مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۹ بهمن ۱۳۳۸ نشست ۳۷۹

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری نوزدهم

قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ‏۱۹

جلسه: ۳۷۹

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه نوزدهم بهمن‌ماه ۱۳۳۸

فهرست مطالب:

۱ - تصویب صورت‌مجلس‏

۲ - سؤال آقای دکتر امین راجع به ساختمان آسایشگاه مسلولین در تبریز و جواب آقای وزیر بهداری

۳ - اعلام وصول دو لایحه از مجلس سنا

۴ - بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون مخصوص نفت راجع به اساسنامه شرکت ملی نفت و ارسال به مجلس سنا

۵ - شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون دارایی راجع به اجازه اجرای لوایح پیشنهادی وزارت دارایی پس از تصویب کمیسیون دارایی مشترک مجلسین‏

۶ - شور اول گزارش کمیسیون برنامه راجع به تقدیم لایحه تشکیلات سازمان برنامه‏

۷ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه

جلسه مجلس یک ساعت و چهل و پنج دقیقه قبل از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید

۱ - تصویب صورت‌مجلس‏

رئیس - صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد.)

غائبین با اجازه - آقایان: محمودی - کدیور - خلعتبری - کورس - سعیدی - عامری - پناهی - ابتهاج - اعظم زنگنه - بزرگ ابراهیمی - خرازی - صفاری - مهندس شیبانی - فضائلی – اورنگ - تیمورتاش - قراگزلو - شادلو - غضنفری - پردلی - دهقان - مهندس فیروز - دکتر جهانشاهی - سنندجی - دکتر وکیل - حشمتی - صادق بوشهری - اکبر - دکتر ضیایی - شادمان - دادگر - موسوی - دکتر مشیر فاطمی - دکتر شاهکار - دولتشاهی - خزیمه علم - مرتضی حکمت.

غائبین بی‌اجازه - آقایان: دکتر طاهری - قرشی.

دیرآمدگان و زودرفتگان با اجازه - آقایان: مجید ابراهیمی – عمیدی‌نوری - مهران - علامه وحیدی - دکتر عمید - سالار بهزادی - صدرزاده - سراج حجازی - امیر بختیار – دکتر حسن افشار - اریه - دکتر آهی - دکتر اصلان افشار - رامبد - فخر طباطبایی - صارمی - ساگینیان - عباسی - کاظم شیبانی‏.

رئیس - نسبت به صورت مجلس اعتراضی نیست اظهاری نشد صورت مجلس جلسه قبل تصویب شد.

۲ - سؤال آقای دکتر امین راجع به ساختمان آسایشگاه مسلولین در تبریز و جواب آقای وزیر بهداری

رئیس - سؤالات مطرح است آقای دکتر امین.

دکتر شفیع امین - سؤال بنده از وزارت بهداری در خصوص آسایشگاه مسلولین تبریز است که زمینش در سال ۱۳۳۳ خریده شده و مقداری هم ساخته بودند بعداً به عللی تعطیل شده بود جناب آقای وزیر بهداری پارسال وعده فرمودند بقیه آن ساخته خواهد شد بعداً یک مقداری ساخته شد خواستم ببینم قیمتش چقدر است و چقدر تمام شده و بالاخره ساختمان اساسی ساختمان آسایشگاه تبریز که برای مسلولین ۴ و ۵ میلیون اهالی آذربایجان است و هی می‌آیند به تهران و در اینجا هم جا نیست و در زحمت و ناراحت می‌شوند ما هم در زحمت هستیم که نمی‌توانیم آنها را بستری کنیم که این همه راه را می‌آیند و اغلب هم که آسایشگاه‌ها می‌گویند جا نداریم حق دارند آسایشگاه شاه‌آباد و بوعلی همیشه پر است و جا نیست این بیچاره‌ها بعد از این که مدتی معطل می‌شوند بر می‌گردند

رئیس - آقای وزیر بهداری

وزیر بهداری - از همکاران ارجمندم آقای دکتر شفیع امین که از پزشکان تحصیلکرده و مجرب کشور هستند تشکر می‌کنم که چنین سؤالی کردند و به بنده فرصتی دادند که توضیحاتی به عرض نمایندگان محترم برسانم برنامه‌های مهم بهداشتی مملکت از سال ۱۳۳۲ شروع به فعالیت کرده مثلاً در امر مبارزه با تریاک دولت فعلی دنباله برنامه دولت‌های پیشین را ادامه می‌دهد البته با شدت عمل زیادتر و خوشبختانه با موفقیت بیشتر در امر مبارزه با مالاریا که قبلاً به کمک فنی و کمک مالی اصل چهار شروع شده بود. الآن ما با کمک اعتباری سازمان برنامه فعالیت‌هایی کرده‌ایم که آقایان خودشان اذعان می‌فرمایند که در اغلب نقاط کشور مخصوصاً در شمال مالاریا به هیچ ‏وجه وجود ندارد (صحیح است) و در نتیجه سلامتی افراد سطح تولید بالا رفته قوه جسمانی مردم زیاد شده فعالیت زیادتر شده و بهبود عمومی نتیجه همین مبارزه است و اگر چنانچه محصول چای محصول توتون محصول برنج در گیلان مقدارش بالا رفته یکی از علتش از بین رفتن مالاریا است تصور می‌کنم که غلو نباشد اگر عرض بکنم که برنامه مبارزه با سل فعالیت و شدنش در زمان حکومت جناب آقای دکتر اقبال شروع شد و این افتخار نصیب خدمتگزارانی است که در کلیه نقاط با فعالیت زیادی هم برای ساختمان آسایشگاه‌ها و هم برای ایجاد مرکز مبارزه با سل و هم برای تلقیح مردم بر علیه سل با ب. ث . ژ فعالیت کرده‌اند و خدمات قابل توجهی را انجام داده‌اند در تبریز قبلاً انجمن مبارزه با سل بود و انجمن مبارزه با سل در زمینی شروع به ساختمان کرد و آن ساختمان پی‏ریزی بسیار محکمی دارد زیرزمینش بالا آمده و بقیه‌اش را قرار بود سازمان برنامه از اعتباراتی که دارد آن ساختمان را به پایان برساند همان‌طوری که فرمودند چون فوریت موضوع طرف توجه قرار گرفت آمدیم گفتیم بیاییم سه بنا که هر کدام ظرفیت پنجاه تختخواب داشته باشد در همان محوطه بسازیم و چون اعتبارات محدود بود قرار شد سازمان برمانه آشپزخانه و رختشوی خانه و قسمت اداری را آنها بسازند ساختمان‌هایی که ما شروع کرده‌ایم قریب به اتمام است شاید شیشه انداختن و رنگ کاری داخلی آن تمام شده باشد ولی متأسفانه آن قسمت دیگر هنوز تمام نشده و بنده اطمینان دارم در آتیه نزدیکی تمام خواهد شد امیدوارم که در اردیبهشت ۳۹ تجهیزات این آسایشگاه از محل اعتبارات جدیدی که در بودجه تأمین شده است کامل بشود و بلافاصله نسبت به ساختمان این بنا اقدام بشود اطلاع دارید که در رضاییه اقدام به ساختمان یک آسایشگاه ۱۵۰ تختخوابی شده و ازلحاظ پیشرفت سریع و حسن جریان ساختمان و نظارت اتمام آن به عهده شیر و خورشید رضاییه گذاشته شده است و عملیات ساختمانی آن خیلی خوب پیشرفت کرده و خیلی محکم و فوق‏العاده زیبا ساخته‌اند و جاده‌ای که بنا بود خیابان اصلی را مرتبط بکند آن جاده را هم تهیه کرده‌اند و عن‏قریب آسفالتش هم تمام می‌شود در خود تبریز مانند رضاییه یک مرکز مبارزه با سل را شروع کرده‌ایم به ساختن که عن‏قریب تمام خواهد شد و این مرکز همان‌طوری که اطلاع دارید نقش مهمی از لحاظ جدا کردن افراد مسلول از سالم و معاینه دسته‌جمعی افراد و مداوای سرپایی عده‌ای از آنها را خواهد کرد که دیگر احتیاج به بستری شدن عده زیادی نباشد از لحاظ مبارزه با سل تلقیحاتی که در سراسر آذربایجان شده ۷۱۳۲۷۰ نفر مورد آزمایش قرار گرفته‌اند و کلیه کسانی که احتیاج به تلقیح داشته‌اند واکسن ب. ث . ژ تلقیح شده‌اند و هم اکنون در آذربایجان به کار خودشان ادامه می‌دهند.

توضیحاً به عرض می‌رسانم تلقیح افراد بر ضد سل طبق برنامه معین از بلوچستان‏و‏سیستان شروع شده و تاکنون تعداد پنج میلیون و هشتصد و چهل هزار نفر بر ضد بیماری سل آزمایش و تلقیح شده‌اند و این برنامه در سراسر کشور ادامه خواهد داشت

(نمایندگان - بسیار خوب است)‏ بنده امیدوارم تا پایان سال آینده این آسایشگاه‏هایی که در رضاییه تبریز ساری کرمان داریم اینها تمام بشوند و امیدوارم آسایشگاهی که قرار است در خوزستان ساخته بشود شاید در همین سفری که بنده افتخار التزام رکاب ملوکانه را دارم از پیشگاه ملوکانه استدعا کنم که اگر رأی‏شان تعلق بگیرد اولین کلنگ آسایشگاه آنجا را شاهنشاه به زمین بزنند و بتوانیم احتیاجات درمانی مسلولین را در خوزستان فراهم کنیم. (احسنت‏)

رئیس - آقای دکتر امین

دکتر امین - بنده با تشکر از جناب آقای وزیر بهداری چنانکه آقایان همکاران محترم می‌دانند و خود جناب آقای وزیر بهداری فرمودند در این مدت شش ساله اخیر مخصوصاً از سال ۳۲ به این طرف در خصوص بهداشت قدم‏های بسیار بزرگی برداشته شده است و با علاقه مخصوص شاهنشاه و علاقه وزارت بهداری و پزشکان خدمات بسیار بزرگی برای مبارزه با مالاریا و همین‌طور برای امراض عفونی و همین‌طور برای سل مراکزی درست کرده‌اند مخصوصاً انستیتو پاستور فعالیت می‌کند زحمت می‌کشد و خدمات زیادی کرده به طوری که جناب آقای وزیر بهدرای واردند در آذربایجان متأسفانه مسلول زیاد است یعنی متأسفانه در درجه اول خوزستان گیلان و مازندران بعد آذربایجان است آسایشگاه‏های مرکز هم پر از این اشخاص است بنده خواستم یک تذکری خدمت جناب آقای وزیر بهداری بدهم اگر عوض این کارها و پولی که خرج کرده‌اند که به نظر من ۸۶۰ هزار تومان میزان خرج می‌باشد آن پول را خرج می‌کردند بنای قدیم را که خودشان فرمودند محکم بود و خوب بود به پوشش هم رسیده بود آن را تمام می‌کردند می‌توانستند از یک طبقه استفاده کنند و از این باراک‌ها هم بی‌نیاز باشیم چون باراک بعد از دو سه سال از بین خواهد رفت امیدوارم این ساختمان شروع بشود سازمان برنامه به طوری که بنده یادم است‏ در سال ۳۶ - ۳۷ سه برنامه داشت برای آسایشگاه مخصوصاً تبریز یکی ۱۴ میلیون یکی ۱۱ میلیون یکی هم ۷ میلیون با نمایندگان محترم آذربایجان مخصوصاً خدا رحمت کند جناب آقای امیر نصرت اسکندری که علاقه زیاد داشتند با هم رفتیم به سازمان برنامه برای این که تحمیلی به بودجه‏شان نباشد همان ۷ میلیونی را انتخاب کردیم که نقشه‏اش هم بسیار خوب بود که روی بنای فعلی ساخته بشود بعد سازمان برنامه آن اعتبار را مثل این که آن سال حذف کرد و برای سال بعد گذاشت بنده از جناب آقای وزیر بهداری که علاقه دارند و زحمات زیادی می‌کشند خواهش می‌کنم این ساختمانی که به پوشش هم رسیده با همین خرج به عقیده بنده اگر خرج می‌کردند طبقه زیر تمام می‌شد و طبقه دیگر هم ساخته می‌شد و آشپزخانه و رختشوی خانه همان‌طوری که سازمان برنامه شروع کرده و می‌سازد می‌توانستید با یک میلیون و نیم یک ساختمان یک طبقه بسازند بنده خواهشم این است که این را حالا که شروع کرده‌اند به ساختن یک ساختمان یک طبقه بسازند و همان‌طوری که وعده فرموده‌اند لااقل این ساختمانی که چهار پنج سال است شروع شده امسال تمام بشود اصلاً یک طبقه باشد لوکس هم نباشد که همین قدر بتوانیم مسلولین را آنجا بستری کنیم و معالجه کنیم امیدوارم با علاقه‌ای که وزارت بهداری به بهداشت کشور و پیشرفت سریع بهداشت دارد به تدریج و حداکثر در ظرف ده سال پانزده سال مسلول از بین برود و آنجا تبدیل بشود به یک بیمارستان عمومی به اصطلاح تبدیل بشود به یک جنرال هوسپیتال که بتوانند ازآنجا استفاده کنند. چون همیشه در محظور هستیم مریض‌های بیچاره می‌آیند هم خود وزارت بهداری در زحمت است و هم ما که مریضی به ما مراجعه و البته حق هم دارند جا هم نیست آسایشگاه شاه‌آباد و بوعلی زحمات زیادی می‌کشد و وزارت بهداری هم مخارج زیادی می‌کنند ولی مسلول زیاد است و تختخواب‌ها همیشه پر است و همین‌طور در بیمارستان ابوحسین اصلاً جا نیست همه‌شان زحمت می‌کشند ولی مریض زیاد است جا نیست تمنی می‌کنم امسال آن ساختمانی که شروع کرده‌اند لااقل آن را تکمیل بکنند که بتوانیم استفاده کنیم.

رئیس - آقای وزیر بهداری

وزیر بهداری - بنده اینجا باید یک حقیقت تلخی را اعتراض کنم و آن این است که علت زیادی سل در استآنهای شمالی نتیجه اشغال و بردن خوار بار مملکت ما بوده است (صحیح است) به این واسطه در نتیجه کم غذایی در ایام اشغال عده‌ای از مردم مملکت مقدار غذای کافی نداشتند و استعداد ابتلا را پیدا کردند و کم‌کم بیمار شدند اما این که فرمودید باراک ممکن است زود از بین برود آقایانی که آن ساختمان را ندیده‌اند ممکن است بگویند که باسمه ایست بیست و دو و سه سال بیشتر نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم خیر این طور نیست عمارت‌هایی است که ۲۵ سال ۳۰ سال می‌شود مورد استفاده قرار بگیرد بنده امیدوارم خیلی زودتر از این مدت مبارزه با سل به طوری پیشرفت بکند که از این بناها برای کارهای دیگر استفاده کنیم نه سل (احسنت‏) راجع به ساختمانی که فرمودید مورد توجه مرحوم امیر نصرت اسکندری بود بنده هم با ارادتی که به آن مرحوم داشته‌ام و به خاندانش دارم امیدوارم که ساختمان آنجا هم در سال آینده به نحو مطلوب پایان پذیرد و به جای آسایشگاه ۱۵۰ تختخوابی شهر تبریز ۳۰۰ تختخواب داشته باشد (احسنت)

رئیس - آقای صدرزاده

صدرزاده - دو نامه از بازنشستگان کشوری است و تقاضا شده با ترمیم حقوق کارمندان در مورد بازنشستگان هم اجرا شود هر دو نامه تقدیم می‌شود.

۳ - اعلام وصول دو لایحه از مجلس سنا

رئیس - دو لایحه از مجلس سنا رسیده است یکی راجع به اصلاح بعضی از مواد قانونی انتخابات سنا است و یکی هم راجع به لایحه مالی دانشگاه که هر دو به کمیسیون فرستاده می‌شود

۴ - بقیه مذاکره و تصویب گزارش کمیسیون مخصوص نفت راجع به اساسنامه شرکت ملی نفت و ارسال به مجلس سنا

رئیس - وارد دستور می‌شویم ماده ۱۵۸ اساسنامه شرکت ملی نفت مطرح است قرائت می‌شود

(به شرح ذیل خوانده شد)

ماده ۵۸ - الف - سود ویژه عبارت است از درآمد حاصل از عملیات شرکت پس از وضع هزینه‌های جاری و استهلاک

ب - درآمد کل عبارت است از سود ویژه به اضافه درآمد حاصل از محل ۵/۱۲درصد مندرج در قرارداد فروش نفت مصوب هفتم آبان ماه ۱۳۳۳ وجوهی که به عنوان پذیره و حق‌الارض به موجب قانون نفت مصوب نهم مرداد ۱۳۳۶ عاید شرکت شود.

رئیس - مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) رأی گرفته می‌شود به ماده ۵۸ آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد.

ماده ۵۹ خوانده می‌شود.

(به شرح زیر خوانده شد)

ماده ۵۹ - شرکت در سرتاسر کشور و فلات و قاره و جزایر ایران مسئول حفظ مخازن زیر زمینی نفت و گاز طبیعی و هیدروکاربورهای دیگر و جلوگیری از اتلاف مواد مزبور می‌باشد و در مواردی که مسئولیت این گونه امور به موجب قانون به عهده مؤسسات دیگری واگذار شده باشد شرکت نظارت کامل در اجرای وظایف مزبور به عمل خواهد بود در مواردی که در محل عملیات شرکت غیر از نفت و گاز مواد معدنی یا غیر معدنی قابل استفاده دیگری وجود داشته باشد شرکت عملیات خود را به طرزی اداره خواهد نمود که حتی‌الامکان از اتلاف مواد مزبور جلوگیری شود.

