مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۹ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۳ نشست ۱۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۹ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۳ نشست ۱۷
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۵
جلسه: ۱۷
صورت مشروح مجلس یوم پنجشنبه نوزدهم برج ثور ۱۳۰۳ مطابق سوم شوال‌المکرم سنه ۱۳۴۲
(مجلس تقریباً سه ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای موتمن‌الملک تشکیل گردید)
(صورت مجلس لیله یکشنبه پانزدهم ثور را آقای آقا میرزا شهاب‌الدین قرائت نمودند)
رئیس-صورت مجلسی ایرادی دارد یا خیر؟
(بعضی گفتند-خیر)
رئیس-چنانچه تذکر داده شد امروز بقیه آقایانی که قسم نخورده‌اند قسم یاد خواهند کرد ولی فعلاً راجع به کمیسیون فقط مطالبی هست که باید عرض شود نه نفر از بقیه امضاء به نام بود انتخاب شوند انتخابات به عمل آمده است ولی اکثریت حاصل نشده است عده حضار صد و دو نفر بوده آقایانی که انتخاب شده‌اند آقای سهام‌السلطان با ۵۱ رأی-آقای نصرت الدوله ۵۱ رأی-آقای مستوفی‌الممالک ۵۱ رأی-آقا عمادالسلطنه ۴۴ رأی-آقای سردار فاخر ۴۲ رأی-آقای سلیمان میرزا ۴۰ رأی-آقای حاج عزالممالک ۳۵ رأی-آقای ارباب کیخسرو ۳۳ رأی-حالا که مشغول مراسم تحلیف می‌شویم انتخابات مجدداً شروع می‌شود این دفعه دیگر آخرین انتخابات است چون دفعه سوم است و اکثریت نسبی کافی خواهد بود.
مدرس-اگر اجازه می‌فرمایید انتخابات باشد بعد از تنفس
رئیس-بعد از تنفس مشکل است چون کار نداریم مگر این که به همان ترتیب سابق در مجلس مذاکراتی نشود و مشغول انتخابات بشویم.
مدرس-صحیح است عیبی ندارد آن هم ظاهراً مخالفی ندارد
رئیس-چون آن دفعه ایراد کردید حالا اگر ایرادی ندارید بماند برای بعد از تنفس
آقای تدین (اجازه)
تدین-بنده می‌خواستم تذکر بدهم به آقایان که سایر کمیسیون‌هایی که معمولاً باید انتخاب بشود و تا کنون انتخاب نشده است اقدام فرمایند و زودتر این کمیسیون‌ها را انتخاب کنند مخصوصاً کمیسیون مالیه-چند لایحه از طرف دولت آمده است و ارجاع به کمیسیون مالیه می‌شود در صورتی که مالیه هنوز انتخاب نشده و چون این لوایحی که راجع به کمیسیون مالیه است در بودجه کل مملکتی دخالتی دارد و در لایحه بودجه کل مملکتی به کمیسیون بودجه آمده است به آن لوایح اشاره شده است و مادام که تکلیف آن لوایح از طرف کمیسیون مالیه معین نشده است و به مجلس نیامده یک قدری تولید اشکال برای کمیسیون بودجه هم می‌کند بنابراین از نقطه‌نظر رابطه آن لوایح با کمیسیون بودجه بنده تقاضا می‌کنم مقرر بفرمایید هرچه زودتر آن کمیسیون را هم انتخاب بکنند و انتخاب کمیسیون‌ها از وظایف حقیقه مجلس و مطابق نظامنامه است. مقارن انتخابات هیئت رئیسه دایمی‌باید این کمیسیون‌ها معمولاً انتخاب بشود و متاسفانه در چهاردهم حمل انتخاب هیئت رئیسه دایمی‌به عمل آمده است و الان متجاوز به عمل آمده است و الان متجاوز از یک ماه است که مجلس یک وضعیت جدی راجع به انتخاب کمیسیون‌ها به خودش نگرفته است بنابراین بنده لازم می‌دانستم که این تذکر را بدهم.
رئیس- آقای مصدق‌السلطنه (اجازه)
مصدق‌السلطنه- بنده خواستم خاطر ریاست محترم را توجه بدهم به این که انتخابی که در مجلس عمومی‌می‌شود نباید موقع تنفس باشد در موقعی که مجلس منعقد است باید در اطاق خارج از مجلس ظرفی بگذارید و در آن جا انتخابات به عمل آید. خود آقای رئیس هم راجع به این مسئله فرمودند حالا اگر چنانچه آقایان صلاح می‌دانند بماند برای بعد از تنفس چون اگر برخلاف این ترتیب عمل شود مخالف نظامنامه است.
رئیس-گفته شد در موقع تنفس گفته شد بعد از تنفس یعنی جلسه بعد از تنفس
آقای اخگر (اجازه)
اخگر-بنده هم همین را می‌خواستم عرض کنم
(در این موقع آقایان مفصله الاسامی‌ذیل به ترتیب سابق قسم‌نامه را قرائت و امضا نمودند)
آقایان: حاج مشیر اعظم-سردار فاخر-صدرالاسلام-ضیاءالملک-سردار منتصر-مفتی-سردار مفخم-حاج میرزا علیرضا-یاسایی-آقا میرزایدالله خان-عمادالسلطنه ضیاءالاطباء-احتشام‌الحکماء-صدرایی-آقا میرزا رضا خان افشار-امیر حشمت مستوفی‌الممالک بنده چون پایه و بنای وکالت خودم و همکاران محترم خودم را در روی قانون اسامی‌می‌دانم و در ماده یازدهم قانون اساسی هم مسئله قسم مندرج است و مصرع همچو تصور می‌کنم آن روزی که بنده را قبول افتخار وکالت را کردم این قسم را ممعناً خوردم حالا هم برای تجدید و برای این که صورت ظاهر قانون هم به عمل آمده باشد تمام مندرجات این قسم‌نامه را به این کلام الله مجید قسم یاد می‌کنم و اگر لازم است عبارتش را هم تکرار می‌کنم.
مدرس-احتیاطاً بهتر این است که عبارتش را هم بخوانید.
(آقای مستوفی الممالک و همچنین آقایان مفصله ذیل قسم نامه را قرائت و امضاء نمودند)
(قوام الدوله: سالار اشرف، آشتیانی، رئیس التجار)
رئیس-آقای دولت آبادی مطلبی داشتید؟
دولت آبادی-راجع به قسم نیست بعد عرض می‌کنم
(آقایان: آقا سید احمد بهبهانی-داور-مشیرالدوله-اخگر-آقا سید حسن اجاق-نصرت‌الدوله-به ترتیب قسم یاد نمودند)
رئیس-بقیه آقایان در جلسات بعد قسم یاد خواهند نمود. چند دقیقه تنفس داده می‌شود.
دولت آبادی-بنده یک کلمه عرض دارم.
