی. صورت مجلس حاضر است نگاه کنید آقا (همهمه نمایندگان).
دشتی-- آقای مهدب میگوئید من گفتم؟ آقای مهذب شما یک آدم دروغگوئی نبودید.
مهذب- خودتان تشویق کردید. موافقت کردید.
دشتی-- خوب حالا من تشویق کردم یک کار غلطی کردم اعتراف بغلط خودم می‌کنم. اعتراف بگناه خودم می‌کنم باز هم حرفی دارید؟ منتهی فرق من و شما این است که من بگناه خودم اعتراف می‌کنم ولی شما نمی‌کنید.
مهذب- خیلی خوب.
نراقی- بنده که اول گفتم این توحش است نکنید شما کجا بودید آنوقت چرا نگفتید؟
دشتی-- من در آنموقع اینجا صحبت کردم بطور خصوصی با یکی از وزراء این را می‌گذاریم که بترسند ….
همهمه نمایندگان- خیر آقا باید عملی بشود.
دشتی-- در هر صورت علی ای حال این چیزی بود که بنظر بنده تقریباٌ تنها کار بدی بوده است که در مجلس دوره سیزدهم شده است برای اینکه جلوگیری از این کار بکنید راه دارید آقا راهش این است که آنها را که متجاوزند و تعدی می‌کنند از تعدی باز دارید این مرد را حبس کنید جریمه اش کنید شما الآن یک قسمت نانواها را می‌گیرید شلاق می‌زنید که کم فروخته‌اند خیلی خوب این جواز کسب دارد پروانه دارد پروانه اش را بگیرید و اصلاٌ باو اجازه ندهید که کسب بکند این خودش یک نوع مجازاتی است دیگر.
همهمه نمایندگان- باید مجازات شوند آقا تا دیگر نکنند مردم را آزار ندهند.
دشتی-- اجازه بدهید آقایان بنده عرضم را تمام بکنم آنوقت مرخص می‌شوم. خواستم عرض کنم که تنها آثار بدی که از مجلس دوره سیزدهم باقی ماند همین است.
همهمه نمایندگان- اینطور نیست.
دشتی-- الآن هم که اختیاری نداریم کاری که نمی‌توانیم بکنیم خوب است یا بد است که گذشته است فقط خواستم از دولت تقاضا کنم که این قضیه را بیک شکل صحیحی درستش کنند چون واقعاٌ بطوری که من شنیده‌ام اغلب جاها هم بدون تحقیق می‌گیرند و مردم را می‌برند و بصرف یک شکایات شلاق می‌زنند این خوب نیست شایسته نیست قبح است زننده است باید یک تحقیقات کاملتر و یک رسیدگی‌های دقیق تری بکنند و از مجازات بدنی هم طرف نظر کنند. آخر شما که تنها و صرفاٌ اجازه مجازات بدنی را ندارید بشما گفتند حبس کنید جریمه کنید بالاخره یک مجازات دیگر بکنید یک مجازات بدنی هم گذاشتند ولی حتی الامکان باید از مجازات بدنی صرف نظر کنید عرض بنده همین بود.
