مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ آذر ۱۲۸۶ نشست ۱۹۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ آذر ۱۲۸۶ نشست ۱۹۵
مذاکرات روز شنبه ۱۶ شوال المکرم ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز پنجشنبه ۱۴ شوال را آقا میرزا طاهر قرائت کردند.
نایب رئیس- مجلسی که دیروز فوق العاده تشکیل شده بود اغلب آقایان حضور داتند واز مطالب مستحضرند حالا این لایحه باز از انجمنها نوشته شده است قرائت شود
لایحه انجمنها قرائت شد قریب به این مضمون:
- ازطرف افراد حاضره ملت دو روز قبل از بابت مستدعیات ثلثه عرض نمودند جواب صادر گردید که قبول شده و بفعلیت خواهد آمد و از روز جمعه هم که مجلس فوق العاده تشکیل شد امتنان غیرالنهایه حاصل گردید اما هنوز به وعده که فرمودند اثری مترتب نشده ببینیم از بابت امنیت داخله چه اقدامی شده و از بابت نظام جدید کمیسیون منعقد شده یا نه چون بدو امر و اول اقدام ملت است هر کدام از داوطلبها دو نفر ضامن می‌دهند با کسب خود و جمعی اشخاص نجیب از کسبه محض حفظ اسلام حاضر شده اندبا این ترتیب بجهت نظام جدید د رتخت ریاست مخصوص اعلیحضرت شهریاری و هر قانونی که وزارت جنگ معین نماید مطیع هستند پس خوب است من باب امتحان مقرر شود که یک عده را بگیرند امیدواریم که عاجلا عرایض ما قبول شده و ترتیب اثر داده شود واگر باز بقول بگذرد شاید خودآنها اقدام نمایند.
آقاسید مهدی – تشکیل این کمیسیون ها برای این بود که هر کدام در یک رشته کار کنند خوب بود این لایحه انجمنها در باب قشون جدید راجع بکمیسیون نظامی می‌شد و از آنجا جواب می‌دادند.
وکیل التجار – فقط این کارها بسبب یک چیز است که این طور درهم و برهم است و اغتشاش میشود مثلا استرآباد بواسطه ترکمانان مغشوش است یک نفر با حرارت فوق العاده داوطلبانه حاضر میشود که برود آنجا را امنیت بدهد حالا رفته در رشت نشسته می‌گوید هر گاه مستدعیات مرا بجا آوردند خواهم رفت و مستدعیاتش هم قبول شده باز نمی‌رود غرض بنده شخصی نیست ولی می‌گویم چرا باید این طور باشد و مسئولینی در کار نباشد و ما منتظر باشیم که بواسطه این ترتیبات یک شهر معظمی در اختلال باشد و ترکمانها ببینند مدتی است اثری بظهور نسیده و عرض کردم مقصود بنده بشخص نیست اما آن اقداماتی که وزرا در امنیت داخله کرده‌اند چیست ونباید در اینموقع اغراض شخصی را منظور کرد.
آقا شیخ حسین – گفتگو در نظام جدید و جواب انجمنها بود نباید از مطلب خارج شده و متفرقه گفته شود.
آقا میرزا سید علینقی- در خصوص لایحه که انجمنها نوشته‌اند پریروز بنده را ملاقات نموده و شکایت کردند و قسم دادند که اینجا اظهار نمیم که چرا جواب لایحه ایشان داده نشده و آنروز عرض کردم حالا هم عرض می‌نمایم که باید جواب صحیح بآنها داده شود وباید آنچه نوشته‌اند بدقت ملاحظه کرد و آن عبارتی که نوشته اندمعنی آن را بنده می‌گویم مقصودشان اینست که اگر این ترتیب باشد ما بیک ظن مقطوعی وارد خواهیم شد و نیز نوشته‌اند که اگر بنا شد اقدامی در مستدعیات آنها نشود ملت ناچار است که خودش اقدامی نماید و حفظ امنیت را نماید پس باید جواب صحیح فعلا بایشان داد.
آقا میرزا محمود خوانساری – قدری از مقصود بنده را جناب آقا میرزا سید علینقی اظهار داشتند اما اینکه گفته شد انجمنها نوشته‌اند که اگر در عرایض ما اقدام نشد خودمان اقدام خواهیم نمود نباید این حرف را انجمنها بگویند و بنویسند زیرا که آنها تابع حکم مجلس هستند.
آقا میرزا سید علینقی – مقصود آنها تجاسر نیست بلکه مقصود این است که اقدام در انجام مطالب آنها شود.
لسان الحکماء- چون یکی دو تا از اظهار انجمنها راجع بکمیسیون جنگ است امروز کمسیون جنگ فوق‌العاده تشکیل شده واین مسئله رامطرح کرد و انشاءالله تا دو سه روز دیگر می‌تواند تحقیقات و رأی خود را در این مجلس اظهار دارد.