رئیس-بفرمایید
حاج میرزا یحیی دولت آبادی-چون اول سال درسی مدارس خیلی دور نیست. و اصلاحاتی برای کار معارف لازم است که اگر زودتر لوایح دولت به مجلس نیاید مقدماتش فراهم نشود شاید باز یک سال اصلاحات معارف به عقب بیفتد و شاید باز نتوانم مقاصد را که در اصلاحات معارف داریم انجام دهیم لهذا تقاضا می‌کنیم که در همین جلسه اگر ممکن است آن یک نفر کسری کمیسیون معارف انتخاب شود و به دولت هم نوشته شود که اگر لوایحی دارند زودتر به کمیسیون معارف بفرستند
رئیس-هفت نفر معین شده‌اند یک نفر کسر دارند می‌توانند مشغول کار شوند.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس-آقای ضیاءالدوله به واسطه کسالت خانواده تقاضای یک ماه مرخصی کرده‌اند کمیسیون هم تصویب کرده است باید رأی گرفته شود
آقایانی که یک ماه مرخصی ایشان را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس-تصویب شد شروع می‌شود به قرائت راپورت‌های راجع به اعتبارنامه‌ها و بعد از مذاکره در بودجه مجلس در این ضمن آقایان باید تشریف ببرند بیرون رأی بدهند به نفر بقیه اعضای کمیسیون فقط آقایان مستخرجین هم باید تشریف ببرند رأی بدهند
آقای ملک‌الشعرا احضار برای قرائت راپورت
آقای ملک‌الشعرا راپورت شعبه اول را راجع به نمایندگی آقای مصدق‌الملک از تبریز به شرح ذیل قرائت نمودند)
انجمن نظار تبریز و توابع متعلقه به آن به تاریخ ۱۵ شهر ربیع‌الثانی ۱۳۴۷ بر طبق قانون تشکیل و به تاریخ ۲۱ شهر ربیع‌الثانی ۱۳۴۲ اعلان انتخابات از طرف انجمن نظارت مرکزی منتشر مدت ۲۵ روز به توزیع تعرفه پرداخته و مدت ۵ روز به توزیع تعرفه پرداخته و مدت ۵ روز به اخذ آراء مشغول شده و کلیه تعرفه‌هایی که در شهر تبریز و حوزه‌های فرعیه توزیع گردیده (۴۵۵۲۹) ورقه و کلیه آراء ماخوذه و مستخرجه از صنادیق شهر و توابع بالع بر ۴۲۸۰۷ رأی بوده و در تمام این جریانات مراعات مواد قانون به تصریح صورت مجلس به عمل آمده و آقای مصدق‌الملک به عمل آمده و آقای مصدق‌الملک با اکثریت ۱۲۴۹۴ رأی از ۴۲۸۰۷ رأی در درجه هشتم حایز اکثریت شده نمایندگی مشارالیه بر طبق اعلان و صورت مجلس و اعتبارنامه به صحه و مهر اعظای انجمن و حکومت رسیده است نظر به این که در اعتبارنامه و صورت مجلس و دوسیه مربوطه اعتراضی دارد و خللی مشهود نیفتاد شعبه اول وکالت آقای مصدق‌الملک را تصویب می‌نماید.
رئیس-باید رأی گرفته شود به وکالت آقای مصدق‌الملک آقایانی که نمایندگی ایشان را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
رئیس-تصویب شد.
نمایندگی آقای دبیر اعظم مطرح است در سابق مخالفتی شد حالا باید رأی گرفته شود آقایانی که وکالت آقای دبیر اعظم...
حاج آقا اسمعیل - بنده مخالف بودم
رئیس-اظهاراتی دارید؟
حاج آقا اسمعیل-بلی اول این مقدمه را به عرض آقایان می‌رسانم اعتراضی را که انتخابات تبریز دارم بعد عرض می‌کنم انتخابات تبریز به یک طور بوده و فرقی ندارد و نسبت به صلاحیت و عدم صلاحیت هم بنده هیچ صحبتی ندارم بلکه نسبت به آقای دبیر اعظم هم ارادت دارم چیزی که هست این است و آقای مدرس هم قبلاً در موقعی که اعتبارنامه آقایان رهنما و رحید الدوله مطرح بود مخالفت‌های خودشان را اظهرا کرردند و آن چه را هم که اعتراض داشتند فرمودند ولی آن چیزهایی را که ایشان صحبت نکردند برای عدم اطلاعشان بود. در شعبه ۴ که بنده هم افتخار عضویت آن شعبه را دارم کاملاً به دو وسیله جریان انتخابات تبریز رسیدگی شد چیزی که در شعبه چهار دیده شد به یکی یک کاغذی است که ناظم العلوم مفتش انتخابات آذربایجان که در تبریز بوده به وزارت داخله می‌نویسد در آن کاغذ بعد از تقدیس زیادی که از عملیات قشونی می‌کند می‌نویسد. چون موقع انتخابات است خوب است حکومت نظامی‌الغاء شود وزارت داخله هم در تعقیب همین کاغذ آقای ناظم‌العلوم شرحی به وزارت جنگ می‌نویسد وزارت داخله هم خیلی از عملیات قشونی راجع به حفظ انتظامات آذربایجان تقدیس می‌کند (که حقاً جای تقدیس هم هست) و بنده هم تقدیس می‌کنم و عملیات نظامی‌هم خیلی خوب بوده است وزارت داخله از وزارت جنگ استدعا می‌کند که خوب است کلمه نظامی‌الغاء شود ولی در دوسیه یک چیزی که دلیل بر این باشد که آیا وزارت جنگ این پیشنهاد وزارت داخله را قبول کرده یا رد کرده نیست و از این کاغذ آقای ناظم العلوم کاملاً معلوم می‌شود که حکومت آذربایجان نظامی‌بوده نه این که فقط شخص والی نظامی‌بوده تا این که ما بتوانیم بگوییم شخص حاکم نظامی‌باشد منافات ندارد با این که حکومت غیر نظامی‌باشد حالا شخص حکومت نظامی‌بوده است قبول دارم ولی طریقه حکومت هم نظامی‌بوده دلیل بر این که عرض می‌کنم از کاغذ آقای ناظم‌العلوم به خوبی معلوم می‌شود که حکومت آذربایجان نظامی‌بوده نه این که شخص والی نظامی‌بوده این است که اگر حکومت نظامی‌نبود می‌باید همان طوری که آقای ناظم‌العلوم تذکر دادند به وزارت داخله که حکومت نظامی‌در موقع انتخابات موجب اعتراض بر انتخابات خواهد شد خوب بوده وزارت داخله هم جواب بدهد خیر این جا سوء تفاهمی‌است که شده و طریقه حکومت نظامی‌نیست. بلکه شخص حاکم نظامی است ولی متاسفانه وزارت داخله این طور جواب نداده و جوابی که وزارت داخله داده است این که به وزارت جنگ نوشته و معلوم می‌شود که عملاً اعتراض ناظم‌العلوم را تصدیق کرده و نوشته است که تقاضای آقای ناظم‌العلوم به موقع اجرا گذاشته شود ولی حالا حکومت نظامی الغاء شده یا نه؟ دیگر در دوسیه اثری ازش نیست و دلیل دیگر که حکومت آذربایجان نظامی‌بود این است: کاغذهای والی آذربایجان که چه به انجمن نظار چه به ولایات و جاهای دیگر نوشته شده است این است که در روی مارک کاغذ نوشته شده است این است که در روی مارک کاغذ نوشته است ایالت نظامی‌آذربایجان و اگر فقط حاکم نظامی‌باشد و طریقه حکومت نظامی نباشد لازم نیست کاغذ رسمی حکومت به عنوان ایالت نظامی آذربایجان باشد و باید فقط خودش نظامی‌باشد پس از این کاغذهایی هم که خود ایشان نوشته‌اند و در دوسیه موجود است به خوبی معلوم می‌شود که ایالت آذربایجان نظامی‌بوده نه این که شخص والی نظامی‌بوده و عملیاتش غیر از نظامی‌بوده این هم یکی دیگر این که عریضه در دوسیه پارلمانی دیده شد که آن عریضه را هم جمعی از اهالی تبریز عرض کرده بودند و در شعبه چهارم که بنده افتخار عضویت آن جا را دارم و خود آقای دبیر اعظم هم عضویت داشته‌اند هست. چند چیز را اعتراضی کرده‌اند از قبیل عدم معروفیت بعضی از نمایندگان و پاره چیزهای دیگر من جمله این که آراء را وقتی می‌گرفته‌اند می‌نویسند سالار نامی آمد آراء را گرفت و عوض کرد و در آن عریضه می‌نویسد که عین این عریضه را به انجمن نظار مرکزی آذربایجان هم داده‌ایم و در توی دوسیه و صورت مجلس انتخابات آذربایجان هیچ همچو چیزی نبود فقط می‌نویسد چون اعتراض نبود و عرض حالی وارد نشد این است که صورت مجلس را نوشته و دادیم حالا بنده این دو سه فقره اعتراض را به آقایان تذکر دادم با بودم حکومت نظامی‌و یا بودن حاکم نظامی‌و با این که آقای دبیر اعظم رئیس کابینه وزارت جنگ بودند و با این که ایالت نظامی بوده و خودش اهل نظام و حکومت هم نظامی بوده انتخاب ایشان به این ترتیب بوده است که عرض کردم بیش از این دیگر ترتیب بوده است که عرض کردم بیش از این دیگر عرضی ندارم.
رئیس-آقای آقا سید یعقوب موافقید؟
آقا سید یعقوب-بلی
نماینده محترم عراق چون دوره اول است که در مجلس هستند درست از جریان مطلب اطلاع ندارند شاید هم در نظر مبارکتان باشد اگر مطلع نباشید ایرادی نیست. اساساً این مسئله در دوره چهارم مکرر مدافعین در مقابل مخالفین چنین بیان کردند این اشخاص و اعضایی که در شعبه می‌نشینند و دوسیه را می‌آورند آن جا اینها قضات شعبه هستند نه این که علمشان مستند باشد به علم لدنی و علم غیبی یعنی چه؟ یعنی مطابق آن دوسیه که حاظر می‌شود و آن چه را که اعضاء انجمن و نمایندگانی که برای انتخاب معین شده‌اند تصدیق کرده‌اند آن علم اعضاء و مناط قضاوت اعضاء شعبه می‌شود این مسلم است و مسلم هم شده و اگر حالا بخواهیم در این باب وارد در مسئله فقهی بشوم شاید آن وقت مجلس شورای ملی مبدل به مدرسه بشود و من نمی‌خواهم در این باب در مسئله قضاوت بسط بدهم و صحبت بدارم این مسئله چون در مجلس چهارم پشت همین تریبون چند دفعه صحبت شده است محتاج به تذکار نیست موضوع دیگر مخالفت نسبت به اعتبارنامه و نسبت به نمایندگی یک نماینده از دور راه است یا از راهه جریان انتخابات است یا از راه صلاحیت منتخب است یعنی چه؟ یعنی در آن قانون انتخاباتی که نوشته شده و ما مامور و مسئول آن قانون انتخابات هستیم و باید مواد آن در تحت نظر ما اجرا شود باید نگاه کنیم و به بینیم این انتخاباتی که شده در جریان این انتخابات ایرادی هست یا نه و یا نسبت به منتخب و صلاحیت منتخب آیا ایرادی هست یا نیست بنابراین چیزی را که خود آقای حاج آقا اسمعیل نماینده محترم عراق فرمودند آن است که فرمودند دوسیه که وارد در شعبه شده و آن اعضایی که نماینده شده‌اند یعنی اعضاء انجمن آن کسان که مطابق قانون معین شده‌اند نوشته‌اند که این انتخابات صحیح است و مطابق جریان قانونی واقع شده است و مطابق مواد قانون انتخابات شده است آن مقدمه را که اول عرض کردم این جا نتیجه می‌دهد. قضاوت شعبه که اعضای شعبه هستند باید از روی دوسیه رأی بدهند گفتم که علم لدنی مدخلیت ندارد در جاهای دیگر مدخلیت ندارد بلکه باید از روی دوسیه که به دست نماینده داده‌اند قضاوت بکند نگاه می‌کند روی دوسیه که به دستش داده‌اند می‌گوید این دوسیه را که من نگاه کردم و اعضاء انجمن که از معتمدین بوده‌اند و مطابق قانون انتخابات این اعضاء منخب شدند. این شخص جریان انتخابات درباره اش صحیح بوده است و صلاحیت نمایندگی را هم دارد قضاوت هم رأی می‌دهند مجلس شورای ملی نسبت به آقای وحید الدوله و رهنما و همین الان نسبت به آقای مصدق الملک رأی داد. اینها همه یک جریان بوده است یک انتخاب بوده است در تمامش ما رأی دادیم مجلس هم رأی داد پس جریان انتخابات صحیح شد و مطابق آن جواب‌هایی که مقدمه عرض کردم ایراد شما وارد نیست اما ایراد دیگری که کردند این بود که آقای دبیر اعظم رئیس کابینه وزارت جنگ بوده است باشد کدام قانون نوشته است که رئیس کابینه وزارت جنگ نباید وکیل بشود آیا چنین ماده هست؟ گمان نمی‌کنم برای این که رئیس کابینه وزارت جنگ محکوم به حکم اداری است نه به حکم نظامی‌چه وزارت جنگ چه وزارت داخله اگر رئیس کابینه وزارت داخله وکیل شد باید بگوییم چون این شخص رئیس کابینه وزارت داخله بوده است پس با آن حاکم یک روابط معنوی داشته است. اینها را نمی‌توان ایراد گرفت پس نه ریاست کابینه بودن مناط است نه آن چیزی که فرمودند. آقای نظام العلوم نوشته است و او تصدیق کرده است در همین پشت تریبون وقتی که آقای مدرس نسبت به حکومت نظامی صحبت کردند در همین مجلس اعلان الغاء حکومت نظامی‌مطلقاً در ایران داده شد و مجلس شورای ملی هیچ حکومت نظامی را به رسمیت نمی‌شناسد و بنده این مسئله را به هیچ وجه قبول ندارم.