وزیر کشور (آقای تدین)- بنده بطور اختصار می‌خواستم در جواب آقای دشتی تذکراتی بدهم و آی این است که برخلاف عقیده ایشان عقیده هیئت دولت و عقیده نمایندگان محترم همین مجلس و عقیده آن بیچارگانی که تحت فشار و صدمه این گران فروشان بودند یکی از قوانین بسیار نافعی که گذشته است همین قانون بوده است (صحیح است) و برای اینکهمردم خیال نکنند که این قانون در اثر بیان ایشان متزلزل خواهد شد بنده بالصراحه عرض می‌کنم و اعلام می‌کنم که آن قانون بقوت خودش باقی خواهد بود تا مجلس چهاردهم اگر در مجلس چهاردهم این موجبات رفع شد این قانون هم ملغی خواهد شد. با وجود اینکه میفرمائید نظر دولت این بوده است که مرغوب کند گرانفروشان را این صحیح است اما با لفظ مرغوب نشده‌اند با شلاق هم مرغوب نشده‌اند ممکن است آقا شما خودتان بطور ناشناس تشریف ببرید در این دکانها (یکی از نمایندگان- شناسا هم باشد اشکالی ندارد) نخیر ناشناس عرض می‌کنم دلیل دارد چون ممکن است بشناسد. خواربار این شهر تره بار این شهر چیزهای دیگر را چندین قسمت کرده‌اند یک قسمت را می‌گویند این نرخ شهرداری است یکی دیگر را می‌گویند آن پهلو است آن بهتر است آن آخری از این دو تا هم بهتر است آقا منظور این نبوده است یک مردمانی را که خودشان موجب می‌شوند که مستحق شلاق بشوند باید شلاق زد و الآن اطلاع دارید در ممالکی که خیلی در تمدن جلو هستند مملکت انگلستان مملکت امریکا این متخلفین نسبت بامورد خواربار و تره بار را شلاق می‌زنند اما از نظر اجراء بهترین قضات انتخاب شده‌اند از برای اجرای این قانون همین قانونی که از این مجلس شورای ملی گذشته است. شامل شلاق هست حبس هست چیزهای دیگر هست و تشخیص بنظر قاضی است بنابراین ما نمی‌توانیم در این باب مداخله کنیم اما اینکه میفرمائید اینها آثار توحش است بنده تصدیق می‌کنم اما با کسی که عمل توحش می‌کند چه باید کرد؟ بنابراین بنده در این باب دیگر عرضی ندارم و این جمله را هم می‌خواستم عرض کنم که این مجلس سیزدهم حالا اشخاص هرچه می‌خواهند در خارج بگویند از نظر شخصی ما وارد در آن قضایا نمی‌شویم ولی این مجلس سیزدهم در مشکلترین اوقات سیاسی این مملکت تشکیل گردید و بوظایف عمومی خودش هم عمل کرده است و یکی از مجالس تاریخی این کشور محسوب خواهد شد.
جمعی از نمایندگان- صحیح است – احسنت.
رئیس- خوب بالاخره نتیجه معلوم نشد. آقای روحی.
روحی- عرض کنم هیچ قانونی را ما دیگر صلاحیت گذراندن نداریم و باید زودتر چون وقتی باقی نمانده است آن قسمت را جع بکارپردازان و وظایف ادارات مجلس در ایام فترت باید مذاکره شود که در غیاب مجلس و در بین دو فترت ترتیبی را معلوم کرده که کسی مسئول امور مجلس خواهد بود و بدولت هم تأکید شود الآن که اکثریت انتخاب شده است یا در شرف است و تا پنجروز دیگر معلوم می‌شود بیست روز منتهی فترت را بیشتر اجازه ندهند بگذارید مملکت یک مرکز مسئول داشته باشد برای دولت هم پشت بانی باشد اما راجع بمجلس دوره سیزدهم ما اینجا نمی‌خواهیم از خودمان تعریف کنیم که چه خدماتی را انجام داده‌ایم برای ما زیبنده نیست همانطور که آقای دشتی فرمودند بایستی تاریخ و آینده را قضاوت کند بنده دو نتیجه را از مجلس دوره سیزدهم ندیدم یکی اینکه مجلس سیزدهم توانائی پیدا نکرد که جلوگیری از ارتشاء کارمندان دولت در وزارتخانه‌ها بکند البته این وظیفه مجلس نیست و وظیفه دولت است ولی دولت را مجلس شورای ملی آورده و باید این دولت را بهش فشار آورد سؤال کرد استیضاح کرد که این هرج و مرج و این خرابی که در کشور مشاهده می‌شود در اثر خرابی افراد در وزارتخانه‌ها است ولی هی بتعارف می‌پردازند هیچکس هم توجه نکرده خود بنده یک روز گفتم آن ۱۸ هزار بقچه نخ هشت تومانی را بردند و به سی تومان فروختند پولش کجا است؟ هیچ کس توجه نکرد گفتند بازرس فرستادیم ولی هیچ اثر نکرد و گفتند چیزی در کار نبود یا آن سیصد تن پنبه که از بین رفت. تقصیر مجلس سیزدهم بود که نتوانست واقعاٌ کشور را از شر این رشوه خوارها و غارتگر‌ها خلاص کند در همین مجلس سیزدهم که زندگانی روز بروز بالا رفت و ما هم همینطور نشستیم تماشا کردیم، مردمان فقیر و بدبخت را بدست خودمان بی نان کردیم با یک زندگی مشکلی که هیچ قابل تحمل نیست روبروشان کردیم الآن هم بهمان حال باقی است ولی نه مجلس توانست کاری بکند نه دولت اقدامی در این باب کرد. این بود نظر بنده راجع بمجلس سیزدهم اما مجلس سیزدهم خدماتی هم کرده است و آنها گفتن ندارد و بایستی تاریخ و آینده قضاوت کند.
