مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ آبان ۱۳۲۰ نشست ۱۲۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوازدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوازدهم |
دوره دوازدهم قانونگذاری
مشروح مذاكرات مجلس ملی، دوره ۱۲
جلسه: ۱۲۷
صورت مشروح مجلس روز پنجشنبه اول آبان ماه ۱۳۲۰
فهرست مطالب
۱ ـ تصویب صورت مجلس
۲ ـ سؤال آقای اعتبار از آقای وزیر راه و جواب ایشان
۳ ـ مذاکره راجع به دستور و طرح لایحه افزایش حقوق کارمندان دولت
۴ ـ موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
مجلس یک ساعت و سه ربع پیش از ظهر به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید
صورت مجلس روز یکشنبه ۲۷ مهر ماه را آقای طوسی (منشی) قرائت نمودند.
ـ تصویب صورت مجلس
۱ ـ تصویب صورت مجلس[
رئیس ـ در صورت مجلس نظری نیست (خیر) صورتمجلس تصویب شد.
ـ سؤال آقای اعتبار از آقای وزیر راه و جواب ایشان
۲ ـ سؤال آقای اعتبار از آقای وزیر راه و جواب ایشان[
اعتبار ـ بنده یک سؤالی کرده بودم از آقای وزیر راه موضوع سؤال هم به وسیله مجلس به عرض‌شان رسیده است.
رئیس ـ اگر حاضرند سؤال بفرمایید.
وزیر راه ـ بفرمایید.
اعتبار ـ بنده قبل از این که موضوع سؤال خودم را به عرض آقای وزیر راه برسانم عرض می‌کنم دیروز بنده و یکی از رفقای دیگرم آقای دهستانی به اتفاق رفتیم تا کردان ساوجبلاغ وضعیت راه به قدری خراب بود که هیچ قابل عبور نیست به طوری شده که کامیون‌هایی هم که برای آوردن گندم و چغندر که همه آنها در این موقع بایستی بیایند تمام اینها هم به واسطه خرابی راه دیگر نمی‌توانند بیایند و اشخاصی که باید گندم بیاورند و چغندر بیاورند برای کارخانه از نظر خرابی راه دچار زحمت شده کرایه خرواری یک تومان بود تا کرج خرواری چهار تومان پنج تومان شده است و با این ترتیب باز نمی‌آیند یک خاک ریزی شده است که آن راه قدیم از بین رفته است در این راه جدید هم خاک دستی ریخته شده و یک حفره‌های زیادی پیدا شده است و این کامیون‌هایی هم که شکسته‌اند در کنار جاده افتاده‌اند اگر آقای وزیر راه تشریف ببرند و ملاحظه بفرمایند تصدیق خواهند فرمود که چه گرفتاری برای مردم پیش آمده و با احتیاجی که خود دولت از نظر گندم و چغندر دارد الان معطل مانده‌اند که راه به این وضعیت درآمده است. اما موضوع سؤال بنده مربوط به این شرکت‌های مقاطعه کار با تعهداتی که با مردم دارند خیلی بد شده اینها هر کدام یک حساب‌هایی از وزارت راه دارند و طلب‌هایی دارند در مقابل به مردم بدهکاری دارند و طلب‌هایشان را از وزارت راه موفق به دریافت نمی‌شوند وزارت راه هم رسیدگی نمی‌کند یا رسیدگی کرده و پول ندارند بالاخره در نتیجه اینها هر کدام یک ارقام درشتی از وزارت راه طلبکارند و در مقابل یک بدهی هم به اشخاص دارند اشخاص آنها را شدیداً تعقیب کرده‌اند و بنده مخصوصاً یک شرکتی به نام شرکت مسیحی و شاکیان و علوی زاده یک شرحی به بنده می‌نویسد و خودش هم آمده و صحبت کرده که سیصد هزار تومان از وزارت راه طلب تصویب شده دارد که سیصد هزار تومان از وزارت راه طلب تصویب شده دارد که سیصد هزار تومان از وزارت راه طلب تصویب شده دارد و در مقابل هم مبلغی به مردم بدهکار است این مبلغ را که به مردم بدهکار هستند اینها آمده‌اند و آنها را تحت تعقیب قرار داده و اجراییه صادر کرده‌اند و یک شرکتی که امروز در مقابل دویست هزار تومان ششصد هزار تومان طلبکار هستند یا چهارصد هزار تومان طلبکار هستند به حال وقفه و زحمت دچار شده‌اند بنده می‌خواستم در این قسمت از آقای وزیر راه سؤال کنم که نسبت به وضعیت این شرکت‌ها چه نظری دارند و چه می‌خواهند بکنند بنده خیال می‌کنم که لازم است آن قسمت‌هایی که باید مورد نظر واقع شود تذکر بدهم در این قسمت هم آقای وزیر راه تصمیم خودشان را به اطلاع عموم مردم و شرکت‌ها برسانند یکی این است که تصمیم دولت است که راجع به کارهای مقاطعه کاران در راه‌سازی‌ها و ساختمان‌ها می‌خواهند ادامه بدهند یا خیر و اگر حقیقتاً می‌خواهند ادامه بدهند باید صریحاً اعلام کنند که مردم بدانند که این مقاطعه کاران کار خواهند کرد یا خیر اگر اشخاصی از آنها طلبکارند و به یک اشخاصی بده کار هستند حساب آنها چه خواهد شد بالاخره چه وقت تصفیه خواهد شد؟ دوم موضوع تصفیه حساب مقاطعه کاران است این حساب را وزرات راه هر چه زودتر باید به حساب‌های آنها رسیدگی کنند چون اینها به یک دست‌های کوچک متفرقی مقروضند که عده از اینها در مجلس می‌آیند و مراجعه به آقایان می‌کنند سنگ تراش است پل‌ساز است اینها هر کدام مبالغی طلبکار هستند و شرکت‌ها هم می‌گویند که حساب ما با وزارت راه تصفیه نشده و پول خودمان را نگرفته‌ایم بنده خواستم تصمیم وزارت راه را راجع به تصفیه کار مقاطعه کارها بدانم. موضوع سوم این بود که بنده این طور فکر می‌کنم در این باب چه ضرر دارد که دولت یا به وسیله تصویبنامه یا آوردن یک قانون معینی معلق بکند طلب مردم را تا زمانی که وزارت راه حساب آنها را تصفیه نمایند به این معنی که اشخاصی که از مقاطعه کارها طلب دارند و اینها را تحت فشار اجراییه گذارده‌اند متوقف بگذارند تا وقتی که وزارت راه راجع به تأدیه حساب آنها یک تصمیمی اتخاذ کند البته وزارت راه بایستی هر چه زودتر این حساب‌ها را رسیدگی نموده بپردازند البته بعد از تصفیه حساب اگر اینها مطالبات اشخاص را نداند اجراییه‌ها به موقع اجرا گذارده شود موضوع دیگر ضمانت‌نامه‌هایی است که وزرات راه موقعی که یک مقاطعه‌کاری که تعهد کرده و قبول کرده یک ضمانت‌نامه‌هایی از اینها گرفته‌اند و در واقع این ضمانت‌نامه‌ها به صورت‌های مختلف است در هر حال بایستی اینها را در یکی از بانک‌های مجاز بگذارند با فرع صدی بیست و چهار تا صدی دوازده زیرا اینها این تضمین را فرع می‌دهند و تکلیف‌شان هم معلوم نیست بنده فکر می‌کنم موقعی است که این تضمین‌ها را با این که کارشان هم تمام شده و یک مبلغی هم طلبکار هستند وزرات راه مسترد کنند و مخصوصاً شرحی را که این شرکت نوشته است شرح خیلی مفصلی است که نمی‌خواهم آقای وزیر راه را معطل کنم این شرح را می‌دهم خدمت‌شان به دقت مطالعه بفرمایند که این شرکت‌ها اگر در واقع طلبی دارند طلب‌هایشان را بپردازند که اینها از ورشکستگی و تهدیدی که از طرف طلبکارها و مخصوصاً مأمورین اداره ثبت می‌شود آسوده شوند.