جمعی از نمایندگان-مذاکرات کافی است)
رئیس-جمعی از آقاین اجازه خواسته‌اند رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات
آقایانی که مذاکرات را کافی می‌دانند قیام فرمایند
(اکثر نمایندگان-قیام نمودند)
رئیس-معلوم شود کافی است.
جمعی تقاضا کرده‌اند رأی مخفی گرفته شود اسامی‌آقایان قرائت می‌شود
(آقای آقا میرزا شهاب پیشنهاد مزبور را به شرح ذیل قرائت نمودند)
مقام محترم ریاست جلیله مجلس مقدس شورای ملی شیدالله ارکانه.
ما امضاء‌کنندگان ذیل پیشنهاد می‌کنیم که در خصوص انتخاب آقای دبیر اعظم رأی مخفی یا مهره سفید و سیاه گرفته شود.
مدرس-احمدالموسوی بهبهانی-قوام‌الدوله-کازرونی-اخگر-اسمعیل‌الحسینی-العراقی-سید حسن زعیم-حائری‌زاده-عبدالوهاب‌الرضوی-فرج الله یاسایی –هاشم آشتیانی علی-مجی‌الدین‌الموسوی-علیرضا الحسینی-عبدالعزیز
رئیس-رأی مخفی گرفته می‌شود
آقایانی که وکالت ایشان را تصویب می‌کنند مهره سفید والا مهره سیاه خواهند داد
رهنما-بنده یک سوالی داشتم یکی از امضاءها فقط علی مطابق بود کی است
رئیس-علی را بنده نمی‌دانم کیست
(یک نفر از نمایندگان-اقبال‌الممالک است)
رئیس-عده امضاءها شانزده است علی هم گویا اسم آقای اقبال‌الممالک باشد در صورتی که او را هم حساب نکنیم باز پانزده نفر می‌شود.
فرستادیم در خارج از آقای اقبال الممالک سوال کردند امضاشان را تصدیق نمودند
آقای نصرت الدوله (اجازه)
نصرت‌الدوله-بنده خواستم عرض کنم که اگر آقای رئیس صلاح بدانند در موقع اخذ آراء چند دقیقه رأی دادن به امضاء کمیسیون موقوف شود تا تمام آقایان بتوانند رأی بدهند
رئیس-همین کار را کردیم
مصدق‌السلطنه-بنده احضار نظامنامه دارم.
رئیس-بفرمایید
مصدق‌السلطنه-ماده (۹۱) این طور می‌نویسد اخذ رأی مخفی به ترتیبی است که در باب اخذ علنی با اوراق در محل نطق ذکر شد ولی در عوض اوراق مهره‌های سفید و سیاه استعمال می‌شود مهره سفید علامت قبول و مهره سیاه علامت رد است. منشیان مهره‌های رأی را در یک ظرفی ریخته و به طور آشکار شماره نموده و مهره‌های سفید را از سیاه جدا می‌نمایند و از همین قرار مهره‌های تقنینیه را می‌شمارند نتیجه را لااقل سه منشی معین نموده و رئیس آن را اعلام می‌دارد. در باب اخذ رأی علنی هم در ماده ۸۹ می‌گوید: در صورتی که ده نفر از نمایندگان تقاضا نمایند اخذ رأی علنی با اوراق باید در محل نطق به عمل آید به شرط این که این تقاضا کتباً نوشته شده و امضاء شده باشد. اسامی‌امضاء کنندگان یک یک خوانده شده و حضور آن‌ها در مجلس معین می‌شود و ترتیب رأی از این قرار است: هر نماینده پس از آن که یک مهره تفتیشیه از یکی از منشیان گرفت ورقه رأی خود را در ظرف رأی که در محل نطق است‌انداخته مهره را در ظرفی که در روی میز منشیان دست راست است می‌اندازند و بعد شماره اوراق و مهره‌های تفتیشیه موافق ماده قبل به عمل آمده و تطبیق می‌شود. پس ماده ۹۱ رجوع می‌کند. به ماده ۸۹ یعنی همان طور که رأی علنی در محل نطق گرفته می‌شود به همان ترتیب هم باید رأی مخفی گرفته شود بنابراین نشستن آقایان در محل خودشان مخالف با ماده ۹۱ است
(جمعی از نمایندگان-این طور نیست اشتباه فرمودید)
مصدق السلطنه-بنده عقیده‌ام را عرض می‌کنم البته آقای رئیس بعد از این که ماده را ملاحظه کردند اگر اشتباه شده بود هر طور قضاوت بفرمایند صحیح است. فلسفه‌اش هم گویا این است که اشخاصی که در محل خودشان بنشینند و رأی بدهند ممکن است در تحت تفتیش اخراب واقع شوند و آزادی کامل نداشته باشند اصل وضع این ماده برای این است و در مجلس این ترتیب تا به حال عمل نشده و بنده تصور می‌کنم مخالف ماده ۹۱ باشد البته اگر آقای رئیس هم از ماده ۹۱ همان طوری که بنده فهمیدم بفهمند همان طور خواهند کرد و اگر هم اشتباه کرده‌ام می‌فرمایند
رئیس-آقای ناصرالاسلام (اجازه)
ناصرالاسلام-علاوه از این که سابقاً جریان مجلس همین طور بوده است که حالا هم معمول است همین جایی هم که نمایندگان نشسنته‌اند محل نطق تغییر می‌شود و منحصر به تریبون نیست
رئیس-آقای مصدق‌السلطنه (اجازه)
مصدق‌السلطنه-بنده عرض می‌کنم اگر همین جا محل نطق است پس باید ماده ۸۹ هم همین طور اجراء شود و همین جا باید رأی داد ولی اگر برای ماده ۸۹ ما باید برویم آن جا رأی بدهیم برای این ماده هم باید برویم آن جا رأی دبهیم چون ماده ۹۱ عطف به ماده هشتاد و نه است.
رئیس-آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده-بنده هم با آقای مصدق‌السلطنه موافقم اگر یک مخالف حرف زد بعد بنده هم عرض می‌کنم
رئیس می‌خواهید بگذارید رأیی که شروع شده است تمام بشود اگر میل دارید این ترتیب را به هم بزنید در یک موقع دیگر
(جمعی گفتند-صحیح است)
اخذ آراء به عمل آمده آقایان میرزا شهاب‌الدین و اقبال‌الممالک و معظم‌السلطان مهره‌های سفید را تعداد نموده شصت و پنج عدد بود)
رئیس-عده حضار صد و پنج نفر سه اکثریت شصت و پنج رأی تصویب گردید.