اسدالله میرزا – دو سه روز است که انجمن ها بواسطه این لوایح اوقات مجلس را مشغول کردند خوب است جواب آنها صراحة داده شودو آنها سه مطلب اظهار داشتند یکی در خصوص پولی که بعضی ها باید بدهند و بعهده جناب رئیس است باید خودشان دریافت دارند یا جواب بدهند یکی هم در باب امنیت اینجا و سایر ولایات است که دیروز تمام وزرا بودند و مخصوصا وزارت داخله در عهده گرفته است که بزودی امنیت بدهد و یک مطلب دیگر در خصوص نظام جدید است که اصل مطلب در همین است اگر در حقیقت میخواهندکه نظام در تحت یک قانون صحیحی باشد باید وزارت جنگ این مسئله را اقدام کند در مسئله قشون داوطلب که انجمنها اصرار به آن دارند و مقصودشان بیشتر این مسئله است اگر می‌خواهید ترتیب صحیحی داشته باشد اذن بدهید خود انجمنها لایحه در این خصوص بنویسند که این سرباز داوطلب بچه نوع حاضر خدمت هستند ترتیب آنرا نوشته تقدیم مجلس نمایند ووکلا محترم در آن غوررسی نموده آنچه بنظرشان رسیده بعد از مذاکره رای بدهند ولی اگر مجلس رای در این باب ندارد گمان می‌کنم که خود انجمن ها اقدام کنند ومن به این مسئله بدون تصویب مجلس همراه نیستم مقصود اینها این است که منتظرند نظام جدید در مجلس باکثریت آراء معلوم شود.
وکیل الرعایا- انجمنها از این مذاکرات و اقداماتیکه میگویند شده است نتیجه می‌خواهند اینکه میگویند ژاندارم و پلیس را منظم و مرتب نمودیم برای امنیت می‌خواهند ببینند کسی را مجازات داده و می‌دهند یا نه تمام مقصودشان نتیجه است.
آقا میرزا ابوالحسن خان – این لایحه که امروز از انجمنها رسیده است غیر از لوایح و عرایض سابقه ایشانست این صلاح اندیشی است و مجلس هم بدوا یکدفعه نمی‌تواند رای بدهدو هم نمی‌تواند رد کند در اینکه ما نظام جدید لازم داریم شبهه نیست واینکه وزیر جنگ ما باید نظام جدید را مرتب نماید و ما هم نظارت داشته باشیم اینهم شبهه ندارد واگر وزیر جنگ نتواند این ترتیب را اداره کند باید استعفا بدهد اما این مسئله سرباز داوطلب این یک مسئله ایست که آنها میگویند چون ما هم از افراد ملت هستیم حاضریم در یک موقعی که لازم باشد خدمت بملت نماییم حالا باید این مسئله رالایحه کرد و کمیسیون وزارت جنگ آنرا ملاحظه کرده بعد از تصویب به مجلس بیاید هر گاه صلاح دانستند اقدام شود.
آقا میرزاعلی آقا – این لایحه را که انجمنها نوشتند مقصودشان این است که یعنی این مجلس را فرمانفرمای خود میدانیم که هر چه فرمان بدهد اطاعت کنیم این گفتگوهای مختلف که میشود معلوم است آقایان درست ملتفت مقصود اهل انجمنها نشده‌اند مخصوصا آنها منتظر فرمان مجلس مقدس هستند و به این زودی هم جواب نخواسته اندواین فرمان را باید مجلس بدهد وقتی که مجلس بخواهد فرمان بدهد بدیهی است که بی قانون نخواهد بود همه اطراف آنرا ملاحظه نموده آنوقت قانونی می‌کند واین مطلب مدتی لازم دارد در این صورت معلوم است که انجمنها جواب فوری از مجلس نخواسته‌اند فقط منتظر اجازه و فرمان هستند.
حاج امام جمعه – مطلب دوتا است یک دفعه تشکیل نظام است از برای حفظ مملکت از خارج چنانچه میگوییم که مثل صدراسلام باید ملت حاضر شده حفظ مملکت خود را بنمایند و معنی اش اینست که ازخارجی حفظ کنند ولی یکی دو مسئله فوری است که باید اقدام بشود یکی مسئله تسویه جمع و خرج است که تا یک اندازه اصلاح شد و یکی دیگر رفع اغتشاش و اختلال داخله مملکت است که امروزه خیلی مهم است واز برای تامین داخله ورفع این اختلال همین قشون موجود کافی است ولی بشرط اینکه وزیر جنگ حاضر بشود و اقدام کند که همین سربازها رامرتب کنندوبهر حاکمی یک عده قشون برای نظم آنجا داده شود چنانچه فرمانفرما قبل از رفتن و بعد از آن تکرار واصرار در این داشتند که یک عده قشون برای نظم داخلی آذربایجان لازم است و گفته بود که بهمین عده من قشون آذربایجان را هم مرتب و منظم می‌کنم بنده نمی‌گویم که اردو لازم است امروز با این ترتیب و سردی هوا هیچ ممکن نیست که اردو تشکیل شود و لازم هم نیست ولی برای تامین یکجایی البته یک عده قشون لازم است و باید همین قشون رادر تحت نظم وقانون آورد حالا من می‌گویم که اگر ما فرمانفرما را آدم امین و درست میدانیم و بقول او در صلاح دید امور آذربایجان باید رفتار کنیم چرا نباید قول او را ترتیب اثر بدهیم و یک عده قشون برای امنیت داخلی آذربایجان بفرستیم و هرگاه هم او را امین نمیدانیم چرا یک مملکت آذربایجان را باو سپرده‌ایم پس امروز ناچار تهیه قشون لازم است و باید هم در تحت نظم و ترتیب باشند اما درخصوص سرباز داوطلب باید این مطلب یک ترتیب صحیح داشته باشد و اشخاص معین صحیح با شرایط صحت از روی نظم و قانون درست بریاست یکنفر سرکرده صحیح مشغول مشق شوند و بدون سرکرده امین درست این مطلب صحیح نیست و هرگاه از روی ترتیب و قانون اقدام در این عمل شود خیلی خوب است ضرری ندارد.