وزیر راه ـ به استعلامات نماینده محترم به همان ترتیبی که فرمودند جواب عرض می‌کنم اول راجع به راه کردان فرمودند که چطور شده. این راه یک برنامه معینی که از نظر فنی هم خیلی مطالعه شده است و بایستی آن طوری که لازم است اصلاح شود و سطح جاده یک قدری بیاید بالا که از آب‌هایی که در موقع آمدن سیل وارد جاده می‌شود جلوگیری شود که از ریختن جاده برای همیشه جلوگیری شود این عمل هم در دست اقدام بود و اگر چنانچه تمام نشده مربوط به عللی است که ذکرش در اینجا لازم نیست من جمله تردد زیاد چند روزه قوای بیگانه که ناچار مقاطعه‌کار کارش را تعطیل کرده است که فعلاً این مواقع رفع شده است و مقاطعه کار و عمله‌جات هم مشغول کارشان خواهند شد و به زودی رفع این محظور خواهد شد که بعد از این کامیون‌ها با سهولت و آسانی بتوانند تردد کنند و به زودی انجام خواهد شد. مسأله شرکت‌های مقاطعه‌کاری و حساب آنها آقایان استحضار دارند از چندین ماه به آخر سال قبل به این ظرف وضعیت خزانه طوری بود از نظر اعتبار گردان که پرداخت مطالبات مقاطعه کاران به موقع خودش یعنی مطابق آنچه که قرار داد با آنها منعقد شده بود تصفیه نمی‌شد و به همین ملاحظات هم سفته بهشان داده می‌شد که بروند تنزیل بکنند و کارشان را ادامه بدهند اخیراً که دولت تجدیدنظر در اعتبارات کلیه وزارتخانه‌ها کرده است و بالطبع به چندین علت یکی علت اقتصادی و یکی علت لزوم تقلیل اعتبارت بودجه و ادارات از نظر این که اساساً کار به آن صورت سابق امکان‌پذیر نیست نظر به وضعیت دنیا دولت اعتبارات خودش را طوری تنظیم کرده است که به هیچ وجه نگرانی برای تصفیه حساب بستانکاران در کار نیست و برای اجرای برنامه راه که در نظر گرفته شده به هیچ وجه نگرانی باقی نخواهد بود و حساب‌های آنها پرداخته خواهد شد بنابراین راجع به تصفیه محاسبه مقاطعه کاران و غیره خود اینها به وزارتخانه مراجعه کردند و درخواست تشکیل کمیسیونی کرده‌اند و وزارتخانه هم به تقاضای آنها ترتیب اثر دادند و از لحاظ این که مطلب جنبه مالی دارد از وزارت دارایی هم نماینده خواسته شده است و در کمیسیونی که هفته آتیه تشکیل می‌شود به حساب مقاطعه‌کاران و اظهارات آنها رسیدگی خواهد شد به طوری که این شرکت که اسم بردید و شرکت‌های دیگر حساب‌هایشان رسیدگی می‌شود و تمام حساب‌هایشان روشن می‌شود و همان طور که عرض کردم دولت هم در نظر دارد که حساب اینها را تا دینار آخر تصفیه کند به طوری که دیگر هیچ حساب پیدا نکند و این که می‌فرمایید از نظر تعلیق بدهکاران آنها این هم دیگر مورد پیدا نخواهد کرد به طوری که وقتی که دولت حساب مقاطعه‌کاران را پرداخت دیگر موردی پیدا نمی‌کند که بدهی آنها تعلیق شود. و یکی دیگر راجع به ضمانت‌نامه‌ها فرمودند عرض می‌کنم ضمانت‌نامه که در بدو عقد قرارداد با مقاطعه‌کاران از آنها گرفته می‌شود به موجب قرارداد بهشان مسترد می‌شود و اگر بنا به قرار داد موقع استرداد اصل ضمانت‌نامه یعنی پرداخت صدی پنج که ازشان گرفته شده رسیده باشد وزارت راه مطلقا تأملی در استرداد ندارد مگر از لحاظ مالی که تاکنون یک قدری مشکل بود و حالا رفع شده و به هیچ وجه تأملی در استرداد ندارد و اما آنچه را که اینها می‌خواهند ضمانت‌نامه‌هایی است که هنوز موقعش نرسیده است و به موجب قرارداد باید تا آخر مدت قرارداد به منظور حسن اهتمام کار و به منظور مسلم شدن اجرای تعهد کار بایستی نگاهداری شود و البته این هم به موجب برنامه وزراتخانه در اجرای بعضی کارهایی که هنوز خاتمه نیافته قدری بطئی خواهد بود یعنی اجرایش تا مدت طولانی‌تری انجام خواهد شد برای اینها هم یک فکری کرده‌ایم که مبلغ و مقدار ضمانت‌نامه از آنچه روز اول گرفته شده است کمتر بگیریم این هم با موافقت خود مقاطعه‌کاران و کمیسیونی که عنقریب تشکیل می‌شود رسیدگی می‌شود و تکلیف آن معلوم می‌شود.
رئیس ـ آقای اعتبار
اعتبار ـ بنده متشکرم از آقای وزیر راه که به عرایض بنده جواب فرمودند و مخصوصاً یک نظری داشتم که با حضور آقای نخست‌وزیر می‌خواستم عرض کنم که نمایندگان البته این نظر را ندارند که یک کارهایی را که شروع شه و هنوز خاتمه نیافته ما این را معطل کنیم و بنده عقیده‌ام این است (و شاید غالب آقایان با این فکر موافقند) که ما از هر مخارج ضروری خودمان هم بکاهیم و به قسمت ساختمان‌ها و راه سازی و این کارهایی که از نظر ترمیم و عمران کشور مؤثر است مصرف کنیم و اینها را نباید تعطیل کنیم. بنده عقیده دارم آقای وزیر راه این برنامه نوی را که در نظر دارند این را به اطلاع مردم برسانند و مخصوصاً مقاطعه‌کارها را مسبوق بکنند که چه قسمت‌ها و چه ساختمان‌هایی را می‌خواهند تمام کنند و چه ساختمان‌هایی را نمی‌خواهند اساساً یا حالا نمی‌خواهند یا سال‌های بعد نمی‌خواهند یک ساختمانی بنده در هشتگرد دیدم که مبلغ هنگفتی دولت برای کارخانه بی‌کربنات دو سود خرج کرده است و حالا این ساختمان به کلی متروک افتاده بنده خیال می‌کنم اگر در زمستان این ساختمان به یک صورت صحیحی در نیاید و جلوگیری از خرابی نشود خسارت زیادی متوجه خواهد شد و مخارجی که شده به کلی هدر خواهد رفت. حقیقتاً این قسمت‌ها را توجه فوری بفرمایند و آن ساختمان‌ها را که حالا مقتضی نیست نکنند و ترتیبی برای آنها بدهند که ساختمان‌هایی که شده خراب نشود و از بین نرود و از خرابی آنها جلوگیری بشود و بنده حقیقتاً این را از جناب آقای نخست‌وزیر تمنا می‌کنم که توجه مخصوصی بفرمایند که این زحماتی که کشیده شده به رایگان از دست نرود.
نخست‌وزیر ـ عین همان مطلبی را که نماینده محترم تذکر دادند ما در نظر داشته‌ایم و برای این ساختمان‌ها ترتیبی در نظر گرفته‌ایم یعنی اینها را به قسمت کردیم بعضی از ساختمان‌ها هست که همین طور ادامه خواهیم داد تا تمام شود بعضی از ساختمان‌ها هم هست که عجالتاً نمی‌توان برای آنها اقدام کرد و به کلی متروک می‌گذاریم و بعضی ساختمان‌ها هست که یک قسمت آن ساخته شده است و فعلاً برای ما مقدور نیست که کامل بکنیم و برای آنها وسیله محافظت فراهم کرده‌ایم که وقتی عواید کافی فراهم شد اقدام کنیم مقصود این بود که خاطر آقایان نمایندگان محترم مطمئن باشد که در صدد هستیم.
ـ مذاکره راجع به دستور و طرح لایحه افزایش حقوق کارمندان دولت
۳ ـ مذاکره راجع به دستور و طرح لایحه افزایش حقوق کارمندان دولت[
رئیس ـ آقای دشتی
دشتی ـ این طوری که بنده استنباط می‌کنم می‌خواهند لایحه افزایش حقوق را مطرح بفرمایند ولی مخالف صریح ماده بیست و شش نظامنامه است که تصریح دارد لوایحی که مطرح می‌شود بایستی ۱۷۷۸ ۱۷۸۰ ساعت قبل از مباحثه طبع و توزیع بشود و این لایحه را آقایان همه تصدیق می‌کنند که امروز صبح به ما دادند پس ما هیچ فرصت خواندن این لایحه را نداشتم و این نکته را بایستی عرض کنم که مجلس می‌بایستی سرمشق سایر جاها در انتظام و مراعات قوانین باشد ما خودمان اگر رعایت نکنیم از دیگران چه توقع داریم که مراعات قوانین را بکنند دیگر یکی از قوانینی که باید حتماً مراعات کرد نظامنامه داخلی مجلس است و به موجب ماده بیست و شش نظامنامه داخلی این لایحه نبایستی مطرح شود و بنده پیشنهاد می‌کنم از دستور خارج شود.
رئیس ـ آقای ملک مدنی
ملک مدنی ـ بنده تعجب می‌کنم از آقای دشتی که سابقه ممتدی در کار مجلس دارند ـ روز پنجشنبه این لایحه از کمیسیون بودجه گذشته و دیروز هم طبع و توزیع شده (دشتی ـ نشده امروز شده) دیروز طبع و توزیع شده اگر به شما امروز رسیده دلیل نمی‌شود و این سابقه دارد. (دشتی ـ همه می‌دانند که امروز به همه رسیده است!!) ابداً این طور نیست شما بی‌خود اینجا دارید مخالفت می‌کنید. (دشتی ـ خیر بهمه امروز رسیده است! همه کارها نبایستی به دروغ و شارلتانی بگذرد!!!) شما دروغ می‌گویید! سابقه شما را همه مردم این شهر دارند.
(زنگ ممتد رئیس)
رئیس ـ آقا اینجا مجلس شورای ملی است جای دعوی نیست! قباحت دارد! درست حرف بزنید!
ملک مدنی ـ آقا ایشان صحبت خودشان را کردند بنده هم جواب ایشان را می‌دهم. ایشان نمی‌گذارند!
رئیس ـ درست حرف بزنید البته اگر حسابی بود مورد قبول واقع می‌شود.