رئیس - رأی گرفته می‌شود به ماده ۵۹ آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده کثیری برخاستند) تصویب شد. ماده ۶۰ خوانده می‌شود (به شرح زیر خوانده شد)

ماده ۶۰ - اعضای هیئت مدیره و بازرسان و کارکنان شرکت حق نخواهند داشت اطلاعاتی را که برای شرکت جنبه محرمانه داشته باشد افشا نمایند در صورت تخلف اگر متخلف مدیر یا بازرس باشد به پیشنهاد رئیس هیئت مدیره و تصویب مجمع عمومی و اگر کارمند و یا کارگر باشد به تشخیص رئیس اداره مربوطه از خدمت برکنار خواهد شد متخلف برطبق مقررات جزایی مربوطه تعقیب خواهد گردید و در صورت توجه خسارت به شرکت مسئول جبران زیان وارده خواهد بود.

رئیس - رأی گرفته می‌شود به ماده ۶۰ آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اغلب قیام کردند) تصویب شد ماده ۶۱ خوانده می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد)

ماده ۶۱ - در مواردی که کارکنان شرکت مرتکب تخلفاتی در انجام امور شرکت شوند تعقیب و مجازات اداری آنها برطبق آیین‏نامه‌های استخدامی و انضباطی شرکت صورت خواهد گرفت چنانچه ضمن تحقیق معلوم شود که از نظر قوانین خاصی تخلف جنبه جزایی دارد شرکت موضوع

را به مراجع صلاحیتدار قانونی احاله خواهد نمود

رئیس - رأی گرفته می‌شود به ماده ۶۱ آقایانی که موافقند قیام فرمایند اغلب قیام کردند تصویب شد. ماده ۶۲ خوانده می‌شود.

(به شرح زیر خوانده شد)

ماده ۶۲ - در مواردی که اختلاف نظر بین شرکت و هر یک از مقامات دولتی پیش آید موضوع از طرف شرکت به وزارت دارایی گزارش خواهد شد وزارت دارایی موضوع اختلاف را به کمیسیونی مرکب از نمایندگان خود وطرفین ارجاع خواهد نمود و کمیسیون مزبور از راه سازش به حل اختلاف اقدام خواهد نمود چنانچه موضوع اختلاف به طریق مزبور فیصله نیافت هریک از طرفین می‌تواند به دیوان عالی کشور برای رفع اختلاف مراجعه کند

رئیس - رأی گرفته می‌شود به ماده ۶۲ آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده ۶۳ خوانده می‌شود.

(به شرح ذیل خوانده شد)

ماده ۶۳ - هیچ یک از کارکنان شرکت در محوطه کار خود حق فعالیت سیاسی ندارند دایر کردن و نشر روزنامه و مجله یا عضویت در هیئت تحریریه روزنامه‌ها و مجلات سیاسی برای کارکنان شرکت ممنوع است ولی انتشار مقالات علمی و فنی و ادبی بدون مانع خواهد بود منتشر کردن هر نوع اطلاع راجع به عملیات شرکت فقط با اجازه کتبی شرکت ممکن است تخلف از مقررات این ماده موجب تعقیب اداری و انتظامی طبق آیین‏نامه شرکت خواهد بود.

رئیس - رأی گرفته می‌شود به ماده ۶۳ آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند) تصویب شد. ماده ۶۴ قرائت می‌شود.

(به شرح زیر خوانده شد)

ماده ۶۴ - شرکت مکلف است در تهیه مسکن و وسایل سلامت و آسایش کارمندان و کارگران شرکت و حفاظت آنها در مقابل حوادث اهتمام نماید و مخصوصاً در مورد تأسیسات فرهنگی و بهداشتی و فراهم نمودن کمک‏های اجتماعی با توجه به مقررات قوانین کار و سازمان بیمه‌های اجتماعی کارگران در تمام حوزه‌های عملیات خود با تنظیم و اجرای برنامه‌های سالیانه اقدام به عمل آورد.

تبصره - شرکت ملی نفت ایران مجاز است از اراضی خالصه دولتی آنچه را که برای تأمین مسکن کارکنان ایرانی صنعت نفت لازم دارد با موافقت دولت بدون مزایده خریداری و به همان قیمت تمام شده برای ایجاد مسکن به آنان بفروشد.

رئیس - رأی گرفته می‌شود به ماده ۶۴ آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده کثیری برخاستند) تصویب شد کلیات آخر مطرح است. آقای سلطان‌مراد بختیار

سلطان‌مراد بختیار - بنده می‌خواستم مطلبی را عرض کنم که البته مربوط به موضوع شرکت نفت هم هست دولت در لایحه بودجه که تقدیم مجلس کرده است تبصره‌ای گذاشته‌اند که قیمت نفت و گازوئیل را بالا ببرد از یک طرف سعی می‌کنند وضع کشاورزی مملکت پیش برود و ازطرف دیگر می‌آیند قیمت مازوت و گازوئیل را بالا می‌برند الساعه شاید بشود گفت اغلب جاهایی که کشاورزی با ماشین می‌کنند اینها زیاد صرف برایشان ندارد از لحاظ گرانی قیمت و مخصوصاً از لحاظ قیمت تراکتور و لوازم یدکی آن در حال حاضر دولت برای هر لیتر مازوت و گازوئیل ده شاهی قیمت را بال بره این فرقی نمی‌کند که شرکت ملی نفت این کار را کرده یا دولت در هر حال هر دو به این قیمت موافقت کرده‌اند ولی باید این حساب را کرد که شاید قیمت سوختی که قبل مصرف شده تا حال ۳۵ تا ۴۰ درصد گران می‌شود و بنده اطمینان دارم با این قیمتی که بالا رفته است اولاً مسلم است که هزینه زندگی مردم خود به خود بالا می‌رود برای این که سوخت ماشین که زیاد شد نرخ باربری بالا می‌رود و بالاخره هزینه زندگی به همین نسبت بالا خواهد رفت زندگی امروز مثل سابق نیست که هر کس یک چرا غ نفتی داشته باشد. مسلماً این شرکت‌هایی که برق می‌دهند مجبورند که وقتی ۴۰ درصد قیمت سوخت بالا برود آنها هم قیمت برق‏شان را بالا ببرند و همین‌طور کارخانجات و به خصوص جاهایی که کشاورزی می‌کنند در حال حاضر اغلب آقایان اطلاع دارند که قیمت ماشین‌آلات و سوخت کشاورزی چندان صرفی از لحاظ زارعین ندارد از یک طرف ما اصلاحات ارزی می‌کنیم بسیار هم خوب است برای این که سطح کشاورزی مان بالا برود از آن طرف یک مرتبه قیمت سوخت را خیلی بالا می‌بریم و این اقدامی است که به نظر من هزینه زندگی را بالا می‌برد دولت مجبور است حقوق کارمندان را بالا ببرد و وقتی حقوق کارمندان بالا رفت خواه ناخواه یک مالیات‌های جدیدی وضع می‌کنند و این مالیات‌ها را اسمش را عوض می‌کنند به جای این که مالیات مستقیم بگیرند مالیات غیرمستقیم می‌گیرند و می‌آیند روی سوخت و این قبیل چیزها مالیات می‌بندند و نرخ همه چیز را بالا می‌برند الآن فرض کنید حمامی یا آنهایی که گازوئیل و مازوت مصرف می‌کنند دیگر این نه لوکس است و نه یک تشکیلات خاصی دراد او باید یک مبلغ اضافی برای ترقی قیمت نفت بدهد بنده نمی‌دانم دولت چه فکری کرده که یک مرتبه آمده است این را گران کرده است و اطمینان داشته باشید که اگر شرکت ملی نفت و دولت این کار را بکند و این قیمت را تعدیل نکند مسلماً سطح کشاروزی مملکت تا یک مقدار قابل ملاحظه‌ای پایین خواهد آمد و بنده استدعا می‌کنم آقایانی که عضو کمیسیون بودجه هستند مخصوصاً از جناب آقای دولت آبادی تقاضا می‌کنم توجه بفرمایند که این موضوع از لحاظ کشاورزی بسیار مهم است و این یک چیزی نیست که ما بیاییم با یک قیام و قعود رأی بدهیم و بعد هزینه زندگی بالا برود و سطح کشاروزی مملکت پایین بیاید این بود عرایض من و دیگر عرضی ندارم‏.

رئیس - آقای مهندس اردبیلی‏

مهندس اردبیلی - امروزه آقایان می‌دانند که موضوع نفت یک موضوع حیاتی است و با زندگی بشر کاملاً تماس مستقیم دارد و تمام وسایلی که اخیراً برای زندگی بشر تهیه شده مربوط به نفت است و مخصوصاً در موضوع کشاورزی نفت یکی از ارکان پیشرفت محصولات کشاورزی مملکت یعین صادرات مملکت است بسیار مورد مصرف است و مطلب عمده دیگر هم که دولت بایستی بیش از همه چیز توجه به موضوع داشته باشد همانا گذاشتن نفت در دسترس کشاورزان مملکت است که کشاورزان از قطع اشجار جلوگیری بکنند و بتوانند از نفت استفاده بکنند و باغاتی که با هزاران زحمت دایر کرده‌اند آنها را قطع نکنند به نظر بنده دولت دو موضوعی را که باید خیلی به آن توجه بکند یکی موضوع قیمت نفت است و دیگری در دسترس کشاورزان گذاشتن است والا اگر دولت به عنوان این که فلان ده یا فلان قصبه راهی ندارد و نمی‌توانیم نفت به آنجا برسانیم مردم را از دسترس داشتن به نفت محروم کند موجب زحمت کشاورزان می‌شود باید خود دولت وسایلی فراهم بیاورد که بتواند نفت را در اسرع وقت در اختیار آنها بگذارد مثلاً یکی از نواحی انتخاباتی ما سراسکند است سراسکند مرکز هشترود است هشترود یکی از بخش‏های بزرگ آذربایجان است و می‌شود گفت که انبار غله آذربایجان همان هشترود است قره‌چمن که در راه تهران و تبریز واقع شده از قره‌چمن تا سراسکند سه فرسخ بیشتر راه نیست ۶ ماه سال راه بین قره‌چمن و سراسکند همیشه بسته می‌شود وقتی سؤال می‌کنیم چرا نفت ندارید می‌گویند راه بسته است نفت به ما نمی‌دهند و وقتی سؤال می‌کنیم چرا در تابستان این کار را نمی‌کنید می‌گویند که دولت نمی‌دهد می‌گوید سهمیه ماه به ماه است و باید ماهانه ببرید نتیجه این می‌شود که ۱۸۰ هزار نفوس از نفت بی‌بهره می‌شوند باور بفرمایید آقایان من خودم دیدم که اینها پیه می‌سوزانند برای این که نفت در دسترس ندارند پیه گاو و گوسفند می‌سوزانند حتی من یک روزی برای سرکشی رفته بودم به آن صفحات مخصوصاً در دامنه‌های سهند احتیاج به بنزین شد هرجا رفتیم اصلاً بنزین پیدا نشد ناچار شدیم که با اسب بفرستیم به مرکز بخش یعنی سراسکند تا بتوانیم بنزین تهیه کنیم من از دولت تقاضا می‌کنم مخصوصاً در آذربایجان که امروز واقعاً یک منطقه کشاورزی است و نفت برای مصرف کشاورزی بیشتر مورد مصرف قرار گرفته است در هر یک از نقاط آذربایجان حتی‌المقدور شعبه نفت دایر بکنند متأسفانه از دولتی‌ها کسی اینجا نیست شاید آقای معاون پارلمانی وزارت دارایی بتوانند این عرایض من را به سمع دولت برساند در آذربایجان مرکز فروش نفت خیلی کم است مثلاً در هشترود که ۱۸۰ هزار نفر نفوس دارد بیش از یک مرکز فروش نفت نیست باید به این موضوع توجه کرد که مردم آن نواحی بتوانند از نفت استفاده کند تا باغاتی که چندین سال زحمت کشیده‌اند مجبور نشوند آنها را قطع کنند حتی در شرفخانه که امروز بین بازرگان و تبریز است آنجا هم نفت نیست و چندین دفعه که بنده رفتمآنجا دیدم یک عده‌ای از آقایان رفقا و اهالی محترم تهران برای آب تنی یا برای معالجه و استفاده از آب دریاچه رضاییه تشریف آورده بودند آنها اغلب‏شان که با اتومبیل آمده بودند بنزین می‌خواستند ولی بنزین وجود نداشت تلگراف کردم از تبریز برای آنها یک کامیون بنزین فرستادند من خواهش می‌کنم آقای معاون محترم وزارت دارایی به شرکت نفت بنویسند که به این قسمت توجه کنند که در آذربایجان جاهایی که نفت نیست از نقطه‌نظر این که جلوگیری از قطع اشجار بشود به آنجا نفت برسانند (احسنت‏)

رئیس - آقای حمید بختیار

حمید بختیار - یکی دو سه موضوع بایستی به عرض آقایان نمایندگان راجع به امر نفت برسانم در این مدتی که یعنی افتخار نمایندگی آقایان را در شورای‌عالی نفت داشتم می‌توانم به صراحت عرض کنم که وظیفه خودم را به نحو احسن انجام داده‌ام و شاید خود بنده وجهه بسیار خوبی در شرکت ملی نفت نداشته باشم دلیل عرایضم هم در صورت جلسات شورای‌عالی نفت است که بارها به بنده تذکر داده شد که آقای بختیار شما تند می‌روید این نقایصی که عرض می‌کنم شاید به واسطه نقص قانون است که‏ رئیس هیئت مدیریه شرکت نفت نتوانسته است بعضی موارد را که از نظر مملکت بسیار قابل اهمیت است جلوگیری کند انشاءالله امیدوارم با این قانون جدید ایشان این مطالب مختصری را که بنده عرض می‌کنم ترتیبی بدهند که به نحو احسن انجام پذیرد

یکی موضوع پخش نفت است که از وظایف مهم و اساسی شرکت است مطالب زیادی بنده و آقای دکتر پیرنیا راجع به پخش نفت در شورای‌عالی شرکت ملی نفت به عرض آقایان رساندیم یکی دو نکته را مختصراً بنده به عرض آقایان می‌رسانم که توجه بفرمایند کار آنها تا چه حد بی‌اساس است پخش نفت اصلاً اساسی ندارد بنده بارها به عرض رسانده‌ام که در هیچ جای دنیا حملونقل را به دو مناقصه انجام نمی‌دهند در شرکت ملی نفت حمل و نقل نفت را به میل خودشان انجام می‌دهند یعنی هر کس را میل داشته باشند انتخاب می‌کنند و به او کرایه می‌دهند بارها بنده به عرض رساندم که این کار صحیح نیست باید به مناقصه گذاشته شود شاید کسانی یافت شوند که حاضر کردند از این قسمت ارزان‏تر ببرند و برایشان دلیل آوردم که بهای یک کامیون که ۱۰۰ هزار تومان است هر کس که بتواند در شرکت ملی نفت یک کامیون برای حمل نفت اجازه بگیرد اجازه آن کامیون ۵۰ هزار تومان سرقفلی دارد بنابراین توجه بفرمایید که چقدر حمل و نقل را اینها در این مملکت انجام می‌دهند که بهای سرقفلی یک کامیون ۵۰ هزار تومان است و این را هم تا حدی خودشان اقرار دارند و بنده لازم دانستم این را به عرض آقایان برسانم که یک کامیون برای حمل نفت ۵۰ هزار تومان سرقفلی‌اش است عین این عرض را در شورای عالی نفت هم کرده‌ام و درصورت مجلس منعکس است (صدرزاده - خوب بود در مجلس هم می‌فرمودید) قربان موقعش الآن است که به عرض برسانم همان‌طوری که بنده بارها به عرض آقایان رسانده‌ام درست است که من در صنعت نفت استاد نیستم ولی خداوند در مغز همه یک قوه‌ای گذاشته است که همه چیز را می‌تواند بفهمد پخش نفت در دنیا به وسیله مردم انجام می‌گیرد در شورای‌عالی نفت که بنده این را عرض کردم می‌گفتند شاید ایرانی‌ها یا نتوانند این کار را انجام بدهند یا شاید سوءاستفاده بکنند بنده از ذکر آنچه گفتند خودداری می‌کنم البته اشخاصی هستند که ناپاکند ولی همه را نمی‌شود گفت ناپاکند اگر اشخاصی سوءاستفاده می‌کنند ما نباید سالی ۲۰ میلیون تومان جرم این کار بدهیم هر کس دزدی کرد جلویش را بگیرید پخش نفت در دنیا حتی در عراق عرب به وسیله مردم انجام می‌شود در هر استانی شرکت‌ها جمع می‌شوند و ضمانت کامل می‌دهند منتهی آن کسی که این کار را انجام می‌دهد باید یک اشخاصی باشند که مورد اطمینان باشند نه این که این کار را به دست اشخاص ناپاکی بدهند اگر راه راست بروند و دلسوز باشند مسلماً سالی ۲۰۰ میلیون ریال به نفع ملت ایران است در موضوع پخش نفت بنده وظیفه‌دار بودم که این جریان را به عرض آقایان برسانم مبادا گمان شود در انجام وظیفه در این مدت کوتاهی کرده‌ام موضوع دوم موضوع اداره بازرگانی شرکت نفت است آقا این باور بفرمایید که بارها بنده و آقای دکتر پیرنیا در شورای‌عالی نفت به عرض رساندیم که چطور می‌شود که یک شرکت هزار و دویست میلیون تومانی آیین‏نامه خرید نداشته باشد بنده بارها در شورای‌عالی نفت تذکر دادم و آنها را ملزم کردم که در ظرف یک ماه آیین‏نامه خرید تهیه کنند.