آقا میرزا ابوالحسن خان – فرمایش جناب حاج امام جمعه صحیح است و مقصود بنده هم همین بود که قشون حاضر را مرتب و منظم نماییم و بدین وسیله امنیت داخله را بدهیم و در باب قشون داوطلب هم عرض کردم که قابل مذاکره است باید لایحه قانونی نوشته با همراهی پانزده نفر از وکلا به مجلس آمده مطرح مذاکره شود ولی آنچه مهم است امنیت داخلی است مثلا فارس را ببینید بچه اختلال است وزرا ما اتصالا وعده می‌دهند که حاکم معین شده می‌رود ولی هیچ معلوم نیست در کمیسیون وزارت داخله با حضور رئیس مجلس گفتند که فلان شخص حاکم است می‌رود باشروطی و آن شروط هم قبول شده معهذا چرا نمی‌رود ما آخر اطمینان به این وزرا داشتیم و داریم اما باید اثر واقدامی هم باشد آیا نباید وزیر داخله راخواست و از ایشان سئوال کرد که این حاکم فارس را که معین کردید خودش رفته بتلگرافخانه و حکومت خود را بفارس اطلاع داده حال جهت نرفتن و تاخیر چیست اگر مانع خارجیست بگویید ما وزرا را به بزرگی قبول کرده‌ایم که خدمت بملت نمایند اگر دست از ملت کشیده‌اند بگویند بعضی از وکلا امروز هر چه نگاه می‌کنیم می‌بینیم به مجلس نیامدند معلوم است مأیوس شده‌اند اگر من هم می‌دانستم نمی‌آمدم آخر این حاکم که معین شده کو چرا نمی‌رود نه اینکه امنیت آنجا هم لازم است؟
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – اولا این مطلبی را که انجمنها از مجلس خواستند باید فهمید بطور خواهش است یا می‌خواهند به مجلس بگنجاننند اگرچه از بعضی شنیدم که گفته‌اند ما این مطالب را که به مجلس عرض کردیم اگراقدام نکردندتا چهارشنبه و پنجشنبه خودمان خواهیم اقدام کرد بنده عرض می‌کنم که مجلس تمام امیدواریش به ملت است و ملت باید گوشش باوامر مجلس باشد نه اینکه خودسر اقدام در کار نمایند استدعایی کردند اگرمجلس صلاح دانست فبها اولا آنها نباید خودشان بمیل خود رفتار نمایند آنچه مقصود است امنیت داخلی است که جناب آقا میرزا ابوالحسن خان اظهار داشتند از همه مقدمتر است باید در او مذاکره بداریم نه اینکه بگوییم قشون ملی لازم است یا نه اگر هم لازم باشد به این زودی صورت نخواهد گرف پس باید امنیت داخلی را خواست.
آقای حاج امام جمعه – بعضی مطالب است که باید مستور باشد و نمی‌شود گفت ولی دو صورتی که کشف شد اظهارش عیبی ندارد من می‌گویم که امروز هر چه میداند که مقدم تر از همه امنیت داخله است وباید این مطلب را همه بدانند که اگر می‌خواهند این مملکت مملکت اسلام باشد و بانگ اذان در او بلند باشد یعنی زیر بیرق دیگران نروند واستقلال این مملکت باقی باشد باید همه در حفظ استفلال این مملکت و امنیت آن حاضر باشند که وقت ما خیلی تنگ است و این را هم باید دانست در صورت گرفتن قشون ملی باید یک کرور قشون بگیریم نه کمتر که لااقل این اندازه قشون ملی حاضر مشق کرده داشته باشیم بهزار نفر ودویست نفر برای ما فایده ندارد و این را هم بدانند که امروزه چنانچه در صدر اسلام بر همه افراد مسلمین واجب و لازم است که مشق و آداب جنگ را بیاموزند تا بتوانند حفظ خود و مملکت خود و دین خود را بنمایند و این مطلب به این زودی و عجله صورت نمی‌گیرد از حالا باید مقدمات آن را مجلس و وزیر جنگ مهیا و مرتب نمایند تا ایام عید آنوقت مشغول این کار بشوند حفظ بیضه اسلام از همه چیز در عالم مقدمتر است و هر گاه امر دائر شود بین وجود نبی یا ولی یا حفظ بیضه اسلام البته این مقدمتر است چنانچه پیغمبر هم و ائمه هم وجود مبارک خود را برای این مسئله فدا می‌کردند پس هر گاه جماعت مسلمین بخواهند که این مملکت اسلام باقی و برقرار باشد سرباز ملی و قشون داوطلب باید یک کرور آماده باشند آنهم از روی ترتیب و نظم صحیح که مجلس و وزیر جنگ تصویب نماید.
