مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۹ دی ۱۳۲۴ نشست ۱۷۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم |
دوره چهاردهم قانونگذاری
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۴
جلسه: ۱۷۸
صورت مشروح مجلس روز چهارشنبه نوزدهم دی ماه ۱۳۲۴
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- نطق قبل از دستور آقای ثقه‌الاسلامی
۳- اخطار نظامنامه‌ای آقای تیمورتاش
۴- بیانات آقای وزیر دارایی به مناسبت اظهارات آقای ثقه‌الاسلامی.
۵- بیانات قبل از دستور آقای دکتر مصدق
۶- تقدیم یک فقره لایحه از طرف آقای وزیر فرهنگ راجع به شورای عالی فرهنگ به قید فوریت.
۷- توضیحات آقای وزیر دارایی به مناسبت بیانات آقای دکتر مصدق
۸- توضیحات آقای وزیر بهداری
۹- تقدیم یک فقره لایحه از طرف آقای وزیر کشاورزی راجع به سازمان بنگاه مستقل آبیاری.
۱۰- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه.
مجلس یک ساعت و سه ربع پیش از ظهر به ریاست آقای ملک‌مدنی نایب رئیس تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس
صورت مجلس قبل را آقای هاشمی (منشی) به شرح زیر قرائت نمودند.
یک ساعت و بیست دقیقه به ظهر مجلس به ریاست آقای ملک‌مدنی نایب رئیس تشکیل و صورت جلسه پیش قرائت گردید.
غایبین بااجازه - آقایان: فولادوند، بهبهانی، تهرانی، ذکایی
غایبین بی‌اجازه - آقایان: خاکباز، کفایی، آصف، امیر ابراهیمی، مقدم، سنندجی، صمصام، تولیت، فرود، بوشهری، شهاب، سید ضیاءالدین طباطبایی، جواد مسعودی، حسن اکبر، ساسان، معدل، رفیعی، ایرج اسکندری، مهندس پناهی، دکتر آقایان، آرداشس اوانسیان، محمدحسین قشقایی.
دیرآمدگان بی‌اجازه - آقایان: عماد تربتی، فاطمی، بیات، دکتر اعتبار، دکتر طاهری، نجومی، ذوالقدر، دکتر کشاورز، رستم گیو، عامری، دولت‌آبادی، کاظمی، تیمورتاش، دکتر زنگنه، قبادیان، فداکار، سیف‌پور، دکتر عبده، دشتی، مسعودی، تهرانچی، سید محمد طباطبایی، شریعت‌زاده، دهقان، مجد، کامبخش، اسکندری، جمال امامی، تیموری، دکتر کیان، ایپکچیان، مراد اریه.
اسامی غایبین روز پنجشنبه ۱۳ دی ماه
غایب بااجازه - آقای حسین تهرانی.
غایبین بی‌اجازه - آقایان: مرآت اسفندیاری، ابوالقاسم امینی، حسین خاکباز، امیرقاسم فولادوند، حسن کفایی، فرج‌الله آصف، امیر ابراهیمی، اسکندر مقدم، عبدالحمید سنندجی، ابوالفضل تولیت، سید فتح‌الله فرود، صادق بوشهری، یدالله دهستانی، سید ضیاءالدین طباطبایی، جواد مسعودی، ساسان، دکتر جلال عبده، سید احمد بهبهانی، عباس مسعودی، لطفعلی معدل، لطفعلی رفیعی، ایرج اسکندری، مهندس اصغر پناهی، دکتر آقایان، دکتر غلامرضا کیان، دکتر خلیل فلسفی، آرداشس آوانسیان، حسین لنکرانی.
دیرآمدگان بی‌اجازه - آقایان: نبوی، نقابت، کاظمی، صمصام، تیمورتاش، شهاب، قبادیان، سیف‌پور، تهرانچی، بهادری، شریعت‌زاده، حکمت، مجد، کامبخش، جمال امامی، تیموری، ذکایی، مراد آریه، قشقایی.
آقایان اردلان و مجد ضیایی راجع به تفصیل صورت مجلس اظهارنظر نمودند و آقای هاشمی یادآور شدند که تفصیل یا اختصار صورت مجلس بنا به تذکر و تمایل آقایان نمایندگان بوده والا قاعده آن است که صورت مجلس فقط حاکی از نکات اصلی مذاکرات و تصمیمات اساسی مجلس باشد.
آقای لنکرانی در ترتیب تشکیل بعد از ظهر جلسات توضیحی دادند و آقای نایب رئیس بیان
داشتند که در هیئت رئیسه مطرح شده و خبر آن در جلسه آینده داده خواهد شد و صورت مجلس تصویب گردید.
آقای دکتر مصدق نسبت به کابینه آقای حکیمی از لحاظ سیاست و اقتصاد بیان مخالفت نمودند و بر روی این دو اصل نخست در ترتیب خرید و فروش و توزیع قند و قماش و جیره‌بندی و عمل اخیر دولت که موجب ضرر مردم و نفع یک دسته از بازرگانان بوده است شرح مبسوطی ایراد نمودند و سپس در انتقاد از رویه سیاسی دولت بیان داشتند که اکنون برای این دولت باب مذاکرات سیاسی مسدود شده و نیز نمایندگانی که برای شرکت در انجمن سازمان ملل متفق انتخاب شده‌اند تصور نمی‌رود بتوانند با نمایندگان دول بزرگ وارد مذاکره شوند و بعد به موضوع اعلام جرم نسبت به آقای بدر وزیر سابق دارایی و تعویض خیرآباد به ضرر دولت اشاره و اضافه نمودند که پس از ملاحظه لایحه دفاعیه ایشان را مشمول ماده ۱۵۳ قانون مجازات عمومی نیز می‌دانند همچنین رویه جرایدی را که از این قبیل افراد و اعمال دفاع می‌کنند ناروا و خلاف مصالح جامعه شمردند و پس از اشاره به علل استعفا و کناره‌گیری آقای مؤتمن‌الملک و مرحوم مشیرالدوله و مستوفی‌الممالک از نمایندگی مجلس به موضوع اعلام جرمی که برعلیه آقای تدین و سهیلی نموده بودند پرداختند که در کمیسیون دادگستری مسکوت مانده تا مجلس تمام شود و مرور زمان شامل گردد ضمناً با ذکر نام هیئت رئیسه کمیسیون دادگستری تقاضا نمودند مجلس برای جلب حسن نظر مردم رأی قطعی خود را نسبت به گزارش مربوط به اعلام جرم تدین ابراز کند.
آقای پوررضا تقاضا نمودند گزارش قرائت شود گزارش و نام پیشنهاددهندگان رأی مخفی خوانده شد چون آقایان شریعت‌زاده و تهرانچی امضای خود را پس گرفتند به تقاضای آقایان دکتر مصدق، فرمند، صدر قاضی، مهندس فریور و مظفرزاده به گزارش کمیسیون مبنی بر عدم تعقیب تدین با ورقه اخذ رأی به عمل آمد عده حاضر ۹۰ نفر - موافق ۱۲ - مخالف ۴۲ و ممتنع ۳۶ نفر.
در نتیجه خبر کمیسیون تصویب نگردید و موضوع به دیوان کشور ارجاع شد.
آقای وزیر دارایی در پاسخ آقای دکتر مصدق در خرید و فروش قند و شکر و توزیع قماش و واگذاری خرید سهمیه دولت به بازرگانان و عملی که برای ارزانی اجناس و استفاده مردم و رفع ضرر دستگاه پرخرج جیره‌بندی و تأمین منافع دولت اخیراً انجام شده توضیح مبسوطی دادند و نسبت به گرانی اجناس و ارزاق داخلی مقایسه نمودند.
آقای اردلان پیشنهاد نمودند لایحه سه دوازدهم مطرح شود و آقای ثقه‌الاسلامی مخالف بودند تا مطالبی که دارند به عرض مجلس برسد.
آقای کامبخش اظهار داشتند که مجلس وارد دستور است.
آقای طوسی در اطراف اوضاع گذشته و رویه دولت‌ها بالاخص بعد از شهریور ۱۳۲۰ خسارت‌ها و خرابی‌هایی که به مملکت وارد شده و علل وقایع آذربایجان و لزوم حفظ توازن سیاسی و روابط حسنه با همسایگان به تفصیل بیان عقیده نمودند و سپس به عواید املاک اختصاصی و کارخانجات و عواید فعلی دولت از منافع مذکوره عطف سخن کردند. در این موقع عده برای ادامه مذاکرات کافی نبود و مجلس به عنوان تنفس تعطیل و بقیه به روز پنجشنبه ۱۳ دی ماه موکول شد.
روز پنجشنبه سیزدهم دی ماه پنجاه دقیقه قبل از ظهر مجلس مجدداً به ریاست آقای سید محمدصادق طباطبایی تشکیل گردید.
آقای اردلان در تعقیب پیشنهاد سابق تذکر دادند که مجلس وارد دستور شود.
آقای تیمورتاش مخالف بودند و آقای طوسی به تعقیب بیانات خود آغاز سخن کردند و عقیده داشتند که باید در اصلاح کلی مملکت کوشش بیشتری به کار رود و دست‌های خائنین قطع شود و موجبات رفاه و سعادت جامعه فراهم گردد بالاخص نسبت به وضع فعلی آذربایجان تصمیم عاجل و مفیدی اتخاذ شود و بالاخره لایحه دولت در موضوع رسیدگی به حساب‌ها زودتر مورد مطالعه و تصمیم قرار گیرد و از خود ایشان شروع شود و نیز پیشنهادی تقدیم مقام ریاست نمودند که کمیسیونی مرکب از نمایندگان برای اظهارنظر و کمک در اصلاح امور کشور انتخاب گردد.
آقای رئیس نظر هیئت رئیسه را در موضوع ترتیب جلسات اعلام نمودند و قرائت شد که در اوقات مقرر ساعت ده صبح جلسه تشکیل و تا یک ساعت بعد از ظهر دایر می‌باشد غایبین پس از یک ساعت تشکیل جلسه جریمه می‌شوند. خارج شوندگان از جلسه با اخطار قبلی رئیس مشمول جریمه خواهند بود با ثبت نام در صورت خلاصه و مشروح مجلس در صورت اقتضا جلسات علنی عصرها نیز تشکیل خواهد شد اجازه غیبت‌های روزانه متروک و اجازه غایبین بیمار با هیئت رئیسه خواهد بود خواستاران نطق قبل از دستور در الواحی که نصب شده نام‌نویسی خواهند کرد تا به ترتیب در هر جلسه دو نفر هریک یک ربع ساعت صحبت نمایند و حق صحبت و نوبت آقایان تا آخر دوره محفوظ می‌باشد.
نظر هیئت رئیسه مورد قبول مجلس واقع شد آقای فداکار در اطراف سؤالی که از وزارت کشاورزی نموده بودند راجع به قانون بیمه کارگران که وزارت پیشه و هنر در اجرای آن اقدامی نکرده و نیز نسبت به قانون آبیاری که وزارت کشاورزی تعهد خود را در شرکت آب کوهرنگ انجام نداده و فواید الحاق این آب به زاینده‌رود در تکثیر محصول اصفهان و عواید دولت توضیحاتی دادند و آقای وزیر کشاورزی با اشاره به تصویب آیین‌نامه اجرای قانون آبیاری تسریع در انجام منظور را تأیید نمودند و نیز آقای مهندس بیات را به معاونت وزارت کشاورزی معرفی کردند.
آقای تیمورتاش در مخالفت با دستور راجع به کنفرانس مسکو و احاله موضوع ایران به کنفرانس لندن و کنفرانس‌های بین‌المللی دیگر معتقد بودند که مجلس در روشن ساختن سیاست کشور و وظایف نمایندگانی که به کنفرانس لندن می‌روند توجه و اهتمام بیشتر و سریع‌تری مبذول کند و رأی به ورود در دستور گرفته و تصویب شد.
آقای کامبخش پیشنهاد نمودند که لایحه مربوط به حریق‌زدگان قزوین مطرح شود در این موقع (ده دقیقه به ظهر) آقای رئیس جلسه را ترک کردند و مجلس تحت ریاست آقای ملک‌مدنی نایب رئیس قرار گرفت.
آقای وزیر دارایی توضیح دادند که در کمیسیون بودجه موضوع حریق‌زدگان ضمن لایحه سه دوازدهم منظور شده است معهذا لایحه قرضه پنج میلیون ریال به حریق‌زدگان قزوین قرائت و نسبت به آن با ورقه اخذ رأی شد از ۸۶ نفر عده حاضر به اکثریت ۸۳ نفر تصویب گردید.
گزارش کمیسیون عرایض و مرخصی راجع به تلگراف‌هایی که از ولایات نسبت به حوادث اخیر آذربایجان رسیده است قرائت شد و آقای نایب رئیس اضافه نمودند که مراتب محض اطلاع مجلس گزارش شده است.
پیشنهادی به امضای ۶۹ نفر از نمایندگان راجع به کارمندان پیمانی که دولت فعلی لایحه آن را تأیید کرده است داده شد که مقدم بر لوایح دیگر مطرح شود و آقای اردلان به عنوان مخالف عقیده داشتند که تبصره پیشنهادی ایشان مبنی بر شمول قانون مصوب مربوط به کارمندان پیمانی پست و تلگراف نسبت به کارمندان قراردادی ضمن لایحه سه دوازدهم تصویب شود کافی است.
آقای دولت‌آبادی مخالف و معتقد بودند که در کمیسیون‌ها زودتر تصویب شود منظور کلی بهتر تأمین می‌گردد و رأی به یک فوریت لایحه اخذ و تصویب شد.
آقایان نبوی و دکتر زنگنه و مجد ضیایی و حاذقی پیشنهاد نمودند که لایحه سه دوازدهم جزو دستور شود.
آقای اردلان راجع به لغو امتیاز انحصار تلفن تبصره پیشنهاد نمودند و در اطراف آن توضیحاتی دادند و پس از مذاکرات آقایان محمد طباطبایی و فاطمی مبنی بر این که لغو امتیاز قانونی فقط با تشریفات خاصه خود صورت‌پذیر تواند بود.
آقای نایب رئیس اضافه نمودند که با تذکرات آقایان و رعایت آیین‌نامه این موضوع قابل طرح نیست.
آقای اردلان پیشنهاد دیگری دادند که عواید و مخارج بنگاه راه‌آهن ضمن درآمد و هزینه کشور منظور گردد و آقای وزیر دارایی توضیح دادند در کمیسیون بودجه موافقت شده است که درآمد و هزینه بنگاه راه‌آهن و کارخانجات در بودجه سالیانه کشور منظور شود.
آقای فرهودی پیشنهاد نمودند که از اول بهمن ۲۴ درباره کارمندان لیسانسیه و دکتر نیز که حقوق آنها از دو هزار ریال کمتر است فوق‌العاده معیشت منظور شود و توضیح دادند که برای اجتناب از تبعیض همان اعتباری که برای کمک به مهندسین تصویب شده کمک معاش این دسته از آقایان را هم تأمین کنند آقای مهندس فریور مخالف و معتقد بودند که تصویب اعتبار کمک هزینه مهندسین با مقایسه به طبقات دیگر که هر یک مشمول قانون جداگانه و اشل بالاتری هستند بنا به استحقاق بیشتری بوده و هرگاه بین همه آقایان تقسیم شود عمل بی‌ثمر و اثری خواهد بود.
آقایان دکتر مصدق و نبوی پیشنهاد نمودند که انحصار دولتی دارو با حفظ اخذ عوارض که به خزانه دولت عاید می‌شده ملغی و بنگاه دارویی منحل شود و آقای نبوی ضمن توضیحات با اشاره به تصمیمات قانونی مجلس در متمم بودجه‌ها بنگاه دارویی را پس از الغای انحصار دارو زاید می‌دانستند و آقای وزیر بهداری با توضیحاتی بنگاه دارویی را برای خرید داروهای دولتی و اهتمام در ارزانی کلی دارو و استفاده افراد بی‌بضاعت لازم شمردند.
در این موقع یک ساعت بعد از ظهر مجلس خاتمه یافت و جلسه آتیه روز یکشنبه و دستور لایحه سه دوازدهم مقرر گردید.
اسامی غایبین روز سه‌شنبه ۱۸ دی ماه که در مجلس قرائت شده است.
غایب با اجازه - آقای حسین تهرانی
غایبین بی‌اجازه - آقایان: مرآت اسفندیاری، خلیل دشتی، مظفرزاده، بیات، خاکباز، ذوالقدر، دکتر کشاورز، نقابت، کفایی، آصف، امیر ابراهیمی، حیدرعلی امامی، اسکندر مقدم، سنندجی، تولیت، تیمورتاش، فرود، بوشهری، سلطانی، قبادیان، سید ضیاءالدین طباطبایی، فداکار، جواد مسعودی، روحی، حسن اکبر، دکتر رادمنش، سیف‌پور، دکتر عبده، بهبهانی، دشتی، مسعودی، تهرانچی، شریعت‌زاده، یمین اسفندیاری، معدل، دهقان، رفیعی، مجد، ایرج اسکندری، صدریه.
نایب رئیس - آقای فرمانفرمائیان.
فرمانفرمائیان - بعد از تصویب صورت مجلس عرضی دارم.
نایب رئیس - آقای روحی
روحی - عرض کنم راجع به حضور و عدم حضور جلسه گذشته بایستی همیشه متوجه بود که اشخاصی هم هستند که هیچ وقت شانه از کار خالی نمی‌کنند ولی در اثر کسالت مجبور می‌شوند که در یک جلسه حاضر نشوند اینها را همین طور غایب قلمداد کردن و توجه نکردن و مرخصی ندادن وضع خوبی نیست بنده به شهادت همه آقایان در تمام جلسات ساعت نه در مجلس حاضر هستم (اردلان - و زود هم تشریف می‌برید) و دیر تشکیل شدن مجلس تقصیرش با هیئت رئیسه است بنده صریح می‌گویم عدم نظم مجلس یعنی منظم تشکیل نشدن همه متوجه هیئت رئیسه است حالا دو روز این تصمیم را می‌گیرند آن وقت چهار نفر را که مریض هستند توجه نمی‌کنند که کسالت دارند مرخصی بدهند غایب می‌نویسند بنده یکی از آنها هستم بنده در تمام این دوره از مرخصی استفاده نکرده‌ام در ادوار گذشته هم زیاد استفاده نکرده‌ام اما در یک موقع مثل حالا در حالت تب آمده‌ام اعتراض کنم و دفاع کنم حالا که هیئت رئیسه تازه از خواب بیدار شده و می‌خواهد جلسات را مرتب بکند این وضع خوبی نیست که رسیدگی نمی‌کنند و اشخاصی را که مریض هستند و سابقه غیبت ندارند بی‌جهت غایب قلمداد می‌کنند.
نایب رئیس - البته اشخاصی که مریض باشند عذر آنها موجه است و در هیئت رئیسه هم مرخصی آنها تصویب می‌شود این را آقایان در نظر داشته باشند آقای مرآت اسفندیاری.
مرآت اسفندیاری - عرض بنده این بود که بنده هیچ وقت غیبت از مجلس نکرده‌ام به شهادت همه آقایان پریروز یک اتفاق ناگواری برای بنده و آقای بیات افتاده که مجبور بودیم تا ظهر بمانیم و بعد هم از همان جا آمدیم به مجلس و بنده خواستم عرض کنم که از اشخاصی نیستم که غیبت بکنم.
نایب رئیس - صحیح است. آقای دولت‌آبادی
دولت‌آبادی - عرضی ندارم
نایب رئیس - آقای فداکار
فداکار - بنده را در دو جلسه قبل غایب نوشته‌اند در صورتی که بنده غایب نبوده‌ام و اما بعکس نظریه آقای روحی تصمیم امروز هیئت رئیسه خیلی بجا بوده است بنده یکی از کسانی بودم که وقتی آمدم دیدم آقایان خارج می‌شوند و این که بنده را دیروز غایب نوشته‌اند خیلی بجا بود و این انتظام جلسه در نتیجه عمل دیروز است. اما تصمیم هیئت رئیسه در طرز صحبت کردن در آن قسمتی که مخالف با نظامنامه است سندیت ندارد و لزومی ندارد ولی تا آنجایی که وظیفه خودش بوده و هیچ تماسی با نظامنامه ندارد و البته بجا است. این که نوشته‌اند اسامی را قید می‌کنیم تا یک ماه هر که هست این به عقیده بنده مخالف با نظامنامه است.
نایب رئیس - آقای فولادوند
فولادوند - بنده متجاوز از یک هفته بود که مریض بودم و در هر جلسه هم تقاضای اجازه کرده بودم و بی‌جهت بنده را غایب بدون اجازه نوشته‌اند. عرض دیگر بنده این است که سؤالی جناب آقای دکتر مصدق از بنده فرموده بودند راجع به کمیسیون دادگستری اجازه می‌خواهم توضیحی عرض کنم.
