تفاوت میان نسخه‌های «مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ بهمن ۱۳۴۳ نشست ۱۴۹»
| خط ۱۹۰: | خط ۱۹۰: | ||
بنابراین توجه فرمودید که در بادی امر یک کمیسیون سازش مختلطی مرکب از چهار نفر تشکیل می‌شود که به نظرات طرف اول و دوم رسیدگی می‌کنند و رأی در سازش و حل و فصل دوستانه خواهند داد و این رأی ظرف سه ماه بایستی از طرف کمیسیون سازش صادر شود حالا امکان دارد که اصولاً طرفین اول و دوم نسبت به ارجاع به کمیسیون سازش توافق نکنند و یا احیاناً بعد از اینکه مراجعه کردند به نظر کمیسیون سازش قانع نشوند در این صورت به یک هیئت داوری مراجعه می‌کنند که این هیئت داوری مرکب از سه نفر خواهد بود و در یک مورد طرف اول و طرف دوم قراردادها دو نفر را معین می‌کنند این دو داور متفقاً داور ثالثی را به عنوان سرداور انتخاب می‌کنند و موضوع مورد بررسی قرار خواهد گرفت و چنانچه دو داور طرفین متفقاً نتوانستند درباره انتخاب داور ثالث با همدیگر توافق بکنند این داور از طرف رئیس دادگاه که فدرال سوییس انتخاب خواهد شد و در بعضی قراردادها مرجع دیگری پیش‌بینی شده اما چنان که هر کدام از طرفین حاضر به انتخاب داور نشوند باز یک داور واحد به وسیله همان مرجعی که در این قراردادها که به تناسب قراردادهای مختلف مرجعش مختلف است انتخاب خواهد شد و آن داور رأی قطعی خودش را نسبت به مورد اختلاف صادر خواهد کرد سؤال دیگر این است که مبالغ دریافتی به عنوان پذیره یا هر پرداخت دیگر از طرف‌های دوم به شرکت ملی نفت ایران به چه نحوی پس داده خواهد شد؟ مبالغی که از طرف، طرف دوم جمعاًٌ به طرف اول پرداخت می‌شود عبارت خواهد بود از پذیره نفت و هزینه اکتشاف تا مرحله وصول به یک میدان تجارتی اگر نتیجه عملیات به مرحله‌ای رسید که یک حوزه نفتی تجارتی کشف کردیم و با تأمین سرمایه مشترک با طرف قرارداد موجب توسعه و بهره‌برداری و فروش و توزیع را فراهم کردیم در آن صورت است که طرف اول که شرکت کلی نفت است پذیره را در ظرف ۱۰ سال و هزینه‌های اکتشافی را در ظرف ۱۵ سال یا ۱۰ سنت هر بارل هر کدام که ۱۵ سال را پر بکند با منظور نمودن در هزینه خواهد پرداخت و اما اگر احیاناً عملیات اکتشاف به مرحله وصول به یک میدان تجارتی نفت نرسید در این صورت پذیره‌ای را که شرکت ملی نفت دریافت داشته است حفظ خواهد کرد و استردادی در بین نیست و همچنین هزینه اکتشافی را که طرف دوم به عمل آورده است نسبت به استرداد آن طرف اول مسئولیت ندارد و اگر میزانی را که برای اکتشاف خرج کرده است از میزان تعهدش کمتر باشد بایستی ۵۰ درصد آن تفاوت را به شرکت ملی نفت بپردازد. سؤال ۱۷ عبارت از این است که به طور ساده توضیح داده شود که ۷۵% سهم ایران از چه مبالغی تشکیل می‌شود؟ بنده تصور می‌کنم این موضوع را توضیح دادم و عرض کردم فرض بفرمایید که جناب آقای دکتر شفیع امین با جناب آقای قراچورلو آمدند نسبت به استخراج یک معدنی غیز از نفت شرکتی تشکیل دادند سرمایه‌ای هم گذاشتند و عوایدی هم به دست آوردند مطابق قانون مالیات بر درآمد ۵۰ درصد از عواید خالص را بایستی به دولت ایران بپردازند بنابراین یک ۵۰ درصد عواید خالص نصیب دولت ایران شد ۵۰ درصد از عواید خالص باقی می‌ماند که ۲۵ درصد متعلق به شرکت ملی نفت ایران و ۲۵ درصدش متعلق می‌شود و شرکت طرف دوم قرارداد بنابراین وقتی عواید دولت ایران و شرکت ملی نفت ایران را که در واقع نفس واحدی هستند حساب بکنیم ملاحظه می‌شود که دولت ایران یک مرتبه ۵۰ درصد بابت مالیات از عواید خالص گرفته و یک مرتبه هم شرکت ملی نفت ۲۵ درصد به عنوان حق مشارکت دریافت کرده بنابراین جمعاً ما ۷۵ درصد از عواید خالص نفت را به دست آورده‌ایم (پروین- چرا ۵۰ درصد اولی را اسمش را مالیات گذارده‌ایم) این اصولی است که در قراردادهای جدید نفت به دست آمده اول عرض کردم که ما آمده‌ایم اینها را از هم تفکیک کرده‌ایم ما آمده‌ایم (ریگی- بفرمایید که ما امتیاز نخواستیم بدهیم شرکت کردیم) امتیاز نخواستیم بدهیم برای این که باب امتیاز به طور کلی مسدود باشد و راه مشارکت شرکت ملی نفت ایران در امور استحصال نفت، فروش نفت باز بشود ما اصل مشارکت را طبق قانون نفت که در سال ۱۳۳۶ به تصویب مجلسین و توشیح همایونی رسیده است به عنوان یک تحول در کار نفت دنیا عنوان کرده‌ایم و به آن رسیده‌ایم و این اسباب افتخار ما است (صحیح است.) و به طوری که ملاحظه می‌فرمایید علی ای حال ما ۷۵ درصد از درآمد خالص نفت را به دست آورده‌ایم (صحیح است) در یکی از قراردادها این امتیاز برای ما پیش‌بینی شده است که بعد از این که به مرحله بهره‌برداری رسیدیم طرف دوم قرارداد تعهد کرده که از سود خالصی که از بابت فروش نفت سهم خودش به دست خواهد آورد باز یک چهارده درصدی به دولت ایران بپردازد که در آن قرارداد عواید ما به ۸۵ درصد خواهد رسید و بنده می‌خواهم یک جمله معترضه‌ای خدمت نمایندگان محترم عرض کنم این را حقیقتاً من الهام گرفتم از فرمایشات خردمندانه شاهنشاه بزرگوار در پیام روز ششم بهمن بنده روز هفتم بهمن برحسب اتفاق در یک موقعیتی قرار گرفتم در محیط استماع مذاکراتی که بین چند نفر که نه آنها من را می‌شناختند و نه من آنها را ولی معلوم بود از طبقه روشنفکر مملکت بودند مذاکره آنها راجع به فرمایشات شاهنشاه بود در روز ششم بهمن این فرمایشات و بیان حقایق که شاید برای خیلی‌ها تاریک بود به حدی ذهن‌ها را روشن کرد که یکی از آنها به دیگری می‌گفت که من در مقام آن هستم که عریضه‌ای به حضور شاهنشاه تقدیم بکنم و از ایشان استدعا بکنم که گاه‌گاه ملت ایران را از این حقایق و جریانات آگاه فرمایند تا ملت ایران به حقیقت متوجه بشود که ما چه دوران پر تلاطمی را در ظرف این بیست و چند سال برای استقرار امنیت مملکت، برای تکامل این مملکت، برای استقلال این مملکت و برای بقای این مملکت با رهبری اعلیحضرت همایون شاهنشاه پشت سر گذاشته‌ایم تا امروز این ثبات و ترقی و امنیت را به دست آورده‌ایم امروز یک لایحه‌ای در این مجلس محترم مطرح است که عواید ملت ایران را از منابع جدید نفت به ۸۵ درصد رسانده این جوان‌های ۲۳ ساله امروز که به حکم زمان زمان مال آنها است بچه‌های ده ساله ۱۳۳۰ هستند آنها اگر ندانند که ما برای ۳۰۰ تن نفت که به وسیله کشتی رزماری از این مملکت صادر کردیم سه روز جشن گرفتیم (صحیح است.) تمام شهرها را آزین کردیم بیرق زدیم که ما سیصد تن نفت را به وسیله یک دلال ایتالیایی که بعد هم معلوم شد یک حقه بود که به ما زدند فروخته‌ایم عظمت توفیق امروز را که شما می‌بینید قریب ۸۰ میلیون تن نفت در سال ۱۹۶۴ از این مملکت صادر شده و عواید نفت ما به چهارصد و خرده‌ای میلیون دلار بالغ شده است و اگر اشتباه نکرده باشم به ۴۳۷ میلیون دلار درک نخواهند نمود بنده قبلاً‌هم عرض کردم که جمله‌ی معترضه عرض می‌کنم قدر این قرارداد را ما با مقایسه آن جریانات باید بدانیم و می‌توانیم به نسل جوان امروز تفهیم بکنیم که امروز چه موفقیتی نصیب ملت ایران شده بایستی این مردم بدانند که این منابعی که امروز استخراج می‌شود تمام پول آن مطابق قانون همان طوری که جناب آقای نخست‌وزیر در مجلس سنا و یا در مصاحبه‌شان فرمودند درست به خاطرم نیست که در کجا فرمودند، تمام عوایدی که ما از عقد این قراردادها به دست خواهیم آورد صرف عملیات عمرانی و آبادی و پایه‌گذاری اقتصاد آینده مملکت خارج از درآمد نفت خواهیم کرد و این را باید عرض کنم که درآمد نفت نمی‌تواند یک درآمد ازلی برای این مملکت باشد ما بایستی با استفاده از راهنمایی‌های اعلیحضرت همایون شاهنشاه این عواید را صرف آن گونه عملیاتی بکنیم که بتواند پایه صحیح اقتصاد مملکت را بر ریشه‌هایی پی‌گذاری کند که فارغ از درآمد نفت باشد من امیدوارم این موضوع در بادی امر در خوزستان به مورد اجرا گذاشته بشود اجازه بدهید بنده اینجا استفاده بکنم و بگویم که تا الان آنچه که عواید نفت به دست آورده‌ایم از دشت خوزستان بوده است و این استان زرخیز فقط شصت سال است که به عنوان یک منبع نفتی به مملکت ایران فایده می‌رساند ولی در طی تاریخ و در طی قرون گذشته که این استان به عنوان یک جواهر تابناک و درخشان بر تارک ایران از لحاظ اقتصادی می‌درخشیده است و گنجینه واقعی مملکت ایران بوده است (صحیح است) بر پایه اقتصاد نفت نبود بلکه بر پایه اقتصاد کشاورزی بود ما بایستی هم‌اکنون از این عواید و ذخایری که در این سرزمین است و ما به برکت وجود شاهنشاه توانسته‌ایم از آن بهره‌برداری کنیم باید توجه داشته باشیم که یک روزی تمام خواهد شد و از هم‌اکنون بایستی قسمتی از این عایدات در خوزستان به‌خصوص، که امکانات توسعه‌ی کشاورزی دارد صرف شود ما باید افتخار بکنیم که ذات مبارک شاهانه به این موضوع کمال توجه را دارند و اکنون در این استان عملیاتی انجام می‌شود که ما را مطمئن می‌کند که آینده‌ی خوزستان بر پایه‌ی کشاورزی و نیروی برق که نیرویی جدید از تمدن عصر ما است استوار خواهد بود و خارج از درآمد نفت، خوزستان، همچنان خدمتگزار خزانه مملکت باشد نه براساس نفت بلکه براساس اقتصاد کشاورزی و صنعت خوزستانی آباد آماده کنیم (احسنت) سؤال دیگر جناب آقای رمضانی (که مثل این که از توضیحات بنده خسته شده‌اند) بهای نیمه راه را از بنده خواسته‌اند عرض کردم که ما یک امتیازی را به دست آورده‌ایم در این قرارداد که اگر احیاناً شرکت ملی نفت برای سهم نفت خودش بازار مستقیم و مستقلی نداشته باشد طرف دوم قرارداد ملزم است که تمام سهم شرکت ملی نفت ایران یا هر قسمتی که شرکت ملی نفت ایران بخواهد به بازارهای دنیا برساند و آن را بفروشد و در ازا فروش آن بهای نفت را به ایران بپردازد اساس قیمت نیمه راه در حقیقت عبارت از این است که ما وقتی بهای نفت را براساس اعلان شده طبق آنچه که در متن قرارداد ذکر شده است حساب کردیم یک عایدات خالصی پس از مالیات بر درآمدی که شرکت ملی نفت ایران به دولت ایران می‌پردازد به دست آورده‌ایم شرکت ملی نفت ایران موافقت نموده است که این عواید را براساس بهای اعلان شده که از بهای حقیقی همیشه بیشتر است و بیشتر بوده احتساب شده است نصف این منافع را به طرف دوم به عنوان حق‌العمل فروش نفت سهمیه ایران بپردازد ولی بایستی بنده این نکته را تذکر بدهم که در حقیقت طرف دوم ۵۰ درصد عایدات حقیقی را نمی‌برد چرا؟ برای این که او که سهم ایران را به خارج خواهد برد ناچار است به قیمت معمولی بفروشد در صورتی که بهای آن براساس قیمت اعلان شده با ما حساب می‌کند یعنی وقتی که تفاوت قیمت هر بارل را که الان سی سنت است حساب کنیم در حقیقت ما در این مورد دو ثلث منافع عایدمان می‌شود و آنها یک ثلث از منافع نفتی که برای فروش در اختیار آنها گذارده‌ایم به عنوان حق‌العمل عایدشان می‌شود این تعبیری است از بهای نیمه راه ولی شرکت ملی نفت کوشش خواهد کرد و تلاش مداوم دارد که در قبال این منابع جدید نفت و برای به دست آوردن منافع بیشتر مثل همه‌ی شرکت‌های بزرگ دنیا در بازارهای دنیا رخنه بکند یکی از امتیازات دیگر که در این قانون هست و بنده بایستی متذکر بشوم که آقایان سؤال نفرمودند این است که ما در این قرارداد کمپانی‌های طرف دوم قراداد را ملزم کرده‌ایم که حق اولویت حمل و نقل را به کشتی‌های نفت‌کش بدهد که در ملکیت ایران باشند این مطلب سرمایه‌داران ایرانی و اشخاصی را که در خارج هستند تشویق خواهد کرد به تهیه کشتی نفت‌کشی در ملکیت ایران و این اولین گام عملی است که ما می‌توانیم برای شرکت ملی نفت ایران برداریم مسئله دیگری که به عنوان امتیاز این قراردادها تلقی می‌شود و آن هم در حقیقت گام دیگری است در رسیدن به هدف غایی و نهایی این است که در این قراردادها طرف‌های دوم مکلف هستند که در عرض ده سال تعداد کارمندان خارجی را نسبت به کارمندان ایرانی به ۲ درصد تقلیل بدهند یعنی بعد از ده سال اگر صد نفر کارمند در این دستگاه‌ها کار بکنند فقط دو نفر از این کارمندان باید غیر ایرانی باشند این الزام برای شرکت‌های نفت به خودی خود این موجبات را فراهم می‌کند که اینها در مقام تربیت کادر کارشناس و متخصص نفت برمی‌آیند و برای رسیدن به هدف غایی که عرض کردم در واقع اول نیازمند هستیم به کارشناس بعد به کشتی و مرحله‌ی سوم همان کاری است که ما الان در هندوستان داریم می‌کنیم یعنی برای اینکه بازار فروش داشته باشیم می‌رویم در ساختن پالایشگاه در هندوستان مشارکت می‌کنیم این موفقیت‌هایی که نصیب شرکت ملی نفت ایران شده است واقعاً باعث کمال خوشوقتی است بنده به نوبه‌ی خودم در همین جلسات که با آقایان کارشناسان صحبت می‌کردم احساس غرور کردم برای این که دیدم شرکت ملی نفت ایران تحت رهبری شاهنشاه در رسیدن به آرزوی ملی که استقلال تام و تمام شرکت ملی نفت باشد به آن چنان موقعیتی نایل شده است که برای دنیا اعجاب‌آمیز است تصور می‌کنم به همه سؤالات جواب عرض کرده‌ام و بنابراین به همین جا به عرایضم خاتمه می‌دهم و در صورت ضرورت مجدداً توضیحاتی عرض خواهم کرد (احسنت). | بنابراین توجه فرمودید که در بادی امر یک کمیسیون سازش مختلطی مرکب از چهار نفر تشکیل می‌شود که به نظرات طرف اول و دوم رسیدگی می‌کنند و رأی در سازش و حل و فصل دوستانه خواهند داد و این رأی ظرف سه ماه بایستی از طرف کمیسیون سازش صادر شود حالا امکان دارد که اصولاً طرفین اول و دوم نسبت به ارجاع به کمیسیون سازش توافق نکنند و یا احیاناً بعد از اینکه مراجعه کردند به نظر کمیسیون سازش قانع نشوند در این صورت به یک هیئت داوری مراجعه می‌کنند که این هیئت داوری مرکب از سه نفر خواهد بود و در یک مورد طرف اول و طرف دوم قراردادها دو نفر را معین می‌کنند این دو داور متفقاً داور ثالثی را به عنوان سرداور انتخاب می‌کنند و موضوع مورد بررسی قرار خواهد گرفت و چنانچه دو داور طرفین متفقاً نتوانستند درباره انتخاب داور ثالث با همدیگر توافق بکنند این داور از طرف رئیس دادگاه که فدرال سوییس انتخاب خواهد شد و در بعضی قراردادها مرجع دیگری پیش‌بینی شده اما چنان که هر کدام از طرفین حاضر به انتخاب داور نشوند باز یک داور واحد به وسیله همان مرجعی که در این قراردادها که به تناسب قراردادهای مختلف مرجعش مختلف است انتخاب خواهد شد و آن داور رأی قطعی خودش را نسبت به مورد اختلاف صادر خواهد کرد سؤال دیگر این است که مبالغ دریافتی به عنوان پذیره یا هر پرداخت دیگر از طرف‌های دوم به شرکت ملی نفت ایران به چه نحوی پس داده خواهد شد؟ مبالغی که از طرف، طرف دوم جمعاًٌ به طرف اول پرداخت می‌شود عبارت خواهد بود از پذیره نفت و هزینه اکتشاف تا مرحله وصول به یک میدان تجارتی اگر نتیجه عملیات به مرحله‌ای رسید که یک حوزه نفتی تجارتی کشف کردیم و با تأمین سرمایه مشترک با طرف قرارداد موجب توسعه و بهره‌برداری و فروش و توزیع را فراهم کردیم در آن صورت است که طرف اول که شرکت کلی نفت است پذیره را در ظرف ۱۰ سال و هزینه‌های اکتشافی را در ظرف ۱۵ سال یا ۱۰ سنت هر بارل هر کدام که ۱۵ سال را پر بکند با منظور نمودن در هزینه خواهد پرداخت و اما اگر احیاناً عملیات اکتشاف به مرحله وصول به یک میدان تجارتی نفت نرسید در این صورت پذیره‌ای را که شرکت ملی نفت دریافت داشته است حفظ خواهد کرد و استردادی در بین نیست و همچنین هزینه اکتشافی را که طرف دوم به عمل آورده است نسبت به استرداد آن طرف اول مسئولیت ندارد و اگر میزانی را که برای اکتشاف خرج کرده است از میزان تعهدش کمتر باشد بایستی ۵۰ درصد آن تفاوت را به شرکت ملی نفت بپردازد. سؤال ۱۷ عبارت از این است که به طور ساده توضیح داده شود که ۷۵% سهم ایران از چه مبالغی تشکیل می‌شود؟ بنده تصور می‌کنم این موضوع را توضیح دادم و عرض کردم فرض بفرمایید که جناب آقای دکتر شفیع امین با جناب آقای قراچورلو آمدند نسبت به استخراج یک معدنی غیز از نفت شرکتی تشکیل دادند سرمایه‌ای هم گذاشتند و عوایدی هم به دست آوردند مطابق قانون مالیات بر درآمد ۵۰ درصد از عواید خالص را بایستی به دولت ایران بپردازند بنابراین یک ۵۰ درصد عواید خالص نصیب دولت ایران شد ۵۰ درصد از عواید خالص باقی می‌ماند که ۲۵ درصد متعلق به شرکت ملی نفت ایران و ۲۵ درصدش متعلق می‌شود و شرکت طرف دوم قرارداد بنابراین وقتی عواید دولت ایران و شرکت ملی نفت ایران را که در واقع نفس واحدی هستند حساب بکنیم ملاحظه می‌شود که دولت ایران یک مرتبه ۵۰ درصد بابت مالیات از عواید خالص گرفته و یک مرتبه هم شرکت ملی نفت ۲۵ درصد به عنوان حق مشارکت دریافت کرده بنابراین جمعاً ما ۷۵ درصد از عواید خالص نفت را به دست آورده‌ایم (پروین- چرا ۵۰ درصد اولی را اسمش را مالیات گذارده‌ایم) این اصولی است که در قراردادهای جدید نفت به دست آمده اول عرض کردم که ما آمده‌ایم اینها را از هم تفکیک کرده‌ایم ما آمده‌ایم (ریگی- بفرمایید که ما امتیاز نخواستیم بدهیم شرکت کردیم) امتیاز نخواستیم بدهیم برای این که باب امتیاز به طور کلی مسدود باشد و راه مشارکت شرکت ملی نفت ایران در امور استحصال نفت، فروش نفت باز بشود ما اصل مشارکت را طبق قانون نفت که در سال ۱۳۳۶ به تصویب مجلسین و توشیح همایونی رسیده است به عنوان یک تحول در کار نفت دنیا عنوان کرده‌ایم و به آن رسیده‌ایم و این اسباب افتخار ما است (صحیح است.) و به طوری که ملاحظه می‌فرمایید علی ای حال ما ۷۵ درصد از درآمد خالص نفت را به دست آورده‌ایم (صحیح است) در یکی از قراردادها این امتیاز برای ما پیش‌بینی شده است که بعد از این که به مرحله بهره‌برداری رسیدیم طرف دوم قرارداد تعهد کرده که از سود خالصی که از بابت فروش نفت سهم خودش به دست خواهد آورد باز یک چهارده درصدی به دولت ایران بپردازد که در آن قرارداد عواید ما به ۸۵ درصد خواهد رسید و بنده می‌خواهم یک جمله معترضه‌ای خدمت نمایندگان محترم عرض کنم این را حقیقتاً من الهام گرفتم از فرمایشات خردمندانه شاهنشاه بزرگوار در پیام روز ششم بهمن بنده روز هفتم بهمن برحسب اتفاق در یک موقعیتی قرار گرفتم در محیط استماع مذاکراتی که بین چند نفر که نه آنها من را می‌شناختند و نه من آنها را ولی معلوم بود از طبقه روشنفکر مملکت بودند مذاکره آنها راجع به فرمایشات شاهنشاه بود در روز ششم بهمن این فرمایشات و بیان حقایق که شاید برای خیلی‌ها تاریک بود به حدی ذهن‌ها را روشن کرد که یکی از آنها به دیگری می‌گفت که من در مقام آن هستم که عریضه‌ای به حضور شاهنشاه تقدیم بکنم و از ایشان استدعا بکنم که گاه‌گاه ملت ایران را از این حقایق و جریانات آگاه فرمایند تا ملت ایران به حقیقت متوجه بشود که ما چه دوران پر تلاطمی را در ظرف این بیست و چند سال برای استقرار امنیت مملکت، برای تکامل این مملکت، برای استقلال این مملکت و برای بقای این مملکت با رهبری اعلیحضرت همایون شاهنشاه پشت سر گذاشته‌ایم تا امروز این ثبات و ترقی و امنیت را به دست آورده‌ایم امروز یک لایحه‌ای در این مجلس محترم مطرح است که عواید ملت ایران را از منابع جدید نفت به ۸۵ درصد رسانده این جوان‌های ۲۳ ساله امروز که به حکم زمان زمان مال آنها است بچه‌های ده ساله ۱۳۳۰ هستند آنها اگر ندانند که ما برای ۳۰۰ تن نفت که به وسیله کشتی رزماری از این مملکت صادر کردیم سه روز جشن گرفتیم (صحیح است.) تمام شهرها را آزین کردیم بیرق زدیم که ما سیصد تن نفت را به وسیله یک دلال ایتالیایی که بعد هم معلوم شد یک حقه بود که به ما زدند فروخته‌ایم عظمت توفیق امروز را که شما می‌بینید قریب ۸۰ میلیون تن نفت در سال ۱۹۶۴ از این مملکت صادر شده و عواید نفت ما به چهارصد و خرده‌ای میلیون دلار بالغ شده است و اگر اشتباه نکرده باشم به ۴۳۷ میلیون دلار درک نخواهند نمود بنده قبلاً‌هم عرض کردم که جمله‌ی معترضه عرض می‌کنم قدر این قرارداد را ما با مقایسه آن جریانات باید بدانیم و می‌توانیم به نسل جوان امروز تفهیم بکنیم که امروز چه موفقیتی نصیب ملت ایران شده بایستی این مردم بدانند که این منابعی که امروز استخراج می‌شود تمام پول آن مطابق قانون همان طوری که جناب آقای نخست‌وزیر در مجلس سنا و یا در مصاحبه‌شان فرمودند درست به خاطرم نیست که در کجا فرمودند، تمام عوایدی که ما از عقد این قراردادها به دست خواهیم آورد صرف عملیات عمرانی و آبادی و پایه‌گذاری اقتصاد آینده مملکت خارج از درآمد نفت خواهیم کرد و این را باید عرض کنم که درآمد نفت نمی‌تواند یک درآمد ازلی برای این مملکت باشد ما بایستی با استفاده از راهنمایی‌های اعلیحضرت همایون شاهنشاه این عواید را صرف آن گونه عملیاتی بکنیم که بتواند پایه صحیح اقتصاد مملکت را بر ریشه‌هایی پی‌گذاری کند که فارغ از درآمد نفت باشد من امیدوارم این موضوع در بادی امر در خوزستان به مورد اجرا گذاشته بشود اجازه بدهید بنده اینجا استفاده بکنم و بگویم که تا الان آنچه که عواید نفت به دست آورده‌ایم از دشت خوزستان بوده است و این استان زرخیز فقط شصت سال است که به عنوان یک منبع نفتی به مملکت ایران فایده می‌رساند ولی در طی تاریخ و در طی قرون گذشته که این استان به عنوان یک جواهر تابناک و درخشان بر تارک ایران از لحاظ اقتصادی می‌درخشیده است و گنجینه واقعی مملکت ایران بوده است (صحیح است) بر پایه اقتصاد نفت نبود بلکه بر پایه اقتصاد کشاورزی بود ما بایستی هم‌اکنون از این عواید و ذخایری که در این سرزمین است و ما به برکت وجود شاهنشاه توانسته‌ایم از آن بهره‌برداری کنیم باید توجه داشته باشیم که یک روزی تمام خواهد شد و از هم‌اکنون بایستی قسمتی از این عایدات در خوزستان به‌خصوص، که امکانات توسعه‌ی کشاورزی دارد صرف شود ما باید افتخار بکنیم که ذات مبارک شاهانه به این موضوع کمال توجه را دارند و اکنون در این استان عملیاتی انجام می‌شود که ما را مطمئن می‌کند که آینده‌ی خوزستان بر پایه‌ی کشاورزی و نیروی برق که نیرویی جدید از تمدن عصر ما است استوار خواهد بود و خارج از درآمد نفت، خوزستان، همچنان خدمتگزار خزانه مملکت باشد نه براساس نفت بلکه براساس اقتصاد کشاورزی و صنعت خوزستانی آباد آماده کنیم (احسنت) سؤال دیگر جناب آقای رمضانی (که مثل این که از توضیحات بنده خسته شده‌اند) بهای نیمه راه را از بنده خواسته‌اند عرض کردم که ما یک امتیازی را به دست آورده‌ایم در این قرارداد که اگر احیاناً شرکت ملی نفت برای سهم نفت خودش بازار مستقیم و مستقلی نداشته باشد طرف دوم قرارداد ملزم است که تمام سهم شرکت ملی نفت ایران یا هر قسمتی که شرکت ملی نفت ایران بخواهد به بازارهای دنیا برساند و آن را بفروشد و در ازا فروش آن بهای نفت را به ایران بپردازد اساس قیمت نیمه راه در حقیقت عبارت از این است که ما وقتی بهای نفت را براساس اعلان شده طبق آنچه که در متن قرارداد ذکر شده است حساب کردیم یک عایدات خالصی پس از مالیات بر درآمدی که شرکت ملی نفت ایران به دولت ایران می‌پردازد به دست آورده‌ایم شرکت ملی نفت ایران موافقت نموده است که این عواید را براساس بهای اعلان شده که از بهای حقیقی همیشه بیشتر است و بیشتر بوده احتساب شده است نصف این منافع را به طرف دوم به عنوان حق‌العمل فروش نفت سهمیه ایران بپردازد ولی بایستی بنده این نکته را تذکر بدهم که در حقیقت طرف دوم ۵۰ درصد عایدات حقیقی را نمی‌برد چرا؟ برای این که او که سهم ایران را به خارج خواهد برد ناچار است به قیمت معمولی بفروشد در صورتی که بهای آن براساس قیمت اعلان شده با ما حساب می‌کند یعنی وقتی که تفاوت قیمت هر بارل را که الان سی سنت است حساب کنیم در حقیقت ما در این مورد دو ثلث منافع عایدمان می‌شود و آنها یک ثلث از منافع نفتی که برای فروش در اختیار آنها گذارده‌ایم به عنوان حق‌العمل عایدشان می‌شود این تعبیری است از بهای نیمه راه ولی شرکت ملی نفت کوشش خواهد کرد و تلاش مداوم دارد که در قبال این منابع جدید نفت و برای به دست آوردن منافع بیشتر مثل همه‌ی شرکت‌های بزرگ دنیا در بازارهای دنیا رخنه بکند یکی از امتیازات دیگر که در این قانون هست و بنده بایستی متذکر بشوم که آقایان سؤال نفرمودند این است که ما در این قرارداد کمپانی‌های طرف دوم قراداد را ملزم کرده‌ایم که حق اولویت حمل و نقل را به کشتی‌های نفت‌کش بدهد که در ملکیت ایران باشند این مطلب سرمایه‌داران ایرانی و اشخاصی را که در خارج هستند تشویق خواهد کرد به تهیه کشتی نفت‌کشی در ملکیت ایران و این اولین گام عملی است که ما می‌توانیم برای شرکت ملی نفت ایران برداریم مسئله دیگری که به عنوان امتیاز این قراردادها تلقی می‌شود و آن هم در حقیقت گام دیگری است در رسیدن به هدف غایی و نهایی این است که در این قراردادها طرف‌های دوم مکلف هستند که در عرض ده سال تعداد کارمندان خارجی را نسبت به کارمندان ایرانی به ۲ درصد تقلیل بدهند یعنی بعد از ده سال اگر صد نفر کارمند در این دستگاه‌ها کار بکنند فقط دو نفر از این کارمندان باید غیر ایرانی باشند این الزام برای شرکت‌های نفت به خودی خود این موجبات را فراهم می‌کند که اینها در مقام تربیت کادر کارشناس و متخصص نفت برمی‌آیند و برای رسیدن به هدف غایی که عرض کردم در واقع اول نیازمند هستیم به کارشناس بعد به کشتی و مرحله‌ی سوم همان کاری است که ما الان در هندوستان داریم می‌کنیم یعنی برای اینکه بازار فروش داشته باشیم می‌رویم در ساختن پالایشگاه در هندوستان مشارکت می‌کنیم این موفقیت‌هایی که نصیب شرکت ملی نفت ایران شده است واقعاً باعث کمال خوشوقتی است بنده به نوبه‌ی خودم در همین جلسات که با آقایان کارشناسان صحبت می‌کردم احساس غرور کردم برای این که دیدم شرکت ملی نفت ایران تحت رهبری شاهنشاه در رسیدن به آرزوی ملی که استقلال تام و تمام شرکت ملی نفت باشد به آن چنان موقعیتی نایل شده است که برای دنیا اعجاب‌آمیز است تصور می‌کنم به همه سؤالات جواب عرض کرده‌ام و بنابراین به همین جا به عرایضم خاتمه می‌دهم و در صورت ضرورت مجدداً توضیحاتی عرض خواهم کرد (احسنت). | ||
| − | + | '''رئیس -''' آقای دکتر رمضانی. | |
'''دکتر رمضانی'''- بنده وقت خودم را به آقای رامبد می‌دهم. | '''دکتر رمضانی'''- بنده وقت خودم را به آقای رامبد می‌دهم. | ||
| خط ۳۳۹: | خط ۳۳۹: | ||
'''رئیس -''' در اینجا یک اصطلاح عبارتی لازم است بشود چون در این جمله‌ی کر- مک گی اویل ایندستریز اینکورپوریشن را به علامت اختصاری در انگلیسی نوشته‌اند باید به جای اینکورپوریشن اینکورپوریتد نوشته بشود و به فارسی اینکوروپوریشن ترجمه کردهاند که صحیح نیست و حالا اصلاح می‌شود (صحیح است) در ماده واحده نظری نیست؟ آقای مرتضوی فرمایشی داشتید، بفرمایید. | '''رئیس -''' در اینجا یک اصطلاح عبارتی لازم است بشود چون در این جمله‌ی کر- مک گی اویل ایندستریز اینکورپوریشن را به علامت اختصاری در انگلیسی نوشته‌اند باید به جای اینکورپوریشن اینکورپوریتد نوشته بشود و به فارسی اینکوروپوریشن ترجمه کردهاند که صحیح نیست و حالا اصلاح می‌شود (صحیح است) در ماده واحده نظری نیست؟ آقای مرتضوی فرمایشی داشتید، بفرمایید. | ||
| − | مرتضوی- در سطر آخر فکر می‌کنم اشتباه چاپی شده است تأخر و تقدمی در دو کلمه شده است که باید اصلاح بشود اینجا نوشته شده است تصویب و اجازه اجرا و مبادله آنها داده می‌شود. که باید اصلاح بشود «تصویب و اجازه مبادله و اجرا آنها داده می‌شود» موافقت بفرمایید که به همین ترتیب اصلاح شود (صحیح است). | + | '''مرتضوی'''- در سطر آخر فکر می‌کنم اشتباه چاپی شده است تأخر و تقدمی در دو کلمه شده است که باید اصلاح بشود اینجا نوشته شده است تصویب و اجازه اجرا و مبادله آنها داده می‌شود. که باید اصلاح بشود «تصویب و اجازه مبادله و اجرا آنها داده می‌شود» موافقت بفرمایید که به همین ترتیب اصلاح شود (صحیح است). |
'''رئیس -''' در ماده واحده نظری نیست؟ آقای بالاخانلو. | '''رئیس -''' در ماده واحده نظری نیست؟ آقای بالاخانلو. | ||
| − | بالاخانلو- مرکز این شرکتها معلوم نیست در کجا است. | + | '''بالاخانلو'''- مرکز این شرکتها معلوم نیست در کجا است. |
| − | خواجه‌نوری- در متن قراردادها نوشته شده است. | + | '''خواجه‌نوری'''- در متن قراردادها نوشته شده است. |
'''رئیس -''' پیشنهادی رسیده است که قرائت می‌شود. | '''رئیس -''' پیشنهادی رسیده است که قرائت می‌شود. | ||
| − | ( | + | <div class="center" style="width: auto; margin-left: auto; margin-right: auto;"> (بشرح زیر خوانده شد)</div> |
| + | |||
| + | پیشنهاد می‌نمایم این تبصره به ماده واحده اضافه شود: تبصره- جوایز مربوط به تشویق صادرات و معافیت از مالیات بر درآمد شامل صدور نفت خام نمی‌شود. | ||
| − | + | دکتر مبین. | |
'''رئیس -''' چون آقای دکتر مبین تشریف ندارند از نمایندگان محترم کسی هست که این پیشنهاد را قبول کند و از آن دفاع کند؟ آقای آقایان راجع به پیشنهاد فرمایشی دارید؟ | '''رئیس -''' چون آقای دکتر مبین تشریف ندارند از نمایندگان محترم کسی هست که این پیشنهاد را قبول کند و از آن دفاع کند؟ آقای آقایان راجع به پیشنهاد فرمایشی دارید؟ | ||
| − | فیلیکس آقایان- اگر تشریف داشتند و توضیح می‌دادند بنده مخالف بودم. | + | '''فیلیکس آقایان'''- اگر تشریف داشتند و توضیح می‌دادند بنده مخالف بودم. |
'''رئیس -''' کلیات آخر لایحه مطرح است آقای سرتیپ‌پور تشریف بیاورید. | '''رئیس -''' کلیات آخر لایحه مطرح است آقای سرتیپ‌پور تشریف بیاورید. | ||
| − | سرتیپ‌پور- با اجازه آقای دکتر حسینی ده سال پیش بود خیال می‌کنم که قرارداد نفت با کنسرسیوم امضا شد در مجلس طرح شد ولی نه به صورتی که امروز طرح شده است که هر کس بتواند نظرات خودش را درباره قرارداد صاف و صریح و بی‌پروا عرضه بدارد شاید به همین دلیل و شاید به دلایل دیگر مردم ایران از آن قرارداد ناراضی بوده‌اند چرا ناراضی بوده‌اند؟ برای آن که حق ملت ایران در آن قرارداد آن چنان که باید محفوظ نبود. چرا محفوظ نبود؟ به دلیل اینکه آن قرارداد موقعی منعقد شد که ایران در شطرنج سیاست زمان باخته بود با مسئولیتی که رهبری را به عهده گرفته بودند و ضرب‌الاجل قرار داده بودند چون نتوانستند آن چنان که باید پیش‌بینی موعد و زمان و حوایج را بکنند باختند باخت آنها به همه ملت ایران به آن صورتی که عرض کردم لطمه زد و آن قرارداد تحمیلی شناخته شد بعد از ده سال امروز ما درباره قراردادی بحث کرده‌ایم که شرح مزیت قرارداد فعلی بر قرارداد گذشته به شرحی بود که مخبر محترم کمیسیون، مأمورین دولت و نمایندگان محترمی که وارد در جریان بودند شرح دادند چه در قسمت مشارکت ایران با طرف قرارداد و چه در قسمت هموار شدن راه ایران برای نفوذ در بازارهای جهان چه از نظر آماده شدن وضعی برای به کار گماشتن اهل علم در شرکت‌هایی که مباشرت کار نفت را در آینده بر عهده خواهند گرفت که همه اینها جزء آرزوهای ملت ایران پیش از انعقاد چنین قراردادها بوده است خوب ما گفتیم که از قرارداد ده سال پیش ناراضی بودیم به دلیل شکستی که نصیب شده بود و الان از این قراردادها اظهار رضایت می‌شود به چه دلیل این که آژیر آن ننگ زایل شده است به دلیل اینکه در طی این ده سال نفت‌هایی ایفا شد که ایران توانست | + | '''سرتیپ‌پور'''- با اجازه آقای دکتر حسینی ده سال پیش بود خیال می‌کنم که قرارداد نفت با کنسرسیوم امضا شد در مجلس طرح شد ولی نه به صورتی که امروز طرح شده است که هر کس بتواند نظرات خودش را درباره قرارداد صاف و صریح و بی‌پروا عرضه بدارد شاید به همین دلیل و شاید به دلایل دیگر مردم ایران از آن قرارداد ناراضی بوده‌اند چرا ناراضی بوده‌اند؟ برای آن که حق ملت ایران در آن قرارداد آن چنان که باید محفوظ نبود. چرا محفوظ نبود؟ به دلیل اینکه آن قرارداد موقعی منعقد شد که ایران در شطرنج سیاست زمان باخته بود با مسئولیتی که رهبری را به عهده گرفته بودند و ضرب‌الاجل قرار داده بودند چون نتوانستند آن چنان که باید پیش‌بینی موعد و زمان و حوایج را بکنند باختند باخت آنها به همه ملت ایران به آن صورتی که عرض کردم لطمه زد و آن قرارداد تحمیلی شناخته شد بعد از ده سال امروز ما درباره قراردادی بحث کرده‌ایم که شرح مزیت قرارداد فعلی بر قرارداد گذشته به شرحی بود که مخبر محترم کمیسیون، مأمورین دولت و نمایندگان محترمی که وارد در جریان بودند شرح دادند چه در قسمت مشارکت ایران با طرف قرارداد و چه در قسمت هموار شدن راه ایران برای نفوذ در بازارهای جهان چه از نظر آماده شدن وضعی برای به کار گماشتن اهل علم در شرکت‌هایی که مباشرت کار نفت را در آینده بر عهده خواهند گرفت که همه اینها جزء آرزوهای ملت ایران پیش از انعقاد چنین قراردادها بوده است خوب ما گفتیم که از قرارداد ده سال پیش ناراضی بودیم به دلیل شکستی که نصیب شده بود و الان از این قراردادها اظهار رضایت می‌شود به چه دلیل این که آژیر آن ننگ زایل شده است به دلیل اینکه در طی این ده سال نفت‌هایی ایفا شد که ایران توانست به قسمتی از آروزهای خودش درباره استقلال عمل در قسمت نفت نایل شود پس قراردادهای موجود متفرع از پیروزی است حالا باید ببینیم راه این پیروزی را کی هموار کرد؟ البته دولت‌ها آمدند هر یک در زمان‌هایی که مسئولیت بر عهده گرفتند در این قسمت کار کردند شرکت ملی نفت کار کرد رئیس هیئت مدیره شرکت نفت کار کرد ولی همه آنهایی که در این زمینه‌ها کار کردند یک رهبر داشتند که آنها را هدایت می‌کرده است این رهبر اعلیحضرت شاهنشاه ایران بود (صحیح است) پس این پیروزی که ما را تا این حد موفق کرد متفرع از وجود شخص شخیص اعلیحضرت همایونی است (صحیح است) بنده خیال می‌کنم در ایران هر چند جناحی که تصور بشود موجود باشد مادام که برای خودشان این حق را قائل باشند که درباره بد و خوب ایران اظهارنظر بکنند در صورتی که انصاف و عدالت داشته باشند باید تصدیق بکنند که این پیروزی ما پیروزی خود آنها هم خواهد بود و هست پس باید شاکر باشند پس باید تحسین کنند پس باید ستایش کنند کسانی را که در حقیقت منشأ این پیروزی شده‌اند (صحیح است) و اگر جز این بکنند ما باید متأسف باشیم از هر جناحی که بوده باشد چون بالاخره یک ایرانی حق دارد درباره سرنوشت ایران اظهارنظر بکند وقتی که درباره‌ی بدش اظهارنظر می‌کند حق این است که درباره خویش هم اظهارنظر بکند و ستایش بکند و نشان بدهد که نفسی عادل است هر فرد یا جمعی از جناح‌های مملکت بوده باشد اگر عادل نباشد باید یک ایرانی دیگر از هر جناحی باشد اظهار تأسف بکند که چرا هموطن ناعادلی یافته است و انشاءالله همه‌ی ملت ایران متعلق به هر جناحی که بوده باشند در این مقام با توجه به اینکه قسمت زیادی از مقررات ناهموار امتیازات گذشته به شرحی که گفته شد زایل شده و از بین رفته و به جای آنها مقررات تازه‌ای که مفید به حال ملت ایران است جانشین شده است باید شاکر باشد و ستایش بکند که حقیقتاً آنچه که تاکنون درباره ایران تظاهر می‌کرده است در حقیقت یک تظاهر تنها نبوده است عقیده و ایمان به سعادت ملت و احترام مقدسات مملکت بوده است (احسنت) در این باره بنده فکر می‌کنم که هر عاقلی را اشاره کافی باشد متعلق به هر جناحی بوده باشد اما درباره اینکه ما در این قراردادها چه چیز را جستجو می‌کنیم و کرده‌ایم در درجه اول تحکیم مبانی اقتصادی ایران است به قول دولت ما اگرچه نفت فی حد ذاته نمی‌تواند یک امر سیاسی در جریان امروز ایران شناخته بشود ولی مسلم است که یکی از ارکان مهم اقتصادی مملکت است (صحیح است) بنابراین که اقتصاد نمی‌تواند از سیاست جدا باشد و سیاست تا حد زیادی به اقتصاد مملکت بستگی دارد پس می‌توان گفت که کار نفت هم کار سیاست است چون این پیروزی برای ایران یک پیروزی سیاسی هم می‌تواند باشد چرا برای اینکه یک ملت یک واحد اعم از اینکه فرد باشد یا یک واحد جامعه باشد اگر وضع اقتصادیش روشنتر و آقایی این واحد بر وضع اقتصادیش مسلم‌تر باشد حکومت سیاسی‌اش درخشنده‌تر، نافذتر خواهد بود قراردادهای امروزی که عرضه شده است بنابراین که به وضع اقتصادی ما و درآمد دولتی و مملکتی ما یک شکل تازه‌ای می‌دهد لاجرم می‌توانم بگویم که به سیاست ما هم یک رونق جدیدی می‌دهد چون عرض کردم که سیاست از اقتصاد نمی‌تواند در عصر ما جدا باشد منتهی موقعی ما می‌توانیم از این درخشندگی استفاده بکنیم که بعضی یادآوری‌های دوستان ما که پیش از بنده پشت تریبون آمدند و فرمودند مورد توجه خاص مجریان قرار بگیرد اعلیحضرت همایونی در جریان ششم بهمن امسال فرمایشاتی فرمودند چه در تاویزیون و چه به وسیله رادیو پخش شد و در آنجا رسم کردند راه ۳۰ سال آینده جامعه ایرانی را و به همه در حقیقت هشدار دادند و ضمناً فرمان به پیش هم صادر فرمودند که این فرمان هم به ملت توجه می‌کند و هم به دولت که مبعوث ملت است به پیش به چه هدفی به آن هدفی که ایشان توضیح دادند برای عمران ایران برای بالا بردن شأن ایران برای بالا بردن عواید ملی ایران که از امروز ما باید عواملی را که برای فردای ایران لازم می‌شود تدارک بکنیم یعنی وقتی که صحبت از این شد که فی‌المثل کارخانه ذوب آهن داشته باشیم باید از همین الان ما ماتریال‌هایی که برای اداره کارخانه ذوب آهن لازم می‌شود خواه در قسمت بالای صنعت خواه در قسمت تکنیک خواه در قسمت عمله فنی با کارگر فنی از همین حالا زمینه تربیت آنها را فراهم بکنیم که فردا که کارخانه افتتاح شد ما از لحاظ کارگر و متخصص معسر نباشیم (صحیح است) بتوانیم در جریان اعزام محصل به خارج. در جریان دادن پول برای محصلین به خارج مؤظف بکنیم عده‌ای را که در آن راه تحصیل بکنند که برای فردای ما به منظور اجرای آن برنامه‌های ۳۰ سالهای که اعلیحضرت همایونی دستور فرموده‌اند حاضر و آماده شوند نشود که ما چیزی به وجود آوریم و بعد آن را معطل نگه داریم که ۴ سال بعد ۵ سال بعد، ماتریال برایش فراهم بکنیم که عمر برای ما قیمتی است به‌خصوص در این برهه‌ی از زمان به خاطر داشته باشیم از منابع زیرزمینی آنچه را که الان استفاده می‌کنیم متعلق به نسل امروز نیست میلیون‌ها ایرانی آمد و رفت این امانات را حفظ کرد و امروز ما داریم آنها را استخراج می‌کنیم متعلق به نسل امروز نیست میلیون‌ها ایرانی آمد و رفت این امانات را حفظ کرد و امروز ما داریم آنها را استخراج می‌کنیم می‌فروشیم پول تهیه می‌کنیم لاجرم ما باید برای قرن‌های آینده هم فکر بکنیم آنچه را که از گذشته گرفته‌ایم به نسل‌های آینده منافعش عاید بشود و این یادآوری فقط از این جهت است که دولت با همه عشق و علاقه‌ای که نشان داده است برای بهتر کردن وضع جامعه و مملکت و پیش بردن کارهای عمرانی دلیرتر بشود و به خاطر داشته باشد که مجلس مراقب است صمیمیت مجریان درباره اجرای نیات شاه و نقشه‌ای که ایشان طرح کردهاند و مورد تصویب ملت ایران قرار گرفته و یقیناً هم قرار گرفته است تا چه میزانی می‌تواند امکانات فراهم بکند که از زمان، استفاده کافی کرده باشیم. بنده می‌توانم به مجلس ایران واقعاً تبریک بگویم که زمانی را درک کرده که توانسته است قراردادهایی را تصویب بکند که آن قراردادها از بسیاری لحاظ مزیت بر قراردادهای گذشته دارد و می‌توانم به دولت ایران هم تبریک بگویم و در عین اینکه تبریک به دولت حاضر می‌گویم یاد می‌کنم از آن مردی که تا آخرین لحظات دنبال این قرارداد بوده و برای او مغفرت و روشنایی طلب می‌کنم (احسنت) و همچنین از امنای شرکت نفت از دکتر اقبال از مهندسین از کارشناسان آنجا که واقعاً در این عمل کمال حسن نیت و علاقمندی و صمیمیت به منافع ایران را نشان دادند و برای اینکه کامل کرده باشم این شکرگزاری خود و دوستانم را در این مرحله تعظیم می‌کنم به اعلیحضرت همایون شاهنشاه که برای رسیدن به این مقصد عالی توانستند با هزاران غصه‌ای که درک کردهاند و ما از آن بی‌خبریم مهره‌ها را طوری بچینند که آن مهره‌ها بتوانند نتایج صحیحی عاید ملت ایران بکنند (احسنت). |
| − | |||