رئیس- آقای انوار.
انوار- حضرت امیر می‌فرماید تزکیه المرء النفسه قبیحه ولی بنده چون بسراغ نصایحی که در قرآن است و عباراتی که از بزرگان اسلام رسیده است می‌روم عرض می‌کنم تاریخ هم قضاوت می‌کند البته والله غالب علی امره وقتیکه مجلس سیزدهم افتتاح شد در چه موقعی بود؟ در موقعی سینه‌ها تنگ چشم‌ها گرفته غصه‌ها در کله‌ها شروع گردیده هنوز ما نگفته بسم الله ناله هائی بو. د که مردم شروع کردند و حمله هائی که نسبت بمجلس سیزدهم کردند با یک بیانات و یک عباراتی یک چیزهائی که نمی‌خواهم بعرض شما آقایان برسانم. خدای واحد شاهد است که یک نفر از اشخاص که سابق خیلی بمن معتقد بود از خیابان رد می‌شدم بمن رسید سلام نکرد رفیقش گفت چرا سلام نکردی او گفت آخر این وکیل است. من تعجب کردم که چقدر اینها کوته نظر هستند با سوابقی که نسبت بمن اطلاع دارند و میدانند که من بچه ترتیبی بودم اسم مجلس سیزدهم و وکیل بودن در مجلس سیزدهم اینطور ذهن‌ها را مشوب کرده بود و همه را بیک حالت بدی رسانده بود و حال آنکه هنوز نمی‌دانست من در مجلس سیزدهم چه خواهم کرد این جور ذهن مردم را مشوب کرده بودند ولی باید بدانند که بدست مجلس سیزدهم و در زمان این پادشاه خوش اقبال و در دوره همین رئیس الوزراء یک خوماتی باید بشود که بتاریخ برساند که استقلال ایران کنونیت ایران مقام ایران در جامعه بدست مجلس سیزدهم واقع شد البته تاریخ قضاوت می‌کند که ما چه جور با چه حملات نابکارانه‌ای که بما واقع شد با چه نسبت‌های زشتی که بما داده شد سرمان را پائین انداختیم و دامن بکمر زدیم و تعقیب کردیم نظریات خودمان را و آن پیمان بین ایران و دو دولت همسایه که یکی از بهترین پیمان‌ها بود که بسته شد در اول سلطنت این پادشاه و بدست همین مجلس سیزدهم با نهایت دقت با نهایت مواظبت با نهایت اهتمام آن پیمان گذشت و این قدمی بود که برداشته شد برای حیات آینده ایران و مطابق همان هر روز وزراء را حاضر کردیم در تعقیب اجرای پیمان جدیت کردن مواظبت کردن ایجاد دوستی و حسن تفاهم کردن که دولت ایران ملت ایران وارد در جامعه بشریت بشود و بدانند که ملت ایران یک ملتی ابدی است که از میان نخواهد رفت تجدد در افراد است ولی ملت ایران عضو قدیم جامعه بشریت است ملتی است که کنونیت دارد سوابق دارد حالا هر نسبتی که بما در مجلس سیزدهم دادند و هر چه بر ما واقع شد هر ناسزائی که خواستند بگویند بگویند اگر ما قدمی برداشتیم بطور اصلاحی بود بعد در همین حین قوانینی که بنفع جامعه بود و مقتضی بود در هر موقع وزرای ما که بنده قدر دانی کردم و می‌کنم هم از کابینه آقای سهیلی و هم از کابینه آقای قوام و هم از کابینه مرحوم فروغی اینها همه از روی صمیمیت و صداقت بمملکت خدمت کردند و باید شکر گذاری کرد از اینها و تاریخ هم شکر گذاری می‌کند در هر موقعی قانون مقتضی گذراندیم والله غالب علی امره خدا می‌خواهد بفهماند که ما در دوره سیزدهم خدماتی را که می‌توانستیم بمملکت خودمان کرده‌ایم (زنگ رئیس) …
طباطبائی- آقای رئیس زنگ زدند آقای انوار.