این لایحه دیروز طبع و توزیع شده منتها به مناسبت این که تعطیل بوده شاید به بعضی از آقایان نرسیده است رسیدنش شرط نیست طبع و توزیع آن شرط است که شده حالا به بعضی‌ها اگر نرسیده باشد شرط نیست. آقای اعتبار.
عتبار ـ اجازه می‌فرمایید عرض کنم اشکالاتی را که آقای دشتی فرمودند از نظر طبع و توزیع شاید خود آقا هم توجه فرموده باشند که امروز توزیع شده ولی چیزی که هست ما اینجا یک ماده داریم که بنده قرائت می‌کنم و امیدوارم آقای دشتی موافقت بفرمایند که ما لایحه را مطرح کنیم: ماده ۱۷۷۸ ۱۷۸۲ راپرت کمیسیون در خصوص طرح یا لایحه قوانینی که به آن ارجاع شده در مجلس علنی داده می‌شود در صورتی که مجلس تصویب نماید در همان جلسه قرائت می‌شود. پس ما یک همچو ماده هم داریم که اگر لازم شود یک لایحه زودتر از ۱۷۷۸ ۱۷۸۰ ساعت مطرح شود ممکن است مجلس رأی بدهد که استثنائاً مطرح شود حالا چنانچه واقعاً آقایان مقتضی می‌دانند که ما این لایحه را مطرح کنیم (و بنده هم عقیده‌ام این است که موافقت شود) مجلس باید رأی بدهد که این لایحه را مطرح کنیم به این جهت از آقای جهت از آقای دشتی هم استدعا می‌کنم موافقت بفرمایند مطرح شود چون لایحه مفصلی است و ممکن است به جلسه آتبه برسد مطالعات بیشتری هم اگر لازم باشد خواهند فرمود.
طباطبایی ـ اجازه می‌فرمایید؟
رئیس ـ قبل از شما چند نفر اجازه خواسته‌اند آقای حریری آقای دهستانی آقای مسعودی آقای دکتر طاهری آقای اورنگ اینها اجازه خواسته‌اند اگر به نوبت باشد به شما نمی‌رسد ولی برای این که ختم مطلب بشود و فرمایشات آقای اعتبار جواب آقای دشتی بود مناسب است که ایشان صحبت کنند. آقای دشتی.
دشتی ـ پس وقتی که این ماده در نظامنامه هست بایستی به روح آن عمل کرد. علت این که قرار گذاشته‌اند ۱۷۷۸ ۱۷۸۰ ساعت قبلاً طبع و توزیع بشود برای این است که وقت داشته باشند مطالعه کنند. روی هم رفته بنده مخالف نیستم با این که امروز مطرح بشود بنده از این عصبانی شدم که یک نفر از رفقای بنده بلند می‌شود چشم به چشم می‌گویند دیروز توزیع شده است رو به روی صد و سی نفر وکیل که اینجا هستند و می‌دانند که این لایحه همین امروز توزیع شده. عرض می‌کنم آقایان را به وجدانشان قسم می‌دهم که امروز توزیع شده یا زودتر (بعضی از نمایندگان ـ امروز رسیده است) (چند نفر از نمایندگان ـ دیروز به ما رسیده است)
دشتی ـ بالاخره مجلس چند نفر نیست مجلس عبارت است از ۱۳۶ نفر وکیل اکثریت مجلس این لایحه را ندیده‌اند ما باید توجه کنیم این لایحه بسیار مهمی است. در یک موقعی که مملکت دچار بدبختی فوق‌العاده است بودجه امسال ما هفتاد میلیون کسر بودجه داشت الان که ثلث مملکت تحت اشغال اجنبی است و یک اشکالات دیگری هم داریم که مالیات وصول نمی‌شود آن وقت یک مرتبه پنجاه میلیون شصت میلیون تومان بر بودجه مملکت می‌خواهند بیفزایند. مگر خم رنگرزی است! دولت به قدری عجله کرد که خودش آمد پس گرفت این دلیل بر این است که خود دولت مطالعه نکرده است حالا اقلاً بگذارید مطالعه کنیم ودر کمیسیون بودجه الان شما هشت روز وقت دارید ما حاضر هستیم که صبح و عصر هم جلسه کنیم ما که کاری نداریم قرار بگذارند ما فردا جمعه را جلسه تشکیل می‌دهیم نمی‌خواهند روز شنبه جلسه شود این عادت‌های دوره گذشته است که به ما ارث رسیده است که یک چیزی را دست و پاچه چون دولت آورده است ما تصویب کنیم بنده استدعایی که دارم فقط این است که این لایحه مطالعه شود و تمام وکلا درش مطالعه کنند اگر روزنامه چاپ کرده است روزنامه که رسمیت ندارد ممکن است هزار گونه در روزنامه تحریف شده باشد و بر خلاف رأی کمیسیون نوشته شود فقط متن آن چیزی که از کمیسیون بودجه و امضای مخبر کمیسیون می‌آید برای ما معتبر است تمام روزنامه‌ها برای من می‌آید خدا شاهد است اگر من وقت کرده باشم مطالعه کنم ممکن بود اگر قبلاً به منزل فرستاده بودند مطالعه کنیم ما این لایحه را امروز صبح که به مجلس آمدیم دیدیم حتی برای خود ایشان نیاورده بودند آن وقت ما گفتیم توزیع کردند اگر برای چند نفر به طور خصوصی و خاصه و خرجی آوردند دلیل نمی‌شود ما می‌خواهیم این لایحه را مطالعه کنیم و هیچ قصدی هم نداریم و این ماده که آقای اعتبار فرمودند اگر مجلس رأی بدهد می‌شود ولی اگر مجلس بخواهد برای هر موضوعی ماده نظامنامه را تغییر بدهد خوب فردا یک اقلیتی خواست دولت را استیضاح کند اکثریت رأی می‌دهد که لازم نیست خیلی آسان است همیشه اکثریت مجلس اقلیت را خفه می‌کند این معنی ندارد که همیشه اکثریت نظامنامه را تغییر بدهد. اگر در نظر دارند نظامنامه را تغییر بدهند باید خود وکلا طرحی تهیه کنند پانزده نفر امضا کنند برود به کمیسیون آن وقت بعداً آن مواد را اصلاح بکنند اما آنا در هر جلسه یک ماده نظامنامه را تغییر بدهیم به نظر بنده شایسته نیست آقا مجلس باید سرمشق اطاعت از قوانین باشد اگر مجلس هر روز به میل خود بخواهد نظامنامه و قانون را تغییر بدهد این خوب نیست آقا شما که می‌خواهید دولت و دوایر دولتی از قوانین اطاعت البته باید خودتان قوانین را محترم بدارید.
رئیس ـ آقای طباطبایی
طباطبایی ـ قسمت مهم و اساسی عرض بنده همین بود که آقای دشتی فرمودند آقا نظامنامه برای این است که در جریان امر یک ترتیب مشخص و معینی پیش‌بینی شده باشد هر روز ما بخواهیم که بر خلاف نظامنامه چون موقع باریک و مهم است یک رأیی بدهیم که نمی‌شود اولاً ما هفت هشت روز وقت داریم و به علاوه این چه عجله‌ای است برای این لایحه اصلاً بماند برای دوره بعد که بیشتر مطالعه کنیم یک چیز مهمی است اصلاً این اغتشاش و اختلاف نظری که پیدا شده از عجله‌ای است که در اینجا داریم و الا موضوع ندارد که اختلاف در مجلس و در جلسه علنی رخ بدهد. آقای ملک مدنی رفیق عزیز ما خودشان رئیس کمیسیون بودجه هستند ایشان چرا باید این طور عجله کنند این را که همه ما دیدیم که یک ساعت قبل توزیع شد توزیع مناط است نه چاپ بایستی منتشر شود مطابق نظامنامه تا آقایان مطالعه کنند فرمودند توی روزنامه‌ها چاپ شده پس عجله را هم شما چاپ نکنید بگذارید ما چاپ کنیم زودتر هم چاپ می‌کنیم. عرض کنم این لایحه یک لایحه‌ای است که با همه چیز دولت و مردم تماس دارد لایحه مالی است در یک موقع مهم و خطیری به اصطلاح خود دولت که ما هم قبول داریم آمده است صحیح است که در این پنج ماهه بیست میلیون تومان برای ما تفاوت خرج است کار یک شاهی صد دینار نیست امروز که وضعیت مملکت‌ها ما از شرق و غرب شمال و جنوب برای همه ماها روشن است چرا با یک عجله لایحه را که بایستی درش دو ماه مطالعه شود فکر نکرده می‌نویسند و می‌آورند که بعد مجبور شوند لایحه را پس بگیرند و عوض کنند فرمودند لایحه را که دولت آورده است در مجلس پس نگرفته بنده اطلاع دارم چهار مرتبه دولت عوض کرده است (عده‌ای از نمایندگان ـ کمیسیون اصلاح کرده است و حق اصلاح دارد) حق هم همین است و باید همین طور باشد و دولت خودش هم معترف است و کمال دقت بایستی درش بشود آقا با عجله هم معترف است و کمال دقت بایستی درش بشود آقا با عجله که نمی‌شود کار را صورت داد این که عرض کردم برای این است که آقایان موافقت کنند با پیشنهاد صحیح آقای دشتی که جلسه را روز شنبه قرار بدهند بیست و چهار ساعت بلکه چهل و هشت ساعت از توزیع آن می‌گذرد و با مطالعه مطرح می‌شود.