(آقای ملک‌الشعراء برای قرائت راپورت احظار و راپورت شعبه اول راجع به نمایندگی آقای سالار لشکر را از مراغه به شرح آتی قرائت نمودند) انجمن نظار مراغه به تاریخ هفتم جمادی‌الاول تشکیل یافته اعلان انتخابات بر طبق قانون منتشر و مقدار ۳۲۶۸۵ ورقه تعرفه در مراغه و نقاط فرعیه تقسیم و همان مقدار آراء ماخوذه شده است. در مدت اعلان و سایر جریانات مربوطه به انتخاب مراعات قانون شده به موجب صورت مجلس و اسناد دوسیه خللی در جریان مزبور دیده نشده و از کلیه آراء مستخرجه آقای سردار ناصر با اکثریت ۸۳۵۶ انتخاب شده‌اند و نظر به این که آقای سردار سپه وکالت ساری را پذیرفته بودند از قبول وکالت مراغه متعذر و آقای امیر ناصر نیز از قبول وکالت امتناع و مستعفی شده بود شاهزاده سالار لشکر که در درجه دوم دارای ۵۶۱۲ رأی بوده‌اند به وکالت مراغه تعیین و از مجرأی رسمی‌وکالت مشارالیه اعلان و اخطار شده بعد از قبولی وکالت اعتبارنامه ایشان مهر و امضاء شده و در صورتمجلس انتخابات مراغه قید گردیده است. نظر به این که شعبه اول در جریان انتخابات چیزی که حاکی از مخالفت قانون باشد ندیده و اعتبارنامه و صورتمجلس را صحیح یافته است وکالت شاهزاده سالار لشکر را از مراغه تصویب و راپورت آن را تقدیم می‌دارد.
رئیس-آقایان به ترتیب سابق تشریف ببرند رأی بدهند
باید رأی بگیریم به وکالت آقای سالار لشکر آقایانی که وکالت ایشان را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس-تصویب شد
آقای ملک‌الشعراء زحمت بکشند تشریف بیاورند.
(مجدداً در محل نطق حاضر و راپورت شعبه اول را راجع به نمایندگی آقای سردار معتمد از رشت به ترتیبی آتی قرائت نمودند)
انجمن نظارت رشت و توابع به تاریخ ۳۰ عقرب مطابق دهم ربیع‌الثانی ۴۲ تشکیل و در ۱۵ ربیع‌الثانی ۴۲ اعلان انتخابات منتشر و از روز ۲۸ ربیع‌الثانی به توزیع تعرفه مشغول و از روز دهم جمادی الاولی تا روز ۱۴ همان ماه به اخذ آراء پرداخته و در همان وقت دو نفر نماینده یکی به طرف رودبار و رستم آباد و دیگری به رحمت آباد اعزام داشته‌اند. در ظرف مدت ۱۲ روز در رشت به تعداد ۱۵۳۰۰ ورقه تعرفه توزیع نموده و در ظرف چهار روز ۱۶۰۹ ورقه رأی ماخوذه داشته-در رودبار و رستم آباد نیز ۳۱۹۴ ورقه تعرفه داده و همان مقدار رأی اخذ شده در رحمت آباد هم ۶۵۸۳ ورقه تعرفه تقسیم و همان قدر رأی گرفته که مجموع آراء ماخوذه در رشت و توابع ۲۶۳۸۶ رأی بوده و از کلیه آراء مزبور آقای سردار سپهدار اعظم با اکثریت ۵۷۳۷ رأی حایز اکثریت گردیده‌اند نظر به این که آقای سردار سپه وکالت رشت را نپذیرفته‌اند و آقای سردار معتمد که در درجه دوم دارای اکثریت ۵۶۸۰ رأی بوده‌اند از طرف انجمن مرکزی رشت به وکالت اعلان شده و اعتبارنامه دریافت داشته‌اند انتخابات رشت در تاریخ ۱۵ برج دلو ختم اعتبارنامه‌ها و صورت مجلس به مهر و امضای نظار رسیده است شعبه اول به صورت مجلس و دوسیه انتخابات رشت مراجعه کرده شکایاتی دایر بر فساد انتخابات رودبار و رحمت آباد در دوسیه موجود شکایات دیگری در مورد انتخابات شهر رشت نیز دیده شد که انجمن نظار هیچ کدام را مورد اعتنا قرار نداده و صحت انتخابات را تصدیق نموده است.
شعبه اول در تایید نظریات انجمن نظار و مستند نبودن شکایات به مدارک معینه قانونی صحت وکالت آقای سردار معتمد را از رشت تصویب می‌نماید
رئیس-باید رأی گرفت به وکالت آقای سردار معتمد از رشت
آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده کثیری از نمایندگان قیام نمودند)
رئیس-تصویب شد
(ایضاً آقای ملک‌الشعراء راپورت دیگری از شعبه اول راجع به نمایندگی آقای آقا میرزا جواد خان از خوی و سلماس و ماکو و مرند را به مضمون آتی قرائت نمودند). انجمن نظار خوی و سلماس و ماکو و مرند به تاریخ شنبه ۲۸ ربیع‌الاخر ۴۲ تشکیل و به تاریخ غره جمادی‌الاولی اعلانات منتشر و انجمن‌های فرعی اعزام و بعد از طی مدت قانونی به توزیع تعرفه نموده از ۱۶ جمادی‌الاولی تا سلخ همان ماه تعرفه داده و از روز ۴ جمادی‌الاخری تا ۸ همان ماه به اخذ آراء پرداخت بالنتیجه آقای سردار سپه رئیس‌الوزراء با اکثریت ۲۲۰۳۷ رأی و آقای آقا میرزا جواد خان با اکثریت ۱۱۳۵۴ رأی حایز اکثریت شده انجمن نظارت مرکزی خوی پس از طی درجات قانونی صورت مجلس و اعتبارنامه را مهر و امضاء کرده به تاریخ ۱۹ شهر رجب‌المرجب ۴۲ نتیجه انتخابات را بعد از عدم قبول آقای رئیس الوزراء و تعیین نماینده درجه دوم اعلان و منحل گردیده است.
شعبه اول پس از مطالعه در جریان انتخابات مزبور تصدیق صحت صورتمجلس و نبودن شکایات وکالت آقای آقا میرزا جواد خان را تصویب می‌نماید.