آقا شیخ حسین – پریروز اینهمه زحمات کشیده شد کمیسیونها تشکیل شد برای اینکه مطالب از مجرای خود جاری شود و اوقات مجلس بیهوده نگذرد.
آقا سید مهدی – در اول مجلس گفتند که راجع بکمیسیون شود محل توجه نشد این انجمنها سه مسئله خواسته‌اند یکی راجع به مجلس است و دو تای دیگری یکی راجع بکمیسیون وزارت جنگ و دیگر راجع بداخله است این مجلس باید وضع قانون کند چرا قانون انطباعات تنقیح نمی‌شود واین همه تأخیر برای چیست؟
آقا سید مهدی – از خدمات انجمنها باید اظهار تشکر و امتنان کرد واین صحبتها قدری در باره ایشان سخت و فشار است عقیده بنده این است که حق با آنها است چه کنند به تنگ آمدند آنروز که امراء آمدند قسم یاد کردند یک اطمینان و مسرتی برای آنها روی داد که همه کارها باتحاد اصلاح خواهد شد بعد از آن قرار شد که یک وجهی بعنوان استقراض بدهند که بارباب حقوق داده شود و تاکنون داده نشده است در اینصورت هر چه اظهار می‌کنند حق دارند وباید بایشان جواب صحیح داد.
وکیل الرعایا – این لایحه که امروز انجمنها نوشته‌اند یک قدری از آن راجع بماقبل است و بعضی جوابها هم داده شده است همه چیز را میشود جلوگیری کرد مگر فهم را که نمی‌شود گفت تو نفهم این بیچاره‌ها می‌فهمند که مطلب چیست این است اظهار می‌دارند آنها فقط اجازه خواسته‌اند که مشق نمایند و این مسئله تقریبا مثل تحصیل علم است آیا رواست که این اجازه بآنها داده نشود اینها نه پول خواستند برای اینکار نه چیز دیگر اما از بابت پول قرار بود که یک قدری پول بآنها بدهند که کمک کرده باشند و اما از بابت امنیت حضور وزیر داخله لازم است که جواب صحیح بدهند.
نایب رئیس- خوب است قدری ملاحظه وقت مجلس شده مطالب اینقدر تکرار نشود و نیز نباید از این اظهارات انجمنها شکوه نمود آنها همه قسم زحمات کشیدند و می‌کشند حالا مطلبی را پیشنهاد مجلس کرده‌اند مجلس هم بیاید پس از غوررسی جواب بدهد و لازم به این اظهارات هم نیست.
اسدالله میرزا – فرمایش جناب حاج امام جمعه محل توجه بوده است و بنده متمم آنرا عرض می‌نمایم امروز هم در کمیسیون وزات جنگ که تشکیل شده بود بدواً بهمین مذاکره شروع نمودیم و در حقیقت اگر ما بخواهیم که ایران ایران باشد بطوری که آن مورخ یونانی نوشته که ایران همیشه اهلش جنگجو بوده و در استقلال خود کوشش می‌کرد در کمیسیون مذاکره کردیم که تمام جوانان ایرانی باید فنون نظامی را بدانند و این مسئله باید در کمیسیون مذاکره شده و با وزارت جنگ نقشه آنرا معین نموده لایحه بشود و بعد از آن نظامنامه صحیحی نوشته از روی یک اساس صحیح باید اقدام شود آنوقت پس از مدتی می‌بینیم که تمام جوانان ما نظامی هستند پس بمحض اظهار نمی‌شود در این مسئله رأی داد تا چند روز دیگر کمیسیون در این خصوص رأی خود را به مجلس اظهار می‌دارد.
آقا سید حسین – این خواهش را که انجمنها نمودند جواب می‌خواهند امنیت داخله هم که بهیچ وجه نیست از حکومت شهر باید پرسید که چرا نظم نمی‌دهد.