رئیس ـ خواهش می‌کنم در عبارت قانون تفسیر نکنید نظامنامه می‌نویسد طبع و توزیع شود و شما حق تفسیر یک نفری ندارد. آقای نخست وزیر
نخست وزیر ـ بنده در باب این که موارد دستور شویم و این لایحه در دستور بیاید یا نیاید عرض ندارم فقط یک کلمه آقا فرمودند که بنده دو سه مرتبه دیگر هم شنیده‌ام که ما گفته‌ایم موقع باریک است بنده که تا به حال چنین کلمه نگفته‌ام و از آقایان همکاران خودم هم نشنیده‌ام که چنین مطلبی را فرموده باشند و تناسب این لایحه را با این جمله که موقع باریک است نمی‌دانم چیست حالا میل دارید وارد دستور شوید میل ندارید نشوید.
رئیس ـ آقای مؤید احمدی.
مؤید احمدی ـ عرض کنم بنده یک پیشنهادی عرض کردم و به نظر بنده جمع بین همه می‌شود ماده نظامنامه همین طور که می‌گویند صریح است باید بیست و چهار ساعت قبلاً طبع و توزیع شود در این کار که امروز صبح به ما دادند شکی نیست بنده برای این که جمع بین همه نظرها بشود پیشنهاد می‌کنم که امروز این لایحه را از دستور خارج بفرمایند و روز شنبه جلسه شود و این لایحه جزو دستور قرار گیرد.
رئیس ـ آقای ملک مدنی
ملک مدنی ـ این موضوع مطرح شده و مجلس باید تکلیف این موضوع را معلوم کند ایشان عقیده‌شان این است که کمیسیون باید طبع و توزیع کند و به دست ایشان برسد بنده و یک عده عقیده‌مان این است که طبع و توزیع شده است در روزنامه‌های کثیرالانتشار هم طبع شده و حالا که این موضوع مورد بحث شده است بایستی تکلیف این را مجلس معلوم کند اکثریت مجلس اگر موافقت می‌کند که وارد دستور شویم و اگر اکثریت مجلس موافقت نمی‌کند که از دستور خارج می‌شود و الا این راپرت کمیسیون را مخبر هم امضاء کرده است و توزیع هم شده است.
بعضی از نمایندگان ـ به پیشنهاد آقای مؤید احمدی رأی بگیرید.
انوار ـ بنده تقاضا می‌کنم تنفس داده شود بعد از تنفس مطرح شود.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای مؤید احمدی موافقین برخیزند. (عده کمی قیام نمودند) تصویب نشد.
لایحه افزایش حقوق مطرح است. گزارش کمیسیون خوانده می‌شود:
گزارش از کمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی.
کمیسیون بودجه لایحه شماره ۱۷۷۸ ۱۷۸۰ ۱۷۷۹ ۱۷۸۰ ۱۷۷۶ دولت راجع به افزایش حقوق کارمندان دولت را با حضور آقایان نخست‌وزیر و وزیر دارایی و وزیر دادگستری تحت شور و مطالعه قرار داده با توضیحات مفصلی که آقای نخست‌وزیر در تنظیم این لایحه و موجباتی که ایجاب نموده امروز کمکی به کارمندان دولت بشود و بیاناتی که آقای وزیر دارایی نسبت به هر یک از مواد لایحه استدلال نمودن کمیسیون بودجه با اساس لایحه تنظیمی موافقت نموده ولی نظر به آن که شکایات عده‌ای از مستخدمین دولت قابل توجه کمیسیون و دولت واقع گردید مواد لایحه به شرح زیر اصلاح و تنظیم گردیده اینک گزارش آن را برای تصویب تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید و توضیحات بیشتر البته در موقع طرح لایحه به عرض خواهد رسید.
رئیس ـ مذاکر در کلیات است. بعضی از آقایان در کلیات و بعضی در مواد اجازه خواسته‌اند که مذاکره کنند به ترتیب موافق و مخالف صحبت خواهند کرد اول نوبت آقای دکتر سنگ است بفرمایید.
دکتر سنگ ـ یک کسی که مثل بنده و سایر آقایان موافقین با دولت اگر در لایحه به عنوان مخالف صحبت می‌کند برای تذکراتی است که بایستی به عرض برسد. قبلاً این را عرض کنم که آقایان متوجه باشند که بنده صددرصد با افزایش حقوق کارمندان مخصوصاً آن عده که در پایه‌های کم هستند و آن اشخاصی که دون پایه هستند خاصه آن اشخاصی که روزمزد و سایر بدبختی‌ها را دارند موافقم و عقیده دارم در این موضوع تمام آقایان نمایندگان هم موافقت بفرمایند که بایستی اقلاً حقوق این طبقه از کارمندان اضافه شود. بنده یقین دارم که همه آقایان نمایندگان موافقند که این دسته از مردم مخصوصاً مستخدمین جزء حقوق‌شان افزوده شود که با کمال آسایش بتوانند انجام وظیفه کنند. (صحیح است) در این مدت که بنده در مجلس هستم این را بنده برخورد کردم شاید آقایان هم برخورد کرده باشند که هر وقت لایحه به مجلس می‌آمد و اندک تماسی داشت با اضافه حقوق مستخدمین همه آقایان نمایندگان جدیت می‌کردند که بذل مساعی کنند که شاید بتوانند برای افزایش حقوق این عده مستخدمین بیچاره یک دست و پایی کنند پس بنابراین مخالف نیستم و عقیده دارم که سایر آقایان هم موافقند...
رئیس ـ اگر مخالف نیستید پس چرا صحبت می‌کنید؟
دکتر سنگ ـ حالا مخالفت و تذکرات خود را عرض می‌کنم.
عده از نمایندگان ـ ممکن است در مواد صحبت کنید.
دکتر سنگ ـ بنده اهل جدل نیستم هر کس حرفی دارد می‌آید اینجا محل (برای چه) (و به این دلیل) است باید اینجا آمد و گفت برای چه؟ یکی دیگر هم می‌آید می‌گوید به این دلیل بنده با این افزایش حقوق مخالف نیستم اما در صورتی که این اضافات محل و مأخذ معینی نداشته باشد یا برای بودجه مملکت و چیزهایی که الزام است موجبات زحمت و سکته وارد بیاورد یا خدای نخواسته کشور را دچار قرض و وام نماید همه آقایان بلکه همان کارمندانی که علاقه دارند با افزایش حقوق‌شان مخالف خواهند بود حالا توجه فرمودید مخالفت بنده برای چیست برای این است که یقین دارم هیچ کس حاضر نیست که کشور خود را دچار سختی و بدبختی نماید البته معلوم است که آقای هیئت دولت در این قضیه بهتر از بنده فکر کرده‌اند و چه در کمیسیون بودجه و چه در خارج در این قسمت توضیحات کافی دادند و بیاناتی فرمودند لکن بنده خواستم آقای وزیر دارایی که اینجا تشریف دارند این موضوع را در جلسه علنی بیشتر بیان کنند که رفع نگرانی از همه ما و سایر مردم بشود این یک موضوع. موضوع دیگری که خواستم عرض کنم و باید هیئت دولت توجه داشته باشد این است که این افزایش حقوق طوری نشود که اسباب زحمت و بدبختی کارمند بیچاره را فراهم کند مثلاً اگر یک کارمندی که الان سی و دو تومان حقوق می‌گیرد به علت افزایش حقوق طوری نشود که این کارمند بیچاره گوشتی را که امروز یک من بیست و چهار ریال می‌خرد فردا چهل و هشت ریال شود یا این که نانی را که امروز یک من سه ریال می‌خرد فردا شش ریال بخرد البته باید سطح زندگانی طوری نگاهداری شود که با این افزایش کارمند بتواند امرار معاش نماید. این افزایش حقوق برای این است که همه چیز در این کشور گران شده است و چون سطح زندگانی بالا رفته است باید حقوق کارمند هم اضافه شود بنده یقین دارم که اگر وسایل زندگانی این قدر گران و سخت نبود نه هیئت دولت و نه کارمندان هیچ کدام تقاضای افزایش حقوق را نمی‌کردند. در این خصوص جراید مرکزی خیلی بیشتر و خیلی بهتر از بنده تذکر دادند باز هم عرض می‌کنم که در کمیسیون بودجه آقای وزیر دارایی خیلی خوب صحبت فرمودند و توضیح دادند و بنده می‌خواستم که آقای وزیر دارایی در این خصوص در مجلس هم تذکراتی بدهند موضوع دیگری که خواستم تذکر بدهم این است که در این قانون افسران ارتش مثل دیگر کارمندان کشوری بهره و نصیبی نبرده‌اند در صورتی که این آقایان بیشتر بایستی طرف توجه واقع شوند توجه به ایشان موجب عظمت کشور است کشور موقعی عظمت خود را دارا خواهد بود که نظامیان مورد توجه دولت و ملت قرار گیرند، حیثیت کشور مربوط به وجود همین آقایان است که غالباً از خاندان بزرگ هستند و علت ندارد که اینها بی‌بهره باشند؟ مثلاً فرض بفرمایید یک نفر ستوان دوم که از دانشکده افسری بیرون می‌آید رتبه سه را دارد مثل سایر آقایانی که در سایر ادارات هستند شانزده سال شاید طول می‌کشد تا سرهنگ بشود تازه وقتی که سرهنگ شد چقدر حقوق می‌گیرد؟ برابر است با پایه هشت کشوری و حقوق او که یکصد و هشتاد تومان است می‌گیرد و همین طور سایر افسران که حقوق آنها مطابق با پایه کشوری است و الان از حقوق عقب افتاده‌اند اگر برای این طبقه هم یک توجهی بفرمایند گمان می‌کنم خیلی به موقع و به جا است و انتظار دارم آقای زویر دارایی با فرمایشات شان ما را مستفیض بفرمایند.