نایب رئیس - آن حالا موقعش نیست. غیبت‌تان هم اگر مریض بودید البته تصویب می‌شود آقای امینی
امینی - بنده خواستم عرض کنم سه روز کسالت داشتم و تلفن هم کرده بودم به مجلس و آقای دکتر اعتبار هم تذکر دادند. موضوع دیگر تصمیم هیئت رئیسه است راجع به نطق قبل از دستور بنده مثلاً عرایض فوتی دارم الان که اسم بنویسم بایستی سی جلسه دیگر نوبت به بنده برسد و این واقعاً خلاف منطق است نطق قبل از دستور برای این است که انسان یک مواردی است که یک عرایض فوری دارد، این چه صورتی است که بنده امروز اسم بنویسم آن وقت سی روز دیگر به بنده نوبت برسد (صحیح است) بنده عقیده دارم که هیئت رئیسه در این موضوع یک تجدیدنظری بکند چون این برخلاف نظامنامه است.
نایب رئیس - آقای عامری
عامری - عرض بنده این است که این طور شنیدم در جلسه گذشته بنده را غایب نوشته‌اند بنده غایب نبودم اصلاح بفرمایید.
نایب رئیس - آقای مهندس فریور.
مهندس فریور - بنده سه نکته به نظرم رسید که در صورت مجلس گفته شد و مورد اعتراض بنده است یکی این که در صورت خلاصه مذاکرات نوشته شده بود بنده با پیشنهاد آقای فرهودی مخالف بوده‌ام و گفته‌ام (عبارتی است که خوانده شد و یادداشت کردم) دادن این اضافه به مهندسین بنا به استحقاق بیشتری بوده است بنده اصلاً وارد مدارج تحصیلی آقایان نشدم تا این که برای یک دسته استحقاق بیشتر قائل بشوم و برای یک دسته کمتر، فقط من مخالف بودم از این نظر که اگر آن اعتبار معین را به همه آنها بدهند به هریک دو سه تومان بیشتر نمی‌رسد و من یقین دارم که برای یکی دو سه تومان این حرف را نمی‌زنند بنابراین بفرمایید این عبارت اصلاح شود. ثانیاً آقای لنکرانی هم به قرار اطلاع مبتلا به پاراتیفوئید یا تیفوئید هستند و هشت نه روز است بستری هستند و جزء غایبین با اجازه یا مریض هستند. مطلب سوم هم همان بیان آقای فداکار و آقای امینی بود راجع به نطق قبل از دستور ما آقا تمام اصول و مقرراتی که داریم اینها تا اندازه‌ای اتخاذ شده است از اصول و مقرراتی که در سایر ممالک مشروطه هم جاری و ساری است اینها هم یک منطقی دارد، مذاکره قبل از دستور برای طرح مسائل بسیار فوری است که ممکن است وقت طرح آنها بگذرد این که در آن تابلویی که آنجا است بنویسند بنده الان در آن تابلو دیدم که شصت و هشت نفر اسم نوشته‌اند اگر الان برای بنده یک مطلب فوری و آنی پیش بیاید می‌شوم نفر شصت و نهمی یعنی اگر هر روز به دو نفر هم اجازه بدهند بنده ۳۵ جلسه دیگر باید صحبت بکنم و اصلاً موضوع صحبت منتفی شده (یمین - یعنی دوره آینده) یعنی در دوره چه عرض کنم آتیه هم شاید نشود بنابراین می‌خواستم توجه هیئت رئیسه را جلب کنم که این هم برخلاف نظامنامه است و هم برخلاف منطق و ما جا دارد در عملیات‌مان منطق را بیشتر در نظر بگیریم و یک مطالبی آنی و فوری که اتفاق می‌افتد باید اجازه داد در همان روز طبق ماده ۱۰۷ اجازه بگیرد آدم خواه در داخل و خواه در خارج صحبت بکند.
نایب رئیس - آقای ذکایی.
ذکایی - بنده را هم جزء غایبین نوشته‌اند بنده چند روز ناخوش بودم و شرحی هم به مقام ریاست عرض کرده بودم استدعا می‌کنم اصلاح شود.
پروین گنابادی - اجازه می‌فرمایید چون آقای وزیر دارایی تشریف دارند یک سؤالی بنده دارم عرض کنم؟
نایب رئیس - بعد از تصویب صورت مجلس. آقای هاشمی.
هاشمی - آنچه را که آقایان راجع به نطق قبل از دستور فرمودند و این که مخالف با نظامنامه است این رأی هیئت رئیسه با استحضار مجلس بوده است و همان روز هم تصریح شد (مهندس فریور - اعتراض شد) که هریک از آقایان هر نظری داشته باشند بفرمایند باز رسیدگی بشود و اگر البته راه حل بهتری به نظر آقایان می‌رسد پیشنهاد بفرمایند اصلاح می‌شود. عرض دوم راجع به فرمایش آقای مرآت بود که آن روزی که معذور بودند به بنده فرمودند و بنده تقدیم داشتم معذرت‌نامه ایشان را نهایت خود آقا مسبوق هستند یک جریانی دارد ممکن است امروز ده نفر غایب باشند و هر ده نفر هم استجازه کرده باشند ولی بالاخره تا وقتی که جریان خودش را در مجلس طی کند طول می‌کشد حالا در صورت جلسه اسم این آدم را چرا غایب می‌نویسد این نقص در نظامنامه است چه عرض کنم، مطلب سوم این است که مطابق ماده ۸۷ اسامی رأی‌دهندگان با ورقه نسبت به آن اعلام جرم باید در صورت مجلس ذکر شود و بنده مطابق ماده ۸۷ نظامنامه بخوانم اگر اجازه می‌دهید بخوانم.
نایب رئیس - آقای صادقی فرمایش جنابعالی در صورت جلسه است؟
صادقی - عرض بنده در تأیید بیانات آقای فداکار و آقای مهندس فریور و آقای امینی است بنده هم با این ترتیب مطلبی که قبل از دستور گذاشته شده است بنده آن را مخالف جریان کار می‌دانم و مخالف مصلحت زیرا این ترتیبی که نوشته شده است بیشتر به تظاهر شباهت دارد دیگر این که مخصوصاً بنده در چند جلسه قبل عرض کردم که یک مطلب خیلی لازمی است راجع به به بانک ملی و وضع بدی که پیش آمده با تمام زحمات بانک به این پایه رسیده است. عرض داشتم و مجال نشد عرض کنم حالا هم استدعا می‌کنم اولاً نظر خودتان را راجع به لغو این تصمیم اعلام بفرمایید چون ملاحظه می‌فرمایید که اکثریت مجلس هم با آن مخالف هستند
و باز هم استدعا می‌کنم آقای ملک‌مدنی به بنده اجازه بدهند و پنج دقیقه که بانک ملی تمام حساب‌هایش خالی است و رفته است به بانک شاهی مطالبی دارم عرض بکنم اگر آقایان تصدیق نفرمودند بنده مقصر هستم (بعضی از نمایندگان - صحیح است) همین الان به بنده پنج دقیقه فرصت بدهید بنده علاقه‌مند به بانک ملی هستم (طهرانچی - همه علاقه‌مند هستند) همین الان اجازه بدهید با موافقت آقایان.
نایب رئیس - حالا که در باب صورت جلسه است بعد از تصویب صورت جلسه باید گفته شود.
صادقی - بسیار خوب، برای بعد از صورت جلسه باشد.
نایب رئیس - در صورت مجلس نظری نیست؟ آقای دهستانی نظری داشتید؟
دهستانی - عرض کنم، صورت جلسه که خوانده شد بنده را غایب نوشته‌اند در صورتی که بنده در تمام جلسات حاضر بوده‌ام فقط یک جلسه پنجشنبه غایب بوده‌ام به واسطه پیش‌آمد ناگواری که شده بود شاهد هم آقای ذکایی که از ایشان تقاضا کردم برای بنده اجازه بخواهند ایشان هم در مجلس حاضر نبوده‌اند خواهش می‌کنم، اصلاح بفرمایید.
نایب رئیس - صورت اسامی آرایی که داده شده است خوانده می‌شود بعداً صورت مجلس تصویب می‌شود (اسامی آقایان رأی‌دهندگان به شرح زیر قرائت شد)
اسامی موافقین گزارش کمیسیون دادگستری دایر به منع تعقیب آقای تدین.
آقایان: پورضا، ضیاءالدین نقابت، ذوالقدر، کاظم جلیلی، فرهودی، عماد تربتی، محمدعلی منصف، دکتر طاهری، یمین اسفندیاری، شیخ‌الاسلام ملایری، نجومی، گله‌داری.
اسامی مخالفین گزارش کمیسیون، آقایان: سرتیپ‌زاده، صادقی، پروین گنابادی، عبدالکریم صدریه، آشتیانی، دکتر کشاورز، دکتر معظمی، دولت‌آبادی، طوسی، خلعت‌بری، کامبخش، فداکار، عزت‌الله بیات، افشار صادقی، سلطانی، شیخ‌الاسلامی، خلیل دشتی، دکتر رادمنش، مؤید قوامی، امامی، حاذقی، لنکرانی، سنندجی، تیموری، رحیمیان، محمدعلی اعتماد، محمد طباطبایی، صدر قاضی، مظفرزاده، فرمانفرمائیان، ثقه‌الاسلامی، مهندس فریور، دکتر مجتهدی، حسنعلی فرمند، ابوالقاسم امینی، محمدتقی اسعد، علی دشتی، مجد ضیایی، محمد بهادری، دکتر فلسفی، دکتر مصدق، دکتر شفق، دکتر معاون، مهندس پناهی، دکتر آقایان، جمال امامی، دکتر کیان، آرداشس اوانسیان، مراد اریه، لنکرانی، پوررضا، قشقائی.
نایب رئیس - صورت جلسه تصویب شد. راجع به نطق قبل از دستور فردا صبح ما هیئت رئیسه را تشکیل می‌دهیم و راجع به این موضوع تصمیم اتخاذ می‌کنیم (مهندس فریور - پس حالا مطابق نظامنامه بفرمایید) و همین طور که نظر هست تجدیدنظر می‌کنیم که این مطلب آزاد باشد و مثل سابق باشد. آقای ثقه‌الاسلامی.
مهندس فریور - آقا بنده امروز اجازه گرفتم اگر نظامنامه معتبر است نوبت بنده است.
نایب رئیس - مطابق تصمیم هیئت رئیسه (مهندس فریور - آن تصمیم خلاف نظامنامه است آقا) اجازه بفرمایید (بعضی از نمایندگان - رأی بگیرید) (زنگ رئیس) . . . مطابق تصمیمی که هیئت رئیسه گرفته است و قبلاً به عرض مجلس رسید قرار شد دو نفر صحبت بکنند در تابلو دو نفر اسم نوشتند که مقدم بودند یکی آقای ثقه‌الاسلامی بود و یکی آقای دکتر اعتبار، آقای ثقه‌الاسلامی اول بودند و دوم آقای دکتر اعتبار، چون آقای دکتر مصدق در جلسه قبل فرمودند که یک مطالب لازمی دارند که می‌خواهند اظهار بکنند بنده از آقای دکتر اعتبار خواهش کردم که نوبت‌شان را به آقای دکتر مصدق واگذار کنند مطالبی که باید گفته شود فوت نشود خواهش می‌کنم آقای مهندس فریور این جلسه را از تصمیم هیئت رئیسه پیروی کنند در جلسه بعد همان ترتیب سابق و همان رویه سابق را معمول می‌داریم آقای ثقه‌الاسلامی بفرمایید.
۲- نطق قبل از دستور آقای ثقه‌الاسلامی
ثقه‌الاسلامی - چنانچه آقایان فرمودند بعضی صحبت‌ها هست که اگر قبل از دستور به موقع گفته نشود فوت می‌شود و آن عمل خنثی می‌شود و دیگر فایده ندارد بنده تقریباً دو ماه است به شهادت مقام ریاست همیشه اجازه خواسته‌ام و موقع به بنده نرسیده است و آن عرایض و بیاناتی که بنده داشتم و می‌خواستم بکنم دیگر از آن قوت اصلی‌اش افتاد از آن صرف‌نظر می‌کنم، چیزی که امروز مورد توجه مملکت و خصوصاً مجلس است بعضی عرایضی دارم اساسی، عرض بنده امروز دارای دو قسمت است. یکی اصول تجارتی و بازرگانی و دیگر سیاست خارجی متأسفانه از شهریور ۱۳۲۰ به این طرف دولت ایران دارای یک طریقه معین و روشن در تجارت خود نبوده البته یک قسمت از این مربوط به جنگ و عوارض جنگ بوده است ولی یک قسمت هم باید اقرار کرد بر اثر عدم توجه دولت‌های وقت بوده است فعلاً راجع به تجارت یعنی صادرات و واردات ما نمی‌دانیم بر روی چه اساسی بر روی تصویب‌نامه‌های هیئت وزرا قرار گرفته، اگر ما دارای انحصار تجارت خارجی هستیم باید مطابق قانون انحصار تجارت در اول هر سال کنتنژان یعنی سهمیه واردات برای یک سال اعلان شود و هر کس بتواند از آن استفاده بکند یعنی جواز ورود جنس یا صدور آن را تحصیل کند پس صدور تصویب‌نامه از هیئت وزرا برای واردات یا صادرات مورد ندارد (صحیح است) اگر دارای ترتیب تجارت آزاد باشیم که به طریق اولی تصویب‌نامه‌های هیئت وزیران نمی‌تواند در کارهای تجارتی دخالت کند مدتی است می‌شنوم در روزنامه‌ها می‌نویسند از هیئت وزیران تصویب‌نامه‌هایی برای صادرات و واردات وضع می‌شود با یک تصویب‌نامه ورود اجناس دوخته را منع می‌کرد و اسباب گرانی لباس و سوء استفاده عده‌ای از تجار می‌شود، با یک تصویب‌نامه صدور نخ را منع می‌کند و اسباب سوء استفاده کسانی را که قبلاً جواز صدور نخ را به دست آورده‌اند می‌شود باز با یک تصویب‌نامه صدور برنج را آزاد می‌کند و اسباب گرانی خواربار و سوء استفاده جماعت دیگر می‌شود بنده صریحاً عرض می‌کنم. چون این تصویب‌نامه‌ها اساس اقتصادی و قانونی صحیحی ندارد و ملت و مردم و مجلس هم به آنها آقا با نظر سوءظن نگاه می‌کنند زیرا به خوبی دیده می‌شود که در هر تصویب‌نامه میلیون‌ها ریال یک عده استفاده می‌کنند و وقت مردم را ضایع می‌کنند آقایان بنده که چندین دوره است وکیل هستم و حقوقی هم که مجلس می‌دهد می‌گیرم تقریباً میان اعضای دولت و کارمندان مجلس هم حداکثر حقوقم ۶۶۴ تومان است بنده قریب شش هفت سال است که نتوانستم یک پیراهن و یک کفش بخرم با این عرض حساب بفرمایید که بر سر طبقه کارگر و کشاورز و مستخدمین جزء که از طبقه پایین هستند و دویست، سیصد تومان می‌گیرند چه بلایی می‌آید و چه حالی خواهند داشت و اینها منافعی است که به جیب سایرین و استفاده‌چی‌ها می‌رود و یکی از این تصویب‌نامه‌ها تصویب‌نامه‌ای است که شنیده‌ام اخیراً راجع به اجازه ۱۲۰۰ تن قند و شکر به تجار داده شده است که قند و شکر را وارد و خودشان در بازار به طور آزاد بفروشند این تصویب‌نامه به کلی برخلاف قانون است زیرا مطابق قانون انحصار قند و شکر که برای راه‌آهن در سال ۱۳۰۴ گذشت قند و شکر در انحصار دولت است و بیش از بیست سال است که این انحصار برقرار است و هر استفاده‌ای که از تجارت قند و شکر در ایران می‌شود مال دولت است. حالا این هزار و دویست تن که اجازه ورود داده‌اند با این که تمام عوارض آن را گرفته‌اند کیلویی ده ریال هم حق انحصار گرفته‌اند برای وارد کننده حداکثر کیلویی بیست ریال یعنی تنی دو هزار تومان تمام می‌شود در صورتی که نرخ بازار آزاد سه برابر یعنی تنی شش هزار تومان است و در این اجازه ورود هزار و دویست تن قریب پنج میلیون تومان نفع برای واردکنندگان دارد که این پنج میلیون تومان از جیب مردم و مصرف‌کننده در می‌آید و به جیب یک عده مردم محتکر می‌رود بنده عرض می‌کنم حالا که دولت نمی‌تواند نرخ اجناس را پایین بیاورد چرا این استفاده را خودش نبرد که بتواند در راه مصالح عالیه مانند بهداشت و فرهنگ خرج کند و با این پنج میلیون تومان استفاده مسلم قناعت نکند و کیلویی یک تومان که از هزار و دویست تن می‌شود یک میلیون و دویست هزار تومان اینها است اشتباهات و سوء استفاده‌های بزرگی که یک عده‌ای به دست دولت می‌کنند بنده جداً از دولت خواهش دارم دیگر با تصویب‌نامه هیئت وزیران در کارهای تجارتی دخالت نکنند و تجارت مملکت را متکی به نسبت قواعد معمولی بکنند که هر کس بتواند در صادرات و واردات اقدام کند. در قسمت سیاست خارجی چند روز است شنیده می‌شود دولت مشغول مطالعه است که یک کمیسیون سه‌جانبه آمریکا شوروی و انگلیس تشکیل شود و اوضاع ایران را بررسی نماید بنده برای این که حقایق اوضاع آذربایجان خصوصاً که مسقط الرأس آبا و اجداد بنده و خانواده بنده است زیرا برای سیادت ایران و آزادیخواهان قربانی‌های بزرگ داده‌اند بر همه دنیا معلوم است نه با یک کمیسیون بلکه با صد کمیسیون، هزار کمیسیون که برای کشف حقایق اوضاع آذربایجان و دیدن وضع رقت‌بار و اسف‌انگیز برادران آذربایجانی من که در چنگال یک مشت ناشناس و مسلح شده که بر جان و مال و ناموس و عرض آذربایجانی قناعت نمی‌کنند موافقت دارم زیرا هرکس در آذربایجان با اندک توجهی وضع مردم آنجا و حالات اجتماعی آنجا را مشاهده کند فوراً مشخص خواهد کرد که جریان فعلی آذربایجان یک جریان مصنوعی است و ساختگی است و روح تمام توده آذربایجانی چهار یا پنج میلیون همین قدر است از این عمل متنفر و در عذاب است (صحیح است) اما متأسفانه می‌شنویم در جراید هم
بعضی‌ها متذکر می‌شوند که این کمیسیون سه‌جانبه به مسائل دیگری هم می‌خواهد توجه کند فعلاً به قضیه زبان‌هایی که در ایران به آن تکلم می‌شود سردسته این زبان‌ها را می‌گویند ترکی است که خود من هم به آن لهجه حرف می‌زنم اما با کمال صراحت عرض می‌کنم که زبان لری مانند زبان کردی اساساً ریشه زبان فارسی هستند (صحیح است) فقط ترکی لهجه عارضی است که بر اثر هجوم چندین صد سال قبل به آذربایجان عارض شده و آذربایجانی فکرش فارسی است، نوشتنش فارسی است (صحیح است) خواندنش فارسی است فقط یک کلمه آن هم زبانی است که حرف می‌زنند میان خودشان و به قول فرانسوی‌ها پا توا بنده که یک نفر آذربایجانی هستم به آقایان آذربایجانی که اینجا هستند عرض می‌کنم یک روزنامه آذربایجان که امروز در تبریز چاپ می‌شود بگذارید جلویشان تصور نمی‌کنم که همه‌شان بتوانند این روزنامه را بخوانند اگر هم بخوانند خیلی با دشواری و با زحمت و مشقت می‌توانند بخوانند و اغلب اشخاص، اشخاصی که در بازار هستند یا در دهات هستند کتاب دارند، کاغذ دارند به زبان فارسی نمی‌توانند حرف بزنند ولی می‌نویسند از بیست سال قبل به این طرف تمام مدارس دخترها و پسرها از ده سال به این طرف همه‌شان فارسی زبان بوده فارسی حرف می‌زنند و فارسی می‌نویسند می‌خوانند و می‌دانند فارسی زبان ایران است (صحیح است) و تمام ایران هم فارسی حرف می‌زنند (اردلان - فارسی زبان شمس تبریزی است) مملکت ایران و ملت ایران دارای یک زبان هستند و آن زبان فارسی است، زبان ایران زبان سعدی است، زبان فردوسی است زبان نظامی زبان مولوی و عمر خیام است بنابراین در ایران یک زبان واقعی بیشتر نیست تمام ایرانی‌ها به همان زبان آثار خود را حفظ کرده‌اند و آن زبان فارسی است و هیچ مقام داخلی یا خارجی حق ندارد در ایران فرض بودن چند زبان را بکند باز در روزنامه خواندم یا از یکی از آقایان شنیدم که در این کمیسیون در باب اصلاح وضع سیاست خارجی ایران توجه خواهد کرد بنده می‌خواستم عرض کنم که سیاست خارجی ایران از اول مشروطیت تا حال مبنی بر داشتن روابط دوستانه و صمیمانه با تمام دول خارجی بخصوص همسایگان خود بوده است (صحیح است) و در راه دوستی و صمیمیت از هیچ اقدام مؤثری خودداری نکرده است حالا اگر بعضی از دول نخوانسته‌اند این احساسات ما را حسن استقبال کنند مثلاً برای عزیمت رئیس‌الوزرا و وزیر امور خارجه ما به پایتخت خود هنوز جوابی نداده‌اند این قصوری از ناحیه سیاست خارجی ایران حساب نمی‌شود ما میل داریم با تمام دول خارجی بخصوص همسایگان خود با حقوق متساوی و احترام متقابل دوست باشیم و همیشه هم عملاً این نیت خود را ابراز و اثبات کرده‌ایم (صحیح است) بنده به دولت تذکر می‌دهم که در این اظهاری که برای کمیسیون سه‌جانبه شده است از این قبیل مسائل و قضایا وجود دارد ما و تمام ایرانیان به هیچ وجه حاضر به قبول این گونه مسائل نبوده و نیستیم (صحیح است) زیرا اساساً در ایران اختلافات نژادی عمده‌ای وجود ندارد که محتاج به این طول و تفصیل باشد فقط در قسمت آذربایجان بر اثر توقف ممتد قشون خارجی و سلب آزادی عمل از دولت (فداکار - فساد دستگاه حاکمه را هم بفرمایید) و عده معدودی جاه‌طلب و استفاده‌چی در صدد تهیه مقامات و سرمایه برای خود برآمده‌اند این نه مربوط به زبان است نه در سایر ایالات و ولایات چنین اظهاراتی شده است و نخواهد بود که قضیه را کلی فرض کنند بلکه به شهادت دفتر کمیسیون عرایض و به شهادت روزنامه‌ها از تمام ایران تلگراف‌ها و نامه‌های بسیاری که متضمن اظهار علاقه به آذربایجان است رسیده است (صحیح است) بنابراین امیدواریم دولت از روی کمال دقت و بصیرت موضوع کمیسیون سه‌جانبه را مطالعه کرده و قسمتی را که با وحدت ملی ایران و حق حاکمیت ایران تماس دارد نپذیرد و در غیر این صورت هرگونه تصمیمی گرفته شود ما قبول نخواهیم کرد (صحیح است) بنده این چند روز قبل دو سه روز قبل دولت از آقایانی دعوتی کرده بود که در این باب مشورتی بکنند (جمعی از نمایندگان - از همه نبوده است) مقصودم این است که دولت یک مسئولیتی دارد که خودش تنها و منحصراً بایستی آن مسئولیت را قبول بکند (فداکار - این طور نیست) و اگر لایحه‌ای در این خصوص به مجلس بیاورد مجلس در رد و قبول آن اظهارنظر خواهد کرد ولی مقصود این است که مجلس شرکت در این باب نخواهد کرد. و اما عرض دیگری که دارم و خیلی افسوس می‌خورم که دوست عزیز من آقای تیمورتاش چند روز قبل اینجا اظهاراتی کردند که بنده قلباً مجروح شدم آقای تیمورتاش یک نفر از شریف‌ترین افراد ایران یک صحبت‌هایی کردند که تمام ایرانیان خصوصاً آذربایجان خصوصاً آزادیخواهان خصوصاً این مجلس. آقای تقی‌زاده در این مجلس از مشروطیت و آزادیخواهی با خون خودش افتخار کرده است (صحیح است) (صحیح نیست) باید نسبت به ایشان خوش‌بین باشیم ولی بنده به واسطه این که ایشان آزادیخواه هستند و یک نفر ایرانی وطن‌پرستی هستند مجبور هستم که از ایشان دفاع بکنم (صحیح است) یعنی از زبان تمام ملت ایران که ایشان یکی از آنهایی هستند که روزگار عجالتاً برای ما حفظ کرده است (فداکار - بگذارید کسی دیگر تعریف کند تعریف شما توهین است) خیلی کم داریم یکی دو نفر داریم و خواهش می‌کنم از آقایان استدعا می‌کنم که بعضی صحبت‌ها را در اینجا نکنند و آن طومارها و آن کاغذها و آن کتاب‌ها را که ما بستیم و مهر کردیم که اسباب تشنج ملت ایران نشود والا خیلی حرف‌ها در همه جا و برای همه کس می‌شود حرف زد این است که استدعا می‌کنم امروز ملت ایران شماها باید دست به دست بدهید از هر حزبی از هر طبقه‌ای از هر ولایتی از هر ایالتی باشد دست به هم بدهید این آتش خانمانسوزی که به ایران وارد شده است خاموش بکنیم بعد از آن به کارهای خودمان خواهیم رسید و من باز استدعا می‌کنم آقایان یکدل و یک جهت بشویم و ایران را از این خطر نجات بدهیم (صحیح است).