| − | به قسمتی از آروزهای خودش درباره استقلال عمل در قسمت نفت نایل شود پس قراردادهای موجود متفرع از پیروزی است حالا باید ببینیم راه این پیروزی را کی هموار کرد؟ البته دولت‌ها آمدند هر یک در زمان‌هایی که مسئولیت بر عهده گرفتند در این قسمت کار کردند شرکت ملی نفت کار کرد رئیس هیئت مدیره شرکت نفت کار کرد ولی همه آنهایی که در این زمینه‌ها کار کردند یک رهبر داشتند که آنها را هدایت می‌کرده است این رهبر اعلیحضرت شاهنشاه ایران بود (صحیح است) پس این پیروزی که ما را تا این حد موفق کرد متفرع از وجود شخص شخیص اعلیحضرت همایونی است (صحیح است) بنده خیال می‌کنم در ایران هر چند جناحی که تصور بشود موجود باشد مادام که برای خودشان این حق را قائل باشند که درباره بد و خوب ایران اظهارنظر بکنند در صورتی که انصاف و عدالت داشته باشند باید تصدیق بکنند که این پیروزی ما پیروزی خود آنها هم خواهد بود و هست پس باید شاکر باشند پس باید تحسین کنند پس باید ستایش کنند کسانی را که در حقیقت منشأ این پیروزی شده‌اند (صحیح است) و اگر جز این بکنند ما باید متأسف باشیم از هر جناحی که بوده باشد چون بالاخره یک ایرانی حق دارد درباره سرنوشت ایران اظهارنظر بکند وقتی که درباره‌ی بدش اظهارنظر می‌کند حق این است که درباره خویش هم اظهارنظر بکند و ستایش بکند و نشان بدهد که نفسی عادل است هر فرد یا جمعی از جناح‌های مملکت بوده باشد اگر عادل نباشد باید یک ایرانی دیگر از هر جناحی باشد اظهار تأسف بکند که چرا هموطن ناعادلی یافته است و انشاءالله همه‌ی ملت ایران متعلق به هر جناحی که بوده باشند در این مقام با توجه به اینکه قسمت زیادی از مقررات ناهموار امتیازات گذشته به شرحی که گفته شد زایل شده و از بین رفته و به جای آنها مقررات تازه‌ای که مفید به حال ملت ایران است جانشین شده است باید شاکر باشد و ستایش بکند که حقیقتاً آنچه که تاکنون درباره ایران تظاهر می‌کرده است در حقیقت یک تظاهر تنها نبوده است عقیده و ایمان به سعادت ملت و احترام مقدسات مملکت بوده است (احسنت) در این باره بنده فکر می‌کنم که هر عاقلی را اشاره کافی باشد متعلق به هر جناحی بوده باشد اما درباره اینکه ما در این قراردادها چه چیز را جستجو می‌کنیم و کرده‌ایم در درجه اول تحکیم مبانی اقتصادی ایران است به قول دولت ما اگرچه نفت فی حد ذاته نمی‌تواند یک امر سیاسی در جریان امروز ایران شناخته بشود ولی مسلم است که یکی از ارکان مهم اقتصادی مملکت است (صحیح است) بنابراین که اقتصاد نمی‌تواند از سیاست جدا باشد و سیاست تا حد زیادی به اقتصاد مملکت بستگی دارد پس می‌توان گفت که کار نفت هم کار سیاست است چون این پیروزی برای ایران یک پیروزی سیاسی هم می‌تواند باشد چرا برای اینکه یک ملت یک واحد اعم از اینکه فرد باشد یا یک واحد جامعه باشد اگر وضع اقتصادیش روشنتر و آقایی این واحد بر وضع اقتصادیش مسلم‌تر باشد حکومت سیاسی‌اش درخشنده‌تر، نافذتر خواهد بود قراردادهای امروزی که عرضه شده است بنابراین که به وضع اقتصادی ما و درآمد دولتی و مملکتی ما یک شکل تازه‌ای می‌دهد لاجرم می‌توانم بگویم که به سیاست ما هم یک رونق جدیدی می‌دهد چون عرض کردم که سیاست از اقتصاد نمی‌تواند در عصر ما جدا باشد منتهی موقعی ما می‌توانیم از این درخشندگی استفاده بکنیم که بعضی یادآوری‌های دوستان ما که پیش از بنده پشت تریبون آمدند و فرمودند مورد توجه خاص مجریان قرار بگیرد اعلیحضرت همایونی در جریان ششم بهمن امسال فرمایشاتی فرمودند چه در تاویزیون و چه به وسیله رادیو پخش شد و در آنجا رسم کردند راه ۳۰ سال آینده جامعه ایرانی را و به همه در حقیقت هشدار دادند و ضمناً فرمان به پیش هم صادر فرمودند که این فرمان هم به ملت توجه می‌کند و هم به دولت که مبعوث ملت است به پیش به چه هدفی به آن هدفی که ایشان توضیح دادند برای عمران ایران برای بالا بردن شأن ایران برای بالا بردن عواید ملی ایران که از امروز ما باید عواملی را که برای فردای ایران لازم می‌شود تدارک بکنیم یعنی وقتی که صحبت از این شد که فی‌المثل کارخانه ذوب آهن داشته باشیم باید از همین الان ما ماتریال‌هایی که برای اداره کارخانه ذوب آهن لازم می‌شود خواه در قسمت بالای صنعت خواه در قسمت تکنیک خواه در قسمت عمله فنی با کارگر فنی از همین حالا زمینه تربیت آنها را فراهم | ||
| − | |||
| − | بکنیم که فردا که کارخانه افتتاح شد ما از لحاظ کارگر و متخصص معسر نباشیم (صحیح است) بتوانیم در جریان اعزام محصل به خارج. در جریان دادن پول برای محصلین به خارج مؤظف بکنیم عده‌ای را که در آن راه تحصیل بکنند که برای فردای ما به منظور اجرای آن برنامه‌های ۳۰ سالهای که اعلیحضرت همایونی دستور فرموده‌اند حاضر و آماده شوند نشود که ما چیزی به وجود آوریم و بعد آن را معطل نگه داریم که ۴ سال بعد ۵ سال بعد، ماتریال برایش فراهم بکنیم که عمر برای ما قیمتی است به‌خصوص در این برهه‌ی از زمان به خاطر داشته باشیم از منابع زیرزمینی آنچه را که الان استفاده می‌کنیم متعلق به نسل امروز نیست میلیون‌ها ایرانی آمد و رفت این امانات را حفظ کرد و امروز ما داریم آنها را استخراج می‌کنیم متعلق به نسل امروز نیست میلیون‌ها ایرانی آمد و رفت این امانات را حفظ کرد و امروز ما داریم آنها را استخراج می‌کنیم می‌فروشیم پول تهیه می‌کنیم لاجرم ما باید برای قرن‌های آینده هم فکر بکنیم آنچه را که از گذشته گرفته‌ایم به نسل‌های آینده منافعش عاید بشود و این یادآوری فقط از این جهت است که دولت با همه عشق و علاقه‌ای که نشان داده است برای بهتر کردن وضع جامعه و مملکت و پیش بردن کارهای عمرانی دلیرتر بشود و به خاطر داشته باشد که مجلس مراقب است صمیمیت مجریان درباره اجرای نیات شاه و نقشه‌ای که ایشان طرح کردهاند و مورد تصویب ملت ایران قرار گرفته و یقیناً هم قرار گرفته است تا چه میزانی می‌تواند امکانات فراهم بکند که از زمان، استفاده کافی کرده باشیم. بنده می‌توانم به مجلس ایران واقعاً تبریک بگویم که زمانی را درک کرده که توانسته است قراردادهایی را تصویب بکند که آن قراردادها از بسیاری لحاظ مزیت بر قراردادهای گذشته دارد و می‌توانم به دولت ایران هم تبریک بگویم و در عین اینکه تبریک به دولت حاضر می‌گویم یاد می‌کنم از آن مردی که تا آخرین لحظات دنبال این قرارداد بوده و برای او مغفرت و روشنایی طلب می‌کنم (احسنت) و همچنین از امنای شرکت نفت از دکتر اقبال از مهندسین از کارشناسان آنجا که واقعاً در این عمل کمال حسن نیت و علاقمندی و صمیمیت به منافع ایران را نشان دادند و برای اینکه کامل کرده باشم این شکرگزاری خود و دوستانم را در این مرحله تعظیم می‌کنم به اعلیحضرت همایون شاهنشاه که برای رسیدن به این مقصد عالی توانستند با هزاران غصه‌ای که درک کردهاند و ما از آن بی‌خبریم مهره‌ها را طوری بچینند که آن مهره‌ها بتوانند نتایج صحیحی عاید ملت ایران بکنند (احسنت). | ||
'''رئیس -''' آقای سرهنگ دکتر حسینی بفرمایید. | '''رئیس -''' آقای سرهنگ دکتر حسینی بفرمایید. | ||
| − | دکتر حسینی- بنده خیلی معذرت می‌خواهم که در یک موقعی مصدع وقت آقایان می‌شوم که اکثر خسته‌اند (دکتر اسفندیاری- فرمایشات شما خستگی را رفع می‌کند) (بانو دکتر پارسای- اصلاً خسته نیستیم آقا) تشکر می‌کنم ولی مع‌ذلک در آقایان این قدر سعه صدر و تحمل و طاقت سراغ دارم که این چند لحظه را هم وقت شریف‌شان را صرف عرایض بنده بکنند حقیقت این است که بنده می‌خواستم به عنوان مخالف تذکراتی به موقع به دولت بدهم ولی چون اعتقاد شخصیم این بود که این لایحه یکی از بهترین لوایحی است که از بدو عنوان شدن مسئله نفت در کشور به پارلمان‌های ایران داده شده صحیح نیست که من برخلاف معتقدات شخص خودم بیایم و مطالبی به سمع نمایندگان برسانم ولی یک تذکراتی را لازم می‌دانم که به عنوان کلیات آخر به عرض نمایندگان برسانم این لایحه در نتیجه کوشش و جدیت مقامات کشور که در رأس همه آنها شخص اول مملکت سهم مؤثر و به سزایی داشته است (صحیح است) منافع نسبتاً سرشاری را از این راه عاید خزانه مملکت می‌کنند و وظیفه ملت ایران و قوه قانونگذاری ایران است که از مساعی و جدیت کلیه افرادی که در این راه بذل جهد کردهاند صمیمانه سپاسگزاری و تشکر بکنند من شخصاً در امر نفت تخصصی ندارم ولی با هر صاحب‌نظری که در این مورد صحبت کردم حتی کسانی که تاحدودی هم نسبت به قضایا جنبه منفی دارند آنها هم متفقاً تأیید می‌کردند که این لایحه یکی از لوایح بسیار خوب دولت است و مفاد این قرارداد از تمام قراردادهایی که تاکنون بسته شده بیشتر متضمن منافع ایرانی است ولی یک مطلب را بنده می‌خواستم تذکر بدهم ای کاش جناب آقای هویدا اینجا تشریف داشتند که این مطالب را اصغا می‌فرمودند ولی معاون پارلمانی جناب آقای دکتر یگانه تشریف دارند اینجا. منظور از تحصیل این درآمد چیست؟ این سرمایه، سرمایه ملت ایران است و بایستی به نفع سعادت و خوشبختی ملت ایران مصرف بشود (احسنت) اگر دولتی در این شرایط در این زمینه | + | '''دکتر حسینی'''- بنده خیلی معذرت می‌خواهم که در یک موقعی مصدع وقت آقایان می‌شوم که اکثر خسته‌اند (دکتر اسفندیاری- فرمایشات شما خستگی را رفع می‌کند) (بانو دکتر پارسای- اصلاً خسته نیستیم آقا) تشکر می‌کنم ولی مع‌ذلک در آقایان این قدر سعه صدر و تحمل و طاقت سراغ دارم که این چند لحظه را هم وقت شریف‌شان را صرف عرایض بنده بکنند حقیقت این است که بنده می‌خواستم به عنوان مخالف تذکراتی به موقع به دولت بدهم ولی چون اعتقاد شخصیم این بود که این لایحه یکی از بهترین لوایحی است که از بدو عنوان شدن مسئله نفت در کشور به پارلمان‌های ایران داده شده صحیح نیست که من برخلاف معتقدات شخص خودم بیایم و مطالبی به سمع نمایندگان برسانم ولی یک تذکراتی را لازم می‌دانم که به عنوان کلیات آخر به عرض نمایندگان برسانم این لایحه در نتیجه کوشش و جدیت مقامات کشور که در رأس همه آنها شخص اول مملکت سهم مؤثر و به سزایی داشته است (صحیح است) منافع نسبتاً سرشاری را از این راه عاید خزانه مملکت می‌کنند و وظیفه ملت ایران و قوه قانونگذاری ایران است که از مساعی و جدیت کلیه افرادی که در این راه بذل جهد کردهاند صمیمانه سپاسگزاری و تشکر بکنند من شخصاً در امر نفت تخصصی ندارم ولی با هر صاحب‌نظری که در این مورد صحبت کردم حتی کسانی که تاحدودی هم نسبت به قضایا جنبه منفی دارند آنها هم متفقاً تأیید می‌کردند که این لایحه یکی از لوایح بسیار خوب دولت است و مفاد این قرارداد از تمام قراردادهایی که تاکنون بسته شده بیشتر متضمن منافع ایرانی است ولی یک مطلب را بنده می‌خواستم تذکر بدهم ای کاش جناب آقای هویدا اینجا تشریف داشتند که این مطالب را اصغا می‌فرمودند ولی معاون پارلمانی جناب آقای دکتر یگانه تشریف دارند اینجا. منظور از تحصیل این درآمد چیست؟ این سرمایه، سرمایه ملت ایران است و بایستی به نفع سعادت و خوشبختی ملت ایران مصرف بشود (احسنت) اگر دولتی در این شرایط در این زمینه که مملکت از ثبات کامل برخوردار است شخص اول مملکت با تمام قوا دولت را ارشاد و راهنمایی و هدایت و تقویت و تشویق می‌فرمایند قوه مقننه با کمال واقعاً خلوص نیت لوایح دولت را بدون اینکه جنبه کارشکنی یا مخالفت داشته باشد فقط اگر چنانچه احیاناً صحبت‌هایی در اطراف برنامه یا لوایح می‌شود قصد خدمتگزاری ارشاد و راهنمایی است، این طور راه جلوی پیشرفت دولت را باز گذاشته اگر چنانچه دولت از این فرصت و از این موقعیت به نفع طبقات محروم ملت استفاده نکند به عقیده بنده در تاریخ مرتکب یک ذنب لایغفر و گناه نابخشودنی شده است که نسل آینده نفرین خواهد کرد (احسنت) ما از منابع مملکت استفاده می‌کنیم استحصال می‌کنیم بهره‌برداری می‌کنیم این منابع لایزال نیست آیندگان ما هم از این منابع سهمی دارند بنابراین، این منابع نمی‌بایستی به مصرف امور تفننی و تجملی و خرج‌های زائد بی‌مورد و بلااستفاده بشود (احسنت) این درآمدها بایستی در راه تولید در راه عمران در راه تحصیل درآمدهای جدید خرج بشود نه به مصرف مخارجی که هیچ گونه نفعی و هیچ گونه درآمد جدیدی را برای مردم ایران به وجود نیاورد (صحیح است) بنده من باب مثال و نمونه عرض می‌کنم ارقام معنابه و مهمی را می‌بینم که ضمن قرارداد الحاقی نفت وجه ضمن این قراردادهای جدید به نمایندگان عرضه شد همین طور درآمدهای دیگری در آینده با به کار بردن برنامه جدید نصیب مملکت پیش‌بینی می‌کنم بشود لکن اگر چنانچه این منابع به جای خودش خرج نشود این تلاش‌ها و این کوشش‌ها به هدر خواهد رفت و ما طرفی از این همه ممکنات و این همه مقدورات که در وضع موجود برای مملکت میسر است نخواهیم بست دولت واقعاً در این مدت بنده فکر می‌کنم با اینکه حسن نیت داشته در اعمال و رفتار و کارهایش ولی دستگاه دولتی مجهز به آنچه که الان در مملکت جریان دارد نیست به عقیده بنده دستگاه دولتی مجهز به انقلاب موجود مملکتی و برای اینکه این انقلاب را به ثمر برساند نیست (بالاخانلو- صحیح است) این تنها افراد معدودی که هیئت دولت را تشکیل می‌دهند نیستند که مسئول امور مملکت هستند اینها مغزهای دستگاه هستند ولی پیچ و مهره‌های دستگاه دولتی خوب کار نمی‌کنند و مناسب با وضع موجود نیست و تحرک لازمی را که شخص اول مملکت و ملت ایران انتظار دارند این دستگاه‌ها آمادگی آن را ندارند چرا بایستی یک وزیر آن قدر کار بکند که در پشت میزش انفاکتوس بکند (صحیح است) این برای چیست؟ برای این است که دستگاه‌های دیگر کار خودشان را نمی‌کنند و الّا دلیل ندارد که یک وزیر از کثرت کار دچار مرض قلبی بشود برای این است که همه مسئولیت‌ها همه وظایف متوجه کسانی است که در رأس مملکت هستند پس باید دولت دستگاه خودش را در این زمینه مجهز بکند بنده یک مواردی را به عرض آقایان می‌رسانم، در زمان دولت آقای علم ۳۰ نفر از نمایندگان محترم مجلس استان دهم و خوزستان تقاضا کردند (معتمدی- چهل نفر) راهی بین استان دهم و استان خوزستان ایجاد بشود و منافع و فواید این راه را چه در جراید و چه در مجلس به وسیله انعکاس خواسته‌های مردم و چه با دلایل متین و محکم عرضه کردند (صحیح است) ای کاش دولت با کمال صراحت و صداقت می‌آمد و می‌گفت در وضع موجود برای من میسر نیست که این راه را بکشم (نیری- به ما گفتند) بنده الان نامه‌ای دارم نوشته از نقطه الف تا نقطه ب دستور داده‌ایم که نقشه‌برداری بکنند مقدمات کار را فراهم بکنند از نقطه (ج) تا نقطه (د) را دستور داده‌ایم نقشه‌برداری بکنند طرح‌های مقدماتی را هم آماده بکنند و قسمت وسط را هم در صورتی که ممکن شد انجام می‌دهیم ولی یک سال، یک سال و نیم از تاریخ حکومت آقای علم می‌گذرد در دولت مرحوم منصور هم سازمان برنامه رسماً جواب کتبی برای ما نوشت که این کار انجام خواهد شد ولی متأسفانه بنده با کمال صراحت عرض می‌کنم که قدمی در این راه برداشته نشد (صحیح است) این درست نیست که دولت اکراه داشته باشد از صراحت و صداقت اگر کاری از شما برنمی‌آید بگویید نمی‌کنیم یعنی مشکلاتی هست، موانعی هست ولی این صحیح نیست که وعده بدهند و عمل نکنند بنده متأسفانه این یادداشت‌هایی را که داشتم فراموش کردم امروز صبح این آقای نیری به من گفتند که در اردستان یک زن زائو در نتیجه نبودن یک ماما در مرکز یک شهرستان ناگزیر شده بیاید به مرکز استان، راه نبوده وسیله نبوده با کامیون آمده و در بین راه از سرما مرده خوب آقایان ما این درآمدها را می‌خواهیم برای این مسائل ولی چه نتیجه دارد رئیس بهداری استان دهم اظهار می‌داشت اصفهان یک شهر زیبای یک شهری که مرکز مهمی برای جهانگردان است و هر مهمان عالی‌مقامی که از هر کشور خارجی می‌آید مهمان شاه است مهمان ملت ایران است در وهله‌ی اول می‌برندش به اصفهان این شهر هنوز اگوسازی ندارد این شهر آن طور که شایسته یک شهر قدیمی پایتخت کشور شاهنشاهی است هیچ نوع ترقی نکرده حتی بودجه‌ها و پروژه‌های بهداشتی و عمرانی‌اش را سازمان برنامه قطع کرده بنابراین ما به لایحه نفت رأی می‌دهیم لایحه نفت را لایحه مفیدی می‌دانیم یکی از بهترین لوایح و بهترین قراردادهایی است که تاکنون بسته شده (معتمدی- صحیح است، صحیح است) ولی به شرطی که جناب آقای دکتر یگانه دولت این درآمد را به نفع طبقه محروم در این مملکت به کار برد ما خسته شدیم از بس آمدیم این حرف‌ها را به شما گفتیم شما هم یادداشت فرمودید ولی متأسفانه کاری هنوز برای ما انجام نشده‌ای کاش ما هم شانس مردم لواسان را داشتیم که تا آقای خواجه‌نوری اشاره می‌فرمودند یک هلیکوپتر فرستاده می‌شود برای کمک به مردم لواسان، مردم لواسان هم برادرهای ما هستند ولی باید توجهی هم داشت به نقاط دورافتاده و عقب‌افتاده که کمکی هم به آنها بشود بنده از جناب آقای مهندس ریاضی نهایت تشکر و امتنان را دارم که لطف کردند و اولین مسافرتشان را به یک نقطه عقب‌افتاده و دورافتاده مثل بلوچستان انجام دادند بنده از جناب آقای رئیس مجلس که واقعاً ایشان مسئول اجرایی مملکت نیستند قوه مجریه نیستند ایشان رئیس قوه مقننه هستند ولی مع‌ذلک این اظهار عنایت‌ها که می‌فرمایند نسبت به نقاط دیگر هم بفرمایند که ایشان سرمشق دولت‌ها باشند که یک قدری از این محیط محدود تهران ذهنشان متوجه ولایات هم بشود بنده خیلی از حوصله آقایان تشکر می‌کنم از پر حرفی خودم هم معذرت می‌خواهم البته امیدوارم آقایان ببخشند (احسنت- احسنت). |
| − | |||
| − | که مملکت از ثبات کامل برخوردار است شخص اول مملکت با تمام قوا دولت را ارشاد و راهنمایی و هدایت و تقویت و تشویق می‌فرمایند قوه مقننه با کمال واقعاً خلوص نیت لوایح دولت را بدون اینکه جنبه کارشکنی یا مخالفت داشته باشد فقط اگر چنانچه احیاناً صحبت‌هایی در اطراف برنامه یا لوایح می‌شود قصد خدمتگزاری ارشاد و راهنمایی است، این طور راه جلوی پیشرفت دولت را باز گذاشته اگر چنانچه دولت از این فرصت و از این موقعیت به نفع طبقات محروم ملت استفاده نکند به عقیده بنده در تاریخ مرتکب یک ذنب لایغفر و گناه نابخشودنی شده است که نسل آینده نفرین خواهد کرد (احسنت) ما از منابع مملکت استفاده می‌کنیم استحصال می‌کنیم بهره‌برداری می‌کنیم این منابع لایزال نیست آیندگان ما هم از این منابع سهمی دارند بنابراین، این منابع نمی‌بایستی به مصرف امور تفننی و تجملی و خرج‌های زائد بی‌مورد و بلااستفاده بشود (احسنت) این درآمدها بایستی در راه تولید در راه عمران در راه تحصیل درآمدهای جدید خرج بشود نه به مصرف مخارجی که هیچ گونه نفعی و هیچ گونه درآمد جدیدی را برای مردم ایران به وجود نیاورد (صحیح است) بنده من باب مثال و نمونه عرض می‌کنم ارقام معنابه و مهمی را می‌بینم که ضمن قرارداد الحاقی نفت وجه ضمن این قراردادهای جدید به نمایندگان عرضه شد همین طور درآمدهای دیگری در آینده با به کار بردن برنامه جدید نصیب مملکت پیش‌بینی می‌کنم بشود لکن اگر چنانچه این منابع به جای خودش خرج نشود این تلاش‌ها و این کوشش‌ها به هدر خواهد رفت و ما طرفی از این همه ممکنات و این همه مقدورات که در وضع موجود برای مملکت میسر است نخواهیم بست دولت واقعاً در این مدت بنده فکر می‌کنم با اینکه حسن نیت داشته در اعمال و رفتار و کارهایش ولی دستگاه دولتی مجهز به آنچه که الان در مملکت جریان دارد نیست به عقیده بنده دستگاه دولتی مجهز به انقلاب موجود مملکتی و برای اینکه این انقلاب را به ثمر برساند نیست (بالاخانلو- صحیح است) این تنها افراد معدودی که هیئت دولت را تشکیل می‌دهند نیستند که مسئول امور مملکت هستند اینها مغزهای دستگاه هستند ولی پیچ و مهره‌های دستگاه دولتی خوب کار نمی‌کنند و مناسب با وضع موجود نیست و تحرک لازمی را که شخص اول مملکت و ملت ایران انتظار دارند این دستگاه‌ها آمادگی آن را ندارند چرا بایستی یک وزیر آن قدر کار بکند که در پشت میزش انفاکتوس بکند (صحیح است) این برای چیست؟ برای این است که دستگاه‌های دیگر کار خودشان را نمی‌کنند و الّا دلیل ندارد که یک وزیر از کثرت کار دچار مرض قلبی بشود برای این است که همه مسئولیت‌ها همه وظایف متوجه کسانی است که در رأس مملکت هستند پس باید دولت دستگاه خودش را در این زمینه مجهز بکند بنده یک مواردی را به عرض آقایان می‌رسانم، در زمان دولت آقای علم ۳۰ نفر از نمایندگان محترم مجلس استان دهم و خوزستان تقاضا کردند (معتمدی- چهل نفر) راهی بین استان دهم و استان خوزستان ایجاد بشود و منافع و فواید این راه را چه در جراید و چه در مجلس به وسیله انعکاس خواسته‌های مردم و چه با دلایل متین و محکم عرضه کردند (صحیح است) ای کاش دولت با کمال صراحت و صداقت می‌آمد و می‌گفت در وضع موجود برای من میسر نیست که این راه را بکشم (نیری- به ما گفتند) بنده الان نامه‌ای دارم نوشته از نقطه الف تا نقطه ب دستور داده‌ایم که نقشه‌برداری بکنند مقدمات کار را فراهم بکنند از نقطه (ج) تا نقطه (د) را دستور داده‌ایم نقشه‌برداری بکنند طرح‌های مقدماتی را هم آماده بکنند و قسمت وسط را هم در صورتی که ممکن شد انجام می‌دهیم ولی یک سال، یک سال و نیم از تاریخ حکومت آقای علم می‌گذرد در دولت مرحوم منصور هم سازمان برنامه رسماً جواب کتبی برای ما نوشت که این کار انجام خواهد شد ولی متأسفانه بنده با کمال صراحت عرض می‌کنم که قدمی در این راه برداشته نشد (صحیح است) این درست نیست که دولت اکراه داشته باشد از صراحت و صداقت اگر کاری از شما برنمی‌آید بگویید نمی‌کنیم یعنی مشکلاتی هست، موانعی هست ولی این صحیح نیست که وعده بدهند و عمل نکنند بنده متأسفانه این یادداشت‌هایی را که داشتم فراموش کردم امروز صبح این آقای نیری به من گفتند که در اردستان یک زن زائو در نتیجه نبودن یک ماما در مرکز یک شهرستان ناگزیر شده بیاید به مرکز استان، راه نبوده وسیله نبوده با کامیون آمده و در بین راه از سرما مرده خوب آقایان ما این درآمدها را می‌خواهیم برای این مسائل ولی چه نتیجه دارد رئیس بهداری استان دهم اظهار می‌داشت اصفهان یک شهر زیبای یک شهری که مرکز | ||
| − | |||
| − | مهمی برای جهانگردان است و هر مهمان عالی‌مقامی که از هر کشور خارجی می‌آید مهمان شاه است مهمان ملت ایران است در وهله‌ی اول می‌برندش به اصفهان این شهر هنوز اگوسازی ندارد این شهر آن طور که شایسته یک شهر قدیمی پایتخت کشور شاهنشاهی است هیچ نوع ترقی نکرده حتی بودجه‌ها و پروژه‌های بهداشتی و عمرانی‌اش را سازمان برنامه قطع کرده بنابراین ما به لایحه نفت رأی می‌دهیم لایحه نفت را لایحه مفیدی می‌دانیم یکی از بهترین لوایح و بهترین قراردادهایی است که تاکنون بسته شده (معتمدی- صحیح است، صحیح است) ولی به شرطی که جناب آقای دکتر یگانه دولت این درآمد را به نفع طبقه محروم در این مملکت به کار برد ما خسته شدیم از بس آمدیم این حرف‌ها را به شما گفتیم شما هم یادداشت فرمودید ولی متأسفانه کاری هنوز برای ما انجام نشده‌ای کاش ما هم شانس مردم لواسان را داشتیم که تا آقای خواجه‌نوری اشاره می‌فرمودند یک هلیکوپتر فرستاده می‌شود برای کمک به مردم لواسان، مردم لواسان هم برادرهای ما هستند ولی باید توجهی هم داشت به نقاط دورافتاده و عقب‌افتاده که کمکی هم به آنها بشود بنده از جناب آقای مهندس ریاضی نهایت تشکر و امتنان را دارم که لطف کردند و اولین مسافرتشان را به یک نقطه عقب‌افتاده و دورافتاده مثل بلوچستان انجام دادند بنده از جناب آقای رئیس مجلس که واقعاً ایشان مسئول اجرایی مملکت نیستند قوه مجریه نیستند ایشان رئیس قوه مقننه هستند ولی مع‌ذلک این اظهار عنایت‌ها که می‌فرمایند نسبت به نقاط دیگر هم بفرمایند که ایشان سرمشق دولت‌ها باشند که یک قدری از این محیط محدود تهران ذهنشان متوجه ولایات هم بشود بنده خیلی از حوصله آقایان تشکر می‌کنم از پر حرفی خودم هم معذرت می‌خواهم البته امیدوارم آقایان ببخشند (احسنت- احسنت). | ||
'''رئیس -''' آقای سعیدوزیری. | '''رئیس -''' آقای سعیدوزیری. | ||
| − | سعیدوزیری- بنده از صبح کوشیده درباره این لایحه صحبت نکنم به دلیل این که در مورد نفت در آن لایحه قبلی هم بنده نظریات خودم را عرض کردم در این مورد هم عقیده بنده همان است چون در آنجا هم به قسمت فنی وارد نشدم در کلیاتش بود و این بود که بنده خودم را بی‌نیاز می‌دانستم در اینجا و به طور کامل دوست عزیزم آقای دکتر الموتی خیلی خیلی مفصل‌تر و مشروح‌تر از بنده فرمودند مطلب دیگری که بنده مجبور شدم صحبت بکنم مطلقاً قصد جوابگویی نیست چون هم نماینده به نماینده نباید جواب بدهد (احسنت) هم با شخص آقای دکتر حسینی به‌خصوص یک حساب جداگانه‌ای دارم یعنی یک احترام بسیار بسیار عمیقی برای ایشان قائل هستم این است که مطلقاً و به هیچ‌وجه مسئله جوابگویی در اینجا وجود ندارد و از حضورشان تشکر می‌کنم که برای بنده حالی به وجود آوردند که بنده بیایم اینجا برای انجام وظیفه به قول آن رفیقم که گفته بود از ثانیاً شروع می‌کنم بنده هم از ثانیاً شروع می‌کنم حق این است که در این موردی که یک لایحه بسیار ذی‌قیمت و پر خرجی را دارید تصویب می‌کنید و از بزرگترین و عالیترین رهبر آن و از مجریان آن دارید تجلیل می‌کنید در این مورد از مردی که من نتوانسته بودم هیچ وقت در این مدتی که او از میان ما رفت حرف بزنم برای این که توانایی صحبت در این موارد و اندازه حق این بود که در این آخرین لحظه در نهایت جلال و شکوه از اولم می‌بودیم (صحیح است- احسنت) منظورم منصور است، و من می‌خواستم تکمیل کنم فرمایش ایشان را ایشان فرمودند راه‌های ما، مبادا این طور تعبیر بشود که گویا ایشان می‌خواستند نسبت به دولتی که رئیسش در راه خدمت از میان ما رفته است بگویند که او نکرده است و بنده وظیفه خودم می‌دانم که فرمایشات ایشان را تکمیل بکنم و بگویم که ما نهایت تجلیل و شکوه را از ایشان می‌کنیم و نهایت قدردانی را از مردی که در میان ما بود و حالا نیست (احسنت) این ثانیاً و باز هم اولاً در مورد دوست بسیار عزیزم که من شخصاً به او مدیون هستم و آن هم دولت سابق دولت آقای علم که فرمودند چون اسم بردند از ایشان عرض می‌کنم من در مورد دوستی این طور هستم همه خانمها و آقایان هم همین طور هستند ایشان هم در مدتی که فرصت داشتند به نظر بنده تا آنجایی که ممکن بوده است فعالیت کردهاند (صحیح است). | + | '''سعیدوزیری'''- بنده از صبح کوشیده درباره این لایحه صحبت نکنم به دلیل این که در مورد نفت در آن لایحه قبلی هم بنده نظریات خودم را عرض کردم در این مورد هم عقیده بنده همان است چون در آنجا هم به قسمت فنی وارد نشدم در کلیاتش بود و این بود که بنده خودم را بی‌نیاز می‌دانستم در اینجا و به طور کامل دوست عزیزم آقای دکتر الموتی خیلی خیلی مفصل‌تر و مشروح‌تر از بنده فرمودند مطلب دیگری که بنده مجبور شدم صحبت بکنم مطلقاً قصد جوابگویی نیست چون هم نماینده به نماینده نباید جواب بدهد (احسنت) هم با شخص آقای دکتر حسینی به‌خصوص یک حساب جداگانه‌ای دارم یعنی یک احترام بسیار بسیار عمیقی برای ایشان قائل هستم این است که مطلقاً و به هیچ‌وجه مسئله جوابگویی در اینجا وجود ندارد و از حضورشان تشکر می‌کنم که برای بنده حالی به وجود آوردند که بنده بیایم اینجا برای انجام وظیفه به قول آن رفیقم که گفته بود از ثانیاً شروع می‌کنم بنده هم از ثانیاً شروع می‌کنم حق این است که در این موردی که یک لایحه بسیار ذی‌قیمت و پر خرجی را دارید تصویب می‌کنید و از بزرگترین و عالیترین رهبر آن و از مجریان آن دارید تجلیل می‌کنید در این مورد از مردی که من نتوانسته بودم هیچ وقت در این مدتی که او از میان ما رفت حرف بزنم برای این که توانایی صحبت در این موارد و اندازه حق این بود که در این آخرین لحظه در نهایت جلال و شکوه از اولم می‌بودیم (صحیح است- احسنت) منظورم منصور است، و من می‌خواستم تکمیل کنم فرمایش ایشان را ایشان فرمودند راه‌های ما، مبادا این طور تعبیر بشود که گویا ایشان می‌خواستند نسبت به دولتی که رئیسش در راه خدمت از میان ما رفته است بگویند که او نکرده است و بنده وظیفه خودم می‌دانم که فرمایشات ایشان را تکمیل بکنم و بگویم که ما نهایت تجلیل و شکوه را از ایشان می‌کنیم و نهایت قدردانی را از مردی که در میان ما بود و حالا نیست (احسنت) این ثانیاً و باز هم اولاً در مورد دوست بسیار عزیزم که من شخصاً به او مدیون هستم و آن هم دولت سابق دولت آقای علم که فرمودند چون اسم بردند از ایشان عرض می‌کنم من در مورد دوستی این طور هستم همه خانمها و آقایان هم همین طور هستند ایشان هم در مدتی که فرصت داشتند به نظر بنده تا آنجایی که ممکن بوده است فعالیت کردهاند (صحیح است). |
'''رئیس -''' آقای خواجه‌نوری بفرمایید. | '''رئیس -''' آقای خواجه‌نوری بفرمایید. | ||
| − | خواجه‌نوری- عرضی ندارم رأی بگیرید. | + | '''خواجه‌نوری'''- عرضی ندارم رأی بگیرید. |
'''رئیس -''' در صورتی که در کلیات آخر لایحه نظر دیگری نباشد با اجازه خانمها و آقایان به ماده‌ی واحده و کلیات آخر آن با ورقه رأی می‌گیریم. | '''رئیس -''' در صورتی که در کلیات آخر لایحه نظر دیگری نباشد با اجازه خانمها و آقایان به ماده‌ی واحده و کلیات آخر آن با ورقه رأی می‌گیریم. | ||
| خط ۳۸۵: | خط ۳۷۹: | ||
(اسامی خانمها و آقایان نمایندگان به ترتیب آتی به وسیله منشی اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد) | (اسامی خانمها و آقایان نمایندگان به ترتیب آتی به وسیله منشی اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد) | ||
| − | آقایان | + | : آقایان خواجه‌نوری- سرلشگر همایونی- دکتر الموتی- مهندس کیا- مهندس مالک- مهندس معینی‌زند- مهندس عطایی- مبارکی- مهندس مجتهدی- دکتر کیان- نارویی- احمدی- مهندس ریاضی- کسرایی- مهندس اسدی‌سمیع- دکتر موثقی- طهماسبی- رجایی- احتشامی- حاذقی- مهندس برومند- دکتر وحیدنیا- زند- مهندس انصاری- دکتر پورهاشمی- ضابطی‌طرقی- مهندس ارفع- رضوی- طالب‌زاده‌رودسری- محدث‌زاده- لفوطی- موسوی- کیوان- دکتر عدل- فهیمی- دکتر امامی‌خویی- قاسم مرادی- رامبد- علی مرادی- مهندس آصفی- دکتر مهذب- غلام نیاکان- دکتر کلالی- سعیدوزیری- مهندس صائبی- سرلشگر نکوزاد- مهندس زنجانچی- دکتر مهندس بهبودی- جهانگیری- مهندس اخوان- دکتر نجیمی- دکتر سعید- کلانتر هرمزی- بختیاربختیاری‌ها- هیراد- پروین- متولی‌باشی- بهادری- بانو نفیسی- مهندس آراسته- بانو دکتر پارسای- دکتر رضوانی- دکتر اعتمادی- اقبالی- کنگرلو- شاخویی- دکتر ضیایی- مهندس جلالی- سلیمانی‌کاشانی- دکتر مدنی- جهانشاهی- اهری- دکتر شفیع‌امین- دکتر خطیبی- شکیبا- بدرصالحیان- دکتر یگانگی- موسوی‌کبیری- فیصلی- روستا- دکتر یزدان‌پناه- سرتیپ‌پور- مهندس پروشانی- مهندس کمانگر- بانو تربیت- مهندس جلالی‌نوری- محسن موقر- دکتر صاحب‌قلم- صائبی- صفی‌پور- ساگینیان- کشفی- مرتضوی- دکتر جفعری- فخرطباطبایی- البرزی- دکتر حکمت- دکتر رهنوردی- زرگرزاده حاجی‌باغلو- ملک‌زاده‌آملی- سرتیپ حکیمیان- ریگی- بوشهری- ایلخان- کورس- دکتر اسفندیاری- مهندس زرآور- آقایان- دکتر عدل‌طباطبایی- حبیبی- نیری- دکتر فربود- کمالوند- مافی- میرهادی- ذبیحی- سلطان احمدی- حسینی- شفیعی‌پورکرمانی- پژند- ویلیام ابراهیمی- شیخ‌الاسلامی- تهرانی- امیراحمدی- قراچورلو- دکتر قراگزلو- اولیا- بانو ابتهاج‌سمیعی- مجد- مهندس پرویز بهبودی- مهندس عدلی- امینی‌خراجی- دکتر مهدی‌زاده- ثامنی- مهندس معینی- بالاخانلو- دکتر غنی- پزشکی- ارسنجانی- نصیری- موسوی‌ماکویی- آموزگار- حکمت‌یزدی- دکتر اسدی- مهندس صدقیانی- دکتر رمضانی- دکتر بقایی‌یزدی- دکتر زعفرانلو- ختایی- قلعه‌جوقی- معتمدی- حق‌شناس- نوربخش- بانو جهانبانی- ظفر- امام‌مردوخ. |
(آراء مأخوذه شماره شد نتیجه به قرار زیر اعلام گردید) | (آراء مأخوذه شماره شد نتیجه به قرار زیر اعلام گردید) | ||
| − | آراء موافق- ۱۵۸ رأی | + | * آراء موافق- ۱۵۸ رأی. |
'''رئیس -''' لایحه دولت با ۱۵۸ رأی موافق به اتفاق آراء تصویب شد برای تصویب به مجلس سنا فرستاده می‌شود. | '''رئیس -''' لایحه دولت با ۱۵۸ رأی موافق به اتفاق آراء تصویب شد برای تصویب به مجلس سنا فرستاده می‌شود. | ||
| − | موافقین- آقایان | + | '''موافقین-''' |
| − | + | : آقایان دکتر عدل- فهیمی- دکتر امامی‌خویی- رامبد- قاسم مرادی- علی مرادی- مهندس آصفی- دکتر مهذب- غلام نیاکان- دکتر کلالی- مهندس صائبی- سعیدوزیری- سرلشگر نکوزاد- مهندس زنجانچی- دکتر مهندس بهبودی- مهندس اخوان- جهانگیری- دکتر نجیمی- دکتر سعید- کلانتر هرمزی- بختیاربختیاری‌ها- هیراد- پروین- متولی‌باشی- بانو نفیسی- بانو دکتر پارسای- بهادری- مهندس آراسته- دکتر رضوانی- دکتر اعتمادی- اقبالی- کنگرلو- شیخ‌الاسلامی- تبریزی- ختایی قلعه‌جوقی- ظفر- امام‌مردوخ- تهرانی- مجد- دکتر زعفرانلو- نوربخش- بانو جهانبانی- امیر احمدی- مهندس پرویز بهبودی- دکتر بقایی‌یزدی- معتمدی- حق‌شناس- قراچورلو- مهندس عدلی- حکمت‌یزدی- مهندس صدقیانی- دکتر رمضانی- دکتر قراگوزلو- امینی‌خراجی- موسوی‌ماکویی- دکتر اسدی- آموزگار- اولیا- دکتر مهدی‌زاده- پزشکی- دکتر غنی- ارسنجانی- نصیری- بانو ابتهاج‌سمیعی- ثامنی- مهندس معینی- بالاخانلو- شاخویی- دکتر ضیایی- مهندس جلالی- سلیمانی‌کاشانی- دکتر مدنی- دکتر معتمدوزیری- توسلی- دکتر شفیع‌امین- دکتر یگانگی- شکیبا- موسوی‌کبیری- جهانشاهی- اهری- بانو دکتر دولتشاهی- دکتر خطیبی- بدرصالحیان- فیصلی- دکتر یزدان‌پناه- مهندس پروشانی- مهندس کمانگر- روستا- سرتیپ‌پور- محسن موقر- بانو تربیت- دکتر صاحب‌قلم- صائبی- ساگینیان- مرتضوی- فخرطباطبایی- دکتر حکمت- صفی‌پور- کشفی- مهندس جلالی‌نوری- دکتر جعفری- البرزی- خواجه‌نوری- سرلشگر همایونی- دکتر الموتی- مهندس کیا- مهندس مالک- مهندس معینی‌زند- مهندس عطایی- مهندس مجتهدی- دکتر کیان- مبارکی- نارویی- احمدی- مهندس ریاضی- مهندس اسدی‌سمیع- کسرایی- دکتر موثقی- طهماسبی- رجایی- احتشامی- حاذقی- مهندس برومند- دکتر وحیدنیا- زند- مهندس ارفع- رضوی- طالب‌زاده‌رودسری- محدث‌زاده- لفوطی- موسوی- کیوان- دکتر رهنوردی- ریگی- دکتر اسفندیاری- مهندس زرآور- زرگرزاده‌حاجی‌باغلو- بوشهری- آقایان- نیری- دکتر فربود- ملک‌زاده‌آملی- ایلخان- دکتر عدل‌طباطبایی- حبیبی- سرتیپ حیکمیان- کورس- کمالوند- مافی- میرهادی- ذبیحی‌سلطان‌احمدی- شفیعی‌پورکرمانی- ویلیام ابراهیمی- حسینی- پژند. | |
| − | شفیع‌امین- دکتر یگانگی- شکیبا- موسوی‌کبیری- جهانشاهی- اهری- بانو دکتر دولتشاهی- دکتر خطیبی- بدرصالحیان- فیصلی- دکتر یزدان‌پناه- مهندس پروشانی- مهندس کمانگر- روستا- سرتیپ‌پور- محسن موقر- بانو تربیت- دکتر صاحب‌قلم- صائبی- ساگینیان- مرتضوی- فخرطباطبایی- دکتر حکمت- صفی‌پور- کشفی- مهندس جلالی‌نوری- دکتر جعفری- البرزی- خواجه‌نوری- سرلشگر همایونی- دکتر الموتی- مهندس کیا- مهندس مالک- مهندس معینی‌زند- مهندس عطایی- مهندس مجتهدی- دکتر کیان- مبارکی- نارویی- احمدی- مهندس ریاضی- مهندس اسدی‌سمیع- کسرایی- دکتر موثقی- طهماسبی- رجایی- احتشامی- حاذقی- مهندس برومند- دکتر وحیدنیا- زند- مهندس ارفع- رضوی- طالب‌زاده‌رودسری- محدث‌زاده- لفوطی- موسوی- کیوان- دکتر رهنوردی- ریگی- دکتر اسفندیاری- مهندس زرآور- زرگرزاده‌حاجی‌باغلو- بوشهری- آقایان- نیری- دکتر فربود- ملک‌زاده‌آملی- ایلخان- دکتر عدل‌طباطبایی- حبیبی- سرتیپ حیکمیان- کورس- کمالوند- مافی- میرهادی- ذبیحی‌سلطان‌احمدی- شفیعی‌پورکرمانی- ویلیام ابراهیمی- حسینی- پژند. | ||
'''رئیس -''' آقای دکتر یگانه. | '''رئیس -''' آقای دکتر یگانه. | ||
| − | دکتر یگانه (وزیر مشاور)- بنده اجازه می‌خواهم نهایت تشکر و سپاسگزاری دولت را از این همه بررسی‌های عمیق و دقیقی که مجلس شورای ملی مبذول فرمودند در این لایحه از صمیم قلب تشکر کنم گرچه با تصویب این لایحه که افتخار هر فرد ایرانی است باید بنده اجازه بگیرم از نمایندگان محترم که تبریک بگویم برای این که در این اتحاد ما همه شریک هستیم برای این که چیزی است که هر واحد جز این درآمد متعلق به مجلس شورای ملی است و متعلق به همه ملت ایران است و این رأی قاطع که مجلس شورای ملی به اتفاق آراء لایحه نفت را تصویب فرمودند این یکی از خاطرات و افتخارات این مجلس است که همیشه در تاریخ ایران باقی خواهد ماند البته تصویب این لایحه از طرفی یک طلیعه بزرگ آبادانی در همه کشور خواهد بود و بنده البته گوش می‌دادم تمام فرمایشات نمایندگان معظم را که راجع به نوع مصرف راهنمایی فرمودند البته چون لایحه دیگری تقدیم شد در موقع تقدیم این لایحه به مجلس که همه این وجوه به مصارف عمرانی و تولیدی برسد و البته اگر این لایحه تقدیم نمی‌شد صدی ۳۰ این وجوه به حساب مستمر دولت در می‌آمد ولی این لایحه که تقدیم شد در ادامه همین نظری است که ابراز فرمودید و البته تصور می‌کنم که لایحه در آینده خیلی نزدیک در مجلس مطرح خواهد شد. عرض خودم را در مورد مصرف این وجوه خلاصه می‌کنم و به این جمله قناعت می‌کنم که آن مساعی و آن اهتمام و آن سرچشمه‌های روشنایی که موفق کرد ملت ایران را در اینکه چنین امتیازی در مورد این قرارداد به دست بیاورد همان مساعی و همان اهتمام در مصرفش هم واقعاً رعایت خواهد شد (انشاءالله) برای این که با این همه مساعی ملت ایران به عقد چنین قراردادی نائل شده و با فداکاری هر دیناری از آن را خرج خواهد کرد بنده رجا واثق دارم با اتکا به خداوند و با همه توجهات اعلیحضرت همایون شاهنشاه در انعقاد این قرارداد مسلماً قوه مجریه در نحوه مصرف این وجوه همان فداکاری و همان اهتمام را مراعات خواهد داشت به عرضتان می‌رسانم حتی اجازه می‌خواهم از مقام ریاست که نه تنها در مورد این لایحه بلکه در تمام کارها اوقات‌شان را مصروف می‌فرمایند برای اینکه واقعاً وقت مجلس شورای ملی از صبح تا عصر و این همه بحث و این همه فحص درباره مواد برای شخص بنده بسیار ارزنده بود و برای ملت ایران بزرگترین دلیل خدمتگزاری است و از پشتیبانی نمایندگان محترم صمیمانه تشکر می‌کنم و امید به خدا دارم و اطمینان دارم که تمام این پول در راه سعادت ملت ایران خرج خواهد شد. تشکر می‌کنم (آفرین- احسنت). | + | '''دکتر یگانه''' (وزیر مشاور)- بنده اجازه می‌خواهم نهایت تشکر و سپاسگزاری دولت را از این همه بررسی‌های عمیق و دقیقی که مجلس شورای ملی مبذول فرمودند در این لایحه از صمیم قلب تشکر کنم گرچه با تصویب این لایحه که افتخار هر فرد ایرانی است باید بنده اجازه بگیرم از نمایندگان محترم که تبریک بگویم برای این که در این اتحاد ما همه شریک هستیم برای این که چیزی است که هر واحد جز این درآمد متعلق به مجلس شورای ملی است و متعلق به همه ملت ایران است و این رأی قاطع که مجلس شورای ملی به اتفاق آراء لایحه نفت را تصویب فرمودند این یکی از خاطرات و افتخارات این مجلس است که همیشه در تاریخ ایران باقی خواهد ماند البته تصویب این لایحه از طرفی یک طلیعه بزرگ آبادانی در همه کشور خواهد بود و بنده البته گوش می‌دادم تمام فرمایشات نمایندگان معظم را که راجع به نوع مصرف راهنمایی فرمودند البته چون لایحه دیگری تقدیم شد در موقع تقدیم این لایحه به مجلس که همه این وجوه به مصارف عمرانی و تولیدی برسد و البته اگر این لایحه تقدیم نمی‌شد صدی ۳۰ این وجوه به حساب مستمر دولت در می‌آمد ولی این لایحه که تقدیم شد در ادامه همین نظری است که ابراز فرمودید و البته تصور می‌کنم که لایحه در آینده خیلی نزدیک در مجلس مطرح خواهد شد. عرض خودم را در مورد مصرف این وجوه خلاصه می‌کنم و به این جمله قناعت می‌کنم که آن مساعی و آن اهتمام و آن سرچشمه‌های روشنایی که موفق کرد ملت ایران را در اینکه چنین امتیازی در مورد این قرارداد به دست بیاورد همان مساعی و همان اهتمام در مصرفش هم واقعاً رعایت خواهد شد (انشاءالله) برای این که با این همه مساعی ملت ایران به عقد چنین قراردادی نائل شده و با فداکاری هر دیناری از آن را خرج خواهد کرد بنده رجا واثق دارم با اتکا به خداوند و با همه توجهات اعلیحضرت همایون شاهنشاه در انعقاد این قرارداد مسلماً قوه مجریه در نحوه مصرف این وجوه همان فداکاری و همان اهتمام را مراعات خواهد داشت به عرضتان می‌رسانم حتی اجازه می‌خواهم از مقام ریاست که نه تنها در مورد این لایحه بلکه در تمام کارها اوقات‌شان را مصروف می‌فرمایند برای اینکه واقعاً وقت مجلس شورای ملی از صبح تا عصر و این همه بحث و این همه فحص درباره مواد برای شخص بنده بسیار ارزنده بود و برای ملت ایران بزرگترین دلیل خدمتگزاری است و از پشتیبانی نمایندگان محترم صمیمانه تشکر می‌کنم و امید به خدا دارم و اطمینان دارم که تمام این پول در راه سعادت ملت ایران خرج خواهد شد. تشکر می‌کنم (آفرین- احسنت). |
== - تعیین موقع جلسه - ختم جلسه == | == - تعیین موقع جلسه - ختم جلسه == | ||
نسخهٔ ۹ اوت ۲۰۱۶، ساعت ۱۹:۳۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و یکم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۱۸ بهمن ۱۳۴۳ نشست ۱۴۹
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۲۱
جلسه: ۱۴۹
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت‌جلسات ۱۳ و ۱۵ بهمن
۲- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای دکتر مهذب
۳- اخذ رأی و تصویب ارجاع مجدد گزارش کمیسیون محاسبات مربوط به بودجه ۱۳۴۴ مجلس شورای ملی به کمیسیون محاسبات
۴- طرح و تصویب گزارش کمیسیون قوانین دارایی راجع به اجازه مبادله و اجرای پنج فقره قرارداد نفت و ارسال به مجلس سنا
۵- تعیین موقع جلسه آینده- ختم جلسه
| مجلس در ساعت نه و پانزده دقیقه صبح بریاست آقای مهندس عبدالله ریاضی تشکیل گردید. |
- تصویب صورت جلسات ۱۴ و ۱۵ بهمن
۱- تصویب صورت جلسات ۱۴ و ۱۵ بهمن
رئیس ـ اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
غائبین با اجازه ـ
- آقایان دکتر اسدی ـ مهندس آراسته ـ اهری ـ دکتر پور هاشمی ـ جاوید ـ حبیبی ـ دکتر رشتی ـ زهتاب فرد ـ مهندس صدقیانی ـ متولی باشی.
غائبین بی اجازه ـ
- آقایان امیر احمدی ـ باغمیشه ـ موقر ـ دکتر مصباح زاده.
غائبین مریض ـ
- آقایان سرتیب پور ـ مهرزاد ـ قراچورلو.
رئیس ـصورت جلسه‌های روز سه شنبه و روز پنج شنبه خدمت خانمها و آقایان توزیع شده است نسبت به این صورت جلسه‌ها نظری نیست؟ آقای مهندس آصفی.
مهندس آصفی ـ در بیانات بنده اشتباهات چاپی هست که اصلاح کرده به اداره تندنویسی می‌دهم.
رئیس ـاصلاح می‌شود. آقای رامبد.
رامبد ـ تذکراتی در صورت جلسه هست که پس از اصلاح به اداره مربوطه می‌دهم.
رئیس ـاصلاح می‌شود. آقای مهندس اسدی سمیع.
مهندس اسدی سمیع ـ در چاپ عرایض بنده اشتباهاتی رخ داده است اصلاح کرده به اداره تند نویسی می‌دهم.