وزیر دارایی ـ بعضی توهمات آقایان نمایندگان چه در خارج چه در کمیسیون بودجه چه در مجلس علنی نسبت به این لایحه داشتند که بنده را وادار می‌کند یک توضیحاتی در ابتدای امر بدهم شاید یک قسمت از اشکالاتی که داشتند به وسیله این توضیحات رفع شود و دیگر محتاج نباشد که بعداً در این خصوص صحبت شود. البته آقایان نمایندگان خوب اطلاع دارند که در این چند سال آخر به خصوص بهای زندگی فوق‌العاده ترقی کرده است اگر که تمام قسمت‌های زندگانی را در نظر بگیریم می‌بینیم که با مقایسه با بیست سال پیش چند برابر شده است. مثلاً یکی از عواملی که زندگی یک خانواده را تشکیل می‌دهد موضوع کرایه خانه است آقایان می‌دانند بیست سال قبل که قانون استخدام کشوری تصویب شد یک خانه خیلی ارزانتر از امروز کرایه می‌رفت مثلاً اگر امروز یک خانه صد تومان کرایه می‌رود در ده سال پیش اجاره‌اش ده تومان یا بیست تومان بیشتر نبوده و همین طور بهای اجناس هم چند برابر شده است مثلاً قیمت پارچه کفش و سایر مایحتاج زندگی را اگر بسنجنیم می‌بینم همه اینها بالا رفته است نرخ پول‌های خارجی با مقایسه پول ما زیاد شده است در ده سال قبل یک لیره انگلیسی از پنجاه ریال نرخ آن زیادتر نبود امروز یک لیره کاغذی را قیمتش را صد و چهل ریال تعیین کردیم و نسبت به بعضی اجناس به صد و نود ریال می‌رسد چنان که ملاحظه می‌فرمایید اجناسی که باید بارز تهیه شود اینها هم به همان نسبت ترقی کرده است خدماتی هم که باید بارز تهیه شود اینها هم به همان نسبت ترقی کرده است خدماتی هم که اشخاص می‌کردند و در مقابلش اجرت می‌گرفتند ترقی کرده است مردیک عمله یا یک نوکر و آشپز ترقی کرده است بنابراین برای این که اشخاصی که در بیست سال قبل موقعی که قانون استخدام کشوری گذشت یک حقوقی می‌گرفتند بتوانند با این مخارج روزافزون زندگانی کنند بایستی یک اضافه برای آنها منظور شود. خیلی از افراد کشور بوده‌اند که موفق شده‌اند به وسایلی حقوق خودشان را بالا ببرند مثلاً کاسب تاجر صاحب شغل آزاد توانست به واسطه بالا بردن بهای اجناس خودش با دریافت مزد بیشتری این مابه‌التفاوت را برای خودش منظور کند اما یک طبقه بودند که بیشتر آنها (عرض نمی‌کنم به طور کلی) آنها موفق نشده بودند که وسیله زندگی و حقوق خودشان را بالا ببرند و آنها باشد یا قراردادی یا روزمزدی یا هر عنوانی که برای آنها قائل شوند نتیجه این وضعیت این شده بود که مستخدمین ما به اندازه که بتوانند زندگی خودشان را اداره و تأمین کنند نداشتند و از این لحاظ دلسرد و بی‌علاقه به کارشان بودند و در نتیجه عدم تأمین زندگی‌شان نمی‌توانستند آن مراقبتی که لازم است در کارشان مبذول دارند و به همین جهت استفاده که دولت از کارمندان خودش می‌کرد در این اواخر خیلی کمتر شده بود از استفاده که در سال‌های قبل می‌کرد و به همین جهت شکایاتی هم از طرف مردم نسبت به عدم پیشرفت کارهایشان در ادارات می‌شد البته لازم بود که یک فکری برای این طبقه مردم بشود و یک فکر عاجلی مخصوصاً در این موقع که ما نظر داشتیم اصلاحاتی بکنیم درباره‌شان بشود که مستخدمین از کار خود دلخوش باشند و وضع زندگانی‌شان تأمین شده باشد تا انتظار استفاده که از کار آنها داریم عملی شود بنابرانی لازم بود هر چه زودتر یک اقدامی در این قسمت بشود. البته ممکن بود دو فکر در نظر گرفته شود یکی این که هزینه زندگانی را پایین بیاوریم یا این افزایش حقوق کارمندان را رعایت کنیم. بعضی از آقایان اظهار می‌کردند و می‌کنند که چه ضرر داشت در این موقع که وضع بودجه خیلی خوب نبود شما حقوق را بالا نمی‌بردید و بهتر این بود سعی می‌كردید زندگانی را ارزان می‌کردید متأسفانه این راه حل عملی نبود به طور کلی یک قاعده اقتصادی هست که بهای پول و قیمت‌ها و اجناسی که با آن پول خریداری می‌شود روز به روز تنزل پیدا می‌کند مثل این که یک تمایلی است به این که قیمت‌ها زیاد شود و قوه خرید پول کم شود حیت اگر به اوضاع کشور توجه کنیم می‌بینیم که در این چند سال اخیر این قاعده در این مملکت هم برقرار بوده است درست است که در این سال‌های اخیر به واسطه قوانین مالیاتی یا مقررات انحصاری قیمت‌ها بالا رفته است ولی باید تصدیق کرد که قبل از ده سال هم که این قوانین و مقررات وجود نداشت باز این طور بود و از چهل پنجاه سال اخیر بالا رفته است خاطر دارند آقایان در زمان ناصرالدین شاه نان یکمن چند شاهی بیشتر نبوده و به همین نسبت یک نوکر ده ریال یا پانزده ریال در ماه حقوق می‌گرفت ولی در ده سال پیش که این اقدامات اقتصادی هنوز شروع نشده بود این قیمت‌ها چند برابر شده بود بدون این که مالیه دولت و دولت مسئول این افزایش باشد پس معلوم می‌شود که یک قانون قطعی اقتصادی و اصل اقتصادی هست که بر ضد آن مبارزه کردن فوق‌العاده مشکل است در این صورت اگر ما بخواهیم سعی کنیم بهای زندگی را برگردانیم به آنچه ده سال پیش بود یک چیزهای مهم‌تری بایستی از ملت انتظار داشته باشیم که به هیچ وجه با وضعیت امروز متناسب نبود بنده عرض می‌کنم که اگر بخواهیم از راه تخفیف مالیات‌ها سطح زندگی را پائین بیاوریم آن وقت با کسر کردن صد میلیون تومان مالیات تومانی یک قران زندگانی پایین می‌آید بالنتیجه غالب چرخ‌های کار ما باز می‌ماند آن وقت نه ما می‌توانستیم قشون داشته باشیم نه خیلی قسمت‌های دیگر پس بهتر این بود بلکه چاره منحصر به فرد این بود که از فکر پایین آمدن قیمت‌ها که یک چیز محالی است صرف‌نظر کنیم و موازنه را به این شکل برقرار کنیم که حقوق کارمندان دولت را بالا ببریم شاید آقایان بفرمایند این فکر صحیح است ولی موقع مناسب نبوده است و بایستی این فکر را بگذاریم برای موقعی که متناسب‌تر باشد ولی بنده تصور می‌کنم که این فکر هم اشتباه است برای این که هر چه بیشتر منتظر می‌شدیم نتایج بدی که از تقلیل حقوق کارمندان گرفته شده بود بیشتر می‌شد و بایستی این اصلاح را مقدمه سایر اصلاحات قرار داد پس از این که دلت متوجه شد که چاره جز افزایش حقوق کارمندان نسبت لایحه را که بنده در چند جلسه قبل تقدیم مجلس کردم تهیه کردیم البته این لایحه پس از چندین جلسه مشاوره بین وزارتخانه‌های مختلف و اشخاص مطلع تنظیم شده بود و نظر این طور بود که اصول عدالت نسبت به عموم طبقات ملحوظ شده است و نظر این بود که یک طبقه بیشتر از طبقه دیگر از این اضافات استفاده کنند ولی وقتی که لایحه منتشر شد یک شکایت‌هایی رسید که دولت در تمام آن قسمت‌ها تجدیدنظر کرد و فکر کرد که اصلاحاتی در این لایحه بشود تا این که آن منظوری که دولت دارد بیشتر عملی شود از این نقطه‌نظر