آقا سید حسن تقی زاده – دیروز در مجلس بعضی صحبتها شده بود یکی از آنها درخصوص نظام جدید بود که آنرا تصویب دارند و باید که مشغول ترتیب آن بشوند یکی از آنها که دراصل مسئله همه بطور اشتراک اتفاق دارند مسئله قوشن داوطلب است که اساسا متفق علیه است ولی در جزئیات و صور آن اختلاف است و اینهم مسلم است هر مطلبی که به مجلس می‌آید هر گاه اساس آنرا تسلیم داشته باشند قانونا رجوع به کمیسیون کرده بعد از ملاحظه اطراف و تنقیح به مجلس می‌آورند و مجلس در این صورت می‌تواند که جواب از آن مطلب بقبولی بدهد که رجوع بکمیسیون شد اما در باب تامین داخله اگر چه میدانید که این عرض من امروز بیحاصل است و کسی با من اتفاق نظر ندارد ولی یکوقتی دولت مجبور میشود که بهمین ترتیب عمل نماید و آن اینست که ما باز وقتیکه بنای تغییر اشخاص شد و گفته شد که فلان جا حاکم می‌خواهد انگشت شمار می‌کنیم و همان اشخاصیکه بودند همانها را دوباره سرکار می‌آورند با اینکه قسم خوردند بعد از چندی می‌بینیم که اسباب اغتشاش فراهم می‌آورند تا ترتیب کار به این نحو و اشخاص محدودند همین است باید یک قدری دایره اشخاص را توسعه داد و کسانیکه قایلند و داخل کار نبودند آنها را داخل نمود و کار داد تا رفع این اختلال و اغتشاش بشود.
احسن الدوله – بعقیده بنده این انجمنها که این قدر فشار به مجلس می‌آورند محض تنبیه است و اولا این مسئله را عرض می‌کنم که این قدر سرباز و قشون که داشتیم وداریم و بجهت حقوق خودشان متحصن می‌شوند و داد و فریاد می‌کنند چه کردند این اداره قزاقخانه که این همه پول می‌گیرد چه فایده از اینها بما رسیده و حال آنکه در زمان شاه شهید چه امنیتی بشهر وخارج آن داده بودند همین طور در سفر فرنگستان مظفرالدین شاه مرحوم که عین الدوله بودند پس حالا چرا امنیت نمی‌دهند و چه شدند اینها که پول می‌گیرند خدمت نمی‌کنند چه برسد قشون داوطلب که پول نمی‌گیرند هیچ وقت آنها نخواهند جلوی گلوله رفت اینها را که میگویند محض تنبیه است.
بحر العلوم – انجمنها سه مطلب پیشنهاد مجلس کردند یکی از آنها راجع بجناب رئیس است و یکی دیگر از بابت نظام جدید که امروزه بر حسب شرع بر ما لازم است شارع مقدس تمام بازیها را حرام کرده است مگر سبق ورمایه را که چون مقدمه جهاد و مشق آنست پس اگر بگوییم که امروز نظام جدید واجب است خلاف گفته نشده بنابراین اگر اجازه داده شود که جوانان این مملکت در تحت قانون صحیح مشق نظام نمایند که در وقت لزوم بکار بیایند هیچ عیب و ضرر ندارد بلکه لازم است اما از بابت امنیت داخله در حقیقت آنقدر گفته‌ایم که خجالت می‌کشیم اول شما حکومت طهران رامعلوم و معین نمایید و امنیت اینجا را درست کنید آنوقت حکومت فارس یا جای دیگر را بخواهید الان اینجا حکومت ندارد که مسئول امنیت باشد تا چه رسد بجاهای دیگر.
آقا میرزا محمود خوانساری- از چند روز قبل که این کمیسیونها در مقابل وزارتخانه‌ها وغیره تشکیل شد بنده خیلی خوشوقت شدم که تعیین این کمیسیونها برای این شد هر مطلبی راجع بکمیسیون خود شده در اینجا مطرح مذاکره گردید خلاصه آن به مجلس ارائه شود که دیگر وقت مجلس صرف اینگونه مذاکرات زیاد نشود امروز این لایحه که از انجنمها نوشته‌اند در باب قشون داوطلب و نظام جدید و حال طرح مذاکره شده است که چه جواب بانجمنها در این خصوص داده شود در همان اول مذاکره یکی از اعضای کمیسیون نظام اظهار داشت که تا روز سه شنبه این مسئله در کمیسیون مطرح شده و جواب می‌دهیم عقیده بنده این بود که همان اظهار یکی از اعضاء کمیسیون نظام در جواب انجمن ها صادر شده دیگر زیاده از این وقت مجلس صرف این همه مذاکرات نشده باشد و مشغول قرائت قانون شود.
حاج امام جمعه – باز اظهار خود را تکرار می‌نمایم که اگر ماها شب و روز در امنیت داخله بکوشیم و جد و جهد نماییم باز کم است و این مسئله هم کار کمیسیون نیست بلکه بعهده مجلس و وزراء است که در امنیت داخله حتی الامکان سعی و کوشش کرده و با هم مشاوره و مذاکره نمایند و تا قوانین مجازاتی هم که کثیرالابتلایان هستیم عاجلا نوشته ومرتب نشده بدست حکام داده نشود هیچ فایده ندارد.