رئیس-آقای معتمدالسلطنه تشریف بردید بیرون رأی بدهید؟
معتمدالسلطنه خیر اجازه بفرمایید به این اعتبارنامه رأی بدهم و بروم
رئیس-رأی می‌گیریم به وکالت آقای آقا میرزا جواد خان
آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس-بفرمایید
اعتبارالدوله-بنده راجع به جریان انتخابات تعرض ندارم بلکه با یک سوابقی که از ایان شنیدم نسبت به عدم صلاحیت ایشان اعتراض می‌کنم و آن سوابق را هم یادداشت کرده بودم ولی چون نمی‌دانستم امروز اعتبارنامه ایشان مطرح است متاسفانه همراه ندارم و گمان می‌کنم آن سوابقی را که بنده می‌خواستم به عرض آقایان برسانم غالب آقایان از آن مطلعند فقط به طور فهرست و خلاصه آن را تذکراً عرض می‌کنم سوابقی که بنده برای عدم صلاحیت ایشان تشخیص داده بودم فقره اولش موضوع ریاست نظمیه ایشان است در آذربایجان. آقای قائم مقام موقعی که رئیس نظمیه آذربایجان بودند تصادف می‌کند با ورود عثمانی‌ها به تبریز مراسله از ایشان به دست آذربایجانی‌ها می‌افتد که ترک‌ها می‌نویسند و تحریک می‌کنند که چند نفر را از تبریز تبعید کنند ترک‌ها هم آن مراسله را ترتیب اثر می‌دهند و اشخاص را تبعید می‌کنند من جمله توبری و بادمچی و مرحوم خیابانی است. این آقایانی را به قارص تبعید می‌کنند پس از مدتی که ترک‌ها به این نظر خصوصی پی می‌برند آقایانی را مستخلص می‌کنند و عین مراسله ایشان را به آزادیخواهان تبریز که یک اقداماتی برای استخلاص محبوسین نموده بودند می‌دهند و ازآن مراسله عکسی بر می‌دارند و گمان می‌کنم که عکس آن مراصله الان در جامعه آذربایجانی‌ها منتشر باشد و بنده همآن را دیده‌ام و نمایندگان آذربایجان هم شاید مطلع باشند گمان می‌کنم آن عکس را هم دیده باشند فقره دوم اعتراض بنده مربوط می‌شود به نایت الاپالگی ایشان در تبریز در آن موقع هم سه چهار نفر از مجاهدین محکوم به اعدام می‌شوند بنده وارد صلاحیت داشته است این رأی را بدهد و آن رأی به موقع عمل و اجرا گذارده شود یا خیر مقتضی نمی‌دانم در این قضیه وارد بشوم ولی یک نفر از آن مجاهدین که به طهران احضار می‌شود در بین راه آن یک نفر را می‌کشند بنده این جا را اعتراض دارم که چرا این طور شده و چه شده که این شخصی گشته شده؟ فقره سوم موضوع حکومت استرآباد است ایشان در حکومت استرآبادشان متاسفانه خوب امتحان ندادند و در نتیجه یک دوسیه از ماخوذی ایشان در وزارت مالیه وزارت داخله موجود است و مبلغ ماخوذی را که وزارت مالیه تشخیص می‌دهد و به وزارت داخله مراجعه می‌کند که از ایشان توضیح بخواهند بالغ به (۹۰۸۲۸) تومان و کسری است و عین مراسلاتش هم شاید موجود باشد بنده عرض کردم همراه ندارم زیرا نمی‌دانستم امروز مطرح است اگر می‌دانستم همراه می‌آوردم و به عرض آقایان می‌رساندم بنده می‌خواستم از آقای قایم مقام سوال کنم این ماخوذی چه بوده و بالاخره چه کردند بنده در دوسیه که دیدم جوابی که بتواند بنده را قانع کند ندیدم یک فقره عم ماخوذی مسافرت کردستان ایشان است که در آن سفر بنده هم با ایشان بودم دو سه ماخوذی وزارت مالیه برای ایشان قایل می‌شود یک فقره‌اش مبلغ ۷۳۰۱ تومان است که وزارت مالیه تحت مراسله ۳۸۳۰۶ تعقیب می‌کنند و یک نفره ماخوذی آقا مربوط به مایدات خبازخانه آن جا است که آن را هم وزارت مالیه در تحت یک مراسلات مخصوص تعقیب می‌کند و بالاخره بنده در دوسیه جواب قانعی ندیدیم و چون من در کردستان بودم و عملیات ایشان را دیدم بیشتر برای بنده یقین حاصل می‌شود که آن ماخوذی‌های استرآبادشان هم شاید چندان بی اساس نبوده و یکی دو فقره کارهایی در کردستان کردند که یک فقره اش را گمان می‌کنم اغلب آقایان مسبوق باشند که موضوع حشمت‌الملک و نصیر دیوان برادرش است که در نتیجه یک دوسیه هم در وزارت جنگ از این قضیه تنظیم شده چندین فقره بود که بنده آن فقرات را یادداشت کرده بودم متاسفانه همراه ندارم فعلاً به همین‌اندازه قناعت می‌کنم یک فقره دیگر اعتراضات که الان نظر آمد آن موضوع امیرعلاءالدین خسرو آبادی است مخصوصاً آن مرحوم یکی از اشخاص بودند که معروف است به خدمتگذاری به دولت.
(نمایندگان کردستان متاسفانه نیستند)
در آن صفحه معروف است و آقایان خوب اطلاعات دارند و ناچارم یک قضیه را عرض کنم که هیچ میل ندارم در زمان صدارت شاهزاده عین الدوله یک قالی برای حسینیه شاهزاده عین‌الدوله می‌سازد برحسب خواهش ایشان و این قالی از قالی‌های نفیس و معروف آن صفحه بود حالا چه شد که ایشان به آن قالی متوجه شدند؟ به واسطه یک عرض حالی که بنده آن عرض حال را نمی‌توانم بگویم هیچ اساس داشته و بچه‌های آقا حبیب الله کردستانی طرف دعوی واقع شدند و یا این که عدلیه و دوایر مربوطه موجود بود به هیچکدام ارجاع نشد و به آن عرض حال آقای قائم مقام ترتیب اثر دادند و فرستادند مایملک آن بیچاره‌ها را حتی می‌توانم عرض کنم جزییات اثاثیه خانه هرچه بود منجمله میز و صندلی آوردند وبنده شنیدم آن قالی بالنتیجه به ایشان رسید بنده هم خیلی زحمت کشیدم و اقدامات کردم که شاید آن قالی که اسباب بدبختی یک خانواده شده استرداد کنم متاسفانه نتوانستم در کابینه آقای مشیرالدوله هم بنده این قضیه را تعقیب کردم متاسفانه کابینه ایشان خیلی زود رفت و این مسئله ماند. بنده با این سوابق که از ایشان دارم بلکه بیشتر از این هم بود که متاسفانه همراه ندارم تشخیص دادم که بایستی به عدم صلاحیت ایشان برای نمایندگی اعتراف کنم البته حکمت و قضاوت به آقایان است.
رئیس-آقای آقا سید یعقوب(اجازه)
آقا سید یعقوب-اولاً یک عذری از آقای اعتبارالدوله نماینده بروجرد می‌خواهم که یک مسائلی را در این جا ذکر کردند که شایسته نبود آقا این جا ذکر کردند که شایسته نبود. آقا این جا نه عدلیه است نه وزارت داخله نه مجلس مشاوره وزارت خانه‌ها که مامورین وزارتخانه‌ها را در آن جا بیاورند این جا هیچ یک از آن‌ها نیست این جا مجلس شورای ملی است و دارای یک نظامنامه‌ای و دارای یک قانون انتخاباتی است مطابق آن نظامنامه و قانون انتخابات نمایندگانی معین می‌شوند. آقا در استرآباد آب خورده است یا در کردستان سوار شده است این هیچ ربطی دارد؟ این مسئله بر سبیل کلیات بود که مخالفت با یک وکیل از چه راه است. دیر از خواب بیدار شده است این که دلیل نمی‌شود. می‌آییم سر موضوع واحد واحده می‌فرمایند که در موقع آمدن ترک‌ها به آذربایجان نوشته است که آقای نوبری را بیرون کنند.