انوار- چه کار کنم آقا.
رئیس- فرمایشات سرکار صحیح است اما حل معمای ما را نکردید.
انوار- آقا شما نمی‌گذارید من می‌خواهم یک چیزی بگویم که تاریخ قضاوت کند در این موضوع هر موقعی که قانونی مقتضی بود از برای اصلاح مملکت و ترقی دادن شئون اجتماعی ما گذراندیم راجه بقشون ما هم در تمام جاها هر جائیکه اغتشاش پیدا شد فوراٌ با نهایت سرعت رفته است و امنیت داده است همه جا امنیت برقرار است ژاندارمری تأسیس کردیم نظمیه را ترقی دادیم اخیراٌ این خدمتی که این کابینه کرده است نام همه این افراد وزراء زیب تاریخ خواهد شد و آن مسئله‌ای بود که ایران را وارد کردند در جامعه ملل متفقه و اعلان جنگ دادند و ما را زنده کردند و برای ما این افتخار تاریخی ماند میگوئیم والله غالب علی امره بکوری چشم کسانیکه میگفتند دوره سیزدهم چیست؟ بدانند که خدمات دوره سیزدهم این است همانطور که آقای تدین فرمودند تاریخ قضاوت می‌کند که دوره سیزدهم با چه متانت و با چه بزرگواری خدمات خودش را انجام داده است در هر پیش آمدی در هر موضوعی هر چه صلاح مملکت بود انجام داد آقای دشتی برخلاف عقیده شما اگر چه جسارت می‌شود و شما هم تند هستید و عصبانی می‌شوید بنده عقیده‌ام این است که این قوانین کیفری برای دزد فایده‌ای نداشت دو قانون را وزراء باید در تحت نظر بگیرند تا جامعه ایران از این کلمه بیرون بیاید آنروز نظرتان هست آقای نراقی در پشت تریبون در جواب استیضاح اظهار کرد دکتر میلسپو می‌گوید من بیست نفر را پیدا نکردم که امین باشند این خوب است برای ما؟ یک ملتی که اینهمه افتخارات داشته آنوقت اینجور می‌گویند دکتر میلسپو آدم دروغگوئی نیست (نمایندگان – اینطور نیست آقا) همچو گفتند بسیار خوب انشاءالله اینطور باشد بنابراین بنده عقیده‌ام این است که بقانون الهی السارق و السارقه فاقطعو ایدیهما عمل کنند دزد را دست ببرند مثل مملکت همسایه مان دزد را فوراٌ گلوله بزنند یکماه دزد را بکشند به بینند مملکت چطور امنیت پیدا می‌کند دزد را یا بکشید یا دست ببرید از این فضاحت بیرون بیاید مفتضح شدیم مادر عالم بنابراین ما افتخار می‌کنیم که دو دوره سیزدهم بودیم با وزرائی که رأی اعتماد بهشان دادیم با کمال افتخار خدمات خودشان را به مملکت کردند بجامعه کردند بکوری چشم بدبینان.