آقا سید حسن تقی زاده – اظهار آقا میرزا محمود هم مؤید فرمایش شما است که گفتند چرا قوانین در مجلس قرائت و تنقیح نمی‌شود امام باید فرق گذاشت ما بین مطالبیکه راجع بکمیسیون میشود و مطالبی که راجع نمی‌شود این اظهار انجمنها از بابت قشون داوطلب و نظام جدید از مطالبی است که راجع بکمیسیون نمی‌شود چون فعلا در مجلس مطرح شده مجلس بعد از تصدیق مختار است که رجوع بکمیسیون نماید و یا خودش او را بدوا بجایی برساند و از قراری که اکثر هم اساسا این مسئله را که در تحت یک قانون منظمی باشد تصدیق کردند. پس خوبست این را قانونی کرده راجع به کمیسیون نظام شود که در تحت مذاکره و مداقه آورده بعد از تنقیح به مجلس ارائه بدهد تا مذاکره و تصویب بشود و بهیمن طور هم میشود به انجمنها جواب داد که مجلس تصدیق دارد ولی راجع به کمیسیون نظام شد و بعد از مدتی مرتب خواهد شد که آنها هم امیدوار باشند.
آقای حاج امام جمعه – گویا باز فی الجمله اشتباهی در اظهار من شد باید قوانین کلیة بدواً در کمیسیون تنقیح شود صحیح است ولی قوانین ما خیلی است و مطابق نمودن آنها هم با قوانین شرع سخت است وطول مدت لازم دارد و چندین سال طول خواهد کشید وعلاج فوری اختلالات امروزه را نخواهد کرد عقیده من اینست که حالیه عجالة قوانین کثیرالابتلا عاجلا در یک کمیسیونی نوشته شده پس از تنقیح در مجلس آمده تصویب شده فورا بصحه همایونی رسانده و بدست حکام داده شود که تکلیف خود را بدانند و جلوگیری از این اغتشاشات بشود تا امنیت حاصل شود والا اگر بخواهید قوانین مجازاتی یکدفعه تمام شده و تصویب شود مدت طولانی لازم دارد واین طول مدت بدتر موجب هرج ومرج مملکت خواهد شد.
رئیس- سوالی می‌کنم از آقایان آیااین لایحه که از انجمنها از بابت نظام جدید نوشته‌اند راجع بکمیسیون نظام بشود یا نه؟
(جمعی گفتند صحیح نیست نباید رجوع شود).
حاجی محمد اسمعیل آقا – اگر پنجاه مرتبه هم در این باب از طرف انجمنها به مجلس بنویسند کاملا و تمام مذاکره نخواهد شد وامروزه تا قشون سابقه حاضر ما بطور صحیح مرتب و حاضر نشود و آنها را بیک ترتیب صحیحی منظم نکنیم و داخله کاملا امن نشود ویک اندازه از مالیه را زیاد آورده بجهة مصرف نظام جدید تهیه نکنیم نمی‌شود دست به این کار زد بر فرض نظام جدیدی ترتیب داده خواستید یک عده از آنها را بیک جایی مأمور نمایید مخارج آنها از کجا داده خواهد پس فعلا باید قشون سابقه حاضری که هست مرتب و منظم نمود.
آقا سید حسن تقی زاده – گویا در قشون داوطلب اشتباه شد. قشون داوطلب این استکه فقط روزی چند ساعتی به ترتیبی که معین میشود از دولت سلاح گرفته مشق می‌کند و پس از مشق سلاح خود را رد می‌نمایند یک وقتی که مملکت که محتاج بقشون شد اینها حاضر هستند.
اسدالله میرزا – بعقیده بنده ممکن است هر دو مسئله راجمع نماییم اما در باب قشون سابقه حاضره که داریم البته باید آنها را هر چه زودتر منظم و مرتب نمود اما درخصوص قشون داوطلب اگر مقصود بطوریست که گفته شد فقط اجازه داده شود روزی چند ساعتی مشغول مشق نظام شوند گمانم این است که مراد انجمنها هم همین باشد در اینصورت مخارجی ندارد و نباید از بودجه مملکتی چیزی برای آنها خرج کرد واین ترتیب را هم عرض کردم که در کمیسیون جنگی مطرح شده است که بجهت حفظ مملکت و وطن باشد تمام جوانان مملکت از یک سن معینی بجهة مشق نظامی حاضر شوند حال باید یک قانونی برای این ترتیب داد اما اگر مراد آنست که باید وقتی برای اینکارمصرف کرد در اینصورت البته باید اول قشون حاضری که هست مرتب و منظم و آماده نماییم.
حاج محمد اسمعیل آقا – یک جواب مختصری عرض می‌نمایم آقایان وکلا هم توجه نمایند همینقدر که اینجا اجازه داد که یک عده مشغول مشق نظام باشند در سایر ولایات انتشار یافته موجب انقلاب و اغتشاش خواهد شد.