اولاً این جا ادعایی را شما می‌کنید بروید عدلیه اقامه دعوی بکنید.
یک صفات متبوتیه‌ای قانون انتخابات معین کرده است برای وکیل و یک صفات سلبیه گفته است وکیل باید مسلمان باشد ایرانی باشد. تبعه ایران باشد قیام بر ضد حکومت طی نکرده باشد. این اوصاف متبوعیه-مطابق اینها هم صفات سلبیه است آیا رئیس نظمیه آذربایجان بودن مانع صلاحیت صلبیه است آیا رئیس نظمیه آذربایجان بودن مانع صلاحیت ایشان بوده است؟ راجع به این که نایب الحکومه بودند در زمان نیابت حکومتشان برای امنیت چند نفر را تبعید کرده‌اند. اولاً این که در دوره سابق شاه زاده سلیمان میرزا و نصرت‌الدوله و سردار معظم یک پیشنهاد کردند که ما باید برگردیم به دوره فترت و به بینیم کی کند فته است و کی تند رفته است بنده این جا در پشت تریبون فریاد زده که بنده در دوره فترت نه وزیر بوده‌ام و نه حاکم بوده‌ام ولی بهتر این است این مسایل را بگذرارید بیایند و جریان کار را به چسبند حالا موقع عمل است ما باید الفاظ عمل کنیم که در توابع ثبت شود حالا در دوره فترت آقای قائم مقام رئیس نظمیه تبریز و نایب‌الحکمه تبریز بوده است و گمان کرده است چند نفر مخالف امنیت بوده‌اند آن‌ها را بیرون کرده است و یکی شان در زنجان مرحوم شده است ما نباید بگوییم پس آقای قائم مقام شما مسلوب الحقید از انتخاب چرا؟ برای این که در موقع ریاست نظمیه تبریز چند نفر را تبعید کرده‌اید را راجع ب حکومت استرآباد فرمودید وزارت داخله چیزی به وزارت مالیه نوشته و وزارت مالیه از او طلبکار است آقا این جا دیوان محاسبات نیست که دیوان محاسبات به بینید در تحت ۵۵۱ فلان قدر بوده است. مجلس آمده است دیوان محاسبات تعیین کرده است نمایندگانی معین کرده رئیس مالیه آورده آمریکایی‌ها را استخدام کرده و آن‌ها رسیدگی می‌کنند. مجلس که محل رسیدگی به بقایا و مالیات‌ها بوده نیست راجع به کردستان و علاءالدین خسروی رحمت الله علیه که یک قالی داشته است این راجع به انتخابات نیست چه ربطی به موضوع دارد پس اساساً مخالفت مخالف باید در تحت جریان مواد قانون انتخابات باشد. نسبت به صلاحیت یا عدم صلاحیتش یک صفات ثبوتیه و یک صفات سلبیه اش درست نیست بگویید آقای قائم مقام ایرانی نیست و اهل تبریز نیست چون تبریزی است باید ردش کنیم یگ چیزی بیان کنید که مجلس بتواند قضاوت کند و حکم بدهد. مگر مجلس مدعی‌العموم شده است که این صحبت‌ها رادرأین جا بکنیم بنده خواهش می‌کنم یک صحبت‌هایی که خارج از موضوع است نسبت به یک وکلیلی که از یک ایالتی انتخاب شده است در این جا نشود و بی جهت آبروی کسی را نریزید. این مسایلی است که از حدود ما خارج است.
(جمعی گفتند - مذاکرات کافی است)
رئیس-کافی است؟
اعتبارالدوله-کافی نیست لازم است یک توضیحاتی بدهیم.
(جمعی از نمایندگان-مذاکرات کافی است)
رئیس-آقایانی که مذاکرات را کافی می‌دانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس-اکثریت است
اعتبارالدوله-توضیح را می‌خواستم بدهم.
رئیس-فرمودند مذاکرات کافی است تقاضای رأی مخفی شده است اسامی‌آقایان قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی دامت شوکته ما امضاء کنندگان ذیل تقاضا می‌کنیم نسبت به اعتبارنامه آقای قائم مقام رأی مخفی با مهره گرفته شود. اعتبارالدوله-شیخ محمدعلی الموتی-میرزا شهاب ناصرالاسلام گیلانی-ضیاء‌الواعظین اسمعیل‌الحسینی عراقی-هادی فرج الله) علیرضا الحسینی-یاسایی-احمد الموسوی البهبهانی-مصطفی الموسوی‌البهبهانی-ملک‌الشعراء-یعقوب‌الموسوی - مدرس-سید حسن زهیم-حائری‌زاده-اخگر.
صدرالاسلام-یعقوب الموسوی کیست؟
آقا سید یعقوب-آقا اجازه خواسته‌ام بی جهت خواندند.
رئیس-یک قدری تامل بفرمایید توضیحات لازمه داده خواهد شد عده که تقاضای رأی مخفی کرده‌اند هیجده نفر است ولی چهار مسترد کرده‌اند. یکی آقای میرزا شهاب است. یکی حاج میرزا علی رضا-یکی یعقوب الموسوی-دیگری هم آقای یاسایی-
آقای کازرونی(اجازه)
کازرونی-پیشنهاد می‌دهم.
(پیشنهاد ایشان به شرح ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس مقدس شورای ملی دامت شوکته بنده تقاضا می‌کنم که در مورد انتخاب آقای قائم مقام رأی مخفی گرفته شود
م. ع کازرونی
رئیس-خوب باید رأی مخفی بگیریم...
حائری‌زاده-بنده عرضی دارم
رئیس-بفرمایند
حائری‌زاده-بدیهی است که صریح نظامنامه بر سابقه حق تقدم دارد و آقای مصدق‌السلطنه شرح دادند که رأی مخفی باید به آن ترتیبی که در انتخاب هیئت رئیسه معمول است به آن ترتیب تقریباً گرفته شود و روح رأی مخفی با این ترتیب رأی گرفتن منافات دارد برای این که آقایانی که پهلوی هم نشسته‌اند ممکن است از یکدیگر یک تفتیشاتی بکنند و این منافات دارد با رأی مخفی و روح نظامنامه هم این جمله را نمی‌رساند در آن موقع آقای رئیس فرمودند این موقع بگذرد در موقع دیگر تغییر بدهید حالا اولین قدمی‌است که بعد از آن موقع پیش آمده است و بنده استدعا می‌کنم عین نظامنامه را اجرا فرمایند و آقایان پهلوی تریبون رأی خودشان را بدهند.
رئیس-(خطاب به آقای حائری‌زاده)
فرمودید عین نظامنامه اجراء شود؟
حائری‌زاده-بلی
رئیس-یعنی آن ترتیب ساین به هم بخورد.
حائری‌زاده-بلی بلی سابق به هم بخورد.