رئیس ـاصلاح می‌شود. نظر دیگری نسبت به صورت جلسه‌ها نیست؟ (اظهاری نشد) صورت جلسه‌ها تصویب می‌شود. آقای دکتر حسینی.
دکتر حسینی ـ چند تلگراف و شکایت است از کمک دارو فروشهای شهرکرد و چهارمحالهای مقیم کویت که ابراز انزجار کردهاند از اعمال عبدالناصر که عینا تقدیم می‌کنم.
رئیس ـآقای موسوی.
موسوی ـ چند فقره شکایت رسیده تقدیم می‌کنم.
رئیس ـآقای کبیری.
کبیری ـ چند فقره شکایت و تقاضا رسیده که تقدیم می‌کنم.
رئیس ـآقای دکتر عدل طباطبائی.
دکتر عدل طباطبائی ـ چند فقره عریضه‌ای است که تقدیم می‌کنم.
رئیس ـآقای شاخوئی.
شاخوئی ـ چند فقره شکایت رسیده که تقدیم ریاست می‌کنم.
- تقدیم یک فقره سؤال بوسیله آقای دکتر مهذب
۲- تقدیم یک فقره سؤال بوسیله آقای دکتر مهذب
رئیس ـآقای دکتر مهذب.
دکتر مهذب ـ سؤالی است از دولت که تقدیم می‌کنم.
- اخذ رای و تصویب ارجاع مجدد گزارش محاسبات مربوط به بودجه ۱۳۴۴ مجلس شورای ملی به کمیسیون محاسبات
۳- اخذ رأی و تصویب ارجاع مجدد گزارش کمیسیون محاسبات مربوط به بودجه ۱۳۴۴ مجلس شورای ملی به کمیسیون محاسبات
رئیس ـوارد دستور می‌شویم دنباله بودجه سال ۴۴ مجلس شورای ملی مطرح است چون عده‌ای از همکاران محترم نظراتی در این بودجه داشتند و در جلسه گذشته پیشنهاد دادند و در ماده ۳ پیشنهادی تصویب شده که در آن ابهامی هست که اگر آن ابهام همین طور باقی بماند در اجرا برای هیئت رئیسه و اداره مجلس شورای ملی اشکالاتی پیش خواهد آمد در صورتیکه مجلس مصلحت بداند بودجه سال ۴۴ مجلس شورای ملی به کمیسیون بر گردد خانمها و آقایان نظراتشان را به کمیسیون بدهند (صحیح است) بنابراین رأی می‌گیریم که این بودجه به کمیسیون محاسبات برگردد، خانمها و آقایانیکه موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد خواهش می‌کنم خانمها و آقایان پیشنهاداتی که دارند همین امروز مرحمت بفرمایند که با حضور خودشان مطرح و مورد رسیدگی قرار بگیرد.
- طرح و تصویب گزارش کمیسیون قوانین دارائی راجع به اجازه مبادله و اجرای پنج فقره قرارداد نفت و ارسال بمجلس سنا
۴ ـ طرح و تصویب گزارش کمیسیون قوانین دارائی راجع به اجازه مبادله و اجرای پنج فقره قرارداد نفت و ارسال بمجلس سنا
رئیس ـگزارش کمیسیون قوانین دارائی راجع به اجازه مبادله و اجرای پنج فقره قرارداد نفت مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش از کمیسیون قوانین دارائی بمجلس شورای ملی
کمیسیون قوانین دارائی در چندین جلسه با حضور آقایان قوام صدری معاون وزارت دارائی و نمایندگان شرکت ملی نفت ایران لایحه شماره ۳۵۸۳۴ ـ ۱۳۴۳/۱۱/۱ دولت راجع به اجازه مبادله و اجرای پنج فقره قرارداد نفت را که بشماره ۱۲۳۳ چاپ گردیده مورد رسیدگی قرار داده و پس از مقایسه با متن انگلیسی قرار دادهای مذکور را با اصلاح چندین جمله ترجمه فارسی تصویب نمود. اینک گزارش آنرا طی ماده واحده ذیل تقدیم می‌نماید.
ماده واحده ـ پنج قرارداد ضمیمه و پیوست‌های آنها که به استناد ماده ۲ قانون نفت مصوب مرداد ماه ۱۳۳۶ بمنظور اجرای عملیات تفحض و اکتشاف و استخراج و بهره برداری و فروش و صدور نفت از مناطق مصرح در قراردادهای مزبور بین شرکت ملی نفت ایران از یک طرف و شرکتها و گروههای منطقه الاسلام زیر:
- ۱ ـ با تافسه پترولیوم ماتاشاپای. ن . و. Bataafse Petroleum Maatschhapij. N . V
- ۲ ـ تاید واتر اویل کمپانی Tidewater Oil Company
- اسکلی اویل کمپانی Skelly Oil Company
- سان ری دکس اویل کمپانی Sunray DX Oil Company
- دی سوپر پور اویل کمپانی The Superior Oil Company
- کر ـ مک گی اویل ایندستریز اینکور پوریشن Kerr- Mcgee Oil Industris. Inc.
- سیتیز سرویس کمپانی Cities Service Co.
- ریچفیلد اویل کورپورریشن Richfield Oil corporation
- ۳ ـ اجیپ ـ اس. پ . ا. Agip _ S. P . A.
- فیلیپس پترولیوم کمپانی Phillips Petroleum Compeny
- اویل اندرچرال گس کامیشن ـ اندیا Oil & Natural Gas Commission , India
- ۴ ـ دی اتلانتیک ریفاینینگ کمپانی The Atlantic Refining Co.
- مرفی اویل کورپوریشن Murphy Oil Corporation
- سن اویل کمپانی Sun Oil Company
- یونیون اویل کمپانی اف کالیفرنیا Union Oil Company Of California
- ۵ ـ بورودوروشرش دوپترول Bureau de Recherches de Petrole
- رژی اتوتوم د پترول Regie Autonome des Petroles
- سوسیته ناسیونال دپترول داکیتن Societe National des Petroles D , aquitaine
از طرف دیگر امضاء شده و به تأیید دولت نیز رسیده است تصویب و اجازه مبادله و اجراء آنها داده می‌شود.
مخبر کمیسیون قوانین دارائی ـ مرتضوی.
گزارش از کمیسیون امور خارجه بمجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه با حضور آقای قوام صدری معاون وزارت دارائی و نمایندگان شرکت ملی نفت ایران لایحه شماره ۳۵۸۳۴ ـ ۱۳۳۳/۱۱/۱ دولت راجع به مبادله و اجازه اجرای پنج فقره قرارداد نفت را مورد رسیدگی قرار داده و گزارش کمیسیون قوانین دارائی در این مورد را عینا تصویب نمود. اینک گزارش آنرا بمجلس شورای ملی تقدیم می‌نماید.
مخبر کمیسیون امور خارجه ـ فتح الله مافی.
رئیس ـچون متأسفانه از دولت کسی اینجا نیست با اجازه خانمها و آقایان جلسه را چند دقیقه بعنوان تنفس تعطیل می‌کنیم .(احسنت).
رئیس ـکلیات لایحه اجازه مبادله و اجرای پنج فقره قرارداد نفت مطرح است. آقای دکتر رمضانی بفرمائید.
دکتر رمضانی ـ با اجازه مقام ریاست می‌خواستم قبل از اینکه عرایضی در مورد اصل قرارداد و جزئیات آن بعرض نمایندگان محترم برسانم چندین فقره سؤال دارم برای روشن شدن اول خودم بعد عده أی که این قرارداد را مطالعه کردهاند و از لحاظ اینکه یک قرارداد بسیار پیچیده وقتی است که واقعا هم خیال می‌کنم نشود غیر از این طور دیگری تنظیم کرد و هر طور هست برای فهم عامه یک قدری مشکل است روی این اصل برای روشن شدن افکار عمومی بنده چندین فقره سؤالی است که از جانب آقای نخست وزیر یا مخبر کمیسیون دارائی می‌خواهم بکنم بعد از اینکه توضیحات در مورد این سؤالات بنده داده شد با اجازه مقام ریاست خواهم آمد و عقیده خود و فراکسیون حزب مردم را بعرض نمایندگان محترم خواهم رساند استدعا می‌کنم که این سؤالات بنده را که آهسته می‌خوانم یادداشت بفرمایند و اگر مقتضی شد لطفا جواب آنها را به بنده بدهند.
منظور از مشارکت چیست؟ این دستگاه مختلط مجاز به انجام چه عملیاتی است؟ ناحیه عملیات چیست و میزان آن چقدر است؟ ترکیب هیأت مدیره دستگاه اجرائی چیست؟ تعهد عملیات اکتشافی با کدام طرف قرارداد است و اگر چنانچه در خاتمه دوره اکتشاف میدان تجارتی کشف نشده باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ منظور از میدان تجارتی چیست؟ هرگاه نفت بمیزان تجارتی کشف شود سرمایه‌گذاری برای توسعه آن میدان به چه نحوی انجام می‌شود؟ نفت میدان کشف شده (آقای مرتضوی یادداشت بفرمایید) به چه نوع توزیع می‌شود؟ و تعهدات طرفین در قبال صادر کردن آن چیست؟ نفت به چه قیمتی صادر می‌شود؟ (ریگی- همه در قرارداد نوشته شده) بنده عرضی کردم برای این که طوری نوشته شده که من خیال که می‌کنم از نفت مختصر چیزی می‌فهمم نتوانستم به طور وضوح بفهمم چه رسد به فارسی آنکه جناب آقای پروین ایرادهایی خواهد آورد. اگر احیاناً شرکت ملی نفت ایران با یکی از طرف‌های دوم بازاری برای نفت سهم خود نداشت چه اتفاقی می‌افتد؟ مالیات بر چه اساس گرفته می‌شود؟ آیا علاوه بر پذیره نقدی به پرداخت مالیات طرف دوم قرارداد تعهدات دیگر را هم قبول نموده‌اند؟ چه تضمین‌هایی از طرف دوم برای حسن انجام عملیات گرفته می‌شود؟ مدت این قرارداد منجزاً چند سال است؟ مبالغ دریافتی به عنوان پذیره یا هر پرداخت از طرف‌های دوم شرکت ملی نفت ایران به چه نحوی پس داده خواهد شد؟ به طور ساده بفرمایید ۷۵ درصد یا بیشتر از سهم ایران از چه منابعی تشکیل می‌شود؟ بهای نیمه راه را لطفاً توضیح بدهید. با اجازه مقام ریاست بنده عرایضم را اینجا ختم می‌کنم اگر اجازه بفرمایند پس از توضیحات مخبر کمیسیون با جناب آقای نخست‌وزیر بنده بعد عرایضم را به عرض مجلس خواهم رساند.
رئیس - آقای مرتضوی.
مرتضوی (مخبر کمیسیون دارایی)- همان طوری که نماینده محترم فرمودند ممکن است در بادی امر اشخاصی که در امور نفتی فارغ‌الذهن باشند و متن قراردادها را مورد مطالعه قرار بدهند به یک ابهاماتی برخورد کنند ولی بایستی به عرض نماینده محترم برسانم که با موشکافی و دقت تام و تمامی که در ضمن بررسی لایحه دولت در کمیسیون مشترک دارایی و خارجه به عمل آمد و توضیحاتی که کارشناسان ارزنده ما دارند که واقعاً بنده از توضیحات ایشان از آشنایی با ایشان از پیشرفتی که ما در نتیجه گام‌های سریعی که شرکت ملی نفت ایران در رسیدن به آن هدف عالی که استقلال تام و تمام بهره‌برداری از نفت باشد برداشته است نصیب‌مان شده احساس غرور کردم نقطه مبهمی باقی نمانده است. (احسنت).
(سعید وزیری- آقای دکتر رمضانی خودشان تشریف داشتند).
بله بنده از نظر مخبر کمیسیون و اطلاع سایر آقایانی که تشریف نداشتند عرض می‌کنم و شاید جناب آقای دکتر رمضانی هم منظورشان این بود که با توضیحات بنده نمایندگان محترمی که در کمیسیون تشریف نداشته‌اند با این سؤالاتی که ایشان فرمودند و مطرح شده است روشنی حاصل کنند بنده به عنوان مخبر کمیسیون ابتدا قصد داشتم برای اینکه بیشتر پی به اهمیت توفیقی که ملت ایران و دولت ایران در پناه هدایت‌ها و راهنمایی‌های خردمندانه شاهنشاه معظم در به دست آوردن حقوق بیشتر از منابع نفت به دست آورده است توضیحاتی عرض کنم ولی سؤالاتی که نماینده محترم طرح فرمودند بنده را الان مردد کرده است که آیا به ذکر آن مقدمه بپردازم و بعد به جواب سؤالاتی که مطرح شد و یا اینکه جواب سؤالاتی را که ایشان مطرح کردند از ابتدا شروع بکنم و توضیحاتی به عرض برسانم (عده‌ای از نمایندگان- سؤالات را جواب بفرمایید) بنابراین اطاعت می‌کنم نظریات نمایندگان محترم را وارد سؤالات ایشان می‌شوم اولین سؤالی که جناب آقای دکتر رمضانی بیان فرمودند این است که منظور از مشارکت چیست؟ اینجا توضیحاً به عرض نمایندگان محترم می‌رسانم همگی اطلاع دارند که اولین قراردادی که در منطقه خاورمیانه منعقد شد در سال ۱۹۰۱ قرارداد دارسی بود که در سال ۱۹۰۸ اولین چاه آن در میدان نفتون مسجد سلیمان به نفت رسید اصول انعقاد قراردادهای نفت بر اساس قرارداد دارسی و بعد از آنچه در ایران و چه در سایر کشورها بر اصول امتیاز بود از آنجا که ملت ایران نمی‌توانست ببیند آن طوری که شاید و باید حقوقی را که در نفت دارد به دست نمی‌آورد همان طوری که می‌دانید در سال ۱۹۴۹ یعنی ۱۳۲۹- اوایل ۱۳۳۰ قیام ملی کرد و به طوری که ملاحظه فرمودید و در پیام شاهنشاه بزرگوار در ششم بهمن استماع کردید شاهنشاه ما کمال حمایت را از این انقلاب به عمل آوردند و برای به دست آوردن حقوق کامل ملت ایران از آن قیام ملی بی‌نظیر حتی به طوری که فرمودند طرف‌های ما را به جنگ تهدید کردند.
این اولین قدمی بود که در خاورمیانه برای شکستن امتیاز از طرف ملت ایران برداشته شد و در حقیقت اگر دنیای نفتی بعنی کشورهایی که صاحب نفت هستند از خصیصه انسانی، حق‌شناسی برخوردار باشند بایستی به این مطلب توجه داشته باشند که هر مزایای اضافی که به دست آورده‌اند در پناه قیام ملت ایران و بعد از آن در پناه رهبری خردمندانه شاهنشاه ایران بوده است که این امتیازات را به دست آورده‌اند (صحیح است).
با قیام ملی که برای ملی شدن نفت در ایران به وجود آمد ارکان امتیاز شکسته شد و قراردادها از صورت امتیاز به صورت ۵۰- ۵۰ در آمد بنده برای این که عرض بکنم که کشورهای دیگر تا چه حد از این قیام ما استفاده کردند اجازه می‌خواهم یک مطلب را به عرض برسانم و آن این که در سال ۱۳۳۴ در یک مسافرتی که کرده بودم در دمشق مریض شدم و در بیمارستان بستری بودم پس از این که کسالتم برطرف شد و دوره‌ی نقاهت را طی می‌کردم خواهش کردم کتابچه‌هایی را به من بدهند که بخوانم ضمن مجلات و کتابچه‌هایی که به بنده دادند یک کتابچه کوچکی بود که روی آن نوشته شده بود: گاید تو کرکوک این کتابچه تاریخچه نفت عراق را توضیح داده بود و من در آن کتابچه خواندم که جمع محصول نفت عراق در سال ۱۹۴۹ سه و نیم میلیون تن بوده ولی در پایان سال ۱۹۵۱ به ۳۳ میلیون تن رسید و دولت عراق توانست با بهره‌برداری از قیامی که ملت ایران کرده بود قرارداد ۵۰- ۵۰ را با کمپانی‌های نفت منعقد بکند (صحیح است).
قراردادی که دولت ایران در سال ۱۳۳۳ با کنسرسیوم منعقد کرد البته تحت شرایط زمان، قراردادی بود که ما براساس ۵۰- ۵۰ یعنی بر اساس کل درآمد خالص ۵۰ درصد مالیات بر درآمد، اساس و پایه آن قرارداد را ریخته بودیم و همان طوری که اعلیحضرت همایونی در همان تاریخ فرمودند و مقامات مربوطه هم گفتند و این قرارداد در آن تاریخ برای ما یک قرارداد ایده‌آل نبود ولی وقتی که رهبری یک مملکت به دست توانای شخصیت متفکر و مدبر قرار دارد ملاحظه می‌فرمایید که ما در کنار یک قرارداد غیر ایده‌آلی توانسته‌ایم به نتایج ایده‌آل برسیم کما اینکه با تدبیر و تعقل توانستیم شرکت ملی نفت را آن قدر توسعه بدهیم که حتی بتواند کارشناس نفت به سایر کشورها بفرستند و ما در طرح قراردادهای جدید برخلاف گذشته که می‌گفتیم کمپانی‌ها چه پیشنهاداتی دارند در این تاریخ با داشتن کارشناسان وارد و خبره ابتکار را در دست بگیریم و ما پیشنهادها را تنظیم می‌کنیم و ما می‌گوییم که شما با این پیشنهادهای ما موافق هستید یا خیر و به عقیده من این یک پیشرفت بسیار بسیار قابل توجه است (صحیح است) در سال ۱۳۳۶ به ابتکار شاهنشاه مفخم قانون اساسی نفت از تصویب مجلسین ایران گذشت و پایه و اساس قراردادها را متزلزل کرد و ترتیب پایه و اساس جدیدی را استوار کرد و در اجرای آن قانون بود که ما توانستیم مشارکت را در اصل قراردادها وارد کنیم و این یک اصلی بود که پذیرفتن آن برای کمپانی‌های بزرگ بسیار شاق بود قراردادهای سیریپ و آیپک که ما با ایتالیایی‌ها و آمریکایی‌ها بر اساس ۲۵- ۷۵ تنظیم کردیم در همان موقع یک اقدام متهورانه‌ای تلقی شد و همان طوری که شاهنشاه فرمودند به این منزله تعبیر شد که ما ۱۵ سال از زمان قراردادهای نفت جلوتر هستیم البته عبور از هر مرزی خالی از مقاومت نیست حتی خلبانی ماهر که می‌خواهد از مرز صوت عبور بکند، از یک مرز صوتی نامرئی، یک چنین خلبان ورزیده‌ای که می‌خواهد متهورانه از مرز صوت عبور کند آن مرز استقامت می‌کند ولی اگر با مقدمه صحیح و با تدبیر و تعقل قدم برداشته بشود ملاحظه خواهید فرمود که هیچ مانعی نمی‌تواند مانع پیشرفت و رسیدن به هدف‌های ملی یک اجتماع بشود.
ما در حقیقت از مرزهای قراردادها گذشته‌ایم و بعید نیست در موقعی که از این مرزها عبور می‌کنیم در اطراف خود سر و صداهایی بشنویم و بنده امروز با الهام از بیانات شاهنشاه مفخم می‌فهمم که در یک سال و نیم پیش که ما مشغول مطالعه بر اساس قانون نفت و مشارکت و گذشتن از مرز قراردادها شدیم چه طور شد که یک دفعه خلیج فارس خلیج عربی می‌شود و بنده‌ی خوزستانی که مطابق اسناد مثبته موجود ۸۵۰ سال است که در خوزستان خانواده من و صد هزار نفر افراد منتسب سکونت دارند همه به زبان فارسی دری ساسانی صحبت می‌کنیم که ناب‌ترین لغات فارسی را شما می‌توانید در زبان محلی ما بیابید بنده یک دفعه می‌شوم یک فرد عرب، و خوزستان می‌شود جزء میهن عربی! الان بنده می‌فهمم این غوغاها چه بوده است اجازه بفرمایید که بنده عرض کنم که در لهجه محلی خوزستان از دو میلیون نفر نفوسی که در آنجا زندگی می‌کنند مسلماً یک میلیون و نهصد هزار نفر آنها به این لهجه صحبت می‌کنند ما آن چنان فارسی صحبت می‌کنیم که هنوز به صبح می‌گوییم پیشین و به عصر می‌گوییم پسین و به ناهار می‌گوییم چاشت. اینها لغات فارسی است که ما خوزستانی‌ها با آن صحبت می‌کنیم (احسنت) اما همان طوری که عرض کردم با داشتن رهبری خردمند و متدبر از مقاومت این مرزها و از این بانگ‌ها و ژخ‌ها نمی‌هراسیم و امروز در مقالاتی که در روزنامه‌ها می‌خوانیم می‌بینیم تمام مقاماتی که به ما خرده می‌گرفتند و ما را دلسرد می‌کردند که امری محال است امروز می‌بینیم که این امر محال تحقق پیدا کرده و قراردادها در مجلس ایران برای تصویب مورد رسیدگی قرار گرفته و هیچ عاملی نتوانست جلوی پیشرفت ملت ایران و عبور از مرز قراردادها را به رهبری شاهنشاه معظم بگیرد. با عرض این توضیح و با توجه به قانون نفت که از تصویب مجلس گذشته است ما برای هر قرارداد جدیدی در بادی امر اصل مشارکت را می‌پذیریم و استثنائاً اصل عاملیت را، بنابراین در شرایطی که از طرف کارشناسان نفت ایران برای قبول ورود در مزایده‌ی حوزه‌ی شماره‌ی یک فلات قاره تعیین شد فقط اصل مشارکت را پذیرفتیم و بنده اینجا در جواب سؤال نماینده محترم عرض می‌کنم که منظور از مشارکت چیست تصور بفرمایید برای استخراج یک معدن دو نفر با هم شریک می‌شوند و این معدن را استخراج می‌کنند لامحاله در استخراج این معدن عوایدی نصیب این دو نفر که متفقاً یک شرکتی را تشکیل داده‌اند خواهد شد طبق قوانین مالیات بر درآمد ایران هر وقت عایدات از یک اشل معینی بالا رفت ۵۰ درصد به آن درآمد مالیات تعلق می‌گیرد و چون منافع عاید از استحصال نفت مسلماً از اشلی که در قانون مالیات بر درآمد ۵۰ درصد مالیات بر درآمد تعیین شده بیشتر خواهد شد لامحاله از عواید حاصله خالص این فعالیت دولت ایران پنجاه درصد مالیات بر درآمد خواهد گرفت و پنجاه درصد بقیه سود خالص این دو شریک است که بالطبع ۲۵ درصد متعلق می‌شود به یکی از شرکا و ۲۵ درصد دیگر متعلق می‌شود به یک شریک دیگر با این ترتیب شرکت ملی نفت ایران با کمپانی‌هایی که حاضر شده‌اند در استخراج و استحصال و فروش نفت با ایران همکاری کنند یک شرکت دوجانبه تشکیل می‌دهد و این شرکت از طرف این دو شریک شروع می‌کند به استخراج نفت پس از کسر هزینه از آنچه که عایدات خالص حاصل شده است پنجاه درصد آن را به دولت ایران به عنوان مالیات بر درآمد می‌گیرد و پنجاه درصد دیگر از عایدات بیست و پنج درصد آن متعلق است به کمپانی خارجی و بیست و پنج درصد دیگرش متعلق می‌شود به شرکت ملی نفت ایران بنابراین اصول مشارکت عبارت از این است که شرکت ملی نفت ایران طبق قانون نفت با یک شرکت خارجی با حقوق متساوی و سرمایه متساوی شریک می‌شود برای استخراج نفت و پایه و اساس مشارکت به این ترتیب گذاشته می‌شود و به ترتیبی که عرض کردم و توضیحی که معروض افتاد نتیجتاً دولت و ملیت ایران هفتاد و پنج درصد از عایدات خالص نفت را تحصیل خواهد کرد سؤال دوم عبارت از این بود که این دستگاه مختلط مجاز به انجام چه عملیاتی است؟ به طوری که عرض کردم دو طرف قرارداد که طرف اول شرکت ملی نفت ایران و طرف دوم کمپانی خارجی است که با ما قرارداد تنظیم می‌کند و در قرارداد اسمش مذکور شده است اینها متفقاً یک سازمان مختلطی را تشکیل می‌دهند با یک سرمایه معین، خیلی کم، نصفش را شرکت ملی نفت ایران می‌پردازد و نصف سرمایه را طرف دیگر می‌پردازد و یک شرکتی را به وجود می‌آورند که این شرکت از طرف دو شریک شروع می‌کند به عملیات اکتشافی نفت تا زمانی که به استحصال تجارتی برسد این دستگاه مختلط با این شرکت ثالث که طبق قوانین ایران به ثبت می‌رسد به نمایندگی از طرف دو شریک دیگر کلیه عملیات اکتشافی و توسعه و بهره‌برداری را تا استحصال نفت و تحویل آن در بنادر یا هر جای دیگری که طرفین اول و دوم تعیین بکنند انجام می‌دهد و هر نوع وظیفه‌ای که مستلزم رسیدن به این هدف است به وسیله این سازمان مشترک انجام می‌شود و همان طوری که نمایندگان محترم در قرارداد مطالعه فرموده‌اند این شرکت به هیچ‌وجه من‌الوجوه شرکت انتفاعی نیست یعنی در حقیقت به عنوان یک مباشر، سرمایه‌ای از طرفین قرارداد طبق مواد قرارداد دریافت می‌کند و به مصارف معینی برای منظور خاصی که استحصال و تهیه نفت و تحویل آن به طرفین اول و دوم باشد انجام می‌دهد بنابراین با این توضیح توجه فرمودید که این دستگاه مختلط در حقیقت یک شخصیت ثالث حقوقی است که وجود دو طرف اول و دوم در آن مستتر است و نمایندگی طرف اول و دوم عملیات اکتشافی و توسعه و استحصال و حمل نفت به بنادر و تحویل آن را به طرف‌های اول و دوم به عهده دارد و لاغیر سؤال دیگری که مطرح فرمودند مأخذ ناحیه عملیات چیست و میزان آن چه قدر است؟ بنده بایستی قبلاً حضور همکاران ارجمند توضیح عرض کنم که شرکت ملی نفت در اعلان مزایده‌ای که برای ناحیه‌ی یک فلات قاره منتشر کرده است نسبت به گذشته امتیازات خاصی را به دست آورده و مسایل قابل توجهی را قبلاً حل کرده است در قانون نفت حداکثر ناحیه‌ای را که می‌شود به یک کسی واگذار کرد ۱۶ هزار کیلومتر مربع است ولی چون قراردادهایی که الان مطرح رسیدگی است قبل از مشارکت داوطلبان شرکت در این کار، عملیات لرزه‌نگاری انجام گردیده بود که به عقیده بنده یک موفقیتی است که بایستی به شرکت ملی نفت ایران از این بابت تبریک بگویم زیرا ما وقتی این نایحه را به معرض مزایده قرار دادیم که تا اندازه‌ای از کم و کیف نفت زیر سطح فلات قاره اطلاع پیدا کرده بودیم با این مزیت که مخارج آن را از جیب دیگران پرداختیم مباشرش شرکت ملی ملی نفت ایران بود ولی حقیقتاً مخارجش را آن ده گروهی که داوطلب این کار شده بودند پرداختند با این ترتیب ما توانستیم که این ناحیه را از ۱۶ هزار کیلومتر حداکثر به هشت هزار کیلومتر تقلیل بدهیم و گرچه جزء سؤال نیست ولی بنده باید عرض بکنم در طی این قرارداد موضوع استرداد هم پیش می‌آید یعنی شرکتها حداکثر هشت هزار کیلومتر مربع در اختیارشان برای کاوش و حفاری گذاشته می‌شود ولی آنها مؤظف هستند که در ۵ سال اول بیست و پنج درصد و در ۵ سال دوم بیست و پنج درصد از ناحیه‌ای را که در اختیارشان است به شرکت ملی نفت که طرف اول قرارداد است پس بدهند و اینها در حقیقت یک مناطق آزاد جدیدی خواهد بود که ما بعداً می‌توانیم باز از آنها استفاده بکنیم مستقیماً و یا به وسیله عقد قراردادهای جدید. سؤال چهارم جناب آقای دکتر رمضانی این است که ترکیب هیئت مدیره دستگاه اجرایی چیست؟ بنده تصور می‌کنم که مقصود ایشان از دستگاه اجرایی همان شرکت مختلط است یا سازمان مختلطی است که برای انجام عملیات اکتشافی تشکیل می‌شود به طوری که در قرارداد معین شده این شرکت دارای یک هیئت مدیره خواهد بود مرکب از ۸ نفر که چهار نفر را طرف اول قرارداد که شرکت ملی نفت است انتخاب می‌کند و چهار نفر دیگر را طرف دوم قرارداد انتخاب می‌کند و این توافق هم به عمل آمده است که رئیس هیئت مدیره را طرف اول معین می‌کند مدیرعامل و نایب رئیس هیئت مدیره را طرف دوم بنابراین به طوری که ملاحظه می‌فرمایید طرفین قرارداد دارای اختیارات و امتیازات مساوی در اداره این شرکت مختلط هستند سؤال پنجم این است که تعهد عملیات اکتشافی با کدام طرف قرارداد است و چنانچه در خاتمه دوره‌ی اکتشافی میدان تجارتی کشف نشده باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ این موضوع در قرارداد کاملاً تصریح شده است که طرف دوم قرارداد متعهد انجام کلیه عملیات اکتشافی است چه به طور مستقیم و چه به وسیله آن شرکت مختلطی که اینجا ذکرش آمد طرف دوم متعهد است که در یک دوره‌ی۱۲ ساله عملیات اکتشافی را در میدان‌هایی که در اختیار آن طبق این قرارداد گذاشته شده است انجام بدهد و طرف اول وجهاً من‌الوجوه تعهدی در انجام این عملیات بر عهده ندارد بلکه همان طور که به عرض رساندم طرف دوم قرارداد مستقیماً و یا به وسیله شرکت مختلطی که تشکیل شده است این وظایف را انجام می‌دهد همان طوری که به عرض رساندم در قراردادها تصریح شده که طرف دوم برای عملیات اکتشافی یک فرصت ۱۲ ساله دارد که البته با فروعی که در این تعهد ذکر شده است ظرف ۶ ماه از تاریخ اجرا که از زمان توشیح قانون به صحه مبارک همایونی است بایستی عملیات اکتشافی را شروع بکنند و حداکثر تا ۱۸ ماه اول اولین چاه اکتشافی را حفر کرده باشند حالا در انجام این تعهد ممکن است موارد مختلفی پیش بیاید در قرارداد تصریح شده که هیچ امری نمی‌تواند در چهار ساله اول عملیات اکتشافی را متوقف کند و این عملیات اکتشافی تا رسیدن به مرحله اکتشاف چاهی که جنبه تجارتی داشته باشد به شرحی که در این قانون تصریح شده است بایستی همچنان ادامه پیدا کند و اگر به طوری که سؤال کردهاند در پایان این دوره‌ی ۱۲ ساله یا در خلال این دوره‌ی ۱۲ ساله به اعتقاد طرف دوم موجباتی دانسته شد که احتمال رسیدن به یک هدف مثبت نیست قرارداد کان لم‌یکن خواهد بود و پذیره‌هایی را که طرف دوم قرارداد به طرف اول پرداخته است بود طرف اول ضبط می‌شود و اگر احیاناً مبالغی که طبق این قرارداد تعهد نموده است که تا پایان ۱۲ سال به مصرف برساند طبق صورت‌حساب‌های مثبت به مصرف نرسانده باشد بایستی ۵۰ درصد آن مبلغ را هم به طرف اول بپردازد. سؤال دیگری که مطرح شده این است که منظور از میدان تجارتی چیست؟ بایستی توضیحاً به عرض نمایندگان محترم برسانم که دستگاهی که در یک طاقدیس نفتی مشغول کاوش و اکتشاف است ممکن است به یک چاه نفتی برخورد بکند. (خواجه‌نوری- استدعا می‌کنم طاقدیس را تعریف بفرمایید) طاقدیس اصطلاحی است که از نظر صنعت نفت اطلاق می‌شود به یک قشر آهکی معین و مشخص که به وسیله لرزه‌نگاری به وجود آن در اعماق زمین پی می‌برند و احتمال داده می‌شود که در خلل و فرج این قشر آهکی نفتی وجود داشته باشد این اصطلاح طاقدیس است و بنابراین وقتی عملیات اکتشافی در یکی از این طاقدیس‌ها انجام می‌شود ممکن است به یک چاهی از نفت برخورد بکنند و بفهمند که اینجا نفت هست ولی این کافی نیست بلکه باید ثابت بشود که این چاه چاهی است که از نظر تجارتی یک چاه تجارتی نفتی به حساب می‌آید یعنی بایستی یک مقدار معینی در روز نفت از آن استخراج شود و در یک زمان معینی میزان بهره‌دهی نفت این چاه ثابت بماند وقتی که به این نتیجه رسیدیم در حقیقت آستانه بهره‌برداری تجارتی یا در آستانه میدان تجارتی هستیم ولی صرفاً برخورد به یک چاهی که جنبه تجارتی داشته باشد یک میدان نفت را میدان تجارتی نمی‌دانیم بلکه بایستی با کاوش‌های بعدی هم ثابت شود این میدان آن قدر نفت دارد که اگر ما نفت آن را استخراج بکنیم پس از کسر هزینه‌ها و پرداخت مالیات به دولت ایران ۲۵ درصد سود خالص برای هر دو طرف اول و دوم باقی بماند وقتی که ما در یک میدان نفتی به این اطمینان رسیدیم که میزان استخراج از این چاه برای یک مدت معقولی که در صنعت نفت پذیرفته شده است می‌تواند حداقل بعد از مخارج اکتشاف و استخراج و پرداخت مالیات ۲۵ درصد هم سود برای طرفین اول و دوم تأمین بکند آن وقت آن میدان یک میدان تجارتی تلقی می‌شود. سؤال دیگر هرگاه نفت به میزان تجارتی کشف شود سرمایه‌گذاری برای توسعه آن میدان به چه میزان انجام می‌شود؟ این سؤال در موقعی واقعیت پیدا می‌کند که ما در حقیقت به چاه اول نفت تجارتی و بعد هم به میدان تجارتی رسیده باشیم اگر آقایان به مواد قرارداد دقت فرموده باشند ملاحظه می‌فرمایند که به محض اینکه عملیات اکتشافی به اولین چاه تجارتی رسید از آن لحظه به بعد عملیات توسعه پیش می‌آید یعنی بایستی اقداماتی برای حفر چاه‌های بعدی، لوله‌کشی، منابع ذخیره و انبار کردن نفت و حمل نفت به بنادر و ساختن تأسیسات مختلف که برای این کار لازم هست اقدام بشود و مطابق قرارداد فعلی هزینه‌هایی که باید برای عملیات توسعه به مصرف برسد بایستی از طرف اول و طرف دوم قرارداد یعنی شرکت ملی نفت و کمپانی شریک ما متساویاً پرداخت شود در اینجا بنده متذکر می‌شوم که این قراردادهای فعلی با قرارداد آیپک چه مزیتی دارد در قرارداد آیپک مصرح است که به محض اینکه ما رسیدیم به مرحله بهره‌برداری دولت ایران بایستی فی‌المجلس و نقداً سهم خودش را برای عملیات توسعه به آن شرکت مختلط بپردازد ولی در این قراردادها ما توانستیم یک امتیازی به دست بیاوریم و آن امتیاز این است که ما وقتی رسیدیم به مرحله بهره‌برداری که بایستی هزینه توسعه بهره‌برداری مشترکاً و متساویاً از طرف دو طرف قرارداد پرداخت بشود، نسبت به سهم ما هم هزینه را طرف دوم قرارداد خواهد پرداخت، به حساب ما، و طبق قرارداد و شرایطی که برای هر یک از قراردادها تا اندازه‌ای متفاوت است ما این پول را که آنها به حساب ما پرداخت کردهاند طبق اقساطی به آنها مسترد خواهیم کرد که البته به طوری که ملاحظه فرموده‌اید در بعضی قراردادها بدون بهره است و در بعضی قراردادها با یک بهره بسیار معقولی این سرمایه‌گذاری از طرف اول مسترد خواهد شد سؤال دیگری که آقای دکتر رمضانی مطرح فرمودند این است که نفت میدان مکشوفه به چه نوع تقسیم می‌شود و تعهدات طرفین در قبال صادر کردن آن چیست؟ همان طوری که عرض کردم اصل مشارکت پنجاه و پنجاه است. این مشارکت در محصولی است که در چاه‌های نفت می‌آید (ریگی- مشارکت ۳۰ و ۷۰ هم داریم) البته همان طور که آقای ریگی تذکر فرمودند و بسیار متشکر هستم حقیقتاً برای ملت ایران افتخارآمیز است که ما به عنوان اولین کشور نفت‌خیز توانسته‌ایم اصل مشارکت ۵۰ و ۵۰ را تحقق بدهیم (صحیح است) اگر آقایان مقاله مجله بریتیش انتلیجنس ویلکی را که در روزنامه کیهان هم بنده ترجمه‌اش را دیدم ملاحظه فرموده باشند به این نکته توجه حاصل فرموده‌اند که وقتی این شرایط جدید ایران در مورد قرارداد جدید نفت در دنیا منعکس شد یک غوغایی در محافل نفتی دنیا برپا کرد و حتی در تلو این مقاله بنده مکرر دیده‌ام که پیش‌بینی می‌کنند که دولت ایران موفق نمی‌شود که این شرایط خود را به کمپانی‌های نفت بقبولاند و شاید در پایان آن الزام پیدا بکند که در توقعات خودش تجدیدنظر بکند که باز می‌بینیم و خوشبختانه امروز ملت ایران ملاحظه می‌کنند که ما نه تنها در شرایط خودمان تخفیفی قائل نشدیم بلکه توانسته‌ایم مزایای بیشتری از آنچه در بادی امر عنوان شده بود به دست بیاوریم این نکته‌ای را که جناب آقای ریگی متذکر شدند بنده می‌خواهم در تأیید فرمایششان عرض بکنم که اولین دفعه‌ای که امکان مشارکت پیدا شد در قرارداد کمپانی شل بوده است با کویت بر اساس ۲۰ درصد و این اولین بار است که یکی از کمپانی‌های بزرگ نفتی عالم تمکین کرده است اصل مشارکت ۵۰- ۵۰ را و این واقعاً یک موفقیت بسیار بسیار بزرگ برای ملت ایران است و ما بایستی حقیقتاً شکر نعمت وجود اعلیحضرت همایون شاهنشاه را همیشه به درگاه خداوند باریتعالی به جا بیاوریم که تمام دنیا معتقد هستند که این پیشرفت‌ها و این ترقیات و این گام‌هایی که به سوی تأمین منافع بیشتر از منابع نفتی برمی‌داریم مرهون راهنمایی‌های خردمندانه ایشان است (صحیح است) بنابراین، این موفقیت را می‌شود به عنوان یک اعجاز تلقی کرد که ما اصل ۵۰- ۵۰ را بر کمپانی‌های بزرگ قبولانده‌ایم وقتی صحبت از اصل ۵۰- ۵۰ می‌شود معنی‌اش این است که نصف محصول نفتی که در نتیجه این قراردادها به دست می‌آید مال طرف اول است و نصف دیگر آن مال طرف دوم ولی بنده اینجا لازم است یک توضیحی عرض کنم که نمایندگان محترم تصور نکنند که ما بر سر هر چاهی ۲ شیر گذاشته‌ایم که یک شیر سهم ایران را بدهد و یک شیر سهم طرف دوم را بلکه هر چه نفت که از چاه دربیاید بالاشاعه نصفش متعلق به طرف اول یعنی شرکت ملی نفت و نصف دیگر متعلق به طرف دوم است و این قایل تفکیک نیست و ما در مالکیت نفت مشاعاً شریک هستیم و اما راجع به تعهدات طرفین در قبال صادر کردن نفت، این موضوع در ماده ۲۳ قرارداد تصریح شده نفتی که به دست می‌آید با تمهید مقدماتی که در قانون ذکر شده و بنده برای جلوگیری از اطاله کلام از ذکر آنها خودداری می‌کنم نفت را شرکت مختلط در محل‌هایی که طرف اول و دوم قرارداد تعیین می‌کنند به طرف اول و دوم تحویل می‌دهد در اینجا سه صورت ممکن است پیش آید صورت اول این است که ممکن است طرف اول قرارداد که شرکت ملی نفت ایران است نفت حاصله را به دست بگیرد و به محل فروش صادر کند و در بازارهای دنیا عرضه بکند و ما امیدوار هستیم هر چه زودتر به این مرحله از موفقیت برسیم و خواهیم رسید و بنده دلیلش را هم عرض می‌کنم و همچنین طرف دوم قرارداد سهم خودش را از شرکت مشترک تحویل می‌گیرد و او هم مطابق بازارهایی که در اختیار دارد نفت را صادر می‌کند و به بازارهای فروش می‌رساند این یک صورت. صورت دوم این است که ممکن است طرف اول قرارداد با طرف دوم خودش رأساً نتواند یا نخواهد نفتی را که سهم او هست در بازارهای دنیا عرضه کند و بفروشد باز در اینجا دو شق دارد، دو شق در این قرارداد گنجانده‌ایم که یک شق از نظر شرکت ملی نفت ایران اختیاری است ولی شق دیگر از نظر طرف دیگر قرارداد الزامی است یعنی اگر نفتی به دست آمد و شرکت ملی نفت ایران بازاری برای فروش آن در اختیار نداشت طرف دوم قرارداد ملزم است که تمام نفت سهم ایران را یا یک قسمت از آن را که شرکت نفت خود عرضه نکرده است به بازارهای دنیا عرضه بکند و بفروشد و پول آن را بر اساس قیمتی که در این قرارداد توضیح داده شده است به طرف اول قرارداد که شرکت ملی نفت ایران باشد بپردازد و شق ثالث این است که ما آرزو داریم به آن برسیم یعنی آن قدر بازار فروش پیدا بکنیم که سهم طرف دوم قرارداد را از او بگیریم و به بازارهای دنیا عرضه کنیم در مورد شق دوم که در این قرارداد ذکر شده است در قرارداد آیپک این الزام و این تصریح روی بهای اعلام شده نشده بلکه در قرارداد آیپک که قراردادهای فعلی این مزیت را با آن دارد این است که آیپک سهم ایران را که می‌گرفت و در بازارها می‌فروخت به قیمت حقیقی که همیشه از قیمت اعلام شده کمتر است می‌فروخت و با ما محاسبه می‌کرد که بسیار محاسبه پیچیده‌ای بود ولی حالا بر اساس بهای نیمه راه که به میزان قیمت اعلان شده احتساب می‌شود قیمت نفت را به طرف اول قرارداد که شرکت ملی نفت ایران است خواهند پرداخت سؤال نهم آقای دکتر رمضانی؛ نفت به چه قیمتی صادر می‌شود؟ برای احتساب قیمت نفت در خلیج فارس یک اصولی از طرف محافل نفتی چه از نظر کشورهای نفت‌خیز و چه از نظر کمپانی‌هایی که تصدی استحصال و صدور و توزیع نفت را دارند در خلیج فارس پذیرفته شده است و آن عبارت است از قیمت اعلان شده در خلیج فارس نفتی که از ایران صادر می‌شود اعم از این که به وسیله طرف اول قرارداد یا طرف دوم قرارداد صادر شده باشد از نظر احتساب مالیات بر درآمد دولت ایران براساس بهای اعلان شده احتساب خواهد شد و بایستی بنده اینجا به عرض برسانم که بهای اعلان شده‌ی خلیج فارس در حال حاضر از قیمت واقعی فروش در دنیا به علت رقابت‌ها و پیدا شدن منابع جدید نفت و دمپینگی که از طرف بعضی از کشورها و پایین آوردن قیمت نفت به عمل آمده است بهای اعلان شده نفت هر بارلی ۳۰ سنت بیشتر است و این درآمد اضافی از فروش حقیقی که الان دولت ایران به دست می‌آورد به نفع ملت ایران و همچنین سایر کشورهایی که به اصطلاح نفتی دارند و نفتی صادر می‌کنند و براساس مالیات دریافت می‌کنند مرهون و نتیجه توجهات و عنایات و رهبری‌های صحیح اعلیحضرت همایون شاهنشاه است (صحیح است) که اجازه ندادند کمپانی‌های شرکت‌کننده در کنسرسیوم به آن میزانی که فروش حقیقی می‌کنند نرخ اعلان شده را پایین بیاورند به طوری که کارشناسان گفته‌اند بهای اعلان شده برای نفت آغاجاری از نظر کیفیت و مشخصات خاص خودش یک دلار و هشتاد و هفت سنت است در صورتی که قیمت حقیقی فروش آن یک دلار و شصت و سه سنت است بنابراین ملاحظه می‌فرمایید که در این قراردادهای جدید که احتساب را بر بهای اعلان شده اعلام کرده ما همیشه یک اضافه درآمدی غیر از آنچه که واقعیت هست به دست می‌آوریم. سؤال دهم ایشان را بنده جواب عرض کرده بودم و مجداً می‌خوانم «اگر احیاناً شرکت ملی نفت ایران و یا یکی از طرف‌های دوم قرارداد بازاری برای فروش نداشت چه اتفاقی می‌افتد؟ در قرارداد ذکر شده است که طرفین اول و دوم قرارداد بایستی در یک فاصله زمانی معین و مشخص مقدار نفتی را که در سال آینده بایستی صادر کنند با توافق و تراضی یکدیکر معین بکنند و به شرکت مختلط اعلام می‌کنند و شرکت مختلط برنامه کار خودش را برای استحصال و استخراج آن مقدار نفتی که از طرف اول و دوم اعلام شده است مجهز می‌کند و به تدریج بر همان پایه این نفت را تحویل طرفین اول و دوم خواهد داد بنابراین بعد از تعیین میزان استخراج نفت که بر اساس مطالعه دقیق در بازاریابی و فروش و توزیع و عوامل دیگری که مؤثر هست معین شد طرفین اول و دوم قرارداد ملزم هستند که این نفت را از شرکت مختلط تحویل بگیرند اما اگر یکی از دو طرف نتوانست بازاری برای نفت خودش به دست بیاورد چه اتفاقی می‌افتد؟ همان طوری که عرض کردم از نظر طرف دوم او ملزم هست که سهم نفت ایران را ببرد و بهای آن را براساس قیمت اعلان شده نیمه راه بپردازد و طرف اول هیچ تعهدی ندارد ولی از طرف دوم ملزم هست که نفت را ببرد اعم از اینکه آن را بفروشد یا نفروشد و باید بهای آن را براساس قیمت اعلان شده با طرف اول احتساب بکند و تصفیه بکند. سؤال یازدهم آقای دکتر رمضانی این است که مالیات بر چه اساسی گرفته می‌شود؟ نمایندگان محترم مستحضر هستند که عالیترین مظهر حق حاکمیت هر دولت قانون مالیات بر درآمد است و هیچ بحثی نیست که هر شخصیتی اعم از طبیعی یا حقوقی که در مملکت ایران به عملیات انتفاعی اشتغال داشته باشد و درآمدی به دست بیاورد. تحت تأثیر قانون مالیات بر درآمد بایستی مطابق آن قانون مالیاتی را که بر منافع خالص او تعلق می‌گیرد بپردازد. البته این همان اصلی است که ما در کنسرسیوم و در قرارداد آیپک و در قراردادی که با شرکت ایتالیایی‌ها منعقد شده است رعایت می‌کنیم و قراردادهای جدید این امتیاز را بر قراردادهای گذشته دارند که ما در آن قراردادها نرخ را ۵۰ درصد تثبیت کرده‌ایم، یعنی گفته‌ایم اگر در آینده قوانین مالیاتی ایران یک اشل بیشتری را تصویب کرد شرکت آیپک و شرکت اجیپ و همچنین کنسرسیوم از این تغییرات معاف خواهند بود ولی در قراردادهای فعلی ما به هیچ‌وجه اجازه نداده‌ایم که حق حاکمیت ایران از نظر قانون مالیات بر درآمد متزلزل بشود و باز آنها را مقید کرده‌ایم که در صورتیکه قوانین مالیاتی ایران اشل مالیاتی بیش از ۵۰ درصد تصویب کرد با توجه به شرایطی که دچار تبعیض نشوند که آن شرایط هم برای ما به علت تزاید سهم شرکت ملی نفت ممکن‌الحصول است ما این حق را برای خودمان محفوظ داشتیم که اگر در آینده اشل مالیاتی از پنجاه درصد بالا رفت دولت ایران حق داشته باشد بیش از پنجاه درصد از عواید خالص این شرکتها مالیات دریافت بکند. سؤال ۱۲ ایشان این است که آیا علاوه بر هزینه‌ی نقدی و پرداخت مالیات طرف دوم قرارداد پرداخت‌های دیگری را تعهد نموده است؟ جواب این سؤال مثبت است. همان طور که مطالعه فرموده‌اید جمعاً این ۵ فقره قرارداد پس از آن که به تصویب مجلسین و به توشیح همایونی رسید به فاصله ۳۰ روز ۱۸۵ میلیون دلار به عنوان پذیره به دولت ایران خواهند پرداخت ولی علاوه بر این پذیره به عنوان یک مزیت جدید نسبت به قراردادهای آیپک و قرارداد دیگری که با شرکت ایتالیایی‌ها بسته شده یک پذیره مشروط هم پیش‌بینی شده به این معنی که به محض اینکه عملیات اکتشافی این شرکت‌های مختلط به مرحله بهره‌برداری رسید طبق مقرراتی که در این قانون پیش‌بینی شده است مؤظف هستند که یک پذیره مجددی که بالغ بر ۴۶ میلیون دلار خواهد بود به دولت ایران بپردازند البته اگر خدای نکرده نتیجه عملیات اکتشافی در ظرف ۱۲ سال در یکی از این نواحی که ملزم به پرداخت پذیره مشروط هستند به نتیجه نرسید دیگر از پرداخت آن پذیره مشروط معاف خواهند بود به دلیل اینکه عملیات بهره‌برداری انجام نمی‌شود به عبارت دیگر در حقیقت ما دو مرتبه از اینها پذیره می‌گیریم پذیره اول که مقارن اجازه عملیات اکتشافی است و پذیره دوم برای اجازه و اقدام به عملیات بهره‌برداری نفت همچنین علاوه بر پذیره ابتدایی و علاوه بر پذیره مشروط که عرض کردم مؤظف به پرداخت حق‌الارض مطابق جدول و نرخی که در قرارداد ذکر شده است می‌باشند که از چهارصد دلار در هر کیلومتر مربع در سال شروع و ۱۰۵۰ دلار حد نهایی آن خواهد بود اما مزیت این قراردادها این است که آیپک بعد از دوازده سال این حق‌الارض را به دولت ایران خواهد پرداخت در حالی که در قراردادهای فعلی پرداخت حق‌الارض را از سالی که بهره‌برداری شروع می‌شود مقرر داشته این یک مزیت بسیار قابل توجهی است نسبت به قراردادهای پیشین، که در این قراردادها ملحوظ شده البته توجه خواهید فرمود مبلغی که از بابت حق‌الارض دریافت خواهد شد براساس آن مقدار اراضی است که بعد از استرداد در اختیار شرکتها قرار داده خواهد شد و وقتی احستاب بفرمایید که نسبت به ۸ هزار کیلومتر مربع در سالهای آخر که کیلومتری ۱۰۵۰ دلار می‌پردازند توجه خواهید فرمود که فی حد ذاته یک مبلغ بسیار قابل توجهی است سؤال دیگر ایشان این است که مدت این قرارداد چند سال است؟ متون قراردادها این سؤال را جواب داده که از تاریخ بهره‌برداری ۲۵ سال برای یک پنج سال با اطلاع قبلی اتوماتیکمان (پروین- خود به خود) به طور خود به خود با اطلاع و اخطار قبلی از طرف دوم قرارداد با همین شرایط قابل تمدید است و بعد برای دو پنج سال دیگر هم قابل تمدید است مشروط بر این که چنانچه شرایط دیگری در آن تاریخ برای قراردادهای دیگری به نفع دولت ایران به وجود آمد این شرکتها شرایط جدید را قبول داشته باشند و تبعیت بکنند در آن صورت است که قبول می‌کنیم که مدت قرارداد را دو پنج سال دیگر تمدید کنیم این که سؤال فرمودند چه تضمین‌هایی برای حسن انجام عملیات گرفته می‌شود یکی از مزایای خاصی که در این قرارداد مورد توجه قرار گرفته شده است گرفتن تضمین کافی است نسبت به مخارجی که طرفین دوم قرارداد ملزم به صرف آن هستند در راه اکتشاف در حوزه‌های نفتی که در اختیارشان گذاشته شده است. این مبالغ که قراردادها، برحسب طاقدیس‌های مختلفی که در اختیار طرف‌های دوم گذاشته شده متفاوت است در متن قرارداد تعیین شده و میزانی که طرف دوم قرارداد مستقمیاً یا به وسیله شرکت مختلط ملزم به مصرف رساندن آن هست طبق سنوات معین شده در یکی از قراردادها برای تعهد تمام مبلغی که باید به مصرف برسانند تضمین‌نامه گرفته شده است و برای چهار قرارداد دیگر نسبت به مبالغی که بایستی در ظرف چهار سال اول برای اکتشاف به مصرف برسانند تضمین‌نامه‌ای دریافت شده در اینجا بایستی به عرض برسانم برای ما اسباب افتخار است که شرکت‌های نفتی تقبل کردهاند این تضمین‌نامه را از بانک ملی ایران بگیرند و از این بابت بانک ملی ایران در نتیجه صدور این تضمین‌نامه‌ها برای کمپانی‌هایی که طرف دوم قرارداد قرار گرفته‌اند سالی یک میلیون دلار درآمد خواهد داشت و اگر احیاناً برای مدتی که در قرارداد در نظر گرفته شده و حداکثر ۱۲ سال است این مبالغ به مصرف نرسید شرکت ملی نفت ایران به صرف اخطار به بانک ملی ایران این تضمین‌ها را به سود خود دریافت خواهد کرد البته اگر در این راه مخارجی کرده باشند آن مخارج بایستی مستند به اسناد قابل قبولی باشد که در آن قرارداد ذکر شده از میزان تضمین کم می‌شود ولی در هر صورت با به دست آوردن این تضمین‌نامه‌ها در حقیقت ما اطمینان کامل و کافی داریم که این شرکتها خود را مؤظف می‌دانند مبالغی را که تعهد کردهاند در حوزه‌های نفتی که در اختیارشان گذاشته می‌شود به مصرف برسانند و الّا آن را بلاعوض به دولت ایران واگذار خواهند کرد سؤال دیگر ایشان این است که اگر اختلافی بین طرفین قرارداد پیش آمد به چه نحو حل و فصل می‌شود؟ این مورد در قرارداد پیش‌بینی شده است که اگر احیاناً در اجرای این قرارداد از نظر تفهیم و تعبیر مواد آن، یا استنباط مواد آن بین طرف اول و دوم اختلافی پیش بیاید آن اختلاف را به یک هیئت داوری که در بعضی موارد مرکب از سه نفر خواهد بود.