آقا میرزامحمود خوانساری – بعقیده بنده چیزیکه مفاسد آن معلوم نیست نمی‌شود آنرا رد کرد و گویا انجمن ها و ملت این حق را داشته باشند که این مطلب را از مجلس بخواهند و حالا یک حرارت و جوشش طبیعی ایشان را وادار باینکار کرده نباید بی دلیل آنها را از اقدام ودرخواست این مطلب مأیوس کرد و اگر مسامحه شود یگر مشکل است استفاده صحیح حاصل کنیم و شاهد بر اینمطلب که حسی است مسئله بانک است چنانچه پارسال در خصوص بانک با آن حرارت و جوششی که ملت داشت درهمان بدو امر اگر اقدام صحیحی شده بود سرمایه خوبی جمع می‌شد ولی بعد مردم از آن حرارت و شوقی که داشتند سست شدند دراین خصوص هم اگر مسامحه شود و ما یکوقتی محتاج بقشون داوطلب شویم آنوقت نه ملت را این حرارات و هیجان خواهد بود و نه ما نتیجه صحیحی می‌توانیم حاصل نماییم پس خوب است در این موقع آنها را مأیوس نکنیم.
آقا میرزا فضلعلی آقا – بعقیده بنده آنها یکمطلب قانونی خواسته‌اند که از روی آن اقدام شود در این صورت نباید مسامحه بشود خوب است رأی گرفته شود.
نایب رئیس- این لایحه را اعضای رئیسه مجلس ملاحظه نموده رجوع به مجلس کرده‌اند پس باید مطرح مذاکره شود.
آقا میرزا فضلعلی آقا – مقصود بنده این نبود که مطرح در مجلس نشود مقصود این است که چون مطلب قانونی است وباید اخذ نتیجه شود رأی گرفته شود که رجوع بکمیسیون جنگی بشود یا نه؟
نایب رئیس- بلی همین رأی گرفتن در اینخصوص هم مطلب عمده ایست.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – برای حفظ دین و مملکت بر همه اهل مملکت واجب است که قانون جنگ را بطور جدید یاد گرفته و مشق نمایند اما علی سبیل الکتابه یعنی بآن عده که می‌توان بآن عده که حفظ مملکت رانمود کافی است ولی این ترتیب که عده قلیلی داخل در کار شوند و سایرین نشوند نمی‌شود و علاوه اینمسئله را از پارسال تا حال از چندین جا خواسته‌اند اقدام نمایند مثل خراسان که مکرر هم کاغذ نوشته‌اند و جلوگیری شده حالا اگر یکعده قلیلی در اینجا داخل درکار شوند موجب اختلال خواهد شد پس باید قشون داوطلب باندازه کفایت حفظ مملکت در تحت یک قانون صحیحی مرتب شود و به این ترتیبات که گفته میشود فایده ندارد.
ثقة السلطنه – حال باید امنیت داخله را داد و مقدم بر همه اینهاست پس این قشون حاضری که فعلا دارید منظم و مرتب نمایید که امنیت داخله حاصل شود آنوقت ترتیب قشون داوطلب بدهید.
دکتر ولی الله خان – این مسئله که این همه مذاکره شد اولا باید رأی گرفته شود که راجع به کمیسیون بشود یا نه پس از رجوع هم باید قانونی بجهت ترتیبات آن مرتب و تنقیح شود پس حالیه جواب انجمنها هم همین قدر است ولی از این انجمنها در اینمسائل یکمطلبی را باید استفاده کرد و فهمید که مقصود از این تکرار چیست بنده چنین استنباط می‌کنم که می‌خواهند بگویند ما بیدار و هوشیار هستیم و زمام امور ما که بدست چند نفری است که در حقیقت آمر و ناهی ما می‌باشند شاید بعضی از آنها طرف سوء ظن ما هستند و ما کاملا اطمینان بآنها نداریم ونیز می‌خواهند بفهمانند که ما مطلب بزرگی را که مشروطیت باشد گرفته‌ایم در حفظ اساس واستقرار آن هم همه طور حاضر بوده و بیداریم وحال عقیده بنده این است که اگر فعلا بخواهید جواب بدهید اول رأی گرفته شود که راجع بکمیسیون نظامی بشود یا نه آنوقت جواب داده شود.
نایب رئیس- این فرمایشاتی که فرمودید خیلی صحیح است امااز بابت رأی گرفتن این مسئله خیلی مسئله مهم و بزرگی است وامروز یک اندازه خاطر آقایان وکلامسبوق و مستحضر شد ولی باید کاملا باطراف این مسئله دقت شود پس خوبست اخذ رأی باشد برای مجلس دیگر که دقت کامل شده واز روی بصیرت‌نامه اخذ رأی شود.
اسدالله میرزا – در این انجمنها اشخاص قانوندان خیلی هستند بعقیده بنده خوبست یک لایحه مثل لایحه قانونی که در حقیقت پروگرام این کار باشد بنویسند ببینیم بچه قسم قشون داوطلب می‌خواهند گرفته شود منحصر به این جا است یا تمام ولایات و همچنین ترتیبات دیگر آنرا معلوم کنند.
نایب رئیس- بلی خوب است قبل از اخذ رأی یک همچو پروگرامی بنویسند که بچه ترتیب می‌خواهند معلوم شود.