- بیانات آقای نخست وزیر
{۴- بیانات آقای نخست وزیر}
نخست وزیر (آقای سهیلی)- امروز که آخرین روز دوره سیزهم مجلس شورای ملی است لازم و بمورد میدانم که احساسات و تشکرات خود را نسبت بآقایان نمایندگانی که مصالح کشور را همیشه در نظر گرفته و قدمهای مؤثری در حل امور برداشته‌اند بعرض برسانم و بگویم که این آقایان مردان وطن پرست و با انصافی هستند که تمام مشکلات عجیبو غریب دولت را منصفانه در نظر داشته و میدانسته‌اند که نباید هر ساعت و هر روز مشکل جدیدی با ایرادات و اعتراضات خود بر آن بیفزایند. این آقایان بعکس با همکاری صمیمانه و راهنمائی‌های عاقلانه سعی داشته‌اند در تلاطم امواج بی رویه سیاست دولت را تقویت کنند و تشویق نمایند و در خدمتگزاری به میهن ترغیبش کنند این عده از نمایندگان بخوبی متوجه بودند که در یک چنین وضع مشکلی اول شرط موقعیت هر دولت استقرار و استحکام و اعتمادی است که اکثریت مجلس نشان می‌دهد میدیدند که اگر دولت بخواهد تمام وقت خود را صرف نگاهداری خود و دفاع از حملات شخصی و انجام تقاضای خصوصی بکند دیگر نمی‌تواند بحل معضلات و مشکلات کشور بپردازد این آقایان با دید تیز بین و دور اندیش خود مشاهده می‌کردند که تغییرات پی در پی کابینه و مستقر نبودن یک دولت با دوام اعتماد را از ناظرین بوضعیت ما نیز سلب کرده و ضرر جبران ناپذیری ممکن است بسیاست بین المللی ما وارد سازد – بالاخره آنها از روی کمال بی طرفی و انصاف قضاوت می‌کردند که این همه خرابی و از خود گسیختگی را هیچ دولتی هر قدر هم کاردان و مقتدر باشد نمی‌تواند بدون کمک وقت ترمیم و اصلاح کند و باین جهت سعی می‌کردند با پشتیبانی بمورد خود مدت خدمتگزاری را بدولت بدهند و فرصت کافی برای طرح نقشه‌های مفید برایش قائل شوند و نگذارند نیت میهن پرستانه همکاران من اقلاٌ ابراز نشده بماند. البته تصدیق و اعتراف می‌کنم که هنوز یکی زا هزار‌ها گرهی که در کارهای کشور موجود است گشوده نشده و کارهائی که شده در مقابل اصلاحاتی که اساساٌ باید بشود خیلی ناچیز است ولی این نکته هم نباید نگفته بماند که اصلاحات اساسی خاصه در موقع جنگ عالمگیر کاری نیست که در ظرف جند روز نتیجه اش ظاهر شود، طرح اساسی وسیع کشاورزی یا پایه نوینی که برای اصلاحات مالی با کمک امریکائیان باید گذاشته شود یا اجرای تعلیمات اجباری و اصلاح امور فرهنگی یا تعمیم بهداشت عمومی یا بسط عدالت و دادگستری یا اصلاح حال کارگران و برزگران یا اتخاذ رویه‌ای که با متدهای فنی برای ایجاد وحدت ملی و تقویت و حس همکاری و نتیجه گرفتن از میهن پرستی جبلی ایارانی باید اتخاذ شود و غیره و غیره همه اینها کارهائی نیست که در ظرف یکی دو روز اثرش آشکار شود البته فرصت می‌خواهد وقت می‌خواهد سر فارغ می‌خواهد، همکاری مجلس و دولت و تمام ملت را لازم دارد و خوشبختانه اثراتی می‌بینم که روز بروز به نتیجه امیدوار تر می‌شویم من که دستم از نزدیک در کار بوده از مقایسه دقیق اوضاع بخوبی تفاوت‌های محسوسی که در روحیه هم میهنان پیدا شده می‌سنجیم و به جنبش وطن خواهانه‌ای که روشن فکران را با تعصب و امیدواری در صدد خدمت گذاری انداخته متوجه‌ام یک حس اعتماد و امیدواری مفید و بجائی در غالب طبقات ایران کم کم ایجاد شده که مژده بزرگی برای آتیه می‌دهد آن مردمان مأیوس که از شدت یأس دست و دلشان بهیچ کاری نمی‌رفت و در انتظار فنا شدن دست و پای خود را دراز کرده بودند رفته رفته جای خود را به جوانان پر شور و پر امیدی می‌دهند که با عشق و علاقه و حرارت خاصی اشتیاق بکار نشان می‌دهند بخلاف