(قوام صدری «معاون وزارت دارایی»- اول به کمیسیون رجوع می‌شود).
اجازه بفرمایید بستن قرارداد رجوع کنم خیلی معذرت می‌خواهم اگر احیاناً در استنباط مواد این قرارداد بین طرف اول و دوم اختلاف نظری احیاناً پیش آمد در بادی امر به یک کمیسیون سازش ارجاع می‌شود و آن کمیسیون بعد از آن که طرفین را بررسی کرد نظر خودش را به طرفین ابلاغ می‌کند.
(مهندس ارفع- ترکیبات کمیسیون را بفرمایید).
(پروین- مرکب از چهار نفر است دو نفر از طرف اول و دو نفر از طرف دوم).
و بعد به داوری رجوع می‌شود.
اجازه بفرمایید ماده ۳۹ را بنده بخوانم:
- ماده ۳۹-
- ۱- هر گونه اختلاف ناشی از اجرا یا تعبیر مقررات این قرارداد توسط یک هیئت داوری مرکب از سه نفر حل و فصل خواهد شد هر یک از طرفین یک نفر داور تعیین خواهد نمود و دو نفر داور مزبور قبل از شروع به رسیدگی داور ثالثی را انتخاب خواهند کرد که سمت ریاست هیئت داوری را خواهد داشت» اجازه بفرمایید اول ماده مربوط به کمیسیون سازش را بخوانم. «ماده ۳۸- هر گاه اختلافی مربوط به اجرا یا تفسیر این قرارداد پیش آید طرفین می‌توانند موافقت کنند که موضوع به هیئت سازش مختلطی مرکب از چهار عضو مراجعه شود که هر یک از طرفین دو نفر آن را تعیین خواهند نمود و وظیفه آنها کوشش در حل موضوع به طریق دوستانه خواهد بود هیئت سازش پس از استماع اظهارات نمایندگان طرفین رأی خود را در ظرف سه ماه از تاریخ ارجاع شکایت به هیئت صادر خواهد کرد رأی مزبور در صورتی الزام‌آور خواهد بود که به اتفاق صادر شده باشد.
- ۲- هر گاه طرفین نسبت به ارجاع اختلاف به کمیسیون سازش توافق ننمایند و یا اختلاف بعد از ارجاع به کمیسیون مزبور حل نشده باشد طریق حل آن منحصراً ارجاع به داوری طبق مقررات ماده ۳۹ خواهد بود.
بنابراین توجه فرمودید که در بادی امر یک کمیسیون سازش مختلطی مرکب از چهار نفر تشکیل می‌شود که به نظرات طرف اول و دوم رسیدگی می‌کنند و رأی در سازش و حل و فصل دوستانه خواهند داد و این رأی ظرف سه ماه بایستی از طرف کمیسیون سازش صادر شود حالا امکان دارد که اصولاً طرفین اول و دوم نسبت به ارجاع به کمیسیون سازش توافق نکنند و یا احیاناً بعد از اینکه مراجعه کردند به نظر کمیسیون سازش قانع نشوند در این صورت به یک هیئت داوری مراجعه می‌کنند که این هیئت داوری مرکب از سه نفر خواهد بود و در یک مورد طرف اول و طرف دوم قراردادها دو نفر را معین می‌کنند این دو داور متفقاً داور ثالثی را به عنوان سرداور انتخاب می‌کنند و موضوع مورد بررسی قرار خواهد گرفت و چنانچه دو داور طرفین متفقاً نتوانستند درباره انتخاب داور ثالث با همدیگر توافق بکنند این داور از طرف رئیس دادگاه که فدرال سوییس انتخاب خواهد شد و در بعضی قراردادها مرجع دیگری پیش‌بینی شده اما چنان که هر کدام از طرفین حاضر به انتخاب داور نشوند باز یک داور واحد به وسیله همان مرجعی که در این قراردادها که به تناسب قراردادهای مختلف مرجعش مختلف است انتخاب خواهد شد و آن داور رأی قطعی خودش را نسبت به مورد اختلاف صادر خواهد کرد سؤال دیگر این است که مبالغ دریافتی به عنوان پذیره یا هر پرداخت دیگر از طرف‌های دوم به شرکت ملی نفت ایران به چه نحوی پس داده خواهد شد؟ مبالغی که از طرف، طرف دوم جمعاًٌ به طرف اول پرداخت می‌شود عبارت خواهد بود از پذیره نفت و هزینه اکتشاف تا مرحله وصول به یک میدان تجارتی اگر نتیجه عملیات به مرحله‌ای رسید که یک حوزه نفتی تجارتی کشف کردیم و با تأمین سرمایه مشترک با طرف قرارداد موجب توسعه و بهره‌برداری و فروش و توزیع را فراهم کردیم در آن صورت است که طرف اول که شرکت کلی نفت است پذیره را در ظرف ۱۰ سال و هزینه‌های اکتشافی را در ظرف ۱۵ سال یا ۱۰ سنت هر بارل هر کدام که ۱۵ سال را پر بکند با منظور نمودن در هزینه خواهد پرداخت و اما اگر احیاناً عملیات اکتشاف به مرحله وصول به یک میدان تجارتی نفت نرسید در این صورت پذیره‌ای را که شرکت ملی نفت دریافت داشته است حفظ خواهد کرد و استردادی در بین نیست و همچنین هزینه اکتشافی را که طرف دوم به عمل آورده است نسبت به استرداد آن طرف اول مسئولیت ندارد و اگر میزانی را که برای اکتشاف خرج کرده است از میزان تعهدش کمتر باشد بایستی ۵۰ درصد آن تفاوت را به شرکت ملی نفت بپردازد. سؤال ۱۷ عبارت از این است که به طور ساده توضیح داده شود که ۷۵% سهم ایران از چه مبالغی تشکیل می‌شود؟ بنده تصور می‌کنم این موضوع را توضیح دادم و عرض کردم فرض بفرمایید که جناب آقای دکتر شفیع امین با جناب آقای قراچورلو آمدند نسبت به استخراج یک معدنی غیز از نفت شرکتی تشکیل دادند سرمایه‌ای هم گذاشتند و عوایدی هم به دست آوردند مطابق قانون مالیات بر درآمد ۵۰ درصد از عواید خالص را بایستی به دولت ایران بپردازند بنابراین یک ۵۰ درصد عواید خالص نصیب دولت ایران شد ۵۰ درصد از عواید خالص باقی می‌ماند که ۲۵ درصد متعلق به شرکت ملی نفت ایران و ۲۵ درصدش متعلق می‌شود و شرکت طرف دوم قرارداد بنابراین وقتی عواید دولت ایران و شرکت ملی نفت ایران را که در واقع نفس واحدی هستند حساب بکنیم ملاحظه می‌شود که دولت ایران یک مرتبه ۵۰ درصد بابت مالیات از عواید خالص گرفته و یک مرتبه هم شرکت ملی نفت ۲۵ درصد به عنوان حق مشارکت دریافت کرده بنابراین جمعاً ما ۷۵ درصد از عواید خالص نفت را به دست آورده‌ایم (پروین- چرا ۵۰ درصد اولی را اسمش را مالیات گذارده‌ایم) این اصولی است که در قراردادهای جدید نفت به دست آمده اول عرض کردم که ما آمده‌ایم اینها را از هم تفکیک کرده‌ایم ما آمده‌ایم (ریگی- بفرمایید که ما امتیاز نخواستیم بدهیم شرکت کردیم) امتیاز نخواستیم بدهیم برای این که باب امتیاز به طور کلی مسدود باشد و راه مشارکت شرکت ملی نفت ایران در امور استحصال نفت، فروش نفت باز بشود ما اصل مشارکت را طبق قانون نفت که در سال ۱۳۳۶ به تصویب مجلسین و توشیح همایونی رسیده است به عنوان یک تحول در کار نفت دنیا عنوان کرده‌ایم و به آن رسیده‌ایم و این اسباب افتخار ما است (صحیح است.) و به طوری که ملاحظه می‌فرمایید علی ای حال ما ۷۵ درصد از درآمد خالص نفت را به دست آورده‌ایم (صحیح است) در یکی از قراردادها این امتیاز برای ما پیش‌بینی شده است که بعد از این که به مرحله بهره‌برداری رسیدیم طرف دوم قرارداد تعهد کرده که از سود خالصی که از بابت فروش نفت سهم خودش به دست خواهد آورد باز یک چهارده درصدی به دولت ایران بپردازد که در آن قرارداد عواید ما به ۸۵ درصد خواهد رسید و بنده می‌خواهم یک جمله معترضه‌ای خدمت نمایندگان محترم عرض کنم این را حقیقتاً من الهام گرفتم از فرمایشات خردمندانه شاهنشاه بزرگوار در پیام روز ششم بهمن بنده روز هفتم بهمن برحسب اتفاق در یک موقعیتی قرار گرفتم در محیط استماع مذاکراتی که بین چند نفر که نه آنها من را می‌شناختند و نه من آنها را ولی معلوم بود از طبقه روشنفکر مملکت بودند مذاکره آنها راجع به فرمایشات شاهنشاه بود در روز ششم بهمن این فرمایشات و بیان حقایق که شاید برای خیلی‌ها تاریک بود به حدی ذهن‌ها را روشن کرد که یکی از آنها به دیگری می‌گفت که من در مقام آن هستم که عریضه‌ای به حضور شاهنشاه تقدیم بکنم و از ایشان استدعا بکنم که گاه‌گاه ملت ایران را از این حقایق و جریانات آگاه فرمایند تا ملت ایران به حقیقت متوجه بشود که ما چه دوران پر تلاطمی را در ظرف این بیست و چند سال برای استقرار امنیت مملکت، برای تکامل این مملکت، برای استقلال این مملکت و برای بقای این مملکت با رهبری اعلیحضرت همایون شاهنشاه پشت سر گذاشته‌ایم تا امروز این ثبات و ترقی و امنیت را به دست آورده‌ایم امروز یک لایحه‌ای در این مجلس محترم مطرح است که عواید ملت ایران را از منابع جدید نفت به ۸۵ درصد رسانده این جوان‌های ۲۳ ساله امروز که به حکم زمان زمان مال آنها است بچه‌های ده ساله ۱۳۳۰ هستند آنها اگر ندانند که ما برای ۳۰۰ تن نفت که به وسیله کشتی رزماری از این مملکت صادر کردیم سه روز جشن گرفتیم (صحیح است.) تمام شهرها را آزین کردیم بیرق زدیم که ما سیصد تن نفت را به وسیله یک دلال ایتالیایی که بعد هم معلوم شد یک حقه بود که به ما زدند فروخته‌ایم عظمت توفیق امروز را که شما می‌بینید قریب ۸۰ میلیون تن نفت در سال ۱۹۶۴ از این مملکت صادر شده و عواید نفت ما به چهارصد و خرده‌ای میلیون دلار بالغ شده است و اگر اشتباه نکرده باشم به ۴۳۷ میلیون دلار درک نخواهند نمود بنده قبلاً‌هم عرض کردم که جمله‌ی معترضه عرض می‌کنم قدر این قرارداد را ما با مقایسه آن جریانات باید بدانیم و می‌توانیم به نسل جوان امروز تفهیم بکنیم که امروز چه موفقیتی نصیب ملت ایران شده بایستی این مردم بدانند که این منابعی که امروز استخراج می‌شود تمام پول آن مطابق قانون همان طوری که جناب آقای نخست‌وزیر در مجلس سنا و یا در مصاحبه‌شان فرمودند درست به خاطرم نیست که در کجا فرمودند، تمام عوایدی که ما از عقد این قراردادها به دست خواهیم آورد صرف عملیات عمرانی و آبادی و پایه‌گذاری اقتصاد آینده مملکت خارج از درآمد نفت خواهیم کرد و این را باید عرض کنم که درآمد نفت نمی‌تواند یک درآمد ازلی برای این مملکت باشد ما بایستی با استفاده از راهنمایی‌های اعلیحضرت همایون شاهنشاه این عواید را صرف آن گونه عملیاتی بکنیم که بتواند پایه صحیح اقتصاد مملکت را بر ریشه‌هایی پی‌گذاری کند که فارغ از درآمد نفت باشد من امیدوارم این موضوع در بادی امر در خوزستان به مورد اجرا گذاشته بشود اجازه بدهید بنده اینجا استفاده بکنم و بگویم که تا الان آنچه که عواید نفت به دست آورده‌ایم از دشت خوزستان بوده است و این استان زرخیز فقط شصت سال است که به عنوان یک منبع نفتی به مملکت ایران فایده می‌رساند ولی در طی تاریخ و در طی قرون گذشته که این استان به عنوان یک جواهر تابناک و درخشان بر تارک ایران از لحاظ اقتصادی می‌درخشیده است و گنجینه واقعی مملکت ایران بوده است (صحیح است) بر پایه اقتصاد نفت نبود بلکه بر پایه اقتصاد کشاورزی بود ما بایستی هم‌اکنون از این عواید و ذخایری که در این سرزمین است و ما به برکت وجود شاهنشاه توانسته‌ایم از آن بهره‌برداری کنیم باید توجه داشته باشیم که یک روزی تمام خواهد شد و از هم‌اکنون بایستی قسمتی از این عایدات در خوزستان به‌خصوص، که امکانات توسعه‌ی کشاورزی دارد صرف شود ما باید افتخار بکنیم که ذات مبارک شاهانه به این موضوع کمال توجه را دارند و اکنون در این استان عملیاتی انجام می‌شود که ما را مطمئن می‌کند که آینده‌ی خوزستان بر پایه‌ی کشاورزی و نیروی برق که نیرویی جدید از تمدن عصر ما است استوار خواهد بود و خارج از درآمد نفت، خوزستان، همچنان خدمتگزار خزانه مملکت باشد نه براساس نفت بلکه براساس اقتصاد کشاورزی و صنعت خوزستانی آباد آماده کنیم (احسنت) سؤال دیگر جناب آقای رمضانی (که مثل این که از توضیحات بنده خسته شده‌اند) بهای نیمه راه را از بنده خواسته‌اند عرض کردم که ما یک امتیازی را به دست آورده‌ایم در این قرارداد که اگر احیاناً شرکت ملی نفت برای سهم نفت خودش بازار مستقیم و مستقلی نداشته باشد طرف دوم قرارداد ملزم است که تمام سهم شرکت ملی نفت ایران یا هر قسمتی که شرکت ملی نفت ایران بخواهد به بازارهای دنیا برساند و آن را بفروشد و در ازا فروش آن بهای نفت را به ایران بپردازد اساس قیمت نیمه راه در حقیقت عبارت از این است که ما وقتی بهای نفت را براساس اعلان شده طبق آنچه که در متن قرارداد ذکر شده است حساب کردیم یک عایدات خالصی پس از مالیات بر درآمدی که شرکت ملی نفت ایران به دولت ایران می‌پردازد به دست آورده‌ایم شرکت ملی نفت ایران موافقت نموده است که این عواید را براساس بهای اعلان شده که از بهای حقیقی همیشه بیشتر است و بیشتر بوده احتساب شده است نصف این منافع را به طرف دوم به عنوان حق‌العمل فروش نفت سهمیه ایران بپردازد ولی بایستی بنده این نکته را تذکر بدهم که در حقیقت طرف دوم ۵۰ درصد عایدات حقیقی را نمی‌برد چرا؟ برای این که او که سهم ایران را به خارج خواهد برد ناچار است به قیمت معمولی بفروشد در صورتی که بهای آن براساس قیمت اعلان شده با ما حساب می‌کند یعنی وقتی که تفاوت قیمت هر بارل را که الان سی سنت است حساب کنیم در حقیقت ما در این مورد دو ثلث منافع عایدمان می‌شود و آنها یک ثلث از منافع نفتی که برای فروش در اختیار آنها گذارده‌ایم به عنوان حق‌العمل عایدشان می‌شود این تعبیری است از بهای نیمه راه ولی شرکت ملی نفت کوشش خواهد کرد و تلاش مداوم دارد که در قبال این منابع جدید نفت و برای به دست آوردن منافع بیشتر مثل همه‌ی شرکت‌های بزرگ دنیا در بازارهای دنیا رخنه بکند یکی از امتیازات دیگر که در این قانون هست و بنده بایستی متذکر بشوم که آقایان سؤال نفرمودند این است که ما در این قرارداد کمپانی‌های طرف دوم قراداد را ملزم کرده‌ایم که حق اولویت حمل و نقل را به کشتی‌های نفت‌کش بدهد که در ملکیت ایران باشند این مطلب سرمایه‌داران ایرانی و اشخاصی را که در خارج هستند تشویق خواهد کرد به تهیه کشتی نفت‌کشی در ملکیت ایران و این اولین گام عملی است که ما می‌توانیم برای شرکت ملی نفت ایران برداریم مسئله دیگری که به عنوان امتیاز این قراردادها تلقی می‌شود و آن هم در حقیقت گام دیگری است در رسیدن به هدف غایی و نهایی این است که در این قراردادها طرف‌های دوم مکلف هستند که در عرض ده سال تعداد کارمندان خارجی را نسبت به کارمندان ایرانی به ۲ درصد تقلیل بدهند یعنی بعد از ده سال اگر صد نفر کارمند در این دستگاه‌ها کار بکنند فقط دو نفر از این کارمندان باید غیر ایرانی باشند این الزام برای شرکت‌های نفت به خودی خود این موجبات را فراهم می‌کند که اینها در مقام تربیت کادر کارشناس و متخصص نفت برمی‌آیند و برای رسیدن به هدف غایی که عرض کردم در واقع اول نیازمند هستیم به کارشناس بعد به کشتی و مرحله‌ی سوم همان کاری است که ما الان در هندوستان داریم می‌کنیم یعنی برای اینکه بازار فروش داشته باشیم می‌رویم در ساختن پالایشگاه در هندوستان مشارکت می‌کنیم این موفقیت‌هایی که نصیب شرکت ملی نفت ایران شده است واقعاً باعث کمال خوشوقتی است بنده به نوبه‌ی خودم در همین جلسات که با آقایان کارشناسان صحبت می‌کردم احساس غرور کردم برای این که دیدم شرکت ملی نفت ایران تحت رهبری شاهنشاه در رسیدن به آرزوی ملی که استقلال تام و تمام شرکت ملی نفت باشد به آن چنان موقعیتی نایل شده است که برای دنیا اعجاب‌آمیز است تصور می‌کنم به همه سؤالات جواب عرض کرده‌ام و بنابراین به همین جا به عرایضم خاتمه می‌دهم و در صورت ضرورت مجدداً توضیحاتی عرض خواهم کرد (احسنت).
رئیس - آقای دکتر رمضانی.
دکتر رمضانی- بنده وقت خودم را به آقای رامبد می‌دهم.
رئیس - آقای رامبد.
رامبد- از توضیحات و تفسیر لازمی که توسط مخبر محترم کمیسیون داده شد و به عمل آمد بنده و هم‌مسلکان حزب مردم کمال تشکر را داریم. برای اینکه تصور می‌کنم در حدود مطالبی که اینجا صحبت شد ما هم مثل تمام ملت ایران باید از این اقدامات بسیار مفید که اجازه می‌خواهم صراحتاً عرض کنم افتخار و ابتکار آن منحصراً متعلق به شخص شاهنشاه معظم ما است (صحیح است) همه سپاسگزار باشیم. ای کاش دولت‌ها می‌توانستند در سایر امور هم این چنین مو به مو اوامر شاهنشاهی را که درباره‌ی رفاه حال ملت و بهبود اوضاع مملکت صادر می‌شود به موقع اجرا می‌گذاشتند (صحیح است) تا می‌دیدند در سایر مطالب هم این چنین تشکری یک دست و یکنواخت از طرف ملت به عمل می‌آید (صحیح است) به همین مناسبت از مجریانی که در اجرای نیات شاهنشاه توفیق حاصل کردند و این امر مهم را به پایان رسانیدند نیز تقدیر و تشکر داریم. در خاتمه همچنان که نسبت به این اقدام بزرگ هم حزب مردم با کمال سربلندی رأی موافق خواهد داد یک تذکری را لازم می‌دانم به دولت داده شودکه چنین انتظار داریم در مصرف این عوایدی که به وسیله شاهنشاه در احقاق حق مردم ایران به وجود می‌آید نیز توجه شود (صحیح است) این پول‌ها مفت به دست نمی‌آید بهتر است برای این که تمام بیست میلیون جمعیت ایران آن چنان که ما امروز احساس خوشبختی و سربلندی از توفیق این قراردادها بر اثر توجه شاهنشاه داریم در نحوه مصرف این عواید هم دولت‌ها آنچنان اقدام کنند که هر بیست میلیون این خوشبختی را احساس کنند (صحیح است) بنده عرایضم را به همین جا خاتمه می‌دهم و یک بار دیگر از توضیحات آقای مخبر که قطعاً بر اثر بحث طولانی در کمیسیون ایشان به این نکات واقف شدند تشکر می‌کنم (احسنت).
رئیس - آقای نخست‌وزیر فرمایشی داشتید؟
نخست‌وزیر (امیرعباس هویدا)- پنجشنبه اول بهمن در حدود ساعت ده به خانه ملت آمدم و خودم را مجهز کرده بودم که راجع به لایحه عرایضی و توضیحاتی به عرض مجلس شورای ملی برسانم. دوست عزیزم نخست‌وزیر شهید در حدود ساعت ۵/ ۹ صبح قبل از این که از نخست‌وزیری حرکت کنند به شرکت بیمه که در آن روز جلسه مجمع عمومیش تشکیل شده بود و من هم به سمت رئیس آن جلسه عمومی حضور داشتم تلفن کرد و قرار گذاشتیم که ساعت ده با هم اینجا باشیم و مقدمتاً او نکاتی به عرض خانمها و آقایان برساند متأسفانه آن داستان به نتیجه نرسید و ما هم یک دوستی را از دست دادیم قبل از اینکه راجع به این لایحه، عرضی بکنم خیال می‌کنم به موقع است که قبلاً گزارش مختصری را که دیشب تهیه شده و راجع به قتل نخست‌وزیر شهید است به عرض مجلس شورای ملی برسانم. گزارشی است با اطلاعات و با زبان قضایی و انتظامی که قرائت می‌کنم.
مقارن ساعت ده صبح روز پنجشنبه اول بهمن ماه سال جاری شادروان حسنعلی منصور نخست‌وزیر شهید در جلو درب کوچک غربی مجلس شورای ملی به وسیله دو گلوله مورد سوء قصد قرار گرفت ضارب که پس از اجرای نیت شوم خود مبادرت به فرار نموده بود وسیله‌ی مأمورین مربوطه در محاذات مدرسه سپهسالار دستگیر و اسلحه وی نیز در همان حین ضبط گردید، در جیب ضارب اوراقی که هویت وی را روشن می‌ساخت کشف شد. ضارب جوانی است ۲۱ ساله به نام محمد بخارایی فرزند علی‌اکبر تحصیلدار مغازه آهن‌فروشی، پس از دستگیری تحقیق از ضارب و مطلعین در اسرع وقت وسیله‌ی مأمورین قضایی و انتظامی شروع و با قرائتی که حین تحقیق محلی به دست آمد معلوم گردید که ضارب دارای هم‌دستانی بوده که دو نفر از هم‌دستان وی به اسامی رضا صفارهرندی و مرتضی نیک‌نژاد در ساعت ۱۹ همان روز با اسناد و مدارک لازم دستگیر شدند دو نفر اخیرالذکر روز واقعه طبق قرار قبلی در گوشه میدان بهارستان در حالی که مسلح به سلاح کمری بوده‌اند موضع گرفته و بنابراین بوده که هر یک از این سه نفر که زودتر به نخست‌وزیر شهید دسترسی پیدا کنند وی را مورد سوء‌قصد قرار دهند.
با ادامه تحقیق معلوم شد که مرتضی نیک‌نژاد پنج تیر شلیک کرده و محمد بخارایی دو تیر، دو پوکه که فشنگ اسلحه محمد بخارایی و چهار پوکه فشنگ اسلحه مرتضی نیک‌نژاد در جلو مجلس و در محل وقوع حادثه پیدا شد.
نظر کارشناسان فنی اسلحه‌شناسی در مورد پوکه‌ها با توجه به این که گلوله‌ای که به شکم شادروان منصور اصابت کرده بود در دسترس بود جلب و معلوم گردید دو عدد گلوله‌ای که به گردن و شکم نخست‌وزیر شهید اصابت کرده متعلق به فشنگ کمری محمد بخارایی که از نوع براونینگ بلژیکی است می‌باشد و پنج فشنگی که از اسلحه کمری مرتضی نیک‌نژاد خارج شده یکی به ناودان منصوب در ضلع غربی مجلس و یکی به ماشین اسکورت اصابت و سه عدد دیگر هوایی بوده.
مرتضی نیک‌نژاد علت تیراندازی خود را انحراف توجه مأمورین از محمد بخارایی ذکر می‌کند، چون می‌بایستی روشن شود که متهمین سه قبضه اسلحه را از کجا به دست آورده‌اند در این زمینه تحقیق لازم معمول و معلوم گردید که سه نفر یاد شده یعنی این سه نفری که اسم‌شان گفته شد با شخصی به نام صادق امانی‌همدانی شغل حبوبات‌فروش مرتبط بوده و جلساتی با او داشته و صادق امانی سه قبضه اسلحه در اختیار آنان گذارده و چند جلسه آنان را به منظور تعلیم تیراندازی به حوالی مسگرآباد می‌برد و روز چهارشنبه یعنی یک روز قبل از وقوع حادثه در آخرین جلسه تعلیم و تمرین اسلحه با فشنگ‌های مربوطه در اختیار آنان می‌گذارد و متهمین برای اطمینان بیشتر و آزمایش سلاح‌های خود همان روز یک تیر شلیک می‌کنند و قرار بر این بوده که متهمین پس از اجرای نقشه شوم خود سلاح‌ها را در میعادگاه معینی به صادق امانی رد کنند که رضا و مرتضی پس از فرار دو قبضه اسلحه را به صادق امانیدر میعادگاه مسترد می‌کنند.
صادق امانی پس از وقوع قضیه بلافاصله متواری می‌شود، مقارن فرار صادق برادرش هاشم امانی‌همدانی که طبق مدارک موجود از اعضا فعال و مؤثر فداییان اسلام بوده نیز متواری می‌شود، ضمن تلاش برای دستگیری این دو نفر معلوم گردید که صادق امانی چمدانی را که احیاناً محتوی آلات و ادوات و مدارکی بوده ضمن فرار در نزدیکی از آشنایانش مخفی نموده توجه خاصی به این موضوع معطوف تا این که چمدان مزبور در منزل یکی از آشنایان هاشم و صادق در حالی که در شکاف دیواری پنهان شده بود کشف گردید و محتویات چمدان عبارت بود از هشت قبضه اسلحه کمری (دو قبضه اسلحه کمری (دو قبضه اسلحه کمری مورد استفاده رضا و مرتضی جزء این ۸ قبضه اسلحه می‌باشد) مقداری نوار ضبط صوت، قالب نارنجک، مقداری فشنگ، مقادیری پاکت ماشین شده به عنوان مقامات و اشخاص داخلی و خارجی.
به هر حال با کوشش مداوم شبانه‌روزی اینجا باید از کوشش مداوم مقامات قضایی و انتظامی که کردهاند من نخست وزیر تشکر کنم بدواً هاشم و سپس صادق در مخفیگاه‌های خود که هر زمان تغییر می‌دادند دستگیر شدند.
صادق و هاشم اعتراف نمودند که از ماه‌ها قبل برای مخرب سرچشمه می‌گرفت به کمک عده‌ای از جمله مهدی عراقی که از اعضا مؤثر و فعال فداییان اسلام است و حتی یک قبضه اسلحه نیز در اختیار گذارده، به فکر تهیه و جمع‌آوری اسلحه بوده‌اند و پس از تهیه اسلحه به دنبال عوامل اجرایی می‌گشتند که بالاخره در دو ماه قبل صادق امانی موفق می‌شود با آشنایی قبلی که با رضا صفارهرندی داشته جلساتی در منزل وی تشکیل و سه نفر متهمین (محمد بخارایی- رضا صفارهرندی- مرتضی نیک‌نژاد) را که خود واجد زمینه مساعد و دارای عقاید افراطی حاد و وابستگی‌هایی بوده‌اند تحت تأثیر تلقینات شوم خود قرار داده و نقشه قتل نخست‌وزیر شهید را که قبلاً در جلسه متشکله از هاشم و صادق امانی و مهدی عراقی تصویب شده بود به سه نفر متهمین یاد شده بقبولاند.
اضافه می‌نماید که مهدی عراقی نیز دستگیر، نحوه خریداری و تحصیل اسلحه از ناحیه برادران امانی و مهدی عراقی روشن شده و کسانی که در اخفا متهمین و آلات و ادوات جرم مداخله داشتند دستگیر و قضیه همچنان از طرف مقامات مسئول قضایی و انتظامی با کمال جدیت مورد تعقیب است و اطلاعات بیشتری در آینده مجدداً به موقع خود به اختیارتان خواهم گذاشت بنده خیال می‌کنم لازم بود من امروز در این لایحه‌ای که قرار بود نخست‌وزیر شهید راجع به آن صحبت کند گزارشی به عرضتان برسانم. مسلماً من شخصاً مایل بودم ای کاش خود منصور اینجا بود و با صدای گرمش و با آن روحیه قویش می‌توانست راجع به این لایحه اینجا با شما صحبت کند و درباره این لایحه خیال می‌کنم جناب آقای مرتضوی کار مرا بسیار راحت و آسان کرد. ای کاش در همه کارهای نخست‌وزیر و وزیر دارایی شخصی مثل ایشان از لایحه دفاع می‌کرد و اطلاعاتی در دسترس می‌گذاشت ایشان مثل یک متخصص نفتی صحبت کردند من هم به ایشان تبریک می‌گویم و هم به خودمان که این طور صریح و با کلمات بسیار فنی و ساده توانستند این موضوع را روشن کنند و سؤالات جناب آقای رمضانی را جواب بدهند که حتماً بعد از یک بررسی بسیار عمیقانه تهیه شده بود. از فرمایشات جناب آقای رامبد هم تشکر می‌کنم و به ایشان اطمینان می‌دهم که ۱۸۵ میلیون دلار پذیره به جز برای کارهای عمرانی که بیست و سه میلیون ایرانی از آن استفاده کنند مسلماً نظر دیگری نیست و حتی این دولت خودش را مؤظف کرده که برای این کار لایحه‌ای تهیه و به مجلس تقدیم کند که امروز در کمیسیون تهیه و به مجلس تقدیم کند که امروز در کمیسیون مالی است و در آن لایحه گفته شد ۱۸۵ میلیون دلار برای کارهای عمرانی و تولیدی مصرف خواهد شد (احسنت) مسلماً اگر راجع به این لایحه بنده عرضی بکنم این خواهد بود که عده زیادی در این باب زحمت کشیدند و همان طور که اعلیحضرت همایونی در نطقی که از رادیو و تلویزیون ایراد فرمودند در این قسمت راجع به قرارداد نفت با شرکت ایتالیایی فرمایشاتی کردند و فرمودند اشخاصی در آن زمان گفتند که ده سال این قرارداد زود است برای مملکت ما ولی ثابت شد که این قرارداد شاید برای دنیا ده سال زود بود ولی برای ایران زود نبود و به موقع بود. راجع به این لایحه هم باید عرض کنم که ما مسلماً پیشقدم هستیم و این لایحه‌ای است که کشورهای دیگر ندارند حتی لایحه‌های شبیه قرارداد با شرکت ایتالیایی و امریکایی پان آمریکن در کشورهای دیگر موجود نیست. باید اذعان کنیم که تحت رهبری اعلیحضرت همایونی در قسمت نفت ما بی‌نهایت پیش رفته‌ایم من نمی‌خواهم اینجا راجع به این قرارداد صحبت کنم و جزئیات را عرض کنم. چون همین طور که در کمیسیون دوستان شرکت نفت حضورتان شرفیاب شدند و اطلاعاتی در دسترس‌تان گذاشتند و به طور دقیق و با رقم نشان دادند که امروز نفت برای ما موضوع سیاسی نیست و موضوع اقتصادی است اگر امسال در ۱۳۴۳ درآمد ما از نفت در حدود ۵۰۰ میلیون دلار است که باید مبلغ ۱۸۵ میلیون دلار پذیره را به آن اضافه کنیم در سال دیگر امیدواریم درآمد ما ۵۵۰ میلیون باشد و این شرکت‌های جدید هم که به کار بیفتد فراموش نفرمایید که درآمد ما به آنجا خواهد رسید که این پول‌ها چرخ اقتصاد و پیشرفت مملکت را به کار خواهد انداخت بدیهی است که همین شرکتها که ایجاد می‌شود کار ایجاد خواهد کرد. همان طور که آقای مرتضوی گفتند در این شرکتها بعد از چند سال عملیات به جز دو درصد خارجی کسی نخواهد بود و همه ایرانی خواهند بود جوانان این مملکت پسر و دختر در آنجا کار پیدا خواهند کرد و امید ما این است که بتوانیم از این نعمت خداداد استفاده کنیم به نفع همه‌ی مملکت مسلماً اطلاعاتی که در اینجا داده می‌شود من وظیفه‌ام امروز این است که اینجا عرض کنم که وظیفه‌ام امروز بی‌نهایت سهل است چون کمیسیون مخبری دارد که اطلاعات نفتیش از خود نفتی‌ها کمتر نیست و من فقط می‌خواهم در اینجا چند اسمی را ذکر کنم که در این قرارداد بی‌نهایت زحمت کشیدند من اسم تمام اشخاص را نخواهم گفت چون عده‌شان زیاد است عده‌ای در پیش پرده و عده‌ای پشت پرده حتی آن ماشین‌نویس‌هایی که تا ساعت دو و سه نیمه شب کار کردند تا این قرارداد حاضر شد فقط اسم می‌برم از مهندس فتح‌الله نفیسی، دکتر فلاح، هوشنگ خان، پرویز مینا، مهندس مدبر، دکتر مبصر، دکتر موحد، مهندس نجم‌آبادی و تمام کارکنان دیگر که بایستی ذکر شوند و زحمت کشیدند (یکی از نمایندگان- باعث افتخار مملکت هستند) و مسلماً همان طور که آقای رامبد فرمودند تشکر ما باید از اعلیحضرت همایونی باشد که ابتکار و افکار عالی ایشان بود و اگر کارمندان شرکت و یا دولت‌ها موفق به انجام کاری بشوند از ایشان الهام گرفته‌اند (احسنت).
رئیس - آقای دکتر الموتی.
دکتر الموتی- بنده به عنوان موافق صحبت می‌کنم چون یک مخالف صحبت کرده است. عرض کنم که جلسه امروز مجلس شورای ملی یکی از تاریخی‌ترین جلسات ما در دوره‌ی ۲۱ خواهد بود برای این که در چنین روزی یکی از عالیترین و مهمترین و بهترین قراردادهای نفتی در اینجا مطرح است و نمایندگان موافق و مخالف درباره اهمیت قراردادهای نفتی به‌خصوص این قرارداد جدید بحث می‌کنند، به طوری که همه همکاران محترم مطلع هستند و می‌دانند کشور ما، کشور ایران یک کشور قدیمی نفتی است یعنی اولین کشوری است در خاورمیانه که شروع به عملیات نفتی کرد. در طول تاریخ وقتی مطالعه می‌کنیم می‌بینیم قراردادهای مختلفی در شرایط و ایام مختلف منعقد شده ولی باید گفت و قبول کرد که در اثر تدبیر و خردمندی و رهبری شاهنشاه ما الان دارای بهترین قراردادهای نفتی دنیا هستیم و این قراردادی که امروز مطرح است به عقیده بنده یک تحول و یک تغییر اساسی در وضع نفتی دنیا و قراردادها به وجود خواهد آورد (صحیح است).
جناب آقای هویدا مطالبی فرمودند در مورد مرحوم منصور ما اولاً بسیار خوشوقت هستیم که این توطئه کشف شده و ریشه آن به دست آمده و به نظر می‌آید دولت با تمام قوا اقدام می‌کند که به این قبیل مسخره‌بازی‌ها در مملکت ما خاتمه داده بشود (صحیح است) کشور ما یک کشور آرام و ثابت است کشوری است که با سرعت به جلو می‌رود برنامه‌های عمرانی و آبادانی مملکت ما یکی بعد از دیگری به موقع اجرا گذارده می‌شود و آن کوته‌نظران باید بدانند که این قبیل کارها تأثیری در آن اقدامات اساسی و برنامه‌های کلی ندارد (صحیح است) بنابراین اگر قرارداد ۸۵ درصد با ۷۵ درصد در جیب نخست‌وزیر هست در میدان بهارستان مورد هدف سوء قصد ناجوانمردانه قرار می‌گیرد. هستند افراد دیگری که بیایند و این قرارداد را بیاورند و تصویب بشود و ثمره‌اش عاید اکثریت محروم ملت ایران بشود (صحیح است) بنده به خاطر دارم چند سال قبل در یکی از جلسات مصاحبه‌های مطبوعاتی اعلیحضرت برنامه ما این است که ظرف مدت خیلی کوتاهی درآمد نفتی ایران را به سالی ۱۰۰۰ میلیون دلار برسانیم. این مطلب در چند سال پیش برای هر شنونده‌ای فوق‌العاده عجیب به نظر می‌آمد که چطور ممکن است ظرف مدت کوتاهی ایران بتواند این قدر درآمد نفتی خودش را بالا ببرد ولی امروز ما شاهد هستیم و می‌بینیم که در ظرف چند سال در اثر انعقاد قرارداد جدید نفتی و به‌خصوص قرارداد اخیر درآمد ایران به سرعت فوق‌العاده‌ای بالا می‌رود در این قرارداد ۸۵ درصد با ۷۵ درصد علت این که عرض می‌کنم ۸۵ درصد باید به عرض نمایندگان محترم برسانم که با یکی از این کمپانی‌ها که گویا فرانسوی‌ها باشند این طور قراردادی منعقد شده است که ۸۵ درصد درآمد عاید ایران می‌شود و این در هیچ کجای دنیا سابقه ندارد و اولین قراردادی است که به نظر من در دنیا منعقد می‌شود چون بنده در سایر قراردادهای ممالک دیگر هم مطالعاتی کردم ارقام قراردادها هست و عوایدی که عاید ممالک تولیدکننده می‌شود دیده‌ام چنین قراردادی نیست و همان طور که توضیح داده شد و خود اعلیحضرت همایونی فرمودند ما همه قبول داریم و باید هم عواید نفت حقیقتاً به یک مصرفی برسد که نسل فعلی و نسل بعدی از آن بهره‌مند بشود شاهنشاه در یکی از نطق‌هایشان فرمودند که «منابع نفتی ایران سرمایه گرانبهای مردم این سرزمین است که منافع حاصله از آن صرف امور تولیدی و آبادی کشور باید بشود» به نظر من این فرمایش شاهنشاه باید سرلوحه‌ی و شعار هر دولتی باشد و هر دیناری از درآمد نفت را باید منحصراً به مصرف کارهای عمرانی و تولیدی برسانند شاید خیلی از ممالک هستند که به وضع مملکتی مثل ایران غبطه می‌خورند برای این که یکی از مهمترین عوامل ترقی هر ملتی داشتن منابع طبیعی و منابع زیرزمینی است یعنی آن ملتی می‌تواند از نظر اقتصادی خیلی سریع و زود به جلو برود که دارای منابع طبیعی باشد خیلی از ممالک هستند که امروز مجاهدت می‌کنند زحمت می‌کشند سرمایه دارند نیروی انسانی دارند ولی به علت نداشتن منابع طبیعی نمی‌توانند از نظر اقتصادی آن طور که لازم است به جلو بروند ولی مملکت ایران این خوشبختی را دارد که از نظر منابع طبیعی آن قدر غنی است که وقتی منطقه‌ی یک نفت را به مناقصه می‌گذارند در اثر رهبری شاهنشاه و لیاقت کارکنان شرکت نفت و دولت بخصوص رئیس هیئت مدیره شرکت نفت جناب آقای دکتر اقبال که با یک سیاست عاقلانه و متین توانسته‌اند این نیات شاهنشاه را به نتیجه برسانند ما می‌بینیم عایدی سرشاری نصیب ملت می‌شود (صحیح است) در گذشته هر وقت لایحه نفت مطرح می‌شد شاید اشخاصی که می‌خواستند بیایند به عنوان موافق صحبت کنند قدری مشکلات داشتند برای آن که دفاع آنها در جامعه این طور تعبیر می‌شد که دفاع می‌کنند از منابع کمپانی نفت خارجی ولی بنده امروز با کمال افتخار از این لایحه دفاع می‌کنم برای این که این لایحه را منحصراً در صلاح و صرفه ملت ایران می‌دانم و آن را بهترین قرارداد نفتی دنیا می‌شمارم و می‌دانم این قرارداد در درجه اول به نفع ملت ایران است (صحیح است) برای این که آن طور که در قرارداد هست یک شرکت می‌آید سرمایه‌گذاری می‌کند، هزینه اکتشاف هم می‌دهد و از آن ۸۵ درصد یا ۷۵ درصد عاید ملت ایران می‌شود این قرارداد برای مملکت ما افتخارآمیز است (صحیح است) ما وقتی به تاریخ گذشته نفت مراجعه می‌کنیم در ایران همچنین در خارج کتاب‌های مختلفی راجع به نفت هست جنگ نفت یکی از بزرگترین جنگ‌های اقتصادی قرن بیستم است که خیلی کتاب‌ها، مقاله‌ها، داستان‌ها در این باره منتشر شده و می‌بینیم کمپانی‌های بزرگ که به آنها می‌گویند خداوندان نفت، در این راه چه مجاهدت‌ها و چه جنگ‌ها و چه تلاش‌هایی کردهاند در گذشته متأسفانه به علت عدم تقویت نیروهای انسانی ممالک صاحب نفت و به علت عدم اطلاع مردم آن یک قراردادهای ظالمانه‌ای بسته شده که تاریخ خود ما هم نشان می‌دهد و آن قراردادها موجود است بنده وقتی تاریخ نفت ایران را مطالعه می‌کردم دیدم اولین باری که در ایران قرارداد نفت منعقد شد زمان ناصرالدین شاه بود ملاحظه بفرمایید در آن زمان چه قراردادی با ملت ایران بسته شده، چون بنده می‌خواهم مقایسه‌ای بکنم در ظرف این چند سال این قراردادها به چه سرعتی تغییر کرده و با چه تدبیری که امروز ملت ایران صاحب چنین قراردادی شده است، قراردادی که برای نفت و سایر معادن ایران در زمان ناصرالدین شاه با رویتر بسته شده می‌خوانم در ۱۸۷۲ مدت این امتیاز ۷۰ سال بود تمام نقاط مملکت را حق اکتشاف و استخراج داشتند به علاوه استخراج کلیه معادن ایران به جز طلا و نقره انحصار ایجاد راه‌آهن سرتاسری ایران، تأسیس بانک در ایران که بالاخره منجر شد به همان بانک شاهی، ایجاد مؤسسه برای احداث راه، تأسیس گمرک و قس علی‌هذا، در مقابل تمام این امتیازات به خارجی‌ها صدی بیست از منافع راه‌آهن و صدی پانزده از منافع مؤسسات دیگر داده می‌شد ولی ما می‌بینیم امروز پس از یک مدت کوتاهی وقتی یک قرارداد نفتی منعقد می‌شود خاک ایران را به ۲۷ منطقه نفتی تقسیم کردند که یک منطقه‌اش همین منطقه فلات قاره است همین منطقه‌ای است که امروز قرارداد آن را برای تصویب آورده‌اند و هشت هزار کیلومتر آن امتیاز داده شده به ۵ کمپانی نفتی و در مقابل ۱۸۵ میلیون دلار پذیره نقدی و ۴۶ میلیون دلار پذیره مدت‌دار گرفته می‌شود و به علاوه ۸۵ درصد یا ۷۵ درصد از منافع هم عاید ملت ایران می‌شود این فقط و فقط در اثر توجه و درایت و اطلاعات عمیق شاهنشاه است (صحیح است) که به تمام امور واقف و مسلط هستند و می‌دانند و به همین دلیل همان طور که خودشان در پیام روز ششم بهمن اشاره فرمودند، بودند افرادی که حتی به اعلیحضرت ما گفته بودند که چرا با کمپانی‌های نفتی در می‌یافتند ولی وقتی رهبری خداشناسی هست، متکی به خدا است ملت پشتیبان او است از این چنین تحریکات و از این قبیل خداوند نفتی نمی‌هراسد و با تمام قوا به نفع ملت ایران اقدام می‌کند و اوامر لازم برای تأمین حقوق ملت ایران صادر می‌فرمایند و آنهایی که مأمور اجرا هستند می‌روند و قراردادی می‌آورند که ما امروز افتخار مذاکره و تصویب آن را داریم (احسنت) البته همان طور که عرض کردم درباره نفت چون کتاب‌های مختلفی نوشته شده ارزش و اهمیت نفت از نظر اقتصادی فوق‌العاده مهم است و همان طور که عرض کردم ما باید خدای بزرگ را شاکر باشیم که به ما یک چنین منابع طبیعی داده یادم می‌آید چند سال قبل وقتی اسم فلات قاره در روزنامه‌ها منتشر شده بود مرحوم سناتور لسانی، ایشان کتابی راجع به نفت نوشته بودند راجع به فلات قاره شاید آن روز همه مردم راجع به فلات قاره اطلاعاتی داشتند ولی ما امروز می‌بینیم در سواحل خلیج فارس در زیر آب، زیر دریا نفت استخراج می‌شود و دستگاه‌های شرکت‌های نفتی مشغول عملیات نفتی هستند علاوه از آن منافعی که عاید ملت ایران می‌شود این مناطق نفتی و به‌خصوص بنادر جنوبی ایران که خوشبختانه در اثر توجه شاهنشاه در یک وضع رستاخیزی هستند یعنی مردمش برای اولین بار احساس امنیت و آرامش و استراحت می‌کنند از مزایای این قراردادها بهره‌مند می‌شوند جناب آقای بوشهری بنده افتخار داشتم در چند روز قبل در خدمت جناب آقای رئیس مجلس و جناب آقای دکتر خطیبی رفتیم به بنادر جاسک و چابهار البته برای خود بنده موجب کمال خرسندی شد وقتی دیدم که به امر اعلیحضرت یک اکیپ بهداری صحرایی فرستاده‌اند به بنادر جاسک و چابهار و خلبانان ارتش با هواپیماهای مدرن‌شان مردم مریض را از چابهار و جاسک منتقل می‌کنند و در آن اکیپ صحرایی معالجه می‌کنند و باز بیشتر خوشحال شدم وقتی دیدم که آن عده‌ای که رفته‌اند در جاسک خدمت می‌کنند ۴۶ نفر پزشک و پرستار و کارمند ایرانی بودند که افتخاراً بدون اینکه دیناری حقوق بگیرند رفته بودند در جاسک هموطنان محروم خودشان را معالجه می‌کردند (احسنت) واقعاً بایستی تبریک گفت به ملت ایران که تا این حد در یک ملتی حس تعاون و همکاری وجود دارد بنده چندین بار از آقای دکتر خطیبی پرسیدم که چطور ممکن است یک دکتری کار و زندگی‌اش را ول کند و در جاسک و چابهار بماند و مردم را مجاناً معالجه کند ایشان گفتند می‌بینید اینها داوطلب هستند و آمده‌اند با چه عشق و علاقه‌ای در اینجا کار می‌کنند ما بایستی این درآمدهای نفتی را که عاید کشور می‌شود همان طور که آقای مرتضوی اشاره فرمودند صرف عمران و آبادی جزایر جنوب بکنیم مناطق جنوبی کشور ما احتیاج دارد به سرمایه‌گذاری و مردمش احتیاج به کمک دارند و در این باره باید اقدام و کمک کرد جناب آقای موقر جنابعالی که مقاله مرقوم می‌فرمایید همان طور که عرض کردم نفت در دنیای امروز گرچه هنوز جنبه سیاسیش را حفظ کرده ولی خوشبختانه در مملکت ما در اثر یک سیاست ثابت و مستقل منحصراً جنبه اقتصادی دارد و جنبه سیاسی خودش را از دست داده یعنی به این صورت که نفت دیگر برای عده‌ای سیاست‌باف مطرح نیست که بیایند و یک دکان برای نفت باز کنند و یک تابلو نیز بزنند و از آن بهره‌برداری کنند خوشبختانه در اثر رهبری شاهنشاه این دکان بسته شد و امروز اگر لایحه نفت در مجلس مطرح می‌شود فقط به خاطر اهمیت و ارزش جنبه اقتصادی آن است که ببینند اگر مقدور است یک دلار بیشتر برای ملت ایران بگیرند اما شاید در دنیا این طور نبود چنان که بنده وقتی کتاب‌های نفتی را مطالعه می‌کردم دیدم کلمانسو رجل برجسته سیاسی فرانسه گفته است.