نایب رئیس - آقای دکتر مصدق بفرمایید.
وزیر دارایی - (آقای هژیر) - اجازه می‌فرمایید جواب فرمایشات آقای ثقه‌الاسلامی را عرض کنم؟
جمعی از نمایندگان - آقای دکتر مصدق بفرمایید.
تیمورتاش - بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم اخطار مقدم است.
نایب رئیس - آقای وزیر دارایی اجازه بدهید که آقای تیمورتاش صحبت‌شان را بفرمایند چون اسمی از ایشان برده شده است.
۳- اخطار نظامنامه آقای تیمورتاش
تیمورتاش - به بنده اجازه داده شده است اگر اجازه بفرمایید (بفرمایید) بیاناتی که آقای ثقه‌الاسلامی به عنوان گله از بنده فرمودند و مخصوصاً با مقدمه‌ای که نسبت به دوستی و ارادتی که بنده هم نسبت به ایشان دارم فرمودند اسباب کمال تشکر بنده است اگر فقط این موضوع را دوستانه می‌خواستند بگذرند شاید بنده این عرض را هم نمی‌کردم ولیکن از زمانی که بنده آن اظهارات را در پشت تریبون کردم تاکنون چند روزنامه هم صحبت‌هایی کرده‌اند و همه هم خواه با تهدید خواه با اظهار این که ما هم پرونده‌ها و دوسیه‌هایی داریم بنده را خواستند شاید مرعوب بکنند اتفاقاً من می‌خواهم این عرض را بکنم که بگذارید آن پرونده‌ها و دوسیه‌ها دربیاید بگذارید آن طومارهایی که آقای ثقه‌الاسلامی اینجا فرمودند دربیاید و ملت ایران خادم را از خائن بشناسد ملتی که جز بت‌پرستی چیزی ندارد ملتی که نمی‌خواهند اجازه بهش بدهند که حق را از باطل تشخیص بدهد برای این که همان مدارک همان طومارهایی که آقای ثقه‌الاسلامی فرمودند در دسترسش نمی‌گذارند طبیعتاً جاهل می‌ماند آقای ثقه‌الاسلامی شما می‌فرمایید که بگذارید دردهای این ملت تسکین بیابد من عقیده‌مند هستم برای این که دردهای این مملکت تسکین بیابد باید آن کسانی که سبب بدبختی ایران شده‌اند آن کسانی که در تحت نقاب و لوای خدمت به این مملکت موجبات تمام بدبختی این مملکت را فراهم کرده‌اند آنها مآلاً باید معدوم بشوند من می‌گویم اگر دوسیه‌ای، داستانی، سندی هست اینها را دربیاورید در دسترس عموم بگذارید و بگذارید که مردم تشخیص بدهند که کی خدمت کرده است و کی خیانت کرده است (فداکار - می‌ترسند پرونده خودشان دربیاید) عرض کنم بنده در این زمینه و راجع به آن بیانی که کردم نمی‌خواهم وقت مجلس را بگیرم و روی این زمینه بروم اشک‌های تاریخ دیر خشک می‌شود ولی بالاخره خادم و خائن معلوم خواهد شد در این هیچ تردیدی نیست. اگر من و شما در اشتباه باشیم تاریخ و نسل‌های آتیه قضاوت خواهند کرد پس روی این زمینه نمی‌خواهم عرضی بکنم ولی آنچه را که بالاخره پایه استدلال من بود امروز هم تکرار می‌کنم گذشته از این که آقای تقی‌زاده مردی خادم یا خائن نسبت به مشروطیت ایران باشد مسلماً امروز ایشان در خور و سزاوار این که نماینده ملت ایران در کنفرانس لندن باشند نیستند (بعضی از نمایندگان - صحیح است) (جمعی از نمایندگان - صحیح نیست) (همهمه نمایندگان) آقایان بدانید صدای بنده خیلی بلند است اگر بخواهم فریاد بزنم صدای من خیلی بلند است و این فضا را پر می‌کند و صدای همه را خاموش خواهد کرد (فداکار - و دیگران هم لیاقت نداشتند) بنابراین بنده عقیده خودم را اینجا عرض می‌کنم (یک نفر از نمایندگان - عقیده ملت ایران) اگر بنا باشد ملت ایران نماینده‌ای شایسته برای خودش انتخاب کند در صورتی که قرار باشد سرنوشت ایران در لندن معلوم شود بنده خیال می‌کنم باید کسی انتخاب بشود که لااقل سی، چهل سال یک قدری بیشتر از این عمرش را در ایران صرف کرده باشد و به حوائج و اوضاع و احوال این مملکت بیشتر آشنا باشد بنده چیزی جز این عرض نمی‌کنم و وارد جزئیات و خصوصیات هم نمی‌شوم والا مثنوی هفتاد من کاغذ شود.
نایب رئیس - آقای وزیر دارایی
فیروزآبادی - آقا اگر آقای تقی‌زاده هم لایق نباشد ما کس دیگری لایق نداریم.
تیمورتاش - آقای فیروزآبادی شما خودتان لایق هستید.
۴- بیانات آقای وزیر دارایی به مناسبت اظهارات آقای ثقه‌الاسلامی
وزیر دارایی - آقای ثقه‌الاسلامی دو مطلب را مطرح فرمودند یکی راجع به سیاست خارجی دولت بود. یکی هم در باب عمل دولت در باب امور اقتصادی در باب سیاست خارجی دولت بنده فقط به طور اختصار می‌توانم خدمت آقایان عرض کنم که دولت هیچ گونه تصمیمی در باب این مطلبی که فرمودند تا امروز نگرفته است و آنچه که شده است در مرحله مطالعه و مطلع شدن از کیفیت کار بوده و هر نوع مذاکره‌ای هم با بعضی از آقایان نمایندگان شده چون فرمودند باز برحسب تذکراتی بوده است که از طرف خود آقایان نمایندگان محترم داده شده بود البته آقای رئیس‌الوزرا و آقای وزیر امور خارجه هم مضایقه نداشته‌اند که آنچه که تا این تاریخ صحبت شده است مطالعه شده است به عرض آقایان نمایندگان برسانند و اگر آقایان هم نظری بخواهند اظهار بفرمایند گوش بدهند بنابراین همان طور که در اعلامیه رسمی وزارت امور خارجه هم که لابد دیروز مطالعه فرموده‌اید حقیقت همان است یعنی آنچه که شده از مرحله مطالعه تجاوز نکرده است و البته دولت بایستی خودش مطالعاتی بکند نظر قطعی که اتخاذ کرد بدون مشورت مجلس شورای ملی اقدامی در این باب نخواهد کرد ولی هنوز به آن نتیجه قطعی خودش هم که بتواند اظهارنظری بکند نرسیده است و به این جهت اسباب تصدیع خاطر آقایان فراهم نشده که بیاید در جلسه حالا یا سری یا علنی یا خصوصی این مطالب را بحث کنند البته هر وقت به محض این که به آنجا رسیدیم این عمل خواهد شد اما راجع به قسمت اقتصادی اتفاقاً چند روز قبل هم آقای دکتر مصدق یک بیاناتی فرمودند که بنده به آن مناسبت مختصری از عمل اقتصادی دولت در ظرف این مدت توضیح می‌دهم آقای ثقه‌الاسلامی فرمودند باید معلوم شود اصول اقتصادی ما بر روی انحصار تجارت است یا آزادی البته برطبق قوانینی که راجع به انحصار تجارت گذشته بود در ادوار گذشته و هنوز هم به اعتبار خودش باقی است قانون انحصار تجارت خارجی در آن قسمت‌هایی که ضرورت دارد هنوز اجرا می‌شود ولی این اشکالی که در عمل ظرف این چند سال دیده شد از طرز اجرای قانون انحصار تجارت خارجی به واسطه نقصی است که در مملکت ما از حیث تشکیلات و اشخاص مسلط و محیط به کار دارد به این جهت مضار زیادی عاید مملکت شد از طرز اجرای انحصار تجارت خارجی متعاقب این کار جنگ اتفاق افتاد و در نتیجه اقتضایی که برای کارهای جنگ بود خواه و ناخواه یک قسمت از همین انحصارها و عملیات اجرایی‌اش تشدید هم شد و ممکن نبود که آنها را از میان برد به نظر دولت فعلی. برای این که در آن واحد هم از خرج دستگاه دولت کاسته بشود و هم این اشکالات و مراحل متعددی که برای کارهای اقتصادی در جریان هست روز به روز حتی‌المقدور کمتر بشود و مردم و تجاری که می‌خواهند آزادانه معاملاتی بکنند دسترسی داشته باشند به بازار خارجه این نظر را اتخاذ کرد که حتی‌المقدور تسهیلاتی قائل بشویم چون یک مرتبه ممکن نیست نه از انحصار به آزادی رفت و نه از آزادی به انحصار مراحلی دارد که به تدریج باید آنها را پیمود، در باب تصویب‌نامه منع ورود لباس یا آزادی ورود لباس راجع به تصویب‌نامه صدور برنج یا ۱۲۰۰ تن قند دولت ایران یعنی دستگاه اقتصادی دولت ایران با مراحل مختلفه‌ای که پیموده یک قسمت از این کارهای اقتصادی و انحصاری را به این صورت می‌کردند که فقط یک حقی بگیرند و اجازه ورود بدهند، یک قسمت مهم‌ترش را که عبارت بوده از حوائج روزانه زندگی، آنها هم توزیعش در دست دولت باشد راجع به ورود لباس که فرمودید البته تصویب‌نامه منع ورود لباس در دولت گذشته امضا شده بود و بعد یک عده آمدند از تجار و گفتند که ما قبل از صدور آن تصویب‌نامه سفارشاتی داده بودیم بنابراین این لباس‌هایی که خریده بودیم روی دست مانده و از این گذشته موقع زمستان هم خواهد بود ممکن است در صورتی که این منع ورود باقی بماند موجب یک گرانی در این قسمت بشود به این جهت اجازه دادند که ورود لباس مستعمل آزاد بشود. راجع به صدور برنج البته نظریات مختلف ممکن است داشت آن قسمتی که مربوط است به آذوقه و خوراک مردم این طور اظهار می‌کنند که در این اوقات هر قدر صدورش محدودتر باشد البته به صرفه ارزانی است و مردم بهتر می‌توانند زندگانی و معاش بکنند از لحاظ دیگر باید زندگی آن مردم یعنی آن رعایای برنج‌کار را در نظر گرفت اگر طوری باشد که مضیقه برای معاش مردم فراهم نکند ناچار باید اجازه داد یک مقدار را ببرند که فاسد نشود، خاک نشود، ولی اساساً بنده به خاطر ندارم که در این اواخر تصویب‌نامه خاصی برای منع صدور برنج صادر شده باشد که چقدر باید صادر بشود و بعضی شکایت کرده بودند که چرا اجازه نمی‌دهند صادر بکنند و به همان وضع سابق باشد. اما راجع به قند چون موضوع قند چند مرتبه اینجا مطرح شده است اگر اجازه بفرمایید یک قدری توضیح بیشتری بدهم (جمعی از نمایندگان - بفرمایید) قریب دو سال و نیم الی سه سال است که برای سهمیه، برای قند خارجی ایران که وارد مملکت می‌شود سهمیه قائل شده‌اند، این سهمیه را ابتدا شصت هزار تن و بعد پنجاه و دو هزار تن قرار گذاشتند که در حدود ۱۸ الی ۲۰ هزار تن قند داخلی ایران را هم به حساب می‌آورند این می‌شود ۷۰ یا ۷۲ هزار تن که در ماه می‌شود ۶ هزار تن و ۵۰۰ گرم هم آقایان ملاحظه می‌فرمایند جیره‌بندی قائل شده‌اند (سلطانی - به همه که نمی‌دهند) به او هم می‌رسیم شش هزار تن در ماه می‌شود سهمیه ۱۲ میلیون نفر از قرار پانصد گرم و همه آقایان می‌دانند که جمعیت ایران از ۱۲ میلیون نفر بیشتر است (صحیح است) بنابراین اگر این جیره‌بندی درست اجرا بشود و به همه کس داده شود تازه چهار پنج میلیون از نفوس ایران بی‌شکر می‌مانند اما همین طور که فرمودند طرز جیره‌بندی‌اش چطور بوده است؟ این را عرض می‌کنم بعداً ولی در قسمت اول که همین ۵۲ هزار تن است که باید داده می‌شد مرتباً و کاملاً نرسیده (صادقی - یعنی استفاده نکرده‌اند) حالا آقا اجازه بفرمایید که بنده توضیح عرض کنم که چطور استفاده نکرده‌اند دفاع از گذشته که به عهده بنده نیست ولی همیشه خودم را مؤظف می‌دانم که از حدود انصاف خارج نشوم (دکتر طاهری - صحیح است) طرز خرید این ۵۲ هزار تن این بوده است که به ما خبر می‌دادند که فلان کشتی فردا وارد خواهد شد پولش را بدهید قند را تحویل بگیرید یعنی دولت ما که در بازار دنیا وسیله خرید نداشته است باید بگویند تا ما بگیریم هرچه گفتند ما گرفتیم و هرچه کسر آمده نداده‌اند البته آن قدر که ممکن بوده حکومت‌های وقت نوشته‌اند و اقدام هم کرده‌اند ولی نتیجه نگرفته‌اند خود سهمیه سال ۱۹۴۵ هم که چند روز قبل خاتمه پیدا کرد بنده ۱۰ یا ۲۰ روز قبل وقتی صورت واردات را خواستم و رسیدگی کردم مطابق ارقامی که آنجا بود در حدود ده پانزده هزار تن کم بود یعنی هنوز نرسیده بود البته وقتی که مراجعه کردیم چون سال ما با سال فرنگی تفاوت دارد این تفاوت را طوری در آن صورت تطبیق می‌کردند که می‌گفتند داده شده ولی به حساب ما در ۱۹۴۵ کمتر داده شده است مطالبه هم کرده‌ایم و گفته‌اند می‌دهیم ممکن هم هست بدهند ولی خلاصه امر این است که ممکن است این را هم روی دوره‌های گذشته بگذارند نتیجه این است که سال تمام شده و آنچه نیاوردیم دیگر نمی‌توانیم بیاوریم اینها را که بنده عرض می‌کنم حقایق امور است برای این که آقایان کاملاً روشن باشند بعد هر امری که می‌فرمایند بنده اطاعت می‌کنم پس اگر با همان شش هزار تن که تمام و کمال داده شود سهمیه جیره‌بندی همه مملکت نرسد وقتی که کمتر داده شود از این مقدار البته کمتر می‌رسد خوب این مردمی که در جیره‌بندی شکر بهشان نمی‌رسد و از طرف دیگر آقایان می‌دانند که قوت غالب مردم ایران از لحاظ آن چیزی که کالوری می‌نامند و باید بهش کالوری بدهد، از لحاظ تجمل و لوکس و از لحاظ قاتق هرچه اسمش را بگذارید در ایران چای است برای عامه مردم (دکتر اعتبار - این چند دقیقه هم که برای نطق قبل از دستور است ایشان گرفتند) بنده می‌خواهم استفاده کنم از موقع که آقایان را کاملاً از جریانی که مأموریت آن به بنده داده شده است مستحضر کنم (بفرمایید) عرض کنم که این نتیجه عمل است وقتی به قدر کافی مردم قند نداشتند سعی می‌کنند که از هرجا ممکن است قند تهیه کنند یعنی یک بازار آزادی خواه ناخواه درست می‌شود که قیمتش هم هرچه می‌شود می‌رود بالا (طهرانچی - قیمت آن در بازاری هم که می‌خرید بالا است) درست است بالا است ولی این قسمت را هم می‌خواهم حضورتان عرض کنم که یک قسمت آن قندها هم از سهمیه قند خود ما است و به این ترتیب یک بازار سیاهی برای قند ایجاد می‌شود دولت هم در تمام این مدت عملی که کرده است این بوده است که این بازار سیاه را آزاد گذاشته است. اما این که چطور توزیع می‌شود همین قند ماهی شش هزار تن یا هر قدر من اینجا صورتی دارم اولاً ده رنگ برای مملکت کوپن چاپ کرده‌اند و مجموع کوپن‌های ما هشت میلیون قطعه است و هر یک رنگی را به یک جایی اختصاص داده‌اند از این هشت میلیون قطعه هم هفت میلیون آن را توزیع کرده‌اند در حدود یک میلیون قطعه را هم در انبار موجود دارند (فداکار - مقداری هم زیادی چاپ کرده‌اند) آن را دیگر جنابعالی خبر دارید (فداکار - قطعاً جنابعالی هم اطلاع دارید ولی کم لطفی می‌فرمایید) (نایب رئیس - آقای فداکار صحبت نکنید) در یک مملکتی که پانزده میلیون نفوس دارد وقتی که شما هفت میلیون کوپن دست مردم می‌دهید معلوم می‌شود که به هشت میلیون مردم دیگری اصلاً کوپن ندادید تا بروند قند بگیرند برای این که نظر آقای سیف‌پور را تأمین کنم جواب