سابق میل دارند ابتکارات شخصی خود را بکار بیاندازند و دارند می‌فهمند که نباید تمام افراد ملت ساکت نشسته و همه چیز را منتظر شوند تا دلت ساخته و پرداخته حاضر و آماده کند این دسته با علاقه‌ای که دارند کم کم ملتفت می‌شوند که دولت و ملت یکی است و دولت بهر صورتی درآید ناچار مظهر افکار و آبادی ملت است. بنابراین ملت باید خودش را بهر صورتیکه می‌خواهد بسازد تا دولت هم بالطبع بهمان شکل درآید، این اصل مسلم را می‌بینم که رفته رفته محسوس روشن فکران می‌شود و شهامت و شجاعت انصاف و حسن اجتماعی امید بخش در ملت ایران بیدار می‌گردد. باید تصدیق کرد که سیاست عاقلانه و رویه منصفانه متفقین ما هم باین موضوع کمک مؤثری کرده و وقتی ایرانیان می‌بینند که دوستان متفق ما در ابراز حسن نیت بر یکدیگر سبقت می‌جویند، اعتماد و امیدشان به عدالت اجتماعی زیادتر شده و بآتیه خوش بین تر می‌گردند. با کمال خوشوقتی می‌بینم اثرات مضر تبلیغات محسوس را که دشمنان ما و دشمنان دوستان ما سالهای دراز با سر فارغ در ایران رخنه داده بودند کم کم رفع می‌شود و دیگر اثر زیادی از آن سوء ظن بیجا باقی نمانده و ایران روشن بین دوستان و دشمنان حقیقی خود را بخوبی تمیز داده و شناخته‌اند. خوشبختانه پادشاه جوان و جوانمرد ما هم با نهایت علاقه و دقت مراقب مصالح کشور می‌باشند و با عشق و علاقه مفرطی که خاص جوانمردی ایشان است در ترقی و سعادت ایرانیان می‌کوشند و امید کامل می‌رود باینکه با راهنمائی شاهنشاه نیک نیت خود و با عقل و درایت نمایندگان مجلس و با خدمتگذاری دولت و با حسن نیت و روابط و دادی دوستان متفق خود بتوانیم راه سعادت را پیموده و چنانکه مستحق هستیم جزء ملل سعادتمند و مترقی دنیا درآئیم. در خاتمه باید متذکر شوم که سیزدهمین دوره تقنینیه یکی از دوره‌های تاریخی ایران را بسر برده با صبر و متانت قضایای شهریور را برگزار کرد با تصویب پیمان اتحاد که کاملاٌ بمصالح کشور بود روابط ما را با متفقین ما روشن ساخت و بالاخره با اعلان جنگ با آلمان موافقت نمود خلاصه آنکه دوراندیشان مجلس سیاست خارجی ما را عاقلانه تقویت کردند در جلب مستشاران امریکائی با نظر هیئت دولت‌ها موافقت کامل کردند و معتقد شدند که بوسیله آنها باید اصلاحاتی در دوایر ما بعمل آید از کمک و مساعدت با آنها در گذراندن لوایح مضایقه و دریغ نکردند و در تقویت آنها کوشیدند تصویب قانون مالیات بر درآمد هر چند مدتی طول کشید ولی یکی از نمونه‌های همکاری مجلس با مستشاران امریکائی بشمار می‌رود. از گذراندن قانون بودجه و مخصوصاٌ قانون بیمه کارگران و سایر لوایح دیگر که در این چند روزه تخیر برای تصویب آنها همت گماشتند تشکر داریم. آماری که من در دست دارم مجلس شورای ملی در دولت مرحوم فروغی شش تا در کابینه اولی من پانزده تا در حکومت آقای قوام بیست و پنج تا و در حکومت فعلی من از یکصد و نه قانون تقدیمی فقط ۱۷ تا باقی و بقیه گذشته من و رفقایم بسهم خودمان از همکاری آقایان صمیمانه متشکر و امیدواریم در هر مرحله و مقامی باشند در خدمت بکشور موفق شوند. چون اصول حکومت پارلمانی باید از هر جهت محفوظ بماند و چرخهای مملکت از کار نیفتد امیدوارم مجلس چهاردهم بزودی افتتاح شود و عمر روزهای فترت خیلی کوتاه باشد در پایان از توجهات و مراقبتهای جناب آقای اسفندیاری رئیس مجلس که با پشت کار و جدیت کامل وظایف خودشان را انجام دادند و وسایل پیشرفت کار ما را فراهم می‌ساختند سپاسگزاری می‌کنم و از خداوند متعال مسئلت دارم که همه ما را در خدمت بکشور میهن موفق و مؤید بدارد.