- ارزش یک قطره نفت مساوی ارزش یک قطره خون انسان است» او از نظر خودش این طور حساب می‌کرد و حاضر بود که انسان‌های کشور خودش را به خطر بیندازد که یک قطره از نفت به ثمن بخس از ممالک تولیدکننده ببرد ولی غافل از این بود که مردم ممالک تولیدکننده هم روز به روز سطح نیروی انسانی‌شان قوی می‌شود و آن قدر از حقوق خودشان دفاع می‌کنند و می‌دانند برای ملت خودشان هم همان ارزش و همان اهمیت را دارد و این نفت برای آنها ارزش خون یا هر چیز دیگر را دارد، و باید نفت را به قیمت واقعی خودش از کشورهای تولیدکننده بخرند و ببرند مصرف کنند.
و باز دیدم در یک جای دیگر متن مکاتباتی را که یکی از رجال فرانسه با کلمانسو کرده این طور نوشته بود:
- مملکتی که نفت دارد امپراطوری را دارا خواهد بود. امپراطوری دریاها را به وسیله مواد سنگین نفت امپراطوری آسمان‌ها را به وسیله مواد سبک نفت و امپراطوری خشکی‌ها را به وسیله بنزین و نفت و امپراطوری دنیا را به وسیله قدرت مالی که بستگی به این ماده حیاتی دارد که قویتر و احاطه‌کننده‌تر و مسلط‌کننده‌تر از خود طلا در روی زمین می‌باشد.
بنابراین خوشبختانه ما دارای چنین ماده با ارزشی هستیم و امروز هم سعی می‌کنیم جناب آقای سعید وزیری که از این ماده حیاتی نهایت استفاده را بکنیم جنابعالی و بنده یادم می‌آید سال‌ها راجع به نفت مقاله می‌نوشتیم و همیشه معتقد بودیم که منافع ملی ما باید از نفت به حداکثر تأمین شود امروز معتقدم که پس از ۲۰ سال مقاله‌نویسی، حرف زدن، صحبت کردن با کمال افتخار و سربلندی می‌توانیم بگوییم به آن نتیجه رسیده‌ایم (احسنت) و منافع ملت ایران از نفت خودش به نحو کامل تأمین خواهد شد به همین جهت موجب کمال خوشوقتی است باز یک نکته دیگر یادم آمد که بد نیست از نظر تاریخی اشاره بشود مرحوم چرچیل که چند روز بیشتر به رحمت ایزدی پیوست در یادداشت‌های خودش نوشته است:
- راجع به منابع نفت ایران از مدتی پیش دولت انگلستان برای کسب منابع نفتی ایران از لحاظ حفظ اداره هندوستان و عظمت امپراطوری انگلیس فعالیت‌های سیاسی نموده و مخصوصاً مراقبت شده که کمپانی‌های نفتی خارجی سهام نفت را خریداری ننمایند.
ولی ما خوشوقت هستیم که امروز در نفت ما یک کمپانی با یک کشور یا یک دسته سهیم نیستند ما هر مملکتی هر کشوری یا هر کمپانی و هر خریداری که عالیترین و بهترین شرایط را به ملت ایران عرضه کنند از آن شرایط استفاده می‌کنیم نه تحت تأثیر عوامل و جریانات سیاسی خارج که ممکن است در سیاست‌های بعضی از ممالک مؤثر باشد همان طور که رهبر ما دکان سیاسی نفت را در داخل مملکت تعطیل فرمودند همان طور هم به خارجی‌ها چنین اجازه‌ای را نمی‌دهند که در امر نفت از نفوذ سیاسی و اقتصادی و مالی ما دست‌اندازی بکنند آن پرونده هم به نظر بنده بسته شده (صحیح است) و به همین دلیل است که می‌بینیم شاهنشاه در پیام خودشان در آن شرفیابی که ما داشتیم فرمودند:
- منافع ایران از منطقه نفت‌خیز خوزستان تا ۱۹۷۰ قریب ۱۰۰۰ میلیون دلار خواهد بود.
این فرمایش شاهنشاه است شاهنشاه اطلاعات عمیق دارند، کاملاً مسلط هستند و ارقامی که ایشان می‌دهند کاملاً صحیح است و مسلماً ما به این درآمد نفتی خواهیم رسید (صحیح است) فرمودند:
- منافع نفتی ما از آب‌های ساحلی ایران در خلیج فارس و همین منطقه یک شاید تا همان زمان لااقل به ثلث این مبلغ برسد و اگر منابع گاز و پتروشیمی و صادرات را حساب کنیم رقم فوق‌العاده خواهد شد و به همین جهت است که بعضی‌ها به اصطلاح چشم طمع دوخته‌اند.
البته شاهنشاه ما به اوضاع کاملاً مسلط هستند و ما افتخار می‌کنیم به وجود چنین رهبری و برنامه‌هایی که برای سعادت و رفاه ملت ایران طرح می‌فرمایند که در صلاح ملت است (صحیح است) ما تردید نداریم ممالکی هستند که نسبت به این پیشرفت‌های ملت ایران نظر خوبی ندارند حداقل این است که حسادت می‌کنند می‌بینند که یک کشوری مانند ایران با چه سرعتی به جلو می‌رود چنین برنامه‌هایی را به موقع اجرا می‌گذارد و اینها باید بروند در محافل بین‌المللی با سیاست‌های مختلف همکاری کنند برای چند دلار که احتمالاً آن دلارها را هم بیاورند خرج سرکوبی سایر ملل مسلمان بکنند ولی ملت ایران از این جهات کاملاً بی‌نیاز است از منابع طبیعی خودش به طور سالم بهره‌برداری می‌کند و حداکثر منافع را عاید مردم خواهد کرد و به آن افرادی که فکر می‌کنند با تغییر یک جمله خلیج فارس را خلیج عربی می‌کنند می‌توانند در مسیر این برنامه‌های ما تغییری بدهند باید گفت زهی تأسف و زهی اشتباه که شما هنوز نمی‌دانید این ملت و این مملکت با یک سیاست صحیح به سرعت دارد به جلو می‌رود و این تحریکات و انتشارات تأثیری در این برنامه‌ها نداشته و نخواهد داشت (احسنت) ما به روزگار خیلی دوری نمی‌رویم وقتی که نفت ملی شد یکی از بزرگترین پیشرفت‌های ما در امر نفت ملی شدن صنعت نفت بود که با راهنمایی خردمندانه شاهنشاه ما توانستیم نفت خودمان را ملی کنیم امتیازهایی که در گذشته داده شده بود به هر دلیل و جهاتی آن امتیازات به هم خورد و ایران صاحب منابع اصلی در زیر زمین خودش بود و شد یعنی به این امتیازات خاتمه داده شد. ولی با کمال تأسف کسانی که آن روز حاکم بودند و بنده شخصاً افتخار دارم که مدتی با آنها مبارزه قلمی داشتم برای اینکه می‌دانستم مملکت ما را متأسفانه به سراشیبی سقوط و اضمحلال می‌برند بلکه برای اینکه آنها برای خودشان این دکان نفت را باز کرده بودند و می‌خواستند که برنامه‌های نفتی ما به نتیجه نرسد و این دکان برای آنها همیشه باز باشد و از آن بهره‌برداری ابدی بکنند چنان که می‌دیدیم درآمد نفتی ما تقریباً جناب آقای هویدا نزدیک به صفر رسیده بود در سال ۵۲ به نحوی که ما حتی می‌دیدیم بیمارستان‌ها نمی‌توانند پنبه و مرکور کرم تهیه کنند برای بیماران خودشان... درآمد نفتی ما قطع شد و متأسفانه آنها خرد و اندیشه‌ای هم نداشتند که بتوانند راهی پیدا کنند که نفت ایران بعد از ملی شدن به کشورهای دیگر صادر شود و به اصطلاح منافع ملی تأمین بشود شروع کردند از آن اوضاع بهره‌برداری سیاسی کردن و کاری کردند که بنده در یکی از کتاب‌ها دیدم که آقای دکتر مصدق به رئیس جمهور آمریکا نوشته بود که بنده یک تکه‌اش را می‌خوانم: «وخامت اوضاع اقتصادی ایران طوری است که اگر یک چاره فوری نشود جریان امور مملکت دچار تشنج و اختلال خواهد شد و خدای نکرده ممکن است اوضاعی پیش آید که برای صلح جهان که مورد علاقه آن حضرت است خالی از خطر نباشد هر گاه از محل اعتبار مهمی که به اختیار آن حضرت گذاشته شده یا هر محل سهل‌الوصول دیگری که مقتضی بدانند یک مساعدت فوری و مؤثری به کشور ایران بفرمایند بسیار به موقع و لازم خواهد بود هر کار گشایی فوری که بفرمایند از اولین عایدات نفتی ما مسترد خواهد شد» واقعاً جای نهایت تأسف است که می‌بینیم در این مملکت روزی افرادی حکومت می‌کردند که عایدی ما را قطع کردند روی ندانم کاری عایدات ارزی ما را از بین بردند و دست گدایی به سوی سایر ممالک دراز کردند و به این صورت گدایی کردند (یک نفر از نمایندگان- خدا لعنتشان کند) (حاذقی- خدا هدایتشان کند) در حالی که همین‌ها چون می‌دانستند خودشان خرابکاری را به حداکثر رسانیده‌اند عنوان کرده بودند که ما طرفدار اقتصاد بدون نفت هستیم به نظر من تزی از این بی‌پایه‌تر و بی‌اساس‌تر نمی‌شود پیدا کرد یک مملکتی منابع سرشار نفت دارد تأسیسات دارد می‌تواند از آن پذیره ۲۴۰ میلیون دلاری بگیرد ما این را فراموش کنیم و بعد برویم مثلاً زیر صادر کنیم (موقر- آن هم به کرمان) البته زیره هم باید صادر کرد باید صادرات مملکت را تقویت کرد ولی وقتی یک مملکتی منابع سرشار نفت دارد که به ۲۷ منطقه تقسیم کردهاند که از یک منطقه ۸۰۰۰ کیلومتری‌اش می‌شود ۲۴۰ میلیون دلار پذیره گرفت و ۸۵ درصد از درآمدش را هم گرفت ما این منافع را فراموش کنیم و برویم دنبال یک منابع جدید و کوچک طبیعی بگردیم و دنبال یک منابع صد دیناری بگردیم این صحیح نیست باید به اینها گفت که با کمال تأسف این جمله مسخره جمله‌ای است که در دنیای امروز محکوم و مطرود است و هر ملتی باید از امکانات طبیعی و مالی و انسانی خودش استفاده بکند تا سطح زندگی مردم خودش را بالا ببرد الان منابع طبیعی ما به حداکثر مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد منابع سرمایه‌ای ما چه از نظر درآمد ملی چه از نظر مالیاتی و چه از نظر پس‌انداز دارد به حدی می‌رسد که قابل استفاده است نیروی انسانی ما هم خوشبختانه با برنامه‌های اخیری که به وجود آمده به سرعت رو به جلو است الان وضع فرهنگ ما طوری است که ما می‌بینیم تمام افراد مملکت با اکثریت مردم باید گفت اکثریت ملت می‌توانند از مظاهر تعلیم و تربیت بهره‌مند شوند خانم دکتر پارسای که بنده از ایشان خیلی متشکر هستم که وقت خود را به بنده مرحمت فرمودند از فرهنگیان با ارزش هستند شما می‌بینید که امروز با چه سرعتی در راه توسعه فرهنگ همت می‌شود و اقدام می‌شود و به همین دلیل است که ما می‌بینیم از جهات مختلف آن پایه‌هایی که برای یک اقتصاد صحیح و سالم لازم است دارد به وجود می‌آید البته ما نمی‌توانیم مملکت خودمان را به این زودی با ممالک پیشرفته مقایسه کنیم در خیلی از ممالک پیشرفته وضع اقتصادی آنها با ما فرق دارد ولی ما یک کشور در حال توسعه هستیم به سرعت داریم جلو می‌رویم ما بایستی پیشرفت‌های اقتصادی و فنی و مالی خودمان را بررسی کنیم مقایسه ایران با آمریکا یا سوئد صحیح نیست باید ایران را با کشورهای همسایه و مشابه مقایسه کرد و دید هر سال ما چقدر به جلو می‌رویم و باز هم چون در مورد نفت بحث هست و مطالب فنی را جناب آقای مرتضوی توضیح دادند گرچه از لحاظ فنی هم مطالب زیادی دارم ولی سعی می‌کنم به جنبه‌های دیگرش بپردازم. شاید بعد از جنگ فکر می‌کردند که خیلی زود اتم جای نفت را بگیرد و یک نگرانی زیادی در ممالک تولیدکننده نفت به وجود آمده بود و شاید به وجود آورده بودند برای کسب یک امتیازاتی جناب آقای سعید وزیری ولی بعد از چند سال خودشان به این حقیقت اعتراف کردند و بنده یک مقاله را از یک مجله نفتی در آوردم برای ارزش و اهمیت منابع نفت دنیا این را می‌خوانم و می‌خواهم عرض بکنم برای آنهایی که می‌گفتند اقتصاد بدون نفت بنده می‌خواهم عرض بکنم (اقتصاد صد درصد با نفت) ما هر چه می‌توانیم باید فشار بیاوریم و میزان استخراج را زیاد کنیم تا بتوانیم از این منابع بهره‌برداری زیادتری بنماییم در یکی از این نشریات نفتی بنده دیدم نوشته بود «برخلاف تصور عده‌ای دنیای امروز (دنیای اتم) نیست بلکه (دنیای نفت) است زیرا در زمینه اتم برای صلح به استثنای موارد طبی و علمی هنوز وسایل زیادی به وجود نیامده در حالی که بعد از جنگ همه فکر می‌کردند با استفاده از اتم برای صلح، دنیا بهشت برین خواهد شد آمریکا امیدوار است که بتواند در پایان قرن بیستم فقط نصف انرژی‌های الکتریکی خود را از اتم تهیه کند که این جزئی از کل می‌باشد در حالی که امروز بالغ بر یازده هزار فراورده از نفت و گاز تهیه می‌گردد و توسعه روزافزون صنعت نفت و پتروشیمی به جایی رسیده که عده‌ای تاریخ بشریت را به (عصر مفرغ) و (عصر آهن) و (عصر پلاستیک) تقسیم کردهاند. در بعضی نشریات نفت را (چراغ جادو) نامیده‌اند که همه چیز از آن می‌سازند (صحیح است) صنایع نفت بزرگترین صنعت جهانی تاریخ بشر دانسته شده و همه ساله مبالغ هنگفتی در راه استفاده بیشتر از نفت صرف می‌شود چنانکه آمریکا در سال ۶۲ در حدود پانزده هزار و ۷۰۰ میلیون دلار و اروپا به همین مبلغ صرف مطالعات نفتی کردهاند در بندر مارسی فرانسه کارخانه‌ای برای تولید ویتامین و پروتئین ساخته می‌شود به هر حال ما می‌بینیم این منابع سرشاری که در مملکت ما وجود دارد فوق‌العاده با ارزش است و ما بایستی تلاش و کوشش بکنیم که از آن منابع به حداکثر استفاده شود و اما آنهایی که آمدند و تز (اقتصاد بدون نفت) را آوردند خدمتی که کردند متأسفانه به کویت کردند به عربستان سعودی کردند به عراق کردند مثل اینکه جناب آقای هویدا ما دیدیم که بلافاصله عایدی نفتی ما به صفر رسید و به موازات آن عایدی نفتی کویت، عراق، عربستان سعودی ور قطر و سایر ممالک به یک سرعت زیادتری بالا رفت می‌شود این احتمال را داد که خداوندان نفت، کمپانی‌های نفتی، آنهایی که برای یک سنت خیلی کارها می‌کنند آنها در تز اقتصاد بدون نفت ما آن قدر مؤثر بودند که منابع نفتی ما تعطیل بشود، شیرهای نفت ما بسته بشود و آنها به قیمت کمتری نفت کویت را بخرند نفت عربستان و سایر ممالک را که شاید از نظر مالی و پول و ارزی هم برای آنها خیلی بهتر بود مصلحت ما نبود مصلحت ملت ایران در این راهی بود که امروز داریم می‌رویم راهی است که پادشاه مدبر ما برنامه‌اش را طرح می‌کند و مجریانش هم دارند می‌روند این راه راه صحیح است ما اگر بتوانیم از این مناطق نفتی ایران که به قطعات مختلفی تقسیم شده هر سال لااقل یک منطقه نفتی را به این صورت یا به صورت بهتر اگر امکان‌پذیر باشد که به نظر من در شرایط فعلی بالاترین و بهترین شرایط است و بهتر از این مقدور و ممکن نیست به همین صورت ما از این بهره برداری بکنیم که اگر روزی هم نفت مثل ذغال سنگ از ارزش و اهمیت افتاد نسل آینده به ما نفرین نکند و نگویند پدران نالایقی داشتیم که این منابع زیرزمینی ما را فراموش کردند و ملت ما ما را در گرسنگی نگه داشتند همین طور که امروز ما می‌آییم اینجا و به آنهایی که در گذشته در زمان قاجار به یک امتیازات غلطی به خارجی‌ها دادند نفرین می‌کنی آنها هم به ما نفرین می‌کنند امروز بایستی از منابع نفت دفاع بکنیم که نسل آینده موقعی که می‌آید این قراردادها را مطالعه می‌کند اقلاً به کسانی که عاقد این قراردادها بودند مجری این قراردادها بودند درود بفرستند و دعا کنند (انشاءالله) این که عرض کردم در مورد کویت یک نکته‌ای را لازم است عرض کنم در ظرف این چند سال اخیر کویت توانسته از منابع نفتی‌اش از درآمد نفتی‌اش در همان سال‌هایی که منابع نفتی ما تعطیل شد که قبل از آن از نظر مقدار استخراج در خاورمیانه مقام اول را داشتیم ولی بعد از آن که منابع نفتی ما تعطیل شد کویت اول شد، عربستان سعودی دوم شد و ما تا مدتی در ردیف آخر بودیم یعنی به صفر تا به تدریج باز برگشتیم یک مقدار استخراج ما زیاد شد بنده در یکی از آمارهای اقتصادی دیدم که درآمد سرانه در کویت سه هزار دلار است در آمریکا ۲۸۰۰ دلار است در کویت به نسبت این که جمعیت کم است و عایدات نفتی تقسیم می‌شود فقط و فقط آنها درآمد نفتی دارند و غیر از این چیزی ندارند یعنی اگر یک ملتی منبع نفت داشت ولو در یک شرایط طبیعی سختی مثل کویت بود که هیچ امکان اقتصادی دیگر هم نداشت این ملت از راه درآمد نفتی سعادتمند می‌شود ولی ما ملتی که منابع مختلفی داریم و امکانات اقتصادی دیگری هم داریم و می‌توانیم نیروی انسانی را تقویت کنیم و برنامه‌های درخشانی هم برای اقتصاد مملکت داریم مسلماً اگر از این منابع نفتی بهتر استفاده کنیم سریع‌تر و زودتر ملت ایران سعادتمند خواهند شد (صحیح است) یا به یک کشور دیگر اشاره می‌کنم کشور لیبی تا چند سال پیش هیچ نداشت ولی در اثر همین تلاشی که چند سال اخیر برای نفت کردند الان وضع اقتصادیشان خوب شده این صحیح نیست که یک عده سیاست‌باف بیایند در این مملکت و بگویند (اقتصاد بدون نفت) که منابع نفتی ما تعطیل بشود و کویت و عربستان و لیبی و سایر ممالک درآمد نفتی‌شان برود بالا و آن وقت نامه بنویسیم که آقای رئیس بانک صادرات و واردات آقای رئیس فلان مملکت صد دینار به ما کمک بکن و اگر نکنی ما از گرسنگی می‌میریم این به نظر من خجالت‌آور است البته بنده از قراردادی که با کنسرسیوم بسته شده دفاعی نمی‌کنم شاید همان طوری که اینجا بحث و گفته شد در آن شرایط بهتر از آن امکان نداشت که قراردادی منعقد بشود باز هم خوشوقتیم که با انعقاد آن قرارداد توانستیم وضع اقتصادی‌مان را بهبود بخشیم و باز هم خوشوقت هستیم که این جناب آقای هویدا که خودشان هم از متخصصین نفتی مملکت ما هستند و در این راه زحمت زیادی کشیده‌اند در این فعالیت اوپک توانستند یک قسمتی از حقوق ملت ایران را در آن قرارداد به نحو بهتری تأمین بکنند از جنابعالی و متخصصین نفتی متشکر هستی که باز به این فکر هستید و چون بنده دیده‌ام و شاهد و ناظر بوده‌ام می‌بینم که با چه عشق و علاقه‌ای این کارشناسان نفتی ما در این راه زحمت می‌کشند این برای ما واقعاً موجب افتخار است که امروز مملکت ما به مرحله‌ای از ترقی رسیده است که صنعت عظیم نفت را کارشناسان ایرانی اداره می‌کنند و به تعداد بسیار کمی تصور می‌کنم از متخصصین خارجی باشند برای کارهای معینی ولی اکثراً مهندسین ایرانی هستند و باز جای نهایت سربلندی است که اکثر این مهندسین در همین دانشکده فنی خودمان تحصیل می‌کنند و تربیت می‌شوند عده‌ای هم در خارج (صحیح است) برای این که دانشکده فنی ما رشته اکتشاف و استخراج و تصفیه دارد و جناب آقای مهندس ریاضی مقام معظم ریاست که سال‌ها دانشکده را اداره می‌فرمودند که اینها در ردیف متخصصین بسیار خوب هستند (صحیح است) و خوشبختانه ما می‌بینیم که صنعت نفت ما به دست ایرانی‌ها اداره می‌شود و حتی در بعضی از ممالک هم متخصصین نفت ما هم رفته‌اند و این هم باز موجب سرافرازی و سربلندی است بنده راجع به این قرارداد که جناب آقای مرتضوی خیلی خوب توضیح دادند لازم می‌دانم یک مطالبی عرض کنم یعنی یک مقایسه‌ای بین این قرارداد و قراردادهای قبلی بکنم که البته نمایندگان محترم مستحضر هستند و به نظر من بایستی وضع نفت را در ایران یعنی تاریخ نفت را در ایران قبل از ملی شدن و بعد از ملی شدن جداگانه مطالعه کرد قبل از ملی شدن یک برنامه‌ای بود و بعد از ملی شدن یک برنامه‌ای من به گذشته اشاره‌ای نمی‌کنم تاریخ هست مدون و صریح و روشن است اما از ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ که با هدایت و رهبری شاهنشاه نفت ایران ملی شد ما چند قرارداد نفتی داریم که اینها به نظر من باید هادی و راهنمای دولت‌ها در انعقاد قراردادهای نفتی باشد که همین طور هم هست شرکت ملی نفت ما از نهم اردیبهشت ۱۳۳۰ تأسیس گردید و با کنسرسیوم در ۷ آبان ماه ۳۳ قرارداد منعقد شده ولی مهمترین قانونی که به نظر من بعد از ملی شدن راجع به نفت تدوین شده است قانون مشارکتی است که جناب آقای مرتضوی اشاره فرمودند در مرداد ماه ۱۳۳۶ که به اسم قانون اساسی نفت نام‌گذاری شده یعنی از آن به بعد هر قراردادی در ایران بایستی براساس مشارکت باشد نه به صورت امتیاز و بعد از آن قراردادهایی که بسته شد قرارداد سیریپ است که با ایتالیایی‌ها منعقد شده در پنجم شهریور ۱۳۳۶ و قرارداد پان آمریکن است که در ۱۵ خرداد ۳۷ منعقد شده و این قراردادهای جدید بنابراین جناب آقای هویدا لازم به نظر رسید که یک مقایسه‌ای بین بعضی از آن قراردادها بکنم تا مشخص و معین بشود که این قراردادهای جدید چه امتیازاتی دارد و چه شده است که ما امروز با این طرز ا چنین لایحه‌ای دفاع می‌کنیم و آن را یک سند افتخار برای ملت ایران می‌دانیم البته قراردادی که با ایتالیایی‌ها بسته شد چون بنده یک سفر به ایتالیا کردم و از مؤسسات ایتالیا بازدید نمودم بایستی عرض کنم وقتی شاهنشاه ما اساس ۷۵ درصد و ۲۵ درصد را ابتکار فرمودند و قرار شد که از آن به بعد نفت ایران بر این اصول استخراج بشود یعنی ۵۰ درصد به عنوان حق ایران و ۲۵ درصد به عنوان مالیات ایران از ۵۰ درصد کمپانی. اولین کشوری که با ایران قرارداد براساس همین اصول منعقد کرد ایتالیایی‌ها بودند همین قرارداد سیریپ البته در ایتالیا چون ایتالیایی‌ها هم سال‌ها بود که گرفتار کمپانی‌های نفتی و کارتل‌ها و تراست‌ها بودند و آن کارتل‌ها اجازه نمی‌دادند که هیچ کشور یا هیچ کمپانی دیگری وارد امر نفت بشود و بخواهد چنین قراردادی منعقد بکند حتی ایتالیا با وجودی که خودش مقداری منابع نفت و گاز داشت ولی چنان گرفتار این کمپانی‌ها ود که تصمیم به تعطیل آن منابع داشت ولی از روزی که یک فردی به نام مائی شروع به کار کرد که بعد هم در اثر حادثه هواپیما کشته شد و گفتند که این سقوط هم ناشی از تحریکات کمپانی‌های نتی بود این مرد آمد و شروع کرد به یک فعالیت شدیدی در امر نفت و وقتی متوجه شد که در ایران یک پادشاهی با این درایت در امر نفت یک پیشنهاد تازه‌ای طرح فرموده‌اند این شخص به ایران آمد و پیشنهاد قرارداد ۷۵ درصد را پذیرفت از آن روز بر این اساس در دنیا یک پایه جدیدی کار گذاشته شد و به کمپانی‌های نفتی ثابت شد که اگر ۷۵ درصد از منافع نفت عاید کشور تولیدکننده هم بشود باز آنها ضرر نخواهند کرد و اگر در گذشته می‌گفتند ما ضرر می‌کنیم و صرف نمی‌کند و از این حرف‌ها بعد از آن قرارداد ۷۵ درصد به دنیا ثابت شد که نفت بر اساس ۷۵ درصد و ۲۵ درصد هم برای آنها مقرون به صرفه است به همین دلیل بلافاصله پس از چندی قرارداد پان آمریکن منعقد شد با آمریکایی‌ها که قرارداد پان آمریکن قبل از این قرارداد جدید عالیترین و بهترین قرارداد نفتی ایران بود که اگر مقایسه‌ای هم می‌شود بین قرارداد پان آمریکن و این قرارداد جدید است برای این که در قرارداد پان آمریکن سعی شده که هر چه ممکن است از کمپانی امتیاز به نفع ملت ایران گرفته شود ولی در این قرارداد جدید سعی شد که آن قرارداد پان آمریکن مطالعه بشود و امتیازات بیشتری به نفع ملت ایران گرفته بشود آقای مرتضوی اشاره کردند به مجله‌ای من عین مطلب را دارم که می‌نویسد وقتی دولت ایران، شرکت ملی نفت ایران شرایطش را اعلام کرد نوشت شرایطی را که شرکت ملی ایران منتشر و پیشنهاد نموده به قدری سنگین است که به طور مسلم کمپانی‌های نفتی بین‌المللی نمی‌توانند قبول کنند و یک سلسله مطالب دیگری نوشته بود ولی بعد از اینکه این قرارداد بسته شد و امضا شد و متن آن در دنیا منتشر گردید همین مجله در تاریخ ۱۸ و ۲۵ ژانویه این طور نوشت «انعقاد قراردادهای جدید فلات قاره و خلیج فارس با پنج گروه نفتی مرکب از شرکت‌های نفتی بزرگ جهان از جمله (اشل) برای اولین بار نشان داد که شرکت‌های بزرگ نفتی به اصل مشارکت با شرکت ملی نفت ایران که یک کشور تولیدکننده است تسلیم شدند» یعنی سرانجام همین مجله‌ای که روز اول معتقد بود که ایران در این راه موفق نخواهد شد و این اساس به نتیجه نخواهد رسید و هیچ کمپانی حاضر نیست این شرایط را قبول کند همان مجله بعد از چندی وقتی در مقابل یک واقعیت قرار گرفت آن واقعیت اراده‌ی پادشاه ما بود آن واقعیت اقدامات صحیح و سالم مجریان منویات شاهنشاه بود به نتیجه رسید و اعتراف کرد که بالاخره کمپانی‌های نفتی در مقابل اراده‌ی پادشاه ایران و در مقابل اراده‌ی ملت ایران تسلیم شدند (صحیح است) این به نظر من بسیار برای ما با ارزش است باز دیدیم روزنامه نیویورک تایمز که از بزرگترین روزنامه‌های آمریکا است راجع به همین قرارداد نفت مقاله‌ای نوشته بود که این مقاله به نظر من فوق‌العاده اهمیت دارد برای این که نیویورک تایمز از روزنامه‌های بسیار بسیار مهم دنیا است و مقالاتی که می‌نویسد حساب شده است می‌نویسد: «و در این مورد باید متذکر شد که بالاترین حدی که شرکت‌های نفتی در جهان مشارکت با شرکت‌های تولیدکننده قائل شده‌اند قرارداد نفتی شرکت شل با دولت کویت در سال ۱۹۶۰ بوده است که در آن مقرر گردیده دولت کویت می‌تواند به نسبت ۲۰ درصد سرمایه‌گذاری کند ولی در قراردادهای نفتی اخیر شرکت ملی نفت ایران شدیداً پافشاری کرد که کلیه‌ی پیشنهادهای مزایده شرکت‌های نفتی ذی‌علاقه باید اصل مشارکت ۵۰- ۵۰ را با شرکت ملی نفت ایران شامل باشد و سرانجام نیز شرکت ملی نفت در ایران راه موفقیت کامل حاصل نمود به این ترتیب آنچه که عاید ایران می‌شود به آسانی بالغ بر ۷۵ درصد از منافع خواهد بود طبق گزارشات رسیده یکی از کشورهای برنده مزایده نفت فلات قاره ایران حتی موافقت نموده که ظرف ۵ سال آینده سهم دولت ایران را به ۸۵ درصد برساند و خود فقط ۱۵ درصد از عایدات را ببرد باید گفت که قبول چنین شرایط سنگینی از طرف شرکت‌های نفتی ناشی از این است که این شرکتها می‌دانند وجود نفت در نواحی مورد مزایده تقریباً قطعی است بهره‌برداری از عملیات نفتی جدید با سرعتی بیش از آنچه که در خاورمیانه معمول است به جلو خواهد رفت برای مثال شرکت شل اعلام نمود که به طور قطع در سال جاری اقدام به حفاری خواهد نمود» ما بسیار خوشوقت هستیم که این منابع نفتی بسیار غنی باشد برای این که هر اندازه غنی‌تر باشد ۷۵ درصد یا ۸۵ درصد عایدیش نصیب ما می‌شود ما باید به درگاه خدا دعا کنیم که این منابع نفتی به یک ذخایر نفتی بسیار زیادی برسد که منافع ما بیشتر تأمین بشود که ۷۵ یا ۸۵ درصد آن عاید ما بشود و ۲۵ یا ۱۵ درصد عاید آن کمپانی‌هایی که دارند کار می‌کنند باز یک نکته‌ای در مجله نیویورک تایمز بود که اشاره می‌کنم که چرا امروز جناب آقای هویدا این قدر به خلیج فارس حمله می‌شود این مطلب خیلی مهم است اگر در خلیج فارس مثل نقاط دیگر دنیا فعالیتی و تحولی و حرکتی نباشد کسی کاری ندارد این همه جزایر در خلیج فارس هست در آن طرف خلیج هست که نه فعالیتی و نه جنبشی در آنها می‌شود و کسی کارشان ندارد اما وقتی می‌بینند در خلیج فارس در فلات قاره ایران می‌آیند بهره‌برداری نفت می‌کنند دستگاه‌های حفاری نصب می‌شود و از عمق دریا نفت در می‌آید آنها حق دارند نسبت به ما ناراحت بشوند و از این پیشرفت‌ها عصبانی باشند چون کاری ازشان ساخته نیست و چون در مقابل یک کشور و ملت قوی و شجاع و رشید قرار گرفته‌اند به ناچار فحش می‌دهند و از این فحش و ناسزاها نه تنها نتیجه‌ای نمی‌گیرند بلکه امروز خود در دنیا خجل و سرافکنده هستند برای اینکه به دنیا ثابت شده که ملت ایران یک ملت صلح‌جویی است ملت ایران یک ملتی است که می‌خواهد در راه رفاه و سعادت ایران قدم بردارد و اقدام کند نیویورک تایمز در شماره‌ی ۲۶ ژانویه خود تحت عنوان جستجوی دامنه‌دار جهت استخراج نفت در خلیج فارس می‌نویسد «انتظار می‌رود که خلیج فارس امسال بزرگترین صحنه فعالیت‌های اکتشافی نفت گردد با وجود فراوانی منابع نفتی در دنیا، این موفقیت برای شرکت ملی نفت ایران خیلی مهم بود و احتمال می‌رود این ناحیه بزرگترین منابع نفتی جهان را در برداشته باشد بعضی از چاه‌های این منطقه از پر تولیدترین چاه‌های نفت دنیا می‌باشند» ما در خلیج فارس و هر نقطه از ایران که هر منبع مالی و اقتصادی داشته باشیم باید بیایند و با یک قراردادهایی در آنجا عمل کنند و منافعش عاید ملت ایران بشود اما چون خلیج فارس مرکز این فعالیت‌ها شده و صحنه این مبارزات شده این است که تیغه تیز حمله متوجه خلیج فارس شده است ولی در این کار شخصاً معتقدم که کمپانی‌های بزرگ نفتی که این موفقیت‌ها را می‌بینند بی‌تأثیر در تحریک آن آدم مقوایی که در رأس آن کشور هست نیستند و آنها هستند که تحریک می‌کنند می‌بینم که سر و کله عبدالناصری پیدا می‌شود این امر نشان می‌دهد که ما می‌توانیم قبول کنیم که این جور آدم‌ها دست‌نشانده کمپانی‌های نفتی هستند برای اینکه یک کشور نفتی مثل ایران دارد فعالیت نفتی می‌کند شاید مخالف اینکه خداوندان نفت می‌باشند که از آن اصول متضرر می‌شوند پس بنابراین آنها هستند که دلار می‌دهند لیره می‌دهند، خرج می‌کنند و می‌بینم سر و کله عبدالناصر پیدا می‌شود که با عقل ناقصش می‌گوید خلیج فارس، خلیج عربی است ولی ما که ملت ایران هستیم ما که می‌دانیم یک رهبر دانا و توانایی ما را اداره و راهنمایی می‌کند و ملتی شریف و شجاع و نجیبی در زیر پرچم این کشور زندگی می‌کنند آنها رشد دارند، شجاعت دارند و همت دارند و منافع خودشان را تشخیص می‌دهند و تا سرحد امکان هم از حقوق حقه خودشان دفاع می‌کنند و به این یاوه‌گویی‌ها پاسخ دندان شکن می‌دهند (احسنت) اما این که من عرض کردم مقایسه می‌کنیم با قراردادهای دیگر بهترین قرارداد یعنی، قبل از این قرارداد، قرارداد پان آمریکن یا ایپک بود اولاً در آن قراردادهای قبلی شرکت ملی نفت یک مقدار هزینه‌های اکتشافی داشت یعنی یک منابعی را کشف کرد و یک مبلغی خرج کرد و یک نقاطی را تشخیص داد که آنجا نفت وجود دارد بعد آمد شروع کرد به انعقاد قرارداد ولی درباره منطقه بک دیگر از این بابت دولت ایران و شرکت ملی نفت ایران دیناری پرداخت نکرد یعنی خود این کمپانی‌ها که بعداً در مزایده شرکت کردند و ۵ گروهشان برنده شدند و پنج گروهشان برنده نشدند اینها اول آمدند خودشان هزینه اکتشافی و هزینه حفاری را که در حدود ۴ میلیون دلار بود (مرتضوی- سه میلیون و ششصد هزار دلار) سه میلیون و ششصد هزار دلار بود این هزینه را خودشان تقبل کردند گفتند ما می‌پردازیم و اکتشاف می‌کنیم اگر نفتی وجود داشت یا احتمال وجود نفت داده شد یا از نظر زمین‌شناسی وضع طوری بود که احتمال داده می‌شد منابع سرشار نفتی وجود دارد بعد می‌آییم در مزایده شرکت می‌کنیم و این سه میلیون ششصد هزار دلار را دیگر شرکت ملی نفت نداد خود کمپانی‌ها دادند و از آن ده گروه ۵ گروهشان برنده شدند و آن طوری که می‌دانیم ۵ گروه دیگر که برنده نشدند کتباً به شرکت ملی نفت شاید هم به اعلیحضرت نوشتند و از لیاقت و درستی و پاکی و بی‌نظری مدیران شرکت ملی نفت و دولت ایران هم تشکر کردند و گفتند اگر چه ما برنده نشدیم ولی اطمینان داریم که در این کار نظر خاصی وجود نداشته است غیر از اینکه شرایط آنها بهتر و بیشتر از شرایط ما بود وقتی عده‌ای می‌آیند اینجا و با بی‌نظری با آنها عمل می‌شود و هیچ نظر خاصی وجود ندارد ما می‌بینیم اینهایی هم که منتع نیستند ما را تأیید می‌کنند این را باید گفت و اذعان کرد که در اثر تصفیه دستگاه‌های اداری ما در اثر پاکی مجریان دستگاه اداری ما امروز مملکت‌مان خوشبختانه از آدم‌های درستکار و پاک بهره‌مند است و اینها هستند که می‌توانند مجریان واقعی نیات پادشاه باشند همان طور که لازم است و همان طور که رهبر ما فکر می‌کنند این نیات عالی را به ثمر برسانند موضوع دیگری را که باید در این مورد عرض کنم که باز امتیاز با ایران بود یعنی موضوع پذیره، البته پذیره ۱۸۵ میلیون دلار نقد است که بعد از توشیح این قانون بلافاصله پرداخت خواهد شد و ۴۶ میلیون دلار پذیره مدت‌دار است ولی در آن دو قرارداد قبلی تا آنجایی که بنده اطلاع دارم مثل این که سیریپ پذیره‌ای نداشته و آیپاک ۲۵ میلیون دلار پذیره داشته است شاید تنها قراردادی که پذیره داشته قرارداد ایپاک بود که حالا یادم می‌آید در زمان دولت جناب آقای دکتر اقبال که بنده هم افتخار معاونت نخست‌وزیری را داشتم آن پذیره نفتی هم جناب آقای هویدا به مصرف کارهای عمرانی و تولیدی رسید و الان هم مرده خیلی از نقاط ایران از پذیره خاطره خوبی دارند در کردستان که آقای شیخ‌الاسلامی تشریف دارند یک بیمارستان را از محل پذیره ساخته‌اند در تبریز هم همین طور در شیراز هم همین طور و در همه جا مرده دیدند که پول پذیره به این صورت به مصرف رسیده (نیری- ولی به اردستان نرسید) انشاءالله از محل پذیره به الموت و اردستان هم خواهد رسید این را دیگر باید از جناب آقای هویدا خواهش کرد که از محل پذیره مقداری هم به مصرف اردستان و الموت برسد (مهندس معینی- شاهرود را هم بفرمایند) شاهرود هم همچنین بنده چون خود در مورد پذیره عقیده خاص دارم روزی هم که لایحه مطرح بود عرض کردم عقیده‌ام این است البته ممکن است عقیده بنده نپجته باشد ولی دولت باید مطالعه کند بنده معتقد هستم همان طور که هنوز جناب آقای هویدا مردم از زمان شاه فقید از راه‌آهن خاطره خوبی دارند یعنی می‌گویند که ما اگر عوارض قند و شکر دادیم ما می‌دانستیم که این پول را می‌دهیم ولی مملکت ما صاحب راه‌آهن می‌شود و با میل این پول را می‌پرداختند ممکن است این پول که شما می‌گیرید به مصارف لازمتر و واجب‌تری برسانید ولی به چشم مردم نمی‌خورد شما اگر این پذیره را بگیرید و از این محل آن روز هم بنده عرض کردم ۵۰ میلیون دلار یا صد میلیون دلار صرف ذوب آهن بکنید همیشه ملت ایران امروز و بعد همیشه می‌دانند که یک درآمد نفت ایران به مصرف یک امر به‌خصوص و فوق‌العاده‌ای که جزء آمال و آرزوهای ملی ما یعنی ذوب آهن بوده رسیده مسلماً خواهند گفت اگر پول پذیره را گرفته‌اند منحصراً ذوب آهن ساخت شده و خواهند گفت پول پذیره نفت به مصرف واقعی خودش رسید در حالی که اگر این پول داده بشود به سازمان برنامه که بنده به آقای مهندس اصفیا خیلی ارادت دارم و دستگاهش را خیلی خوب می‌شناسم این می‌رود جزو هزینه‌های عمرانی ولی مشخص و معین نیست بگذارید ملت ایران بدانند که از این پذیره یک کار معین و مشخص شده شما می‌خواهید الان صنایع پتروشیمی را توسعه بدهید و بنده آمارش را دارم که خود فرانسوی‌ها آمدند و به خود حضرتعالی هم گزارش دادند و می‌دانید که با صد میلیون دلار می‌توانید صنایع پتروشیمی را به حداکثر توسعه بدهید و این پول هم در ظرف ۵۰۴ سال برمی‌گردد چه اشکالی دارد که از این پول ۵۰ میلیون یا ۱۰۰ میلیون دلار منحصراً به صنایع پتروشیمی اختصاص داده شود (معتمدی- بسیار ضروری است) بنده معتقد هستم که این پذیره برای کار معین و مشخص و چشم‌گیر خرج شود که مردم همیشه بدانند و برای همیشه به خاطر مردم می‌ماند الان در همه جا مردم ضمن صحبت می‌گویند ما در زمان شاه فقید مالیات قند و شکر دادیم ولی خوشوقتیم که راه‌آهن ساخته شد و اگر از این نوع مالیات‌ها بگیرند می‌دهیم در حالی که روی نفت و بنزین برای آسفالت مالیات گرفتند ولی به مصرف آسفالت نرساندند این است که مردم ناراحت می‌شوند اگر منحصراً برای آسفالت می‌گیرید صرف آسفالت کنید به نظر بنده مطالعه بفرمایید برای یک مصرف خاص و مشخص که همه مردم چه امروز و چه فردا بدانند اگر امروز این لایحه به مجلس آمد و این پول گرفته شد این کارخانه ساخته شد یا ذوب آهن یا پتروشیمی البته به شرکت‌های تعاونی همان طور که اعلیحضرت همایونی فرمودند لازم است داده شود برای اینکه از هر امری واجب‌تر است و باید این مبلغ معین و مشخص بشود به چه مصرف عمرانی و تولیدی می‌رسد بنده شخصاً نمی‌توانم بگویم به چه مصرفی خواهد رسید ممکن است به مصارف واقعی و صحیحی هم برسد (نخست‌وزیر- مصارفش معین شده) خیلی متشکر هستم که موقع طرح آن لایحه بفرمایید که به چه مصرف مشخص و معینی برسد تا همه مردم بدانند راجع به مساحت اینجا صحبت شد جناب آقای مرتضوی بنده رقم مساحت همه این قراردادها را گرفته‌ام مساحتی که به کنسرسیوم داده شده صد هزار میل مربع است مساحتی که به سیریپ داده شده ۲۳ هزار کیلومتر مربع است مساحتی که به ایپاک داده شده است ۱۶ هزار کیلومتر مربع است مساحتی که به این پنج قرارداد داده شده ۸ هزار کیلومتر یعنی اگر یک قراردادی منعقد بشود و آن ۱۸۵ میلیون دلار را هم بگیریم مثل اینکه در آن ۱۶ هزار کیلومتر ما به اندازه دو قرارداد استفاده کرده‌ایم این ناشی از هوش و درایت و واقعاً باید عرض بکنم رهبری شاهنشاه است و مجریانی که خوب توانستند عمل بکنند و به نتیجه برسند به افرادی در دستگاه شرکت ملی نفت آقای هویدا اشاره فرمودند راجع به آقای دکتر فلاح بنده باز اشاره می‌کنم واقعاً یکی از بهترین متخصصین ما هستند یکی از بهترین افرادی است که در امر نفت تخصص دارد و وارد است و مطلع است و همین اکیپ‌های تحصیل کرده و فهمیده هستند که خوب می‌توانند از منافع ملت دفاع کنند و آن چیزی که لازم است رویش عمل بکنند. مطلب دیگری هست که شرکت ملی نفت آمده است از این کمپانی‌ها ضمانت‌نامه بانکی به میزان جمع تعهد اکتشافی گرفته که اگر ظرف چهار سال اول عملیات اکتشافی انجام ندهند آن مبلغ ضبط شود فرض بکنیم الان قرارداد نفت منعقد شده این شرکتها هم آمدند منطقه معینی را رزرو کردند می‌شود شبهه را قوی گرفت روی همان احتمالات و هزاران احتمالی که داده می‌شود که ممکن است این قرارداد را که بستند اکتشافی نکنند و بروند ولی از اینها تعهد گرفته شده که ظرف چهار سال اول بایستی در حدود ۱۱۵ میلیون دلار خرج عملیات اکتشافی بکنند یعنی اکتشاف بکنند و به نتیجه برسانند در حالی که در قرارداد سیریپ یک تعهدی دارد در حدود ۲۲ میلیون دلار و در قرارداد ایپاک در حدود ۸۲ میلیون دلار یک همچو تعهدی دارند ولی در اینجا ۱۱۵ میلیون دلار تعهد دارند که بابت این ضمانت‌نامه‌ها هم سالی یک میلیون دلار عاید بانک ملی ایران می‌شود چون بانک ملی ایران است که این ضمانت را داده و بنده هم دقیقاً نمی‌دانم گویا سالی یک میلیون دلار است یک همچو رقمی به نظرم آمد در مورد حق‌الارض و مالیات هم آقای مرتضوی توضیح دادند البته در مورد مالیات هم یک مطلب مهم است و آن این است که در قراردادهای قبلی هم برای کنسرسیوم، هم سیریپ قانون مالیات روز انعقاد قرارداد حاکم است یعنی اگر جناب آقای هویدا که الان مشغول تنظیم لایحه مالیات بر درآمد هستند یک لایحه مالیات بر درآمدی بیاورند آنها به هیچ‌وجه مشمول یک لایحه مالیات بر درآمدی بیاورند آنها به هیچ‌وجه مشمول نخواهند شد آنها می‌گویند آن روز که ما قرارداد را بستیم قانون مالیاتی شما را مطالعه کردیم و آن را قبول کردیم ولی در قراردادهای جدید آن هم متعهد هستند هر نوع تغییری که در قوانین مالیاتی داده شود آن قوانین را قبول بکنند و اطاعت بکنند یعنی اگر میزان مالیات بالا رفت آنها بایستی بپردازند بنده ماده‌ی مربوط به مالیات بر درآمد هر سه قرارداد را دارم چون مطلب مهمی است اجازه بفرمایید بخوانم ماده‌ی ۲۸ قرارداد با کنسرسیوم اجازه بفرمایید بخوانم ماده‌ی ۲۸ قرارداد با کنسرسیوم به این شرح است:
- الف- ایران متعهد می‌شود که در مدت این قرارداد مقررات قانونی و میزان مالیات بر درآمدی که طبق آن شرکت‌های بازرگانی و شرکت‌های عامل باید مالیات بر درآمد ایران را بپردازند از آنچه که در قوانین موجود در تاریخ ۱۰ مرداد ماه ۱۳۳۳ مطابق اول اوت ۱۹۵۴ و اصلاحات مندرج در ضمیمه شماره (۲) پیوست تصریح گردیده تا مساعدتر نباشد. در قرارداد با پان آمریکن ماده ۳۱ قرارداد این است:
- طرفین اول و دوم ملزم خواهند بود که نسبت به سود ویژه حاصله از عملیات مقرر در این قرارداد طبق مقررات مالیات بر درآمد وقت مالیات بپردازند مشروط بر این که:
- الف- نرخ مالیات بر درآمد که به موجب آن هر یک از طرفین باید مالیات خود را بپردازند از نرخ پنجاه درصد که به موجب قانون مالیات بر درآمد مورخ ۱۳۳۵ مقرر شده تجاوز ننماید.
- ب- مقرراتی که برای تعیین سود ویژه هر یک از طرفین مجرا می‌گردد نامساعدتر از آنچه به موجب ماده‌ی ۳۵ قانون مالیات بر درآمد ۱۳۲۸ و تأیید آن طبق ماده‌ی ۳۶ مالیات بر درآمد ۱۳۳۵ تصریح گردیده است بنا شد این هم مال پان آمریکن اما در مورد این قرارداد ماده‌ی ۳۰ قراردادهای جدید.
- ۱- طرفین اول و دوم و هر شرکت بازرگانی نسبت به سود ویژه حاصله از عملیات مقرر در این قرارداد طبق مقررات قانون مالیات بر درآمد ایران که در هر موقع قابل اجرا باشد مشمول پرداخت مالیات خواهند بود.
- ۲- دولت ایران تضمین می‌نماید که نرخ مالیات بر درآمد و با سایر مقررات مربوط به تعیین سود ویژه ناظر بر طرفین اول و دوم و هر شرکت بازرگانی نامساعدتر از نرخ‌ها و مقرراتی نباشد که ناظر بر سایر شرکت‌هایی است که در ایران به عملیات مشابه اشتغال داشته و جمعاً بیش از پنجاه درصد نفت خام تولید و یا موجبات تولید آن را فراهم می‌کنند به هر حال در مورد مالیات چون آقای مرتضوی مفصلاً توضیح دادند بنده عرض نمی‌کنم خواستم این سه ماده عیناً در صورت مذاکرات باشد اما راجع به نفت خام عرض کنم بنده اینجا یک آماری دارم که اساساً در دنیا (انشاءالله جناب اقای نخست‌وزیر خسته نمی‌شوند جناب آقای نخست‌وزیر چون خودشان در امر نفت متخصص هستند مطالبی که بنده عرض می‌کنم برای ایشان بدیهی است) (نمایندگان- مطلب خیلی مهم است بفرمایید، بفرمایید).