جنابعالی را هم اینجا عرض می‌کنم جواب آن سؤالی را که حضرتعالی فرمودید (سیف‌پور فاطمی - اینها جواب بنده نیست) قرار شد که برای دادن سهمیه قند و شکر کمیسیونی بشود و آن کمیسیون را بفرستند به هر محلی و آنها رسیدگی کنند و اشخاص هم بیایند امضا کنند یا انگشت بزنند و قند و شکر خودشان را بگیرند (سیف‌پور فاطمی - اگر جواب سؤال بنده را می‌خواهید بدهید باید سؤال بنده مطرح شود) (طهرانچی - جواب سؤال شما را نمی‌دهند خواستند در ضمن توضیح بدهند ممکن است بعد مجدداً سؤال کنید) (نایب رئیس - آقایان در نظر داشته باشند که ماده ۱۱۲ اجازه نمی‌دهد که یک نفر در ضمن صحبت دیگری صحبت کند) عرض کنم عمل بالاخره این طور بوده یک عده از نقاط مملکت را آمده‌اند و میزان سهمیه را که برایشان قائل شده‌اند به رئیس محل‌شان داده‌اند که خودش برود توزیع کند و پایش انگشت بزنند، خوب این هفت میلیون قطعه کوپنی را که توزیع کرده‌اند چه جور است حالا نمونه‌اش را عرض می‌کنم در شهر طهران که مطابق احصائیه هشتصد هزار نفر بیشتر جمعیت ندارد یک میلیون و دویست هزار قطعه کوپن داده‌اند (تهرانچی - نصفش زیاد است) و از این یک میلیون و دویست هزار قطعه مطابق تحقیقی که بنده کرده‌ام دویست هزار تایش را به یک ریاحی نامی داده‌اند که نه معلوم است خودش کجا است و نه معلوم است آن قطعات را چطور تقسیم کرده است حالا این شش هزار تن قند و شکری که به این ترتیب توزیع می‌شود آقایان ملاحظه بفرمایید که نه به دست مستحق‌شان می‌رسد و آن کسانی هم که کوپن در دست‌شان نیست تکلیف‌شان معلوم نیست که چیست پس اینها باید بروند در بازار آزاد قند خریداری کنند نتیجه این می‌شود که یک دستگاهی به عنوان دستگاه جیره‌بندی و توزیع قند و شکر در وزارت دارایی قسمت اقتصادی هرچه اسمش را بگذارید ایجاد شده است که بنده نمی‌دانم چه عرض بکنم می‌توانم عرض کنم که یک ورطه عمیقی است که شتر با بار، کشتی با قطار آنجا فرو می‌رود و از بازار آزاد بیرون می‌آید و در آنجا به فروش می‌رسد (صحیح است - خنده نمایندگان) و در نتیجه عمل قسمتی از قند دولتی از این راه می‌آید و می‌رود آنجا فروش می‌رود حالا بنده هم قبول دارم که باید جلوگیری کرد ولی علت آن هم که می‌روند خدمت آقای ثقه‌الاسلامی و می‌گویند که یک عملی شده است که آقا تجار بودند پنج میلیون تومان را خوردند بنده می‌دانم این از کجا است این علت از اینجا است که بنده عرض می‌کنم که این قسمت قماش مثل این است که ملغی کرده‌اند و شنیده‌اند که کوپن قند را هم می‌خواهند ملغی کنند و آن کسانی که سه چهار سال است کام‌شان از قند شیرین است القاء شبهه می‌کنند و نمی‌گذارند (صحیح است) (تهرانچی - آنهایی که استفاده می‌کنند نمی‌خواهند) یک عده مردم خارج و یک عده عضو وزارت دارایی اینها دست به یکی کرده‌اند قند مردم را می‌برند و در بازار آزاد می‌فروشند (صحیح است) (تهرانچی - به قیمت سه برابر، چهار برابر) همه آقایان می‌فرمایند الان آقای سیف‌پور می‌فرماید که به اصفهان قند داده نشده است (سیف‌پور فاطمی - ۶ ماه است که قند داده نشده) آقای سلطانی می‌فرمایند که در حوزه انتخابیه‌شان قند داده نشده (بعضی از نمایندگان - در هیچ جا داده نشده است) بلی همه آقایان می‌فرمایند رسیدگی کنید چرا رسیدگی کنیم چه چیز را می‌شود رسیدگی کرد؟ دیگر قابل رسیدگی نیست این دستگاه را باید خوابانید تا بعد رسیدگی کنیم (صحیح است، احسنت) اما در خصوص این هزار و کسری تن که می‌فرمایید، می‌فرمایید پنج میلیون تومان ضرر کردیم چه چیز را ضرر کردیم مال ما که نبود ما که قند و شکری نداشتیم که به مردم بفروشیم شکری بود که خود تجار آورده بودند حالا به طوری که خودشان توضیح می‌دهند که خرما بردیم و چه کردیم و زحمت کشدیم بنده نمی‌خواهم آن را عرض کنم که صحت دارد یا ندارد می‌گویند که به زحمت رفته‌ایم اینها را تهیه کرده‌ایم و این شکر را آورده‌ایم اینجا البته اگر مال ما بود و آن را واگذار کرده بودیم اینجا پیشنهاد آقای ثقه‌الاسلامی درست بود می‌فرمایند که با قیمت و گمرکش و عوارض و این ده ریال سود بازرگانی‌اش اینها می‌شود روی هم رفته دو تومان، یا پنج تومان، یا شش تومان، چقدر، هر کیلویی چهار تومان ضرر کرده است (جمال امامی - از سهمیه دولت نبود) اجازه می‌فرمایید این مدت بیست ماه است اینها آنجا مانده بود دولت‌های وقت رفتند مذاکره کردند که این را به ما بفروشید گفتند که کیلویی چهار تومان و کسری برای ما تمام شده است بنده که نخریدم و آمدم گفتم این مال خودمان است آیا به دولت ضرر زده اما اگر شکر کیلویی چهار قران را بنده موافقت می‌کردم با آقایان که کیلویی چهار تومان و کسری بخرند دیگر بنده را کباب می‌کردند از قیمت رسمی که دیگر بیشتر نمی‌خواستم بخرم (تهرانچی - ضرر دولت بود) ضرر دولت بنده که حرفی نداشتم که مال دولت را فروخته باشم و ضرر کرده باشم وقتی که نمی‌فروختند بنده که نمی‌توانستم ملزم بکنم آنها را دو مطلب می‌ماند یکی این که بگوییم تا ابدالاباد آن شکرها آنجا بماند و خراب شود خراب هم شده و اخیراً آمده‌اند می‌گویند اجازه بدهید اینها را ببریم درخواست هم شده آمده بودند آقا گفتند اجازه بدهید که ما ببریم منتهی ارضیه از ما نگیرید شکری آوردیم اجازه بدهید ما برگردانیم (هاشمی - فاسد می‌شد) فاسد هم می‌شد (تهرانچی - یعنی برگردانند) بله برگردانند. همین طور که عرض کردم گفته بودند که این از سهمیه شما حساب می‌شود اگر یک کسی تعهد کرده بود برای ما که تمام این پنجاه و دو هزار تن را که گفته بودند تا کیلوی آخر در سال می‌دادند این حرف آقایان صحیح بود اما بنده که باز هم عرض می‌کنم از بابت همین سال هم مطابق حسابی که ما داریم ده پانزده هزار تن ندادند از بابت سنوات قبل هم چند هزار تن ندادند آن وقت این هزار تن هم که آمده اینجا بنده بگویم که ببرید بریزید توی دریا؟ (یکی از نمایندگان - خیر) (صحیح است) بالاخره این قدر که بیاید ولو به شش تومان قیمت علی ای حال وقتی که دولت ایران عملاً بازار آزاد را شناخته است و عملاً می‌بینیم که وقتی که این هزار تن هم نیاید بازار آزاد بالاتر خواهد رفت و می‌دانید مادامی که به قدر کافی شکر به مردم نداده‌ایم و بازار آزاد هست اگر این را هم به حساب نیاوریم بازار آزاد باز هم بالاتر خواهد رفت (صحیح است) پس این را باید وارد کنیم و بنده هر چه فکر می‌کنم نه تغاری شکسته و نه ماستی ریخته یک چیز عادی بوده است تا به حال اجازه داده بودند بنده هم آن را داده‌ام، حالا حساب می‌کنند که این پنج میلیون تومان را به فرهنگ بدهند به بهداشت بدهند آهوی ناگرفته دشت را حالا بنده پوستش را ببخشم، این معنی ندارد یک چیز عادی بوده. دو سه بار هم تا به حال بنده توضیح عرض کرده‌ام. این خلاصه عرایضم بود (صحیح است - احسنت)
نایب رئیس - آقای دکتر مصدق بفرمایید.
۵- بیانات قبل از دستور آقای دکتر مصدق
دکتر مصدق - پانزدهم دی ماه رادیو لندن اخبار ذیل را منتشر نمود:
«از تهران خبر می‌رسد که سرریدر بولارد سفیر کبیر انگلستان و مستر والاس مری سفیر کبیر آمریکا در تهران به دولت ایران پیشنهاد کرده‌اند که با تشکیل یک کمیته سه نفری که از نمایندگان شوروی، انگلستان و آمریکا تشکیل شده موافقت نماید تا اوضاع ایران را به طور عموم و اوضاع آذربایجان را به طور خصوصی مورد بررسی قرار دهند. دو سفیر کبیر مزبور در این باره با اعلیحضرت شاهنشاه ایران محمدرضا شاه نیز مذاکراتی نموده‌اند و این پیشنهاد را به معظم له هم تقدیم کرده‌اند دولت ایران هنوز جواب موافقی به این پیشنهاد نداده است و شاید بخواهد قبل از موافقت با این پیشنهاد آن را به مجلس شورای ملی عرضه کند - در محافل لندن اظهار می‌شود که دولت انگلستان درباره تشکیل یک کمیته سه نفری برای بررسی اوضاع ایران هنوز به رأی سابق خود درباره تشکیل چنین کمیته‌ای باقی است و با این که دولت شوروی در کنفرانس مسکو در آغاز کار با این پیشنهاد موافقت کرد و آخر سر آن را رد نمود دولت انگلستان هنوز به رأی خود باقی است» انتشار این اخبار مرا وادار نمود که نسبت به پیشنهادی که سفرای کبار نموده‌اند عقاید خود را واضح و روشن عرض کنم - ملت ایران باید اخبار مربوط به سیاست مملکت را از رادیوی بیگانه بشنود (صحیح است) ولی وزارت خارجه نقشه‌های شومی که برعلیه مصالح و استقلال ایران ترسیم شده حتی از نمایندگان مجلس مکتوم کند (صحیح است) تا پریشب من از مضمون پیشنهادی که رادیو لندن خبر داده مطلع نشدم و پس از استحضار گفتم صد رحمت به قرارداد وثوق‌الدوله (صحیح است) زیرا قرارداد مزبور ایران را تحت ولایت انگلیس می‌گذاشت و اگر به مولی علیه روزی کمک می‌رسید می‌توانست آزاد شود، این که پشتیبانی دولت آمریکا بعد از قرارداد از ایران و انعقاد قرارداد ۱۳۰۰ بین دولت ایران و اتحاد جماهیر شوروی سبب شد که ملت ایران تقویت شود و انگلیس نفوذ خود را به طرف دیگری که مقدمه آن کودتا و بعد به شکل دولت دیکتاتوری بود اعمال کند (صحیح است) ولی این پیشنهاد قرارداد ۱۹۰۷ را به صورت دیگر تجدید می‌نماید (صحیح است) در اطراف این پیشنهاد شایعات بسیاری بود و هر کس راجع به آن چیزها می‌گفت و نظریاتی اظهار می‌کرد و من هرچه خواستم که در کمیسیون خارجه آقای نجم به طور صریح اظهاراتی کند ننمود و به طور مبهم جواب داد، بنابراین با آقای نخست‌وزیر داخل مذاکره شدم و بین ما توافق حاصل شد که عده‌ای از نمایندگان دسته‌جات مختلف در یک جا حاضر شوند و راجع به نیک و بد پیشنهاد مذاکره نمایند جلسه در وزارت خارجه تشکیل شد آقای نخست‌وزیر اظهار نمودند که آقایان بفرمایند چه می‌خواهند در
جواب این طور گفته شد که قبلاً لازم است دولت جریان را گزارش دهد تا حضار آن را متن قرار دهند و در حواشی آن نظریات خود را اظهار نمایند بالاخره آقای نخست‌وزیر دو برگ که روی آن ۱۱ ماده تنظیم شده بود به حضار ارائه نمودند و چون به اسم سه دولت داده شده که یکی مخالف است قهراً امضا نداشت و با این که اوراق مزبور را نمایندگان سیاسی دو دولت به وزارت خارجه یک دولتی داده‌اند آقای نجم وزیر خارجه می‌گفتند اینها برگ‌هایی است غیر رسمی که نه امضا دارد و نه شماره و تاریخ آن معلوم است خلاصه این که هیچ است و هیچ چون انتشار آن دولت را در افکار عامه مفتضح می‌کرد قابل بود که این برگ‌های بلا اثر جزو اسرار اداری است و نباید منتشر شود و از بعضی اخبار که روزنامه‌ها راجع به آن اوراق منتشر کرده بودند بسیار عصبانی بود و راضی نشد که نمایندگان از آن رونوشتی بردارند و روز قبل هم که باز کمیسیون خارجه تشکیل شد و اعضا اصرار داشتند که اوراق مزبور را ببینند آنها را ارائه ننمود و خودداری کرد. پیشنهاد شامل ۱۱ ماده است که بسیار کش‌دار و هریک از آنها مربوط به مطالب مهمی است مثلاً در بند ششم می‌گوید:
کمیسیون اصلاحاتی را که مخصوصاً در انتخاب انجمن‌های محلی و وظایف آنان و تدارکات وجه به نظر لازم می‌رسد توصیه خواهد نمود.
در بند هفتم می‌گوید: کمیسیون توصیه‌هایی در باب استعمال زبان‌های اقلیت از قبیل عربی و ترکی و کردی جهت تعلیمات و منظورهای دیگر خواهد نمود (یکی از نمایندگان - به آنها چه مربوط است) بند ۹ از این قرار است: سه دولت مساعی کامل به کار خواهند برد که دولت ایران را متقاعد سازند توصیه‌هایی را که از طرف کمیسیون به عمل می‌آید به صورت قانونی درآورد. آقایان نمایندگان محترم خوب است که ملاحظه فرمودید دکتر میلیسپو که مستخدم ایران بود و ما می‌توانستیم به وسیله نسخ قانون استخدام او مشارالیه را مرخص کنیم انفصال او از کار برای ما چقدر تولید مشکلات نمود. وای به وقتی که اختیار قانونگذاری مملکت تحت نفوذ و اختیار سه دولت واقع شود کدام وزیر خارجه باهوشی است که برای چنین دولتی قائل به استقلال شود؟ (همهمه نمایندگان - صدای زنگ) اگر این پیشنهاد خوب است و یا این که دولت در خوبی آن مردد است چرا آن را منتشر نکرد تا صاحبان حق یعنی افراد ملت بتوانند در مقدرات خود نظریاتی اظهار کنند و دولت هر اقدامی که می‌کند روی فکر و مصالح ملت باشد و اگر بد است چرا وارد مذاکره شد و آن را همان روز اول رد نکرد (صحیح است) نظریات من این بود که بین دولت راجع به طرز اداره نمودن قسمتی از مملکت با یک عده‌ای از اهالی آنجا اختلاف حاصل شده است. قبلاً باید با اهالی محل داخل مذاکره شد شاید اختلاف را بتوان با خود آنها حل کرد (صحیح است) و چنانچه به این طریق نتیجه نداد با دولت اتحاد جماهیر شوروی مذاکره کنیم که مانع مرتفع و اختلاف حل شود (صحیح است). بنابراین صلاح نیست که دولت انگلیس و آمریکا به نام سه دولت با ما داخل مذاکره شوند و در سایر نقاط ایران هم که ما هیچ وقت اختلافی نداشتیم ایجاد اختلاف کنند (صحیح است) بنده توضیحاً عرض می‌کنم فرض کنیم ما در یک قسمت از خاک این مملکت اختلافی داریم آیا تاکنون هیچ کس شنیده که ما در قسمت‌های دیگر هم اختلافی داشته باشیم (نمایندگان - ابداً) کی حرفی اظهار کرد! کی سخنی گفت، این مجلس شورای ملی این اکثریت، خود نخست‌وزیر آمد در این مجلس مطالبی که اظهار کرد تمام برعلیه این تشکیلات شمالی بود؟ حالا چطور نخست‌وزیر می‌خواهد پیشنهادی را تحت مطالعه قرار دهد که در تمام مملکت همچو اختلافی ایجاد شود (صحیح است) (اردلان - هیچکس راجع به زبان کردی حرفی نزده چطور چنین حرفی می‌زنند من نماینده کردستان هستم بیزارم از این حرف‌ها) ما باید این اوراق را رد کنیم و به هیچ‌وجه حاضر نشویم در آن مذاکره نماییم (صحیح است) اظهار نخست‌وزیر این بود که دولت شوروی به بهانه بعضی چیزها با ما داخل مذاکره نمی‌شود و من آن را قبول ننمودم زیرا دولت شوروی می‌خواهد که در این مملکت دولت دیگری به او ترجیح داده نشود و این همان موازنه سیاسی است که یک قرن وزرای با ایمان ما به آن عمل نموده‌اند، دولت شوروی می‌خواهد که با ما روابط مستقیم داشته باشد نه این که دولت دیگری خود را قیم ما معرفی کند و دولت شوروی مجبور شود که با قیم ما مذاکره نماید اگر نظریه دولت شوروی به حال ما مفید است چرا با دولت اتحاد جماهیر شوروی داخل مذاکره نشده و باب مذاکرات را با دولت انگلیس و آمریکا مفتوح نموده‌اند و اگر نیست دولت حاضر شود و دلایل خود را در مجلس اظهار نماید اگر اساس صلح عالم این قبیل پیشنهادات بشود جنگ در آتیه قائم‌مقام صلح خواهد بود. از این که دولت اتحاد جماهیر شوروی با این پیشنهاد موافقت ننموده ملت ایران سپاس‌گزار است و آن روزی که سه دولت با هم متفق شوند کار ما تمام است (طهرانچی) دولت چرا از این اختلاف استفاده نمی‌کند؟) ملت ایران انتظار داشت که دول بزرگ دموکرات آن را در اجرای قانون اساسی و استفاده کامل از حکومت دموکراسی کمک و تقویت کنند (صحیح است) نه این که خود پیشنهادی کنند و استقلال ایران را که تضمین کرده‌اند بخواهند نقض کنند (صحیح است) راجع به این که رادیو لندن می‌گوید: «دولت ایران هنوز جواب موافقی به این پیشنهاد نداده است و شاید بخواهد قبل از موافقت با این پیشنهاد آن را به مجلس شورای ملی عرضه کنند» عرض می‌کنم کلمه شاید که در این خبر دیده می‌شود بی‌مورد است زیرا هیچ دولتی نمی‌تواند در این قبیل امور که حیات سیاسی مملکت را قطع و استقلال آن را به باد می‌دهد (این چند جمله را با صدای گرفته و بغض و تأثر بیان نمودند) قبل از عرضه به مجلس موافقت بکند و هر دولت وطن‌پرستی باید بدون مطالعه این قبیل پیشنهادات را که در عمر سیاسی ملل کمتر دیده می‌شود رد کند (صحیح است) خصوصاً این که در پیشنهاد از سه دولت اسم برده شده و به اظهار رادیو لندن یکی از آنها مخالف و پیشنهادکننده دو دولت است. ما با دولت صدر مخالفت کردیم برای این که جنبه بی‌طرفی نداشت (صحیح است) ولی افسوس که این دولت از آن بیشتر با طرف است (صحیح است)
حاذقی - صحیح نیست.
تهرانچی - چه می‌گویی؟
حاذقی - من عقیده‌ام این است من می‌گویم صحیح نیست.