بارها همین جناب آقای خرازی به ما فرمودند که چرا شرکت نفت آیین‏نامه خرید ندارد ما اجناس مشابه را داریم از ما نمی‌خرند از خارج می‌خرند و حقیقتاً ایشان راست می‌گفتند اشخاصی به ما مراجعه می‌کردند و این حرف را می‌زدند که چرا شرکتی که این همه سرمایه دارد آیین‏نامه خرید ندارد یک شرکتی که سرمایه مختصری دارد آیین‏نامه خرید دارد یعنی نوکرش را می‌فرستد توی خیابان که ببیند کدام فروشنده فلان جنس را ارزان‏تر می‌دهند که از او بخرد چطور می‌شود یک شرکتی که متعلق به مردم است و هزار و دویست میلیون سرمایه دارد آیین‏نامه خرید نداشته باشد امروز که بنده این عرایض را در حضور آقا این به عرض می‌رسانم هنوز شرکت نفت آیین‏نامه خرید ندارد یعنی هر جنسی را میل داشته باشند از هر کسی که بخواهند به هر ترتیبی که بخواهند می‌خرند و هیچ کس هم نیست که بگوید که چرا این کار را کردید بنده چیزی را که باید به عرض آقایان برسانم و باعث خوشوقتی است این است که قانون سابق خیلی ناقص بود باید به صراحت این را گفت که رئیس هیئت مدیره قدرت نداشت که اعضای هیئت مدیره را کنترل کند یعنی این آقایان هر کاری که دل‏شان می‌خواست می‌توانستند انجام بدهند ولی با این قانون و با اعتقادی که همه آقایان به جناب آقای انتظام و به لیاقت‏شان داریم بنده این عرایض را کردم که آقایان اطلاع داشته باشند و امیدوارم که جناب آقای انتظام هر چه زودتر به این دو سه نقص مهم خاتمه بدهند (احسنت).

رئیس - آقای صارمی

صارمی - بنده معتقد هستم به این که نواقصی در طرز کار شرکت ملی نفت وجود دارد و در موارد لازم هم صرفه جویی نمی‌شود و منافع شرکت هم ممکن است مورد توجه واقع نشود در موقعی که اساسنامه مطرح بود من اصولاً مخالف بودم که نمایندگان مجلس در شورای‌عالی نفت شرکت داشته باشند برای این که می‌گفتند ممکن است تأثیر وجودی این افراد در شورای‌عالی نفت کم باشد و نتیجه موجب بشود متعذر به این عذر بشود که منتخبین مجلسین عملیات آنها را تصدیق کرده یا تصویب کرده‌اند با بیاناتی که جناب آقای بختیار همکار محترم کردند به این عقیده خودم بنده بیشتر معتقد شدم اگر چه قانونی است گذشته آقایان هم رأی داده‌اید و تصویب شده است ملاحظه فرمودید که ایشان می‌فرمایند نقایصی وجود داشته و متذکر شده‌اند ولی هیئت مدیره یا هیئت عامله یا مجریان در مقام رفع این نواقص برنیامده‌اند که سالی ۲۰۰ میلیون چنین قلمی را این جا بیان فرمودند به ضرر شرکت ملی نفت است بنده خوب توجه کردم به بیانات ایشان من آرزو داشتم این تذکر را جناب آقای بختیار موقعی می‌فرمودند که به این اساسنامه رأی نگرفته بودند تا ما بتوانیم این نقصی که وجود داشت ضمن تدوین و تنظیم اساسنامه درنظر بگیرم و مرتفع بکنیم (صحیح است) (دکتر بینا - هنوز هم وقت هست) بر این که آقایان تصمیم اتخاذ بفرمایند ورای ندهند اگر چنانچه واقعاً می‌فرمودند ممکن بوده ماده‌ای آنجا اضافه کنیم که برای حمل و نقل نفت و توزیع نفت مزایده و مناقصه انجام بگیرد یا نسبت به مطالب دیگری که فرمودند ترتیبی داده شود که جلوگیری از سوء استفاده بشود و اینها را پیش‏بینی می‌کردیم که زودتر جلوگیری بشود و اگر ضروری تشخیص می‌فرمودند که به این طرز عمل شود ممکن بود در اساسنامه پیش‏بینی می‌فرمودند در هر حال بنده باز هم متأسفم هر موضوعی که اهمیت آن زیادتر است در تصویب آن بیشتر در مجلس تسریع و عجله می‌کنیم این اساسنامه تا یک فوریت در ملجس مطرح شد و نتیجه دو شوری بودن لوایح این است‏ که این گونه تذکرات داده می‌شود و در کمیسیون‌های مربوطه در نظر می‌گیرند و رفع می‌کنند در هر حال من تصور می‌کنم نسبت به این لایحه مجلس رأی موافق خواهد داد و تصویب شده باید تلقی کرد تنها استدعایی که فعلاً می‌توانم بکنم این است که نظارت محترم منتخب مجلس شورای ملی و مجلس سنا که حالا مطابق این اساسنامه در شورای عالی تقریباً اکثریت با نمایندگان مجلسین است یقین دارم که مراقبت و نظارت کامل را خواهید فرمود (یک نفر از نمایندگان - آقای دکتر پیرنیا دولت را استیضاح کردند) خودشان تذکر دادند نظارت و مراقبت زیادتر اعمال بفرمایید و در هر کجا نقصی مشاهده می‌فرمایید گزارشی کتباً به مجلس داده شود این گزارش طبع و توزیع بشود و در دسترس آقایان نمایندگان واقع بشود تا مورد مطالعه و بررسی دقیق قرار بگیرد و اگر چنانچه هر یک از آقایان مطلبی برای تأیید نظریات آقایانی که در آنجا شرکت دارند مورد توجه‌شان واقع بشود اقدام بکنند جناب آقای بختیار راست است ممکن است تذکرات جنابعالی در آنجا مورد توجه واقع نشود پشتیبان شما این مجلس شورای ملی است و این آقایان نمایندگان این آقایان بایستی متوجه بشوند تا بتوانند وظیفه خودشان عمل و اقدام کنند حالا این موضوع اخیتارات مدیر عامل ممکن بود چقدر موجب اشکالاتی می‌شد ولی همان طور که خودشان تذکر دادند و من خیلی دقت کردم در بیانات ایشان فرمودند که مدیر عامل مطابق اساسنامه سابق دارای اختیارات کامل برای اتخاذ تصمیمات مقتضی نبوده است و در این اساسنامه که اصلاح شده است تمرکز قدرت وقتی در دست مدیرعامل به وجود خواهد آمد و اظهار امیدواری کردند که با تصویب این اساسنامه و این توانایی و قدرتی که برای مدیر عامل پیش‏بینی شده است این نقایص که موجود است مرتفع بشود و اظهار اعتماد نسبت به مدیر عامل فعلی نفت فرمودند به این مناسبت چون فرمودند باز منتظر می‌شویم که ببینیم این اساسنامه که اجرا شد نواقص مرتفع می‌شود یا خیر من استدعا می‌کنم که اگر چنانچه مرتفع نشد آقایان در نظر بگیرند و ما را مستحضر کنند تا این که به وظایف قانونی خود اقدام کنیم من شنیدم در شرکت ملی نفت مخارج بیهوده زیاد می‌شود در صورتی که ممکن است موارد ضروری را درنظر بگیرند جناب آقای مهندس اردبیلی درست فرمودند در بسیاری از نقاط ساختن یک پمپ بنزین موجب تسهیلات زیاد برای مردم و وسایط نقلیه و کامیون‏ها خواهد بود این کار مخارجی ندارد هزینه زیادی برای این کار نبایستی بشود شرکت ملی نفت از این کار که وظیفه اصلی و اساسی خودش در رفاه و آسایش مردم باشد خودداری می‌کند ولی مخارج بیهوده زیاد است باید سعی کرد از مخارج بیهوده جلوگیری بشود تا مخارج ضروری انجام شود بنده موضوعی را که در این جا بسیار ضروری می‌دانم در خاتمه عرایضم به عرض می‌رسانم و آن این است که در دنیا امروز صنایع پتروشیمی اهمیت فوق‌العاده پیدا کرده است یعنی استفاده مادی تنها فروش نفت یا تصفیه نفت نیست کمپانی‌های بزرگ دنیا منافعی که از صنایع پتروشیمی به دست می‌آورند به درجات زیادتر است از منافعی که از فروش و تصفیه نفت می‌برند در کلیه تصفیه‏خانه‌های بزرگ دنیا که مخصوصاً بنده یکی از تصفیه‌خانه‌های بزرگ را دیدم تصفیه‏خانه نفت همبل (Humble) در آمریکا است وقتی بنده به آنجا مراجعه کردم دستگاه وسیعی را ملاحظه کردم دیدم این کمپانی در آن سال ۲۰ میلیون دلار استفاده از فروش و تصفیه نفت برده است در قبال آن هم ۲۵ میلیون دلار استفاده از صنایع پتروشیمی کرده است و آن صنایع هم با یک سرمایه کم با دستگاه‏های سهل و ساده ایجاد شده است که این منافع از آن عاید گردیده‏ مثلاً فرض بفرمایید مواد ل استیکی که از محصولات نفت تهیه کرده با گذاشتن ۸ میلیون دلار سرمایه کارخانه‌ای را به وجود آورده بود که در سال قریب ۴ میلیون دلار استفاده برده است یعنی سالیانه ۵۰ درصد از سرمایه‌ای که گذاشته بود از این رهگذر استفاده کرده به این مناسبت باید گفت که اکثر درآمد نفت امروز از صنایع پتروشیمی است و همین است که در

دنیا رفته‌اند دنبال این تز که نفت خام خریداری کنند و نفت تصفیه‏شده از ممالک خریداری نشود که بتوانند از این صنایع پتروشیمی استفاده کنند بنابراین شرکت ملی نفت با سرمایه‌ای که تحت اختیار دارد از امروز بایستی مراقبت کند که این صنایع پتروشیمی که اقلام آن به ۸۰۰ در دنیا رسیده است استفاده کند و این محصولات نفتی که بیهوده به هدر می‌رود مورد استفاده مالی و مادی واقع بشود و حتی در قراردادهای مشارکتی که در آتیه منعقد می‌کند بایستی مراقبت کند که شرکت‌های مربوطه موافقت کنند تعدادی از صنایع پتروشیمی را در ایران به وجود بیاورند خوشبختانه در شرفیابی‌هایی که داشتیم این تذکرات و این موضوع مورد توجه دقیق شخص اعلیحضرت همایونی بوده است و دستوراتی هم داده شده است من امیدوارم که هیئت مدیره شرکت ملی نفت این شایستگی را داشته باشد که وسیله اجرای منویات اعلیحضرت همایون شاهنشاهی باشد و جدیت و مراقبت کند که این کار را مورد توجه و دقت در مرحله اول قرار بدهد از آقایان نمایندگان دولت که در اینجا تشریف دارند مخصوصاً تقاضا می‌کنم یادداشت بفرمایند و به شرکت ملی نفت و به افراد مؤثر تذکر بدهند اگر چه شروع به یک اقداماتی کرده‌اند الآن کارخانه کود شیمیایی در شیراز دایر شده و می‌دانیم وزارت صنایع و معادن هم مشغول مطالعاتی است که صنایع پتروشیمی دیگری هم دایر کند ولی شرکت ملی نفت باید وظیفه اصلی خودش را دراین موضوع بداند همین‌طور که فکر می‌کنند در مقام اکتشاف و استخراج معادن باشند و وظیفهٔ اهم خود را در ایجاد صنایع پتروشیمی بدانند زیرا هم در وضع صنعی شدن مملکت مؤثر خواهد بود و هم درآمد فوق‏العاده قابل توجهی به درآمد شرکت ملی نفت و صنایع نفتی ما افزوده خواهد شد.

رئیس - آقای دکتر پیرنیا بفرمایید.

دکتر پیرنیا - بنده اجازه می‌خواهم در این موقع که با زحمت و کوشش و دقت و مطالعه همکاران محترم این اساسنامه شرکت ملی نفت بحثش تمام شده است و به تصویب نهایی می‌رسد چند کلمه به عرض همکاران محترم برسانم (نمایندگان - بفرماید) البته اساسنامه‌ای را که تصویب فرمودید به هیچ وجه بدون عیب و نقص نیست ولی موضوع این نیست که یک اساسنامه‌ای را تهیه کنیم که به طور کامل فاقد هرگونه عیب و نقص باشد چون اصولاً آن کمال مطلق در هیچ امری از امور مقدور بشر نیست و در دسترس بشر قرار نمی‌گیرد موضوع این است که مطمئن بشویم آن قدمی که برداشته شده است یک قدم اصلاحی است و یک قدم به طرف جلو است و بنده خدمت آقایان عرض می‌کنم که این اساسنامه نسبت به آن چیزی که در سابق وجود داشته خیلی بهتر است و اصلاحات پرارزشی از طرف همکاران محترم چه در کمیسیون و چه در اینجا انجام شده و این اساسنامه نفت امکانات بیشتری برای ترقی و پیشرفت و خدماتی که به عهده او واگذار شده است دارد موضوع دیگری که باید در اینجا عرض کنم این است که در ضمن بیاناتی که همکاران محترم اینجا فرمودند بنده متوجه شدم که نظر عنایت خاصی نسبت به بنده و سوابق بنده و اطلاعات و مطالعاتی که در این زمینه داشته‌ام فرمودند به خصوص همکار محترم جناب آقای مشایخی و همین‌طور جناب آقای صارمی اظهار محبت فرمودند و زحماتی که در کمیسیون کشیده شده بود به عرض مجلس شورای ملی رسانیدند و بنده اجازه می‌خواهم از این عنایت خاصی که نسبت به این سوابق بنده فرمودند عرض تشکر حضور همکاران محترم بکنم‏ نظر جناب آقای صارمی در این که آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی که در شورای نفت حضور دارند اشکالاتی که پیش می‌آید باید به عرض مجلس شورای ملی برسانند کاملاً صحیح است بنده یک گزارشی در دو سال پیش بعد از یک سال عضویت در شورای‌عالی به عرض مجلس شورای ملی رسانیدم بعد هم یک موردی پیش آمد که شرکت ملی نفت و هیئت مدیره بدون اطلاع نمایندگان مجلس شورای ملی که در شورا حضور داشتند قیمت نفت که خیلی اهمیت زیاد داشت بالا بردند و بنده تردیدی نکردم و آنگاه این موضوع را به استحضار همکاران محترم در مجلس شورای ملی رسانیدم و استحضار دارند چون مخالف این موضوع هم بودم دولت را استیضاح کردم که جریان اینجا به عرض همکاران محترم رسید و به همین جهت بود بنده این موضوع را که جناب آقای صارمی فرمودند همیشه راهنمای خودم قرار داده بودم همین‌طور جناب آقای بختیار البته شرکت ملی نفت با این اساسنامه جدید وظایف مهمی که به عهده دارد باید کاملاً آگاهی پیدا کند و در اجرای آن وظایف قدم‏های مؤثری بر دارد که اهم آن وظایف آن چیزی را که بنده می‌خواستم اینجا تأکید کنم و به اطلاع شرکت نفت و همکاران محترم برسانم و شرکت نفت قدم‏های مؤثری بردارد دو چیز است در درجه اول اصلاح پخش مواد نفتی به این ترتیب که مواد نفتی در نقاط مختلف کشور در دور دست‏ترین نقاط در دسترس عموم مردم قرار بگیرد و قیمت سوخت ارزان باشد اگر قیمت سوخت گران باشد تولید کشاروزی و تولید صنعتی مملکت مختل می‌شود حمل و نقل مختل می‌شود باید قیمت ارزان باشد و در تمام مملکت نفت بنزین گازوئیل و مازوت به قیمت ارزان در دسترس عموم افراد مملکت به خصوص طبقه تولید کننده قرار بگیرد امروز چه کشاورزی و چه صنعت متکی به سوخت است و سوخت ارزان مهم‌ترین کمکی است که دولت می‌تواند به توسعه اقتصادی مملکت بکند هر قدمی که برداریم برای گران کردن سوخت قدمی است که بر علیه توسعه صنعت و توسعه کشاورزی و ترقی اقتصادی مملکت برداشته شده است و به نظر بنده دولت باید با تمام قوا بکوشد از هر عملی که باعث گران شدن سوخت مواد نفتی است احتراز کند. موضوع دوم این است که آقایان دو جور می‌توانیم از نفت بهره‏برداری کنیم یکی این است که نفت را به صورت نفت خام یعنی یک ثروت طبیعی که خدای به ما اعطا کرده است آن را اکتشاف کنیم و چاهی حفر کنیم وقتی این چاه به نفت خورد با لوله بیاوریم در بندر و به صورت نفت خام صادر کنیم این نوع کار منفعت زیادی برای ما نخواهد داشت برای این که تولید کننده نفت خام در دنیا زیاد است و امروزه تولید نفت خام کار صنعتی مهمی نیست که بشود رقابت کرد در هر مملکتی که صنعت نفت توسعه پیدا نکرده می‌توانند به این ترتیب بهره‏برداری کنند. به خاطر آقایان رسیده است که در دو سال اخیر منابع عظیم نفتی در شمال آفریقا در لیبی یا صحرا کشف شده است که در آنجاها به آسانی چاه را حفر می‌کنند و نفت را بیرون می‌آورند و در لوله در بندر می‌فروشند این وضع مربوط به نفت تنها نیست در مورد کائوچو هم اینطور است کسانی که کائوچو را تولید می‌کنند اگر به طور خام و ماده خام نفروشند تولیدکنندگان این مواد منافع زیادی نمی‌برند بنابراین طرز تفکر ما نسب به این ثروت طبیعی به شکلی باشد که ماده خام و مواد نفتی را باید ثروت ملی و یک برنامه طبیعی تلقی کنیم و او را وسیله کار قرار بدهیم (پرفسور جمشید اعلم - خوب بود اینها را به شرکت نفت می‌فرمودید) بلی اینها را آنجا هم گفته‌ام ولی لازم است که مردم ایران بدانند و نمایندگان مجلس شورای ملی که راجع به سیاست نفتی فرمودند و یک قسمت آن را هم جناب آقای صارمی به این فرمودند و همین‌طور نظر اعلیحضرت همایونی هم بر این موضوع قرار گرفته است که ما مرتباً نفت خام‏مان را در داخل مملکت تبدیل کنیم به مواد ساخته شده و مواد صنعتی فرض کنید یک مهندس شیمی ایرانی که استعداد داشته باشد به چه وسیله می‌تواند این استعداد خودش را در بازار دنیا عرضه کند و بفروشد استعدادهای ایرانی باید به وسیله مواد خام تبدیل بشود به مصنوعات و آن مصنوعات و مواد ساخته شده در بازارهای دنیا فروخته بشود مهندسین ایرانی تکنسین‌های ایرانی کارگران ایرانی اگر یک ثروت طبیعی را در اختیار نداشته باشند که با او کارکنند و به وسیله او معلومات و استعدادهای خودشان را در دنیا عرضه کنند عرضه کردن کار و زحمت و کوشش و فکر و استعداد ایرانی در بازارهای دنیا مشکل می‌شود و امکان‌پذیر نیست به همین جهت در دنیای امروز این وسیله‌ای است برای پیشرفت و تهیه صنعت نفت را ما نباید فقط به صورت یک ماده خام تلقی کنیم و آن را در بندر تحویل بدهیم و یک مقدار دلار بگیریم برعکس باید این را یک سرمایه و ثروت ملی درنظر بگیریم که به وسایل این سرمایه بتوانیم مواد شیمیایی جدید مثل مواد پل استیکی مصالح ساختمانی کود شیمیایی و انواع و اقسام کالاهای عجیب و کالاهای جدیدی که روز به روز از نفت ساخته می‌شود تهیه کنیم و در معرض فروش قرار بدهیم و به سایر اسباب تأسف است که در این زمینه شرکت نفت قدم‏های مؤثری بر نداشته است و حتی این تصفیه نفتی که سابقاً توسعه زیادی داشته که تازه یک قدم ابتدایی در صنعت نفت است به جای این که توسعه پیدا کند سیر قهقرایی کرد بایستی که نه تنها از لحاظ توسعه تشکیلات ترتیبی بدهند که نفت بیشتری در داخله ایران تصفیه بشود بلکه تصفیه نفت را هم فقط به همان مراحل مقدماتی اکتفا نکنند بلکه تصفیه نفت هم نیز مراحل زیادتری را لازم دارد بنزین و نفت و گازوئیل و مازوت هم مراحل ابتدایی تصفیه نفت است بعد از آن صنایع شیمیایی خیلی بزرگی است که به وسیلهٔ آن صنایع شیمیایی می‌توانند صنعت نفت را ترقی بدهند و اگر شرکت نفت و دولت این برنامه را تنظیم کنند قطعاً وظیفه خودشان را انجام داده‌اند و اگر ما منحصر کنیم کار خودمان را به این که نفت خام صادر کنیم البته این زحماتی که از طرف نمایندگان مجلس دو دولت برای تقویت شرکت نفت کشیده شده است جبران نخواهد شد. (احسنت)