عرض کنم در مورد صدور نفت خام البته آقایان اطلاع دارند که اساساً یک نکته را باید قبلاً عرض کرده باشم حالا اینجا عرض می‌کنم مقدار تولید نفت نسبت به مقدار صرف نفت در دنیای امروز زیادتر است یعنی در سال جاری بیست درصد مقدار عرضه از مقدار تقاضا زیادتر بوده است به همین دلیل است که مقداری از فروشندگان نفت نفتشان را در بازار عرضه می‌کنند و با تخفیف می‌فروشند که این تخفیف به ۳۵ سنت از هر بشکه رسیده یعنی اگر تقاضا بیش از عرضه بود مسلماً قیمت بالا می‌رفت چون تقاضا کمتر از عرضه است قیمت پایین می‌آید و فروشندگان نفت ناچار هستند نفت خود را به قیمت ارزان‌تری عرضه بکنند تا بتوانند بفروشند از این جهت یکی از دلایلی که شاید خیلی از مجلات نفتی دنیا را متحیر کرده بود در چنین شرایطی از بازار چطور ممکن است چنین قراردادی منعقد کنند همین بوده که در وضع فعلی دنیا که عرضه بیش از تقاضا است منابع جدید نفتی با این امتیاز چطور ممکن است شروع به کار کنند ولی این خوشبختی ملت ایران است که توانسته در چنین شرایطی از زمان که مقدار عرضه نفت زیادتر از تقاضا است چنین قراردادی منعقد بکند و اگر روزی مقدار عرضه کمتر از مقدار تقاضا باشد که امیدواریم یک چنین شرایطی پیش بیاید که می‌توانیم یا شرایط بهتری قراردادهای‌مان را منعقد کنیم این را عرض کردم در قراردادهای سیریپ و ایپاک کمپانی‌ها به هیچ‌وجه متعهد نیستند که سهم نفت ایران را خریداری بکنند یعنی اگر در ایران نتوانست سهم نفت خودش را بفروشد ممکن است روی دستش بمالند ولی این شرکت‌های نفتی متعهد هستند که نفت خام ایران را براساس قیمت نیمه راه که ایشان اشاره کردند بخرند و بنابراین هیچ وقت از نظر سهم ایران نگرانی برای فروش وجود ندارد و یک نکته‌ای که در قرارداد بود لازم است که اینجا اشاره بشود چون این قرارداد براساس مشارکت نفت به محض این که در آیپاک نفت به مقدار تجارتی کشف شد شرکت ملی نفت ایران و دولت ایران متعهد است سرمایه خودش را بپردازد و چنانکه در سیریپ و پان آمریکن پرداخت و اخیراً هم یک لایحه‌ای آمد اینجا و تصویب هم شد ولی در این قراردادها ایران تعهدی از نظر تأمین سرمایه ندارد خود کمپانی‌ها قبول کردهاند سرمایه ایران را بپردازند سرمایه سهم ایران را خودشان می‌دهند و یک بهره عادلانه‌ای که بنده البته نرخ آن را نمی‌دانم چقدر است جناب آقای هویدا می‌دانند (نخست‌وزیر- بهره بانک ملی هر کشوری است) آن بهره را بدهند و سرمایه ایران را هم خود آنها بپردازند حتی در یک مورد گویا کمپانی شل هست که قبول کرده از ایران بهره‌ای هم نگیرد یعنی سرمایه سهم ایران را بدون بهره بپردازد این هم به نظر من یک پذیره است و یک امتیازی است به نفع ایران البته مقررات استخدامی هم هست که اینجا قبول کردهاند که آنچه شرکت نفت نسبت به کارمندان خود انجام می‌دهد انجام بدهند ولی سیریپ و پان آمریکن در قراردادهایشان تعهدی ندارند و مثل این است که اقداماتی شده که آنها هم این شرط را قبول بکنند جناب آقای هویدا برای این که در یک مملکت دو نرخ نمی‌شود اگر یک کسی در شرکت نفت کار می‌کند یا شرکت سیریپ باید به یک اندازه و به یک نحو از مقررات استخدامی برخوردار بشود آنها هم عضو این مملکت هستند ما بایستی کاری بکنیم که شبکه‌های نفتی در مملکت ما توسعه پیدا بکند و مردم بروند در این زمینه‌ها فعالیت بکنند چون صنایع زنده و آماده‌ای است مطلب دیگری که باز برای ایران امتیازی است در امر مشارکت ایران در مورد تصفیه، حمل، بازاریابی یعنی شرکت ملی نفت ایران با این کمپانی‌ها در این امور هم شریک خواهد بود چون ممکن است که ما نفت داریم وسیله هم داریم ولی گرفتار بازار بد بشویم و در این مملکت همان طوری که آقای مرتضوی اشاره کردند رفتند یک کشتی مسخره‌ی به نام رزماری را آوردند اینجا و یک مقدار هم نفت در آن ریختند آن قدر هیاهو و تبلیغ کردند که ما نفت فروختیم که حدی بر آن متصور نیست ما حالا در سال ۸۰ میلیون تن نفت می‌فروشیم هیچ هیاهویی هم ندارد و روز به روز هم استفاده ما بیشتر می‌شود و بنده آماری را دارم و آخرین آمار را هم گرفتم خوشبختانه در ماه مشابه دسامبر امسال و سال قبل از آن از نظر پورسانت در خاورمیانه اول می‌شود از نظر مقدار این را بعداً بنده آمارش را عرض می‌کنم البته اینکه عرض کردم ۸۵ درصد چون اساس قرارداد ۵۰- ۵۰ است و ۲۵ درصد مالیات. یک کمپانی که فرانسوی است قبول کردند که جمعاً ۸۵ درصد بپردازند یعنی ۱۰ درصد بیشتر از سایر قراردادها این هم به نظر من باز یک امتیازی است برای ایران یعنی می‌شود از امضای این قرارداد این را آن طور عنوان کرد که برای اولین بار در تاریخ نفتی دنیا و این مملکت قراردادی براساس ۸۵ درصد منافع تولیدکننده منعقد شده اینکه عرض کردم در فعالیت نفتی‌مان بعد از ملی شدن بایستی علیحده بحث کنیم و آماری که در تاریخ بعد از ملی شدن و قراردادهای بعد از آن منعقد شده بحث بکنیم برای این است که ما دوره جدید نفت را شروع کرده‌ایم بنده آماری گرفتم که ببینم بعد از ملی شدن نفت چه فعالیتی در امر آن شده دیدم حفاری‌هایی که در امر نفت شده در دوره کنسرسیوم ۱۳۰ حلقه چاه حفر شده که از ۱۱۷ چاهش بهره‌برداری شده هر یک از این چاه‌ها که حفر بشود یک مقدار بر درآمد ایران اضافه می‌شود و هر چاهی که به نفت می‌رسد یک موفقیت بیشتری برای ایران است البته در حوزه کنسرسیوم اگر باشد کمتر نصیب ایران می‌شود و اگر در حوزه قرارداد جدید باشد بیشتر نصیب ایران خواهد شد در این حوزه‌ای که به اصطلاح در منطقه‌ای که شرکت سیریپ استخراج می‌کند ۷ چاه حفر شده در منطقه پان آمریکن ۱۳ چاه حفر شده که الان از چاه داریوش و سیروس دارند استخراج می‌کنند و بنده خیلی خوشوقت شدم از این اسم داریوش در خلیج فارس و دلم می‌خواست که یک روزی اقتضا می‌کرد که ما کانال سوئز را بگوییم کانال داریوش. (صحیح است) برای اینکه وقتی به تاریخ مراجعه می‌کنیم می‌بینیم داریوش اولین کسی بود که کانال سوئز را حفر کرد اگر انصاف داشته باشند اسم این کانال داریوش است (صحیح است) و بایستی کانال سوئز را ما پیشنهاد بکنیم که از این به بعد کانال سوئز به نام کانال داریوش باشد زیرا در کتاب (هردوت) هست و کتیبه‌ی آن هم موجود می‌باشد. و ملت ایران در نشریات خود به نام کانال داریوش بنویسد (احسنت) و به نام این مرد بزرگ نامیده بشود (احسنت- صحیح است) و طرحی خواهیم داد که در تمام نشریات ایران اسم این کانال، کانال داریوش باشد که اصلاً مرد بزرگی یک پادشاه بزرگی این کانال را ایجاد کرده و حفر کرده و سالیان دراز هم در آنجا حکومت داشته سلطنت داشته اقلاً آنها بدانند که اگر پیش خودشان یک اسم به نام خلیج عربی در می‌آورند ما تاریخ مسلم برای این کانال داریم منتهی ملت نجیبی هستیم می‌گوییم امروز دنیا دنیایی نیست که ما دنبال مسائل ارضی برویم اگر بخواهیم چیزهای ارضی داشته باشیم تاریخی که خود مصری‌ها نوشته‌اند نشان می‌دهد ایران چند سال بر مصر حاکمیت داشته است. در هر حال چاه‌هایی از نفت در نفت شاه نه چاه و در گیلان غرب و البرز هم من دیدم چندین حلقه چاه نفت حفر شده و در گرگان و مازندران هم اکتشافات ادامه دارد و اینها روز به روز موجب می‌شود که افزایش تولید نفت ایران زیادتر بشود و جمع چاه‌ها به ۱۸۲ حلقه رسیده است و به همین دلیل است که ما به ۸۰ میلیون تن در سال رسیدیم بنده یک مجله نفتی را می‌دیدیم نمی‌دانم تا چه اندازه درست باشد دیدم آمار نفت ایران را جناب آقای هویدا در سال ۱۹۴۰ در سال ۶۶ میلیون بشکه نوشته بود در سال ۱۹۵۰- ۲۴۲ میلیون بشکه نوشته بود در سال ۱۹۵۲ هشت میلیون بشکه بود که آن هم مصرف داخلی بود اگر مردم هم نمی‌خریدند این رقم به صفر می‌رسید چون کاری نمی‌توانستند بکنند ولی در سال ۱۹۶۴ به ۶۰۶ میلیون بشکه رسیده یعنی به طور فوق‌العاده ایران توانسته است استخراجش را اضافه بکند) (مرتضوی- از نظر نسبت عایدات هم سه برابر است) بنده یک آمار دیگر هم گرفتم که در دسامبر ۱۹۶۴ نفت خام ایران در ماه ۵۶ میلیون بشکه بوده که نسبت به دسامبر سال ۶۳ در حدود ۴۶/ ۲۱ درصد افزایش داشته است در حالی که در آن ماه کویت ۳/ ۱۱ درصد و عربستان ۵۱/ ۱۰ درصد و عراق ۸ درصد اضافه استخراج داشته است و از لحاظ میزان استخراج ایران در خاورمیانه مقام اول را داشته است در ردیف اول استخراج قرار بگیریم الان از نظر مقدار استخراج کویت در خاورمیانه اول است که صد هزار تن تولید می‌کند و ایران خوشبختانه دوم شده چون قبلاً سوم بود و حالا عربستان سعودی سوم شده است و اگر همین طور فعالیت ادامه داشته باشد ظرف مدت کوتاهی ایران خواهد توانست به مقام اول برسد به همان وضعی که در سال ۱۹۵۰ داشت به همان وضع برسد بنده خیلی معذرت می‌خواهم که اگر سر همکاران محترم را درد می‌آورم (موقر- خواهش می‌کنم بفرمایید استفاده می‌کنیم) یک عده از دوستان یادداشت‌هایی برای بنده فرستاده‌اند که اینها را می‌گذارم در آخر می‌خوانم.
رئیس - آقای دکتر الموتی از بیانات شما خیلی مانده است؟
دکتر الموتی- یک ساعت دیگر بنده اجازه می‌خواهم که صحبت کنم.
رئیس - با اجازه خانمها و آقایان چون خسته شده‌اند جلسه را به عنوان تنفس ختم می‌کنم و در ساعت ۳ بعد از ظهر مجدداً جلسه خواهیم داشت.
رئیس - با اجازه خانمها و آقایان دنباله‌ی بحث در لایحه‌ی اجازه‌ی مبادله و اجرای ۵ فقره قرارداد نفت را ادامه می‌دهیم آقای دکتر الموتی بفرمایید.
دکتر الموتی- با کسب اجازه از مقام محترم ریاست بنده بدواً می‌خواهم از حوصله همکاران عزیزم تشکر کنم چون لایحه نفت است بایستی صحبت کرد (صحیح است) (پاینده- بفرمایید مستفیض می‌شویم) خیلی متشکرم سعی بنده این است که مطالبی که خدمتتان عرض می‌کنم مطالبی نباشد که خیلی خسته‌تان بکند ولی به نظر بنده بسیار لازم و ضروری است که وقتی یک لایحه‌ای به این مهمی در مجلس شورای ملی مطرح می‌شود همه‌ی ما شب و روز صحبت بکنیم بحث بکنیم اظهار عقیده بکنیم تا همان طور که در شأن این مجلس انقلابی است یک لایحه‌ای با دقت موشکافی بشود. بررسی بشود که وقتی یک رأیی که می‌دهیم واقعاً از روی قلب می‌دهیم. خیلی متشکرم جناب استاد پاینده (نیری- زنگ صدای شما در گوش همه ما هست) خیلی تشکر می‌کنم عرض کنم راجع به چند قسمت از مطالبی که لازم بود بنده صحبت کردم از جمله مقایسه‌ای کردم بین قرارداد فعلی نفت و قراردادهایی که قبلاً منعقد شده و مزایای مختلف قرارداد جدید را به عرض نمایندگان محترم رسانیدم و چون اعتقاد من این است همان طور که صبح عرض کردم خدمتتان این قرارداد جدید نفت برای ملت ایران یک سند افتخار است (صحیح است) و در تاریخ نفتی دنیا این قرارداد به عنوان یک سند برجسته‌ی نفتی به شمار می‌رود و برای اینکه در گذشته با کمال تأسف در خیلی دیگر از ممالک اصل بر مغبون شدن ممالک صاحب نفت و به اصطلاح تجاوز کمپانی‌ها بوده در این قرارداد سعی شده حقوق ملت ایران به نحو کامل تأمین شود و این نشان می‌دهد که اگر در دنیا کمپانی‌هایی وجود داشته باشد و حسن نیت داشته باشند می‌توانند با صاحبان اصلی نفت براساس تفاهم و براساس دوستی همکاری بکنند اگر در بعضی ممالک و مدتی هم در خود ایران علیه بعضی از امتیازات صحبت شد نطق شد و بعضی از قراردادها لغو شد علت این بود که این قراردادها براساس منافع صاحبان اصلی نفت تأمین نشده بود این مطلب به نظر بنده برای صاحبان نفت و کمپانی‌های نفت و به اصطلاح خریداران نفت بایستی یک درس عبرتی باشد که سعی کنند در عصر حاضر که مردم دنیا متمدن شدند در دورترین نقاط دنیا ممالک استقلال‌شان را به دست آورده‌اند امروز غیر از اصل تساوی نمی‌شود هیچ نوع قراردادی را منعقد کرد تمام ممالک باید سعی بکنند حقوق یکدیگر را محترم بشمارند اگر حقوق یکدیگر را محترم نشمرند مسلماً قراردادهایی که براساس تساوی حقوق منعقد بشود قراردادهای پابرجایی خواهد بود در مورد خلیج فارس که ما آن قدر به این منطقه از خاک وطن عزیزمان مثل سایر نقاط افتخار می‌کنیم چون منطقه زرخیزی است (صحیح است) بایستی به نظر بنده به موازات اینکه از این منطقه بهره‌برداری می‌شود به همین طرز هم کارهای عمرانی انجام بشود و در این مناطق توسعه پیدا بکند که صاحبان اصلی نفت که همه‌ی ملت ایران هستند به عنوان اینکه همجوار با آن تأسیسات هستند بدانند که این پولی که از زیرزمین در می‌آید در روی زمین استفاده و به شکل کارخانه یا به صورت دیگر نصب می‌شود و نسل آینده و نسل امروز از آن استفاده خواهند کرد بنده باز هم این جمله را عرض می‌کنم لازم است در خیلی از موارد که پول نفت گرفته می‌شود چون طبق یک مقررات خاصی تقسیم می‌شود ضمن لوایحی هم که به همین مجلس می‌آید برای اصلاحات عمومی مردم از نحوه‌ی مصرفش مطلع بشوند اگر چه ممکن است قسمت اعظم آن به مصرف واقعی برسد در بندر چابهار اسکله ساخته‌اند ولی دیدم در آن طرف اسکله دارند بارگیری می‌کنند گفتم چطور این طرف اسکله بارگیری نمی‌کنید گفتند این اسکله‌ای که ساخته شده با این که ۲۲ میلیون تومان خرجش شده و یک کمپانی خارجی هم مثل ایتال کنسول نظارتش را به عهده داشته مع‌هذا غلط ساخته شده و به درد مردم نمی‌خورد این شرکت ایتال کنسول در حدود ۱۲۰ یا ۲۲۰ میلیون تومان از پول این مردم فقیر را گرفته‌اند تا برای عمران و آبادی منطقه بلوچستان که آنجا فعالیت بکند و مطالعه بکند (ریگی- هیچ کاری هم نکرده) هیچ کاری هم نکرده است این از آن نکاتی است جناب آقای دکتر یگانه که پول ملت ایران باید در هزینه‌اش نظارت بیشتری بشود بنده که اطلاعی هم نداشتم از کار ایتال کنسول وقتی که رفتم دیدم در حدود پول این مردم فقیر بدبختی که فرض کنید برای یک موتور لنج در مضیقه و عذاب هستند به جیب ایتال کنسول رفته واقعاً از این مورد مثل همه خانمها و آقایان ناراحت شدم که چرا باید پول این مردم را بدون جهت و بی‌مطالعه به نام مطالعه به جیب یک عده‌ای بریزند که الان معلوم نیست در کجای دنیا دارند کیف می‌کنند و عیاشی می‌کنند (صحیح است) اینها است که مردم را ناراحت و عصبانی می‌کند در همین بنادر خلیج جناب آقای نیری باور بفرمایید مردم از نظر راه در مضیقه هستند وسیله‌ی دریایی ندارند و به هر حال منظور بنده این است که نمایندگان جنوب هم اطلاع دارند (بوشهری- بفرمایید چی دارند آقا) منظور بنده این است که باز هم مبلغ زیادی از پول مردم به جیب ایتال کنسول و جان مولم و امثالهم نرود این پول نفت است که نفله می‌شود مجلس بیست و یکم اجازه نخواهد داد این قبیل ولخرجی‌ها از مال ملت ایران بشود (صحیح است) این از مطالب خیلی مهم است (احسنت) یعنی به موازاتی که پول نفت گرفته می‌شود ارقام ۲۴۰ میلیون یا ۱۸۰ میلیون دلار به عنوان پذیره این پول با رهبری اعلیحضرت همایون شاهنشاه گرفته شده همان طور که شخص اول مملکت ما نظارت دارند توصیه می‌فرمایند امر می‌فرمایند بایستی در مصرفش هم نظارت بشود که این قبیل صحنه‌ها تکرار نشود بنده حتی دیدم آقای دکتر خطیبی می‌گفتند مثل این که اینجا بودند و الان تشریف ندارند (معتمدی- در سرسرا هستند) این وضعی که در جنوب پیش آمده شیر و خورشید که یک مؤسسه خیریه است به امر اعلیحضرت همایونی بیاید کارهای عمرانی این منطقه را به عهده بگیرد راه ساحلی بسازد و حتی کار شیلات جنوب را به عهده بگیرد مثلاً در جنوب این همه ماهی است وسایل دریایی هست این دریایی که منبع ثروت مثل نفت هست از این منبع ثروت استفاده نمی‌شود (صحیح است) و آن وقت می‌آیند یک قراردادهایی با بعضی از نقاط خارج می‌بندند و پول مختصری از آنها می‌گیرند و آنها می‌آیند در خلیج و به یک وضع بدی صید ماهی می‌کنند و یک مقدار ماهی که لازم است از دریا می‌گیرند و حرام می‌کنند در حالی که آقای دکتر خطیبی می‌گفتند که با یک سرمایه مختصری می‌شود این کار را کرد و اضافه کردند که شیر و خورشید سرخ در حدود ۵۰ میلیون تومان سرمایه را تأمین کرده که با یک شرکت هم وسایل کافی فراهم بکنند که مردم بنادر بتوانند صید صحیح بکنند می‌گفتند در چابهار که حوزه انتخابی آقای مبارکی است در چند روز پیش مقدار زیادی ماهی صید کردند ولی این صید را چه کار می‌کنند مردمی که وسیله ندارند یک مقدار مصرف می‌کنند ولی بقیه خراب می‌شود و می‌ریزند به دریا اگر بتوانند که حمل کنند بیاورند به آبادان و یک مقداری به بندرعباس بفرستند و بقیه را به تهران که ماهی یکی سی و چهل تومان است به مصرف مردم برسد خیلی مفید است به هر حال اینها مطالبی است که باید مطالعه و دقت بیشتر بشود در مصرف پول نفت همان طور که امروز ما خوشحال هستیم و افتخار می‌کنیم به یک چنین قراردادی بایستی به این مطلب هم روزی افتخار کنیم که این پول روزی ازش حداکثر استفاده بشود به اصطلاح این ۲۰۰ میلیون دلار جایی برود که ۱۰۰ میلیون دلار به درآمد ملی ما اضافه بکند نه اینکه در جیب کمپانی‌هایی مثل ایتال کنسول و جان مولم و قس علی‌هذا برود و ما بیاییم اینجا تأسف بخوریم (احسنت) از جمله مطالبی که بنده صبح به دنبال عرایضم می‌خواستم مورد بحث قرار بدهم که وقت تمام شد. موضوع مهم درباره‌ی نفت مسئله بازاریابی است عرض کنم بعد از ملی شدن صنعت نفت یکی از مهمترین دلایلی که نفت ایران یک مثقال هم فروش نمی‌رفت این بود که کمپانی‌های نفتی متحد بودند ما را به بازار راه ندادند ما نه تانکر داشتیم نه این که وسیله فروش داشتیم و نه جایی که بتوانیم این نفت را بفروشیم به همین دلیل این از مطالبی است که برای کشورهای نفتی و صاحب نفت مثل ایران لازم است که به هر صورتی هست بازار فروش داشته باشد و از طرفی اساس قراردادهای جدید ما که براساس مشارکت است براساس این قراردادها یک مقداری سهم نفت خام داریم این نفت خام را بایستی در بازار عرضه بکنیم و بفروشیم ما بایستی برای نفت بازار پیدا بکنیم اگر ما بخواهیم همین طور به بازار ببریم چون بعضی از شرکت‌های نفتی هستند که هم بازار دارند هم انبار دارند هم تانکر دارند هم پالایشگاه دارند وسیله فروش و توزیع دارند آنها به این سهم ما راهی در بازار نخواهند داد یک عده از کمپانی‌ها هستند که اینها تصفیه‌خانه دارند و در محل‌های خاصی قرارداد دارند می‌خرند و به موقع معین تحویل می‌گیرند و یک عده شرکت‌های کوچکی هستند که اینها نقش‌شان تأمین نیست از ممالک مختلف می‌خرند و این سهمی که ما داریم ناچار هستیم به آنها بفروشیم ولی چون این عده آنهایی هستند که رقابت می‌کنند قیمت نفت را می‌آورند پایین از این جهت ما در هر بشکه نفتی که از ایران صادر می‌شود ناچار هستیم تا ۳۰ درصد و ۴۰ درصد تخفیف بدهیم که این نفت به آنها فروش برود به همین جهت بود که روی مطالعات دقیق که چند وقت پیش در ۲۸ اسفند ۱۳۳۹ اعلیحضرت همایونی فرمودند که «یکی از کوشش‌های ما این است که خود ما سعی کنیم کم‌کم وارد بازارهای نفتی بشویم این مملکت با ذخایر مهم نفتی که دارد با افراد متخصص و تحصیل کرده‌ای که دارد می‌تواند در آینده از هر شرکت نفتی که امروز در دنیا به کار مشغول است مهم‌تر گردد، و منظور اصلی این است که ما به موازات این که امروز منابع نفتی خودمان را توسعه می‌دهیم یک سهمی عاید ما خواهد شد ما بتوانیم این نفت خودمان را در یک محل دیگر ببریم و عرضه بکنیم و به قیمت روز بفروشیم چون ما از دو قرارداد که با سیریپ و پان آمریکن داریم الان که در مراحل اولیه است هر روز در حدود ۶۵ هزار بشکه سهم ما است این ۶۵ هزار بشکه نفت به ایران داده می‌شود طبق آمار ناشنال سیتی بانک نیویورک فروش نفت در سال گذشته به طور متوسط ۳۵ سنت در هر بشکه نسبت به قیمت رسمی تخفیف داشته است یعنی مجبور بودند ارزان بفروشند زیرا عرضه نفت در دنیا ۲۰ درصد از تقاضا زیادتر می‌باشد به علاوه عده زیادی دارند از شرکتها هم نفت خام هم تصفیه هم پخش و هم باربری دارند همچنین عده‌ای تصفیه‌کننده هستند که طبق قراردادهای طویل‌المدت نفت خام‌شان تأمین است عده کمی تصفیه‌خانه هستند که نفت خام ندارند همه به آنجا عرضه می‌کنند و قیت می‌آید پایین به همین دلیل بود که از چندی پیش به فکر افتادیم که ما بایستی برای خودمان تصفیه‌خانه در خارج داشته باشیم چون اوایل هم که مطالعه می‌کردیم فکر می‌کردیم ما در یک مملکتی که خودمان احتیاج به سرمایه داریم و می‌خواهیم صنایع را توسعه بدهیم چرا برویم در یک کشور دیگری سرمایه‌گذاری کنیم اگر قرار است ما چندین میلیون دلار خرج بکنیم و تصفیه‌خانه بسازیم چرا در خود ایران نسازیم که مردم بیایند کار بکنند ولی فلسفه اصلی و اساسی ساختن تصفیه‌خانه در خارج همین بوده که ما بتوانیم یک بازار آماده در یک نقطه خارج فراهم کنیم اما چرا هندوستان انتخاب شد این خودش یک فلسفه‌ای دارد از مطالعاتی که شد دیدند در فرانسه در انگلستان در ایتالیا ظرفیت تکمیل است یعنی بازار ندارد و نفتی که ما داریم نمی‌توانیم عرضه بداریم خودشان قرارداد دارند نفتشان را می‌آورند تصفیه می‌کنند پس ما نمی‌توانیم وارد آن بازار بشویم در آمریکای لاتین هم ظرفیت تصفیه بیش از تقاضا است پس آنجا هم رفتن ما مورد نداشت وضع آفریقا مطالعه شد خوب بود ولی به علت کمی مصرف باز هم نمی‌توانستیم آن مقدار نفت را که می‌خواهیم عرضه کنیم در آسیا و اقیانوسیه ظرفیت تصفیه‌خانه با تقاضا برابر است تنها جایی که خوب بود آسیا است و اقیانوسیه که تازه اینجا ظرفیتشان برابر است به همین دلیل آسیا را انتخاب کردند حالا چرا هندوستان؟
به دولت هندوستان پیشنهاد شد که با شرکت خود و شرکت ملی نفت و شرکت پان آمریکن همین شرکت ایپاک در هندوستان یک تصفیه‌خانه بسازند سرمایه‌گذاری ایران دو میلیون و چهارصد و بیست هزار دلار می‌باشد که در ظرف پنج سال و نیم سرمایه‌اش برگشت داده می‌شود و از آن به بعد به طور متوسط در ده سال اول روی هر بشکه نفت یازده سنت اضافه عاید شرکت ملی نفت ایران می‌شود یعنی هر مقدار نفت که الان می‌فروشیم بعد از به کار افتادن تصفیه‌خانه در هر بشکه ۱۱ سنت زیادتر نصیب ایران می‌شود پس از دوره استهلاک اولیه مبلغی هم به این مبلغ یازده سنت اضافه خواهد شد بعد یک کارخانه آمونیاک هم می‌سازند یک برنامه وسیع است خلاصه ظرف یک مدت کوتاهی سرمایه‌ای که برای پالایشگاه می‌دهند هر دو مستهلک می‌شود و از نظر اقتصادی حساب کردند و دیدند هندوستان بهتر است و یکی از دلایل دیگری هم که رفته‌اند در هندوستان این بوده است که در میان کشورهای آسیایی که در محیط اقتصادی ما هستند بازار ژاپن و تایلند و هندوستان بود باز هم هند برای ما از هر جهت بهتر بود برای این که چهارصد و سی میلیون جمعیت دارد و در سال هم ۹ درصد مصرف نفت و بنزینش اضافه می‌شود با توجه به مقدار جمعیت و با توجه به مقدار افزایش هر مقدار در این پالایشگاه نفت تصفیه بکنیم بازار فروش موجود است و سال به سال و روز به روز در ازدیاد است این بود که ما وارد بازار هند شدیم و متخصصین شرکت نفت معتقد هستند که ظرف مدت خیلی کوتاه این سرمایه‌ای که در آنجا به کار افتاده مستهلک می‌شود و برای نفت خام ما یک تصفیه‌خانه آماده و حاضر است هر وقت که کمپانی‌های خارجی بخواهند به هر صورت ما را در فشار بگذارند ما برای خودمان تأسیسات داریم و به این سهولت وارد بازار شده‌ایم برای یک کشور نفتی یک مملکتی که نفت دارد و سرمایه دارد و نیروی انسانی دارد و از هر جهت آماده است همان طوری که اعلیحضرت فرمودند لامحاله باید به طور سریع وارد بازار بشود و اگر این طور وارد بازار نشود آنها می‌توانند در هر ساعت و یا لااقل ممکن است هر لحظه در یک قسمت از پیشرفت‌های ما اگر بخواهند بتوانند سنگ بیاندازند بنده در یکی از این نشریات نفتی دیدم یکی از دلایلی که باز آقای مهندس نفیسی که عضو هیئت مدیره شرکت ملی نفت است استدلال کرده بود برای اینکه ما وارد بازار هندوستان شدیم این طور استدلال کرده بود که ما اگر مثلاً بخواهیم یک سلسله عملیات کامل نفتی در آمریکا داشته باشیم بایستی برای هر بشکه نفت در روز ۸۱۲۵ دلار سرمایه‌گذاری می‌کردیم در حالی که در نیم کره شرقی این مبلغ به ۲۱۹۶ دلار می‌رسد ولی عمل ایران در هندوستان با داشتن قراردادهای ۷۵ درصد نفتی رقمی از ۷۹۰ دلار کمتر خواهد بود البته اینها حساب‌های فنی است بنده نمی‌توانم توضیح عرض کنم که چرا در هندوستان ۷۹۰ دلار است و چرا در آمریکا ۸۱۲۵ دلار شاید گرانی کارگر و شاید هزاران دلیل دیگر و یکی دیگر از دلایلی که ابراز شد و گفته شد که ما باید وارد بازار بشویم این بود که فکر کردند که چون ما از این به بعد تمام قراردادهای‌مان براساس مشارکت است و اگر امروز با دو کمپانی سیریپ و پان آمریکن ۶۵ هزار بشکه در روز داریم فردا شرکت‌های دیگری هم که به کار بیافتد براساس مشارکت از آنها هم یک مقداری نفت خواهیم داشت که به همین صورت ما نمی‌توانیم به بازار برده و تصفیه بکنیم و بفروشیم ظرفیت پالایشگاهی که در مدرس ساخته می‌شود دو میلیون و نیم تن در سال می‌شود و روزی ۵۰ هزار بشکه است که نفتش هم از چاه‌های داریوش و کورش از چاه‌های فلات قاره خلیج فارس تأمین می‌گردد و البته شرکت نفت در یک مزایده‌اش شرکت کرده و ۱۴ پیشنهاد داده شد و در اثر ابتکار مدیران شرکت ملی نفت ایران برنده شدند و باز یکی دیگر از راه‌هایی که ما باید از آن طریق وارد بازار بشویم همکاری نفتی با کشور همسایه و برادر ما افغانستان است ما با افغانستان رابطه بسیار دوستانه و صمیمانه‌ای داریم و الان در فرودگاه‌های قندهار و کابل دستگاه شرکت ملی نفت ایران هست که طیارات را بنزین‌گیری می‌کنند و آنجا کار نفتی را اداره می‌کنند و هر ساله مقدار زیادی البته به میزان مصرف از ایران به افغانستان صادر می‌شود بنده آمارش را نمی‌دانم (دکتر مهذب- خیلی زیاد است) بنده آمارش را نمی‌دانم آقای دکتر مهذب ولی به هر حال مقدار قابل توجهی است گرچه در مرحله ابتدایی و مقدماتی است ولی ما بایستی وارد بشویم و به نظر بنده الان که ما پیمان همکاری با پاکستان و ترکیه داریم و روابط ما با این دو کشور براساس دوستی و برادری است بایستی در بازارهای آنها هم یک همکاری صمیمانه‌تری بکنیم که ما بتوانیم از این جهت هم برای بالا بردن وضع اقتصادی خودمان و هم برای بهبود وضع اقتصادی دو کشور همسایه خودمان مؤثر باشیم چون آنها به مواد نفتی ما احتیاج دارند و باید از این طریق هم یک همکاری دیگری بکنیم چون یکی از دلایل همکاری منطقه‌ای ما این است که باید احتیاجات اقتصادی و مالی یکدیگر را تکمیل بکنیم یعنی چیزهایی را که فرضاً ما احتیاج داریم و می‌توانیم از ترکیه و پاکستان خریداری کنیم تأمین بکنیم و از آنها بگیریم در جهاتی هم که آنها می‌توانند با ما همکاری بکنند و این به نظر بنده ضروری و لازم است که این همکاری صورت بگیرد و عرض کنم از مطالب دیگری که بنده لازم می‌دانم در جلسه امروز درباره آن بحث شود و قبلاً به طور خلاصه اشاره کردم لزوم شروع توسعه صنایع پتروشیمی است (صحیح است) همان طور که بنده امروز صبح عرض کردم ما در زمان ناصرالدین شاه و سلاطین قاجاریه خوابیدیم و هیچ تحرک و جنبشی نداشتیم (دکتر رهنوردی- آنها خوابیدند ما نخوابیدیم) این ما که عرض کردم منظور آنهایی است که آن روز در این مملکت حاکمیت داشتند خوابیدند جناب آقای دکتر رهنوردی یعنی آنهایی که به فکر خودشان بودند و همین قصرهایی که ساخته‌اند و آن داستان‌هایی که می‌خوانیم و منتشر می‌کنند (بانو دکتر دولتشاهی- آنها هم به قدر خودشان کارهایی کردهاند) به هر حال بنده وارد این بحث نمی‌خواهم بشوم به هر حال ماشینیزم در دنیا به وجود آمد و کشورها سعی کردند خودشان را صنعتی بکنند ما با یک اصول ابتدایی صنعت حتی به نظر من با اصول ابتدایی هم شروع نکردیم در حالی که دنیا در آن فاصله در آن زمان در آن شرایط مساعد خیلی به جلو رفت و حق این بود که ملت ایران هم به همان صورت به جلو برود برای این که ما اگر به تاریخچه نفت مراجعه بکنیم می‌بینیم از همان زمان نفت در ایران استخراج شد بنابراین حق بود که از آن روز صنایع نفتی در ایران به وجود می‌آمد ولی این که بنده اشاره کردم از این نظر بود که امروز که دنیا دنیای صنایع پتروشیمی است و در دنیا توسعه پیدا می‌کند ما نگیریم بخوابیم و عقب‌ماندگی این قسمت صنعتی را فراموش کنیم این ایرادی است که آیندگان به ما خواهند گرفت (صحیح است) بنده از مطالعاتی که در این نشریات نفتی می‌کردم می‌دیدم تولید محصول شیمیایی از هیدروکربن‌های نفتی برای امور تجاری بین سالهای ۱۹۱۰- ۱۹۲۰ شروع شده ولی صنایع پتروشیمی در سالهای ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ در کشورهای توسعه‌یافته ایجاد شد البته در جنگ دوم همان طور که همه می‌دانند مقدار زیادی از اختراعات در زمان جنگ شده و از جمله در زمان جنگ آلمان‌ها توانستند از ذغال سنگ و نفت به اصطلاح لاستیک مصنوعی بسازند و اولین باری بود که مواد مصنوعی وارد دنیا شد و می‌شود گفت که از آن روزها پایه صنعت پتروشیمی در دنیا کار گذاشته شد و کشورهای نفتی هم به تدریج سعی کردند که خودشان با توسعه صنایع پتروشیمی بتوانند از صنایع جدیدی که در دنیا به وجود می‌آید استفاده بکنند در ایران با مطالعاتی که شده از نظر نفت و گاز فوق‌العاده غنی است و بنده در یکی از آمارهای یکی از سخنران‌ها دیدم که می‌گفتند گازهایی که در مناطق نفتی ایران می‌سوزد و به هدر می‌رود البته رقم را یک رقم عجیب و غریب می‌گویند. (ریگی- سالی سیصد میلیون دلار) (معتمدی- سالی هشتاد میلیون متر مکعب) بله به هر حال می‌گفتند در حدود روزی یک میلیون دلار فرض کنیم از این گازهایی که در ایران می‌سوزد و سالیانه ۳۰۰ میلیون دلار از ثروت ملی ما نفله می‌شود البته اگر مملکت ما در گذشته نتوانسته از این منبع ثروتش مثل نفت استفاده بکند حق این است که در شرایط فعلی مملکت و در روزهایی که رهبری بزرگ و مدبر داریم و مردم ما واقعاً به جلو رفته‌اند صنایع ما هم پیش می‌رود در این دسته از صنایع هم سزاوار است به جلو برویم که ما بتوانیم از این مواد اولیه که داریم و به قول آقای ریگی سالی سیصد میلیون دلار به هدر می‌رود نگذاریم این ثروت ملی ما به هدر برود خوشبختانه اقدامات مقدماتی شده به عقیده شخص من صنعت پتروشیمی در ایران آن طور که باید به جلو نرفته برای اینکه در سال ۱۹۶۳ شرکت ملی نفت یک عده از فرانسوی‌ها را مأمور مطالعه پتروشیمی در ایران کرد که نتیجه مطالعات آنها یک قسمتش را بنده می‌خوانم آنها نظر دادند ایجاد کارخانه مرکب پتروشیمی برای تولید مواد پلاستیکی، لاستیک مصنوعی، مواد پاک‌کننده، الیاف مصنوعی به مقداری که کافی برای احتیاجات داخلی باشد در ایران کاملاً مناسب و موجه است همچنین تولید محصولات کامل و یا نیمه تمام خاصی برای صدور به قیمت مناسب صحیح به نظر می‌رسد یک پروژه‌ای تهیه کردند که پروژه اینها براساس این بوده است که برای پلاستیک سالیانه ۴۰ هزار تن برای کارخانه لاستیک مصنوعی ۲۲ هزار و پانصد تن، الیاف مصنوعی ده هزار تن، صابون مصنوعی ده هزار تن، آنها پیش‌بینی کردند که برای توسعه این صنعت در ایران ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه لازم است که اگر چنین سرمایه‌ای در ایران برای توسعه صنایع پتروشیمی به کار انداخته شود با ساختن آن سالی ۲۰ تا ۲۵ میلیون دلار از واردات پتروشیمی به ایران کاسته می‌شود در این مورد به نظر من چون اطلاعات فنی ندارم نمی‌توانم اظهارنظر بکنم ولی اگر طبعاً یک صنعتی در مملکت ما با ۱۰۰ میلیون دلار دایر بشود که این صنعت بتواند سالی ۲۰ الی ۲۵ میلیون دلار از مصرف ارزی ما صرفه‌جویی بکند چه کاری بهتر از این چرا از پذیره نفت در این کار استفاده نشود و سرمایه‌گذاری نشود که هر دو به هم مربوط است هر دو یک رشته صنعت است (صحیح است) پس بنابراین به موازات این که پذیره از نفت گرفته می‌شود باید حاشیه‌اش نیز صنعت پتروشیمی دایر بشود که بتواند سالی ۲۰ الی ۲۵ میلیون دلار محصول تولید بکند و از هزینه ارزی ما صرفه‌جویی بشود عرض کنم برای اینکه یکی از گرفتاری‌های ما در شرایط فعلی این است که ما شاید در سال غیر از نفت که ۵۰۰ میلیون دلار خوشبختانه امسال از نفت عایدی داریم صادرات در سال صد میلیون دلار ولی واردات ما ششصد میلیون دلار، ما ۵۰۰ میلیون دلار به اصطلاح کسر ارز داریم که از محل درآمد نفت تأمین می‌کنیم در حالی که لازم است به موازات اینکه ما سعی می‌کنیم استخراج نفتمان زیاد بشود صادرات ما هم افزایش باید زیاد شود که از محل صادرات، واردات ما تأمین شود و پولی که از محل نفت گرفته می‌شود منحصراً به مصرف تأسیس کارخانه‌جات و صنایع و کالاهای تولیدی و احتمالاً یک مقداری هم به مصرف کالاهای ضروری و واجب برسد و الا معنی ندارد که درآمد نفت را که به این صورت نصیب ملت ایران می‌شود باز بدهند ماتیک و رژلب و امثال آن بخرند این صحیح نیست بایستی صادرات ما واردات ما را از نظر خودش تأمین کند چون مملکت ما از نظر صادرات بی‌استعداد نیست در سفری که بنده به ترکیه رفته بودم دیدم ترکیه در سال در حدود ۳۶۰ میلیون دلار صادرات دارد این از چیست؟ از تنباکو و خشکبار است این همان خشکباری است که در ایران وجود دارد ولی متأسفانه خوب اینها را تهیه نمی‌کنند باب بازار دنیا نیست همچنین سنگ معدن و امثالهم هم صادر می‌کند و ما چند رشته مهم صادراتی داریم که اگر توجه بشود ظرف مدت خیلی کوتاهی می‌توانیم از نظر درآمد ارزی و صادراتی واردات کشور را تأمین بکنیم که بتوانیم منحصراً درآمد نفتمان را به مصرف کارخانه‌جات و صنایع مملکت برسانیم که خود اینها وقتی برمی‌گردد حقیقتاً بتواند ثروت جدیدی برای مملکت تولید بکند و عده زیادتری به کار مشغول شوند متأسفانه الان در مملکت ما عده زیادی هستند که بیکار هستند این بیکاری یا اگر اسمش را بیکارگی می‌گذارید به هر صورت عده‌ای در سال سه تا چهار ماه کار می‌کنند بقیه‌اش کار ندارند استراحت می‌کنند اینها نیروی انسانی است که به هدر می‌رود در دنیای امروز از هر گونه نیرویی برای گرداندن چرخ‌های صنایع باید استفاده بکنند به هر صورت باید استفاده بشود ما بایستی صنایعی متناسب با وضع مناطق مملکت‌مان به وجود بیاوریم که بتوانیم از این قدرت‌ها و از این نیروها استفاده بکنیم الان در خیلی از نقاط مملکت در سال سه ماه چهار ماه کار می‌کنند و بقیه‌اش را بیکار هستند، همین طور از دانشگاه‌ها و دبیرستان‌های ما افراد بیرون می‌آیند ولی اینها برای‌شان کار نیست بنده کار آن کار مولد را می‌دانم کاری که در مملکت تولید بکند و ایجاد ثروت بکند البته همه می‌خواهند بروند به ادارات در پشت میز بنشینند این به نظر من کار مولد نیست اینها آنهایی هستند که متأسفانه هر چه دامنه‌اش توسعه پیدا می‌کند تمام عواید مملکت را می‌بلعد شما از هر جایی پول تهیه بکنید آخرش حقوق‌بگیران می‌آیند می‌گیرند و می‌خورند در حالی که اگر این عواید صرف تأسیس یک کارخانه بشود در این کارخانه عده‌ای به کار مشغول می‌شوند از نیرویشان ما استفاده می‌کنیم و به تولید مملکت اضافه می‌شود و بالمال وضع اجتماعی ما دگرگون می‌شود ما الان وقتی مقایسه می‌کنیم می‌بینیم درآمد ملی در کشورهای صنعتی فوق‌العاده بالا است و درآمد ملی در کشورهای کشاورزی خیلی پایین است و معمولاً ممالک پیشرفته ممالک صنعتی هستند و ممالک توسعه نیافته آن ممالکی هستند که کشاورز هستند بنده یکی از آمارهای سازمان ملل متحد را مطالعه می‌کردم دیدم برای ۵۰ سال آمار گرفته در این ۵۰ سال قیمت مواد کشاورزی و صنعتی را روشن کرده در این ۵۰ سال آمده فرض کنید اگر قیمت گندم و پارچه در مبدأ یکی بوده بعد از ۵۰ سال قیمت پارچه سه برابر شده قیمت گندم ۵/ ۱ برابر یعنی دو برابر یک کالای صنعتی از یک کالای کشاورزی بیشتر ترقی کرده (نیری- تعمد است) به هر حال نتیجه‌اش این شده که به قول یکی از علمای اقتصاد که بد نیست بنده نظریه او را در اینجا عرض کنم که مطالعه کرده بود و می‌گفت وقتی که من مطالعه کردم در تاریخ اقتصادی دنیا دیدم در یک جایی ممالک متمدن دنیا می‌گویند دیگر از امروز بردگی در دنیا موقوف ولی همان متمدنین فکر کردند به یک صورت دیگر بردگی را به وجود بیاورند این بردگی، بردگی اقتصادی است یعنی اینها آمدند فرض کنید کالاهای صنعتیشان را با کالاهای کشاورزی این ممالک مبادله کردند یعنی نیروی کار دو نفر را گرفتند نیروی کار یک نفر را دادند آن دو نفر برده اینها هستند منتهی از نظر علمی و اقتصادی بنابراین ممالکی که می‌خواهند درآمد ملیشان را بالا ببرند و سطح اقتصادیشان را بالا ببرند و ملت‌های خودشان را ترقی بدهند لامحاله باید مکانیزه بشود خود آن هم نوعی صنعت است بایستی درآمد تکافوی احتیاجات ملت را بکند تا مردم بتوانند حقیقتاً از مزایای زندگی نوین بهره‌مند شوند از جمله صنایعی که امروز در دنیا فوق‌العاده اهمیت دارد و بنده قبلاً اشاره کردم همین صنعت پتروشیمی است بنده اینجا با رقم و عدد عرض می‌کنم که برای پتروشیمی در دنیا چه می‌کنند و در آمریکا صنعت پتروشیمی در ده ساله گذشته دویست درصد توسعه یافته اکنون ۵۱۰ واحد پتروشیمی با ۷ میلیارد دلار سرمایه به کار مشغول است که سالی ۲۵۰ میلیون دلار در این راه سرمایه‌گذاری می‌شود و سالی ۱۸ میلیارد دلار بهای محصولات آن می‌باشد (مهندس عطایی- این رقم خیلی پایین است این باید میلیارد باشد) ۱۸ میلیارد عرض کردم به هر حال خیلی متشکرم که اصلاح فرمودید آمار از نشریات نفتی گرفته‌ام در اروپا ۲۵۰ واحد پتروشیمی با سرمایه ۲۷۰۰ میلیون دلار می‌باشد و ۶۰ واحد در دست ساختمان است در ژاپن، ژاپن یک کشور آسیایی است نفت هم ندارد و از نقاط دیگر وارد می‌کند در ژاپن همین کشور آسیایی در واقع ۵۲ واحد پتروشیمی مشغول کار بوده و ۴۳ واحد در دست ساختمان است به طور کلی در دنیا قریب یک هزار واحد پتروشیمی ایجاد شده و در سالهای اخیر شرکت‌های نفتی ۳۵ درصد از سرمایه‌گذاری خود را به صنایع پتروشیمی اختصاص داده‌اند یعنی آنها آینده بسیار درخشانی که برای صنایع پتروشیمی قائل هستند سعی می‌کنند یک مقدار زیادی از سرمایه خودشان را منحرف بکنند در پتروشیمی چون به هر حال آنچه که آنها می‌دانند و مطالعه می‌کنند این است که آینده دنیا و آینده صنعت در دست پتروشیمی است و یک کشوری مثل ایران که از نظر ذخایر گاز و نفت این همه غنی است بنابراین حیف است که در این راه سرمایه‌گذاری نکند بنده در یکی از نشریات که جزء نشریات خودمان بود دیدم که نوشته است کشور ایران دارای بزرگترین ذخایر ثابت شده گاز طبیعی جهان است تنها از آغاجاری می‌توان روزی هزار میلیون فوت مکعب گاز تا ۷۰ سال بهره‌برداری کرد (مهندس عطایی- روزی سیصد هزار دلار گاز سوخت می‌شود) مقدار گازی که فعلاً از مناطق نفت‌خیز جنوب مشتعل می‌شود روزانه حدود هزار میلیون فوت مکعب است که از لحاظ ارزش حرارتی برابر ۱۶۰ هزار بشکه نفت می‌باشد و پس از مجموع گازی است که در آمریکا برای تولید پتروشیمی به کار می‌رود یعنی آن قدر گازی که در آمریکا این قدر پول از آن در می‌آورند در مملکت ما می‌سوزد و از بین می‌رود و باز ما به فکر توسعه آن صنعت نیستیم و اگر هم هستیم خیلی آهسته و خیلی ملایم البته بنده در ایتالیا وقتی رفته بودم بعضی از مؤسسات نفتی و پتروشیمی را که می‌دیدم یکی از مسائل مورد بحث بازار برای محصول کارخانه‌های پتروشیمی بود البته این را باید قبول کرد که همان رقابتی که در امر فروش نفت وجود دارد در امر فروش محصولات پتروشیمی هم شاید به طور شدیدتری وجود دارد یعنی اگر ما امروز سعی بکنیم صنایع پتروشیمی را توسعه بدهیم به همان مقدار که اروپا و آمریکا توسعه داده‌اند ما نمی‌توانیم محصول خودمان را در بازارهای دنیا عرضه بکنیم چون رقابت زیاد است ولی این امر موجب نخواهد شد که ما لااقل برای مصارف داخلی خودمان تا آن قدری که لازم است وارد بازار نشویم اصولاً در امر اقتصاد رقابت وجود دارد هر کشوری سعی می‌کند کالای خودش را عرضه بکند و کالای خودش را بفروشد ما به فکر این که در امر نفت و در امر پتروشیمی رقابتی وجود دارد نمی‌توانیم از این رشته صنعت صرف‌نظر کنیم بنابراین لازم است در این باره واقعاً یک فکر اساسی بشود یک فکری بشود که ما بتوانیم محصول پتروشیمی خودمان را تولید بکنیم و به بازارهای دنیا عرضه بکنیم (معتمدی- گاز سراچه لوله‌کشی می‌شود به اصفهان البته به امر شاهنشاه آقای دکتر اقبال که در این امر خیلی کوشا هستند و مورد استفاده کاشان و اردستان همواقع خواهد شد). عرض کنم ما هم خوشوقت می‌شویم که این صنعت توسعه پیدا بکند و در اردستان هم باشد (مهندس کمانگر- قزوین مقدم است) اگر قزوین بیاید موجب نهایت افتخار مردم قزوین است خوشبختانه ما امروز خوشوقت هستیم که رهبری دانا و توانا داریم و امیدوار هستیم که در همه جای مملکت این صنایع تأسیس بشود و مردم بتوانند از مزایای برنامه‌های نوین اقتصادی بهره‌مند بشوند البته چون مسائل دیگری هست بنده نمی‌خواهم وقت دوستان عزیز را بگیرم و موجب اطاله کلام بشوم و از آن صرف‌نظر می‌کنم ولی از جمله نکات دیگری که لازم است و خوشبختانه شده تأسیس بندر نفتی و اقداماتی است که در خارک و همچنین بندر معشور که حوزه انتخابیه جنابعالی هم هست شده (اشاره به آقای مهندس عطایی) و مشغول هستند امروز بنادری وجود دارد که منحصر است ولی خارک وضعش طوری شده که کشتی‌های ۸۰ هزار تنی بلکه صد هزار تنی می‌آیند و به سهولت بارگیری می‌کنند در حالی که سابقه این وضع موجود نبود و کشتی‌های بیش از ده هزار تن و ۱۵ هزار تن حداکثر نمی‌آمدند و این یکی از مشکلات نفتی ما شده بود که ما نمی‌توانستیم نفت را به قیمت ارزان عرضه بکنیم چون امروز رقابت از نظر نفت به حدی رسیده که تانکرهای هشتاد هزار تن و صد هزار تن مقرون به صرفه است و خوشبختانه این تأسیساتی که در خارک شده از این جهت توانسته وضعی به وجود بیاورد که ما بتوانیم خیلی سریع و به سهولت نفت به بازارهای دنیا صادر بکنیم بنده در پایان عرایضم یک نکته دیگری را لازم می‌دانم ضمن تشکر از دولت که در امر نفت توفیقی پیدا کرده از جناب آقای دکتر اقبال که به ایشان بنده اعتقاد و ایمان زیادی دارم و ایشان را مرد درستکار و شایسته و لایقی می‌شناسم بنمایم (صحیح است)، ایشان توانسته‌اند در امر نفت در اجرای نیات درخشان پادشاه ما توفیق زیادی به دست بیاورند و شایسته این است که ما از هر کسی که در اجرای این نیت پادشاه ما زحمت کشیده در اینجا تشکر بکنیم (دکتر شفیع امین- در اجرای نیات شاهنشاه همه زحمت می‌کشند) چون این مورد به‌خصوص مطرح است از این نیت عرض کردم و از متخصصین شرکت نفت هم واقعاً جای نهایت تشکر است که امروز توانسته‌اند با این کار خدمت به ملت ایران بکنند و این نکته را بنده می‌خواستم عرض بکنم که خوشبختانه تشکیلات فنی نفتی ما که خوشبختانه همه ایرانی هستند آنقدر غنی شده است که ما توانسته‌ایم همه ساله تعدادی متخصصین به سایر ممالک هم بفرستیم و الان با برنامه‌هایی که وجود دارد تعداد متخصصین نفتی ما از سایر ممالک نفتی خاورمیانه مثل عراق- کویت- عربستان- قطر بیشتر هستند و هم تحصیلات‌شان زیادتر است (دکتر مهذب- استعدادشان هم زیادتر است) همان طور که جناب آقای دکتر مهذب فرمودند استعدادشان هم زیادتر است ما بایستی از دولت و شرکت ملی نفت بخواهیم که موجبات و وسایل مطالعات علمی این متخصصین را بیش از پیش فراهم آورد (صحیح است) و واقعاً وسایلی فراهم بشود که ایران از نظر علمی یک مرکز مطالعات نفتی باشد ایران باید انستیوی نفتی خاورمیانه باشد (صحیح است) که ما بتوانیم متخصص به خارج بفرستیم متخصصینی که هم نفت خودمان را اداره بکند و اگر لازم شد به خارج بفرستیم چون الان با وضعی که در شرکت ملی نفت به وجود آمده لازم است که تعداد این قبیل متخصصین زیادتر بشوند انشاءالله با کمک همه مردم ایران و لیاقت و همت خدمتگزاران مملکت این کارها خواهد شد بایستی از شرکت نفت بخواهیم چون یک مقداری را می‌دانیم که عمل کردهاند همان طوری که معتقد هستم دستگاه شرکت نفت را به صورت پاکیزه‌تری در آورند که تبعیض در آن نباشد وسایل تشویق خدمتگزاران فراهم بشود صرفه‌جویی بشود چون بنده دیدم در یک آماری از روزنامه‌ها که جناب آقای دکتر اقبال مبلغ ۲۳۰ میلیون ریال برای کمک به ساختمان شبکه فاضلاب آبادان وام بدون بهره در اختیار شهرداری گذاشته‌اند این اقدام قابل توجهی است که شرکت نفت ما از این کارها بکند در یک گزارشی دیدم که در چهارده ماه در حدود ۲۱ میلیون تومان به مؤسسات فرهنگی، بهداشتی و ورزشی از طرف شرکت نفت کمک شده البته به عقیده من بایستی این کمک‌ها بشود برمی‌گردیم به حرف اول خودم که می‌گفتند در این مملکت (اقتصاد بدون نفت) باید گفت ای بدبخت‌ها این تأسیسات نفتی و با این بهره‌برداری از منابع نفتی که یک رقم کوچکش این است چرا تعطیل شود. نفت ما که فعلاً در سال ۵۰۰ میلیون دلار درآمد دارد ما باید کاری بکنیم که این منابع به کار بیفتد و ملت ایران از درآمد خودش حداکثر بهره‌برداری بکند باز هم از حوصله همکاران عزیز تشکر می‌کنم امیدوارم این قراردادی که به نفع ملت ایران است و ما با سربلندی و افتخار به آن رأی می‌دهیم در تاریخ ایران هم با همین طرز و با خطوط طلایی ثبت شود (احسنت).