رحیمیان - خفه شو
مهندس فریور - عقیده‌ات را برو پشت تریبون بگو (زنگ نایب رئیس)
نایب رئیس - وقت مملکت را ضایع نکنید (صحیح است)
دکتر مصدق - همه می‌دانند که دادور استاندار استان سیم برای این که در منافع دولت شوروی پیشنهاد امتیاز نفت داده بود دولت او را از تبریز احضار و از خدمت منفصل کرد به عنوان این که در یک معامله‌ای به شهرداری تبریز چند هزار تومان ضرر رسانیده بود یکی از نمایندگان در مجلس اظهار نمود که باید تعقیب جزایی شود ولی آقای تقی‌زاده که امتیاز دارسی را ۳۲ سال تمدید نمود و یک میلیارد و ششصد میلیون تومان ضرر به ملت ایران وارد کرد امروز سیاست دولت دست او است (صحیح است) و در سازمان ملل متفق رأس نمایندگان ایران واقع شده است (صحیح است) و سهیلی را هم که پنج اعلام جرم در این مجلس برعلیه او داده شد می‌خواهند وارد هیئت نمایندگی ایران کنند و با یک تیر دو نشان بزند یکی این که یک همفکر بیشتر پیدا کند و دیگر این که هم فکر متهم خود را طیب و طاهر نماید این است که عرض می‌کنم رحمه‌الله علی نباش الاول.
من برای اصلاح و ثواب ملت ایران از آقای حکیمی خواهش می‌کنم بیش از این وقت مملکت را ضایع نکند (صحیح است) فوراً از کار کناره‌جویی کند (صحیح است) زیرا امروز دولتی لازم است که در بی‌طرفی او هیچ یک از همسایگان تردید نکند و قادر باشد که برای مشکلاتی که مملکت دچار آن شده راه حلی پیدا کند (صحیح است) و اگر راه حلی پیدا نشد تا سازمان ملل متفق در لندن هست چاره‌جویی کند (صحیح است) این بود عملیات سیاسی دولت حال لازم می‌دانم که قدری هم از عملیات اقتصادی دولت عرض کنم راجع به عملیات اقتصادی چون نمی‌خواهم وقت مجلس را تضییع بکنم آقای وزیر دارایی یک بیاناتی فرمودند، یک بیاناتی فرمودند راجع به انحصار البته اصولاً من با هر انحصاری مخالف هستم باید انحصارها به طور کلی لغو بشوند (صحیح است) و مردم بتوانند جنس آزاد خریداری و استفاده کنند مثل این که دارو امروز لغو شده و به واسطه این که دارو می‌شود از همه جا وارد کرد و هیچ حد و حصری ندارد و سهمیه نیست یقین دارم تا یک ماه دیگر یا تا یک چندی بیشتر قیمت دارو فوق‌العاده تنزل خواهد کرد (اردلان - بنگاه دارویی را هم باید منحل کنند) البته بنگاه دارویی هم اگر وظیفه‌ای غیر از این که نظارت در ادویه مخدره بکند ندارد منحل بشود چون آقای وزیر دارایی فرمودند که بنگاه دارویی برای خود دولت دارو وارد می‌کند به این جهت ما احتیاج به بنگاه دارویی داریم اگر این طور است باید بودجه بنگاه دارویی را بیاورند به مجلس که ببینیم بودجه بنگاه دارویی چیست، نتیجه‌اش چیست، وظیفه‌اش چیست یک قسمت از ادویه هست که اگر بنگاه دارویی بخواهد وارد کند برای این که نمایندگی کارخانه‌های سازنده دوا در تهران هست آنها خودشان نمی‌توانند وارد بکنند (صحیح است) بنگاه دارویی وقتی که به آنها مراجعه می‌کند آنها می‌گویند در تهران به نماینده ما مراجعه کنید
پس بنابراین در یک قسمت از این دواها که اسپسیالیته است و نمایندگان مخصوصی در تهران دارد فرمایشات آقای وزیر بهداری مورد ندارد و در قسمت دیگرش هم من نمی‌دانم تا چه اندازه مؤثر است (صحیح است) (مهندس فریور - پس باید بنگاه کاغذسازی هم درست کنند برای این که کاغذ هم برای دولت لازم است) اگر ایشان دلیلی دارند که بنگاه دارویی باید باشد بودجه‌اش را باید بیاورند تا ببینیم که این بودجه واقعاً چقدر است و تناسب دارد یا نه ایشان می‌فرمایند که من دوا را چون از دست خودم می‌خرم و از کسی نمی‌خرم و دست دومی در کار نمی‌آید فایده می‌برم ولی ممکن است که این بودجه چند برابر آن منفعت بشود، پس این بودجه را هرچه قطع بکنیم به صلاح مملکت است (صحیح است) و تا بودجه را مجلس تصویب نکند بنگاه دارویی هیچ رسمیت ندارد (صحیح است) باید رسمیت پیدا کند. راجع به انحصارات دیگر غیر از دارو البته اینها باید به تدریج لغو شود مثلاً قند، قند که پنجاه و دو هزار تن قند ما از خارج وارد می‌کنیم بیست هزار تن هم محصول مملکت است می‌شود هفتاد و دو هزار تن فرض کنیم که مصرف مملکت صد هزار تن باشد بیست و هشت هزار تن کسر داریم این بیست و هشت هزار تن را هم ممکن است که یا مردم کمتر بخورند یک قسمت هم از جاهای دیگر وارد مملکت بشود که بالاخره مصرف مملکت را تأمین می‌کند قند خیلی طرف توجه نیست چیزی که بیشتر طرف توجه است همان قماش است که انحصار آن را لغو کردید برای آن قماش را که ایشان لغو کردند سی میلیون متر از خارجه وارد می‌شود و ده میلیون متر هم ما در داخله داریم جمعاً می‌شود چهل میلیون متر و مصرف سالیانه ما صد و بیست میلیون متر است بنابراین یک ثلث مصرف قماش را ما داریم و دو ثلثش را کسر داریم اگر قماش تهیه‌اش آزاد بود و می‌توانستند تجار وارد کنند لغو فوری انحصار قماش برای ایران نافع بود ولی نظر به این که کمیته تدارکات خاورمیانه گفته است که به واسطه احتیاجی که دول مرکزی به قماش دارند تا مدتی غیر از سهمیه دولت ایران نمی‌توانند وارد کنند این است که این قماشی که الان انحصارش لغو شده بنده تصور نمی‌کنم که خیلی مفید باشد حالا کاری به این کار ندارم و از نظر مسائل علمی عرض می‌کنم اگر ما می‌توانستیم مصرف را معادل محصول بکنیم قیمت ترقی نمی‌کرد ولی چون مصرف صد است و محصول چهل است این قماش تأمین حوائج تمام مردم را نمی‌کند و قیمت ترقی می‌کند و از قماش همان طبقات بالا استفاده می‌کنند و طبقات آخر نمی‌توانند استفاده کنند و نسبت به این مسئله جیره‌بندی بنده عرض می‌کنم که با تمام این معایب که می‌فرمایید که شتر با بارش و کشتی با تمام چیزهایش غرق می‌شود این را هم باید تصدیق کرد که اگر همین جیره‌بندی نبود امروز مصرف مستخدمین دولت و همین عده‌ای که در شهر هستند و از طریق جیره‌بندی قند و شکر و قماش می‌گیرند آنها هم مجبور بودند با قیمت زیادتری مصرف خود را از بازار آزاد تهیه کنند و به همان قیمت بازار آزاد خریداری کنند اما حالا باز یک قسمتی، نصفش یا دو ثلثش هرچه را حساب کنید باز همین نصف یا دو ثلث از طریق جیره‌بندی مصرف‌شان توزیع می‌شود و نصف یا ثلث دیگر را فقط در بازار آزاد باید تهیه کنند و اشخاصی که اختلاس می‌کنند از این تعداد استفاده می‌کنند. اما راجع به این قندی که وارد شده هزار و دویست تن قند بیش از یک سال است وارد شده مطابق تلگرافاتی که به بنده شده و شکایاتی که کرده‌اند یک سال است حالا بیشتر بوده یا نبوده چه عرض کنم یک عده شکایت کرده‌اند که هزار و دویست تن قند و شکر وارد سرحد کرده‌اند و دولت اجازه نمی‌دهد که این جنس را وارد بازار آزاد کنند و معامله کنند اول باید پرسید در مملکتی که انحصار تجارت خارجی هست و هیچ کس بدون اجازه دولت حق ندارد جنسی را وارد کند وارد کننده به چه دلیل جنس وارد کرده است اگر وارد کننده از دولت اجازه داشت که دیگر این اشکالات در کار نبود و دولت این جنس را آزاد می‌گذاشت پس آنهایی که جنس را وارد می‌کنند این فکر را می‌کنند که اگر دولت این جنس را گرفت همان پولی را که به دیگران بابت قیمت این جنس داده‌اند از دولت خواهند گرفت آن وقت چطور می‌شود که دولت قند را کیلویی چهار ریال تمام می‌کند و یک وارد کننده همان قند را می‌گوید کیلویی چهار تومان تمام کرده‌ام دولت می‌بایستی به آنها گفته باشد که آقایان شما به چه دلیل جنس را وارد کرده‌اید با چه اجازه وارد کرده‌اید حالا که وارد می‌کنید و کمیته تدارکات خاورمیانه هم این قسمت را از بابت سهمیه ایران حساب می‌کند باید این جنس را به همین قیمت به دولت ایران بفروشید، مسائل آقا خیلی صاف و ساده است اینجا هزار و دویست تن یا چهار هزار خروار قند است اولاً به چه علت هر کیلویی چهار تومان می‌خرید قند قیمتش در همه جا معلوم است شما خودتان قند را کیلویی چهار ریال و نیم خریده‌اید آن وقت کسی دیگر می‌آید می‌خرد چهار تومان کسی دیگر می‌خرد پنج تومان، کسی دیگر می‌خرد شش تومان همچو چیزی نمی‌شود باید دید قند را از کجا خریده‌اند مبدئش کجا است تمام تجاری که قند وارد کرده‌اند قیمت مبدأ را می‌دانند به تمام معنی هیچ کس نمی‌تواند یک دولتی را به اشتباه در روی قیمت قند از یک مبدئی بیندازد اینها چه چیز است؟ فرمایشات‌تان سفسطه صرف است برای این که یک کسی قند از یک جایی وارد می‌کند وقتی که معلوم شد که قیمت قند در آنجا چند است وقتی که معلوم است قند کیلویی چهار ریال وارد می‌شود آن کس که اجازه می‌دهد چهار هزار خروار قند وارد این شهر بشود و به حداقل که من امروز تأمین می‌کنم سه میلیون و پانصد هزار تومان (من به این دولت تضمین می‌دهم) این تجار استفاده می‌برند به خزانه مملکت ضرر زده است استدعا می‌کنم آقا این فرمایشات را در یک جایی بفرمایید که اصلاً هیچ منطق وجود نداشته باشد دولت‌های قبل از شما هم بودند ولی آن دولت‌ها جرأت نکردند به هیچ وجه من الوجوه این کار را بکنند و این دولت به واسطه این که مردم یک تصوراتی درباره‌اش می‌کنند این کار را کرد و سه میلیون و پانصد هزار تومان به خزانه مملکت ضرر زد آقا شما چطور ملاحظه چهار تا تاجر قندفروش را که با شما دوست هستند و در اتاق تجارت نشسته‌اند می‌کنید و یک قندی را که سه میلیون و پانصد هزار تومان ازش می‌شود برای دولت استفاده کرد آزاد می‌کنید؟ آقا یک قندی را که شما می‌توانید بدهید به جیره‌بندی که کیلویی نوزده قران بفروشد آن وقت در تحت این بهانه‌ها که بلی گفتیم قند را از آنجا بیاورند و در تحت نظر اتاق تجارت بفروشند و به قیمت عادی می‌فروشند این قند را آزاد می‌کنید؟! آقا این حرف‌ها را چرا اینجا می‌زنید؟ مگر ما از زنگبار یا حبشه اینجا آمده‌ایم که شما می‌خواهید ما را اغفال کنید؟! آقا شما فرمودید همین اتاق تجارت متعهد شد، اعلان کرد که قندی را که از شوروی همین قندفروش‌های محتکر خریدند قرار شد کیلویی چهل و نه ریال بفروشند و خودشان هم حاضر شدند که موجودی خودشان را اعلام کنند چطور شد که نه موجودی را اعلام کردند و نه کیلویی پنج تومان و دو قران که قرار بود چهار تومان و نه قران که می‌خرید سه قران هم برای خودشان منظور کنند فروختند؟ ولی دیدیم به هیچ وجه نه قند را به این قیمت فروختند و نه موجودی خودشان را اعلام کردند جنابعالی به چه عنوان و به چه اطمینان این قند را آزاد کرده‌اید و در تحت نظارت اتاق تجارت گذارده‌اید که در تحت نظارت اتاق تجارت قند را به قیمت عادی بفروشند این قیمت عادی را من نفهمیدم چیست؟ همه مردم قند می‌فروشند البته هرکس هم که قند می‌خرد هرجا که ارزان‌تر بفروشند از آنجا تهیه می‌کند اگر قیمت عادی این است که ارزان‌تر بفروشند هیچ کس حاضر نیست حرف اتاق تجارت را قبول کند و قند را ارزان‌تر بفروشد. پس بنابراین بنده استدعا می‌کنم که جنابعالی توجه بفرمایید که این یک میلیون و دویست هزار کیلو قند و شکری را که این مردم وارد کرده‌اند شما یک خدمتی به آن اشخاصی که ثروت روی ثروت می‌ریزند کرده‌اید یک عده قندفروش رفته‌اند و قند را کیلویی چهار ریال و پنج ریال خریداری نموده‌اند و هیچ اجازه هم نداشتند جنابعالی به آنها یک خدمت بزرگی کرده‌اید و به نظر خودم که حساب کردم امروز حاضر هستند سه میلیون و پانصد هزار تومان به این دولت بدهند تا قند را به دست آنها بدهید شما سه میلیون و پانصد هزار تومان به این اشخاص خدمت کرده‌اید. دیگر عرض بنده این است که آقای فولادوند چون در آن جلسه که من راجع به آقای سهیلی و اعلام جرمی که شده است این طور استنباط کردم که در یکی از جلسات ماقبل از اظهارات من بسیار متأثر شدند حالا اگر نظریاتی دارند بفرمایند نظر به این که امروز نوبت مذاکرات به بنده رسید ایشان از من تقاضا کردند که استعفایی که ایشان برای کار نکردن کمیسیون قوانین دادگستری و برای این که انجام وظیفه نمی‌کنند به مجلس تقدیم کرده‌اند و مورد قبول واقع نشده است من در این مجلس قرائت می‌کنم تا ایشان از هرگونه اتهامی بری باشند (صحیح است) (اردلان - آقای فولادوند از وکلای شریف هستند) (صحیح است)
(استعفانامه آقای فولادوند را به شرح زیر قرائت نمودند)
ریاست معظم مجلس شورای ملی به واسطه مطالبی که مشروحاً راجع به پرونده اتهام آقای سهیلی در خصوص سوء استفاده از اموال وزارت امور خارجه و کافی بودن دلایل برای مجرمیت ایشان در کمیسیون دادگستری عرض نمودم و از لحاظ این که آنچه اینجانب تشخیص داده‌ام پس از شانزده ماه که این پرونده مطرح بوده و تحقیقات هم کامل شده و دو ماه دیگر بیشتر از عمر دوره چهاردهم مجلس باقی نیست منظور دفع‌الوقت در این پرونده است و از لحاظ این که حیثیت خودم را دوست دارم و احترام به افکار عمومی می‌گذارم و چون به تنهایی کاری از این بنده ساخته نیست لذا با تصدیق به این که آقای سهیلی را در این پرونده مجرم و خطاکار می‌دانم و پس از مطالعه کامل به پرونده چندین مرتبه هم عقیده خودم را با شهادت صورت جلسات کمیسیون صریحاً
گفته‌ام چون توجهی در بعضی از همکارانم نمی‌بینم برای مسئول نبودن نزد خداوند متعال و چون در ورود به مجلس به کلام‌الله مجید قسم خورده‌ام و برای مسئول نبودن در پیشگاه افکار هموطنانم که وکیل آنها هستم در این تاریخ از کمیسیون دادگستری استعفا می‌دهم و وجدان خودم را به این وسیله راحت می‌نمایم (اردلان - آقا تاریخش را هم بفرمایید) تاریخ ۲۲/۹/۲۴ بعد یک نظریاتی راجع به پرونده آقای سهیلی اینجا هست که شاید بعضی‌ها هم در مجلس گفته‌اند و احتیاج نباشد که بنده عرض کنم مطلب دیگری را که بنده می‌خواستم عرض کنم این بود که از مذاکراتی که بنده در مجلس شورای ملی راجع به بعضی مطبوعات کرده‌ام یک عده‌ای از مطبوعات ملی یک عده‌ای از مطبوعاتی که تا امروز هیچ کس غیر از مصالح وطن و مملکت نظری از آنها ندیده‌اند که اظهار بکنند از من مکدر شده‌اند من به هیچ وجه نظریاتم به این دسته از مطبوعات نبود من در نطق خودم عرض کردم که عده زیادی از مطبوعات طپانچه جیب‌دزد هستند این مفهوم مخالفش این است که یک عده قلیلی هم از مطبوعات هستند که با هیچ سرمایه‌ای غیر از کار خودشان اداره نمی‌شوند و نظرشان فقط مخصوص به مملکت و ملت ایران است (صحیح است) بنابراین بنده از آقایان تقاضا می‌کنم که به هیچ وجه از عرایض من سوء تفاهم حاصل نکنند و خود را همین طور که هستند خادم حقیقی و به تمام معنی خیرخواه وطن که می‌دانند بدانند هیچ کس درباره این آقایان نظر سوئی ندارد و عرض دیگر بنده چون نمی‌توانم راجع به این گزارش کمیسیون دادگستری راجع به این اعلام جرمی که بنده برعلیه آقای بدر کرده‌ام اظهاری بکنم (یک نفر از نمایندگان - هنوز نیامده) بلی نیامده چون آنجا دیگر نمی‌شود صحبت بکنم موقع را مغتنم می‌شمارم که عرض کنم از این کمیسیون دادگستری هم غیر از این نظریه که اظهار فرمودند انتظاری نبود (حاذقی - کمیسیون عرایض!) بلی کمیسیون عرایض بنده اگر بخواهم محافظه‌کاری بکنم، ملاحظه‌کاری بکنم نباید به هیچ کس حرفی بزنم و سخنی بگویم (یک نفر از نمایندگان - کمیسیون عرایض هنوز نداده) داده آقا خوب بنده چون این طور شنیدم اگر هم نداده چون آن موقع نمی‌توانم صحبت بکنم چون گزارش کمیسیون عرایض هیچ مذاکره ندارد به موجب ماده قانون و باید همین طور یا رد باشد یا قبول باشد می‌رود به کمیسیون دادگستری این است که می‌خواهم دو کلمه حرف بزنم بنده راجع به این اعلام جرمی که کرده بودم روی دو ماده از مواد قانون جزایی قرار داده بودم یکی راجع به ماده ۲۳۸ است که می‌نویسد: (هر کس به وسایل تقلبی متوسل شود برای این که مقداری از مال دیگری را ببرد، به حبس تأدیبی از شش ماه تا دو سال و یا به تأدیه غرامت پنجاه الی پانصد تومان و یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد و اگر شروع به این کار کرده ولی تمام نکرده باشد به حبس تأدیبی از دو ماه تا یک سال و یا به غرامت از بیست الی دویست تومان محکوم خواهد شد و ممکن است در صورت تکرار مرتکب را در مدت یک تا پنج سال از اقامت در محل مخصوصی منع نمود یک معامله‌ای واقع شده برای چه؟ برای این که یک کسی حقاً بیست هزار و هفتصد و شصت و سه تومان طلب از دولت داشته است اینجا باید دولت به او بیست هزار و هفتصد و شصت و سه تومان بدهد آیا آن کسی که می‌آید عوض این مبلغ ۲۰۷۶۳ تومان یک ملکی را که لااقل امروز بین پانصد و یک میلیون تومان قیمت دارد می‌دهد این کلاه‌برداری نیست؟ آقا این پس چیست؟ من می‌خواهم مفهوم کلاه‌برداری را بدانم کلاه‌برداری این است که یک کسی مالی را از یک کسی با این که حق نداشته است ببرد و یک حرفی هم بزند که مردم را اغفال بکند در کاغذهای برنده این مال (شما در همین دوسیه ببینید) می‌نویسد: خیرآباد مخروبه به یک ملکی که ۷۰۰۰۰۰ تومان قیمت داشته باشد این را کسی مخروبه می‌گوید یک ملکی که بین پنجاه تا صد هزار تومان در سال عمل می‌کند این ملک مخروبه است؟ بعد در قسمت کلاه‌برداری این ماده می‌گوید اگر شروع به این کار کرده ولی تمام نکرده باشد. این تمام نکرده باشد یعنی چه؟ یعنی شروع کرد و تصویب‌نامه را صادر کرد و قرار هم شد که محصول این ملک را به این شخص بدهند آن وقت یک کسی آمد گفت تصویب‌نامه را جلویش را می‌گیرم پس این شخص شروع کرده ولی تمام نشده و تصویب نکرده که ملک را بدهد و سند رسمی نگرفت این کلاه‌برداری است و شروع به جرم است در ماده ۲۳۸ کلاه‌برداری و جرم است ولو این که این کار تمام نشده باشد. این راجع به این ماده اما راجع به ماده ۱۵۳ که می‌گوید: (هریک از مستخدمین و مأمورین دولتی و اشخاصی که عهده‌دار خرید یا فروش حالا ساختنش باشد نفعی برای خود یا دیگری تحصیل کرده باشد که موجب ضرر دولت باشد علاوه بر استرداد آنچه که تحصیل کرده به تأدیه غرامتی معادل نصف آن محکوم خواهد شد و اگر مستخدم دولتی باشد بعلاوه مجازات فوق از یک تا هفت سال از خدمت دولت منفصل خواهد گشت.) آن قسمت ماده ۲۳۸ مربوط به این بود که خریدار مجرم است و معاون جرم کسی دیگر بوده است ولی در قسمت دیگر که مربوط به ماده ۱۵۳ است وزیر خودش مجرم است به جهت این که وزیر یک مالی را که ۰۰۰/۷۰۰ تومان قیمت دارد به یک کسی در مقابل ۷۶۳/۲۰ تومان فروخته ماده بیستم می‌گوید: (هرگاه کسی قصد جنایتی کرد و شروع به اجرای آن بنماید ولی به واسطه موانع خارجی که اراده فاعل در آنها مدخلیت نداشته قصدش معلق یا بی‌اثر بماند و جنایت منظوره واقع نشود مرتکب به حداقل مجازاتی که به نفس جنایت مقرر است محکوم خواهد شد و اگر مجازات جنایت اعدام باشد مرتکب به حبس غیر دائم با اعمال شاقه محکوم می‌شود) خوب یک وزیری آمد و در مقابل ۲۰۷۶۳ تومان یک ملکی که ۷۰۰۰۰۰ تومان قیمت دارد خواست بدهد تصویب‌نامه‌اش هم صادر شد این آمد در وزارت دارایی که این ملک را تصرف کند یک کسی مچش را گرفت و گفت نمی‌گذارم تصرف کنی این مثل چیست؟ این مثل دزدی است که می‌آید در خانه اسباب خانه را جمع‌آوری می‌کند اینجا نیت خودش را اجرا کرده بعد بخواهد ببرد از در بیرون اسباب را از دستش بگیرند نتوانست ببرد این مشمول ماده قانون جزایی است برای این که دزد که خودش انصراف حاصل نکرده که این مال را به میل خودش زمین بگذارد و بگوید من مال این آدم را که می‌خواهم ببرم نمی‌برم یک کسی مچ دست دزد را گرفت مال را از دستش گرفت این مشمول ماده ۲۰ قانون مجازات عمومی است. پس بنده خواهش می‌کنم که آقایان اعضای کمیسیون عرایض و مرخصی این عرایض بنده را متوجه بشوند و اگر این راپورت را هنوز که نداده‌اند اگر می‌خواهند بدهند درش تجدیدنظر بکنند و مثل یک آقای امینی کسی برای خودش در اول جوانی و اول عمر نامی به زشتی باقی نگذارد.