رئیس - آقای پرفسور جمشید اعلم بفرمایید.

پرفسور جمشید اعلم - بنده از فرمایشات همکار محترم آقای دکتر پیرنیا بسیار مسرور شدم برای این که به ما درس دادند و در ضمن از فرمایشات آقای حمید بختیار نماینده ما در شرکت نفت بسیار متأسف شدم این فرمایشاتی که آقای دکتر پیرنیا اینجا فرمودند حقش این بود که در شرکت نفت می‌فرمودند و اگر عملی نمی‌شد آن وقت تشریف می‌آوردند و ما را که آقایان را به نمایندگی انتخاب کردیم که در آنجا نظارت بفرمایند با خبر بفرمایند و بگویند که انتخاب شما تأثیر ندارد (یک نفر از نمایندگان - حالا که شنیدید) بنده که نشنیدم ما دو نفر نماینده داریم درشرکت نفت (عرب شیبانی - ایشان استیضاح کردند دیگر چه بکند) استیضاح ایشان راجع به قیمت نفت بود نه راجع به این فرمایشاتی که امروز فرمودند استیضاح ایشان این بود که چرا به قیمت نفت اضافه شده است نه راجع به چیزهایی دیگر که حرف ما را گوش نمی‌کنند عرض کنم این فرمایشات هم به عقیده من حقش این بود که اول می‌فرمودند تا این که ما بتوانیم یک

تصمیمی بگیریم یک ماده‌ای پیشنهاد می‌شد یا یک تبصره‌ای پیشنهاد می‌شد و ما هم تصویب می‌کردیم ولی این فرمایشات و این تمایلات که صحیح است و به جا شاید اجرا می‌شد مثلاً یکی از کارهایی که به عقیده من باید اجرا می‌شد همین پیشنهاد توزیع است چرا شرکت نفت توزیع مواد نفتی را به مردم واگذار نمی‌کند از مردم بیکار این مملکت ممکن است بشود در همه جای دنیا توزیع مواد نفتی دست مردم است تشریف ببرید به اروپا ببینید در هر چند قدم یک نفر اسباب توزیع گذاشته و به شما بنزین و نفت می‌فروشد شما از تهران تا مشهد چند تا پست فروش نفت بیشتر ندارید خوب شما یک چنین عیب بزرگی را که می‌بینید و خودتان هم که در شرکت نفت تشریف دارید و نماینده منتخب ما هستید چرا در اول کار این فرمایشات را نمی‌فرمایید تا ما یک تبصره‌ای پیشنهاد کنیم که این کار حل بشود الآن چه کنیم یا این اساسنامه را تصویب بفرمایید یا این که یک ماده دیگری اضافه بفرمایید که این امر حل بشود برای این که با این فرمایشاتی که فرمودید حتما باید چاره‌ای برای این کار بشود.

رئیس - رأی گرفته می‌شود به مجموع مواد لایحه اساسنامه شرکت نفت آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثراً قیام نمودند) تصویب شد به مجلس سنا فرستاده می‌شود آقای دکتر کیان بفرمایید.

معاون نخست‌وزیر (دکتر کیان) - بنده خواستم از آقایان نمایندگان محترم به مناسبت صرف وقت بسیاری که چه در کمیسیون‌ها و چه در مجلس برای مطالعه و تنقیح و بهبود این اساسنامه صرف کردند و بهبودهایی هم که درش ایجاد شده است تشکر بکنم مخصوصاً از این که آقایان به اتفاق آرا رأی دادند ولی می‌خواستم مختصراً عرض بکنم که آقایان صنعت نفت در ایران یک چیز بسیار تازه و جدید است به طوری که می‏دانید در موقعی که مباحثات بدوی راجع به ملی شدن صنعت نفت در جریان بود خود بنده هم در جلسه خصوصی مجلس شرکت داشتم که یکی از آقایان نخست وزیران وقت که شاید هم مرد بسیار با اراده و با حسن نیتی بود اظهار می‌داشت که غیر ممکن است ما بتوانیم صنعت نفت را در ایران ملی بکنیم (یک نفر از نمایندگان - کی بود آقا؟) و چنین استعداد و قدرتی را برای خودمان قائل نیستیم ولی عملاً ملاحظه بفرمایید که این مطلب دوره بحرانی خودش را طی کرد و صنعت نفت هم ملی شد و دولت و ملت ایران هم توفیق حاصل کرد که این صنعت را به این نحو آبرومند اداره کند این امر در نتیجه تصمیم شخص اعلیحضرت همایون شاهنشاهی و پایداری و حسن تدبیری بود که در مراحل مختلفه این امر از طرف ذات مقدس ایشان شد و ملت ایران به این نتیجه رسید البته آقایان به خوبی می‌دانند که عظمت نفت در دنیا تا چه حد است و اشکالات داخلی و خارجی توزیع و فروشش هم تا چه اندازه است و با وجود تمام این مشکلات ملت ایران در ظرف مدت به این کوتاهی چنین ترقی عظیمی را به دست آورده است گمان می‌کنم که شاید این پیشرفت از بزرگترین مفاخر ملی ما محسوب شود از طرف دیگر این اساسنامه‌ای که ملاحظه می‌فرمایید اساسنامه‌ای است که به خصوص جنبه ملی کردن صنعت نفت را کاملاً برجسته و روشن کرده است‏ و البته شاید آقایان محترم اطلاع دارند در هیچ یک از کشورهای دنیا نیست که در اساسنامه شرکت‌های نفتی‏شان چهار نفری یعنی اکثریت تمام شورای‏عالی به دست نمایندگان منتخب ملت و مجلسین باشد (بهبهانی - کاری نمی‌توانند بکنند) این امر به این مناسبت است که به همت مردم ایران انجام گرفته است و در اداره‌اش باید ملت ایران شرکت مستقیم داشته باشد.

رئیس - آقای معاون نخس وزیر چون لایحه تصویب شده است بعد از ختم لایحه فقط به اظهار تشکری اکتفا بفرمایید

معاون نخست‌وزیر - به هر حال می‌خواستم عرض بکنم که اصلاحاتی که در این قسمت شده است اصلاحات بسیار مفید و به جایی بود و باز هم مراتب تشکر خودم را از طرف دولت خدمت آقایان محترم عرض می‌کنم (احسنت)‏

۵ - شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون دارایی راجع به اجازه اجرای لوایح پیشنهادی وزارت دارایی پس از تصویب کمیسیون دارایی مشترک مجلسین‏

رئیس - شوردوم لایحه اختیار کمیسیون مشترک دارایی مجلسین نسبت به لوایحی که وزیر دارایی تقدیم می‌کند مطرح است و قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد)

گزارش از کمیسیون دارایی به مجلس شورای ملی

کمیسیون قوانین دارایی با حضور آقای معاون وزارت دارایی لایحه شماره ۲۵۳۷۰ دولت راجع به اعطای اختیار به کمیسیون مشترک دارایی مجلسین جهت تصویب لوایح مالیاتی را برای شور دوم مطرح نموده با توجه به پیشنهاد خبر شور اول را با اصلاحاتی مورد تصویب قرارداد اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد:

ماده واحده - مجلسین اجازه می‌دهند لوایحی را که وزیر دارایی فعلی در ظرف یک سال از تاریخ تصویب این قانون به منظور تسهیل در کار مؤدیان و طرز تشخیص و وصول مالیات‌ها به مجلس شورای ملی تقدیم می‌نماید پس از تصویب کمیسیون مشترک دارایی مجلسین به موقع اجرا گذارده و بعد از یک سال آزمایش با اصلاحاتی که در عمل مفید تشخیص شود برای تصویب قطعی به مجلس شورای ملی تقدیم نماید مصوبات کمیسیون‌های مشترک مادام که به تصویب نهایی مجلس شورای ملی نرسیده است به قوت خود باقی خواهد بود.

تبصره - هرگونه تغییر در نرخ و میزان مالیات و جرایم مجازات آن از موضوع این قانون مستثنی است‏.

مخبر کمیسیون قوانین دارایی‏ - مشایخی

رئیس - ماده واحده مطرح است مخالفی نیست؟‏ آقای ارباب مخالفید؟

ارباب - بلی‏

رئیس - بفرمایید

ارباب - بنده یک تذکر مختصری داشتم که تمنی می‌کنم آقایان محترم توجه بفرمایند و آن این است که قوانین و لوایحی که به صورت آزمایش برای مدت معینی در اینجا تصویب می‌شود در جریان تصویب قانون یک قید مسلمی باید داشته باشد که پس از انقضا یک سال یا آن مدتی که تصریح شده برای آن مدت قابل آزمایش است از آن مدت تجاوز نکند شاید قوانینی هست که برای آزمایش در این مجلس آمده و متجاوز از ده سال است به آن عمل می‌شود و لایحه قطعی آن به مجلس نیامده بنده تمنایی که از آقایان دارم این است که بذل توجه بفرمایند یک قیدی یک شرطی یک تبصره‌ای یک چیزی در این قوانین به تصویب برسانند که در رأس یک سال پس از انقضا یک سال اگر لایحه قانونی قطعی را نیاوردند دیگر این قانون قابل اعتبار و قابل اجرا نباشد عرض دیگری ندارم‏.

رئیس - آقای فلیکس آقایان

آقایان - مخالفم‏.

رئیس - آقای عمیدی‌نوری‏

عمیدی‌نوری - بنده موافقم‏

رئیس - بفرمایید

عمیدی‌نوری - بنده خیال می‌کنم با اصلاحاتی که در تبصره ۲ این لایحه شده که یکی ازمسائلی بود که در شور اول اینجا مورد بحث بود راجع به تعیین مجازات‏ها و جرایم که در صلاحیت کمیسیون دادگستری است استثناء شده است که این موضوع هم جزء این اختیارات باشد و این لایحه منحصراً موضوعش لوایحی خواهد بود که برای تسهیل وصول مالیات‌ها و پرداخت آن به کار خواهد رفت و تصور می‌کنم اگر این لایحه به تصویب نهایی برسد یک لوایحی که مربوط به این روش باشد داده بشود که کار وصول مالیات‌ها را تسهیل بکند از لوایح خوب خواهد بود ونگرانی جناب آقای ارباب با این قید که در خود ماده است که در ظرف یک سال بعد از آزمایش باید لایحه‏اش را به مجلس بیاورند رفع می‌شود اما آن مطلبی که فرمودند که خیلی از لوایح آزمایشی هست که به مجلس نیامده است شاید این قید هم به این ملاحظه است که بعدها لایحه‏شان را بیاورند به مجلس و یک قدری هم وظیفه مجلس شورای ملی و قوه مقننه است که وقتی لوایحی را داد در ظرف یک سال آن لوایح را رسیدگی کند و زودتر بگذراند که خوشبختانه قوه مقننه ما فعلاً به نحوی است که بیشتر به کار رسیدگی به لوایح می‌پردازد به این جهت وقت و فرصت دارد که حتی لوایح مفصل را هم زودتر به تصویب برساند این است که آن نگرانی هم که فرمودند که در موعد معینی لایحه را بیاورند به نظر بنده مرتفع است‏ اما مطلبی که هست و بنده می‌خواستم تذکر بدهم این است که روش‌هایی که جناب آقای وزیر دارایی می‌خواهند برای تسهیل تهیه کنند یک روش‌هایی باشد که این روش‌ها بتواند هم کار وصول مالیات را تأمین بکند و هم دست وبال دولت و مؤدی را ببندد و قبل از این که این روش‌ها بیاید یک قیودی از طرف جناب آقای وزیر دارایی به کار رود که تصور شود که طبیعه آن لوایح هم روشش همین خواهد بود چند روز قبل بنده یک اعلامیه‌ای از طرف آقای وزیر دارایی شنیدم و در مطبوعات و در رادیو هم منعکس بود راجع به پرداخت مالیات گذشته و امسال که یک فرجه‌های ۱۵ روزه‌ای قائل شده بودند که اگر تا بهمن کسی مالیاتش را بدهد یا به اقساط سه ماهه تعهد بکند تمام جرایم بخشوده می‌شود و اگر تا ۱۵ بهمن بدهد ۷۵ درصد و تا ۱۵ اسفند ۵۰ درصد مسلماً همین روش که به صورت اعلامیه اظهار کردند به نظر بنده اگر با این قیود واین مشکلی باشد شاید آن لوایح روشی هم به آن نتیجه که باید برسد نرسد چرا برای این که علت این تأخیر اخلاقی است که مؤدی با اداره مالیات دارد اگر مالیات دیر پرداخت می‌شود روی اختلافی است که مؤدی و اداره دارایی با هم دارند وقتی که مؤدی با ادارهٔ دارایی اختلاف داشت واو گفت که پیش آگهی صد هزار تومان و مؤدی می‌گوید ده تومان یا صد تومان بنده می‌پرسم از جناب آقای معاون وزارت دارایی که چطور ممکن است که در ظرف ۱۵ روز تا آخر بهمن این مورد اختلاف رفع شود تا مؤدی بتواند بپردازد یا به اقساط تعهد بکند در این صورت این طرز اعلامیه‌ها و این طرز اتخاذ تصمیمات شاید به آن نتیجه‌ای که منظور است ما را نرساند