آقای تقی زاده – در اینکه امروزه با وجود قشون سابقه نمی‌توان یک وجهی بمصرف قشون جدید رساند حرف نیست والبته صحیح نخواهد بود و انجمنها هم به این طور نخواسته‌اند بلکه فقط اجازه مشق کردن درخواست نموده‌اند با این حال اگر آنها عالم باشند ضرری مترتب نخواهد شد و همچنین عالم نباشند هم و گویا با این ترتیب هم هیچکس را در این خصوص حرفی نباشد ولی فقط یک ایراد گرفته شد که در سایر ولایات داخله موجب اختلال میشود رفع این ایراد اینست که تمامی اهالی این مملکت محکوم بحکم مجلس بوده ومنقاد هستند پس مجلس بهر طور که مقتضی بداند حکم می‌کند فقط اجازه باهالی اینجا می‌دهد و یک مسئله دیگر است که درمجلس سابق هم گفته شد علت فعلا یک اقبالی دارد آیا ببینیم ما می‌توانیم یک استفاده صحیحی حال نماییم یا نه ملاحظه نمایید در اکثر جاها بدون اینکه اجازه داده شود مردم بشوق خود و محض اینکه از علماء اعلام شنیده‌اند علم جهاد لازم است مشق می‌کنند ولی چون در تحت ترتیبی نبود این است که هیج نتیجه حاصل نشده است پس اگر بیک ترتیب صحیحی اقدام باینکار شود ممکن است استفاده کاملی بعمل آید.
وکیل التجار – یک سئوال دارم آیا شخص بالغ شده من باب تادب از پدر خود اذن می‌خواهد که وضو گرفته برای نماز حاضر باشد چه جواب خواهید داد؟
آقا میرزا ابوالحسن خان – بعقیده بنده بجهة حفظ این مملکت تمام جوانان این مملکت باید مشق نظامی بکنند حرفی نیست اما باید تحت یک قاعده و قانون صحیحی باشد که روزی چند ساعتی مشق کرده و بعد اسلحه خود را رد نمایند و به این ترتیب خیلی خوب است اما اول مجلس عرض کردم که برای این مسئله یک لایحه قانونی باید نوشته شود و پانزده نفر هم رأی دهند آنوقت مطرح مذاکره شود.
محقق الدوله – در خصوص امنیت شهر صحبت شد راپرتاً عرض می‌کنم که رقعه از وزارت داخله رسیده بود که مشغول زیاد کردن ژاندارم و پلیس بیک ترتیب معینی هستیم که عاجلا امنیت شهر داده شود و مجلس هم کراراً گفته است مادامیکه قوانین جدیده مرتب نشده حکام و قوه مجریه بهمان ترتیب سابق رفتار نمایند.
نایب رئیس- این یک رقعه دیگر هم امروز در ترتیب و تکالیف پلیس و ژاندارم از وزارت داخله رسیده است آنرا هم زودتر کمیسیون وزارت داخله ملاحظه نماید که زودتر جواب داده شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – باز اظهار خود را تجدید می‌کنم که آیا وزارت داخله احضار خواهد شد که سئوال شود چرا حاکم فارس را نمی‌فرستند؟ و نیز سئوال شود این نزاع قزاق و سرباز را جهة چه بوده؟ دیگر در باب کنترات بلژیکیها بود که قرار شد صورت آنها را به مجلس بدهند چه شد
(گفته شد که در روز جمعه در مجلس فوق العاده این گفتگوها با وزراء شده).
وکیل الرعایا – قانون وزارت داخله که مدتی است تمام و تصویب شده چرا بصحه همایونی فرستاده نمی‌شود در آنجا چندین ماده در ترتیب و تکالیف پلیس و ژاندارم نوشته شده همان را زودتر بصحه همایونی برسانند دیگر لازم به این ترتیبی که از وزارت داخله نوشته شده نیست که تصویب شود.
نایب رئیس- هنوز آن نظامنامه وزارت داخله تمام نشده در نزد کاتب و مشغول استنساخ است و مطلب دیگر است می‌خواهم عرض کنم چون کمیسیونها معین شده وهر کدام باید در وقت معینی مشغول کار خود باشند لهذا اعضاء رئیسه چنین صلاح دانستند که محض پیشرفت کارهای کمیسیون مجلسها هفته سه روز باشد به این ترتیب روز شنبه، سه شنبه و پنجشنبه و روزهای یکشنبه ودوشنبه و چهارشنبه کمیسیونها مستمراً مشغول وظایف خودبوده و بتوانند کاملا از عهده کارهای خود برآیند حال رأی مجلس در اینباب چیست؟
آقا شیخ حسین – حالا که اوقات مجلس چهار روز است هیچ کار پیش نمی‌رود وقتی که سه روز شد هیچ کار نخواهیم کرد.
وکیل التجار – اولا بالفعل عده وکلا کافی نیست که این مسئله مطرح شود وثانیا هنوز زود است که از اوقات مجلس علنی کسر شده سه روز شود باید عجالة همان چهار روز باشد
مجلس ختم شد.