حاذقی - متأسفانه نمی‌آیند.
امینی - بنده اخطار نظامنامه دارم.
(در این موقع به واسطه ورود یکی از تماشاچیان به جایگاه منشیان هیئت رئیسه و اظهار مطالبی همهمه در مجلس ایجاد و برحسب دستور مقام ریاست شخص نامبرده طبق مقررات خارج و توقیف گردید)
۶- تقدیم یک فقره لایحه از طرف آقای وزیر فرهنگ راجع به شورای عالی فرهنگ
نایب رئیس - آقای وزیر فرهنگ.
وزیر فرهنگ - عرض کنم که در قانون شورای عالی وزارت فرهنگ تجدیدنظری لازم بود بشود این تجدیدنظر به عمل آمده است و لایحه آن تهیه شده و با قید یک فوریت تقدیم می‌شود.
۷- توضیحات آقای وزیر دارایی به مناسبت بیانات آقای دکتر مصدق
نایب رئیس - آقای وزیر دارایی.
وزیر دارایی - بنده تصدیع زیادی ندارم فقط نسبت به فرمایشات آقای دکتر مصدق درباره سیاست خارجی آنچه را که فرمودند به طور خلاصه جواب عرض می‌کنم که دولت هیچ گونه تصمیمی ندارد بدون رعایت نظر مجلس شورای ملی هیچ گونه اقدامی کند و هیچ گونه قدمی برنخواهد داشت (تهرانچی - یک وقتی را هم برای استیضاح معین بفرمایید) اطاعت. آن را هم اطاعت می‌کنم به عرض‌شان خواهم رسانید (تهرانچی - مدت‌ها است استیضاح به عمل آمده است راجع به تعیین وقت اقدامی نفرموده‌اید) عرض کنم نظریات آقای دکتر مصدق را در باب آذربایجان و سیاست خارجی هم بنده به طور خلاصه البته هم خدمت آقای نخست‌وزیر عرض می‌کنم و هم خدمت آقای وزیر امور خارجه راجع به آن قسمت اقتصادی که فرمودند بنده دو مطلب را مختصراً می‌خواهم برای مزید اطلاع عرض کنم در باب این که فرمودند این قند چطور شده این اولاً قند نیست همه‌اش شکر است (دکتر مصدق - فرق نمی‌کند) چطور شده است که قیمت آن را می‌گویند زیاد است توضیحی است که خودشان می‌دهند. توضیحی که خودشان داده‌اند که چرا این گران است این است که اینها شکرهایی است که با بلم‌ها و کرجی‌های دستی و بادی از طرف خلیج فارس یا یک قدری دورتر آورده‌اند.
صفوی - ۵ کیسه و ده کیسه . . .
نایب رئیس - آقا صحبت نفرمایید.
وزیر دارایی - و در عوض اجناسی که از ایران گران خریده‌اند و به زحمت صادر کرده‌اند بهشان داده شده نه از کارخانه البته اگر از کارخانه خریده بودند و وارد کرده بودند همان نرخ قطعی بین‌المللی را داشت ولی توضیح خودشان این است که با این زحمت زیاد و با این مخارج گزاف آورده‌اند و از همان یک سال و نیم که قند آمده است پرسش‌هایی که شده است و دولت‌ها رجوع کرده‌اند و همه دولت‌ها گفته‌اند که چند خریده‌اید؟ یکی گفته است ۴ تومان یکی گفته ۵ تومان، یکی گفته ۳۵ ریال و البته هیچ کدام این دولت‌ها وسیله‌ای برای الزام آقایان به این که این شکرها را از قرار ۴ قران و یک خورده کمتر یا بالاتر بفروشند اصلاً وجود نداشته حالا چطور شده که این اصلاً وارد گمرک شده این یک مطلب دیگری است ولی حالا که اینها وارد شده یکی از دو راه بیشتر نیست یا دولت اصلاً اجازه ورود به داخله ندهد اجازه
صدور به خارجه هم ندهد و اینها این قدر در انبار بماند تا شکرک بزند و کپک بزند و خراب بشود یا این که بایستی بگویند که آقا اینها را بردارید ببرید بیرون، همان طوری که عرض کردم راست است که اگر برمی‌داشتند می‌بردند بیرون دیگر نمی‌توانستند یک روزی به ما بگویند که جزء سهمیه‌تان منظور می‌شود ولی آن قسمت‌های دیگری را که جزء سهمیه بوده مگر به ما دادند که حالا ما بگوییم که این جزء سهمیه ما نباشد بنابراین نه از جای دیگر می‌توانستیم بگیریم در عوضش و نه اگر اینجا می‌ماند برای ما فایده داشت و اگر هم می‌رفت به بازار آزاد می‌رفت ولی آن مبلغی که می‌فرمایید سه میلیون و نیم یا چقدر فایده بردند بنده این را باید عرض کنم حضورتان اگر بنده به سمت مأمور دولت در امری وارد هستم باید فکر بکنم که وظیفه مأمور دولتی‌ام را چطور انجام بدهم نه این که حساب بکنم که فلان تاجر چقدر فایده برد بنده که حسابگر معامله تجار نیستم که ببینم سه میلیون تومان فایده می‌کند یا سه هزار تومان؟ وسیله‌ای هم برای دولت نبود که این را از آنها بگیرد به زور و مصرف کند و آنها آزاد بودند و می‌آوردند یا باید بگوید که این را بیاورند یا این که بماند تا فاسد بشود از میان این سه شق شق احسنش برای مصالح عمومی مملکت این بود (صحیح است) حالا هم بنده عرضی ندارم و عملی هنوز نشده است با گرفتن یک تومان در هر کیلو اگر هزار تن باشد یک میلیون تومان برای مملکت عایدی از این حیث عاید شده و در حدود چهارصد هزار تومان هم از بابت عوارض گمرکی و حق انحصار باید بپردازند و مطابق ارضیه که هست از قرار هر تن در ده روز ۶ تومان باید کرایه انبار بدهند و این به قدری به نظرشان گزاف آمده است که به حضور خود جنابعالی هم تشکی کرده‌اند که آقا ما نمی‌توانیم این را بپردازیم حالا بنده نه این که ضرری نزده‌ام و اگر می‌گفتم که این را خارج کنند نه فقط یک میلیون و چهارصد هزار تومان عایدی برای دولت تهیه نمی‌شد بلکه از بابت ارضیه هم چیزی به دولت نمی‌رسید پس این هم جزو عواید دولت محسوب می‌شود اما اگر مجلس شورای ملی خیلی گزاف تصور می‌کرده یعنی برخلاف آن که تصور می‌فرمایید که نمی‌دانم عوض پا با سر بدوند و اینها را بیرون بیاورند و بفروشند، اینها در گمرک هستند و هر روز شکایت می‌کنند که این عوارض گزاف را ما نمی‌توانیم بپردازیم و مخصوصاً اصرار می‌کنند که این ارضیه را بردارید و اگر مجلس شورای ملی عقیده دارند چون هنوز ۸۶ تن از این ۱۲۰۰ تن بیشتر از گمرک بیرون نیامده است اگر مجلس شورای ملی این طور عقیده دارد من امروز این تصویب‌نامه را لغو می‌کنم (فاطمی - چرا این کار را می‌کنید؟) بنده اظهاری نکردم. عرض کردم اگر مجلس شورای ملی این طور عقیده دارد هنوز طوری نشده ۸۶ تن فقط از این بیرون آمده اگر بفرمایید بنده می‌روم آن تصویب‌نامه را امروز عصر لغو می‌کنم تا شکرها بماند (عده‌ای از نمایندگان - خیر) اما این که فرمودند که آنها را ملزم کنیم که شکر را از قرار کیلویی ۴ ریال بیایند به ما بفروشند این وسیله برای ما نیست تحت نظر اتاق بازرگانی هم قید شده و در خود تصویب‌نامه قید شده است که آنها را وقتی که می‌خواهند بیرون بیاورند باید تعهد بسپارند که در تحت نظر اتاق بازرگانی و شهرداری تهران که گمان می‌کنم مورد اطمینان جنابعالی آقای شهردار باشند که در تحت نظر ایشان بفروشند و مطابق قانون کیفر گران‌فروش‌ها و قانون منع احتکار حالا اگر شهرداری وسیله‌ای ندارد که ۱۲۰۰ تن شکری که در تحت اختیارش گذاشته می‌شود مطابق قانون منع احتکار و کیفر گران‌فروشان به قیمتی که معین می‌شود بفروشد و فروشندگان به مردم آزار می‌دهند آن دیگر دستگاه دیگری است که خراب است تقصیر بنده نیست حالا با این مقدمات اگر می‌فرمایید بنده لغو می‌کنم.
یک نفر از نمایندگان - نخیر آقا
صادقی - آقا اجازه می‌فرمایید بنده عرض دارم.
نایب رئیس - آقای وزیر بهداری اظهاراتی نامه دارند.
دکتر اعتبار - لایحه آقای وزیر فرهنگ یک فوریت داشت.
۸- توضیحات آقای وزیر بهداری
وزیر بهداری (آقای دکتر مالک) - در جلسه گذشته که بنده عرایضی کردم (امیر تیمور - آقا بلندتر بفرمایید) در جلسه گذشته که بنده عرایضی کردم گویا برای آقای فداکار یا آقای دکتر رادمنش چون نفهمیدم کدام‌شان عرایض بنده را قطع کردند و فرمودند جنگ تمام شده است، بنده منظورم وقتی که عرض کردم جنگ تمام نشده منظورم جنگ بین‌المللی نبود آقا اشتباه فرمودند بعد در روزنامه‌ها عرایض بنده را سوء تعبیر فرمودند اگر توجه می‌فرمودید به عرایض بنده بنده منظورم این جنگ‌هایی است که الان در نقاط مختلف دنیا هست والا جنگ بین‌المللی را که بنده می‌دانم تمام شده است به جهت این که خودمان عید گرفتیم، جشن گرفتیم (خنده نمایندگان) آن وقت آقا سوء تعبیر فرمودند حتی در روزنامه‌هاشان هم برداشتند یک حرف‌هایی نوشتند که حقیقتاً دور از انصاف است حالا باید توجه بفرمایند که این صحبتی را که اینجا می‌شود برندارند ببرند توی کوچه این را سوء تعبیرش بکنند و یک حرف‌هایی بزنند که نه برای یک وزیری خوب است نه برای یک وکیلی (صحیح است) اما راجع به فرمایشات آقای دکتر مصدق راجع به بنگاه دارویی کل کشور، بنده تصور می‌کنم وقتی که مجلس یک وزیری را انتخاب می‌کند به آن وزیر این قدر اختیار می‌دهد که برود وزارتخانه‌اش را اداره بکند و دیگر در جزئیات کار آن وزارتخانه مجلس مداخله نمی‌کند (مهندس فریور - در جزئیات هم مجلس حق مداخله دارد) اجازه بفرمایید اگر بنا بشود که یک اداره‌ای درست بکنند برای فروش دوا یا یک اداره‌ای را که به درد نمی‌خورد منحل بکنند و آن وقت وزیر مورد عتاب و خطاب قرار بگیرد آن وقت که نمی‌شود کار کرد (مهندس فریور - وکیل باید نظریه خودش را بگوید) بنده نمی‌گویم نظارت قانونی نداشته باشید بنده عرض نمی‌کنم که اگر یک کار خلافی می‌شود او را نگویید و توضیح نخواهید، آقایان وکلا برای همین هستند که قانون بگذرانید وزیر هم مطیع قانون و مجری آن قانونی است که آقایان وکلا تدوین می‌کنند پس بنده منظورم این نیست که بگویند چرا این طور نشده و چرا این طور شده است؟ بنده غرضم این است که باید دید یک وزارتخانه که یک چیزهایی دارد مورد احتیاج هست یا نه، بنده در جلسه گذشته عرض کردم وزارت بهداری یک بودجه محدودی برای خرید دوا دارد که فرض بفرمایید در سال پانصد هزار تومان است و اگر بخواهد آن پانصد هزار تومان را از آقایان تجار دوافروش دوا بخرد نمی‌تواند و برایش گران تمام خواهد شد و ناچار است همان طور که از روز اول این کار را کرده خودش دوا را وارد بکند تا این که حقیقتاً با این پانصد هزار تومان یا یک میلیون یا هر قدر هست بتواند دوای کشور را تأمین بکند (صحیح است) دوای بیمارستان‌ها و مردمان فقیر و عرض کنم مؤسسات دیگر دولتی اگر بنا باشد که بخواهد از تجار دیگر بخرد دوا را از دست دوم یا سوم ناچار است بخرد و عوض یک میلیون چهار میلیون باید پول دوا بدهد و تازه معلوم نیست که دوای تازه و خوب بدهند و به قیمت ارزان. آقای دکتر مصدق منظورشان این بود که این بنگاه بی‌فایده است. این بنگاه بی‌فایده نیست، اولاً بنگاه دارویی از بودجه دولت دیناری نمی‌گیرد (آقای وزیر دارایی اینجا حاضر هستند) این بنگاه بنگاهی نیست که از بودجه دولت اداره بشود یک روز یک وامی بهش داده شد و از این وام سرمایه خودش را درست کرده است و یک بنگاه بازرگانی است خودش خرید می‌کند و خودش هم می‌فروشد و از این خرید و فروش هم یک مقدار نفع دارد که به سرمایه‌اش اضافه می‌شود این سرمایه داخل بودجه دولت نیست دولت پولی نمی‌دهد بهش که اینجا بیاید توی بودجه دولت (تهرانچی - از حق حاکمیت و انحصار دولت استفاده می‌کند.) انحصار دارو لغو شده است (تهرانچی - قبل از این که لغو بشود) حالا که لغو شده است و به آن شکلی که آقایان می‌خواسته‌اند درست شده است، این بنگاه خودش یک سرمایه‌ای داشته است و الان برای آقایان محترم یکی یکی جواب آن فرمایشات را عرض می‌کنم که آیا بنگاه دارویی از بودجه دولت استفاده کرده و اداره می‌شود یا خیر؟ بنگاه دارویی از بودجه دولت وجهی دریافت نمی‌کند و با درآمد تجارتی خودش را اداره می‌کند (تهرانچی - اگر بنگاه دولتی است چرا بودجه‌اش را نمی‌آورید در مجلس) عرض کردم بنگاه دولتی نیست یک بنگاه بازرگانی است و با سرمایه‌ای که بهش داده شده است در تحت نظر یک وزارتخانه اداره می‌شود (طهرانچی - ایشان این طور فرمودند که اگر بنگاه دولتی است چرا بودجه‌اش نمی‌آید به مجلس) عرض کنم تمام سرمایه‌ای که این بنگاه داشته است پنجاه و پنج میلیون و چهارصد و شانزده هزار و هفتصد ریال بوده است و آنچه که امروز بنگاه دارویی دارد در آخر شهریور پنجاه و هفت میلیون و پانصد و بیست و هشت هزار و هشتصد و نود و یک ریال است پس چیزی کسر نکرده است و علاوه بر این از وزارت بهداری مبلغی طلب دارد که آن طلب را هم روی این حساب نیاورده است و یک مقداری هم از شرکت‌های بیمه طلب دارد که هنوز وصول نکرده است و از اول سال تا حالا مطالبه شده است پس این بنگاه آن طوری که عرض کردم یک بنگاهی نیست که از بودجه دولت استفاده کند، خودش دوا می‌خرد و خودش هم می‌فروشد به مردم دوای ارزان می‌فروشد و به وزارتخانه‌ها هم همین طور و چون مستقیماً با کارخانه‌هایی که اینجا نماینده ندارند طرف است و آن طوری که فرمودید که کارخانه اینجا نماینده دارد و بنگاه ناچار است از آنها بخرد این طور نیست یک کارخانه‌هایی هستند که اینجا نماینده فروش ندارند و از آنها بنگاه دارویی دارو را به قیمت ارزان می‌خرد و می‌آورد هم به مردم می‌فروشد هم به وزارتخانه‌ها. اما راجع به قسمت
انحصار که لغو شده خدمت آقایان عرض کنم از روزی که انحصار دارو لغو شده است یک مبلغی روی بعضی از داروها اضافه شده است که صورتش اینجا هست اگر آقایان میل دارید آقایان اینجا بخوانم (صادقی - نه میل نداریم) یکی از آنها آنتی فلوژیستین است این آنتی فلوژیستین که مورد احتیاج تمام ملت است (اخوان - پنج تومان بوده حالا شده است پانزده ریال) این طور نیست (تهرانچی - نماینده‌اش سوء استفاده کرده است دولت باید جلوگیری کند)
نایب رئیس - آقای تهرانچی اجازه بفرمایید صحبت‌شان را بکنند.
وزیر بهداری - معلوم می‌شود آقا فرمایشات‌شان را قبل از این که بنده عرایضم را بکنم می‌خواهند بفرمایند (فداکار - معلوم می‌شود گزارش دکتر نامدار است.) چرا حرف مرا قطع می‌کنید آخر من هم مثل شما حق حرف زدن دارم.
نایب رئیس - بفرمایید صحبت‌تان را بکنید.