امروز با کمال حسن نیت ما می‌آییم یک قانونی می‌گذرانیم که به عقیده بنده برخلاف اصول است همین اختیار دادن به غیر قوه مقننه حتی به یک واحدی از قوه مقننه هم که باشد برخلاف اصول است این فداکاری‏ها این اغماض‏ها فقط برای این است که نتیجه صحیحی از این کار گرفته شود اگر بخواهیم این گونه روش‌ها را به دست بیاوریم و بگوییم آقا این طور می‌ترسم که با کمال تأسف ما به آن نتیجه‌ای که از این قانون می‌خواهیم نرسیم‏ والا اگر بیایید فرض کنید که این جور تصمیم بگیریم که هر کس نسبت به مالیات‌های گذشته‌اش هر قدر خودش تشخیص داد یا می‌دهد بپردازد با همین فرجه‌ها تا آخر بهمن یا تا آخر اسفند و یا تا ۱۵ اسفند دارد و نسبت به مابه‌‏الاختلاف بین مؤدی و مأمور که الآن اختیار توافق را در یک لایحه دیگری گرفتید و این اختیار تسهیل روش را هم می‌خواهید بگیرید آن وضع رسیدگی شود و بعد از رسیدگی اگر نپرداخت مشمول جریمه خواهد بود به این ترتیب هم موفق به مقصود می‌شوید و هم مردم می‌توانستند مالیات‌های‏شان را بدهند و هم این محظور پیش نمی‌آمد چون یکی از عللی که مردم تأخیر در پرداخت می‌کنند برای همان پیچ و خم‏هایی است که در پشت اطاق‏های وصول در وزارت دارایی هست اگر این نباشد و یک مؤدی بداند که وجهی را که باید بپردازد می‌تواند بیاید آنجا و به حساب جاری وزارت دارایی یا ادارات دارایی بپردازد وقتی هم که حساب شد و تصفیه شد آن وقت حساب جرایم و تأخیر و اینها می‌شود این شخص می‌برد و مالیاتش را می‌پردازد اما مؤدی که دلش می‌خواهد مالیاتش را می‌پردازد از در که وارد می‌شود می‌گویند برو فردا پس فردا بیا بعد می‌گویند امروز آقا کمیسیون دارد یا فلان آقا نیست و این حرف‏هایی که ما می‌دانیم در وزارت دارایی هست و باعث می‌شود که مؤدی بگوید حالا که من این سردرگمی را دارم اصلاً چرا بروم بپردازم هر وقت هم که آمدند یک فکری می‌کنم منظور بنده که این لوایح روشی که جناب آقای وزیر دارایی می‌خواهید بیاورند یک روش عملی و سهلی باشد که راه را برای پرداخت مالیات مؤدی باز کند و تسهیل کند که بتواند اگر این پول را پرداخت فردا از جریمه یا تأخیر تأدیه معاف است والا اگر این مطلب برایش روشن نباشد مصلحت او این است که این را عقب بیندازد

منظور بنده این است که اگر آقای وزیر دارایی با روشی که خودشان دارند این فرجه‌های ۱۵ روزه را بگویند هر مؤدی آنچه را که خودش قبول دارد که باید مالیات بپردازد این را ببرد به حساب وزارت دارایی بپردازد و رسیدش را نگه دارد بعد که در مرحله اختلاف حساب بین اداره دارایی و مؤدی رسیدگی می‌شود یا به صورت توافق یا به صورت رفتن به کمیسیون آن مابه‌الاختلاف مشمول جریمه و تأخیر تأدیه باشد این هم شما را به مقصود می‌رساند و مردم هم آماده می‌شوند که مالیات خود را بپردازند و هم کا ر را انجام می‌دهد و تسهیلی است اما آن که شما فرجه می‌دهید که تا ۱۵ روز اینها بیایند به اداره دارایی حل بکنند و رفع اختلاف بکنند و آن مالیات مورد قبول اداره دارایی را یا نقد بدهند یا به اقساط سه ماهه این شاید تا هشتاد درصد به نتیجه نرسد و مردم هم پول ندهند و شما هم تعجب کنید که چرا این طور شده است به این جهت بنده خواستم تذکر بدهم که در روش‌های تسهیلی که جناب آقای وزیر دارایی طبق این لایحه اختیارات می‌خواهید به وجود بیاورید و لوایح آن را به مجلس بیاورید سعی کنید که یک روش‌های عملی و سهلی که برای مؤدی صرفه داشته باشد که این پول را بدهد یعنی بتواند که از جریمه و خسارات هم معاف بشود آن روش‌ها را هم اتخاذ کنید من قطع یقین دارم که هم این پرونده‌های گذشته بسته می‌شود و هم باید کاری کرد که مالیات سال به سال وصول شود الآن در تهران اداره ثبتش را ملاحظه بفرمایید که به ده دوازده بخش تقسیم شده و مالیات هم امروز به جایی رسیده است یا مالیات اراضی که شما می‌گیرید تمام این بخش‏ها مؤدیان مالیاتی شما هستند اگر شما تمام دستگاه أخذ مالیات را در این عمارت پنج طبقه وزارت دارایی متمرکز کنید مردم اصلاً نمی‌توانند آنجا بیایند امروز ما برای دادسرای تهران آمده‌ایم شعبه قائل شده‌ایم در تمام تهران شعبه‌های مختلف دادسرا و بازپرسی تهیه کردیم باید کاری بکنیم که در تهران و شهرهای بزرگ و هر بخش اداره دارایی به وجود بیاوریم بعد هم برای هر ملکی یک پرونده‌ای تشکیل بدهیم همین‌طور که پرونده‌های ثبتی در اداره ثبت هست تا مردم بدانند که تکلیف‏شان چیست تا روی پرونده‏های‏شان بروند مالیات‏های‏شان را به حساب شما در بانک ملی بدهند ولی این که مالیات تمام مردم این شهر دو میلیونی متمرکز می‌شود در وزارت دارایی در دو اطاق نتیجه‌اش این می‌شود که هست و جز این که گرفتار بر انبار شدن این پرونده‌های مالیاتی بشویم و مؤدی هم گرفتار می‌شود که نداند چقدر باید بدهد و این اختلاف بین مأمورین و مؤدی به جایی نرسد نتیجه ندارد به این جهت است که بنده امیدوارم با طرز فکر عملی که امیدوارم در آقای وزیر دارایی باشد بتوانیم یک روش‌های علمی و سهل در راه تصفیه مالیات‌های گذشته و در راه به کار انداختن و وصول مالیات‌های جاری به کار ببریم که این گرفتاری‏ها از بین برود چون اصولاً بنده به این که می‌گویند مردم مالیات نمی‌دهند عقیده ندارم من عقیده دارم که مؤدی ایرانی هم مثل مؤدیان ممالک دیگر عقیده دارد که مالیات باید بدهد مخصوصاً که مؤدی ایرانی مسلمان است در اسلام پرداخت مالیات یکی از وظایف واجب و دینی مردم است مردم مسلمان عادت به پرداخت مالیات دارند منتهی باید دستگاه وصول مالیات و روش مالیاتی و نرخ میزان مالیات (صدرزاه - و مصرف مالیات) و مصرف مالیات طوری باشد که مردم ایمان و اعتقاد پیدا کنند آن وقت است که پرداخت مالیات خود به خود عملی دلخواه مردم واقع نشد و به قول دوست عزیز ما جناب آقای خرازی مالیات بر جیب هم وجود داشت خوب طبیعه مالیات بر خزانه طوری خواهد بود که حتی آنهایی هم که واقعاً مالیات واقعی را می‌پردازند بدنام هستند امروز میزان مالیات ما به قدری بالا است که همان‌طور که اعلیحضرت همایونی در شرفیابی اخیر فرمودند تا ۵۰ درصد مالیات پرداخت می‌شود یک کسی که در این تهران که ما مشکل مسکن داریم مسکن بتواند به وجود بیاورد ۵۰ درصد باید مالیات بدهد ۵۰ درصد مالیات یک مالیات سنگینی است چون اجاره‌نامه هم موجود است و رونوشت اجاره‏نامه را هم اداره دارایی می‌گیرد و راهی ندارد که نپردازد مخصوصاً که اگر تأخیر کرد ۵۰ درصد هم جریمه آن است یعنی می‌شود صددرصد بنابراین یک کسی که در یک چنین وضعی و موضوع مالیاتش هم معلوم است چطور می‌شود بپردازد دستگاه مالیات را درست کنید روشش را هم سهل کنید ارفاق‌های قانونی هم برای مؤدی خوش حساب به کار ببرید و بعد بدانید و قطع بدانید براین که با این قوانین ولی با روش وصول خوب مالیات خوبی به دست خواهد آمد و من واقعاً متشکرم از جناب آقای وزیر دارایی که دیروز خواندم اعلام کرده‌اند که من کسر بودجه را تا ۳ سال دیگر طوری تأمین می‌کنم که عایدات نفت تمامش به سازمان برنامه داده شود بلکه بودجه ما هم دیگر کسری نداشته باشد بدون این که نرخ مالیات برود بالا بلکه از دستگاه‏های انتفاعی که می‌بایسیت عواید به دولت بپردازند سعی می‌کنم که از آنها عایدی وصول شود خود جناب آقای هنجنی در دستگاه انتفاعی شیلات مدت‏ها بودند و می‌دانند که این حرف ما چقدر اهمیت دارد و آن روز که من راجع به شیلات سؤال کردم عواید شیلات چقدر بود و حالا که خود ایشان عمل کردند چقدر است شاید این عواید در مدت دو سال صددرصد اضافه شده اصلاً وقتی دستگاه‏های انتفاعی دولت خوب اداره بشود عایدات خوب به دست می‌آورد و کسر بودجه تأمین می‌شود نرخ مالیات لزوم ندارد بالا برود فقط این قوانین را با این نرخ با روش صحیح عمل کنید مالیات را درست وصول کنید کسر بودجه نخواهید داشت بلکه اضافه وصول هم خواهید داشت مردم هم به طیب خاطر خودشان آماده‌اند که مالیات‏شان را بپردازند ولی به شرط این که آنها را معتقد کنید به مصرف صحیح مالیات اگر مالیات را صحیح خرج کنید مردم به طیب خاطر می‌پردازند.

رئیس - آقای آقایان

آقایان - موضوع مالیات یکی از مطالب بسیار مهم است برای این که فقط به وسیله وصول صحیح مالیات می‌توانیم فاصله طبقاتی را تا حدی از بین ببریم یعنی وضع محکم سیاسی را محکم‌تر بکنیم به همین دلیل بنده چند دقیقه‌ای مصدع آقایان می‌شوم این را باید به عرض برسانم که پایه و اساس مالیات باید روی عدالت اجتماعی باشد این یکی از تذکرات بسیار مفیدی بود که قسمت مالی کنفرانس بازرگانی هم این را تأیید کرد متأسفانه با این لایحه دردها درمان نخواهد شد این لایحه فقط مربوط به نحوه اجرا است این است که مالیات‌ها را به چه صورت وصول کنند و تسهیلاتی قائل بشوند. البته اگر لوایح خوب است و دولت بد اجرا می‌کند ولی در این مورد به خصوص اصلش خراب است قانون مالیاتی ما خراب است و هر قدر هم سعی بشود که اجرایش را بهتر بکنیم چون اصلش خراب است نتیجه‌ای عاید نخواهد شد در موقعی که قانون مالیاتی مطرح بود به عرض رساندم که معایب اساسی در کار است و تذکراتی به عرض رساندم گفتند در لوایح بعدی درنظر می‌گیریم ولی آن لوایح هنوز نیامده اصل این است که مالیات‌دهنده بایستی به قوانین مالیاتی عقیده داشته باشد مردم بایستی این مالیات را بدهند وضع فعلی ما این طور است که نرخ‌ها بسیار بالا است و همین موجب شده که مالیات‏ها قابل وصول نیست بنده فکر می‌کردم بهترین راه‌حل این است که مردم را آشنا کنند به این وظیفه یعنی مردم بدانند که این مالیات را باید بپردازند.

مثل خواندن و نوشتن مالیات دادن را هم باید به مردم یاد بدهید و من تصور می‌کردم فکر خوبی است بعد به این کفر برخوردم که مردم می‌دانند ولی اشکال در اصل مالیات است و به این قسمت توجه کردم دیدم که در زمان اعلیحضرت فقید به طرز بسیار خوبی این کار انجام شده یعنی از پایین شروع کرند که به مرم بیاموزند این مالیت‌ها را به ید ملحظه بفرمایید در قانون ۱۳۰۹ تا ۵۰ هزار ریال درآمد در سال بخشوده بود البته ۵۰ هزار ریال سال ۱۳۰۹ را خود آقایان حساب بفرمایید با پول امروز چقدر می‌شود از ۵۰ هزار تا یک میلیون ریال درآمد سالیانه سه درصد یک میلیون ریال آن زمان نسبت به مازاد یک میلیون ریال تا ۱۰ میلیون ریال یعین یک میلیون تومان ۳۰ سال پیش ۵/۳ درصد ملاحظه بفرمایید که از چه راه اساسی معقولی برای وصول مالیات پایه‌گذاری شده بود بعداً آمدند کم‌کم اضافه می‌شد از ۱۰ میلیون ریال به بالا درآمد ویژه سالیانه ۴ درصد نسبت به مازاد در سال ۳۰۹ باز هم اضافه کردند بالاخره آخرین قانون مالیاتش دوره حکومت رضاشاه‌کبیر در ۱۳۱۸ این نرخ‌ها را بردند رساندند تا صدوبیست متأسفانه دکتر میلسیو آمد و یک قوانینی وضع کرد که نرخ مالیات را تا ۸۰ درصد تعیین می‌کرد و

تمام این تعلیم و تربیت و نقشه‌ای که کشیده شده بود برای وصول مالیات‌ها از بین رفت نتیجه این شده است که امروز ما باز هم به استثنا ۵۰ درصد مالیات مطالبه می‌کنیم ولی در حقیقت دو درصد هم وصول نمی‌شود با این مقایسه‌ای که می‌کنیم خواستم ثابت کنم اگر وصول مالیات بر درآمد سال‌های ۱۳۱۶ و ۱۷ و ۱۸ و ۱۹ را بگیرید و مقایسه کنید با امروز که ثروت مملکت چندین برابر شده و قدرت خرید پول چندین برابر تنزل کرده می‌بینید آنچه امروز وصول می‌شود فوق‏العاده ناچیز است با آن چه که در آن موقع وصول می‌شد بنابراین بنده معتقدم که جلوی ضرر را هر جا بگیرند منفعت است ادامه در راه غلط ما را به نتیجه نخواهد رسانید باید یک فکری کرد که این نرخ‌ها را بیاورید پایین آن وقت خیلی بیشتر وصول خواهید کرد والا با تسهیل در کار وصول هم وقتی نرخ ۳۰ - ۴۰ و ۵۰ درصد باشد و معافیت‌ها هم سالی چهار - پنج هزار تومان نتیجه‌ای نخواهد داشت بنابراین خواستم توجه دولت را به این نکته جلب کنم و حالا که وزیر دارایی جدید تعیین شده در این راه یک مطالعه‌ای بکند و لایحه‌ای بیاورند برای تقلیل این نرخ برای آن که کمتر مطالبه بکند و خیلی بیشتر وصول کنند دیگر عرضی ندارم (صحیح است)

رئیس - رأی گرفته می‌شود به ماده واحده آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد کلیات آخر مطرح است کسی اجازه نخواسته رأی نهایی گرفته می‌شود آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد به سنا فرستاده می‏شود.

۶ - شور اول گزارش کمیسیون برنامه راجع به تقدیم لایحه تشکیلات سازمان برنامه‏

رئیس - شور اول لایحه مربوطه به تشکیلات سازمان برنامه مطرح است قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد)

گزارش از کمیسیون برنامه به مجلس شورای ملی

لایحه شماره ۱۳۷۱۸ مورخ ۱/۷/۱۳۳۸ دولت راجع به تهیه و تقدیم تشکیلات سازمان برنامه در جلسه دوشنبه ششم دی ماه ۱۳۳۸ کمیسیون برنامه با حضور آقای مهندس خسرو هدایت وزیر مشاور و قائم مقام نخست‌وزیر در سازمان برنامه مورد رسیدگی قرار گرفته و به شرح زیر تأیید اینک گزارش آن را جهت تصویب تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید.

ماده واحده - دولت مکلف است تا مهرماه ۱۳۴۰ قانون تشکیلات جدید سازمان برنامه و برنامه عملیات عمرانی که می‌باید متعاقب عملیات عمرانی هفت ساله دوم صورت پذیرد با تعیین مدت آن و اعتباراتی که برای انجام آن ضرورت دارد تقدیم مجلسین نماید.

تبصره ۱ - با توجه به سهم سازمان برنامه از نفت و تغییراتی که ممکن است نسبت به حدود و وسعت برنامه‌ها و برآورد هزینه آنها صورت گیرد اعتبارات فصول چهارگانه موضوع ماده ۲ قانون برنامه هفت ساله دوم را بدون آن که اعتبار کل فصول تصویب شده تقلیل پیدا کند ظرف مدت چهار ماه از طرف سازمان برنامه تقدیم خواهد کرد.

تبصره ۲ - مدت انجام وظیفه هیئت نظارت فعلی تا پایان دوره هفت ساله (مهرماه ۱۳۴۱) از تاریخ انقضا تمدید می‌شود.