رئیس - آقای دکتر مبین بفرمایید.
دکتر مبین- بنده با اتکا به سه موضوع صحبت خودم را شروع می‌کنم اول توکل به خداوند متعال دوم قسمی که به قرآن در اینجا خوردیم تا منافع مردم را در نظر بگیریم سوم فرمایشات صریح شاهنشاه بزرگ در سلام عید فطر خطاب به آقای نخست‌وزیر «هر کس کاری را که به عهده دارد به منتهی درجه جدی تلقی کند و آن را از اول تا آخر با دقت و وظیفه‌شناسی به انجام برساند و در این مورد هیچ گونه سهل‌انگاری و سستی نشان ندهد همان روحیه‌ای را که یک دانشجو در روز امتحان دارد باید هر فردی در مورد کار روزانه خودش داشته باشد یعنی فکر کند که امروز روز امتحان او است باید کار او طوری باشد که کاملاً آماده هر گونه آزمایشی باشد» براساس این سه موضوع بنده صحبت خودم را شروع می‌کنم ما باید ببینیم وظیفه ما در مقابل خداوند چیست؟ وظیفه ما در مقابل خداوند فقط خدمت به خلق است وظیفه دیگری نداریم جز کارهایی از نظر فرایض دینی وظیفه قطعی و اصلی ما خدمت به خلق است کار ما در مجلس چیست؟ کار ما جز این نیست پس ما جز اینکه منافع مملکت و ملت را در نظر بگیریم هیچ وظیفه‌ای بنده به شخصه نمی‌شناسم (نمایندگان همه همین طور هستند) بله همه همین طور هستند وظیفه‌ای که در مقابل شاهنشاه داریم طبق صریح فرمایش ایشان ما هیچ وظیفه‌ای جز خدمت به خلق نباید داشته باشیم (صحیح است) براساس این سه مطلب بنده می‌پردازم به قرارداد این قراردادها به تجویز ماده‌ی ۲ از قانون فلات قاره منعقد شده در آنجا دولت و شرکت نفت مجاز بوده‌اند که براساس مزایده قراردادهایی در بخش یک منعقد بکنند و بعداً آن قراردادها را بیاورند در مجلس و به تصویب برسانند این کار شده یعنی دولت و اولیای شرکت نفت ۵ قرارداد منعقد نموده‌اند به تجویز ماده‌ی ۲ از قانون فلات قاره یعنی مجلس به دولت چنین اجازه‌ای داده بود که بروند و مزایده بگذارند راجع به این حدود از ذخایر نفتی ایران قراردادهایی منعقد بکنند این قراردادها که بسته شده چون براساس مزایده است ظاهراً باید این طور باشد که شرایط این قراردادها از شرایط سایر پیشنهاداتی که در این زمینه داده شده بود مسلماً باید بهتر باشد و مسلماً هم دولت خواهد گفت که بهتر است (دکتر مهذب- رساتر صحبت بفرمایید) یعنی چطور رساتر؟ (دکتر مهذب- قدری بلندتر صحبت بفرمایید) پس بنابراین شرایط قرارداد من حیث‌المجموع قابل بحث است یعنی نه جزء به جزء اولاً به طور کلی می‌بایست تصمیم می‌گرفتیم که این حوزه‌ی نفتی را ما اجازه استخراج و اجازه استحصال بدهیم یا نه در قانون فلات قاره چنین اجازه‌ای داده شده یعنی گفته شده که دولت مجاز است مزایده بگذارد و اجازه بدهد که قراردادهایی بسته بشود و استحصال بشود لذا راجع به شرایط ما وارد جزء به جزء شرایط نمی‌شویم یعنی ما نمی‌توانیم بگوییم فلان ماده صحیح است و فلان ماده‌اش خوب نیست: چرا نمی‌توانیم بگوییم؟ برای این که این شرایط من حیث‌المجموع تشخیص داده شده از سایر شرایط و پیشنهادات بهتر است وقتی که ما قبول کردیم که می‌بایستی اجازه بدهیم نفت استخراج بشود و یک شرایط دسته‌جمعی وقتی که ارائه شد ما نمی‌توانیم بگوییم یک شرطش را بزن شرط دیگرش خوب است پس موقعی که نسبت به کلیات تصمیم گرفتیم نسبت به اصل مطلب که نفت استخراج بشود راجع به خود قراردادها بنده می‌خواهم عرض کنم اگر موادی ایراد کوچکی داشته باشد ما نمی‌توانیم تغییرش بدهیم فقط باید من حیث‌المجموع وقتی که دولت اینجا صراحتاً اظهار کرد و در صورت‌جلسه قید شد که این مزایده که گذاشته شده این قراردادها از پیشنهادات مشابه بهتر است و نتیجه‌ای که مملکت ایران خواهد گرفت از این قراردادها از نتیجه‌ای که در صورت قبول سایر پیشنهادها می‌گرفت به مطالب و مواد جزء به جزء نمی‌توانیم وارد شویم بنابراین بنده فوق‌العاده خوشوقت می‌شوم که اگر نماینده دولت یا آقای دکتر یگانه معاون پارلمانی این را صراحتاً بفرمایند که در صورت‌جلسه قید بشود که این مزایده‌ای که گذاشته شده چون این پنج گروه شرایطشان بالاتر بود و من حیث‌المجموع به نفع مملکت ما بود، ما از این جهت اینها را پذیرفتیم ولی برای جلوگیری از بعضی توهمات در ماده واحده می‌توانیم دخل و تصرفی بکنیم. در اصل قرارداد چون من حیث‌المجموع شرایطش بهتر بوده ما نمی‌توانیم وارد بشویم در ماده واحده چون صحبت بود که ممکن است این شرکتها اگر نفتی صادر کنند بخواهند از شرایطی که برای تشویق صادرات در قوانین ما پیش‌بینی شده یعنی جوایزی تعیین شده شاید مدعی شوند که استفاده کنند بنده پیشنهاد می‌کنم تبصره‌ای اضافه بشود به ماده واحده تحت این عبارت که جوایز مربوط به تشویق صادرات و معافیت از مالیات بر درآمد شامل صدور نفت خام نمی‌شود بنده این پیشنهاد را تقدیم مقام ریاست خواهم کرد، البته شاید من نتوانم بمانم که در موقع طرحش دفاع کنم و اگر یکی از آقایان دفاعش را به عهده بگیرند خیلی خوشوقت می‌شوم. (خواجه‌نوری- پیشنهاد را ممکن است تکرار بفرمایید) «جوایز مربوط به تشویق صادرات و معافیت از مالیات بر درآمد شامل صدور نفت خام نمی‌شود» برای اینکه این پیشنهاد فوق‌العاده مفید است و فقط مربوط به ماده‌ی واحده است و قانونی است که ما در مملکت خودمان می‌گذرانیم چون راجع به صادرات اگر از حد معینی تجاوز کرده راجع به موضوعات مخصوصی ما بایستی جوایزی بدهیم و این صحیح نیست که ما هفتاد و پنج درصد از این دست بگیریم و بعد مجبور شویم از آن دست مقداری از آن را به عنوان جایزه تشویق برگردانیم مطلب دیگر مربوط به معافیت از مالیات بر درآمد است، چون شرکتها طبق قانون نمی‌دانم سال اول یا برای بعضی از شرکتها تا چند سال از مالیات بر درآمد معاف هستند بنده خواستم این جلوگیری بشود که این شرکتها هیچ گونه معافیتی نتوانند داشته باشند از نظر مالیات بر درآمد و آنجا که باید معافیت داده شود در قرارداد داده شده ولی معافیت از مالیات بر درآمد شامل این شرکتها نباید بشود (دکتر یزدان‌پناه- شرکت‌های غیرانتفاعی است) انتفاعی یا غیر انتفاعی به هر حال این ضرری ندارد این بود ایرادی که بنده راجع به ماهیت خواستم عرض کنم یعنی ایرادی نیست می‌خواستم جلوگیری کنم از بعضی توهماتی که ممکن است در آینده پیش بیاید بنابراین بنده این پیشنهاد را تقدیم مقام ریاست می‌کنم، ایراد دیگری که بنده داشتم راجع به فرم بود یعنی نحوه تصویب قرارداد و نحوه کار مجلس، به عقیده بنده حق این بود که این ماده‌ی واحده و قراردادها به کمیسیون دادگستری هم می‌رفت. بنده ماده‌ی ۴۳ آیین‌نامه را قرائت می‌کنم.
ماده ۴۳- وظایف کمیسیون دادگستری عبارت هستند از: ۱- رسیدگی به لوایح و طرح‌های قانونی راجع به کلیه امور حقوقی (اعم از مدنی و جزایی و ثبتی و غیره)» اگر ما این قرارداد را در نظر بگیریم از ماده‌ی ۳۵ به بعد مطالبی هست راجع به انتقال و فرس ماژور، راجع به سازش و داوری و اجرای داوری و راجع به ضمانت اجرای آن و راجع به تناقض قوانین با قرارداد. بنده می‌خواستم بدانم به چه مناسبت این ماده واحده و حتی قرارداد را به کمیسیون دادگستری نفرستادند این ایرادی بود راجع به فرم و مطلبی که راجع به ماهیت عرض کردم و پیشنهادی تقدیم کردم و اگر تا آن موقع بنده توانستم باشم دفاع می‌کنم و اگر نتوانستم دیگری اگر دفاع بکند خیلی متشکر می‌شوم (دکتر مهذب- بدهید یک نفر دیگر هم امضاء کند).
رئیس - در این مورد جواب آقای دکتر مبین را باید بنده عرض کنم، اگر به مواد قرارداد مراجعه بفرمایید مطالبی هست که به همه کمیسیون‌ها می‌بایست ارجاع بشود ولی کمیسیون‌های اصلی همان کمیسیون دارایی و کمیسیون خارجه بوده است که طبق معمول ارجاع شده است. آقای مهندس جلالی‌نوری بفرمایید.
مهندس جلالی‌نوری- با کسب اجازه از مقام محترم ریاست و نمایندگان محترم بنده تصور می‌کنم همکار عزیزم جناب آقای دکتر الموتی مطلبی را نگذاشتند که ما بخواهیم درباره‌ی آن بحث کنیم، چون حق مطلب را خوب ادا کردند و نسبت به کلیات و جزئیات و منافعی که برای ایران از این قرارداد در بین هست به طور مفصل صحبت کردند ولی بنده به علت تماسی که از مدت‌ها پیش با صنعت نفت داشته‌ام و به واسطه‌ی این که حرفه بنده در این قسمت بوده است این است که با کسب اجازه از نمایندگان محترم عقیده خودم را در مورد بعضی از نکات که شاید ذکر نشده خدمتتان عرض می‌کنم. به عقیده بنده تا کسی وارد به امور نفتی نباشد واقعاً نمی‌تواند پی ببرد که نشستن دور یک میز و صحبت کردن با این کمپانی‌های بزرگ نفتی و با نمایندگان آنها که از بین مجربترین افراد و زیرک‌ترین افراد انتخاب شده‌اند و دارای تجربیات بسیار زیادی در صنعت نفت هستند تا چه اندازه مشکل و سخت است. واقعاً نشستن دور یک چنین میزی درست مثل یک صحنه و یا میدان مبارزه‌ای است که هر طرف سعی می‌کند منافع بیشتری برای خود کسب کند و البته نمایندگان این کمپانی‌ها با اطلاعات بسیار بسیار وسیعی که دارند و با تجربیاتی که چه خودشان و چه کمپانی‌شان طی سالهای متمادی کسب کردهاند می‌توانند در پیچ و خم‌های فنی و حقوقی اگر طرف در کارهای نفتی وارد نباشد به آسانی وضع را به نفع خودشان تغییر بدهند اگر چه در صورت ظاهر ممکن است به نفع طرف باشد ولی در واقع وضع را به نفع خودشان تمام می‌کنند ولی به طور کلی می‌خواهم عرض کنم اهمیتی را که برای این قرارداد می‌شود بیان کرد بنده از مجلات نفتی و از صحبت‌هایی که در محافل نفتی دنیا راجع به این قرارداد شده خدمتتان عرض می‌کنم. محافل نفتی دنیا و همچنین مجلات نفتی اذعان کردهاند که این قرارداد یعنی قرارداد جدید، بدعت و مبنای جدیدی برای تمام کشورهای نفت‌خیز به وجود آورده و این قرارداد فصل جدیدی در تاریخ قراردادهای نفتی بین‌المللی باز کرده و با مقایسه و بر مبنای این قرارداد است که تمام کشورهای تولیدکننده نفت شرایط خودشان را پی‌ریزی خواهند کرد و این واقعاً برای ما نهایت افتخار است، بنده زیاد از نقطه‌نظر مالی به این قرارداد نگاه نمی‌کنم که تا چه اندازه برای ما منافع مادی دربردارد، آنچه که برای بنده باعث افتخار است جنبه‌ی معنوی این قرارداد است این قرارداد به دنیا و کمپانی‌های بزرگ نفتی دنیا نشان داد که شرکت ملی نفت در آن مرحله‌ای از تخصص و تجربه است که می‌تواند در سر یک میز با نمایندگان کمپانی‌های نفت بنشیند و با آنها با مدرک و منطق و با زبان خودشان که بسیار بسیار زبان مشکلی است صحبت کند و آنها را قانع بکند و این اهمیت و پرستیژی که این موضوع برای شرکت ملی نفت ایران کسب کرده تصور نمی‌کنم اهمیتش از جنبه مادی آن کمتر باشد ما ممکن است از بعضی جهات دیگر منافعی برای این کشور به دست بیاوریم ولی کمتر بتوانیم در محافل بین‌المللی یعنی جایی که تکنیک و تخصص مورد صحبت و مذاکره است نتوانیم یک چنین پرستیژ و یک چنین اهمیت برای شرکت ملی نفت ایران به وجود بیاوریم و این واقعاً باعث افتخار و مباهات است و همین طور که دوست عزیزم جناب آقای دکتر الموتی فرمودند تا کسی ثابت نکند به اینها که همه وزنه‌ی آنها است نمی‌تواند در دنیا با آنها رقابت کند و بازار به دست بیاورد و امروز اگر شرکت ملی نفت درصدد ایجاد پالایشگاهی در مدرس است برای اینکه در آینده منافع بیشتری را برای مملکت تأمین بکند، فقط با نشان دادن این نحوه است که می‌تواند ثابت کند به این کمپانی‌ها که هم از نظر تخصصی و تکنیک مثل آنها است و می‌تواند همان کاری را که آنها انجام می‌دهند شرکت ملی نفت هم انجام بدهد اما برای اینکه عرض کنم تا چه اندازه در وهله اول به نظر کمپانی‌های بزرگ نفتی شرایط ایران سنگین بوده است همان طور که همکار محترم جناب آقای مرتضوی فرمودند قبل از عقد این قرارداد مجله پترولیوم انتلیجنس و بلکی تحت عنوان ایران برای قراردادهای نفتی قیمت و شرایط بسیار سختی را خواستار است نوشته بود «دولت ایران غیر ممکن است بتواند این شرایط سنگین را تحمیل بکند به کمپانی‌های بزرگ نفتی» ما دیدیم که بعد از مذاکرات مفصلی که به عمل آمد نه تنها این شرایط را قبول کردند بلکه منافع بیشتری را که در این مذاکرات شرکت ملی نفت ایران به دست آورد واقعاً قابل ملاحظه است. البته مقایسه‌های زیادی شده، این قرارداد جدید با قرارداد موجود پان آمریکن و قرارداد اجیپ و مزایایی که این قرارداد بر قراردادهای دیگر را در مورد بحث و گفتگوی زیادی شده بنده اجازه می‌خواهم این قرارداد را با قرارداد یکی از کشورهای عربی (مهندس عطایی- اسم ببرید) عرض می‌کنم مقایسه کنم. منظور بنده قراردادی است که دولت مصر در اواخر سال ۱۹۶۳ با سه کمپانی فیلیپس و آنی و پان آمریکن بسته است فیلیپس و آنی یکی از دو شرکتی هستند که در این قرارداد جدید با ما شرکت دارند علت اینکه بنده این مقایسه را با مصر می‌کنم از این جهت است که در گذشته یکی از حربه‌های بزرگ که تبلیغاتی عبدالناصر در بین کشورهای تولیدکننده نفتی عربی این بود که توانسته است با عقد این قرارداد بهترین امتیاز را از مهمترین کمپانی‌های بزرگ نفتی به دست آورد و با تحریکات سویی که به عمل می‌آورد سعی می‌کرد کشورهای تولیدکننده نفت عربی را بر علیه کمپانی‌ها برانگیزد ولی دولت ایران تحت رهبری شاهنشاه با یک روش و سیاست متینی که در مذاکرات به عمل آورد نه تنها امتیازات جدید و بهتری را برای ما به دست آورد بلکه همان طور که عرض کردم فصل جدیدی در تاریخ قراردادهای بین‌المللی هم به وجود آورد اما مقایسه این دو قرارداد اولاً اگر طول مسافت مصر و ایران را با بازارهای فروش اروپا در نظر بگیریم یعنی فاصله بندر معشور از خلیج فارس تا سوئز را در حدود ۲۰۰۰ میل بگیریم و یکی از بنادر مصر را تا اروپا مثل انگلستان در حدود ۳۰۰۰ میل (خواجه‌نوری- و حق‌العبور از عرعه سوئز را حساب کنید) کاملاً صحیح است اختلاف مسافتی که ایران تا مصر دارد در حدود ۲۰۰۰ میل است این خود عامل بسیار مهمی است برای بستن یک قرارداد بهتری در صورتی که ما فاصله بیشتری یعنی در حدود ۵ هزار میل فاصله داریم توانسته‌ایم قرارداد بهتری با همین کمپانی‌ها ببندیم (احسنت) مقایسه دیگری که اجازه بدهید مثال بیاورم مساحتی را که کشور مصر با این کمپانی‌ها قرارداد بسته است در حدود ۲۰۰ هزار کیلومتر مربع است در صورتی که جمع مساحتی را که ما با ۵ گروه در این قرارداد بسته‌ایم بیش از ۳۰ هزار کیلومتر نیست (بالاخانلو- مصر نفت ندارد چیز احتمالی است) نه خیر نفت هم هست البته دامنه‌اش بسیار وسیع‌تر است و باید تفحصات بیشتری بشود ولی در آنجا نفت هست و الان هم به نتیجه رسیده‌اند و نفت هم استخراج شده و حتی با بعضی از این کمپانی‌ها مقدار مساحتی که برای آنها در نظر گرفته‌ایم در یک مورد حتی کمتر از ۲۲۵۰ کیلومتر مربع است امتیاز دیگری که این قرارداد دارد ما در حدود ۱۸۵ میلیون دلار پذیره نقدی و ۴۵ میلیون دلار پذیره مشروط و مدت‌دار می‌گیریم که آنها این پذیره را ندارند هزینه اکتشافی ما در بخش یک در حدود ۱۲۰ میلیون دلار است در صورتی که هزینه اکتشافی در مصر بیش از ۹۴ میلیون دلار نیست این را جناب آقای بالاخانلو برای همین عرض می‌کنم در صورتی که نفت تضمین شده در این ناحیه به مراتب بیشتر است مع‌ذلک هزینه‌ای که به کار برده می‌شود ۱۲۰ میلیون دلار است برای ۳۰ هزار کیلومتر مربع آنجا ۹۴ میلیون دلار است برای دویست هزار کیلومتر مربع. مالیات بر روی بهای اعلان شده است مالیات آنها روی قیمت واقعی خودش که در حال حاضر اگر حساب کنیم قیمت واقعی فروش از قیمت اعلان شده کمتر است. حق‌الارض ما به حساب هزینه می‌آید حق‌الارضی که آنها می‌گیرند از مالیات کسر می‌شود صدور سهم نفت خام مصر بر مبنای قیمت واقعی فروش در صورتی که سهم شرکت ملی نفت بر بهای نیمه راه است و در تحت شرایط معینی سهم شرکت ملی نفت بیشتر از پنجاه درصد و یا بیشتر از طرف دومش است برای این که این موضوع روشن بشود مثالی خدمتتان عرض می‌کنم فرض بفرمایید که یکی از این شرکتها برای این که بتواند برای نفت خام ایران بازاری تهیه کند پالایشگاهی می‌آید در یکی از کشورهای اروپایی به صورت یک شرکت تابعه تأسیس می‌کند و برای اینکه بتواند محصولات این پالایشگاه را با قیمت مناسبی در دنیا عرضه بدارد و با سایرین رقابت نماید لازم می‌شود که نفت خام را با یک تخفیف کافی در اختیار شرکت تابعه بگذارد ولی طبق شرایط پیشنهادی ما چون طرف دوم باید مالیات بر درآمد را براساس بهای اعلان شده پرداخت کند و سهم نفت خام شرکت ملی نفت هم بر روی مبنای بهای نیمه راه است لذا هر تخفیفی که بر روی بهای اعلان شده به پالایشگاه با این شرکت تابعه بدهد کلاً بایستی از طرف دوم پرداخت بشود چطور می‌شود؟ در نتیجه سهم درآمد خالص شرکت ملی از فروش نفت خام به مراتب از ۵۰ درصد منافع حاصله بیشتر خواهد بود و طرف دوم با وجود این که با سرمایه خود پالایشگاهی تأسیس کرده سهم کمتری خواهد داشت (صحیح است) آنچه که عرض کردم ملاحظه می‌فرمایید که با این روش و سیاست متبنی را که شرکت ملی نفت پیروی کرد توانسته است علی‌رغم هوچیگری و اخلالگری بعضی از بیگانگان بهترین قرارداد را واقعاً تنظیم کند بنده وظیفه خود می‌دانم از پشت این تریبون به حضور رهبر عالیقدر ایران که الهام‌دهنده این قرارداد بودند و همیشه گیرنده حداکثر منافع برای این ملت بودند سر تعظیم فرود بیاورم و تبریک عرض کنم (احسنت) همچنین به دولت ایران به جناب آقای هویدا که در تمام این مذاکرات بودند به شرکت ملی نفت ایران به‌خصوص جناب آقای دکتر اقبال و هیئت محترم مدیره آن و همچنین متخصصین و مهندسین ما که جناب آقای هویدا اسم بردند و واقعاً اینها با زحمات فوق‌العاده‌ای که انجام داده‌اند و بنده کاملاً وارد بودم از اول به کار آنها و می‌دیدم آنجا صد و چهار تنه شاید با قریب ۷۰ و ۸۰ نفر طرف بودند هر دسته که می‌آمدند صحبت می‌کردند فوری یک دسته دیگری در اطاق کنفرانس جای آنها را می‌گرفت و این دسته‌ها همه مجهز به بهترین حقوقدانان به بهترین مهندسین و به بهترین متخصصین بودند و قانع کردن اینها و به دست آوردن بهترین امتیاز و امضای بهترین قرارداد واقعاً افتخاری است برای همه. بنده بیش از این عرضی ندارم و از عنایتی که فرمودید تشکر می‌کنم (احسنت).
رئیس - آقای پروین.
پروین- آقایان محترم عرض بنده بسیار مطول نیست زیرا که به خوبی می‌بینم آقایان محترم خستگی دارند اما درباره این لایحه که فوق‌العاده مهم است جای آن دارد که اگر هر قدر حرف بزنیم زیاد نیست زیرا مطلب خیلی مهم است صبح چند ساعتی گفته شد بعد از ظهر هم مختصری گفته شد گمان می‌کنم که بنده آخرین نفری باشم که صحبت می‌کنم و اگر بعد از بنده هم باز کسی باشد به اختصار خواهم کوشید. (مهندس ارفع- بیانات جنابعالی گیرا است) تشکر می‌کنم بنده لایحه نفت موقعی که به دستم رسید چند روز قبل از این با کمال دقت مطالعه کردم همچنان که همه لوایحی که در مجلس مطرح می‌شود همواره با دقت مطالعه می‌کنم شب‌ها و روزها و اگر چیزی بگویم فکر می‌کنم بی‌مورد نباشد اگر چه بعضی اوقات پیشنهاداتی که تقدیم می‌کنم توجه کافی و لازم نمی‌شود و بنده ناچار به میل آقایان مسترد می‌دارم ولی گمان می‌کنم آنچه که می‌گویم از روی دقت و بصیرتی است که به اندازه خودم نسبت به آن حاصل می‌کنم (بالاخانلو- اکثریت نیست).
رئیس - ۸۳ نفر برای مذاکره کافی است.
پروین- شاید که اگر اکثریت نیست آن عده از آقایانی که بیرون هستند و عرایض بنده را گوش نمی‌دهند ممکن است آنها سعادتمندتر باشند (خنده نمایندگان) زیرا که لااقل در بیرون رفع خستگی می‌کنند بنده خودم دچار مصیبت استماع بودم (خنده نمایندگان) گاهی انسان ناچار می‌شود که بشنود ولی چاره نیست ممکن است این استماع را هم ما خیلی حوصله نداشته باشیم ولی اگر یک قدری پافشاری کنیم و بشنویم امکان دارد که به حال ما مفید باشد بنده اگر حوصله کم داشتم و در همان هنگام که خسته بودم و موقعی که آقایان محترم در این جا حرف می‌زدند بیرون بودم بسیاری از مسائل بر بنده مکشوف نمی‌شد و مطالبی که می‌خواستم بگویم در ابهام باقی می‌ماند همان طور که عرض کردم بنده ۴۳ صفحه درباره این لایحه پیش خودم یادداشت کرده بودم خیلی نگران نباشید. اجازه بفرمایید ۴۳ صفحه یادداشت کرده بودم از ابتدایی که جناب آقای دکتر رمضانی اولین نفری بود که اینجا پشت تریبون حاضر شدند و سؤالاتی کردند و پس از آن جناب آقای مرتضوی جواب‌های مبسوطی دادند بنده یکی یکی یادداشت‌های خودم را نگاه می‌کردم و آنها را پاره می‌کردم (احسنت) زیرا که تکرار دیگر لازم نداشت بنده یک چیزی را می‌خواستم سؤال کنم و بحث کنم که همه آنها بحث شد و در اینجا گفته شد کاش بنده اولین یا دومین نفری بودم که اجازه صحبت می‌خواستم در آن صورت ملاحظه می‌فرمودید که تمام مسائل و تمام سؤال‌ها و همه مراتب در همان یادداشت‌هایی بود که نوشته بودم و آن یادداشت‌هایی که کنار گذاشتم و از گفتگو خارج کردم موجود است اینجا ۴۳ صفحه بوده است ولی حالا ۷ ورقه کوچک بیشتر باقی نمانده (احسنت) و این کار هم برای بنده و هم بر شنوندگان محترم آسان شده اما سؤالات جناب آقای دکتر رمضانی نماینده محترم بسیار مفید بود و بنده استفاده کردم و از جواب‌هایی که مخبر محترم دادند و همان طور که عرض کردم استفاده فراوان بردم و به طوری که جناب آقای هویدا نخست‌وزیر هم بسیار پسندیدند و رفع ابهام برای ما شد کار استخراج هست و این قرارداد دو مورد دارد بنده این طور استنباط می‌کنم یکی مورد فنی است و تخصصی که بعد از این توضیحاتی که عرض کردم اگر باز هم از بنده بپرسند که از حیث فنی و تخصصی کما هو حقه به آن وارد شده‌ام و در مقابل اساتید فن می‌توانم دفاع کنم این ادعا صحت نخواهد داشت زیرا فرضاً اگر بخواهیم یک سدی در محلی بسازند که در زیر آن سد اراضی برای آبیاری باشد بنده و شاید بسیاری از رفقای محترم تأیید می‌کنیم که این سد ساختنش در اینجا خیلی مفید است جای تردید نیست ولی اگر از ما بپرسند که حفر آن چگونه است چند کیسه سیمان می‌خواهد و چطور باید با بتون آرمه یا طور دیگر ساخته شود ما نمی‌توانیم اظهارنظر کنیم زیرا که آن فن را نمی‌دانیم و تخصص این کار را نداریم همین قدر می‌دانیم و می‌گوییم و رأی می‌دهیم که این سد در آنجا لازم است مفید است و به درد کشور می‌خورد همین طور است این لایحه نفت این قسمت فنی بود که اگر بنده بخواهم عرض کنم که با تمام این تفصیلات در این کار یعنی اصول فنی آن کاملاً وارد شده‌ام البته این ادعا به هیچ‌وجه صحیح نیست اما قسمت دوم که خارج از اصول فنی است البته ما کوشش می‌کنیم تا حد توانایی خودمان تا حدی که استنباط و سواد و استعداد داریم بفهمیم که چگونه است درباره این لایحه تذکرات و اظهارنظرهای بسیار شد آنچه که بسیار مسلم و واضح بود این است که این لایحه به علت اینکه یک مبلغ هنگفت ۱۸۵ میلیون دلار دفعتاً به ما می‌دهد جای تردید نیست که این کار فوق‌العاده مفید است به درد مملکت می‌خورد، به‌خصوص که اطلاع داریم و هنوز فراموش نکرده‌ایم که در گذشته آنچه از این مبلغ از این ثروت عاید ما شده است کافی نبوده است یعنی حقوق حقه ما کاملاً به عمل نیامده بود و یک تأسف دیگر هم جای داشت و آن این بود که آن مبلغ هم که به دست می‌آید فی‌الحقیقه به مصرف حقیقی و مفید و قطعی در مملکت ما نمی‌رسید اما در این لایحه برای هر دو قسمت جای امیدواری باقی است یعنی در این قرارداد معلوم شده که حقوق کافی‌تری آن قدر که امکان داشته است کوشش شده و به دست می‌آید این همه مذاکراتی که گذشت این همه توضیحاتی که داده شده خوب گوش کردیم و فهمیدیم و دانستیم که کوشش فراوان به کار رفته که تا سرحد امکان آن طور که باید و شاید منافع ملی ما از این منبع ثروت به دست آمده است آن طوری که به ما گزارش داده‌اند بیشتر از این امکان نداشته ما اگر می‌دانستیم که چگونه باید باشد که بهتر از این نبود عرض کردم امر تخصصی و فنی است و ما نمی‌توانیم در این باره بحث کنیم همین قدر باور می‌کنیم ایمان داریم اعتقاد داریم که کوشش فراوان شده حقوق حقه ما به دست آمده البته نسبت به قراردادهای گذشته تفاوت از زمین تا آسمان است ما تاریخ را می‌دانیم از موقعی که دارسی به مملکت ما آمد و اولین چاه نفت را زد تا موقعی که نفت ملی شد و با کنسرسیوم قرارداد بسته شد و تا این هنگام که به طوری که توضیح می‌دهند نه تنها ۷۵- ۲۵ بلکه ۸۵ و ۱۵ و یکی دیگر از رفقا که زیاد دقت کرده بوده و بیشتر از من کنجکاوی کرده بود به بنده ارائه داد که سهم ما از ۸۵- ۱۵ هم شاید بیشتر باشد بنابراین چطور امکان دارد که به چنین لایحه‌ای بتوانیم ایراد بگیریم یا از ابقا آن ناراضی باشیم این البته موجب کمال خوشوقتی ما گردید مهم‌تر از آن این است که بدانیم این عایدات هنگفت را چگونه مصرف می‌کنیم و به چه مرحله از عمران و آبادی کشور در وطن عزیز خود می‌رسانیم زیرا به طوری که اشاره کردم گذشته‌ها به ما نشان داده است که آن طور که شاید و باید به مصارف عمرانی و آبادانی و حقیقی نرسیده است من انتظار دارم که لااقل اکنون که تمام موفقیت‌ها برای ما موجود است و وسایل به دست آمده لااقل محفل مصرف این عایدات هنگفت را صریحاً اشاره کنند و با حالی کنند و اطمینان بدهند که ما با اعتقاد و ایمان و امید بیشتری به این لایحه رأی بدهیم و بنشینیم و منتظر آثار بهبودی کشور خود باشیم (بالاخانلو- برایتان کنفرانس می‌دهند) اینجا گفته شد و سؤال کردند که مدت قرارداد چند سال است آن طور که جواب‌ها حکایت می‌کرد گویا ۲۵ سال و سپس ۱۵ سال هم به طور خود به خود (مرتضوی- ۲۵ سال است) (خواجه‌نوری- یک ۵ سال خود به خود) یک ۵ سال خود به خود و سپس با شرایطی دو پنج سال هم امکان دارد که با تراضی قبلی اضافه بشود اما یکی از موادی که هست وقتی با یکی از رفقای علاقمند مذاکره کردیم مثل این که در آنجا در خلال قرارداد اظهار کرده بود که از این بیشتر هم امکان دارد اضافه بشود یعنی شرایط قرارداد و مواد طوری است که ممکن است به ۵۰ سال هم برسد بنده چون قرارداد همراهم نبود و آن متن را زود پیدا نکردم در این باره نمی‌توانم اظهارنظر منطقی بکنم و تمنا دارم آقای مخبر محترم کمیسیون اگر حتی چیزی هست یا نیست صریحاً بیان بفرمایند نظر دیگر این است که این قرارداد غیر از ۱۸۵ میلیون دلار مبلغ هنگفت که به ما عایدی می‌دهد بعدها سالیانه گویا در حدود ۴۰۰ یا ۴۵۰ و ۵۰۰ میلیون دلار هم تدریجاً پس از استخراج عاید ما خواهد شد و این به علاوه قراردادی با کنسرسیوم داریم گویا بعدها ممکن است سالی ۸۰۰ یا ۹۰۰ میلیون دلار به مملکت و به دولت ما عاید بشود حالا یا جزء مبلغش از این کمتر یا بیشتر ملاحظه بفرمایید این مبلغ چقدر قابل توجه و تا چه اندازه هنگفت است ۸۰۰ یا ۹۰۰ میلیون دلار در هر سال که به مملکت ما و به کشور ما عاید شود و این مبلغ هنگفت تماماً به مصرف عمران و آبادی و ترقی و رفاه صلاح حال مملکت ما برسد به خدای واحد خیلی زود کشور ما بهشت برین خواهد شد و تمام آرزوهای ما به جا خواهد آمد شاید به چشم خود ببینیم که آثار نیکی در مملکت ما آن طور که آرزو داریم یکی پس از دیگری ظاهر بشود بنابراین از دولت حاضر که این لایحه را تقدیم کرده است و افتخار تصویب آن را هم در همین دوره دارد من تقاضا دارم که محل خرج آن را که موجب رفاه و صلاح مملکت است لااقل اشاره بفرمایند تا به طوری که گفتم تمام افراد ملت امیدوار باشند و برای تصویب این لایحه جشن بگیرند این ادعای بنده این تقاضای بنده و این امید بنده البته بی‌جا و بی‌مورد نیست زیرا امروز ما در شرایط بسیار مساعد و در سایه نهضت ششم بهمن و اتحاد شاه و ملت که نشانه‌ای از آن همین لایحه موجود است قرار داریم بنابراین بسیار به جا و به مورد است و این امید را حقیقتاً در قلب خود بپرورانیم و خیلی صریح با زبان بیان کنیم (ریگی- مخالفت شما در کجا است؟) اجازه بدهید به آنجا هم خواهم رسید در این قسمت بنده یک موردی به نظرم می‌رسد که اگر آن را نگویم بایستی بسیار خودداری کنم و شاید بعد هم از خودم راضی نباشم که چرا از گفتن آن خودداری یا پرهیز کردم زیرا که دیدم آقایان محترم که با استدلال‌های کافی مطالب مهم را گفتند شاید این قسمت کوچک از نظرشان محو شده ولی اجازه بفرمایید که بنده عرض کنم (روستا- بفرمایید مستفیض می‌شوم) و آن این است که ملت ایران در این هنگام که قرارداد مهمی منعقد می‌شود انتظار تخفیف و ارزان کردن قیمت همین موردی را که ما با خوشوقتی قراردادش را می‌بندیم (صحیح است) و آن موضوع قیمت نفت و بنزین است ما الان قرارداد نفت می‌بندیم این معدن بزرگ و ثروت بی‌پایانی که در زیر پای ما است به خواست خداوند و همت شاهنشاه ما با جدیت و همت و کوشش و توجه آقایان محترم همقطاران آن را استخراج می‌کنیم البته باید مردم هم از آن به زودی منتفع بشوند این تقاضای بنده خیلی کوچک است زیرا یک قسمت خیلی خیلی کم از این ثروت و از این استخراج نفت به مصرف داخلی ما می‌رسد مصرف داخلی ما در مقابل آنچه صادر می‌کنیم خیلی کم است و اگر تخفیفاتی در اینجا بتوانیم قائل بشویم و پیدا کنیم برای مردم فوق‌العاده مهم است (صحیح است) آنها در آن صورت برای این قرارداد می‌توانند جشن و شادمانی بگیرند زیرا که اثر آن را به زودی در دست خود می‌بینند و شادمان می‌گردند در این موضوع یک توضیح کوچک و یک موضوعی که برای خود بنده اتفاق افتاده است در تأیید این نظر می‌خواهم عرض کنم گرچه بدیهی است ولیکن شاید ذهن آقایان روشنتر بشود رفقای محترم همکاران عزیز می‌دانید که بنده سابقه خدمت اداری در وزارت دارایی دارم بنده با جناب آقای قوام صدری در آن وزارتخانه همکار بودم و در آنجا سال‌ها به خدمت مشغول بودم آن وقت‌ها که رتبه‌های اداری خیلی ارزش داشت و مانند حالا خیلی رایگان نشده بود یعنی رفتن از رتبه ۶ به ۷ فوق‌العاده اهمیت داشت با سوابق بسیار و استحقاق اداری که داشتم یک رتبه ترفیع به بنده اعطا شد و با امضای وزیر دارایی به دست بنده رسید البته خوشوقت شده و وقتی که به منزل رفتم فرزند من در خانه از من شادمان‌تر بود زیرا که آنها شنیده بودند در خانواده که بنده حائز رتبه‌ای شدم وقتی که خوب تجسس کردم دیدم که اساساً رتبه ۶ یا ۷ یا ۸ آن را خوب درک نمی‌کنند فقط از اضافه آن که به دست پدرشان بیاید چیزی می‌فهمند و مبلغی که در خانه وارد می‌شود فقط به او اعتنا دارند و از آن بابت خوشوقت هستند (صحیح است) وقتی که فرزند من آن که کوچک‌تر از دیگران بود برادر بزرگ‌ترش به او تلقین می‌کرد و یاد می‌داد که از فردا صبح و پس فردا از من مطالبه بیشتر بکند شاید مادرشان هم مخفیانه به آنها تعلیم می‌داد (خنده نمایندگان) که از بابا پول بخواهید ولیکن بنده تعهداتی داشتم قسمتی مقروض بودم و قسمتی نیت دیگری داشتم (خنده نمایندگان) که این پول را... استدعا می‌کنم، نیت‌های دیگر خدای نخواسته نه به معنی نیت سوء است، نیت‌های من همه خیر بود ولی آنها برای مخارج فرزندانم نبود اینها بالمال برای آنها مفید بود ولی چیزی نبود که دفعتاً و مستقیماً به دست آنها برسد خواهشمندم خیال سویی نفرمایید ولی هر روز به آنها نصیحت کردم گفتم که آقا درست است این حکم ترفیع است و حتی آن یکی که بزرگتر بود و سواد داشت حکم من را می‌گرفت و می‌خواند و امضای وزیر را می‌پرسید این چگونه امضایی است؟ چون با مرکب سبز امضاء شده بود اما بعد همان طور که عرض کردم مبالغی که به او تعلق می‌گیرد خیلی دوست دارند هر چه برای آن توضیح دادم که حالا باشد چند ماه به آخر سال مانده بود برای شما مفیدتر است استدلال من هم کافی بود اما به خرج آنها نمی‌رفت پس آقا این چه فایده‌ای دارد، از آن هنگام سه ماه گذشت بنده مقاومت کردم و چیزی به آنها اضافه ندادم اما پس از سه ماه یک روز فرزندم نزد من آمد و گفت آن حکم را ببینم این را که عرض می‌کنم حقیقت است (خنده نمایندگان) اشتباه نشود اینکه عرض می‌کنم چون از زبان او است آنچه تاکنون شنیدید از زبان بنده شنیدید اگر خود او اینجا بود وادار می‌کردم که خود او بگوید چون نقل قول از دیگری است عرض کردم که حقیقت است زیرا در ذهن او حقیقت را دیدم ملاحظه بفرمایید و الّا تمام عرایض بنده حقیقت است وقتی که نگاه کرد گفتم چه تجسس می‌کنی؟ گفت هیچ آقا می‌خواهم از شما تقاضا کنم که این را به وزیر دارایی پس بدهید زیرا این به ما که چیزی عاید نکرد، این یک مثل بود که برای شما عرض کردم شاید هم در اینجا صدق نمی‌کند او طفل بود و نمی‌دانست شاید ما هم آن قدر هنوز واقف نیستیم در مملکت اولیا ما، پدران ما هستند این مملکت خانه شخص اول ما است شاهنشاه مانند پدر بزرگوار ما است به فکر فرزندان خود هست البته این قسمت در دست اولیا محترم عین همین نکته است که من در خانواده خود فکر کرده بودم که به مصارف مفیدتری برسد اما آن فرزندان نمی‌دانستند که چگونه است اگر جزئی از آن را به خرج خودشان می‌رساندم خیلی شادمان می‌شدند و در خانه یک مسرتی بی‌پایان نمایان می‌شد من می‌خواهم همین طور تقاضا کنم که اکنون که این لایحه با این همه فواید و با این همه شرایط مفید که این قدر مذاکره شد و ما همه اقرار و اذعان داریم که فوق‌العاده مفید است و به درد این مملکت می‌خورد و قطعاً برای عمران و آبادی مصرف خواهد شد البته با نظارت کامل دولت و با توجه شاهنشاه چه عیب دارد اگر برای ملت برای افراد این خانواده هم که شادمان باشند چه قرانی از جهت همین ماده‌ای که ما استخراج می‌کنیم و اکنون ثروت بی‌پایان به دست می‌آوریم تخفیفی داده شود (صحیح است) حالا ملاحظه کنید که اگر قبل از گرانی بود بنده تقاضا می‌کردم که ۵ ریال را سه ریال بکنند اما کار به جایی رسیده است که تقاضا می‌کنم که همان مانند اول باشد لااقل ده شاهی ارزان باشد کار طوری شده است که به همان قیمت راضی شده‌ایم در قیمت نفت اگر یک قرانی را پایین می‌آورند موجب کمال عنایت بود و شکر اهالی و باز اگر تا همین حد اولش بشود باز هم موجب تشکر است اما اگر عنایت بیشتر باشد که ما از این مبلغ ولو ده شاهی هم کمتر کنیم به خدای واحد افراد این مملکت چنان راضی و ممنون می‌شوند که در تاریخ باقی می‌ماند یک موجب دیگر هم پیدا می‌کند و آن این است که این اجناسی که بی‌جا بالا رفت و این قیمت‌هایی که بی‌انصافانه فروشندگان و دستگاهی که بسیار بی‌ایمان هستند نه ایمان دارند و نه وطن را دوست دارند نه ملاحظه می‌کنند قیمت اجناس خود را پایین بیاورند (مهندس ارفع- دیگر نتیجه‌ای ندارد پایین نخواهد آمد) محققاً پایین می‌آید ملاحظه بفرمایید شما وقتی خودتان گران بکنید انتظار نداشته باشید دیگران ارزان بکنند اما وقتی که خود شما پایین آوردید اینها شاید خجالت بکشند و با قوانین و قواعد محکم هم می‌شود جلوی‌شان را گرفت. این آخرین استدعا و انتظار بنده است با کمال امیدواری و با کمال اعتقاد به این لایحه مفید رأی خواهم داد (احسنت).
رئیس - آقای مبارکی بفرمایید.
مبارکی- با اجازه مقام ریاست و نمایندگان محترم عرایضی دارم این قرارداد نفتی که وسیله جناب آقای هویدا و رئیس شرکت ملی نفت جناب آقای دکتر اقبال تهیه و تقدیم شده است بنده از پشت این تریبون تبریک عرض می‌کنم (احسنت) البته هر ملتی سود و ضررش را می‌داند البته ما می‌دانیم این قرارداد به نفع ملت ما است البته از این موضوع همه ما خوشوقت هستیم و همان طور که از پشت این تریبون موقعی که جناب آقای منصور را ترور کرده بودند بنده به اسم یک نفر نماینده مجلس و از طرف سروران گرامی خودم که نمایندگان محترم اینجا تشریف دارند ما گفتیم چون این دولت انقلابی است و این نمایندگان محترم هم نمایندگان انقلابی هستند ما همان طوری که از زمان آقای منصور حسب‌الامر جهان مطاع پشتیبانی خودمان را از دولت منصور اعلام کردیم و باز هم به این دولت اعلام خواهیم کرد. به کوری چشم دشمنان همان نمایندگان انقلابی و دولت انقلابی همه‌مان به پیروی از منویات شاهنشاه محبوب خدمت می‌کنیم که موجب رضایت این ملت باشد (احسنت) البته بنده مختصر عرض می‌کنم این شرکت نفت این قراردادی که منعقد کرده بسیار مورد تأیید ما است فقط یک تقاضایی از دولت می‌کنم این پولی که گرفته می‌شود باید به مصرف واقعی برسد (صحیح است) برای عمران و آبادی و راه‌سازی این کشور و جاهای دورافتاده و شهرستان‌هایی که راه ندارند همان طوری که جناب ریاست محترم مجلس ملاحظه فرمودند واقعاً بنده خیلی خیلی سپاسگزاری می‌کنم از طرف برادران بلوچ خود که در این مسافرت تا چابهار تشریف بردند و همچنین از جناب آقای دکتر خطیبی که همیشه به پیروی از منویات پدر تاج‌دار کمک‌های مفیدی برای آن مردم دورافتاده که ارزش داشته است کردهاند (صحیح است) و همین طور آقای دکتر الموتی گفتند که من اسکله چابهار را دیدم که ۲۲ میلیون تومان خرج آن شده این فقط برای بازی بچه‌های چابهار است که می‌آیند در آنجا بازی می‌کنند و ماهی می‌گیرند و اسکله‌ای نیست که به درد مردم بخورد الحمدلله که ریاست مجلس رفته‌اند و دیده‌اند که بنده قبلاً بارها از پشت این تریبون عرض کردم برای راه بلوچستان که راه اقتصادی در زمان شاه فید این راهی است اقتصادی که ساخته شده و متأسفانه پارسال در سال ۴۳ قرار شد این را تعمیر کنند تنگه سرحد در سال ۲۷ تکمیل شده و یک ریگستانی را نقشه‌برداری کردند و ۱۵۰ میلیون تومان خرج شد و بعد گفتند که یک راه دیگری که در یک زمان ایتال کنسول از آنجا طیاره‌اش گذشته باید ساخته شود این خیلی باعث تعجب است بنده تقاضا می‌کنم دیگر این دولت به این نوع شرکت‌هایی که به ضرر ما عمل می‌کنند اینها را ترتیب اثر ندهد و در کارها شرکت ندهد بنده تقاضا می‌کنم از دولت که این ریگستان را که صد مرتبه تکرار کردم این راهی است راه اقتصادی که دویست هزار نفر از مردم بلوچستان از این راه استفاده می‌کنند اگر راه دیگری بسازند به درد مردم بلوچستان نخواهد خورد بنده تقاضایم همین است هیچ عرضی ندارم از نمایندگان محترم خواهش می‌کنم برای تصویب این لایحه نظر موافق بدهند البته نمایندگان محترم اینجا مخالف و موافق صحبت کردند البته مخالفی که نیست اینها برای خاطر این که روشن بشوند نمایندگان محترم این موضوع‌ها را مطرح و بحث کردند و الّا همه موقع نظر همه‌ی نمایندگان یک دست و یکی است و بنده دیگری عرضی ندارم (احسنت).
رئیس - آقای سرهنگ دکتر حسینی.
دکتر حسینی- بنده صرف‌نظر کردم و مخالفتم را پس می‌گیرم.
رئیس - آقای مرتضوی فرمایشی داشتید بفرمایید.