رئیس-آقای داور(اجازه)
داور-نظامنامه مجلس تا به حال معمولاً به این قسمن به مورد اجرا گذاشته شده است اساساً حرفی ندارم که می‌خواهند در محل نطق رأی بدهند یا در محل خودشان رأی بدهند ولی واقعاً اوضاعی که این مجلس راجع برای مخفی نشان می‌دهد مثل این می‌ماند که وکلاء ابداً هیچ شهامت ندارد این زشت است ما باید کاری بکنیم که مجلس خودش را دارای شهامت و شجاعتی بداند نه این که بگوییم وکلاء در موقع رأی آزاد نیستند بنده با این ترتیب مخالفم
مدرس آزادی نیست
(بعضی از نمایندگان-صحیح است)
حائری‌زاده-آزادی نیست
(همهمه نمایندگان)
قائم مقام-اجازه بدهید بنده خودم دفاع بکنم
(جمعی از نمایندگان-مذاکرات کافی شد)
رئیس-خوب چون نظامنامه باید اجرا شود عین نظامنامه قبلاً قرائت می‌شود بعداً اجرا می‌شود.
(ماده ۹۱ به شرح ذیل قرائت شد)
اخذ رأی مخفی به ترتیبی است که در باب اخذ رأی علنی به اوراق در محل نطق ذکر شد ولی در عوض اوراق مهره‌های سفید و سیاه استعمال می‌شود مهره سفید علامت قبول و مهره سیاه علامت رد است. منشیان مهره‌های رأی را در یک ظرفی ریخته و به طور آشکار شماره نموده و مهره‌های سفید را از سیاه جدا می‌نمایند و از همین قرار مهره‌های تفتیشیه را می‌شمارند نتیجه لااقل سه منشی معین نموده و رئیس آن را اعلام می‌دارد.
رئیس-خطاب به مصدق‌السلطنه مقصود این ماده است.
مصدق‌السلطنه-بلی
رئیس- به این ترتیب اگر رأی بگیریم شاید رعایت اختفاء نشود
مصدق‌السلطنه-همان جا در کیسه می‌پزند.
رئیس دو ظرف است در یکی مهره تفتیشیه باید گذاشته شود و در یکی مهره رأی
مصدق‌السلطنه-ممکن است ظرف دهانش تنگ باشد که کسی نه بیند
سهام‌السلطان-بنده یک اخطاری دارم ماده ۸۸ خوب است قرائت شود دلایلی هم در این زمینه دارم
(به شرح ذیل قرائت شد)
ترتیب گرفتن رأی علنی با اوراق از این قرار است هر نماینده دارای دو ورقه مختلف است که اسم آن نماینده در روی آن‌ها چاپ شده است. ورقه سفید علامت قبول و ورقه آبی علامت رد است در موقع گرفتن رأی پیشخدمت مخصوص اطاق مجلس ظرف رأی را ند نماینده برده و نماینده ورقه خود را می‌اندازد. پس از آن که تمام اوراق جمع شد رئیس ختم اخذ اوراق را اعلام می‌کند و فوراً ظرف رأی را در محل نطق آورده و منشیان استخراج آرای نوده و نتیجه را رئیس اعلام می‌نماید هیئت رئیسه باید بعد از سایرین رأی بدهند سهام‌السلطنه در این جا رأی علنی را به دو قسم در ماده ۸۸ و ۸۹ معین کرده‌اند در ماده ۸۸ که قرائت شد و ملاحظه فرمودید ترتیب رأی علنی همان قسمی است که همیشگی گرفته می‌شود آن وقت یک اختصاصی داده می‌شود برای رأی علنی در ماده ۸۹ که در صورتی که ده نفر از نمایندگان تقاضا نمایند اخذ رأی مخفی به ترتیبی است که در باب اخذ رأی علنی با اوراق در محل نطق ذکر شد. این دو شکل را ممکن است دارا بشود یکی مثل ماده ۸۸ که ذکر کرده اگر ده نفر تقاضا کردند به طور استثناء رأی گرفته شود آن وقت باید در پشت تریبون آن رأی را به آن طریق که می‌فرمایند مجری کرد ولی چون در این جا ده نفر تقاضا نگرده‌اند که در محل نطق اخذ رأی شود باید به ترتیب سابق یعنی مثل رأی علنی همان طوری که عرض کردم در همان جایی که نشسته‌اند رأی بدهند مگر ده نفر تقاضا کنند که در پشت تریبون رأی گرفته شود والا چه در رأی مخفی و چه در رأی علنی اگر تقاضا نکردند در پشت تریبون رأی گرفته نمی‌شود و در ماده ۹۱ چیزی مصرح نمی‌کند که رجوع کند به ماده ۸۹ ممکن است به ترتیب ماده ۸۸ رأی گرفته شود یا به ترتیب ماده ۸۹
رئیس-آن چه فرمودید ماده ۹۰ می‌گوید در مواقعی که اخذ رأی علنی با اوراق ممکن یا حتمی‌القبول است هرگاه پانزده نفر از اعضاء کتباً تقاضا نمایند باید رأی مخفی گرفته شود در حالا ۱۵ نفر تقاضای رأی مخفی کرده‌اند و ترتیب رأی مخفی را هم در ماده ۹۱ معین کرده و اشاره می‌کند به ماده ۸۹ و این اداره که دارد به ماده ۸۹ با این تفاوت است که عوض این که ورقه بدهند مهره سیاه و سفید می‌دهند.
(یکی از نمایندگان-اشاره‌ای ندارد)
رئیس-چرا اشاره دارد به ماده ۸۹ می‌گوید اخذ رأی مخفی به ترتیبی است که در باب اخذ رأی علنی با اوراق در محل نطق ذکر شد ولی در عوض اوراق مهره‌های سفید و سیاه استعمال می‌شود بنابراین حالا می‌آید مهره‌ها را توزیع می‌کنند بعد کیسه را هم می‌آورند
(اخذ رأی به عمل آمده آقایان سابق‌الذکر استخراج نمودند و نتیجه به ترتیب ذیل حاصل شد)
مهره تفتیشیه ۱۰۴
مهره سفید علامت تصویب ۵۹
مهره سیاه علامت رد ۴۶
رئیس-یکی زیادی است معذلک یکی هم کسر بشود باز اکثریت است به اکثریت ۵۸ رأی تصویب شد.
مهره‌ها گویا پیش آقایان مانده است گمان می‌کنم آن مهره‌ها را باید بدهید به آقای مصدق‌السلطنه جلسه روز یکشنبه
آقای سرکشیک‌زاده(اجازه)
سرکشیک‌زاده-در دو جلسه قبل نسبت به اعتبارنامه آقای امیراعلم از طرف نماینده محترم آقای رئیس التجار مخالفت شد بنده تقاضا می‌کنم در جلسه آتیه جزء دستور باشد.
رئیس-بلی جزء دستور هست. می‌خواستم عرض کنم جلسه روز یکشنبه ساعت قبل از ظهر دستور
اولاً مسئله تحلیف
ثانیاً اعتبارنامه آقای امیراعلم
ثالثاً بودجه مجلس مخالفی ندارد؟
(گفته شد-خیر)
(جلسه یک ساعت و ربع بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی: موتمن‌الملک