مخبر کمیسیون برنامه. سید شمس الدین قنات‏آبادی

رئیس - آقای عمیدی‌نوری بفرمایید

عمیدی‌نوری - این لایحه اساساً در تکمیل لایحه سازمان برنامه است که دولت مکلف شده بود در ظرف ۶ ماه قانونی که اختیار به جناب آقای دکتر اقبال نخست وزیر داده شده بود در آن قانون یک تکلیفی شده بود به دولت که در ظرف ۶ ماه دولت مکلف است لایحه مطالعاتش را درباره سازمان جدید سازمان برنامه بدهد مجلس شورای ملی دلیلش این بود و آن روز بحث در این بود که سازمان برنامه از این وضع وسیع و دامنه‏داری که در طرز کارهای اجرایی دارد یک قدری اصلاح بشود و تبدیل بشود به قسمت مطالعات اقتصادی و کارهای اجرایی آن به وزارتخانه‌ها و دستگاه‏های اجرایی داده بشود این مطلب آن روز خیلی مورد توجه بود و قرار بود همین‌طور عمل بشود حالا در تکمیل یعنی در اجرای آن وظیفه قانونی این لایحه آمده الآن لایحه دولت در دسترس بنده بود ممکن است جناب آقای مخبر محترم کمیسیون برنامه اگر لایحه دولت در اختیارشان هست لطف کنند یا این که تشریف بیاورند توضیح بدهند در این قسمت آنچه که دولت لایحه دارد با آنچه که از کمیسیون برنامه آمده اختلاف زیادی پیدا کرده که من نمی‌دانم این اختلافات از چه نظر بوده‏ آیا به نحوی که در لایحه اصلاح شده هست صحیح است یا به آن نحوی که دولت در لایحه خودش پیشنهاد کرده به نظر بنده منظور نمایندگان و خود دولت در این گزارش آن طوری که باید تأمین نشده یعنی منظوری که مجلس شورای ملی می‌خواست در شش ماه دولت تکلیف این سازمان برنامه را روشن بکند که کارهای اجرایی به وزارتخانه‌های مربوطه ارجاع شود به موجب این گزارش عمل نشده و این تکلیف موکول شده است به مهرماه سال ۱۳۴۰ یعنی گفته شده دولت مکلف است تا مهرماه ۱۳۴۰ قانون تشکیلات جدید سازمان برنامه و برنامه عملیات عمرانی که می‌بایستی متعاقب عملیات عمرانی هفت ساله دوم صورت پذیرد یا تعیین مدت آن و اعتباراتی که برای انجام آن ضرورت دارد تقدیم مجلسین نماید یعنی چه یعنی دولت حفظ خواهد کرد وضع موجود سازمان برنامه را و گفت به همین شکل فعلی باقی بماند در حالی که آن روز مجلس شورای ملی اراده‌اش بر این بود یکی از بحث‌هایی که راجع راجع بهبه سازمان برنامه داشت همین اختلاطی بود که در وظایف سازمان برنامه وجود داشت اختلاط در وظایف اجرایی و در مطالعات بود و دولت هم مکلف شده بود لایحه بیاورد و آن را رفع کند اما این ماده واحده نه تنها آن را رفع نکرد بلکه آن را تعمیم داد و حفظ کرد تا مهر ۱۳۴۰ این مطلب را ما می‌خواهیم روشن بشود بر این که چه شده این کار آیا در این شش ماه در این مدتی که آن تکلیف برای دولت به وجود آمد که خود دولت هم معتقد بود حالا چرا این طور شده مصلحت چیست‏ خصوصاً این که در این مدت قسمتی از دستگاهی اجرایی هم جدا شده از سازمان برنامه مثلاً آنچه بنده اطلاع دارم کارخانجات از سازمان برنامه جدا شده و در اختیار وزارت صنایع و معادن قرار گرفت و الآن هم بنده دیدم حتی کارخانه چالوس و کارخانه چیت سازی تهران را اعلان فروشش به امضای وزیر صنایع و معادن منتشر شد که می‌خواهند این کارخانه‌ها را بفروشند خوب از یک طرف در حال حاضر این قسمت از کارهای سازمان برنامه جدا شده است و رفته به دستگاه اجرایی از آن طرف ما با این ماده واحده وضع عکسش را یعنی ابقا تمام کارهای اجرایی سازمان برنامه را تا تاریخ مهرماه ۱۳۴۰ حفظ می‌کنیم این تناقض برای چیست؟ در صورتی که ما می‌دانیم و اعتقاد بنده هم از اول همین‌طور بود و در خود کمیسیون برنامه موقعی که برنامه دوم در کمیسیون مطرح بود با حضور آقای نخست‌وزیر و وزرا سابق جناب آقای علا بودند بنده نظرم آن روز هم همین بود که دستگاه سازمان برنامه باید دستگاه مطالعاتی باشد چنانکه اسمش هم هست سازمان برنامه یعنی باید برنامه بدهد ولی دستگاه اجرایی باید در دست وزارتخانه‌ها و مؤسسات اجرایی باشد که در مقابل مجلس شورای ملی مسئولی دارند که در عملیات‏شان بشود نظارت کرد و قوانین را اجرا کنند و این عقیده مدتی بعد وقتی خواستند وضع سازمان برنامه را اصلاح کنند مورد قبول دولت واقع شد حالا با بیان ماده واحده دو مرتبه این مطلب تغییر پیدا می‌کند و تا مهر ۱۳۴۰ به قوت خودش باقی می‌ماند تازه آن روز ما اینجا تکلیف می‌کنیم که بایستی سازمان جدید بیاورند و معلوم نیست که در سازمان جدیدی که بعد از مهر ۱۳۴۰ می‌آورند آیا این نکته اصولی که مورد توجه مجلس شورای ملی بود (یکی از نمایندگان - به درد برنامه دوم هم نمی‌خورد) این برای برنامه سوم است آیا این نکته اصولی که مورد توجه مجلس شورای ملی است و در قانون هم تکلیف شده یعنی این که بایستی کارهای اجرایی از کارهای برنامه جدا شود و این به قوت خودش باقی است یا نه نکته دوم موضوع تبصره یک است ما در قانون هفت ساله دوم یک قیودی را و یک فصول و حدودی معین کردیم البته برنامه معینش همین است وقتی بنده یک برنامه برای خودم به وجود می‌آورم که دو سال سه سال این کار را بکنند آیا می‌توانم نصف کار این اعتبارات و فصول را به هم بزنم و یک اعتبارات و فصول دیگری برایش قائل بشوم اگر این کار را کردم باید دلیل خاصی داشته باشد یعنی لااقل یک برنامه معینی را معتقد باشم که صحیح نبوده این را عوض می‌کنیم و پولش را می‌برم در یک برنامه دیگری که لازم‏تر است به مصرف می‌رسانم ما باید معتقد به این دلایل باشیم و این تبصره یک تبصره یک قسمتش ناظر بر این مطلب است که آن فصول و آن مواد و آن اعتباراتی که در برنامه هفت ساله دوم قائل شدیم و الآن هم به موجب قانون به قوت خودش باقی است و قسمتی از آن عملیات هم انجام شده یا در جریان انجام است این را بشود تغییر داد بنده نمی‌دانم این اقتضا دارد یا خیر واساساً در لایحه‌ای که دولت داده این ماده هست یا خیر و لایحه را که دولت داده با این تبصره از نظر این اعتبارات تطبیق بفرمایید شاید نبوده و این چیزی است که در خود کمیسیون به وجود آمده (قنات‏آبادی - خیر بوده) بسیار خوب چون بنده نمی‌دانم مخصوصاً خواستم این توضیح را بدهم حالا که در لایحه دولت هم همین تبصره بوده است تقاضا دارم آقای مهندس هدایت یا آقای مخبر توضیح بدهند که این تغییر و تبدیل این مواد و فصول دلایلش چیست چه قسمت از برنامه‌ها غیر قابل اجرا بوده که اعتبارات آن را می‌خواهید تخصیص بدهید برای اعتبارات دیگر دلیلش چیست‏ موضوع سوم تبصره ۲ است در تبصره ۲ اختیار مجلس شورای ملی را راجع به هیئت نظارت تقریباً ما داریم از بین می‌بریم ما معتقد هستیم به این که طبق قانون برنامه هیئت نظارت یک دوره‌ای دارد و وقتی آن دوره تمام شد باید تجدید انتخاب بشود و مادامی که آن عده انتخاب نشده‌اند هیئت نظارت سابق به قوت خود باقی باشد این یک اصلی است که آن اصل در تمام امور که در مورد انتخابات است رعایت شده حالا این تبصره چیز جدیدی است بر خلاف اصل جاری که بوده و ما قائل می‌شویم که مدت انجام وظیفه هیئت نظارت قبلی تا پایان دوره هفت ساله دوم یعنی تا مهر ماه ۱۳۴۱ از تاریخ انقضا تمدید می‌شود بنده نمی‌دانم مگر می‌شود انتخاباتی را تمدید کرد انتخابات مجلس شورای ملی برای هیئت نظارت در یک مدت معینی است یک عده‌ای انتخاب شده‌اند برای دو سال وقتی که مدت قانونی آنها تمام شد باید تجدید انتخاب

بشود چه مانعی دارد اسامی همان عده را بیاورید به مجلس شورای ملی مجلس شورای ملی هم به اکثریت تام همیشه به لوایح دولت رأی می‌دهد اما چه مجوزی چه موجب عقلایی و منطقی هست که ما این عمل عادی و معمولی خودمان را بگذاریم کنار و بگوییم همان‌ها باشد خصوصاً این که همان‌طور که جناب آقای صارمی فرمودند ما نمایندگان این دوره هستیم نمی‌توانیم برای دوره آینده تکلیف معین کنیم قانون برای این دوره و محدود به یک مدت معینی است این حق را ما نمی‌توانیم از آیندگان سلب کنیم هر قانونی مدت دارد یا بدون مدت و ابدی است و همیشگی است به موجب قانون هیئت نظارت در مدت معینی باید تجدید انتخاب بشود فعلاً هم آن قانون به قوت خودش باقی است اما اگر می‌خواهید این عده برای مدت دیگری هم بماند فعلاً مدت نظارت در سازمان برنامه دو سال است قانونی بیاورید بگویید ده سال باشد این یک اصلی است این را می‌شود قبول کرد اما فعلاً آن قانون دو ساله به قوت خود باقی است ولی با قانون فعلی اگر بگوییم این عده یک سال یا دو سال دیگر هم باقی بمانند بنده سلب اختیار از مجلس بیستم می‌کنم و این صحیح نیست بنده این نکات را که به عرض رساندم در انتظار توضیحات جناب آقای مهندس خسرو هدایت هستم که انشاءالله نکات مبهمش رفع بشود و شاید بنده هم قانع بشوم. ‏

رئیس - آقای دکتر دادفر موافقید.

دکتر دادفر - بلی‏

رئیس - بفرمایید

دکتر دادفر - مسلماً یکی از علل مهمی که موجب پیدایش فکر برنامه هفت ساله اول و سازمان برنامه برای هفت سال دوم گردید تمرکز عملیات عمرانی با یک اسلوب صحیح و بدون نوسانات بودجه دولتی بود که بودجه سازمان برنامه با یک روش ثابت تحت نظر یک دستگاه معینی عملیاتی که معین شده انجام دهد سازمان برنامه در دوره هفت ساله اول اگر چنانچه توفیقی که انتظار می‌رفت به دست نیاورد علت آن نوسانات سیاسی مملکت بود مسلماً در دوره هفت ساله دوم موفقیت‌هایی کسب کرده است ولی با تجربه‌ای که از برنامه هفت ساله دوم به دست آمد بنده از موقعیت خواستم استفاده کنم و مطالبی به عرض برسانم که در برنامه سوم باید به این مسائل و تجارب توجه بیشتری بشود و در نتیجه از اتلاف وقت و سرمایه جلوگیری بشود در فصول برنامه دوم اگر مطالعاتی هم شده و مخصوصاً در تخصیص اعتبارات به این اعتبارات نظر متخصصین جلب نشده بنده متأسفم که سازمان برنامه برای کارهای بسیار جزئی مثلاً آسفالت فلان بخش یا کشتارگاه فلان شهر خود را ناگزیر از جلب نظر کارشناس و آن هم کارشناس خارجی دیده‏ اما یک مرتبه این را باید با یک هیئت چه داخلی و چه خارجی و کارشناسان مجرب حل بکند که این هشت هزار میلیون تومان اعتبار نفت را به چه ترتیب باید از آن استفاده بکنند به طوری که در چهار فصل قانون در سازمان برنامه معین کرده‌اند چرا بعضی از کارها اجرا نشده بعضی‌ها شده مطلب چیست برای این که برنامه در مملکت ما براساس اعتبارات تقسیم شده در صورتی که وقتی می‌گویند برنامه هفت ساله یا پنج ساله باید براساس کار تنظیم بشود یعنی باید برنامه این طور نوشته بشود که مادر ظرف این مدت در ظرف این پنج سال چه کارهایی را باید انجام بدهیم چند تا بندر باید بسازیم چقدر زمین زراعتی بایر را دایر باید بکنیم وقتی که اینها معین شد آن وقت سال به سال قابل کنترل است که ما چقدر پیشرفت کردیم اما اگر بنشینیم و بگوییم چند میلیون تومان بدهند برای قند یا چند میلیون تومان برای نساجی این قابل کنترل نیست و چون برنامه عملی از اول معلوم نشده نتیجه به دست نمی‌آید پس یک اصل کلی که در برنامه سوم باید مورد نظر باشد عمل یعنی آن میزان کاری است که بعد از خرج اعتبارات باید عاید شود بنده این انتشارات هفتگی سازمان برنامه را با کمال دقت مطالعه می‌کنم در زمان آقای ابتهاج آخر هر هفته می‌نوشتند پرداخت‌های سازمان برنامه به قرار زیر است مشاور این قدر برای فلان کار این قدر ولی من چه می‌دانم که در این مدت در مملکت چه کاری انجام شده اگر برنامه روی عمل و انجام کارها بود بنده می‌فهمیدم اگر قرار بود ده هزار کیلومتر راه ساخته شود تا به حال هزار کیلومتر راه ساخته شده بندر اگر ده تا قرار بود ساخته شود دو تا ساخته شده در نتیجه مردم می‌دانستند که با این اعتبارات و این عملیات آیا در کار پیشرفت شده است یا خیر مسئله دیگری که دراین ماده به نظر بنده برخورد تعارضی است که ابتدای این ماده با انتهای آن دارد و آن این است که نوشته‌اند با توجه به سهم سازمان برنامه از نفت و تغییراتی که ممکن است به حدود و وسعت برنامه‌ها و برآورد هزینه آنها صورت گیرد اعتبارات فصول چهارگانه موضوع ماده دو قانون برنامه هفت ساله دوم را بدون آن که اعتبار کل فصول تصویب شده تقلیل پیدا کند از یک طرف با سهمی که از نفت برای سازمان برنامه معین خواهد شد ممکن است در میزان کلی سهم سازمان برنامه و اعتبارات هر یک از فصول تغییراتی داده شود و در آن گفته است بدون این که اعتبار کل فصول تصویب شده تقلیل پیدا کنند این چطور ممکن است اعتباراتی که در برنامه‌ها هست و کم و زیاد بشود از یک طرف مقید کنیم که اعتبار کلی تقلیل پیدا نکند پس اگر اعتبار کلی تغییر پیدا نخواهد کرد نمی‌دانم تغییر هزینه‌ها و بر آوردها چیست و این تغییر ناقص نظری است که در تبصره یک نوشته است که نسبت به حدود و وسعت برنامه‌ها و برآورد هزینه آنها صورت گیرد. اعتبارات فصول چهارگانه موضوع ماده ۲ قانون برنامه هفت ساله دوم را بدون این که اعتبار کل فصول تصویب شده تقلیل پیدا کند نظرم این است که ممکن است یک وقت همان‌طوری که جناب آقای مهندس خسرو هدایت دیشب در مصاحبه‏شان فرمودند ممکن است تا سه سال با توجه به برنامه‌هایی که هست یک وقت صدی هشتاد مثل سابق اختصاص به عملیات عمرانی داشته باشد یک وقت هم ممکن است صدی شصت بدهند یک وقت ممکن است اصلاً عملیات برنامه منحصر به صدی چهل باشد یک وقت ممکن است صدی صد بدهند به سازمان برنامه وضع بودجه را نمی‌شود پیش‏بینی کرد پس این قسمتی که تقلیل پیدا نکند ناقض آن نظری است که در قسمت اول تبصره است مسئله مسئله دیگری که در اینجا هست مطلبی است که نوشته‌اند تغییر مواد به کمیسیون مشترک برنامه برسد بنده خواستم نظر آقایان نمایندگان را جلب کنم‏ اگر چنانچه در بعضی از شهرها طبق ماده ۲ قانون برنامه هفت ساله دوم اعتباراتی که برای امور اجتماعی پیش‏بینی شده اعتبار داده نشده و عملیات اجتماعی این شهرها مانده برای این است که تغییر مواد و فصول با تصویب کمیسیون مشترک برنامه داده می‌شود این صحیح نیست وقتی برنامه‌ای به تصویب مجلسی نمی‌رسد همه مردم می‌دانند که در چه کاری باشد خرج شود در امور اجتماعی چقدر باید خرج شود در صنایع چقدر باید خرج شود در ارتباطات چقدر باید بشود تغییر این فصول را هم مرم باید بدانند که چقدر خرج شده یا خرج نشده آن قر در انجام عملیات اجتماعی یا اشکال ایجاد شد که نمایندگان محترم مجبور شدند که یک طرح سه فوریتی بدهند چرا؟ برای این که خرج نمی‌کرند بعد هم می‌گفتند صرفه جویی شده می‌دادند به راه و صنایع اگر چنانچه اصلاً برای امور اجتماعی احتیاجی ندارند ممکن است برای امور اجتماعی چیزی نگذارند آن بحث دیگری است اما وقتی تصویب شد باید خرج شود مگر مجلس شورای ملی بگوید خرج نکنید و به عقیده بنده این کار خلاف اصل است مطلب قابل توجه دیگر (صدرزاده - حضرت‌عالی با کدام قسمت موافقید با همه قسمت که مخالف بودید) بنده با این که با اجرای برنامه به طور کلی موافقم النهایه یک اشکالاتی است که باید تذکر بدهم واین اشکالات در نحوه اجر است مگر هر کس موافق باشد فقط باید بگوید موافقم و دیگر بحث دیگری نکند من تصور می‌کنم که آقایان نمایندگان محترم تصدیق خواهند فرمود که اگر همین اعتبار قسمت امور اجتماعی شهرها که پنجاه درصد قرار داد بسته‌اند به صورت یک واحد متمرکزی در آمده بود هم پول‏ها به طور صحیح خرج شده بود و هم ناراحتی مردم کمتر بود مثلاً در تمام شهرهای ایران آن قسمتی که در برنامه هفت ساله دوم برای لوله‌کشی شهرها پیش‏بینی شده بود و تکلیف شده بود با این اعتبار شهر را باید لوله‏کشی کنند و انشاءالله همه شهرها باید لوله‏کشی شود و برق داشته باشد اگر در سازمان برنامه این کارها در سازمانی متمرکز بود و با مناقصه‌ها لوله‌ها را خریداری می‌کردند هم کار بهتر پیشرفت می‌کردند هم کار بهتر پیشرفت می‌کرد و هم قیمت ارزان‏تر تمام می‌شد الآن اگر بخواهند در یک شهری لوله‏کشی کنند باید برای آن شهر اعلان مناقصه بدهند و بالاخره مقاطعه کار را تعیین کنند و آن مقاطعه کار وقتی بخواهد آن قرار داد را اجرا کند باید برای آن شهر سفارش لوله بدهد برای آن شهر مهندس استخدام کنند و این برای آن شهر گران تمام می‌شود در صورتی که بهتر این است که سازمان برنامه تمام احتیاجات لوله‌کشی کشور را از یک جا بخرد و در نتیجه صدی چهل صدی سی صدی بیست ارزان‏تر می‏خرد و می‌تواند یک عده‌ای مهندس وارد و آماده در امر لوله‏کشی داشته باشد که هر شهری دچار این همه محظور نگردد همین‌طور امثال این کارها و گفتن این مطالب برای پیشرفت سریع کارهای سازمان برنامه لازم است همه مردم انتظار دارند که در مملکت ما تحولی پیش آمده به طور جدی کارها دنبال شود برای این که انتظارات مردم از دولت و مخصوصاً از سازمان برنامه با انتظارات پنج سال قبل کشور خودمان هم خیلی فرق دارد سازمان برنامه اگر این کارها را انجام نداده بود مردم نمی‌دانستند الآن وقتی تهران لوله‌کشی شده تبریز لوله‏کشی شده مردم ایران مزه آب لوله‌کشی را فهمیده‌اند که چیست دیگر تمام نقاط آذربایجان و سایر نقاط هم این را می‌خواهند پنج سال پیش نمی‌دانستند یک وقتی بود که مردم به مزیت برق پی نبرده بودند و نمی‌دانستند چیست ولی امروز اغلب نقاط برق وجود دارد آنجاهایی که نیست می‌خواهند و مصرانه هم می‌خواهند و ما باید جواب مساعد به این خواسته‌ها بدهیم و بنده مخصوصاً نظر جناب آقای مهندس هدایت را جلب می‌کنم که نسبت به این امور اجتماعی توجه بیشتری بکنند چون تنها عملیاتی است که به چشم همه می‌خورد متأسفم که کندترین قسمت سازمان برنامه هم همین امور اجتماعی است یک قرار داد لوله‏کشی یک سال طول می‌کشد اغلب شهرها صدی پنجاه‌شان را پرداخته‌اند و سازمان برنامه سهمش را نمی‌پردازد در صورتی که اعتبارش تأمین شده است این عرایضی بود یعنی تذکراتی بود که بنده لازم دانستم برای این که این لایحه و برنامه فعلی با سرعت