بود که در کمیسیون بودجه از طرف دولت یک اصلاحاتی در آن لایحه پیشنهادی شد و مورد قبول واقع شد بنده می‌خواهم عرض کنم که در کمیسیون بودجه خیلی در اطراف این لایحه بحث شد و از طرف آقایان نمایندگان که تشریف داشتند یک همکاری حقیقی با دولت شد بنده خیلی خوشوقتم از طرز همکاری که در آن کمیسیون مشاهده کردم و می‌خواستم در پشت تریبون از آقایان نمایندگانی که کمک کردند که این لایحه اصلاح شود تشکر کنم و تصور می‌کنم اصلاحاتی که این لایحه شده تمام باعث بهبودی لایحه شده است و لایحه که امروز طرح می‌شود آن نواقص سابق را از دست داده و با تصویب آن ممکن است که آن منظوری که دولت دارد که وضعیت مستخدمین را تأمین کند و صحت عمل و دلگرمی آنها را جلب کند عملی خواهد شد. یک موضوع دیگر هم هست که بعضی از آقایان اظهار کردند و بنده میل داشتم که در اطراف آن هم چند کلمه صحبت شود و آن اظهار نگرانی است از این که ممکن است تصویب این لایحه سطح زندگانی را بالا ببرد بنده عرض می‌کنم که این بیمی که آقایان دارند فعلاً مورد ندارد البته اگر در موقع فراوانی بود و موقعی بود که چرخ‌های اقتصادی کشور با حداکثر سرعت در کار بود و یک چنین لایحه پیشنهاد می‌شد این نگرانی مورد داشت چون حجم پولی که در بازار عرضه می‌شد به میزان محسوسی می‌شد آن وقت ممکن بود فرض این بشود که این لایحه باعث افزایش قیمت‌ها بشود ولی آقایان در نظر بگیرند که فعلاً آن موقعی که این پیش آمد رخ بدهد نیست الان بازار دچار کسادی است اغلب کارهای ساختمانی و این جور کارها تعطیل شده است و یک مبالغ زیادی که تا دو سه ماه پیش پول در توی بازار می‌آمد حال تقلیل پیدا کرده و اگر هم فرض کنیم که این لایحه از حالا تا آخر سال چند میلیون ریال برای دولت خرج خواهد داشت و این چند میلیون ریال پول در بازار عرضه خواهد شد باز این هم دلیل نخواهد شد برای این که قیمت اجناس بالا برود فرض بفرمایید از این صد میلیون ریالی که در نتیجه این لایحه خرج می‌شود ماهی پانصد هزار تومان آن هم در تهران داده شود اگر این را به سی روز تقسیم کنیم می‌بینیم روزی ده الی پانزده هزار تومان یا هیجده هزار تومان بیشتر پول تقسیم نشده و اگر حساب بکنیم که عده مغازه‌هایی که در تهران است و مردم استفاده می‌کنند و جنس می‌خرند از ده هزار هم بیشتر است آن وقت ملاحظه بفرمایید که هر مغازه در نتیجه این ترتیب یک تومان به فروشش اضافه خواهد شد و این مبلغ آن قدر نخواهد بود که موجب افزایش زندگانی بشود و برعکس تصور می‌کنم یک مقداری افزودن به حقوق مستخدمین دولت در روزی که پول یک قدری کمیاب شده تا حدی به استقرار اوضاع اقتصادی کمک خواهد کرد اگر با سیصد چهارصد میلیون ریالی که دولت صرفه‌جویی کرده است از پولی که موجود بوده ما این مبلغ اضافه را نمی‌دادیم چرخ‌های اقتصادی تا حدی لنگ می‌شد ولی اگر با این لایحه یک مقدار کمی آن کسری پول جبران شود این در واقع به منزله یک روغنی است که به چرخ‌های اقتصادی زده شده است و آن چرخ بهتر کار می‌کند و اگر چنانچه سطح زندگانی در نتیجه یک عواملی ترقی بکند مربوط به این لایحه نخواهد بود علل اقتصادی دیگری دارد که در موقع خودش در مجلس عرض خواهد شد ولی این لایحه آن تأثیری را که آقایان تصور می‌فرمایند نخواهد داشت و فایده‌اش این خواهد بود که یک عده مستخدمین که وضعیت‌شان دچار پریشانی شده اینها یک موجودی در حال‌شان پیدا شده و خواهند توانست با دلگرمی وظایف خودشان را ادامه بدهند این بود به طور کلی عرایضی که به علت تقدیم این لایحه و اثرات آن خواستم در ابتدای امر عرض کنم البته وقتی که مواد مطرح شد در اطراف هر یک از مواد توضیحاتی که لازم است عرض می‌کنم و اگر باز راجع به کلیات آقایان توضیحی لازم باشد بفرمایید که بعد بنده جواب عرض کنم.
رئیس ـ آقای دکتر ملک‌زاده.
دکتر ملک‌زاده ـ بنده تقاضا می‌کنم که اجازه‌ای که خواسته‌ام محفوظ باشد چون مخالفتی که بنده موافقت خودم را عرض کنم.
رئیس ـ آقای روحی.
روحی ـ عرض کنم افزایش حقوق کارمندان دولتی حقیقتاً یکی از آمال اصلاح طلبان است (صحیح است) و همه ماها معتقدیم که این دسته مردم باید از این تنگی و از این سختی بیرون بیایند و به رفاه زندگی کنند ولی ما می‌خواهیم بفهمیم که دولت این هزینه شگرف را از چه محلی می‌دهند و آقای وزیر دارایی نشان بدهند که این پول را از این محل از این محل از اینجا می‌پردازیم. خودشان در جلسه خصوصی فرمودند که پنج ماه آخر سال بیست میلیون ریال می‌شود. (وزیر مالیه ـ صد میلیون ریال عرض کردم) ولی بنده عرض می‌کنم این هم برای تمام سال کافی نیست، من نمی‌دانم هر چقدر می‌شود، این موضوع بالاخره هزینه‌ای است که بر بودجه عمومی تعلق خواهد گرفت و قطعاً هر نوع موشکافی هم در عواید بکنند باز باید دانست که این شکاف ژرف را از چه محلی می‌خواهند پر کنند؟ ما نمی‌خواهیم به گذشته توبیخ و سرزنش روا داریم آقای وزیر دارایی و آقایان وزرا باید بدانندن که گذشته یک سازمان‌های قوی برای این مملکت به وجود آورده است که با خون دل تهیه شده است و باید آنها را نگاه داریم زیرا اینها با خون دل با زحمت با یک اختیارات قوی در این مملکت ایجاد شده است و برای نگاه داری و حفظ هر یک از این سازمان‌ها هزینه و پول لازم است. ما باید ببینیم در سال چند کیلومتر راه‌آهن می‌توانیم بکشیم و البته این کار هزینه دارد خرج دارد تا به کار بیفتد ما که نمی‌توانیم از این قبیل کارهای مفید صرف‌نظر کنیم یا چقدر می‌توانیم در سال سد بندی کنیم چقدر آبیاری می‌توانیم بکنیم چند هکتار زمین را می‌توانیم آباد و حاصل‌خیز بکنیم، البته ما نمی‌توانیم از این نقشه‌های مفید صرف‌نظر کنیم ولی اینها هر پیکره‌اش یک مخارجی دارد و اگر هم نکنیم اصلاحت‌مان را متوقف کرده‌ایم و از بین برده‌ایم و بنده می‌گویم که وقوف در اصلاحات برای یک ملتی مقدمه مرگ است و حال آن که ملت باید به طرف ترقی سیر کند آقا ما ارتش لازم داریم بالاخره نظام وظیفه می‌خواهیم همان طور که دنیا هم لازم دارد، و این کار البته مخارج دارد و ما هم باید مثل دنیا باشیم آنچه دنیا دارد ما هم باید داشته باشیم و نمی‌شود از آنها صرف‌نظر کرد. حالا این شکاف ژرف را که ما در بودجه‌مان می‌گذاریم محلش کجاست؟ این کاملاً بر ما مجهول که دولت چه اعجازی خواهد کرد و از چه محلی این را بر خواهد کرد و از چه راهی پر می‌شود از کجا داده می‌شود؟ این کیفیتش برای بنده کاملاً مجهول است و نمی‌دانم آیا دولت با چه اعجازی (عرض کردم) موفق می‌شود هم به سایر اصلاحات بپردازد و هم این که این منظور را تأمین نماید؟ عرض کنم که اینجا یک بیاناتی آقای وزیر دارایی کردند که خیلی باعث تأسف من شد برای این که آقا شما آمدید برای یک دسته از کارمندان کشور یک اضافه معین کردید بنده دیگری را عرض نمی‌کنم و مثال نمی‌زنم و دسته به خصوصی را عرض نمی‌کنم برای این کارگر حمام که از صبح تا شام عرق می‌ریزد و کار می‌کند می‌گویم این چه باید بکند و برای او چه فکری باید بشود؟ به او کی علاوه می‌دهد جز این که می‌خواهید علاوه کنید؟ به این قسمتی که آقایان می‌گویند علاوه می‌شود ولی به درد همه این مردم که نخواهد خورد آیا این را هم فکر کرده‌اید؟ خاطرم می‌آید که یکی از آقایان نمایندگان به من می‌گفت که دو روز است نوکر و کلفت من به قرقر افتاده‌اند که می‌گویند شما چون حقوق‌تان علاوه شده است باید به ما هم علاوه بدهید و همین طور هی سطح زندگی را می‌برند بالا آقای نخست‌وزیر جنابعالی دارای اندیشه پاک و فکر صائب هستید و یکی از رجال بزرگ این کشورید که همیشه صاحب فکر بوده‌اید، اهل منطق و دانش هستید، این را ملاحظه بفرمایید که آمده‌اید و یک دسته مرد مرا بر حقوق‌شان اضافه کرده‌اید و فردا مجبور می‌شوید از نو حذف کنید آن وقت یک دسته بیچاره که تازه رفته‌اند یک گشایشی ببینند از نو دچار زحمت و مهلکه می‌شوند پس شما بیایید و در درجه اول کمک کنید و کاری کنید که به سایر مردم هم کمک شده باشد یعنی سطح زندگی را که الان می‌شود پایین آورد پایین بیاورید این حساب‌هایی را که شما فرمودید آقای وزیر دارایی بنده قبول ندارم شما ببینید که چه وضعی در این شهر پیش آمد کرده است؟ در این شهر دریای تحت الان شهرداری یک ماه دو ماه است که کوچک‌ترین قدم را برای جلوگیری از اجحاف رسته‌های فروشنده که دارند به مردم فوق‌العاده تعدی می‌کنند برنداشته است، هیچ گامی برای مردم برنداشته است. اینها را چرا دقت نمی‌کنید امروز فروشنده شکر دولت است شکر را یک کیلو پنج ریال و هشتاد دینار می‌فروشد آرد را هم حساب کنید یک کیلو یک ریال و بیست دینار این جمعاً می‌شود هفت ریال و پنجاه دینار با روغن و سایر چیزها اینها تمام می‌شود هر سه کیلو بیست و دو ریال حداکثر هر سه کیلویی آن وقت شیرینی فروش می‌فروشد کیلویی هیجده ریال آخر این را می‌پرسم چرا این قدر بالا رفته است؟ توجه بفرمایید آقا شما اینها را بیاورید پایین اینها را توی دهان‌شان بزنید این کسانی را که دست تطاول به جان و مال مردم دراز کرده‌اند و همه را ورشکست و تباه کرده‌اند اینها را سر جای‌شان بنشانید بهتر است. شما آمده‌اید و برای یک دسته از کارمندان دولت اضافه حقوق درست می‌کنید خوب سایرین چه بکنند؟ راه حل این خیلی آسان است شما اگر چهارصد میلیون ریال از این عوارض شهرداری بیاورید پایین سطح زندگی هم قطعاً می‌آید پایین و آن وقت این حقوق گزاف را هم نپردازند و تمام کارمندان دولت هم بیشتر از وضع امروزه در رفاه خواهند بود. بنده خودم و سایر همکارانم یکی از دلسوزترین اشخاص نسبت به کارمندان دولتی مخصوصاً لشکری‌ها هستم که حقیقتاً مردمان درست و میهن پرست و پاکدامنی در همه اینها پیدا می‌شود ولی اینها هم آخر باید در رفاه زندگی کنند و این لایحه موجب رفاهیت آنان نیست. حالا یک نمونه دیگر را عرض می‌کنم. پنبه در خود این مملکت به عمل می‌آید کارخانه‌جاتی هم که در این کشور هست و وارد شده است یک دینار برای ورود حق گمرکی نداده (از نظر تشویق) آنچه هم که دارد در همین کشور تهیه شده و به یک جولا یک عمله که هست چهار ریال می‌دهند این معنی ندارد آقا پارچه‌اش می‌بینیم بچه گرانی است. چرا رسیدگی نمی‌شود؟ کارخانه در سر سال می‌خواهد میلیونر بشود تقصیرمردم چیست؟ این چه زندگی است که می‌خواهد درست کند؟ ان قوزه را با زحمت یک عمله می‌رود در کوهستان و تهیه می‌کند شرکت آن هم که خریدار است آن را با پوندی که برایش قرار داده‌اید و صد و چهل ریال قیمتش را معلوم کرده‌اید تفاوتش را می‌برد و می‌خورد ولی آن بیچاره بدبخت عمله که عرض کردم نان نداشته باشد بخورد و از بین برود؟ اینها دقت می‌خواهد و رسیدگی می‌خواهد توجه می‌خواهد و الا در آخر کار کشور وا می‌ماند و من می‌ترسم از آن روز هولناک در صورتی که دولت خوب می‌تواند توجه کند و از این رویه‌هایی که عرض کردم و به ضرر کشور و افراد کشور است جلوگیری نماید و شهرداری‌ها را موظف کند که یک مقدار از عوارض را کم کند. من اینجا صریح می‌گویم که این عوارضی را که شهرداری‌ها دارند از مردم می‌گیرند مخالف صریح قانون است (صحیح است) هیچ قوه و مقامی در کشور صلاحیت قانون وضع کردن و مالیات گرفتن ندارد جز مجلس شورای ملی (صحیح است) اینها را تعدیل کنند تجدید کنند یکی یکی بیاورند مجلس شورای ملی مطالعه کند و رأی بدهد و الا ما بیاییم و اینها را موافقت کنیم که شهرداری‌ها هر چه دلشان می‌خواهند بگیرند از مردم که نمی‌شود... چند نفر در شهرداری‌ها می‌نشینند دور هم و به عنوان عوارض هر چه دلشان می‌خواهد بر این مردم کشور تحمیل می‌کنند آخر برای چه؟ من چون یکی از موافقین دولت هستم و با این که با این قانون هم کاملاً مخالف هستم باز رأی می‌دهم (خنده نمایندگان) زیرا پشتیبان دولت هستم و با دولت موافقم ولی عرض می‌کنم دولت باید رسیدگی و و دقت بکند در این کارها و وارد عمل بشود. عرض کنم که دولت نباید کاری بکند که پس از این تویش در بماند این چند صد میلیون ریالی که فرمودند برای این مواد هزینه دارد این پایه زندگانی را باز هم بالاتر خواهد برد و پس فردا وضع طوری خواهد شد که این مبلغ هم کفایت نخواهد کرد و این یک میلیارد خرج دارد و هی باید زندگانی را هم بالاتر و بالاتر ببرند. همین الان که شما بروید جنس بخرید فوراً به شما خواهند گفت که اضافه گرفته‌اید و به ما هم اضافه بدهید. خربزه الان فصلش است ببینید در این شهر یک من چند می‌فروشند؟ یک من پنج ریال (یکی از نمایندگان ـ هفت ریال) از این دم دروازه چقدر می‌گیرند؟ این را اصلاً هیچ کس رسیدگی نمی‌کند. توجه نمی‌کند. همین طور انگور یا سایر اجناس و خواربار مورد احتیاج عمومی بنده بدبختانه یک یادداشت‌هایی داشتم که فراموشم شد و نیاوردم و الان در دسترسم نیست و الا مفصل عرض می‌کردم. و این را باید عرض کنم که همه ما طرفدار دلت هستیم که دولت بلکه بتواند این لایحه را بگذراند که کارمندان دولت کشوری و لشگری به خوبی بتوانند زندگانی کنند و کار کنند ولی نبایستی این مسأله هم موجب این بشود که سطح زندگی باز هم بالاتر برود (صحیح است) و این بیچاره‌ها هم که افزایشی برایشان حال می‌شود به دست تجاوز کار بیشتر از آن از دست‌شان برود و باز هم در بماند.