وزیر بهداری - آنتی فلوژیستین را وقتی که بنگاه دارویی خواست قیمتش را پایین بیاورد آن صاحب آنتی فلوژیستین را آورد بهش گفت که آقا قیمت این را معین بکن و یک چیزی هم اضافه بفروش و قرار بود قوطی ۱۴ قران یا ۱۳ قران بفروشد یعنی برای خودش قوطی ۹ قران وارد می‌شد و قرار شد که قوطی ۱۴ یا ۱۳ قران بفروشد این آقا قرارداد داشت که از گمرک دربیاورد این قدر از گمرک درنیاورد تا این که جیغ و داد و فریاد این طرف و آن طرف بلند شد و انحصار دارو را لغو کردند حالا آنتی فلوژیستین را عوض این که ۱۴ یا ۱۳ ریال بفروشند ۹ ریال وارد می‌شود و به دوافروش ۱۲ ریال می‌فروشند و دوافروشان و دواسازان هم ۱۹ ریال به مردم می‌فروشند حساب کنید نه ریال تا نوزده ریال چقدر تفاوت دارد ملاحظه کنید که ترتیب این کار چطور است در صورتی که در تهران ۹ ریال تمام می‌شود پس با این ترتیب بنده این طور نتیجه می‌گیرم که برای وزارت بهداری وجود یک مؤسسه‌ای که دوا برای او بخرد برای دولت، برای مؤسسات دیگر، برای مؤسسات ولایات لازم است و بدون آن وزارت بهداری نمی‌تواند کارش را ادامه دهد این بنگاه می‌تواند در مواقعی که دوا گران است دوا را خودش ارزان بفروشد و به مردم تعدی نشود این مردم بنیه این را ندارند که بروند یک قوطی آنتی فلوژیستین یا قوطی دوای دیگری را که قیمتش ۱۵ ریال یا یک تومان تمام می‌شود به قیمت ۵ تومان یا ۶ تومان بخرند از خودتان قیاس بکنید از بنده قیاس بکنید که وقتی می‌خواهیم دوایی بخریم چقدر پول باید بدهیم به این جهت یک مؤسسه‌ای لازم است که بتواند قیمت دوا را پایین بیاورد که هر وقت خواستند به مردم تعدی بکنند جلوگیری کند و هر وقت هم دولت خواست دوا وارد کند سر فرصت می‌تواند دوا وارد کند و دوا حاضر باشد ولی اگر بنا باشد وقتی که دولت، مؤسسات وزارت بهداری دوا لازم داشته باشد هی مناقصه بگذارد هی دوا گران بخرد این کار با بودجه وزارت بهداری وفق نمی‌دهد.
فداکار - از گرانفروشی جلوگیری کنید.
صادقی - اجازه بفرمایید بنده عرایضی دارم عرض کنم.
نایب رئیس - آقای وزیر کشاورزی اظهارات‌شان را بفرمایید بعد جنابعالی بفرمایید آقای عدل.
۹- تقدیم یک فقره لایحه از طرف آقای وزیر کشاورزی راجع به سازمان بنگاه مستقل آبیاری
وزیر کشاورزی - در سال ۱۳۲۱ یک قانونی به مجلس تقدیم شد راجع به سازمان بنگاه مستقل آبیاری در این مختصر دوره‌ای که عمل شده است یک نواقصی در آن قانون دیده شده بعلاوه یک چیزهای دیگری پیش‌آمد کرد که محتاج بودیم به تهیه یک لایحه دیگری من جمله در قسمت قنوات و در قسمت حفر چاه‌های آرتزین که اختلافاتی الان هم پیدا شده است یک لایحه‌ای تهیه شده است که تقدیم می‌شود و خواهش می‌کنم آن را به قید یک فوریت تصویب بفرمایید چند روز پیش هم یک لایحه‌ای تقدیم کردم (جمعی از نمایندگان - اکثریت نیست) (اکثریت شد) در چند جلسه قبل هم یک لایحه‌ای تقدیم کردم راجع به صندوق تعاونی کشاورزان به قید یک فوریت و تاکنون رأی به یک فوریت آن داده نشده استدعا می‌کنم راجع به این هم رأی گرفته شود.
۱۰- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
نایب رئیس - اگر موافقت کنید جلسه را ختم کنیم جلسه آتیه فردا ساعت ۹ صبح دستور هم همین مطالب فعلی
(مجلس سی و پنج دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی-ملک‌مدنی
سؤالات نمایندگان
ریاست محترم مجلس شورای ملی
متمنی است دستور فرمایید به آقای وزیر دارایی اطلاع داده شود هرچه زودتر در جلسه علنی مجلس شورای ملی حضور یافته و توضیح دهند که چرا مدت شش ماه است به نجف‌آباد و فریدون و شهررضا و سایر بخش‌های اطراف اصفهان قند و شکر داده نشده است.
سیف‌پور فاطمی
انتصابات و احکام
مجلس شورای ملی
آقای حمیدی که از کارمندان باسابقه مجلس شورای ملی می‌باشند به سمت رئیس دفتر مجلس انتخاب شده‌اند.
وزارت کشور
آقای عبدالحسین شبدیز بازرس و معاون اداره دفتر وزارتی از تاریخ ورود به محل مأموریت به سمت فرمانداری اراک منتقل شدند.
اخبار مجلس
تصمیم هیئت رئیسه راجع به تشکیل جلسات
طرح پیشنهادی آقایان نمایندگان محترم راجع به اوقات جلسات مجلس که برحسب تمایل و نظر آقایان نمایندگان برای اظهارنظر و اتخاذ تصمیم به هیئت رئیسه مراجعه شده بود در جلسه روز چهارشنبه دوازدهم دی ماه ۱۳۲۴ هیئت رئیسه مجلس شورای ملی مورد بحث و مذاکره قرار گرفته و به شرح زیر اتخاذ تصمیم شد.
۱- در ایام مقرر برای جلسات علنی مجلس شورای ملی که قبلاً از طرف مقام ریاست در جلسه رسمی اعلام می‌گردد از طرف رئیس یا یکی از نواب رئیس در ساعت ده صبح (دو به ظهر) جلسه تشکیل و منتهی تا یک ساعت بعد از ظهر جلسه دایر خواهد بود.
۲- هریک از آقایان نمایندگان پس از ساعت ده صبح در مجلس حاضر شوند غایب و جریمه خواهند شد.
۳- هنگامی که از طرف مقام ریاست احساس شد که اگر یکی از آقایان نمایندگان از جلسه خارج شود مجلس برای رأی یا مذاکره از اکثریت خواهد افتاد اخطار و اعلام خواهند نمود که کسی از آقایان نمایندگان از جلسه خارج نشود و هرگاه کسی در آن موقع خارج شد نام وی در مجلس خوانده شده در صورت خلاصه مذاکرات و صورت مشروح مجلس نیز نام او ثبت شده جریمه مقرره نیز مأخوذ خواهد شد.
تبصره - نام کلیه غایبین نیز در جلسه علنی خوانده شده و مشمول قسمت فوق خواهند بود. همچنین کلیه کسانی که قبل از انقضای وقت جلسه رسمی از مجلس خارج شده و مراجعت ننمایند مشمول این قسمت می‌باشند.
۴- هر وقت لازم و مقتضی دیده شد جلسات علنی طرف عصر نیز تشکیل خواهد گردید.
۵- از طرف مقام ریاست به کسی اجازه غیبت معمول روزانه داده نخواهد شد و غایبین مجاز به واسطه بیماری نیز فقط با تصویب هیئت رئیسه خواهد بود.
۶- برای مذاکرات قبل از دستور نیز مقرر گردید ورقه در تابلوی سراسری بزرگ نصب شده و کسانی که می‌خواهند از حق نطق قبل از دستور استفاده کنند نام‌های خود را به ترتیب شماره معین در آن ورقه ثبت نموده و از طرف مقام ریاست در هر جلسه به دو نفر به ترتیب شماره ثبت شده در ورقه خارج اجازه داده خواهد شد که هر یک نفر یک ربع ساعت صحبت نماید.
تبصره - حق هر کسی که نام خود را در ورقه نامبرده ثبت نموده به ترتیب تا آخر دوره محفوظ خواهد بود.
رئیس اداره قوانین مجلس شورای ملی
آقای ساری اصلانی بازرس وزارتی از تاریخ ۱۲/۱۰/۱۳۲۴ به سمت ریاست اداره انتظامات منتقل و منصوب شدند.
وزارت کشور
آقای امیر دانشور کارمند منتظر خدمت از تاریخ ۱۷/۱۰/۱۳۲۴ به سمت کمک بازرس و کارمندی استانداری پنجم منصوب شدند.
شماره ۱۵۸۰۰
تاریخ ۱/۱۰/۱۳۲۴
لوایح
مجلس شورای ملی
چنانچه خاطر نمایندگان محترم استحضار دارد پیشرفت کشاورزی منوط به یک سلسله اقدامات اجتماعی است تا زارعین و کشاورزان با راحتی خیال به امر کشاورزی مشغول شده و موجب آبادی کشور شوند.
برای پیشرفت این منظور البته باید در درجه اول خود کشاورزان و مالکین دخیل و سهیم باشند اینک به موجب لایحه‌ای که تقدیم می‌شود برای بهبود حال روستاییان در هر دهستان یا بخش صندوق‌هایی به اسم صندوق تعاون تأسیس خواهد شد که سرمایه آنها توسط مالکین و کشاورزی تأمین گشته و وسایل زارعین بی‌بضاعت را فراهم ساخته و در تأسیس دبستان‌ها و بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها و شرکت‌های تعاونی اقدام نموده و پیران و یتیمان را نگاهداری نماید.
لذا لایحه قانونی مشتمل بر ۱۷ ماده تقدیم و استدعای تصویب آن را به قید یک فوریت دارد.
نخست‌وزیر وزیر کشاورزی
ابراهیم حکیمی عدل
قانون بهبود حال روستاییان و خرده مالکین و تشکیل صندوق‌های تعاون
ماده ۱- از تاریخ تصویب این قانون به منظور کمک به کشاورزان و بهبود حال خرده مالکین در هر دهستان یا بخش صندوق‌هایی به اسم صندوق تعاون تشکیل یافته و وظایف آنها از قرار زیر خواهد بود:
الف - سرپرستی مجانی اشخاص محلی علیل و آنهایی که در اثر سوانح غیر مترقبه فاقد قدرت کار می‌شوند و نگاهداری پیران بی‌بضاعت بی‌سرپرست و نگاهداری و تربیت اطفال یتیم و تهیه وسایل کار آنها و نگاهداری بیماران بی‌بضاعت.
ب - جلوگیری از تعدیات رباخواران و دادن وام با فرع نازل به کشاورزان بی‌استطاعت مخصوصاً در مواردی که در نتیجه پیش‌آمدهای غیرمترقبه قادر به ادامه رعیتی خود نباشند از قبیل تلف شدن کاوکار و یا نداشتن بذر و غیره.
پ - دادن وام به روستاییان جهت اصلاح اغنام و احشام و بهبود وضع زراعت.
ت - دفاع از دهقانان و حفظ حقوق آنها.
ث - ساختمان و تأسیس کودکستان‌ها و دبستان‌ها و بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها و استخدام پزشک سیار.
ج - بیمه‌های اجتماعی در مقابل آفات یخبندان، تگرگ، سیل، آفات عمومی دامی و نباتی و غیره.
چ - تأسیس شرکت‌های تعاونی جهت فروش یا نگهداری محصول‌های کشاورزی و جلوگیری از سلف خری و سلف فروشی و تعدیات واسطه‌ها در معاملات و تهیه مایحتاج کشاورزان به قیمت مناسب.
ح - خریداری و نگهداری ماشین‌های کشاورزی و اجاره دادن آنها به قیمت مناسب.
خ - تهیه وسایل مالکیت برای برزگرانی که طبق قانون تشویق خرده مالکین بخواهند مالک باشند.
ماده ۲ - هر مالک یا زارع باید سالیانه معادل سه درصد از کل محصول خود را در همان ده و سایر ساکنین دهات و قصبات معادل سه درصد از درآمد خود را به صندوق تعاون محل بپردازد.
تبصره - در مورد محصول‌هایی که فاسد نمی‌شوند از قبیل غلات و حبوبات خشکبار پنبه و غیره عین جنس و در مورد محصول‌های فاسدشدنی مانند تره‌بار و میوه‌جات قیمت نقدی آن به اقساط در عرض همان سال زراعتی باید تحویل شود.
ماده ۳ - برای اداره امور صندوق‌های تعاون هر دهستان یا محل هیئت مدیره مرکب از: هفت نفر تعیین خواهد شد که پنج نفر آن از طرف کلیه مالکین و زارعین دهستان یا بخش انتخاب و دو نفر دیگر نماینده وزارت کشاورزی و نماینده بانک کشاورزی خواهند بود.
ماده ۴ - درآمد هر ده که طبق ماده ۲ این قانون جمع‌آوری می‌شود ثلث آن در اختیار شورای ده بوده و به مصارف لازمه فوری آن ده خواهد رسید و بقیه درآمد قسمت جنسی آن در یک انبار مرکزی به اختیار هیئت مدیره صندوق تعاون محل یا در خود ملک تحویل شورای ده خواهد بود که در مواقع لازم برطبق حواله هیئت مدیره صندوق به مصرف‌های لازم برسد و وجوه نقد در شعبه بانک کشاورزی و در صورت نبودن شعبه آن بانک در نزدیک‌ترین شعبه بانک ملی نگهداری خواهد شد.
ماده ۵ - سود وام‌های اعطایی از طرف صندوق به کشاورزان از نظر تشویق کلیتاً از چهار درصد در سال تجاوز نخواهد کرد.
ماده ۶ - در موقع تأسیس هر صندوق تدریجاً به تشخیص و حواله وزارت کشاورزی از اعتبارات منظوره در قانون تشویق خرده مالکین مبلغی از سی الی یکصد هزار ریال مجاناً و بلاعوض از طرف بانک کشاورزی به این صندوق‌ها پرداخت خواهد شد.
ماده ۷ - صندوق‌های تعاون دهستان‌های مختلف یک بخش یک صندوق مشترکی به نام صندوق تعاون بخش در مرکز بخش تشکیل خواهند داد و سالیانه ده درصد از درآمد سالیانه خود را به آن صندوق خواهند سپرد تا در مواردی که در نتیجه پیش‌آمد فوق‌العاده یا آفات عمومی صندوق یک دهستان قادر به انجام تقاضاهای مراجعه‌کنندگان نباشد از طرف صندوق بخش به آن صندوق به صورت وام به فرع نازل کمک شود.
به همین ترتیب صندوق‌های بخش‌ها در مرکز شهرستان‌ها و صندوق‌های شهرستان در مرکز استان و صندوق‌های استان‌ها در تهران یک صندوق تعاونی تشکیل خواهند داد.
ماده ۸ - وزارت کشاورزی در جریان امور این صندوق‌ها مخصوصاً وصول درآمدها و رسانیدن آنها به مصارف لازم و حسن جریان کارها نظارت دائمی خواهد داشت.
ماده ۹ - در صورتی که مالک یا زارعی از پرداخت صدی سه حق صندوق تعاون استنکاف نمایند هیئت مدیره صندوق تعاون حق خواهد داشت از اولین محصول آنها مقدار و مبلغ مورد تقاضا را بعلاوه صدی دوازده جریمه به نفع صندوق تعاون محلی وصول نماید.
ماده ۱۰ - بانک کشاورزی به این صندوق‌ها و شرکت‌های تابعه آنها وام‌های طویل‌المدت با فرع صدی سه با موافقت وزارت کشاورزی خواهد پرداخت.
ماده ۱۱ - برای بیمه در مقابل آفاتی که جنبه عمومی دارد از قبیل: آفات نباتی و حیوانی و غیره زارعین و مالکینی که مایل به این بیمه باشند باید علاوه بر صدی سه درآمد منظور در این قانون مبلغ دیگری هم طبق آیین‌نامه که بعداً تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید به صندوق تعاون بپردازند.
ماده ۱۲ - از تاریخ تصویب این قانون در هر بخش انجمنی به منظور شور در پیشرفت امور کشاورزی به نام انجمن کشاورزی تشکیل خواهد یافت.
ماده ۱۳ - انجمن کشاورزی بخش تشکیل می‌شود از بخشدار و نماینده وزارت کشاورزی و نماینده بانک کشاورزی و از ۵ تا ۷ نفر از معتمدین محل به انتخاب ملاکین آن بخش.
ماده ۱۴ - عضویت در انجمن‌های کشاورزی عموماً افتخاری است ولی هزینه‌های اداری ضروری از محل صندوق تعاون هر محل تأمین خواهد شد.
ماده ۱۵ - در مرکز هر شهرستان انجمن کشاورزی مرکب از فرماندار و رئیس کشاورزی و رئیس بانک کشاورزی محل و دو نفر نماینده انجمن‌های کشاورزی هر بخش تشکیل خواهد یافت و در صورت عدم امکان حضور نمایندگان بخش‌ها از میان مالکین مقیم مرکز شهرستان همان بخش عده لازم انتخاب خواهد شد.
ماده ۱۶ - آیین‌نامه‌های مربوط به اجرای این قانون توسط وزارت کشاورزی تنظیم و پس از تصویب هیئت وزیران بموقع اجرا گذارده خواهد شد.
ماده ۱۷ - وزارت کشاورزی مأمور اجرای این قانون می‌باشد.
شماره ۱۸۶۰۸
۱۳/۱۰/۲۴
وزارت دارایی
قوانین
فرمان همایونی راجع به قانون اجازه وصول درآمدهای سال ۱۳۲۴ و پرداخت یک دوازدهم حقوق و هزینه کل کشور در آذر ماه سال جاری که در جلسه چهارم دی ماه یک هزار و سیصد و بیست و چهار به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است ذیلاً ابلاغ می‌گردد.
با تأییدات خداوند متعال
ما
پهلوی شاهنشاه ایران
محل صحه مبارک
نظر به اصل بیست و هفتم متمم قانون اساسی مقرر می‌داریم
ماده اول - قانون اجازه وصول درآمدهای سال ۱۳۲۴ و پرداخت یک دوازدهم حقوق و هزینه کل کشور در آذر ماه سال جاری که در جلسه چهارم دی ماه ۱۳۲۴ به تصویب مجلس شورای ملی رسیده و منضم به این دستخط است به موقع اجرا گذاشته شود.
ماده دوم - هیئت دولت مأمور اجرای این قانون هستند. به تاریخ ششم دی ماه ۱۳۲۴
قانون اجازه وصول درآمدهای سال ۱۳۲۴ و پرداخت یک دوازدهم حقوق و هزینه کل کشور در آذر ماه سال جاری
ماده واحده - مجلس شورای ملی به وزارت دارایی اجازه می‌دهد درآمدهای پیش‌بینی شده دولت را در بودجه سال ۱۳۲۴ وصول و کلیه حقوق و هزینه‌های وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاه‌های دولتی و سایر اعتبارات منظور در بودجه کل کشور را معادل یک دوازدهم بابت آذر ماه ۱۳۲۴ طبق اعتبارات مصوب سال ۱۳۲۳ با رعایت تبصره یک ماده واحده مصوب دوم آبان ماه ۱۳۲۴ پرداخت نماید.
تبصره - وزارت دارایی مؤظف است مبلغ یک میلیون و دویست هزار ریال برای اتمام دو بیمارستان شهرداری قوچان و شیروان و مبلغ چهارصد هزار ریال برای انجام ساختمان مریضخانه شهرداری زنجان و مبلغ ششصد هزار ریال برای ساختمان یک باب دبستان دولتی در قوچان در سال ۱۳۲۵ در بودجه منظور و پرداخت نماید.
ماده واحده بالا و تبصره آن در جلسه چهارم دی ماه یک هزار و سیصد و بیست و چهار به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است.
رئیس مجلس شورای ملی
محل امضای محمدصادق طباطبایی
اصل فرمان همایونی و قانون در دفتر نخست‌وزیر است.
م ۵۸۹۷ نخست‌وزیر
شماره ۱۸۶۶۶
۱۷/۱۰/۲۴
تصویب‌نامه‌ها
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۱۵ دی ماه ۱۳۲۴ بنا به پیشنهاد شماره ۳۲۱۶۶/۳/۶۹۰۴۷ وزارت کشور شش تن آقایان زیر:
محمد علایی، یحیی برهانی، علی‌اکبر دانش، ذبیح‌الله ناظرزاده، محمدعلی حقیقی، ابوالقاسم حسن‌زاده را طبق مقررات ماده ۷ آیین‌نامه از بین سی تن آقایان برگزیدگان دوره سوم جهت کارمندی انجمن شهرداری کاخک (گناباد) تعیین و تصویب می‌نماید.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۹۲۲ نخست‌وزیر
شماره ۱۸۵۲۶ ۱۲/۱۰/۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه هشتم دی ماه ۱۳۲۴ برطبق پیشنهاد شماره ۲۹۴۹۸/۱-۲۰۷۴۱ ۵/۱۰/۱۳۲۴ وزارت کشور تصویب نمودند که از تاریخ صدور این تصویب‌نامه عوارض مشروحه زیر
۱- از عدل پنبه بسته‌بندی شده
توسط کارخانه ۱۰ ریال
۲- از خلال پنبه‌وش ۲ ریال
۳- از عدل کنجد ۱۰ ریال
به نفع شهرداری ساری وصول گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م ۵۸۹۶ نخست‌وزیر
شماره ۱۹۰۵۴ ۱۵/۱۰/۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه دوازدهم دی ماه ۱۳۲۴ برطبق پیشنهاد شماره ۳۰۹۴۲-۱/۶۲۵۸۱ ۱۱/۱۰/۱۳۲۴ وزارت کشور تصویب نمودند که از تاریخ ۱۴/۱/۱۳۲۴ از عرابه‌های اسبی ماهیانه بیست ریال به نفع شهرداری ساری وصول گردد و اخذ عوارض از عرابه‌های دستی موضوع تصویب‌نامه شماره ۵۲۸ - ۱۴/۱/۱۳۲۴ که اشتباهاً از طرف انجمن شهرداری محل به جای اسبی دستی قید گردیده ملغی است.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۹۱۶ نخست‌وزیر
شماره ۱۸۸۵۰ ۱۸/۱۰/۲۴
وزارت کشور
هیئت وزیران در جلسه - ماه ۱۳۲۴ بنا بر پیشنهاد شماره ۳۲۵۸۲/۱/۶۲۶۹۳ به تاریخ ۱۱ دی ماه ۱۳۲۴ وزارت کشور شش تن آقایان زیر.