- اظهارات آقای رئیس و بیانات آقایان ملک مدنی و نراقی
{۵- اظهارات آقای رئیس و بیانات آقایان ملک مدنی و نراقی}
رئیس- قبل از اینکه بنده عرایض خودم را عرض کنم یک نکته است که باید تذکراٌ عرض کنم که آنرا حل بفرمایند و آن نکته این است که در مجلس دو اداره است یکی اداره قانون گذاری یکی کارپردازی. اداره قانون گذاری بمناسبت اینکه آقای طوسی سالها در آن اداره کار کرده‌اند و مستحضر هستند کاملاٌ کار خودشان را کرده‌اند و باز هم مراقبت خواهند کرد (صحیح است) اما مسئله کارپردازی سابقاٌ طوری بود که آقایانی که انتخاب می‌شدند برای این کار باقی می‌ماندند و مشغول کار می‌شدند عجالتاٌ از آقایان کارپردازان فقط یکنفر (آقای مرآت اسفندیاری) انتخاب شده‌اند.
ملک مدنی- بنده اجازه خواسته بودم در موضوعی که بعضی از آقایان تذکراتی فرمودند یک جمله خیلی مختصر و کوتاهی راجه بمجلس سیزدهم بعرض برسانم. خوشبختانه در لایحه‌ای که جناب آقای نخست وزیر قرائت فرمودند آن جمله را بعقده بنده بطور تفصیل بیان فرمودند. بنده عقیده‌ام این است همانطور که آقای نخست وزیر توجه دارند مجلس سیزدهم در مشکل ترین موقعی که سیاست خارجی ما سیاست تاریکی داشت بزرگترین خدمتی که در تاریخ ایران قطعاٌ با یک خط برجسته باقی خواهد ماند روشن کردن سیاست خارجی این کشور بود که بر هیچ کس پوشیده و پنهان نیست. در موقعی که دوره سیزدهم افتتاح شد رشادت و قدرت و وطن پرستی نمایندگان دوره سیزدهم بود که افق تاریک سیاست خارجی ما را روشن کرد و خوشبختانه ما می‌توانیم با یک قوت قبلی و وجدان پاکی از این مجلس خارج بشویم برای اینکه سیاست خارجی این کشور که اساس و پایه زندگی عمومی مردم است در نهایت استحکام است و این یک افتخار بزرگی است برای نمایندگان دوره سیزدهم که همه ماها شریک و سهیم در این قسمت هستیم و خیال نمی‌کنم که هر مورخ و هر نویسنده و هر کسی که بخواهد قضاوت در اوضاع و احوال مجلس دوره سیزدهم بکند این قدم اساسی و برجسته را از نظر دور کند. بنده می‌خواهم عرض کنم روزیکه ما جرأت کردیم و رشادت کردیم و دست خودمان را بطرف متفقین خودمان دراز کردیم تنها ما نمایندگان بودیم این تشخیص را دادیم که واقعاٌ عقد آن پیمان و آن قرار داد سیاست تاریکی که در نتیجه سهل انگاری برای مملکتن پیدا شده بود بالاخره مبدل بیک حسن روابطی با متفقین شد که امروز این مملکت از آن استفاده خواهد کرد و این خدمت بزرگی بود که ما نمایندگان مجلس سیزدهم کردیم بنده امور داخلی ممکلت را بعقیده خودم هیچ قابل ذکر نمیدانم زیرا ما در یک موقعی زندگی می‌کنیم که دنیا گرفتار جنگ است و تمام ملل عالم در این جنگ عمومی می‌سوزند و هر ملتی هر دولتی که توانست سیاست اساسی خودش را حفظ کند زنده باقی می‌ماند خوشبختانه ملت و دولت و همچنین مجلس شورای ملی و نمایندگان دوره سیزدهم توانستند سیاست اساسی این کشور را بر پایه خیلی محکمی بگذارند و آن حسن مناسبات با متفقین است و امیدوارم همین سیاست عاقلانه و اساسی در دوره چهاردهم هم تعقیب بشود بنده این نکته را لازم میدانم بعرض مجلس برسانم که این عقیده تمام همکاران بنده خواهد بود (صحیح است) اما در قسمت تعیین تکلیف امور اداری مجلس در موقع فترت همانطور که در ادوار گذشته هم معمول بوده است موقعی که مجلس خاتمه پیدا می‌کرد هیئتی برای امور اداری مجلس از طرف خود مجلس تعیین می‌شد که امور اداری مربوطه بمجلس شورای ملی