و موفقیت بیشتری اجرا شود و ما بهتر بتوانیم توجه مردم را جلب کنیم در این موقع عرض کنم و امیدوارم که به آن توجه کافی مبذول بفرمایند البته در مجلس هم در موقع طرح آن برنامه تذکرات لازم داده خواهد شد.

رئیس - آقای قنات‏آبادی

قنات‏آبادی (مخبر کمیسیون برنامه) - حضورتان عرض کنم همان‌طوری که جناب آقای عمیدی نوری تذکر فرمودند طبق مقدمه‌ای که در خود لایحه دولت تقدیم مجلس شده و درش مندرج است نظر دولت همان‏نظر اساسی و اصولی است که در گذشته به مجلس اطلاع داده و درنظر دارد کار سازمان را دو قسمت کند قسمت برنامه‌ها و تهیه پروژه‌ها و طرح‌ها مربوط به سازمان برنامه باشد و قسمت اجراییش هم برد به مراجع و وزارتخانه‌هایی که صلاحیت انجام اجرای آن برنامه‌ها و آن طرح‏ها را دارند در لایحه‌ای که الساعه تقدیم شده و مطرح است در این لایحه هم دلیلی و مطلبی که بخواهد این نظر را تغییر بدهد وجود ندارد در کمیسیون هم چنین نظری وجود نداشته یک تبصره‌ای در خود لایحه دولت وجود داشته است و آن تبصره عبارت از این است که من به اطلاع مجلس شورای ملی می‌رسانم دولت مکلف است اجرای آن قسمت از کارهایی را که هنوز شروع نشده و جزء برنامه عمرانی ۷ ساله دوم پیش‏بینی نشده و اعتبار آن موجود است و ممکن است به وسیله دستگاه‏های اجرایی موجود انجام پذیرد تا مهر ماه ۱۳۴۱ به دستگاه‏های مربوطه منتقل نماید و سازمان برنامه نظارت در حسن اجرای طرح‏های مزبور به عمل می‌آورد این آن تبصره‌ای است که اینجا بحث شد که از لایحه دولت حذف شده در کمیسیون برنامه (صحیح است) برای اطلاع‏تان عرض کنم دو مطلب هست یکی این که با خود جناب آقای مهندس هدایت نماینده دولت صحبت شده و الحاق این تبصره‌ای که کمیسیون حذف کرده با این لایحه هم اشکالی ندارد و دولت هم موافق است که این تبصره الحاق شود (یکی از نمایندگان - چرا حذف کردند) عرض کردم کمیسیون کرد؟ وکیل از وکیل سؤال نمی‌کند یک مطلب دیگر هم هست و آن این است که این مطلبی که نوشته شده و در این تبصره وجود داشته و به عقیده من شاید در کمیسیون برنامه به همین سبب اصلاً این تبصره را حذف کرده این است که آن تبصره نوشته شده دولت مکلف است اجرای قسمتی از کارهای عمرانی را که هنوز شروع نشده و جزء برنامه عمرانی ۷ ساله دوم پیش‏بینی شده و اعتبار آن موجود است من از آقای مهندس سؤال کردم چنین چیزی هست یا نیست یعنی کاری که شروع نشده باشد و طرحش تهیه شده و اعتبارش موجود باشد همچو کاری در دستگاه وجود دارد یا ندارد ایشان فرمودند و می‌فرمایند که تمام کارهایی که اعتبارش وجود دارد و آن کارهایی است که شروع شده است علی‌ای حال بنده و خود جناب آقای مهندس هدایت با الحاق این تبصره به لایحه کاملاً موافقیم پیشنهاد شده موافقت می‌شود (یکی از نمایندگان - پیشنهاد شده) عرض کنم مطلب دیگر این است که بحث می‌شود راجع به تبصره ۱ که در این لایحه تقدیمی است که اگر این تبصره تقدیم شود و به تصویب برسد. تبصره یک گزارش به صورت تبصره ۲ درمی‌آید و بعضی از آقایان من جمله آقای دکتر دادفر اعتراض داشتند که تغییر در بودجه بعضی از این فصول کار صحیحی نیست این عین خود لایحه دولت که اصلش اینجا است و بعد هم در کمیسیون به این صورت در آن ده این عین آن است یک نکته‌ای که اینجا باید تذکر داده شود و آن این است که بدون این که اعتبار کل فصول تصویب شده تغییر پیدا کند تعیین این فصول چهارگانه اعتبار هر یک از آن چهار فصل هیچ کدام تغییر پیدا نمی‌کند منتهی دولت به این نتیجه رسیده برای اجرای بعضی از کارهایی که جنبه اهمیتش زیادتر است به اصطلاح اهم است نسبت به کارهای دیگر اگر در آن فصل مربوط به خودش مثلاً فصل امور اجتماعی می‌خواهد مثلاً لوله کشی را به قول آقای دکتر دادفر پولش را بالاتر ببرد که مربوط به امور اجتماعیی است این اختیار را داشته باشد البته با اجازه کمیسیون برنامه یعنی اگر کمیسیون برنامه تصویب کرد که در هر فصلی بعضی از بودجه‌ها را از همان فصل به مصرف دیگر برساند اجازه داشته باشد (صارمی - یعنی از فصل به فصل؟) از فصل به فصل نیست از ماده‌ای به ماده دیگر است اعتبار کل هر یک از فصول تغییر پیدا نمی‌کند یعنی یک فصل صد میلیون تومان که اعتبار دارد مال همان فصل است منتهی این است که در هر فصلی کارهای متعددی است اگر شما بخواهید به اصطلاح مال لوله‏کشی را جایی که آب احتیاج دارد به آب بدهید و برق را به برق برسانید این اجازه را دولت از مجلس شورای ملی خواسته است که با اجازه کمیسیون این را اگر کمیسیون تصویب کرد این مجوز دولت باشد (دکتر رضایی - این تبصره این منظور را نمی‌رساند) اگر بعد از جمله اعتبار کل یک کلمه (هر یک) بگذارید به این ترتیب که از اعتبار کل هر یک از فصول این یک کلمه را بگذارید منظور آقایان تأمین می‌شود (دکتر رضایی اعتبارات مواد را باید بگذارید نه فصول) مطلب دیگری که می‌خواستم عرض کنم این است که جناب آقای عمیدی‌نوری راجع به مدت انجام وظیفه هیئت نظارت فرمودند که ما برای آقایان اعضای هیئت نظارت که این تبصره اخیر لایحه تقدیمی دولت را که به اصطلاح تبصره ۲ است که دولت خواسته اجازه بگیرد که مدت انجام وظیفه‏شان تا آخر مهرماه ۱۳۴۱ باشد (صدرزاده - کی تمام می‌شود) مدت انجام وظیفه باید به عرضتان برسانم که تمام شده اجازه بدهید بنده مطلب را به عرضتان برسانم این مدت انجام وظیفه آقایان تمام شده و دولت خواسته است اینجا با یک عمل دو کار را بکند با تحصیل مجوز قانونی از مجلس شورای ملی از تجدید انتخاب بی‌نیاز باشد اولاً این آقایان همان کسانی بودند که منتخب خود مجلس بودند و یک سال هم از مدت خاتمه کارشان گذشته دولت فکر کرد عوض این که بیاید یک لیستی تهیه کند و به آقااین محترم بدهد و دوباره انتخاباتی شود این اشخاص هم که هستند همه مورد اعتماد دولت هستند به دلیل این که لیستش را دولت داده و هم مورد اعتماد مجلس‌اند به دلیل این که مجلس اعتماد کرد و آنها را انتخاب کرده دولت از مجلس شورای ملی به اصطلاح خواسته است اجازه بدهد که تا خاتمه ۱۳۴۱ آنها نظارت قانونی خودشان را کمافی‌السابق ادامه بدهند به عقیده بنده این کارهیچ اشکالی ندارد برای این که منظور از این مقدمات و تقدیم است از طر ف دولت به مجلس شورای ملی و انتخاب مجلس شورای ملی این است که یک عده‌ای که مورد اعتماد مجلس باشند از طرف مجلس اینجا نظارت کنند و نتیجه این کار همان نظارت مجلس در کارهای سازمان برنامه است و با تقدیم این تبصره همین مطلب انجام می‌شود یعنی یک عده‌ای باز با اجازه مجلس شورای ملی در امر سازمان برنامه نظارت می‌کنند و اینها همان حالی را دارند که در سابق به آرایی که به یکی یکی آنها داده بودند از طرف مجلس انتخاب شده‌اند (صدرزاده - پس اینها مادام‌العمر بمانند آنجا) بنده مدافع این لایحه هستم نه مدافع نظریاتی که در خارج ابراز می‌شود ممکن است دولت نظرش این باشد که یک عده‌ای صلاحیت دارند مادام‏العمر باشند لایحه بیاورند مجلس و ممکن است این صلاحیت را تشخیص ندهند بنده می‌خواهم عرض کنم که ما حقی از مجلس آینده سلب نمی‌کنیم به این دلیل که فرض کنید اگرامروز که زمان خاتمه نظارت آنها است یک لایحه‌ای بیاورند ما برای دو سال انتخاب‏شان کنیم و حال این که تا شش ماه دیگر ما بیشتر وکیل نیستیم (یک نفر از نمایندگان - چهار ماه) بنابراین ما با این انتخاب حقی از مجلس آینده سلب نمی‌کنیم اگر فردا لایحه آوردند و ما انتخاب کردیم ما که شش ماه بیشتر وکیل نیستیم‏ ولی ۱۸ ماه بیشتر از این مدت به آنها حق می‌دهیم که نظارت کنند خواستم عرض کنم که این مطلب در اینجا صادق نیست. ‏

رئیس - آقای مهندس خسرو هدایت‏

مهندس خسرو هدایت (وزیر مشاور) - در بهمن ماه سال گذشته آقایان محترم این جا تصویب فرمودند اختیارات مدیر عامل سازمان برنامه منتقل شد به نخست وزیر و دولت هم مکلف شد که در ظرف شش ماه تشکیلات جدید سازمان برنامه را تقدیم مجلس کند در انقضای شش ماه مرداد ماه بود که مجلس در تعطیل بود، این بود که آنچه می‌بایست در شش ماه بعد می‌کرد در افتتاح مجلس بعد از تعطیلات در مهرماه تقدیم کرد و آن عبارت از این بود که دولت به جای این که بعد از شش ماه قانون جدیدی برای سازمان برنامه بدهد اجازه خواسته بود که این قانون در مهر ماه ۱۳۴۰ اجرا شود و به این دلیل که در مهر ماه ۴۱ دوره دوم برنامه هفت ساله تمام می‌شود و در نظر است که برنامه سومی که تنظیم می‌شود با دقت تنظیم شود و عجله به کار نرود و یک هدف نداشته باشد که بعد از انجام آن مدت به هدف برسیم و باز فکر کرد برای این برنامه‌ای که تنظیم می‌کند فرصت کافی باشد یک سال وقت پیش‏بینی کردند یعنی مهرماه ۱۳۴۰ تقدیم کنند برای این که در مهرماه ۱۳۴۱ شروع شود آن وقت فکر کردیم اگر تغییری در تشکیلات سازمان لازم است با خود آن برنامه تقدیم مجلس بکنیم در آن مطالبی که در موقع تفویض اختیار به نخست وزیر مذاکره شد هم خود آقای نخست‌وزیر مذاکره کردند و هم آقایان نمایندگان نظر داشتند تغییری داده شود یعنی در موقع تنظیم قانون جدید سازمان برنامه این نکته در نظر گرفته خواهد شد که سازمان برنامه عبارت از یک دستگاهی خواهد بود دارای دفتر فنی و دفتر اقتصادی قوی که طرح‏ریزی می‌کند و بودجه‌هایش را تأمین کند و این کار را به وسیله دستگاه اداری اجرا می‌کند و در اجرا نظارت می‌کند که این کار طبق نقشه صورت می‌گیرد و این هم به همان منظور است‏ ... (صدرزاده - در برنامه حاضر؟) در برنامه آینده یعنی در برنامه‌ای که در آینده تقدیم خواهد شد و تنظیم خواهد شد و آن مطلبی که جناب آقای عمیدی‌نوری توجه داشتند آن صددرصد رعایت خواهد شد اما در وضع حاضر این مثل را می‌زنم ما سد سفیدرود را داریم می‌سازیم یک مهندسین مشاوری دارد که نقشه را تنظیم کرده و مناقصه گذاشته‌اند یک کسی برده است و دارد می‌سازد پس مهندس مشاورش هست مقاطعه‏کارش هست آخر ماه هر قسمت کاری که انجام داده کارش که تمام شد می‌رود سیتواسیون تهیه می‌کند و پولش را ما می‌دهیم اگر ما می‌خواستیم در این کار سد سفیدرود یک دستگاه اجرایی مثلاً بنگاه آبیاری را وارد کنیم چه رلی می‌داشت مهندس مشاور که کارش را مقاطعه‏کار دارد می‌سازد و پول هم که ما می‌دهیم در مورد کارهای شروع شده اساساً دخالت دستگاه‏های اجرایی مورد پیدا نمی‌کند یعنی راهی نداشت اما یک کارهایی هست که این کارها شبیه به آن نیست مثلاً وقتی برای دفع آفت وزارت