ابوالقاسم حاجبیان، میرزا آقا حریری، ذبیح‌الله دهشور، امین‌الله مظهری، غلامحسین کرباسی، عبدالله معتمدی را برطبق ماده ۷ آیین‌نامه از میان سی تن آقایان برگزیدگان دوره هفتم جهت کارمندی دوره هفتم انجمن شهرداری سنقر تعیین و تصویب نمودند.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م ۵۹۴۴ نخست‌وزیر
شماره ۱۹۳۷۲ ۱۸/۱۰/۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۱۷ دی ماه ۱۳۲۴ بنا بر پیشنهاد شماره ۲۸۹۳۹ - ۱۶/۱۰/۱۳۲۴ وزارت دارایی تصویب نمودند:
۱- دریافت هرگونه وجهی به عنوان حق پروانه آزاد و یا حق معاینه و غیره که به استناد آیین‌نامه شماره ۱۷-۱۷۹ از رانندگان و صاحبان کامیون و اتوبوس و تاکسی دریافت می‌داشته ممنوع گردد.
۲- در صورتی که رانندگان و یا مالکین کامیون‌های آزاد و اتوبوس‌ها از بابت حق پروانه آزاد و یا جرایم تأخیر آن چیزی بدهکار باشند بخشوده گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م ۵۹۴۵ نخست‌وزیر
شماره ۱۹۰۹۰ ۱۸/۱۰/۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۱۷ دی ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۳۱۳۱۲-۶۳۵۹۳ وزارت کشور تصویب نمودند از تاریخ صدور این تصویب‌نامه عوارض به شرح زیر:
۱- از پرونده کسبه و پیشه‌وران صدی ده مال‌الاجاره ماهیانه محل کسب.
۲- از املاک مسکونی که اجاره داده می‌شود صدی ده مال‌الاجاره از مالک.
۳- از پروانه معاینه پیشه‌وران ده ریال.
۴- از اماکن مسکونی که ارزش آن از ۲۰۰۰۰ ریال تا ۵۰۰۰۰ ریال است ده ریال در ماه از شخصی که در خانه ساکن است اعم از مالک یا مستأجر.
۵- از اماکن مسکونی که ارزش آن از ۵۰۰۰۱ ریال تا ۱۰۰۰۰۰ ریال است بیست ریال در ماه و اماکن مسکونی که ارزش آن از ۱۰۰۰۰۱ ریال به بالا است سی ریال در ماه از هر کس که در آنجا سکونت داشته باشد.
به نفع شهرداری برازجان دریافت گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۹۴۶ نخست‌وزیر
شماره ۱۹۰۵۶ ۱۵/۱۰/۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۱۲ دی ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۳۱۳۰۴/۱-۶۲۶۹۷ وزارت کشور تصویب نمودند ردیف ۳ تصویب‌نامه شماره ۲۲۳۴۸ - ۱۶/۱۲/۱۳۲۳ موضوع عوارض کارخانجات موتوری شهرداری اصفهان ملغی و عوارض کارخانجات به شرح زیر:
موتورهای از ۱ اسب تا ۱۰ اسب قوه از عوارض معاف است:
موتورهای از ۰ تا ۲۵ اسب قوه ماهیانه یکصد ریال.
موتورهای از ۲۶ تا ۵۰ اسب قوه ماهیانه ۲۵۰ ریال.
موتورهای از ۵۱ تا ۱۰۰ اسب قوه ماهیانه ۵۰۰ ریال.
موتورهای از ۱۰۱ تا ۲۰۰ اسب قوه ماهیانه ۱۰۰۰ ریال.
موتورهای از ۲۰۱ تا ۳۰۰ اسب قوه ماهیانه ۱۵۰۰ ریال.
موتورهای از ۳۰۱ تا ۵۰۰ اسب قوه ماهیانه ۳۰۰۰ ریال.
موتورهای از ۵۰۱ اسب قوه به بالا چهار هزار و پانصد ریال در ماه.
تبصره موتورهای زراعت و آبکشی از هر نوع عوارض معاف است.
به نفع شهرداری اصفهان وصول گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۷۱۵ نخست‌وزیر
شماره ۱۸۸۴۸ ۱۸/۱۰/۲۴
وزارت کشور
هیئت وزیران در جلسه . . . ماه ۱۳۲۴ بنا به پیشنهاد شماره ۳۲۶۴۲-۱-۶۲۷۱ به تاریخ ۱۱ دی ماه ۱۳۲۴ وزارت کشور شش تن آقایان زیر
نظرمحمد احمدی بنکدار، نجم‌الدین جامی‌الله احمدی، اسماعیل کواکبی، خواجه ابراهیم جامی‌الله احمدی، غلامرضا جهانگیری، حاجی ولی‌محمد رضاییان را برطبق ماده ۷ آیین‌نامه از میان سی تن آقایان برگزیدگان دوره پنجم جهت کارمندی دوره پنجم انجمن شهرداری تربت‌جام تعیین و تصویب نمودند.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۹۴۳ نخست‌وزیر
شماره ۱۵۵۴۰ ۱۷/۱۰/۲۴
هیئت وزیران در جلسه ۱۵ دی ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۲۴۰۶۷/۳۸۸۹۰ وزارت کشور تصویب نمودند از تاریخ صدور این تصویب‌نامه عوارض سینما برابر آنچه که قبلاً به نام عوارض شهرداری آبادان گرفته می‌شده دریافت و از ترقی عوارض سینما موضوع ردیف ۲ تصویب‌نامه شماره ۱۷۸۳۸ - ۱۷/۱۰/۱۳۲۳ صرف‌نظر شود.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۹۲۱ نخست‌وزیر
شماره ۷۰۸۰ ۱۰/۱۰/۱۳۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ برطبق پیشنهاد شماره ۹۴۳۶-۲۲۴۶۵۱ به تاریخ ۱۰/۴/۱۳۲۴ وزارت کشور تصویب نمودند که از تاریخ صدور این تصویب‌نامه عوارض مشروحه زیر
۱- از عمارت و دکاکین درجه ۱ ماهیانه از مالک ملک ۲۰ ریال.
۲- از عمارت و دکاکین درجه ۲ ماهیانه از مالک ملک ۱۵ ریال.
۳- از عمارت و دکاکین درجه ۳ ماهیانه از مالک ملک ۱۰ ریال.
با تشخیص انجمن درجه‌بندی می‌شود.
تبصره ۱- عمارت و دکاکین درجه ۴ از پرداخت عوارض معاف خواهد بود.
تبصره ۲- طرز طبقه‌بندی و رسیدگی به وضعیت مؤدیان از طرف انجمن تعیین خواهد شد.
به نفع شهرداری میانه از صاحبان املاک وصول شود.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۵۸ نخست‌وزیر
شماره ۱۸۲۴۸ ۱۰/۱۰/۱۳۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه هشتم دی ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۶۰۵۹۳/۳۱۲۱۵ وزارت کشور تصویب نمودند ردیف ۸ تصویب‌نامه شماره ۱۹۲۰۴ - ۷/۱۱/۱۳۲۴ شهرداری اصطهبانات موضوع عوارض آسیاب‌ها ملغی گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۷۹۶ نخست‌وزیر
شماره ۱۸۴۰۸ ۱۰/۱۰/۱۳۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه هشتم دی ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۳۲۵۰۰-۱/۶۱۰۲۱ - ۳/۱۰/۱۳۲۴ وزارت کشور تصویب نمودند که از تاریخ صدور این تصویب‌نامه عوارض مشروحه زیر:
۱- از کوپن قند و شکر و چای هر نفر در ماه یک ریال.
۲- از بهای هر تن چغندر که تحویل کارخانه قند آبکوه می‌شود ۱۰ ریال.
۳- از هر بقچه نخ فراورده‌های کارخانه خسروی مشهد که فروش می‌شود ۱۰ ریال از خریدار.
۴- از قیمت بلیط لژ و صندلی‌های درجه ۱ سینما هر صندلی ۲ ریال و صندلی‌های درجه ۳ و ۴ یک ریال.
وسیله شهرداری مشهد جهت ساختمان چند دستگاه دبستان به منظور اجرای قانون آموزش و پرورش اجباری دریافت گردد و هر موقع احتیاجات شهر از حیث ساختمان دبستان مرتفع گردید عوارض بالا بنا به پیشنهاد انجمن شهرداری ملغی گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۵۹ نخست‌وزیر
شماره ۱۱۶۹۴ ۸/۱۰/۱۳۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ برطبق پیشنهاد شماره ۱۴۷۳۱/۳۸۲۷۷ وزارت کشور ماده اول تصویب‌نامه شماره ۸۵۵۱ هیئت وزیران مورخه دوم اسفند ماه ۱۳۰۹ به شرح زیر اصلاح و تصویب نمودند:
ماده اول - شهرداری تهران مختار است از گرفتن بهای عوارض فخاری صرف‌نظر نموده و عین جنس را در محل تولید از مؤدی دریافت نماید.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۸۳ نخست‌وزیر
شماره ۱۱۲۹۰ ۸/۱۰/۱۳۱۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۱۶۳۹۷/۳۷۲۰۱ وزارت کشور تصویب نمودند که عمارات دولتی و تلفن‌های ادارات دولتی اعم از لشکری و کشوری از پرداخت عوارض شهرداری معاف خواهند بود.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۸۴ نخست‌وزیر
شماره ۱۱۴۸۰ ۸/۱۰/۱۳۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ به موجب پیشنهاد شماره ۳۷۸۳۷/۱۹۳۲۱ وزارت کشور تصویب نمودند که از تاریخ صدور این تصویب‌نامه از انواع برنج و کنف که از رودسر برای سایر شهرستان‌ها حمل می‌شود مطابق بارنامه صدی یک ۱% به نسبت جنس عوارض به نفع شهرداری رودسر وصول گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۸۵ نخست‌وزیر
شماره ۱۲۰۸۰ ۸/۱۰/۱۳۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ برطبق پیشنهاد شماره ۲۹۷۱۸/۲/۶۲/۳۴۱ وزارت کشور تصویب نمودند که از تاریخ صدور این تصویب‌نامه از شلتوک‌هایی که در کارخانجات برنج‌کوبی تبدیل به برنج می‌گردد از هر نوع برنج کیسه ۵ ریال به نفع شهرداری بندر پهلوی وصول گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
د - ۵۸۸۶ نخست‌وزیر
شماره ۶۴۶۴ ۸/۱۰/۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۱۱۲۱ - ۱/۲۰۵۸۹ - ۳۱/۳/۲۴ وزارت کشور تصویب نمودند از تاریخ صدور این تصویب‌نامه از تاریخ صدور این تصویب‌نامه عوارض به شرح زیر:
۱- از بهای کارت‌ها و بلیط‌های ورودی به سینما و نمایش صدی ده بهای ورودیه.
۲- به جای ماده ۷ تصویب‌نامه شماره ۱۸۶۲ - ۲۹/۱/۲۴ از معاملاتی که در دفاتر اسناد رسمی انجام می‌شود صدی بیست بهای تمبر الصاقی به اسناد.
۳- از کشتار هر رأس گوسفند بز و گوساله ده ریال و گاو ۲۰ ریال.
تبصره - ماده ۶ تصویب‌نامه شماره ۱۸۶۲ - ۲۹/۱/۱۳۲۴ راجع به عوارض کشتار به این وسیله لغو می‌شود.
۴- از خانه‌های مسکونی چنانچه ارزش آنها از ده هزار ریال تجاوز کند برای هر ده هزار ریال در سال بیست ریال.
۵- از کارخانه‌های موتوری به تناسب قوه اسب از یک هزار تا سه هزار ریال در ماه.
تبصره - ماده ۳ تصویب‌نامه ۱۸۶۲ - ۲۹/۱/۲۴ راجع به عوارض کارخانجات موتوری به این وسیله لغو می‌شود.
۶- از موتور شرکت جین ماهیانه پانصد ریال آسیاب شرکت جین ماهیانه دویست ریال و آملیات آقای قلی‌زاده غفاری ماهیانه یکصد ریال.
به نفع شهرداری تربت‌جام وصول و به درآمد شهرداری منظور گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۶۸۸۰ نخست‌وزیر
شماره ۱۱۷۱۶ ۸/۱۰/۱۳۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ برطبق پیشنهاد شماره ۱۸۵۶۲-۳۸۲۸۹ وزارت کشور تصویب نمودند از املاک و ساختمان‌های مسکونی استیجاری و غیراستیجاری صدی پنج منافع از مالک ماهیانه به نفع شهرداری الیگودرز دریافت شود.
تبصره ۱- منافع خانه‌ها و املاک غیراستیجاری با نظر خبره و انجمن شهرداری تعیین خواهد شد.
تبصره ۲- مستغلاتی که مال‌الاجاره ماهیانه آن کمتر از ده ریال باشد از پرداخت عوارض معاف خواهد بود.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۸۱ نخست‌وزیر
شماره ۱۱۷۰۲ ۸/۱۰/۱۳۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۸ آذر ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۱۵۲۹۹/۲۳۵۴۶ وزارت کشور تصویب نمودند که از تاریخ صدور این تصویب‌نامه عوارض اماکن عمومی ورامین موضوع ردیف ۹ تصویب‌نامه شماره ۲۳۷۴۶ ملغی می‌شود.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۸۲ نخست‌وزیر
شماره ۱۵۳۲۸ ۸/۱۰/۱۳۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ برحسب پیشنهاد شماره ۲۰۳۸۳/۴/۴/۴۸۵۰ وزارت کشور تصویب نمودند که ماده ۷ تصویب‌نامه شماره (۸۰۸۶/۲۴/۶/۱۳۲۴) موضوع عوارض کارخانه‌های چرم‌سازی و عصاره‌خانه‌های شهر رامهرمز ملغی و از کارخانه‌های چرم‌سازی ماهیانه هشتاد ریال و از عصاره‌خانه‌ها ماهیانه یکصد و پنجاه ریال عوارض به نفع شهرداری رامهرمز وصول گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۷۹ نخست‌وزیر
شماره ۱۱۴۴۶ ۸/۱۰/۱۳۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۳۷۶۰۵/۱۴۸۰۶ وزارت کشور تصویب نمودند از صاحبان دکاکین که شخصاً کسب می‌نمایند طبق سایر پیشه‌وران به مأخذ صدی ده مال‌الاجاره محل کسب و حرفه عوارض شهرداری طبق دکاکین مشابه به نفع شهرداری بهبهان دریافت شود.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۷۸ نخست‌وزیر
شماره ۱۲۷۲۲ ۸/۱۰/۱۳۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ به موجب پیشنهاد شماره ۱۶۸۸۱/۴۵۵۰۷ وزارت کشور تصویب نمودند که عوارض کوره‌پزی موضوع ردیف ۴ تصویب‌نامه مانند سابق صدی ده به نفع شهرداری قزوین گرفته شود.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۷۵ نخست‌وزیر
شماره ۱۲۰۲۶ ۸/۱۰/۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۲۰۹۲۴/۱/۳۹۴۳۳ وزارت کشور تصویب نمودند از تاریخ صدور این تصویب‌نامه عوارضی به شرح زیر:
۱- از پروانه سقط‌فروش ماهیانه بیست ریال
۲- از پروانه بزازی ماهیانه پنجاه ریال
۳- از پروانه خیاط و خرازی ماهیانه بیست ریال
۴- از پروانه علاف ماهیانه چهل ریال
۵- از پروانه قصاب ماهیانه بیست ریال
به نفع شهرداری سیرجان دریافت و به درآمد شهرداری منظور گردد و ضمناً ردیف‌های ۱۰ و ۱۱ و ۱۶ تصویب‌نامه شماره ۲۲۹۵۴ - ۲۲/۱۲/۱۳۲۳ موضوع عوارض پروانه داروفروشان و پروانه دباغ و پروانه شکر و چای تجارتی از تاریخ صدور این تصویب‌نامه به شرح زیر اصلاح می‌شود.
۱- از پروانه دباغ و سبزی‌فروش ماهیانه ده ریال.
۲- از پروانه دوافروش ماهیانه یکصد ریال.
۳- از پروانه قند و شکر و چای تجارتی ماهیانه شصت ریال.
م - ۵۸۷۳ نخست‌وزیر
شماره ۱۱۹۴۴ ۸/۱۰/۱۳۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۱/۳۸۸۷۷/۷۴۵۶ وزارت کشور تصویب نمودند از تاریخ صدور این تصویب‌نامه عوارضی به شرح زیر:
۱) از کسبه که روزهای شنبه اجناس در میدان شهرداری می‌فروشند هر هفته نفری شش ریال عطار و کفاش هر یک نفر هفته پنج ریال.
۲) از فروش هر رأس گوسفند پنج ریال گاو ده ریال الاغ ده ریال و اسب بیست ریال.
به نفع شهرداری جلفا دریافت و به درآمد شهرداری منظور گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۷۴ نخست‌وزیر
شماره ۱۵۴۵۰ ۸/۱۰/۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۱۹ آذر ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۲۱۰۳۶/۵۰۲۲۷ وزارت کشور تصویب نمودند از تاریخ صدور این تصویب‌نامه عوارض مشروحه زیر:
۱- از کشتار هر رأس بز ۶ ریال
۲- از کشتار هر رأس بزغاله ۸ ریال
۳- از کشتار هر رأس گوسفند ۸ ریال
۴- از کشتار هر رأس بره ۱۰ ریال
۵- از کشتار هر رأس گاو ۲۰ ریال
۶- از کشتار هر رأس گوساله ۲۵ ریال
به نفع شهرداری طبس منظور و به درآمد شهرداری منظور گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۷۹۷ نخست‌وزیر
شماره ۱۵۴۴۴ ۸/۱۰/۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۱۹ آذر ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۲۱۶۴۸/۵۰۹۴۵ وزارت کشور تصویب نمودند که از تاریخ صدور این تصویب‌نامه از فروشندگان گاو و ماده گاو رأسی ۱۵ ریال گوساله ۱۰ ریال گاومیش ۳۰ ریال.
به نفع شهرداری ماکو وصول گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۷۹۸ نخست‌وزیر
شماره ۱۵۳۲۶ ۸/۱۰/۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره (۱۷۴۱۳/۴۸۵۱۲ وزارت کشور تصویب نمودند از تاریخ صدور این تصویب‌نامه از گرمابه‌های شهر به میزان صدی ده مال‌الاجاره ماهیانه از مالک به نفع شهرداری رامهرمز وصول شود.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۷۷ نخست‌وزیر
شماره ۱۱۲۸۶ ۸/۱۰/۱۳۲۴
وزارت کشور
هیئت وزیران در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ برحسب پیشنهاد شماره ۱۷۱۶۴/۱/۳۷۱۹۳ - ۱۸/۶/۲۴ وزارت کشور تصویب نمودند که عوارض کوره‌پزی که ضمن تصویب‌نامه شماره ۲۳۷۵۸ صدی بیست مقرر گردیده بود به صدی ده تقلیل داده شود و از تاریخ صدور تصویب‌نامه به نفع شهرداری سبزوار وصول گردد.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۷۶ نخست‌وزیر
شماره ۶۴۶۶ ۸/۱۰/۱۳۲۴
وزارت دارایی
هیئت وزیران پیرو تصویب‌نامه شماره ۲۳۷۳۲ ۱۳۰۲ در جلسه ۲۱ آذر ماه ۱۳۲۴ طبق پیشنهاد شماره ۴۵۴۰ - ۱/۲۰۵۸۱ وزارت کشور تصویب نمودند عوارض کارخانه پنبه پاک‌کنی و کارخانه روغن‌گیری شرکت جین اسفراین موضوع عوارض ردیف ۳ تصویب‌نامه شماره ۲۳۷۳۲ - ۲۹/۱۲/۱۳۲۳ فقط در مواقعی که کارخانه‌ها مشغول کار و تهیه محصول می‌باشد باید دریافت شود.
تصویب‌نامه در دفتر نخست‌وزیر است.
م - ۵۸۰۸ نخست‌وزیر