در موقع فترت اداره کنند بنده عقیده‌ام این است که اولاٌ همانطور که آقای رئیس فرمودند بنده هم در سهم خودم از آقای فریدونی تشکر می‌کنم و گمان می‌کنم این عقیده تمام نمایندگان است (صحیح است) زیرا ایشان از موقعیکه در کارپردازی مجلس بودند زحمت کشیدند و کمال مواظبت را هم کرده‌اند بعلاوه سابقه درخشان زندگانی اداری آقای فریدونی در وزارت کشور که مدیر کل و کفیل بوده‌اند مورد تقدیر و تقدیس همه ماها هست (صحیح است) بعقیده بنده برای اداره امور اداری مجلس در ایام فترت باید سه چهار نفر از نمایندگانی که انتخاب شده‌اند و صلاحیت از نقطه نظر انتخاب شدن دارند مجلس انتخاب کنند که امور اداری مجلس و کارهایش را اداره کنند برای اینکه انتخاب شده‌اند و صلاحیت دارند و حخقوق هم نخواهند گرفت بنده صریحاٌ عرض می‌کنم آقای فریدونی که کارپرداز بودند بهتر می‌توانند بنظر بنده که باز هم باشند (صحیح است) چون ایشان مستخدم رسمی دولت هستند تا وقتی که انشاءالله باز هم انتخاب بشوند و بعون الله باز ه خواهند بود (نمایندگان- انشاءالله) و چیزی که بنظرم رسیده بود این بود که آقای دکتر طاهری و آقایث طوسی و آقای مخبر فرهمند و آقای مرآت اسفندیاری و این چهار نفر هم از طرف مجلس انتخاب بشوند که امور اداری مجلس را کماکان اداره کنند.
جمعی از نمایندگان – آقای فریدونی هم باید باشند (صحیح است).
ملک مدنی- البته آقای فریدونی هم تشریف دارند و تصور نمی‌کنم که کسی با این ترتیب مخالف باشد که این آقایان عموماٌ کارهای مجلس شوراتی ملی را اداره بکنند (نمایندگان- صحیح است) تابعون الله دوره چهاردهم هم همانطور که نوید دادند زودتر افتتاح شده و رفع مشکلات بشود و تصور نمی‌کنم با این ترتیب کسی هم مخالف باشد.
جمعی از نمایندگان- همینطور صحیح است.
شهدوست- همینطور پیشنهاد کنید.
رئیس- آقای نراقی.
نراقی- البته همه آقایان تصدیق دارند که صحت عمل و حسن نیت آقای فریدونی جای هیچ شک و شبهه و تردیدی نیست و همه آقایان به حسن عمل ایشان اعتماد دارند (صحیح است) و ما انتظار داریم که در ایام فترت امور اداری مجلس را همانطور مثل سابق اداره کنند اما چیزی که باید در نظر داشت این است که آقای فریدونی از صاحبمنصبان عالی رتبه دولت می‌باشند و اگر در مجلس شورای ملی مشغول کار نباشند باید بخدمت سابق خودشان بر گردند د البته فاصله و بریدگی در خدمت ایشان نمی‌شود ایجاد کرد در این موقع که چند ماده فترت خواهد بود اگر ایشان در اینجا مشغول کار نشوند در جای دیگر کار بایشان داده خواهد شد این است که بنده تمنا می‌کنم موافقت بشود در اینجا کما فی السابق از حقوقشان هم استفاده بکنند که با مسئولیت کار را اداره بکنند.
(نمایندگان – صحیح است. صحیح است)
- بیانات آقای رئیس ختم جلسه
{۶- بیانات آقای رئیس ختم جلسه}
رئیس- همانطور که فرمودند آقایان مجلس هم همین عقیده را دارد که این چند نفر آقایان مشغول کار باشند چون آقای فریدونی در کارپردازی هستند آقای طوسی هم در قانون گذاری مشغول کار هستند سه نفر دیگر از آقایان هم هستند و برای آقای فریدونی هم با زحمات و خدماتی که کرده‌اند البته دولت باید کاری بکند (صحیح است) و در نظر بگیرند که حقوق ایشان را هم منظور بدارند (صحیح است) و امیدواریم که در آینده هم انتخاب بشوند برای نمایندگی که باز هم خدمات خودشان را انجام بدهند (صحیح است).
در این موقع که دوره سیزدهم قانون گذاری بپایان می‌رسد