نخست‌وزیر ـ بنده متأسفانه یک چند دقیقه از مجلس شورای ملی بیرون رفتم و بعضی صحبت‌هایی که اینجا شد نشنیدم که به مقتضای آنها جوابی عرض کنم. این قسمت اخیر فرمایشات آقا را که شنیدم جواب عرض می‌کنم. ایشان فرموند که از موافقین دولت هستند و به این لایحه هم رأی خواهند داد و بنده خیلی تشکر می‌کنم از ایشان فقط معلوم شد یکی نگرانی‌هایی داشتند و بنده هم الان نمی‌خواهم جواب مفصل عرض کنم برای این که وقت دیر شده و مطالب خیلی زیاد است و هر کدام باید در جای خودش مباحثه شود در قسمت این که می‌فرمایند این لایحه سطح زندگی را بالا می‌برد درست ملتفت نشدم که چطور این لایحه سطح زندگی را بالا می‌برد؟ برای این که ما به موجب این لایحه به مستخدمین و کارمندان دولت یک گنج‌هایی از دارایی کشور نمی‌دهیم که بردارند و بروند و پول بپاشند بیرون و به واسطه این گنج‌هایی که به آنها داده‌ایم و این پول پاشیدن‌ها سطح زندگانی بالا برود. نه آقا این طور نیست. مردمانی هستند در این مملکت که از ده سال بیست سال پیش تاکنون حقوق‌شان اضافه نشده و بالا نرفته است در صورتی که سطح زندگانی بالا رفته است می‌فرمایند که سطح زندگانی را پایین بیاورید این آقا به این آسانی‌ها نمی‌شود این مسائلی را که می‌فرمایید مربوط است به امور بازرگانی و تجارتی و با این حرف‌ها و حتی با زور و حکم هم نمی‌شود سطح زندگی را پایین آورد. مگر در نظر دارید که در چند ماه پیش شهرداری چه کارها کرد و چطور حکم صادر می‌کرد و چطور نرخ برای اجناس و خواربار درست می‌کرد و روز به روز هم بدتر می‌شد و نسبت به هر طبقه هم که اقدام می‌کرد بدتر می‌شد و قحطی و گرانی پیش می‌آمد؟ (صحیح است) امور تجارتی و داد و ستد مردم یک قواعد و قوانینی دارد طبیعی و باید مطابق آن قواعد و قوانین طبیعی پیش برود البته مالیات گزاف، عوارض، انحصارهای بی‌معنی و اینهایی که باعث بالا رفتن سطح زندگی شده است و انشاءالله مشغول هستیم و یک کارهایی را داریم می‌کنیم، ملاحظه فرموده‌اید مشغول هستیم و داریم اصلاح می‌کنیم یک قسمت را کرده‌ایم باز هم مشغول هستیم و اصلاح می‌کنیم ولی این را هم بنده عرض می‌کنم که بالا رفتن سطح زندگانی علتش مربوط به این جور چیزها هم نیست یک عوامل دیگری هم در کار هست که یک قسمت عمده آن عوامل در اختیار ما نیست تا بتوانیم آنها را رفع کنیم من جمله یکی از آن عوامل جنگ بین‌المللی است آلان آقان راه تجارت بسته شده است، جنس از خارجه نمی‌آید به قدر کافی و خیلی کم است و این خود یکی از عوامل بالا بردن سطح زندگانی و قیمت جنس است همین طور عوامل دیگر که در اختیار ما نیست تا آن را پایین بیاوریم آقا به خاطر بیاورند سطح زندگانی را از بیست سال پیش تا حال بنده که پیش خودم حسال کردم و رسیدگی کردم البته همه آقایان هم توجه کرده‌اند درست چهار برابر زیادتر شده است به معنی آن کسی که پیش ده تومان خرج داشت امروز چهل تومان شده است همان خرجی را که آن روز می‌کرد بنده زندگانی خودم را نگاه می‌کنم که این طور است آقایان دیگر هم که زندگانی خودشان را نگاه کنند خواهند دید یا دیده‌اند اگر بیست سال پیش همان نان و همان چلو و همان آبگوشت و همان لباس را که می‌پوشیدند حالا هم اگر همان را بکنند و زیادتر هم نکنند چهار برابر زیادتر شده است حالا ما اینجا برای کارمندان مستخدمین چه کرده‌ایم؟ یک برابر هم زیاد نکرده‌ایم و مخصوصاً برای آنهایی که ضعیف هستند و کمتر هم می‌گیرند (صحیح است) ملاحظه بفرمایید یک فرمایشی غریبی کردند آقای روحی و فرمودند دلاک حمام چه کار بکند، آقا دلاک حمام مزدش را بالا برده است که خرج مرا زیادتر کرده است. بنده یادم می‌آید که یک وقتی یک بنایی آوردیم در منزل‌مان که یک بنایی خوبی بود و مستغنی هم بود به او رجوع کردیم گویا چهار قران به او مزد دادیم، پدرم این کار را کرد بنده آن وقت جوان بودم وقتی که یکی از دوستان پدرم آمد و از او پرسیده بود که به این بنا چه می‌دهید گفت روزی چهار هزار او دو ساعت استعجاب می‌کرد که چهار قران هم مزد بنا می‌شود؟ حالا بنا را چند می‌دهید؟ (چند نفر از نمایندگان ـ چهار تومان) خیلی خوب، همین طور عمله، سلمانی، تاجر، زارع کاسب همه اینها عایدات خودشان را زیادتر کرده‌اند و می‌کنند و همین موجب شده است که مخارج زندگانی و سطح زندگانی بالا رفته است ولی برای کارمندان و مستخدمین دولت که زیاد نکرده‌اند پس آنها چه بکنند؟ مگر این که برود دزدی بکند. وقتی که حقوق کافی به کارمندان دولت داده نشود یا این است که دلسرد می‌شود و کار نمی‌کند. در صورتی که اغلب مردم این طور نیستند اگر خیلی عفیف باشد و خیلی بتواند جلوی نفس خودش را بگیرد لااقل این است که دلش سرد است و کار نمی‌کند و حال آنکه اکثراً عرض کردم این طور نیستند مردم محتاج هستند آقا وقتی که عایدی مشروع نداشته باشند دنبال عایدی نامشروع می‌گردند و عواید نامشروع تهیه می‌کنند گذشته از آن آقا همه این اصلاحاتی که باید بشود به دست من تنها و رفقای همکار من انجام نمی‌گیرد وزارتخانه‌ها اعضا و کارمند لازم دارند اینها هم باید زندگی کنند و هم کار کنند برای دولت و اگر اینها زندگانی نداشته باشند کار نمی‌کنند می‌کنند؟ (جمعی از نمایندگان ـ خیر) چرا نمی‌کنند؟ همه‌اش که از بی‌شرافتی نیست همه از بی‌حیایی نیست بلکه درد این است که نمی‌تواند کار کند (صحیح است) حواسش نمی‌تواند کار کند به جا نیست، گرفتار است (صحیح است) کسی که بیست سال پیش سی و دو تومان به او می‌دادید اقلاً سی و دو تومان آن وقت مثل این است که حالا هشت تومان شده ابشد. یعنی ماهی هشت تومان به او می‌دادید در آن وقت. آیا با آن هشت تومان آن وقت چطور زندگی می‌کرد؟ حالا هم اگر سی و دو تومان را ما شصت و چهار تومان کرده‌ایم مثل این است که بیست سال پیش ۱۷۷۷ ۱۷۸۲ تومان به او داده می‌شده است و وقتی که این لایحه تصویب شد و این اضافه را بدهیم مثل این است که آن سی. و دو تومان سابق را حالا آورده باشیم و شانزده تومان کرده باشیم. ملاحظه می‌فرمایید؟ (صحیح است) حالا اگر بفرمایید که این کار را نکنید باز هم اعضا و کارمندان خوب کار کننده بنده به نظرم نمی‌آید به زور که نمی‌شود آن وقت دولت که کارش به زور بود کمال اعمال زور و قوت را هم کرد ولی نشد (صحیح است) اما این که بودجه چه می‌شود؟ عرض کنم بودجه که برای امسال در آخر سال گذشته درست شد چهارصد و سی میلیون تومان بود که البته این مملکت طاقت یک بودجه چهارصد و سی میلیونی را نداشت بنده تصدیق می‌کنم یکی از عوامل بالا رفتن سطح زندگانی هم همین است و به همین جهت هم ما در صدد برآمده‌ایم که این کار را اصلاح کنیم و بودجه را بیاوریم به مجلس شورای ملی که آنچه مقدور است و می‌شود آن را تقلیل داد ولی این اضافاتی را که شما می‌خواهید به کارمندان دولت بپردازید این یکی از ان مخارج ضروری است. در ضمن فرمایشات‌شان فرمودند که بعضی چیزها هست که باید کار و آنها هم هزینه دارد و باید هزینه آن را هم فراهم کرد این هم یکی از آنها است به جهت این که شما باید کارمندان‌تان کار کنند تا چرخ دولت هم کار کند و عایدی بنده می‌توانم بنشینم و اصلاح کنم فلان لایحه مالیات را یا هیئت دولت و وزرای می‌توانند بکنند نه خیر آقا. اعضاادارات آنهایی که در این کارها تجربه دارند باید بنشینند و این کارها را بکنند و اگر غیر آن ترتیب باشد و زندگانی او لااقل تا حد ممکن تأمین نشود خوب نمی‌کند. کار نمی‌کند و این یک شاهی هم نمی‌ارزد. غرض این است که دولتی که می‌خواهد کارمندانش کار بکنند باید زندگانی آنها را از حیث معاش تأمین کند (صحیح است) بنده یک وقت در همین مجلس شورای ملی رئیس الوزرا بودم عرض کردم و در کمیسیون بودجه هم تکرار کرم و باز هم در اینجا تکرار می‌کنم که مردم دنیا سه قسمند یک قسم هستند اگر از گرسنگی هم بمیرند کار خلاف نمی‌کنند و دزدی نمی‌کنند و آن از هزار نفر یک نفر است یک قسم هم هست که اگر تا حلقش هم پلو کنی باز هم دزدی می‌کند آن هم کم است از هزار نفر ده نفر است، پنجاه نفر است، همه این طور نیستند ولی اکثر مردم آنهایی هستند که اگر گرسنه باشند و مجبور باشند دزدی می‌کنند ولی اگر گرسنه نباشند و مجبور نباشند دزدی نمی‌کنند. این است مطلب حالا اگر از این بابت هم یک مخارجی برای دولت زیاد می‌شود امیدواریم از محل دیگری جبران کنیم و در هر حال این به منزله تخمی است که باید پاشید تا حاصل برداشت و اگر تخم را نپاشیم حاصل بر نخواهیم داشت. پس اگر عجالتاً بر بودجه تحمیلی هم می‌شود باید تحمل کرد و البته وظیفه دولت و وزارت دارایی هم این است که راهش را پیدا کند که تحمیلی بر مردم نشود (صحیح است)
ـ موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
۴ ـ موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه[
رئیس ـ پیشنهادی از طرف عده از آقایان رسیده است که قرائت می‌شود:
مقام ریاست مجلس شورای ملی ـ
چون ظهر شده پیشنهاد ختم جلسه می‌شود.
طوسی ـ به امضای ۱۷ نفر
عده از نمایندگان ـ صحیح است
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد: آقایان موافقین برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
جلسه آینده روز شنبه سوم آبان ماه سه ساعت پیش از ظهر دستور لوایح موجوده.
(مجلس نیم ساعت بعدازظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ حسن اسفندیاری