مرتضوی (مخبر کمیسیون دارایی)- بنده اگر در توضیحاتی که در پاسخ سؤالات مطروحه جناب آقای دکتر رمضانی توضیحاتی به تفصیل عرض کردم قصدم این بود که در حقیقت از ایجاز مخل احتراز کرده باشم ولی می‌ترسم که مبادا عرایض مجدد من مرا به سوی اطناب ممل بکشاند بنابراین (یک نفر از نمایندگان- ما همه قانع هستیم) امیدوارم این وظیفه را به طوری انجام بدهم که باعث تصدیع خاطر نمایندگان محترم نشوم بدواً بنده بایستی مراتب تشکرات صمیمانه خودم را حضور همکاران عزیز که عرایض بنده را به حسن قبول تلقی فرمودند تقدیم دارم به‌خصوص از جناب آقای رامبد رئیس محترم فراکسیون حزب مردم و اعضا محترم فراکسیون و جناب آقای نخست‌وزیر که بنده را مورد عنایت قرار دادند تشکر کنم و با اجازه آقایان می‌خواهم عرض کنم که اگر بنده در انجام این وظیفه توفیقی حاصل نموده‌ام با صفای دل و خلوص نیت بنده این طور حس می‌کنم که این یک مظهر واقعی از اصالت کامل و تمام انقلاب ایران است زیرا وقتی که یک انقلاب اصیل و حقیقی در اجتماع رخ می‌دهد و یک عده‌ای هم به نام سربازان انقلاب مؤظف به انجام وظیفه‌ای می‌شوند هر یکی از اینها که در مطان ابقای وظیفه‌ای قرار می‌گیرد خداوند یک استعدادی را در نهاد او به وجود می‌آورد که بتواند وظایفی را که برعهده او است انجام بدهد و الّا بنده که از نظر فنی هیچ گاه در حریم نفت هم نبوده‌ام و جز تأییدات الهی چیزی نبوده که بنده را موفق داشت که عرایضم مورد قبول نمایندگان محترم واقع بشود دو موضوع اینجا قابل تذکر است که بنده یادداشت کردم به اطلاع نمایندگان محترم برسانم که نه در ضمن سؤالات نمایندگان محترم بود و نه از طرف سایر آقایان ناطقین که واقعاً عرایض ناقص بنده را تکمیل فرمودند عنوان شد چون بسیار مطالب مهمی هست اجازه می‌خواهم این دو مطلب را هم به استحضار نمایندگان محترم برسانم یکی از مزایای مسلمی که در این قراردادها نسبت به قرارداد آیپاک و سیریپ هست و بایستی به آن توجه کرد برقراری یک حداقل مالیات است به مأخذ ۵/ ۱۲ درصد یعنی اگر احیاناً مالیات متعلقه به سود خالص طرف دوم قرارداد به اندازه‌ای نباشد که مساوی با ۵/ ۱۲ درصد بهای نفت سهم طرف دوم براساس بهای اعلان شده باشد طرف دوم مکلف است ۵/ ۱۲ درصد حداقل مالیات به دولت ایران بدهد یعنی ما در حقیقت همیشه در هر سال تا ۵/ ۱۲ درصد براساس بهای اعلان شده نسبت به سهم طرف دوم درآمد ما، از طریق مالیات بر درآمد تأمین است البته این امکان هست که این مالیات در ده سال بعد به حساب پیش‌پرداخت‌های مالیات برای طرف دوم منظور بشود علی ای حال در هر سال ما به اندازه ۵/ ۱۲ درصد سهم نفت طرف دوم براساس بهای اعلان شده دریافت خواهیم کرد این یک مسئله، مسئله دیگری که قابل ذکر بود و اینجا تذکری درباره‌اش داده نشد موضوع تحویل نفت مورد مصرف داخلی ایران و گاز مورد مصرف داخلی ایران است به شرکت ملی نفت که بنده بایستی به عرض برسانم که در این قراردادها نفت مورد مصرف داخلی مملکت تقریباً به بهای تمام شده واقعی تحویل شرکت ملی نفت خواهد شد و اگر از سهم طرف دوم قرارداد تأمین شده باشد و به ازا سرمایه‌گذاری فقط هر بارلی ده سنت به او خواهیم داد و این برای ما یک منفعت فوق‌العاده‌ای را دربردارد و اما در مورد گاز که جناب آقای دکتر الموتی در فرمایشاتشان راجع به صنایع پتروشیمی و اهمیت آن اشاره فرمودند بنده هم می‌خواهم به فرمایشات ایشان اضافه کنم این مطلب عملاً مورد توجه است اگر نمایندگان محترم به خاطر داشته باشند اعلیحضرت همایونی فرمودند که ما در سال امکان تهیه یک میلیون تن آمونیاک و چهار میلیون تن کود شیمیایی از قبل آن یک میلیون آمونیاک را داریم و این برای ما امکان دارد و ما مصمم هستیم که از این منابع سرشار و بزرگ نفتی مملکت استفاده کنیم و در قانون بودجه ملاحظه فرمودید که یک شرکت فرعی برای شرکت ملی نفت در نظر گرفته شده که صنعت پتروشیمی را در مملکت ایران اداره بکند و بنده اطلاع دارم که ارکان این شرکت تشکیل شده است هیئت مدیره‌اش تعیین شده و ریاست این شرکت را هم جناب آقای دکتر اقبال بر عهده دارند (صحیح است) و امیدوار هستیم که به زودی این نیت خیر هم جامه عمل بپوشد موضوع مصرف نفت داخلی مملکت یک مسئله‌ای است که با پیشرفت صنایع مملکت، با بالا رفتن سطح زندگی مردم مملکت روز به روز در حال تزاید است به طوری که الان مصرف داخلی مملکت در حدود پنج میلیون تن است و پیش‌بینی می‌شود تا پنج سال دیگر به ده میلیون تن برسد یعنی به اندازه یک هشتم کل نفتی را که کنسرسیوم در سال ۱۹۶۴ صادر کرده است و با توجه به اینکه مصرف نفت روز به روز در مملکت اضافه می‌شود این مزایایی که از این قراردادها برای نفت مصرف داخلی مملکت به دست آورده‌ایم بسیار شایان توجه است و بنده فکر می‌کنم یکی از پوان‌های بسیار بسیار مثبت این قراردادها بایستی منظور بود درباره اقداماتی که شرکت ملی نفت برای رسیدن به هدف غایی و نهایی که استقلال نام و تمام صنعت نفت باشد جناب آقای دکتر الموتی شرح مبسوطی به عرض نمایندگان محترم رساندند بنده می‌خواهم اضافه کنم که شرکت ملی نفت واقعاً بیش از آنچه که ما انتظار داشتیم در راه رسیدن به اهدافی که منظور نظر شاهنشاه بزرگ ما است قدم برداشته است همین موضوع تأسیس پالایشگاه در هندوستان یک مسئله‌ای قابل توجه است (صحیح است) برای اینکه با بالا رفتن سطح زندگی در هندوستان این طور پیش‌بینی می‌شود که تا چند سال دیگر مصرف هندوستان در سال به ۱۲۰ میلیون تن برسد و ما الان درست در جایی شروع کرده‌ایم که می‌توانیم آتیه نفت سهم شرکت ملی نفت ایران را در دست داشته باشیم و می‌توانیم مستقیماً آن را به بازار مصرف‌کننده برسانیم و در یک بازار بسیار مستعد که از نظر جغرافیایی هم بسیار نزدیک است منابع نفتی ایران را مورد بهره‌برداری قرار بدهیم شاید این توضیح هم بی‌مناسبت نباشد که بنده عرض کنم دولت هندوستان برای تأسیس این پالایشگاه از ۱۰ گروه دعوت کرده بود که پیشنهادهای سه گروه مورد بررسی قرار گرفت و از آن سه گروه هم دولت ایران به اشتراک کمپانی آمریکن کورپوریشن موفق شد که قرارداد تأسیس پالایشگاه را در هندوستان به دست بیاورد و تا دو سال و نیم دیگر آن پالایشگاه در آنجا تأسیس خواهد شد و روزانه ۵۰ هزار بشگه نفت را در آنجا تصفیه خواهیم کرد و برای مصرف نفت هندوستان خواهیم فروخت اینجا از طرف بعضی از دوستان در مورد بهای اعلان شده و بهای واقعی صحبت شد که بنده خیال می‌کنم برای بیشتر روشن شدن ذهن نمایندگان این توضیح ضرورت دارد که به عرض برسانم توجه داشته باشند نمایندگان محترم، که الان بازار عمده‌ی نفت خاورمیانه اروپا است برای اینکه نفت‌هایی که در آمریکا استحصال می‌شود تقریباً در حد مصرف کشورهای آمریکایی است (مهندس عطایی- و حتی کمتر) حتی کمتر و اکثر نفتی را که از منطقه خاورمیانه استحصال می‌شود بایستی در بازارهای اروپا به مصرف فروش رسانید با پیدا شدن منابع جدید نفت در آفریقا و با توجه به موقعیت جغرافیایی آنها که نزدیک به بازار هستند و هزینه کمتری از نظر حمل و نقل به آنها تعلق می‌گیرد آنها توانسته‌اند نفت را به بهای کمتری به بازار مصرف‌کننده عرضه کنند به‌خصوص که در این میان یک عامل دیگری هم از نظر دمپینیگ و توسعه منابع نفتی که در اختیار دولت‌های دیگر است باید در نظر داشت که موجباتی فراهم می‌کنند که در بازار اصلی مصرف‌کننده قیمت نفت پایین‌تر بیاید روی این جهات فروشندگان نفت در بازارهای حقیقی که منابع نفتی‌شان در خلیج فارس است برای این که بتوانند رقابت کنند ناچار هستند در قیمت در حدود ۳۰ سنت تخفیف بدهند این یک حقیقتی است (دکتر اسفندیاری- در عوض قسمت خلیج فارس پایین‌تر است) اگر واقعاً قرار بر این بود که در کنسرسیوم یا در قراردادهای فعلی ما رعایت بهای اعلان شده را نمی‌کردیم و اجازه می‌دادیم که کنسرسیوم به همان اندازه که نفت در بازار بین‌المللی تخفیف پیدا کرده است اینها هم قیمت را تنزل بدهند ما بسیار متضرر می‌شدیم و می‌خواهم عرض کنم روی اطلاعاتی که بنده کسب کردم در نتیجه دخالت مستقیم و شخصیت بارزی که شاهنشاه بزرگوار ما در محافل بین‌المللی به‌خصوص در برابر شرکا کنسرسیوم و طرف‌های دیگر قرارداد دارند قبول کردند که این تخفیف را، این پایین آوردن قیمت را در یک حد بسیار مختصری اعمال بکنند که به منافع حقیقی ملت ایران لطمه شدید وارد نیاید به طوری که قبلاً هم عرض کردم الان نرخ اعلان شده نفت آغاجری ۸۷/۱ است در صورتی که نرخ حقیقی که به فروش می‌رسد ۶۳/ ۱ است مطالبی را همکار محترم جناب آقای دکتر مبین ایراد فرمودند که جناب آقای قوام صدری جواب خواهند فرمود دیگر موردی نیست که بنده صحبت کنم فقط در مورد مالیات بایستی به عرض برسانم موضوع مالیات به طور صریح در این قرارداد مشخص شده است و به هیچ‌وجه من‌الوجوه توهمی که ایشان فرمودند در مورد این قراردادها حکومت نخواهد کرد و اثری نخواهد داشت خیلی متشکرم (احسنت).
رئیس - آقای قوام صدری.
قوام صدری (معاون وزارت دارایی)- با اجازه مقام محترم ریاست ناگزیرم در مورد سؤالی که جناب آقای دکتر مبین نماینده محترم فرمودند تصور می‌کنم با اینکه زیاد در اینجا صحبت شده بود توجهی به مطالب نفرمودند و سؤال فرمودند که آیا این قراردادها در طی یک مزایده بسته شده است یا خیر و سؤال فرمودند که دولت تأیید کند که مزایده است بنابراین ناگزیرم عرض کنم که بلی برای تنظیم این قراردادها اولاً برای استخراج نفت از منطقه یک نفتی کشور مزایده گذاشته شده است بیش از ۴۸ شرکت به ما پیشنهاد داده بودند و اضافه بر کار یک مزایده باید بنده عرض کنم که شرایط مزایده و حتی شرایط بسیار سنگین مزایده را شرکت ملی نفت ایران دیکته کرده است و آن همان شرایطی است که آقای مهندس جلالی‌نوری به استناد نوشته‌های نشریات فنی نفتی در اینجا تصریح فرمودند که پیش‌بینی کردهاند نشریه‌های محافل فنی نفتی که دولت ایران موفق نخواهد شد این شرایطی را که به مزایده گذاشته است به انجام برساند و مشتری برای این شرایط پیدا کند و ملاحظه فرمودید که بحمدالله موفق شده است دولت ایران که آن شرایط را بقبولاند و مشتری‌های حسابی هم برای نفت خودش پیدا کند و چنین قراردادی هم ببندد از بین ۴۸ شرکت عده‌ای پیشنهاد کرده بودند از طریق عاملیت عمل کنند که به کلی کنار گذاشته شدند و با آنها مذاکره نکرده‌اند ده شرکت یعنی ده اکیپ دیگر که پیشنهادهای‌شان در راه مشارکت بوده است بررسی شده و آن پیشنهادهایی که حائز حداکثر منافع حاصل برای ایران بوده است پذیرفته شده و این قرارداد به انجام رسیده است بنده این قسمت را عرض کردم برای رفع نگرانی آقای دکتر مبین و مجلس ایران (احسنت).
رئیس - نظر دیگری در کلیات لایحه نیست؟ (اظهاری نشد) به ورود در شور ماده‌ی واحده رأی می‌گیریم خانمها و آقایانی که موافق هستند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثریت برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است قرائت می‌شود.
ماده واحده- پنج قرارداد ضمیمه و پیوست‌های آنها که به استناد ماده‌ی ۲ قانون نفت مصوب مرداد ماه ۱۳۳۶ به منظور اجرای عملیات تفحص و اکتشاف و استخراج و بهره‌برداری و فروش و صدور نفت از مناطق مصرح در قراردادهای مزبور بین شرکت ملی نفت ایران از یک طرف و شرکتها و گروههای مفصله‌الاسامی زیر:
- ۱- باتافسه پترولیوم ماتاشاپای. ن. و. Bataafse Petroleum MaatschaPPij. N. V
- ۲- تایدواتر اویل کمپانی Tiیewater Oil Company
- اسکلی اویل کمپانیSkelly Oil Company
- سان ری دکس اویل کمپانی Sunray DX Oil Company
- دی سوپریور اویل کمپانی The Superior Oil Company
- کر – مک گی اویل ایندستریز اینکورپوریشن Kerr- Mcgce Oil Inیustries. Inc.
- سیتیز سرویس کمپانیCities Service Co.
- ریچفیلد اویل کورپوریشن Richfield Oil Corporation
- ۳- اجیپ. اس. پ- ا. Agip- S. P. A
- فیلیپس پترولیوم کمپانی Phillips Petroleum Company
- اویل اند نچرال گس کامیشن- اندیا Oil & Natural Gas Commission, Inیia
- ۴- دی اتلانتیک ریفاینینگ کمپانی The Atlantic Refining Co.
- مرفی اویل کورپوریشن Murphy Oil Corporation
- سن اویل کمپانی Sun Oil Company
- یونیون اویل کمپانی اف کالیفرنیا Union Oil Company of California
- ۵- بورو دوروشرش دوپترول Bureau de Recherches de Petrole
- رژی اتونوم د پترول Regie Autonome یes Petroles
- سوسیته ناسیونال دپترول داکیتن Societe Nationale des Petroles d. aquitaine
از طرف دیگر امضاء شده و به تأیید دولت نیز رسیده است تصویب و اجازه اجرا و مبادله آنها داده می‌شود.
رئیس - در اینجا یک اصطلاح عبارتی لازم است بشود چون در این جمله‌ی کر- مک گی اویل ایندستریز اینکورپوریشن را به علامت اختصاری در انگلیسی نوشته‌اند باید به جای اینکورپوریشن اینکورپوریتد نوشته بشود و به فارسی اینکوروپوریشن ترجمه کردهاند که صحیح نیست و حالا اصلاح می‌شود (صحیح است) در ماده واحده نظری نیست؟ آقای مرتضوی فرمایشی داشتید، بفرمایید.
مرتضوی- در سطر آخر فکر می‌کنم اشتباه چاپی شده است تأخر و تقدمی در دو کلمه شده است که باید اصلاح بشود اینجا نوشته شده است تصویب و اجازه اجرا و مبادله آنها داده می‌شود. که باید اصلاح بشود «تصویب و اجازه مبادله و اجرا آنها داده می‌شود» موافقت بفرمایید که به همین ترتیب اصلاح شود (صحیح است).
رئیس - در ماده واحده نظری نیست؟ آقای بالاخانلو.
بالاخانلو- مرکز این شرکتها معلوم نیست در کجا است.
خواجه‌نوری- در متن قراردادها نوشته شده است.
رئیس - پیشنهادی رسیده است که قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌نمایم این تبصره به ماده واحده اضافه شود: تبصره- جوایز مربوط به تشویق صادرات و معافیت از مالیات بر درآمد شامل صدور نفت خام نمی‌شود.
دکتر مبین.
رئیس - چون آقای دکتر مبین تشریف ندارند از نمایندگان محترم کسی هست که این پیشنهاد را قبول کند و از آن دفاع کند؟ آقای آقایان راجع به پیشنهاد فرمایشی دارید؟
فیلیکس آقایان- اگر تشریف داشتند و توضیح می‌دادند بنده مخالف بودم.
رئیس - کلیات آخر لایحه مطرح است آقای سرتیپ‌پور تشریف بیاورید.
سرتیپ‌پور- با اجازه آقای دکتر حسینی ده سال پیش بود خیال می‌کنم که قرارداد نفت با کنسرسیوم امضا شد در مجلس طرح شد ولی نه به صورتی که امروز طرح شده است که هر کس بتواند نظرات خودش را درباره قرارداد صاف و صریح و بی‌پروا عرضه بدارد شاید به همین دلیل و شاید به دلایل دیگر مردم ایران از آن قرارداد ناراضی بوده‌اند چرا ناراضی بوده‌اند؟ برای آن که حق ملت ایران در آن قرارداد آن چنان که باید محفوظ نبود. چرا محفوظ نبود؟ به دلیل اینکه آن قرارداد موقعی منعقد شد که ایران در شطرنج سیاست زمان باخته بود با مسئولیتی که رهبری را به عهده گرفته بودند و ضرب‌الاجل قرار داده بودند چون نتوانستند آن چنان که باید پیش‌بینی موعد و زمان و حوایج را بکنند باختند باخت آنها به همه ملت ایران به آن صورتی که عرض کردم لطمه زد و آن قرارداد تحمیلی شناخته شد بعد از ده سال امروز ما درباره قراردادی بحث کرده‌ایم که شرح مزیت قرارداد فعلی بر قرارداد گذشته به شرحی بود که مخبر محترم کمیسیون، مأمورین دولت و نمایندگان محترمی که وارد در جریان بودند شرح دادند چه در قسمت مشارکت ایران با طرف قرارداد و چه در قسمت هموار شدن راه ایران برای نفوذ در بازارهای جهان چه از نظر آماده شدن وضعی برای به کار گماشتن اهل علم در شرکت‌هایی که مباشرت کار نفت را در آینده بر عهده خواهند گرفت که همه اینها جزء آرزوهای ملت ایران پیش از انعقاد چنین قراردادها بوده است خوب ما گفتیم که از قرارداد ده سال پیش ناراضی بودیم به دلیل شکستی که نصیب شده بود و الان از این قراردادها اظهار رضایت می‌شود به چه دلیل این که آژیر آن ننگ زایل شده است به دلیل اینکه در طی این ده سال نفت‌هایی ایفا شد که ایران توانست به قسمتی از آروزهای خودش درباره استقلال عمل در قسمت نفت نایل شود پس قراردادهای موجود متفرع از پیروزی است حالا باید ببینیم راه این پیروزی را کی هموار کرد؟ البته دولت‌ها آمدند هر یک در زمان‌هایی که مسئولیت بر عهده گرفتند در این قسمت کار کردند شرکت ملی نفت کار کرد رئیس هیئت مدیره شرکت نفت کار کرد ولی همه آنهایی که در این زمینه‌ها کار کردند یک رهبر داشتند که آنها را هدایت می‌کرده است این رهبر اعلیحضرت شاهنشاه ایران بود (صحیح است) پس این پیروزی که ما را تا این حد موفق کرد متفرع از وجود شخص شخیص اعلیحضرت همایونی است (صحیح است) بنده خیال می‌کنم در ایران هر چند جناحی که تصور بشود موجود باشد مادام که برای خودشان این حق را قائل باشند که درباره بد و خوب ایران اظهارنظر بکنند در صورتی که انصاف و عدالت داشته باشند باید تصدیق بکنند که این پیروزی ما پیروزی خود آنها هم خواهد بود و هست پس باید شاکر باشند پس باید تحسین کنند پس باید ستایش کنند کسانی را که در حقیقت منشأ این پیروزی شده‌اند (صحیح است) و اگر جز این بکنند ما باید متأسف باشیم از هر جناحی که بوده باشد چون بالاخره یک ایرانی حق دارد درباره سرنوشت ایران اظهارنظر بکند وقتی که درباره‌ی بدش اظهارنظر می‌کند حق این است که درباره خویش هم اظهارنظر بکند و ستایش بکند و نشان بدهد که نفسی عادل است هر فرد یا جمعی از جناح‌های مملکت بوده باشد اگر عادل نباشد باید یک ایرانی دیگر از هر جناحی باشد اظهار تأسف بکند که چرا هموطن ناعادلی یافته است و انشاءالله همه‌ی ملت ایران متعلق به هر جناحی که بوده باشند در این مقام با توجه به اینکه قسمت زیادی از مقررات ناهموار امتیازات گذشته به شرحی که گفته شد زایل شده و از بین رفته و به جای آنها مقررات تازه‌ای که مفید به حال ملت ایران است جانشین شده است باید شاکر باشد و ستایش بکند که حقیقتاً آنچه که تاکنون درباره ایران تظاهر می‌کرده است در حقیقت یک تظاهر تنها نبوده است عقیده و ایمان به سعادت ملت و احترام مقدسات مملکت بوده است (احسنت) در این باره بنده فکر می‌کنم که هر عاقلی را اشاره کافی باشد متعلق به هر جناحی بوده باشد اما درباره اینکه ما در این قراردادها چه چیز را جستجو می‌کنیم و کرده‌ایم در درجه اول تحکیم مبانی اقتصادی ایران است به قول دولت ما اگرچه نفت فی حد ذاته نمی‌تواند یک امر سیاسی در جریان امروز ایران شناخته بشود ولی مسلم است که یکی از ارکان مهم اقتصادی مملکت است (صحیح است) بنابراین که اقتصاد نمی‌تواند از سیاست جدا باشد و سیاست تا حد زیادی به اقتصاد مملکت بستگی دارد پس می‌توان گفت که کار نفت هم کار سیاست است چون این پیروزی برای ایران یک پیروزی سیاسی هم می‌تواند باشد چرا برای اینکه یک ملت یک واحد اعم از اینکه فرد باشد یا یک واحد جامعه باشد اگر وضع اقتصادیش روشنتر و آقایی این واحد بر وضع اقتصادیش مسلم‌تر باشد حکومت سیاسی‌اش درخشنده‌تر، نافذتر خواهد بود قراردادهای امروزی که عرضه شده است بنابراین که به وضع اقتصادی ما و درآمد دولتی و مملکتی ما یک شکل تازه‌ای می‌دهد لاجرم می‌توانم بگویم که به سیاست ما هم یک رونق جدیدی می‌دهد چون عرض کردم که سیاست از اقتصاد نمی‌تواند در عصر ما جدا باشد منتهی موقعی ما می‌توانیم از این درخشندگی استفاده بکنیم که بعضی یادآوری‌های دوستان ما که پیش از بنده پشت تریبون آمدند و فرمودند مورد توجه خاص مجریان قرار بگیرد اعلیحضرت همایونی در جریان ششم بهمن امسال فرمایشاتی فرمودند چه در تاویزیون و چه به وسیله رادیو پخش شد و در آنجا رسم کردند راه ۳۰ سال آینده جامعه ایرانی را و به همه در حقیقت هشدار دادند و ضمناً فرمان به پیش هم صادر فرمودند که این فرمان هم به ملت توجه می‌کند و هم به دولت که مبعوث ملت است به پیش به چه هدفی به آن هدفی که ایشان توضیح دادند برای عمران ایران برای بالا بردن شأن ایران برای بالا بردن عواید ملی ایران که از امروز ما باید عواملی را که برای فردای ایران لازم می‌شود تدارک بکنیم یعنی وقتی که صحبت از این شد که فی‌المثل کارخانه ذوب آهن داشته باشیم باید از همین الان ما ماتریال‌هایی که برای اداره کارخانه ذوب آهن لازم می‌شود خواه در قسمت بالای صنعت خواه در قسمت تکنیک خواه در قسمت عمله فنی با کارگر فنی از همین حالا زمینه تربیت آنها را فراهم بکنیم که فردا که کارخانه افتتاح شد ما از لحاظ کارگر و متخصص معسر نباشیم (صحیح است) بتوانیم در جریان اعزام محصل به خارج. در جریان دادن پول برای محصلین به خارج مؤظف بکنیم عده‌ای را که در آن راه تحصیل بکنند که برای فردای ما به منظور اجرای آن برنامه‌های ۳۰ سالهای که اعلیحضرت همایونی دستور فرموده‌اند حاضر و آماده شوند نشود که ما چیزی به وجود آوریم و بعد آن را معطل نگه داریم که ۴ سال بعد ۵ سال بعد، ماتریال برایش فراهم بکنیم که عمر برای ما قیمتی است به‌خصوص در این برهه‌ی از زمان به خاطر داشته باشیم از منابع زیرزمینی آنچه را که الان استفاده می‌کنیم متعلق به نسل امروز نیست میلیون‌ها ایرانی آمد و رفت این امانات را حفظ کرد و امروز ما داریم آنها را استخراج می‌کنیم متعلق به نسل امروز نیست میلیون‌ها ایرانی آمد و رفت این امانات را حفظ کرد و امروز ما داریم آنها را استخراج می‌کنیم می‌فروشیم پول تهیه می‌کنیم لاجرم ما باید برای قرن‌های آینده هم فکر بکنیم آنچه را که از گذشته گرفته‌ایم به نسل‌های آینده منافعش عاید بشود و این یادآوری فقط از این جهت است که دولت با همه عشق و علاقه‌ای که نشان داده است برای بهتر کردن وضع جامعه و مملکت و پیش بردن کارهای عمرانی دلیرتر بشود و به خاطر داشته باشد که مجلس مراقب است صمیمیت مجریان درباره اجرای نیات شاه و نقشه‌ای که ایشان طرح کردهاند و مورد تصویب ملت ایران قرار گرفته و یقیناً هم قرار گرفته است تا چه میزانی می‌تواند امکانات فراهم بکند که از زمان، استفاده کافی کرده باشیم. بنده می‌توانم به مجلس ایران واقعاً تبریک بگویم که زمانی را درک کرده که توانسته است قراردادهایی را تصویب بکند که آن قراردادها از بسیاری لحاظ مزیت بر قراردادهای گذشته دارد و می‌توانم به دولت ایران هم تبریک بگویم و در عین اینکه تبریک به دولت حاضر می‌گویم یاد می‌کنم از آن مردی که تا آخرین لحظات دنبال این قرارداد بوده و برای او مغفرت و روشنایی طلب می‌کنم (احسنت) و همچنین از امنای شرکت نفت از دکتر اقبال از مهندسین از کارشناسان آنجا که واقعاً در این عمل کمال حسن نیت و علاقمندی و صمیمیت به منافع ایران را نشان دادند و برای اینکه کامل کرده باشم این شکرگزاری خود و دوستانم را در این مرحله تعظیم می‌کنم به اعلیحضرت همایون شاهنشاه که برای رسیدن به این مقصد عالی توانستند با هزاران غصه‌ای که درک کردهاند و ما از آن بی‌خبریم مهره‌ها را طوری بچینند که آن مهره‌ها بتوانند نتایج صحیحی عاید ملت ایران بکنند (احسنت).
رئیس - آقای سرهنگ دکتر حسینی بفرمایید.
دکتر حسینی- بنده خیلی معذرت می‌خواهم که در یک موقعی مصدع وقت آقایان می‌شوم که اکثر خسته‌اند (دکتر اسفندیاری- فرمایشات شما خستگی را رفع می‌کند) (بانو دکتر پارسای- اصلاً خسته نیستیم آقا) تشکر می‌کنم ولی مع‌ذلک در آقایان این قدر سعه صدر و تحمل و طاقت سراغ دارم که این چند لحظه را هم وقت شریف‌شان را صرف عرایض بنده بکنند حقیقت این است که بنده می‌خواستم به عنوان مخالف تذکراتی به موقع به دولت بدهم ولی چون اعتقاد شخصیم این بود که این لایحه یکی از بهترین لوایحی است که از بدو عنوان شدن مسئله نفت در کشور به پارلمان‌های ایران داده شده صحیح نیست که من برخلاف معتقدات شخص خودم بیایم و مطالبی به سمع نمایندگان برسانم ولی یک تذکراتی را لازم می‌دانم که به عنوان کلیات آخر به عرض نمایندگان برسانم این لایحه در نتیجه کوشش و جدیت مقامات کشور که در رأس همه آنها شخص اول مملکت سهم مؤثر و به سزایی داشته است (صحیح است) منافع نسبتاً سرشاری را از این راه عاید خزانه مملکت می‌کنند و وظیفه ملت ایران و قوه قانونگذاری ایران است که از مساعی و جدیت کلیه افرادی که در این راه بذل جهد کردهاند صمیمانه سپاسگزاری و تشکر بکنند من شخصاً در امر نفت تخصصی ندارم ولی با هر صاحب‌نظری که در این مورد صحبت کردم حتی کسانی که تاحدودی هم نسبت به قضایا جنبه منفی دارند آنها هم متفقاً تأیید می‌کردند که این لایحه یکی از لوایح بسیار خوب دولت است و مفاد این قرارداد از تمام قراردادهایی که تاکنون بسته شده بیشتر متضمن منافع ایرانی است ولی یک مطلب را بنده می‌خواستم تذکر بدهم ای کاش جناب آقای هویدا اینجا تشریف داشتند که این مطالب را اصغا می‌فرمودند ولی معاون پارلمانی جناب آقای دکتر یگانه تشریف دارند اینجا. منظور از تحصیل این درآمد چیست؟ این سرمایه، سرمایه ملت ایران است و بایستی به نفع سعادت و خوشبختی ملت ایران مصرف بشود (احسنت) اگر دولتی در این شرایط در این زمینه که مملکت از ثبات کامل برخوردار است شخص اول مملکت با تمام قوا دولت را ارشاد و راهنمایی و هدایت و تقویت و تشویق می‌فرمایند قوه مقننه با کمال واقعاً خلوص نیت لوایح دولت را بدون اینکه جنبه کارشکنی یا مخالفت داشته باشد فقط اگر چنانچه احیاناً صحبت‌هایی در اطراف برنامه یا لوایح می‌شود قصد خدمتگزاری ارشاد و راهنمایی است، این طور راه جلوی پیشرفت دولت را باز گذاشته اگر چنانچه دولت از این فرصت و از این موقعیت به نفع طبقات محروم ملت استفاده نکند به عقیده بنده در تاریخ مرتکب یک ذنب لایغفر و گناه نابخشودنی شده است که نسل آینده نفرین خواهد کرد (احسنت) ما از منابع مملکت استفاده می‌کنیم استحصال می‌کنیم بهره‌برداری می‌کنیم این منابع لایزال نیست آیندگان ما هم از این منابع سهمی دارند بنابراین، این منابع نمی‌بایستی به مصرف امور تفننی و تجملی و خرج‌های زائد بی‌مورد و بلااستفاده بشود (احسنت) این درآمدها بایستی در راه تولید در راه عمران در راه تحصیل درآمدهای جدید خرج بشود نه به مصرف مخارجی که هیچ گونه نفعی و هیچ گونه درآمد جدیدی را برای مردم ایران به وجود نیاورد (صحیح است) بنده من باب مثال و نمونه عرض می‌کنم ارقام معنابه و مهمی را می‌بینم که ضمن قرارداد الحاقی نفت وجه ضمن این قراردادهای جدید به نمایندگان عرضه شد همین طور درآمدهای دیگری در آینده با به کار بردن برنامه جدید نصیب مملکت پیش‌بینی می‌کنم بشود لکن اگر چنانچه این منابع به جای خودش خرج نشود این تلاش‌ها و این کوشش‌ها به هدر خواهد رفت و ما طرفی از این همه ممکنات و این همه مقدورات که در وضع موجود برای مملکت میسر است نخواهیم بست دولت واقعاً در این مدت بنده فکر می‌کنم با اینکه حسن نیت داشته در اعمال و رفتار و کارهایش ولی دستگاه دولتی مجهز به آنچه که الان در مملکت جریان دارد نیست به عقیده بنده دستگاه دولتی مجهز به انقلاب موجود مملکتی و برای اینکه این انقلاب را به ثمر برساند نیست (بالاخانلو- صحیح است) این تنها افراد معدودی که هیئت دولت را تشکیل می‌دهند نیستند که مسئول امور مملکت هستند اینها مغزهای دستگاه هستند ولی پیچ و مهره‌های دستگاه دولتی خوب کار نمی‌کنند و مناسب با وضع موجود نیست و تحرک لازمی را که شخص اول مملکت و ملت ایران انتظار دارند این دستگاه‌ها آمادگی آن را ندارند چرا بایستی یک وزیر آن قدر کار بکند که در پشت میزش انفاکتوس بکند (صحیح است) این برای چیست؟ برای این است که دستگاه‌های دیگر کار خودشان را نمی‌کنند و الّا دلیل ندارد که یک وزیر از کثرت کار دچار مرض قلبی بشود برای این است که همه مسئولیت‌ها همه وظایف متوجه کسانی است که در رأس مملکت هستند پس باید دولت دستگاه خودش را در این زمینه مجهز بکند بنده یک مواردی را به عرض آقایان می‌رسانم، در زمان دولت آقای علم ۳۰ نفر از نمایندگان محترم مجلس استان دهم و خوزستان تقاضا کردند (معتمدی- چهل نفر) راهی بین استان دهم و استان خوزستان ایجاد بشود و منافع و فواید این راه را چه در جراید و چه در مجلس به وسیله انعکاس خواسته‌های مردم و چه با دلایل متین و محکم عرضه کردند (صحیح است) ای کاش دولت با کمال صراحت و صداقت می‌آمد و می‌گفت در وضع موجود برای من میسر نیست که این راه را بکشم (نیری- به ما گفتند) بنده الان نامه‌ای دارم نوشته از نقطه الف تا نقطه ب دستور داده‌ایم که نقشه‌برداری بکنند مقدمات کار را فراهم بکنند از نقطه (ج) تا نقطه (د) را دستور داده‌ایم نقشه‌برداری بکنند طرح‌های مقدماتی را هم آماده بکنند و قسمت وسط را هم در صورتی که ممکن شد انجام می‌دهیم ولی یک سال، یک سال و نیم از تاریخ حکومت آقای علم می‌گذرد در دولت مرحوم منصور هم سازمان برنامه رسماً جواب کتبی برای ما نوشت که این کار انجام خواهد شد ولی متأسفانه بنده با کمال صراحت عرض می‌کنم که قدمی در این راه برداشته نشد (صحیح است) این درست نیست که دولت اکراه داشته باشد از صراحت و صداقت اگر کاری از شما برنمی‌آید بگویید نمی‌کنیم یعنی مشکلاتی هست، موانعی هست ولی این صحیح نیست که وعده بدهند و عمل نکنند بنده متأسفانه این یادداشت‌هایی را که داشتم فراموش کردم امروز صبح این آقای نیری به من گفتند که در اردستان یک زن زائو در نتیجه نبودن یک ماما در مرکز یک شهرستان ناگزیر شده بیاید به مرکز استان، راه نبوده وسیله نبوده با کامیون آمده و در بین راه از سرما مرده خوب آقایان ما این درآمدها را می‌خواهیم برای این مسائل ولی چه نتیجه دارد رئیس بهداری استان دهم اظهار می‌داشت اصفهان یک شهر زیبای یک شهری که مرکز مهمی برای جهانگردان است و هر مهمان عالی‌مقامی که از هر کشور خارجی می‌آید مهمان شاه است مهمان ملت ایران است در وهله‌ی اول می‌برندش به اصفهان این شهر هنوز اگوسازی ندارد این شهر آن طور که شایسته یک شهر قدیمی پایتخت کشور شاهنشاهی است هیچ نوع ترقی نکرده حتی بودجه‌ها و پروژه‌های بهداشتی و عمرانی‌اش را سازمان برنامه قطع کرده بنابراین ما به لایحه نفت رأی می‌دهیم لایحه نفت را لایحه مفیدی می‌دانیم یکی از بهترین لوایح و بهترین قراردادهایی است که تاکنون بسته شده (معتمدی- صحیح است، صحیح است) ولی به شرطی که جناب آقای دکتر یگانه دولت این درآمد را به نفع طبقه محروم در این مملکت به کار برد ما خسته شدیم از بس آمدیم این حرف‌ها را به شما گفتیم شما هم یادداشت فرمودید ولی متأسفانه کاری هنوز برای ما انجام نشده‌ای کاش ما هم شانس مردم لواسان را داشتیم که تا آقای خواجه‌نوری اشاره می‌فرمودند یک هلیکوپتر فرستاده می‌شود برای کمک به مردم لواسان، مردم لواسان هم برادرهای ما هستند ولی باید توجهی هم داشت به نقاط دورافتاده و عقب‌افتاده که کمکی هم به آنها بشود بنده از جناب آقای مهندس ریاضی نهایت تشکر و امتنان را دارم که لطف کردند و اولین مسافرتشان را به یک نقطه عقب‌افتاده و دورافتاده مثل بلوچستان انجام دادند بنده از جناب آقای رئیس مجلس که واقعاً ایشان مسئول اجرایی مملکت نیستند قوه مجریه نیستند ایشان رئیس قوه مقننه هستند ولی مع‌ذلک این اظهار عنایت‌ها که می‌فرمایند نسبت به نقاط دیگر هم بفرمایند که ایشان سرمشق دولت‌ها باشند که یک قدری از این محیط محدود تهران ذهنشان متوجه ولایات هم بشود بنده خیلی از حوصله آقایان تشکر می‌کنم از پر حرفی خودم هم معذرت می‌خواهم البته امیدوارم آقایان ببخشند (احسنت- احسنت).
رئیس - آقای سعیدوزیری.
سعیدوزیری- بنده از صبح کوشیده درباره این لایحه صحبت نکنم به دلیل این که در مورد نفت در آن لایحه قبلی هم بنده نظریات خودم را عرض کردم در این مورد هم عقیده بنده همان است چون در آنجا هم به قسمت فنی وارد نشدم در کلیاتش بود و این بود که بنده خودم را بی‌نیاز می‌دانستم در اینجا و به طور کامل دوست عزیزم آقای دکتر الموتی خیلی خیلی مفصل‌تر و مشروح‌تر از بنده فرمودند مطلب دیگری که بنده مجبور شدم صحبت بکنم مطلقاً قصد جوابگویی نیست چون هم نماینده به نماینده نباید جواب بدهد (احسنت) هم با شخص آقای دکتر حسینی به‌خصوص یک حساب جداگانه‌ای دارم یعنی یک احترام بسیار بسیار عمیقی برای ایشان قائل هستم این است که مطلقاً و به هیچ‌وجه مسئله جوابگویی در اینجا وجود ندارد و از حضورشان تشکر می‌کنم که برای بنده حالی به وجود آوردند که بنده بیایم اینجا برای انجام وظیفه به قول آن رفیقم که گفته بود از ثانیاً شروع می‌کنم بنده هم از ثانیاً شروع می‌کنم حق این است که در این موردی که یک لایحه بسیار ذی‌قیمت و پر خرجی را دارید تصویب می‌کنید و از بزرگترین و عالیترین رهبر آن و از مجریان آن دارید تجلیل می‌کنید در این مورد از مردی که من نتوانسته بودم هیچ وقت در این مدتی که او از میان ما رفت حرف بزنم برای این که توانایی صحبت در این موارد و اندازه حق این بود که در این آخرین لحظه در نهایت جلال و شکوه از اولم می‌بودیم (صحیح است- احسنت) منظورم منصور است، و من می‌خواستم تکمیل کنم فرمایش ایشان را ایشان فرمودند راه‌های ما، مبادا این طور تعبیر بشود که گویا ایشان می‌خواستند نسبت به دولتی که رئیسش در راه خدمت از میان ما رفته است بگویند که او نکرده است و بنده وظیفه خودم می‌دانم که فرمایشات ایشان را تکمیل بکنم و بگویم که ما نهایت تجلیل و شکوه را از ایشان می‌کنیم و نهایت قدردانی را از مردی که در میان ما بود و حالا نیست (احسنت) این ثانیاً و باز هم اولاً در مورد دوست بسیار عزیزم که من شخصاً به او مدیون هستم و آن هم دولت سابق دولت آقای علم که فرمودند چون اسم بردند از ایشان عرض می‌کنم من در مورد دوستی این طور هستم همه خانمها و آقایان هم همین طور هستند ایشان هم در مدتی که فرصت داشتند به نظر بنده تا آنجایی که ممکن بوده است فعالیت کردهاند (صحیح است).
رئیس - آقای خواجه‌نوری بفرمایید.
خواجه‌نوری- عرضی ندارم رأی بگیرید.
رئیس - در صورتی که در کلیات آخر لایحه نظر دیگری نباشد با اجازه خانمها و آقایان به ماده‌ی واحده و کلیات آخر آن با ورقه رأی می‌گیریم.
(اسامی خانمها و آقایان نمایندگان به ترتیب آتی به وسیله منشی اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد)
- آقایان خواجه‌نوری- سرلشگر همایونی- دکتر الموتی- مهندس کیا- مهندس مالک- مهندس معینی‌زند- مهندس عطایی- مبارکی- مهندس مجتهدی- دکتر کیان- نارویی- احمدی- مهندس ریاضی- کسرایی- مهندس اسدی‌سمیع- دکتر موثقی- طهماسبی- رجایی- احتشامی- حاذقی- مهندس برومند- دکتر وحیدنیا- زند- مهندس انصاری- دکتر پورهاشمی- ضابطی‌طرقی- مهندس ارفع- رضوی- طالب‌زاده‌رودسری- محدث‌زاده- لفوطی- موسوی- کیوان- دکتر عدل- فهیمی- دکتر امامی‌خویی- قاسم مرادی- رامبد- علی مرادی- مهندس آصفی- دکتر مهذب- غلام نیاکان- دکتر کلالی- سعیدوزیری- مهندس صائبی- سرلشگر نکوزاد- مهندس زنجانچی- دکتر مهندس بهبودی- جهانگیری- مهندس اخوان- دکتر نجیمی- دکتر سعید- کلانتر هرمزی- بختیاربختیاری‌ها- هیراد- پروین- متولی‌باشی- بهادری- بانو نفیسی- مهندس آراسته- بانو دکتر پارسای- دکتر رضوانی- دکتر اعتمادی- اقبالی- کنگرلو- شاخویی- دکتر ضیایی- مهندس جلالی- سلیمانی‌کاشانی- دکتر مدنی- جهانشاهی- اهری- دکتر شفیع‌امین- دکتر خطیبی- شکیبا- بدرصالحیان- دکتر یگانگی- موسوی‌کبیری- فیصلی- روستا- دکتر یزدان‌پناه- سرتیپ‌پور- مهندس پروشانی- مهندس کمانگر- بانو تربیت- مهندس جلالی‌نوری- محسن موقر- دکتر صاحب‌قلم- صائبی- صفی‌پور- ساگینیان- کشفی- مرتضوی- دکتر جفعری- فخرطباطبایی- البرزی- دکتر حکمت- دکتر رهنوردی- زرگرزاده حاجی‌باغلو- ملک‌زاده‌آملی- سرتیپ حکیمیان- ریگی- بوشهری- ایلخان- کورس- دکتر اسفندیاری- مهندس زرآور- آقایان- دکتر عدل‌طباطبایی- حبیبی- نیری- دکتر فربود- کمالوند- مافی- میرهادی- ذبیحی- سلطان احمدی- حسینی- شفیعی‌پورکرمانی- پژند- ویلیام ابراهیمی- شیخ‌الاسلامی- تهرانی- امیراحمدی- قراچورلو- دکتر قراگزلو- اولیا- بانو ابتهاج‌سمیعی- مجد- مهندس پرویز بهبودی- مهندس عدلی- امینی‌خراجی- دکتر مهدی‌زاده- ثامنی- مهندس معینی- بالاخانلو- دکتر غنی- پزشکی- ارسنجانی- نصیری- موسوی‌ماکویی- آموزگار- حکمت‌یزدی- دکتر اسدی- مهندس صدقیانی- دکتر رمضانی- دکتر بقایی‌یزدی- دکتر زعفرانلو- ختایی- قلعه‌جوقی- معتمدی- حق‌شناس- نوربخش- بانو جهانبانی- ظفر- امام‌مردوخ.
(آراء مأخوذه شماره شد نتیجه به قرار زیر اعلام گردید)
- آراء موافق- ۱۵۸ رأی.
رئیس - لایحه دولت با ۱۵۸ رأی موافق به اتفاق آراء تصویب شد برای تصویب به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
موافقین-
- آقایان دکتر عدل- فهیمی- دکتر امامی‌خویی- رامبد- قاسم مرادی- علی مرادی- مهندس آصفی- دکتر مهذب- غلام نیاکان- دکتر کلالی- مهندس صائبی- سعیدوزیری- سرلشگر نکوزاد- مهندس زنجانچی- دکتر مهندس بهبودی- مهندس اخوان- جهانگیری- دکتر نجیمی- دکتر سعید- کلانتر هرمزی- بختیاربختیاری‌ها- هیراد- پروین- متولی‌باشی- بانو نفیسی- بانو دکتر پارسای- بهادری- مهندس آراسته- دکتر رضوانی- دکتر اعتمادی- اقبالی- کنگرلو- شیخ‌الاسلامی- تبریزی- ختایی قلعه‌جوقی- ظفر- امام‌مردوخ- تهرانی- مجد- دکتر زعفرانلو- نوربخش- بانو جهانبانی- امیر احمدی- مهندس پرویز بهبودی- دکتر بقایی‌یزدی- معتمدی- حق‌شناس- قراچورلو- مهندس عدلی- حکمت‌یزدی- مهندس صدقیانی- دکتر رمضانی- دکتر قراگوزلو- امینی‌خراجی- موسوی‌ماکویی- دکتر اسدی- آموزگار- اولیا- دکتر مهدی‌زاده- پزشکی- دکتر غنی- ارسنجانی- نصیری- بانو ابتهاج‌سمیعی- ثامنی- مهندس معینی- بالاخانلو- شاخویی- دکتر ضیایی- مهندس جلالی- سلیمانی‌کاشانی- دکتر مدنی- دکتر معتمدوزیری- توسلی- دکتر شفیع‌امین- دکتر یگانگی- شکیبا- موسوی‌کبیری- جهانشاهی- اهری- بانو دکتر دولتشاهی- دکتر خطیبی- بدرصالحیان- فیصلی- دکتر یزدان‌پناه- مهندس پروشانی- مهندس کمانگر- روستا- سرتیپ‌پور- محسن موقر- بانو تربیت- دکتر صاحب‌قلم- صائبی- ساگینیان- مرتضوی- فخرطباطبایی- دکتر حکمت- صفی‌پور- کشفی- مهندس جلالی‌نوری- دکتر جعفری- البرزی- خواجه‌نوری- سرلشگر همایونی- دکتر الموتی- مهندس کیا- مهندس مالک- مهندس معینی‌زند- مهندس عطایی- مهندس مجتهدی- دکتر کیان- مبارکی- نارویی- احمدی- مهندس ریاضی- مهندس اسدی‌سمیع- کسرایی- دکتر موثقی- طهماسبی- رجایی- احتشامی- حاذقی- مهندس برومند- دکتر وحیدنیا- زند- مهندس ارفع- رضوی- طالب‌زاده‌رودسری- محدث‌زاده- لفوطی- موسوی- کیوان- دکتر رهنوردی- ریگی- دکتر اسفندیاری- مهندس زرآور- زرگرزاده‌حاجی‌باغلو- بوشهری- آقایان- نیری- دکتر فربود- ملک‌زاده‌آملی- ایلخان- دکتر عدل‌طباطبایی- حبیبی- سرتیپ حیکمیان- کورس- کمالوند- مافی- میرهادی- ذبیحی‌سلطان‌احمدی- شفیعی‌پورکرمانی- ویلیام ابراهیمی- حسینی- پژند.
رئیس - آقای دکتر یگانه.
دکتر یگانه (وزیر مشاور)- بنده اجازه می‌خواهم نهایت تشکر و سپاسگزاری دولت را از این همه بررسی‌های عمیق و دقیقی که مجلس شورای ملی مبذول فرمودند در این لایحه از صمیم قلب تشکر کنم گرچه با تصویب این لایحه که افتخار هر فرد ایرانی است باید بنده اجازه بگیرم از نمایندگان محترم که تبریک بگویم برای این که در این اتحاد ما همه شریک هستیم برای این که چیزی است که هر واحد جز این درآمد متعلق به مجلس شورای ملی است و متعلق به همه ملت ایران است و این رأی قاطع که مجلس شورای ملی به اتفاق آراء لایحه نفت را تصویب فرمودند این یکی از خاطرات و افتخارات این مجلس است که همیشه در تاریخ ایران باقی خواهد ماند البته تصویب این لایحه از طرفی یک طلیعه بزرگ آبادانی در همه کشور خواهد بود و بنده البته گوش می‌دادم تمام فرمایشات نمایندگان معظم را که راجع به نوع مصرف راهنمایی فرمودند البته چون لایحه دیگری تقدیم شد در موقع تقدیم این لایحه به مجلس که همه این وجوه به مصارف عمرانی و تولیدی برسد و البته اگر این لایحه تقدیم نمی‌شد صدی ۳۰ این وجوه به حساب مستمر دولت در می‌آمد ولی این لایحه که تقدیم شد در ادامه همین نظری است که ابراز فرمودید و البته تصور می‌کنم که لایحه در آینده خیلی نزدیک در مجلس مطرح خواهد شد. عرض خودم را در مورد مصرف این وجوه خلاصه می‌کنم و به این جمله قناعت می‌کنم که آن مساعی و آن اهتمام و آن سرچشمه‌های روشنایی که موفق کرد ملت ایران را در اینکه چنین امتیازی در مورد این قرارداد به دست بیاورد همان مساعی و همان اهتمام در مصرفش هم واقعاً رعایت خواهد شد (انشاءالله) برای این که با این همه مساعی ملت ایران به عقد چنین قراردادی نائل شده و با فداکاری هر دیناری از آن را خرج خواهد کرد بنده رجا واثق دارم با اتکا به خداوند و با همه توجهات اعلیحضرت همایون شاهنشاه در انعقاد این قرارداد مسلماً قوه مجریه در نحوه مصرف این وجوه همان فداکاری و همان اهتمام را مراعات خواهد داشت به عرضتان می‌رسانم حتی اجازه می‌خواهم از مقام ریاست که نه تنها در مورد این لایحه بلکه در تمام کارها اوقات‌شان را مصروف می‌فرمایند برای اینکه واقعاً وقت مجلس شورای ملی از صبح تا عصر و این همه بحث و این همه فحص درباره مواد برای شخص بنده بسیار ارزنده بود و برای ملت ایران بزرگترین دلیل خدمتگزاری است و از پشتیبانی نمایندگان محترم صمیمانه تشکر می‌کنم و امید به خدا دارم و اطمینان دارم که تمام این پول در راه سعادت ملت ایران خرج خواهد شد. تشکر می‌کنم (آفرین- احسنت).
- تعیین موقع جلسه - ختم جلسه
۵- تعیین موقع جلسه- ختم جلسه
رئیس - با اجازه خانمها و آقایان جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده ساعت ۹ صبح روز سه‌شنبه خواهد بود.
(در ساعت شش و پانزده دقیقه بعد از ظهر جلسه ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- مهندس عبدالله ریاضی
سؤال
ریاست محترم مجلس شورای ملی
خواهشمند است به جناب آقای وزیر آبادانی و مسکن اطلاع فرمایند برای پاسخ به سؤال زیر در مجلس شورای ملی حضور به هم رسانند.
برنامه‌های عمرانی استان فسا عموماً و برنامه‌های عمرانی شهرستان فسا بالاخص ملحوظ در برنامه سوم عمرانی کشور در چه مراحلی هستند، کدام یک از آنها اجرا شده و تاریخ تقریبی شروع اجرای بقیه آنها چیست؟
با تقدیم احترام- دکتر جواد مهذب