کشاورزی از روی اعتباراتی که در سازمان برنامه داشت تقاضای سم می‌کرد این تقاضا می‌آمد در سازمان برنامه شورای عالی تصویب می‌کرد بعد قسمت کشاورزی ما مناقصه می‌گذاشت سم می‌خرید و می‌داد به وزارت کشاورزی بنده گفتم همین قدر که شورای عالی تصویب کرد آن اعتبار را بدهند به خودشان و سم را خودشان بخرند ولیکن نماینده سازمان در آن جلسه مناقصه شرکت کند که رعایت مناقصه شده باشد پس همین‌طور که دولت بوده و در کمیسیون هم تصویب شد آن قسمت از کارهای اجرایی که واگذاریش میسر باشد به یک دستگاه اجرایی ما واگذار می‌کنیم و اشتیاق داریم بکنیم برای این که جز این که دردسرمان کم شود کار دیگری نمی‌شود اصل این که یک روزی آمده بودند به سازمان برنامه کارخانجات دولتی را بسته بودند غلط بود در آن روز چون درآمد نفتی از بین رفته بود فکر کردند که یک درآمد سرشاری از کارخانجات هست این را آوردند اینجا که از آن درآمد برنامه‌ها را انجام بدهند و در عمل چنین نبود و این صریح نبود که کارخانجات دولتی دست سازمان برنامه باشد اساساً حق این است به مردم واگذار شود و کار دست مردم باشد و مادام که هست دست وزارت صنایع باشد و بعد به مردم واگذار کند وزارت صنایع این کار را می‌کند و درنظر دارد که بفروشد و از این محل ذوب آهن را دایر کند بنابراین این جاهایی که دولت تشخیص داده و دیده است که میسر است برای پیشرفت کار یک قسمت‏هایی را به دستگاه‏های اجرایی بدهد عمل می‌کنیم مثل کارخانجات و این سم که بنده مثل زدم و انواعش را ولی یک جاهایی هم بود که در وضع حاضر این حالت اصلاً صورت عمل پیدا نکرده است این است که ما مشغول این کار هستیم اما این تبصره‌ای که صحبتش است‏ تبصره ۱ لایحه دولت روی پیشنهاد آقایان نمایندگان محترم در کمیسیون حذف شده و حالا ممکن است پیشنهاد بفرمایید بنده قبول کنم برای این که این لایحه عبارت از این است که طرحی باشد که شروع شده باشد مثل خرید سم مثل خرید هواپیما برای سم‏پاشی ما راجع به تبصره‌ای که فعلاً این جا تبصره ۱ است و در لایحه دولت‏ تبصره ۲ بود آنچه را که مجلس به دولت اجازه داده است گفته است شما ۴ تا فصل دارید و حق دارید تا ۲۰ درصد تجاوز کنید از آن بعد در عمل اولاً یک قسمت از اعتبارات ما حذف شده و در مقابلش هم اجازه کسب وام داده شد و به علاوه سد سفیدرود که دویست میلیون برآورده شده بود حالا ششصد میلیون تمام شود (عمیدی‌نوری - دویست میلیون شده ششصد میلیون چرا این قدر اضافه شده؟) در سد کردج هم همین‌طور اولاً که برآوردها صحیح نبوده دوم قیمت‏ها بالا رفته خلاصه این جور شده آنچه که ما از مجلس می‌خواهیم این است که اگر ضرورت داشت که ما از بیست درصد تجاوز کنیم فعلاً در مورد آبیاری و سدسازی این اجازه تا ۲۰ درصد است بتوانیم با اجازه و موافقت کمیسیون مشترک برنامه خرج کنیم (عمیدی‌نوری - شما همه را می‏خواهید تجدیدنظر کنید) تجدیدنظر در کمیسیون این صحبت شد که شما می‌خواهید مثلاً از خرج برق و آسفالت شهرها بردارید و خرج بندر بکنید ما برای این که اطمینان بدهیم که خیر چنین چیزی نیست در کمیسیون اضافه شد که جمع هر فصل نباید کسر شود بنابراین آنچه که فعلاً در این فصل است همیشه این باید بماند آن مبلغی که اختصاص داده شده به امور اجتماعی و شهرسازی باید بماند اما اگر شرایطی پیش آمد که مادر سد سازی بیشتر خرج کردیم برای این که قیمت‏ها ترقی کرده و غیره و از آن ۲۰ درصد که مجوز دارد تجاوز کرد بتوانیم از محل دیگر آن فصل دومی بگذاریم بنابراین حضور آقایان عرض کنم این نیست که ما بخواهیم از یک فصلی یک مبلغی را برداریم و بگذاریم به یک فصل دیگر سعی و کوشش ما این است که آن مقداری که در فصلی هست مقداری که در هر فصلی خرج کنیم و نمی‌خواهیم از چیزی بکاهیم و اگر در عمل دیده شده است که در بعضی از فصل و بیشتر خرج شده آن هم دست سازمان برنامه نیست ما اتفاقاً در امور اجتماعی عقیم یک علت عمده این است که در فصل امور اجتماعیی تنها نیستیم باید پنجاه درصد دیگر هم تأمین شود تا قرار داد بسته شود ولی این نیت را هم نداریم که از یک فصلی به یک فصل دیگری ببریم‏ اما این را عرض کنم که آن روزی که این چهار رقم را تصویب فرمودید یک درآمدی برای ما تصویب فرمودید آن تغییر کرد یعنی آنچه که مطابق رقم فعلی به ما می‌دهند با آنچه که در ابتدا قرار بود بدهند ۲۸۰ میلیون ریال فرق دارد اما اجازه فرمودید در مقابل این قرض کنیم آنچه که تا به حال توانسته‌ایم قرض کنیم یک ۷۲ میلیون دلار است و یک ۵/۴۷ میلیون و یک ۲۵ میلیون دلار پس ما نرسیدیم به دویست و هشتاد میلیون دلار که تمام این کارها را انجام بدهیم و غفلتی هم نشود و هیچ مورد ی پیش نیاید که نسبت به مورد دیگر اجحافی بشود ولیکن آنچه که ما می‌خواستیم این بود که اگر شرایط کار طوری بود که ما تغییر خرجی را در یک فصل بیش از آن چه که قانون اجازه داده احتیاج پیدا کردیم با اجازه کمیسیون مشترک این کار را انجام بدهیم ولی هیچ وقت نظر این نبوده است که از یک فصلی به نفع فصل دیگر استفاده شود حالا اگر این عبارت نارسا است خواهش می‌کنم بهترش را مرقوم بفرمایید که برای شور دوم در کمیسیون مطرح شود عرض کنم که راجع به تبصره ۳ لایحه دولت جناب آقای قنات‏آبادی توضیحات کافی دادند بنده چیزی اضافه نمی‌کنم.

فرمایشات جناب آقای دکتر دادفر هم کاملاً صحیح بود یعنی این رقمی که منتشر می‌شود می‌نویسد این قدر خرج شده و نمی‌دانیم به چه نتیجه‌ای رسیدیم‏ بنده خیال می‌کنم حق همین است که برنامه عمرانی کشوری طوری تنظیم شود که بگوید پس از پنج سال این مملکت مثلاً از سیمان بی‌نیاز است از قند بی‌نیاز است و نباید وارد کنیم و درآمد سرانه از صد دلار رفته به دویست دلار پس برای رسیدن به این هدف باید کارخانه سیمان بیاورد کارخانه قند بیاورد کشاورزی را بالا ببرد تا درآمد افراد بالا برود و بعد از خاتمه عمل بگوید که درآمد فردی این قدر بود صد دلار بود و حالا که برنامه تمام شده رسیدیم به دویست دلار در برنامه دوم چون در تصویبش تسریع شده بود یک چنین هدف‏های مشخصی پیش‏بینی نشده بود دوم این که تمام نشده بنده که وسط برنامه نمی‌توانم بگویم که هدفش تأمین شده یا نشده حالا در مورد همین برنامه دوم که می‌فرمایید مثلاً در مورد صنایع به هدفش رسیده یعنی آن میزان قندی که در شهریور ۲۰ بیست و دو هزار تن، بود در سال ۱۳۳۷ رسید به ۱۰۷ هزار تن بنابراین ۵ برابر شده وقتی که محصول قند ۵ برابر شد یعنی چه یعنی که کشت چغندر چندین برابر شده یعنی که به چغندر کار چندین برابر کمک رسیده به او کود داده شده سم داده شده این اقدامات شده که اضافه شده یا ما وقتی که پنبه را شروع کردیم وضع پنبه جوری بود که در سال ۲۴ ما ۸۵۰۰ تن وارد کردیم و ۳۷ محصول پنبه کشور ۸۰ هزار تن بود که ۳۷ هزار تنش صادر شده در مورد سیمان این هست که ما امروز احتیاج به سیمان نداریم و ما می‌توانیم با سیمان خارجی در آبادان رقابت کنیم آن مبلغی که کنسرسیوم نفت سیمان وارد می‌شد در آبادان که طبق قانون مصوب حق دارد وارد کند بنده از سیمان درود ۱۰ درصد ارزان‏تر داریم که دیگر وارد نکرده پس یک هدف‌هایی است که به آن رسیده‏ایم‏ ولی خوب البته این هم هست که وسط برنامه دوم است و قسمتی از اعتبارش را ندادند و قسمت‏هایی تقلیل پیدا کرده است وقتی قرار شود که یک کاری که باید در ده سال کرد در ۵ سال بکنیم نتیجه این می‌شود که همان مبلغی که برای ده سال لازم داشتیم کم می‌آید به دلیل این که قیمت‌ها بالا می‌رود و حال این که اگر می‌شد قیمت‌ها به همان نسبت بالا نمی‌رفت بنده خیال نمی‌کنم که این لایحه بیش از ضرورت داشته باشد که بنده وقت آقایان را تلف بکنم چون همان‌طوری که فرمودید این لایحه در حقیقت مکمل لایحه قبلی است و خلاصه‌اش همین است که تشکیلاتی که شش ماه پس از تصویب شش ماه پس از تصویب آن قانون باید انجام می‌شد تا مهرماه ۱۳۴۰ بماند و بعداً بشود و تا مهر ۴۰ هم رویه ما مطابق این ماده واحده است که به عرض آقایان رسیده است. ‏

رئیس - در قانون گویا مدت هیئت نظارت دو سال بود (صدرزاده - مدتش هم گذشته و بیش از حد قانونی گمان می‌کنم دیگر موردی نداشته باشد.)

مهندس هدایت (وزیر مشاور) - دوره هیئت نظارت را اگر طبق قانون الآن انتخاب کنید می‌شود دوسال می‌شود بهمن ۴۰ تقاضای ما این است که تا مهر ۴۱ باشد یعنی چند ماه علاوه چرا؟ آقایان در آن چندین سال است که مسئولیت دارند و زحمت هم کشیده‌اند و کار می‌کنند و حالا خوب کار کرده‌اند یا بد کار کرده‌اند دیگر مسئولیت لوث نمی‌شود تا آخر باشند والا عرض کردم اختلاف چند ماه است اگر می‌فرمایید تمدید شود تا بهمن ۱۳۴۰(صدرزاده - نه آقا)

رئیس - بعضی از آقایان نظرشان این بود که این لایحه یک شوری شود چون بنده اصولاً با لوایح یک شوری که فوریت داشته باشد زیاد موافق نیستم این است که دو شوری مطرح شد و نظرات و پیشنهادهایی که دارند می‌رود به کیمسیون پیشنهادی در کفایت مذاکرات در کلیات رسیده که قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد)

پیشنهاد می‌کنم مذاکره در کلیات کافی است. مهدی ارباب

صدرزاده - ما بحث داریم در این لایحه‏

رئیس - در ماده اول هم می‌شود در کلیات صحبت کرد. آقای ارباب

ارباب - مذاکرات زیاد شده و به علاوه با اعلام جناب آقای‏ رئیس این لایحه دو شوری است و هر نظری که آقایان محترم داشته باشند می‌توانند پیشنهاد کنند در کمیسیون حل و فصل شود و رسیدگی شود بنابراین به عقیده بنده مذاکرات کافی است‏.

رئیس - آقای صدرزاده‏

صدرزاده - عرض کنم به هیچ وجه مذاکره کافی در باب این لایحه به عمل نیامده و این لایحه با این وضع به کلی مخالف آن لایحه‌ای است که دولت وعده داده است بیاورد یعنی آن قانون گفته که قانون تشکیلات سازمان برنامه دوم را بیاورند ولی در این قانون وعده می‌دهند که تشکیلات سازمان برنامه دوم را بیاورند ولی در این قانون وعده می‌دهند که تشکیلات سازمان برنامه سوم را بیاورند شاید مجلس دوره بیست صلاح ندانست برنامه سوم باشد این چه موضوعی است ما می‌خواهیم قانونی بیاورند که وعده کرده‌اند یعنی قانونی که مجلس گفته است بیاورند در آنجا می‌گوید سازمان برنامه باید زیر نظر نخست‌وزیر یا شخصی از طرف مشارالیه تعیین می‌گردد اداره خواهد شد و بعد هم می‌نویسد دولت مکلف خواهد بود که ظرف شش ماه از تاریخ تصویب این قانون سازمان جدید برنامه و دستگاهی که باید بر امور سازمان و مخصوصاً امور مالی نظارت نماید ضمن

لایحه‌ای تقدیم مجلس نماید آقایان حالا وعده می‌دهند که تا مهر ۱۳۴۱ سازمان جدید را بیاورند آن مربوط به این نیست ما بحث داریم در این لایحه و این مطلبی که مقام ریاست فرمودند که همیشه مورد احترام ما هستند این بسیار (صحیح است) که لایحه‌ها دو شوری باشد ما تجربه خوبی از لوایح یک شوری نداریم ولی باید فرصت داشته باشیم که چهار نفر بحث کنند که پیشنهادهایی که می‌دهند پیشنهادهای معقولی باشد که در شور دوم مور توجه واقع شود و این که یک موافق و یک مخالف صحبت کند و تمام شود این صحیح نیست آن هم در لیحه سازمان برنامه و آن همه حرف‏هایی که ما راجع به این دستگاه داریم‏.

رئیس - آقای فخر طباطبایی مخالفید. راجع به این پیشنهاد؟ (فخر طباطبایی - مخالفم‏) آقای صدرزاده مخالفت کردند. آقای قنات‏آبادی شما در این قسمت کفایت مذکرات اجازه خواسته‏اید؟ (قنات‏آبادی - نخیر راجع به کفایت مذاکرات عرضی ندارم) خوب رأی گرفته می‌شود. آقایانی که با پیشنهاد کفایت مذاکرات در ماده واحده موافقند قیام کنند (عده‌ای برخاستند) تصویب نشد. آقای فخر طباطبایی - موافقید یا مخالف‏ (فخر طباطبایی - مخالف) بفرمایید آقای دکتر دادفر موافق صحبت کردند.

فخر طباطبایی - عرض کنم بنده چون هم وقت تنگ است و هم آخر وقت است خیلی به اختصار می‏گویم این لایه را که بنده مطالعه کردم و حالا مطرح است هم از حیث فرم قابل بحث است و هم ازحیث موضوع از حیث فرم قانونی قابل بحث است برای این که تا به حال ما دیده بودیم که مجلس یک امور مستحسنی را که به نظرشان می‌رسد به صورت این که دولت مکلف است آن امور را انجام بدهد در لوایح می‌آورد ولی تاکنون ندیده بودیم که دولت خودش لایحه بیاورد و خودش را مکلف کند برای انجام امری یک دولتی که سرکار است مکلف است تمام امور خوبی را که به صرفه و صلاح مملکت می‌داند انجام بدهد نه این که خودش بیاید تکلیفی برا ی خودش تعیین کند که من فلان لایحه را بیاورم در ظرف یک سال اصلاً این موضوعی است که با فرم قانون تطبیق نمی‌کند. البته با توضیحاتی که جناب آقای مهندس هدایت دادند به این که چون در قانون قبلی یک نحو تکلیفی مجلس برای دولت تعیین کرد این تکلیف در شرف انقضا است و دولت هم برایش میسر نیست می‌خواهد تمدید کند پس به صورت تمدید تکلیف می‌آورد نه به صورت این که دولت مکلف است این از لحاظ فرم آن اما این که تبصره‌ای که ضمیمه این موضوع شده اگر منظورتان تمدید تکلیف است شما محتاج این تبصره نیستید شما تمدید تکلیف را بیاورید قبول هم می‌کنند مدتش کافی می‌شود مطالعات‏تان را هرچه به صلاح و مصلحت مملکت دیدید در برنامه ۷ ساله سوم و تشکیلاتی که می‌دهید اجام بدهید و مجلس هم با کمال مداقه و مراقبت کامل اظهار نظر خواهد کرد اما این در تبصره اصلاً با ماده واحده نمی‌خواند. تبصره ۲ که اصلاً مربوط به این نیست پس سه ماده می‌شود ماده اول و ماده دوم و سوم.

یک ماده واحده راجع به تمدید اختیارات بگذرانید کافی است البته فرمش را هم عرض کردم صحیح نیست و آن دو تبصره که در ذیل ماده واحده است، این را من خدا شاهد است از روی خصوصی عرض می‌کنم و آن فرمایشات حضرتعالی راجع به کارهای عمرانی قولی است که جملگی برآنند ما معتقدیم که کارهایی شده، کارهایی در شرف انجام است من خودم در خدمت‏شان رفتم کارخانه سیمان درود را افتتاح کردیم‏

اصلاً درود یک دهی بوده است و در نتیجه این کارخانه یک شهری شده است ده سال دیگر شاید این شهرهای مجاورش پرجمعیت‏تر خواهد شد. عرض کنم لوله‏کشی در خیلی از شهرها انجام شده و خیلی کارهای مهم شده سد داریم می‌سازیم اینها مسائلی است که همه مردم احراز کرده‌اند این عرایضی که ما عرض کنیم خدا شاهد است از روی خلوص است برای این که همه ما علاقه‌مندیم به پیشرفت سازمان برنامه و این سازمان برنامه تمام عواید نفت یا بخش مهمی از نفت در اختیارش است برای این که این کارها را به خیر و صلاح مردم انجام می‌دهند و این علاقه شدیدی که نمایندگان محترم راجع به کار سازمان برنامه در این مجلس و جلسات دیگر که موضوع سازمان برنامه مطرح است ابراز می‌کنند نمودار علاقه قبلی نمایندگان است به تجدید عظمت مملکت و این است که این عرایضی که بنده کردم انتقاداتی در اصل است والا با تمدید موضوع که تمدید کنید اختیارات را ما مخالفتی نداریم این دو تبصره هم به نظر من زاید می‌رسد شما اگر منظورتان تمدید است دیگر این تبصره را در شکم این ماده واحده گنجاندن و آوردن و رأی گرفتن به نظر من خیلی صحیح نباشد (صحیح است‏)

۷ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه‏

رئیس - عرض کنم یک ساعت تقریباً از ظهر گذشته و سه نفر دیگر هم از آقایان اجازه صحبت در کلیات خواسته‌اند اجازه اینها را بنده محفوظ می‌کنم برای جلسه آینده و جلسه را ختم می‌کنیم اما چون کارهای زیادی در کمیسیون‌ها هست یکی کمیسیون بودجه است که کار زیاد دارد و باید هر چه زودتر بودجه تفصیلی را هم که داده‌اند حاضر بکند و یکی کمیسیون کشور است که باید آن حوزه‌های انتخابیه را تعیین کند یکی هم لایحه اصلاحات ارضی است که باید آن کارها را تمام کنند. بنابراین بنده جلسه پنجشنبه را با موافقت آقایان به یکشنبه آینده موکول می‌کنم جلسه آینده روز یکشنبه خواهد بود که آقایان کمیسیون‌ها را تشکیل بدهند و کار کمیسیون‌هایی که هست به یک جایی برسد. دستور هم بقیه این لایحه خواهد بود.

(مجلس یک ساعت بعداز ظهر ختم شد)

رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت