مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ اردیبهشت ۱۳۲۴ نشست ۱۲۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم |
دوره چهاردهم قانونگذاری
مشروح مذاکرات مجلس ملی دوره ۱۴
جلسه: ۱۲۳
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۱۸ اردیبهشت ماه ۱۳۲۴
فهرست مطالب:
۱- قرائت صورت خلاصه جلسه پیش
۲- بیانات قبل از دستور آقای نبوی
۳- تصویب صورت مجلس‌های پیش
۴- بیانات قبل از دستور آقایان فیروزآبادی و نقابت
۵- تصویب نمایندگی آقای دری از درجز
۶- تصویب ده فقره مرخصی و رد مرخصی آقای گله‌داری.
۷- مذاکره راجع به دستور
۸- طرح گزارش کمیسیون قوانین دادگستری راجع به آقای تدین
۹- موقع و دستور جلسه آتیه- ختم جلسه.
مجلس یک ساعت پیش از ظهر به ریاست آقای دکتر معظمی نایب رئیس تشکیل گردید.
۱- قرائت و صورت خلاصه جلسه پیش
صورت مجلس روز یکشنبه ۱۶ اردیبهشت ماه ۱۳۲۴ را آقای (طوسی) منشی به شرح زیر قرائت نمودند.
مجلس یک ربع ساعت پیش از ظهر به ریاست آقای سید محمدصادق طباطبایی تشکیل گردید.
اسامی غایبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده است.
غایبین بی‌اجازه- آقایان- مرآت اسفندیاری- افخمی- فرمانفرماییان- صفوی- امینی- دکتر اعتبار- مؤید ثابتی- نجومی- شجاع- مؤید قوامی- کفایی- دولت‌آبادی- صدر قاضی- امیر ابراهیمی- حیدر علی امامی- فتوحی- سلطانی- ساسان- سیف‌پور- دکتر شفق- دکتر عبده- عباس مسعودی- تهرانی- معدل- دهقان- عدل- گله‌داری- پوررضا.
پس از قرائت صورت مجلس و اعتراض آقایان اردلان و ایرج اسکندری آقای لنکرانی نسبت به بیانات جلسات گذشته خودشان مندرجه در روزنامه رسمی و سقط کلمه از آن و لزوم توجه هیئت تحریریه به ضبط و درج عین بیانات نمایندگان بر طبق اصل ۱۳ قانون اساسی شرحی ایراد و پس از توضیح مقام ریاست دائر به عدم ارتباط اعتراضات ایشان با صورت خلاصه مذاکرات مجلس، آقای هاشمی در پاسخ بیانات آقای لنکرانی و اعتماد مجلس شورای ملی و هیئت رئیسه نسبت به هیئت تحریریه مجلس و لزوم رسیدگی به موضوع مورد اختلاف و تعیین تکلیف قانونی آن مختصری تقریر و بالأخره برحسب نظر مقام ریاست مقرر گردید موضوع در خارج رسیدگی گردد و چون اعتراض دیگری در صورت مجلس نبوده و عده نیز برای اخذ رأی کافی نبود تصویب صورت مجلس موکول به بعد شده و نظر به این که آقای لنکرانی در قبال بیانات آقای هاشمی توضیحی را ضروری می‌شمردند و عده برای مذاکره کافی نبود برحسب پیشنهاد جمعی از آقایان نمایندگان بیست دقیقه بعد از ظهر جلسه ختم و جلسه آتیه به روز پنجشنبه ۲۰ اردیبهشت ماه موکول گردید.
نایب رئیس- نسبت به صورت جلسه اعتراضی نیست؟ آقای حاذقی
حاذقی- نسبت به آقایان غایبین بی‌اجازه مثل این که توجهی نمی‌شود بعضی از آقایان نمایندگان هستند مثل آقای دکتر شفق آقای دکتر اعتبار آقای دکتر عبده که با موافقت مجلس رفته‌اند آنها را غایب غیرمجاز نوشته‌اند و یکی هم آقای مؤید قوامی است که مرخصی خواسته و مرخصی آن هم تصویب شده است بفرمایید آقایانی که با اجازه مجلس می‌روند آنها را غایب بدون اجازه ننویسند.
نایب رئیس- این مطابق مقررات قانونی باید برود به کمیسیون عرایض و گزارش این موضوع به عرض مجلس برسد چون عده برای رأی کافی نیست تصویب این صورت جلسه و صورت جلسه پیش می‌ماند برای بعد عده‌ای از آقایان اجازه نطق قبل از دستور خواسته‌اند و مخصوصاً متذکر شده‌اند راجع به کارهای محلی‌شان صحبت‌هایی دارند خوب است اجازه بفرمایید که آقایان صحبت کنند (صحیح است) آقای نبوی.
۲- بیانات قبل از دستور آقای نبوی
نبوی- چون عرض بنده مختصر است اجازه می‌خواهم که همین جا عرایض خودم را عرض کنم سال گذشته یک آئین نامه‌ای برای جمع‌آوری غله از طرف آقای دکتر میلسیو وضع شد که از هر جیث اسباب زحمت فراهم کردند بالأخره مجلس متوجه این نکته شد و طرحی توسط آقای فولادوند تهیه شد و این طرح در شرف تصویب بود که آقای کتر میلسیو متوجه معایب آن آیین‌نامه شد و آن آیین‌نامه را لغو کرد آن آیین‌نامه خلاصه‌اش این بود که حمل و نقل غله در همه جا با اجازه دولت باید باشد و ورودش در شهرها و ولایات ممنوع است بعد از لغو آن آیین‌نامه اخیراً یک آیین‌نامه نظیر
آن وضع شده است چون تصور نمی‌کنم هیئت اقتصاد فعلی اجازه داشته باشد که وضع آئین نامه بکند (صحیح است) این آیین‌نامه هم معایب آیین‌نامه سال گذشته را دارد و در ولایات مانع از این خواهد شد که غله به طور آزاد به شهرها بیاید (صحیح است) آقایان همه ملاحظه فرموده‌اند وقتی که این آیین‌نامه لغو شد گشایش قابل توجه و مفصلی در همه جا و در تمام شهرها پیدا شد و غله در همه جا فراوان شد (صحیح است) حالا باز همان وضعیت سابق دارد تجدید می‌شود یعنی در بسیاری از جاها باز دارد وضعیت سخت می‌شود مخصوصاً در شهر خراسان البته حالا نمی‌خواهم عرض کنم که آن وضعیتی که در بعضی از شهرهای خراسان پیش آمده به واسطه این آیین‌نامه بوده و این آیین‌نامه هم در این وضعیت مؤثر است و با توجه به این که نظر مجلس در این موضوع تقریباً معلوم شده آن طرح به امضای ۶۰ نفر از آقایان رسیده بود و شور اول و دوم آن تمام شده بود و مقارن این بود که رأی به کلیات آن طرح گرفته شود چون از طرف خود آقای دکتر میلسپو آن آیین‌نامه لغو شد احتیاجی به تصویب آن طرح نبود اگر آقایان موافقت بفرمایند از طرف مقام ریاست یک تذکری داده شود که این آیین‌نامه تقریباً مخالف نظر مجلس است عرض دیگری که می‌خواستم خدمتتان عرض کنم ترتیب گذراندن بودجه است در کمیسیون بودجه این گذران بودجه به طور کلی به صورت یک دوازدهم یا دو دوازدهم در ادارات ایجاد اختلال عجیبی کرده یک چیزهایی است که ادارات ناچارند دفعه واحده و به طور مزایده در اول سال بخرند و این یک دوازدهم یا دو دوازدهم که تصویب می‌شود مانع از آن می‌شود که آنها را بتوانند خریداری نمایند من جلمه دیروز من با جمعی از آقایان نمایندگان رفتیم به مؤسسه دامپروری حصارک علوفه دام‌هایی که لازم دارند باید برای اول سال بخرند و چون وضعیت بودجه معلوم نشده است به طور خرد خرد می‌خرند و یک ضرر فاحشی به آنها رسیده است به طوری که بودجه‌ای که برای یک سال است در شش ماه تمام خواهد شد بنده خواستم استدعا کنم که کمیسیون بودجه زودتر تشکیل بشود و این لایحه را خبرش را بیاورد به مجلس زیرا به آخر اردیبهشت ده- دوازده روز دیگر بیش‌تر باقی نمانده و باز ناچار می‌شویم که به طور یک دوازدهم بگذرانیم و این عمل تکرار خواهد شد تا آخر سال و این موجب زحمت خواهد بود.
۳- تصویب صورت مجلس‌های پیش
نایب رئیس- چون عده برای رأی کافی است رأی می‌گیریم به صورت جلسه قبل (اعتراضی نیست؟) (گفته شد- خیر) در صورت مجلس جلسه قبل هم که اعتراضی نبود هر دو صورت جلسه تصویب شد آقای فیروزآبادی.
۴- بیانات قبل از دستور آقایان فیروزآبادی و نقابت
فیروزآبادی- می‌خواهم عرض کنم امروز دنیا به حمدالله رو به اصلاح دارد می‌رود و می‌خواهند که انشاءالله یک فکری کنند که ظلم و تعذی و آدم‌کشی در تمام ممالک دنیا موقوف بشود و امیدوارم که بشود (انشاءالله) ما هم باید در داخله مملکت خودمان هر چه می‌توانیم در زمینه صلح و اصلاح ادارات و کارهای دولت خودمان اهتمام و سعی بکنیم که از این بی‌تکلیفی امروز بیرون بیاید و الا اگر با این بی‌تکلیفی باقی بماند بنده عقیده‌ام این است که در سال‌های بعد کارمان خیلی بدتر خواهد شد.
توجه بفرمایید ببینید عایدات دولت را کی می‌گیرد و کی می‌برد به حساب آنها رسیدگی بفرمایید توجه بفرمایند که این اداراتی بود عایداتی بود که در ده سال ۲۰ سال قبل گرفتند و تقریباً ۲۳ کارخانه در این مملکت از این عایدات ساخته شد بناهای عالی ساخته شد که همه می‌دانید خیابان‌ها ساخته شد راه‌آهن ساخته ساخته شد (لنکرانی- با خون ملت ایران ساخته شد) راه‌های شوسه ساخته شد بناهای عالی ساخته شد کارخانه‌های چیت‌بافی کارخانه‌های دیگر تقریباً هزار میلیون اسلحه ما در مملکت‌مان جمع‌آوری کرده بودیم بانک‌ها پر پول شده بود چقدر کارهای بزرگ شد در اثر نگذاشتن تفریط مالیه چون مالیه درست جمع‌آوری می‌شد و تفریط نمی‌شد در اثر این وضع این همه کارهای اصلاحی و استفاده‌ای شد در این مملکت خوب ما هم همان مردم هستیم ما هم همان هستیم که چندی قبل می‌گفتیم که اگر این ظلم از سر ما برداشته شود هر کدام از ما از بیز مارک و دیگری عالی‌تر و بهتر هستیم و بهتر می‌توانیم کار خودمان را اداره بکنیم متأسفانه حالا که یک تعدیات و ظلم‌هایی از سر ما برداشته شده داریم امتحان می‌دهیم با این وضعی که می‌بینید بنده عقیده‌ام این است که ما استفاده را بخواهیم و استفاده بکنیم اما نه استفاده شخصی بلکه در ضمن استیضاء عموم خودمان را هم داخل کنیم و از استفاده عموم استفاده کنیم (صحیح است) بر ماها لازم است و حتی بر تمام مدیران جراید و بر تمام افراد مردم که مردم را دعوت کنند به درستی به دیانت به صحت عمل به خواستن مملکت به دوست داشتن نوع بشر بر هر کس واجب است که بچه خودش را رفیق خودش را دوست خودش را هر کس را می‌بیند مردم را وادار به دوستی بشر بکند (صحیح است) در این زمینه است که دنیا رو به اصلاح می‌رود و تا بشر بشر را دوست نداشته باشد و هر کدام در صدد ضدیت با دیگری باشد وضع دنیا همین است که می‌بینید ما باید تمام بشر را دوست داشته باشیم او را هم مثل خودم بدانم خودم را هم مثل او بدانم آسایش خودم را آسایش او دانسته و آسایش او را آسایش خودم بدانم تا این که مملکت رو به اصلاح برود و الا اگر هر کدام از ما برویم روی استفاده خصوصی و شخصیخوب استفاده خودم را درست کردم صاحب میلیون‌ها شدم آیا می‌توانم با زحمت و ضرر دیگران استفاده از ثروت خودم بکنم؟ نمی‌توانم. وقتی ما می‌توانیم استفاده بکنیم که خودمان را هم از دیگران اشرف ندانیم بالاتر ندانیم عزیز بی‌جهت نشویم آن وقت کارمان رو به اصلاح می‌رود.
من استدعایم این است که همه جراید مردم را رو به بشردوستی ببرند و مخصوصاً از آقایان مدیران جراید خواهش می‌کنم که هیچ وقت فحش ندهند که فحش هیچ وقت در دنیا کار را درست نمی‌کند به زبان خوش بهتر است قولاله فولالیشالعله یتذکراو یخشی و تزریق دیانت، دیانت بهترین چیزها است برای اصلاح کار بشر در هر مملکتی هر دیانتی که دارند اگر به او عمل کنند نه این جنگ‌ها تولید می‌شود نه این زدو خوردها پیدا می‌شود نه این ظلم‌ها می‌شود نه این دلتنگی‌ها از هم پیدا می‌شود همه از هم راضی می‌شوند (لنکرانی- حاجی آقا به رضاشاه می‌خواستید این نصیحت را بکنید)... یک دنیایی خواهد شد که بهشتی که در آخرت وعده‌اش را به ما می‌دهند در دنیا نمونه‌اش ظاهر می‌شود (صحیح است) ما باید به این درجه برسیم این یک نظر بنده بود نظر دیگرم این است که به امتحان معلوم شده است که دولت به جز کار خودش و اداره کردن مملکت کار دیگری نمی‌تواند بکند و در هر کاری که داخل بشود بر ضرر دولت و مملکت تمام می‌شود. چه کارخانه‌های خوبی داشتیم ما کارخانه چیت‌سازی کارخانه ریسمان‌بافی کارخانه حریربافی و قورخانه و هزار کارخانه در دست دولت ما هست که دخل و خرجش هیچ وقت میزان نمی‌شود و همیشه به ضرر مملکت است (صحیح است) این کارخانه‌ها را بر دولت آینده و بر ماها و بر همه لازم است که همراهی کنیم و بفروشیم به ملت و آن وقت استفاده‌هایی که ما می‌خواهیم بکنیم از راه دیگر می‌توانیم بکنیم (ایرج اسکندری- موضوع سر همین جا است) این است که این هم انشاءالله در نظر باشد که کارخانه‌جات دولتی کلیه باید برگردد به دست ملت (دکتر رادمنش- آقا هم می‌خواهند بخرند؟) عرض دیگر من این استکه از قدیم می‌گفتند سنگ بزرگ علامت نزدن است اگر کسی آمد مالیات صدی ۸۰ برای ما درست کرد این شخص کاری می‌خواهد بکند که نشود و این مالیات گرفته نشود و یک زحمتی بین دولت و ملت تولید بشود، عدالت تولید بشود، دلتنگی تولید بشود واین مالیات هم وصول نشود و مملکت هم کارش فلج بشود به این ملاحظه بنده عقیده‌ام این است که این مالیات‌ها را هم هر چه زودتر بلکه در اولین مرحله که دولت جدید وارد کار می‌شود قدم اولی که خواست داخل اصلاح بشود یک طوری بکند که این کار عملی بشود آخر شما فکر بکنید کیست که در دنیا حاضر بشود صدی هشتاد مالیات بدهد؟ اگر بدهد خوب مردانگی کرده است بزرگی کرده است همه خوبی‌ها را کرده است اما می‌خواهیم ببینیم این کار را کسی می‌کند؟ و هیچ کسی حاضر نیست که پول را از اینجا بفرسند به واشنگتن یا جای دیگر و یک سال دیگر مال‌التجاره‌اش برسد اینجا و آن وقت که از خطر دریا و دزد و غرق و حرق گذشت بیاورد اینجا بفروشد و بعد از شش ماه که پولش عاید او می‌شود آن وقت صدی هشتاد او را بدهد به دولت هیچ کس این کار را نمی‌کند و این باعث خواهد شد که کار مملکت و کار تجارت فلج بشود بعد از این که این دولت سر کار آمد این کار را هم باید وزارت مالیه و هیئت وزرا زودتر اصلاح کنند که کار مملکت به سختی نکشد و الا اگر به این طریق باشد کار مملکت بد خواهد شد و آن قدر بد خواهد شد که قابل اصلاح نباشد و آن وقت دیگر روز ندامت و پشیمانی ما است (صحیح است)
ایرج اسکندری- آقا طیب‌الله
جمعی از نمایندگان- دستور، دستور.
لنکرانی- من با ورود در دستور مخالفم.
نایب رئیس- آقای نقابت
نقابت- عرض کنم که پنج سال و نیم است که بلای عظیم جنگ روزگار دنیا را سیاه کرده و (اردلان-کرده بود) تمام افراد بشر هر کدام به یک نوعی گرفتار آتش خانمانسوز جنگ هستند. خبرهای دو روزه اخیر حاکی بر ختم جنگ و روشنایی آسمان سعادت است اجازه بفرمایید ما اول به خودمان و بعد به متفقین عظیم‌الشأن و به تمام دنیا و عالم بشریت تبریک بگوییم (صحیح است) که در سایه همت و فداکاری و بردباری و شهامت برای آزادی جنگیدند. حفظ اصول آزادی و استقلال ملل ضعیف و حفظ حقوق بشریت و جلوگیری از ظلم و ستم مرا مقدس متفقین ما بود امیدوارم در این روزگار به خزانی که نگاهداری صلح مشکل‌تر از ختم جنگ است اساس آزادی و حفظ حقوق ملی و حفظ اصول پیوسته مراعات شود و حقوق ملت ایران و این کشور باستانی
هم ملحوظ و منظور گردد (نمایندگان- انشاءالله) عرض دیگری که داشتم این بود که خاطر آقایان مستحضر است که ما با متفقین خود قراردادهای کتبی و موافقت‌هایی داریم (صحیح است) و حوائج جنگ ایجاب می‌کرد که آنها بای رفع حوائج خودشان در کشور ما ایجاد یک ساختمان‌ها و ایجاد یک اصلاحاتی کردند واگن‌ها وارد کردند لکوموتیوها وارد کردند اسکله‌ها در مرزها ساختند و پل‌ها ساختند این اقدامات با این که خیلی مشکل و خیلی سخت و پرخرج تمام شد امروز مقتضی نیست که هیچ کدام از اینها جمع‌آوری بشود (صحیح است) و برداشته شود و به خارج کشور حمل شود (صحیح است) مثلاً در خرمشهر یک پلی روی رود کارون بسته‌اند که بلم‌ها و کرجی‌های بزرگ را مخصوصاً وارد کرده‌اند برای این کار و اینها را پهلوی هم قرار داده‌اند و روی اینها یک پلی ساخته‌اند چون عرض رودخانه در ح دود ۱۲۰۰ متر است و یک پل ۱۲۰۰ متری برای ما آن هم در زمان جنگ مشکل است ساخته بشود به قراری که بنده شنیده‌ام به عنوان این که این کرجی‌ها مورد استفاده است و اموال منقوله به شمار می‌رود خیال دارند آنها را جمع کنند و ببرند بنده تصور می‌کنم برای دولت آمریکا خیلی سهل است نظیر این جور کرجی‌ها در همه جا داشته باشد (فاطمی- همچو خیالی ندارند آقا) البته امیدوارم که این خیال را نداشته باشند و به قراری که شنیده‌ام یک کمیسیونی برای این کار تشکیل شده است و دیروز هم در کمیسیون امور خارجه در مجلس شورای ملی مطرح بود این مذاکره و کمال مساعدت را متفقین کرده‌اند که آنچه که میسر است به دولت ایران برگذار کنند (صحیح است) البته تصور می‌کنم آقایان هم موافقت دارند که ما از این حسن نظر و مساعدت متشکر باشیم منتهی به عنوان تذکر بعضی چیزها است که برای این که کمیسیون فراموش نکند و برای این که به اهمیت محلی آن متوجه بشویم باید گفته شود. من جمله پل روی رود کارون است و بنده خواستم استدعا و خواهش بکنم که هم کمیسیون و هم نیروی محترم آمریکا موافقت بکنند که این پل به جای خودش بماند (مهندس فریور- متخصص باید ببیند به درد می‌خورد یا نه نظر بنده و جنابعالی که صائب نیست)... می‌فرمایید نماند؟ (مهندس فریور- بماند ولی باید ببینند اگر به درد می‌خورد)
نایب رئیس- آقای مهندس فریور اجازه بفرمایید صحبتشان را تمام کنند.
نقابت- بلی اگر به درد نمی‌خورد نمی‌ساختند از روی رود کارون عرض کنم اتومبیل عبور می‌کند مردم عبور می‌کنند خرمشهر به آبادان به وسیله این پل متصل می‌شود بنابراین با «بلم» عبور کردن و تلاطم شط و خطرات آن و مجموع اینها اوضاع و احوالی است که ایجاب می‌کند یک پل داشته باشیم معذلک «اگر به درد می‌خورد» قبول می‌کنم تذکر آقای مهندس فریور را و عرض می‌کنم اگر به درد می‌خورد موافقت کنند که بماند منتها به درد خوردن و تشخیص این که این به درد می‌خورد یا نه گویا به عهده ما است که ما ببینیم به درد ما می‌خورد یا نمی‌خورد (فاطمی- آنها هم موافقت می‌کنند) یک اسکله‌ای در خرمشهر ساخته شده است که کشتی‌های بزرگ می‌آیند آنجا تکیه می‌کنند و بارهایشان را خالی می‌کنند و بارگیری می‌کنند، این اسکله متصل به راه‌آهن است و بسیار ساختمان با عظمت و خوب و مفیدی است این اسکله هم از آنهایی است که باز هم اگر به درد می‌خورد (فرهودی- قطعاً به درد می‌خورد، همه‌اش به درد می‌خورد) بماند. باز هم یک چیزی است که بنده می‌خواستم تذکر بدهم، یک بیمارستان مهم است که در خرمشهر ساخته شده از طرف نیروی آمریکا و این بیمارستانی است که مجهز است به تمام وسایل و یک ساختمانی در نخلستان در کنار شط شده است بسیار مصفا و بسیار مهیا برای این کار است و در خوزستان هم در تمام مدت بیست ساله هیچ گونه تأسیسات و ساختمان و کمک به بهداری و فرهنگ نشده این بیمارستان هم مورد استفاده است البته بنا را نمی‌برند ولیکن تقاضا و خواهش ما این است که لوازم این بیمارستان از قبیل اسباب جراحی و اسباب عمل و سایر لوازمی که برای پرستاری بیماران است چون نظیرش در اروپا بسیار است و فراهم می‌شود این لوازم را به ما بدهند (صحیح است) البته در مقابل این تقاضاهایی که ما داریم در مقابل هم پول داریم و به طوری که بنده شنیدم ده پانزده میلیون لیره ما در آمریکا محل داریم و از این قرار می‌توانیم به قیمتی که برای آنها تمام شده است (دکتر طاهری-ارزان‌تر) (فاطمی- ارزان‌تر) (مظفرزاده- اختیار دارید آقای نقابت) (همهمه نمایندگان) (صدای زنگ رئیس)
ببخشید آقا این بنده چون از تجارت اطلاعی ندارم و مطلع به قیمت‌ها نیستم فقط منظورم بقاء اینها است البته اگر مجانی بدهند و به پاداش خدماتی باشد که دولت ایران کرده است موجب یک دنیا تشکر است یا این که آنچه استفاده شده است از قیمتش بکاهند اینها مسائلی است که دولت باید با نیروی آمریکا صحبت بکند در خاتمه باز هم یک تشکر از نیروی متفقین به خصوص نیروی آمریکا و انگلستان در خرمشهر دارم که اخیراً مساعدت‌های زیادی در بیمارستان با بیمارهای محل کرده‌اند و با ماشین‌هایی که در اختیار دارند مشغول آسفالت کردن خیابان‌های خرمشهر شده‌اند و در مقابل این مساعدت قیمت مختصری که همان قیمت مختصر قیری بوده است که همان قیمت قیر ساختمانی باشد می‌گیرند و فوق‌العاده برای مردم و برای حفظ‌الصحه محل مفید بوده در مقابل این عمل هم بنده سپاسگزارم (صحیح است).
۵- تصویب نمایندگی آقای دری از درجز
جمعی از نمایندگان- دستور
نایب رئیس- مخالفی نیست؟ (گفته شد- خیر) جون در جلسه اخیر مجلس اکثریت نبود که هیئت رئیسه دستور را معین کنند بنابراین همان دستوری که معین شده بوده است به ترتیب شروع می‌کنیم اول یک فقره اعتبارنامه است و بعد چند فقره خبر کمیسیون عرایض و مرخصی است و خبر کمیسیون دادگستری است به ترتیب شروع می‌کنیم.
قبادیان- بنده قبل از دستور اجازه خواسته‌ام.
نایب رئیس- بنده که پرسیدم مخالفی با ورود دستور نیست و اظهاری هم نشد حالا اجازه بفرمایید فعلاً گزارش شعبه قرائت می‌شود آقای طوسی بفرمایید.
(آقای طوسی مخبر شعبه سوم گزارش شعبه راجع به انتخابات در جزو نمایندگی آقای دری را به شرح ذیل خواندند)
در تجدید انتخابات درجز برای دوره چهارده قانونگذاری از طرف وزارت کشور به استانداری استان نهم دستور شروع به انتخابات صادر و استانداری مصراً تقاضای اعزام نماینده مخصوص از طرف وزارت کشور برای جریان انداختن انتخابات نموده و وزارت کشور با اعتمادی که به استانداری داشته از اعزام نماینده خودداری نموده و بالأخره در اثر تقاضای اهالی و تحصن در تلگرافخانه برای تسریع در تجدید انتخابات از طرف استانداری دستور انتخابات صادر و پس از تعیین انجمن نظر و نشر آگهی‌ها که کاملاً طبق مقررات قانونی انجام یافته از روز اول بهمن ماه ۱۳۲۳ تا پایان روز ۱۵ بهمن ۹۲۰۵ تعرفه در حوزه‌های اصلی و فرعی در جز توزیع و اخذ رأی به عمل می‌آید.
در نتیجه آقای حبیب‌الله دری برای دفعه دوم به اکثریت ۷۹۷۰ رأی به سمت نمایندگی چهاردهمین دوره قانون گذاری انتخاب می‌شوند و چون در مدت مقرر شکایتی به انجمن نرسیده انجمن اعتبارنامه ایشان را صادر نموده است.
شعبه سوم به پرونده مزبور رسیدگی نموده و صحت جریان انتخابات در جز و نمایندگی آقای حبیب‌الله دری را تصدیق نموده اینک گزارش آن تقدیم می‌شود.
نایب رئیس- اعتراضی نیست؟ (اظهار شد- خیر) رأی گرفته می‌شود به نمایندگی آقای دری آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد.
۶- تصویب ده فقره مرخصی و رد مرخصی آقای گله‌داری
نایب رئیس- چند فقره گزارش از کمیسیون عرایض مرخصی رسیده است قرائت می‌شود. خبر مرخصی آقای رفیعی:
آقای رفیعی در تاریخ ۹ مهر ماه ۱۳۲۳ درخواست یک ماه مرخصی نموده بوند و در ۲۷ مهر به قصد رفتن به حوزه انتخابیه خود حرکت کرده‌اند در مشهد مریض می‌شوند و به موجب گواهی آقای دکتر محمود رضایی رئیس بیمارستان آستان قدس رضوی از تاریخ اول آبان تا سوم آذر تحت معالجه ایشان و از حرکت ممنوع بوده‌اند و در همان تاریخ کسالت خود را به توسط آقای هاشمی اطلاع داده و آقای هاشمی درخواست ۴۰ روز تمدید برای ایشان نموده بودند کمیسیون عرایض و مرخصی چون در اصل تقاضای مرخصی یک ماهه ایشان تصمیمی نگرفته بوده در این تقاضا هم دخالت نکرده و موکول به مراجعت ایشان نموده بود در ۴ آذر که به حوزه انتخابیه خود می‌روند به واسطه اوضاع ناگوار محل و شیوع بیماری چشم و اصلاحات امور اجتماعی محلی ناچار به توقف مدت بیش‌تری بوده‌اند و در نتیجه سه ماه و ۲۰ روز مجموعاً غایب بوده‌اند و اکنون درخواست تصوب آن را نموده‌اند کمیسیون عرایض و مرخصی با سه ماه و سه روز این مدت که با تصمیمات کلی کمیسیون موافق بوده موافقت نموده و اینک گزارش آن به عرض می‌رسد.
نایب رئیس- آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی- بنده با احدی مخالفت شخصی ندارم (حاذقی- ایشان مریض بوده‌اند) بله اگر چه ایشان مریض بوده‌اند و اگر هم تصویب شود به عقیده بنده شاید بد نباشد ولی بنده به طور کلی عقیده‌ام این است که هیچ کس را بدون کار نباید اجرت داد
اجرت باید در مقابل عمل باشد و ما باید سعی کنیم که بدون کار و بدون عمل اجرت ندهیم تا این که مردم عادت کنند به کار کردن و اجرت گرفتن نه این که عادت کنند به بیکاری آن هم راجع به وکلای مجلس محترم شورای ملی که بروند در یک جاهایی و بعد بیایند و کار نکرده حق به خود دهند بنده اگر خودم هم این کار را بکنم با خودم هم مخالفم و عقیده‌ام این است که ما باید سرمشق دیگران بشویم و باید مالیه مملکت را هر چه ممکن است ما حفظ کنیم چون هر یک دیناری که بیهوده صرف شود ماها همه مؤاخذیم.
نایب رئیس- آقای روحی.
روحی- بنده خواستم خاطر آقای فیروزآبادی را متذکر کنم به این که جنابعالی که نماینده تهران هستید ولی وکلای ولایات رفتن‌شان به محل‌های خودشان یک سودمندی‌هایی دارد برای این که می‌روند در آنجا و نواقص و خرابی‌هایی که در کار ولایات می‌بینند آنها را تذکر می‌دهند و به کارهای محل‌شان رسیدگی می‌کنند آقای رفیعی هم مریض شده‌اند نه این که غفلت کرده باشند (لیس علی‌المریض حرج) و دلیل مریضی را هم خود آقا قائل هستید و مخصوصاً خواهش می‌کنم که رعایت این موضوع را هم بفرمایید شاید بعضی‌ها باشند که توانایی داشته باشند که حقوق خودشان را بدهند ولی بعضی‌ها هم هستند که توانایی ندارند و باید حقوق‌شان را بگیرند و آقای رفیعی هم در این مسافرت‌شان یک نتایج خوبی همراه آورده‌اند که بنده هم اطلاع دارم و بنا بر این خوب است آقا هم موافقت بفرمایند.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به گزارش کمیسیون عرایض و مرخصی دائر به مرخصی آقای رفیعی آقایان موافقین قیام فرمایند (اغلب برخاستد) تصویب شده گزارش مرخصی آقای تهرانچی:
آقای تهرانچی به موجب گواهی پزشک معالج آقای دکتر حکیم‌السلطنه بیماری اعصاب و ضعف قوا مبتلا و ممنوع از حرکت بوده‌اند و به همین دلیل از تاریخ اول خرداد ۱۳۲۳ تا ۱۷ بهمن بیست و سه جلسه متناوباً غایب بوده‌اند و از ۱۷ بهمن به تجویز پزشک معالج تا چهاردهم فروردین ۱۳۲۴ یک ماه و بیست و هشت روز مسافر بوده‌اند اکنون درخواست اجازه نموده‌اند کمیسیون عرایض و مرخصی عذر ایشان را موجه تشخیص داده و با سه ماه و یک روز مرخصی ایشان به شرح معروضه فوق موافقت نموده اینک گزارش آن تقدیم می‌شود.
نایب رئیس- رأی گرفته می‌شود به مرخصی آقای تهرانچی آقایان موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصوب شد. مرخصی آقای محمد طباطبایی:
آقای محمد طباطبایی درخواست ۱۳ روز مرخصی از تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۲۴ نموده‌اند و مورد موافقت کمیسیون عرایض و مرخصی واقع شده اینک گزارش آن تقدیم می‌شود.
نایب رئیس- رأی گرفته می‌شود به مرخصی آقای محمد طباطبایی آقایان موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. گزارش مرخصی آقای نمازی خوانده می‌شود:
آقای نمازی درخواست ۲۱ روز مرخصی از تاریخ نهم فروردین ۱۳۲۴ نموده‌اند و کمیسیون عرایض و مرخصی با درخواست ایشان موافقت نموده اینک گزارش آن به عرض می‌رسد.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به مرخصی آقای نمازی موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. خبر مرخصی دیگر:
آقای دکتر معظمی درخواست ۲۰ روز مرخصی از تاریخ استفاده نموده‌اند و مورد موافقت کمیسیون عرایض و مرخصی واقع شده اینک گزارش آن تقدیم می‌شود.
نایب رئیس- رأی گرفته می‌شود به گزارش کمیسیون عرایض دائر به مرخصی دکتر معظمی موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. مرخصی آقای ذکائی:
آقای ذکایی از تاریخ استفاده تقاضای یک ماه مرخصی نموده‌اند و مورد موافقت کمیسیون عرایض و مرخصی واقع شده است این است گزارش آن تقدیم می‌شود.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به مرخصی آقای ذکایی موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد.
خبر مرخصی آقای اسعد:
آقای اسعد درخواست ۲۰ روز مرخصی از اول فروردین ۱۳۲۴ نموده‌اند و کمیسیون عرایض و مرخصی با درخواست ایشان موافقت نموده اینک گزارش آن به عرض می‌رسد.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به گزارش کمیسیون عرایض و مرخصی دائر به مرخصی آقای اسعد موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. گزارش مرخصی آقای مرات اسفندیاری:
آقای مرآت اسفندیاری درخواست یک ماه مرخصی از تاریخ ۱۴ فروردین ۱۳۲۴ نموده‌اند و مورد موافقت کمیسیون عرایض و مرخصی واقع شده اینک گزارش آن تقدیم می‌شود.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به مرخصی آقای مرآت اسفندیاری موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. گزارش مرخصی مؤید قوامی:
آقای مؤید قوامی درخواست چهل روز مرخصی از تاریخ اول اردیبهشت ماه ۱۳۲۴ نموده‌اند کمیسیون عرایض و مرخصی با یک ماه آن موافقت نموده اینک گزارش آن به عرض می‌رسد.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به مرخصی آقای مؤید قوامی موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد.
گزارش راجع به آقای گله‌داری خوانده می‌شود:
آقای گله‌داری درخواست چهل و پنج روز مرخصی از تاریخ حرکت نموده‌اند چون قبلاً بیست روز دیگر مرخصی خواسته‌اند و تصویب شده است بنابراین کمیسیون عرایض و مرخصی با چهل روز از مدت مورد تقاضای ایشان موافقت نموده اینک گزارش آن به عرض می‌رسد.
نایب رئیس- موافقین با مرخصی آقای گله‌داری قیام فرمایند (چند نفری قیام نمودند) تصویب نشد. مرخصی آقای سلطانی:
آقای سلطانی برای رفع اختلافات شدیدی که بین خوانین و ایلات کهکیلویه و بهبهان حاصل شده و موجب سلب امنیت و آسایش اهالی شده بود برحسب درخواست فرمانده لشکر ده و فرماندار بهبهان در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۲۳ مسافرت و سه ماه و ۹ روز غایب بوده‌اند در این مدت مشغول اقدام شده‌اند و موفقیت تامی در اصلاح امور آن حدود حاصل نموده‌اند به طوری که از طرف بندگان اعلیحضرت همایونی به وسیله ستاد ارتش از زحمات ایشان تقدیر شده است اکنون درخواست تصویب این مدت را نموده‌اند. کمیسیون عرایض و مرخصی با درخواست ایشان موافقت نموده اینک گزارش آن تقدیم می‌شود.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به مرخصی آقای سلطانی موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. حالا در دستور دو نفر ناظر بانک است و یک پیشنهادی هم آقای فرخ راجع به این موضوع داده‌اند که قرائت می‌شود.
۷- مذاکره راجع به دستور
این بنده پیشنهاد می‌کنم تعیین دو نفر نمایند. مجلس برای بانک ملی ایران به جلسه آتیه موکول شود.
فرخ- برای این که نماینده‌ای که معین می‌شود اکثریت پیدا بکند بهتر این است که در فراکسیون‌ها قبلاً مذاکره و توافق نظر حاصل بشود چون توافق نشده است البته این رأیی هم که حالا ما می‌دهیم اکثریت حاصل نمی‌شود بنابراین بنده پیشنهاد می‌کنم که این موضوع به جلسه آتیه موکول شود که قبلاً در فراکسیون‌ها توافق نظر حاصل بشود و بعد بیاید در مجلس و تکلیفش معین شود.
نایب رئیس- آقای هاشمی
هاشمی- مطابق تصریح قانون در اولین جلسه اردیبهشت ماه باید این انتخاب بشود عمل مجلس هم همین بوده معذلک کله برای وحدت نظر مجلس بنده مخالفتی با پیشنهاد آقای فرخ ندارم.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای فرخ آقایان موافقین قیام نمایند (اغلب برخاستند) تصویب شد. خبر کمیسیون دادگستری راجع به آقای تدین تدین مطرح است و یک پیشنهادی هم از طرف آقای مجد ضیایی شده است که قانون انتخابات مطرح شود آقای مجد ضیایی.
مجد ضیایی- بنده می‌خواستم قبلاً یک اخطاری عرض کنم و راجع به دستور بعد عرض می‌کنم اصل یازدهم قانون اساسی می‌گوید اعضای مجلس بدواً که داخل مجلس می‌شوند باید قبلاً قسم بخورند آقایانی که قسم نخورده‌اند بنده گمان می‌کنم که نمی‌توانند رأی بدهند و نه می‌توانند حقوق بگیرند (صحیح است) اول باید قسم بخورند و بعد انجام وظیفه بنمایند (صحیح است).
نایب رئیس- اجازه بفرمایید این یک موضوعی است که هیئت رئیسه هم متوجه آن شده است که وکلای مجلس شورای ملی مطابق قانون اساسی باید در بدو ورود قسم یاد کنند قبل از اعتبارنامه و این قسمت مورد اشکال شده است.
اگر اجازه بفرمایید این قسمت را یادداشت کنم و در جلسه آتیه جزو دستور قرار بدهیم (صحیح است) و اگر کسی از ایراد قسم امتناع کرد تکلیفش را مجلس شورای ملی معین می‌کند (صحیح است) آقای فاطمی.
فاطمی- بنده با نهایت ادب می‌خواهم اینجا به هیئت رئیسه اعتراضی بکنم برای این که اینها جزء وظیاف هیئت رئیسه و رئیس مجلس است که وکیلی که قسم نخورده است نباید شرکت در کارهای مجلس بکند این وظیفه رئیس و هیئت رئیسه مجلس است (صحیح است) بنده تمنا می‌کنم در جلسه آتیه اسامی آقایانی که قسم نخورده‌اند تهیه کنند و بخوانند
که قسم یاد کنند (صحیح است) و هر کس که قسم نخورده است آقای رئیس مجلس نباید اجازه بدهند که وارد مجلس بشود (صحیح است)
ایرج اسکندری- بنده استدعا می‌کنم که به آقای سید ضیاءالدین هم اخطار کنید که وضوشان را بگیرند.
نایب رئیس- نظر آقای فاطمی در جلسه بعد اعمال خواهد شد. پیشنهاد آقای مجد ضیایی:
نظر به این که تجدید نظر در قانون انتخابات موجب علاقه ملت ایران است پیشنهاد می‌نمایم لایحه جدید قانون انتخابات در دستور گذاشته شود و مطرح شود.
مجد ضیایی- عرض کنم حضور آقایان قانون اساسی می‌گوید که مشروطیت تعطیل بردار نیست حقاً مدتی است که مشروطیت را خود مجلس تعطیل کرده است و جهتش هم این استکه لوایحی را که ما داریم الان مدتی است که همین طور مانده است لایحه قانون انتخابات راجع به دولت نیست و راجع به خودمان است خواهش می‌کنم این را جزء دستور بگذاریم و مطرح کنیم.
نایب رئیس- آقای ملک‌مدنی.
ملک‌مدنی- بنده هم موافقم با نظر آقای مجد ضیایی که این لایحه جزو دستور امروز شود یا جلسه دیگر مطرح شود بنده هم موافقم برای جلسه دیگر باشد ولی همه انتظار دارند که برای قانون انتخابات اصلاحاتی را که در عمل دیده‌اند شروع بشود و اصلاح بشود. بنده نظرم این بود که جزء دستور باشد و یک روز به خصوص را در هفته برای این کار قرار بدهیم که این قانون انتخابات در همان یک روز در اطرافش در مجلس شور و بحث بشود و بگذرانیم (صحیح است).
نایب رئیس- عده برای رأی کافی نیست.
جمعی از نمایندگان- مخالفی نیست.
نایب رئیس- اگر مخالفی نیست باید شروع بشود.
ایرج اسکندری- اجازه می‌فرمایید؟
نایب رئیس- آقای ایرج اسکندری.
ایرج اسکندری- عرض کنم طرح قانون انتخابات بایستی مطابق نظامنامه داخلی مجلس شورای ملی با حضور وزیر کشور باشد و وزیر کشور عجالتاً اینجا نیست و اینجا موضوع مربوط به وزیر کشور است و اگر ما بخوایم بدون حضور وزیر کشور این موضوع را مطرح کنیم و مورد تصویب مجلس شورای ملی واقع شود بنده تصور می‌کنم که خلاف قانون است اگر این کار را بکنیم (صحیح است).
حاذقی- چون دو شور یاست شور اولش مانعی ندارد.
نایب رئیس- پس اجازه بفرمایید تا اکثریت بشود و به این موضوع رأی بگیریم.
جمعی از نمایندگان- این رأی نمی‌خواهد آقای مجد ضیایی موافقت می‌فرمایند.
مجد ضیایی- مانعی ندارد چون مطابق قانون و نظامنامه باید وزیر کشور حاضر باشد بنده هم موکول می‌کنم به این که وزیر مربوطه‌اش حاضر شود.
۸- طرح گزارش کمیسیون قوانین دادگستری راجع به آقای تدین
نایب رئیس- پس اجازه بفرمایید حالا گزارش کمیسیون راجع به آقای تدین مطرح شود (صحیح است) (نبوی- گزارش کمیسیون باید خوانده شود) گزارش کمیسیون خوانده می‌شود: آقایان اجازه نمی‌فرمایند که رئیس وظیفه خودش را انجام دهد همین که یک موضوعی را مطرح می‌کنیم هی از پایین شروع می‌شود به حرف زدن و تقاضای اجازه استدعا می‌کنم اجازه بفرمایید گزارش کمیسیون خوانده شود بعد هم بنده وظیفه خودم را انجام می‌دهم.
گزارش از کمیسیون دادگستری به مجلس شورای ملی
کمیسیون دادگستری پرونده اعلام جرم نسبت به آقای سید محمد تدین وزیر سابق خواربار را در موضوع خواربار آذربایجان تحت شور و رسیدگی قرار داده پس از چند جلسه مطالعه و مشاوره در پرونده چون رسیدگی کامل و دقیق در جلسه کمیسیون به واسطه تراکم اوراق پرونده مزبور مشکل به نظر می‌رسد لذا مقرر شد و کمیسیونی برای رسیدگی به این امر انتخاب شود که به پرونده امر و کلیه اوراق آن رسیدگی خلاصه پرونده و نظریه خود را به کمیسیون تسلیم نمایند.
سو کمیسیون پرونده مزبور را تحت شور و رسیدگی قرار داده در نتیجه گزارش خود را دائر بر عدم وقوع جرمی از طرف آقای تدین و منع تعقیب ایشان به شرح پیوست به کمیسیون تسلیم نمودند.
کمیسیون در جلسه پنجم مهر ماه ۱۳۲۳ گزارش مزبور را قرائت و پس از مذاکرات لازمه در اطراف قضیه و توضیحات اعضاء سو کمیسیون بالأخره به گزارش پیوست و منع تعقیب آقای سید محمد تدین رأی گرفته به اکثریت تصویب و علیهذا گزارش آن را برای تصویب مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
نایب رئیس- راجع به این موضوع مذاکره شده بعد از نطق آقای دکتر مصدق نوبت آقای لنکرانی بود موقعی که می‌خواستند صحبت بکنند جلسه از اکثریت افتاد بنابراین حالا نوبت ایشان است. آقای لنکرانی بفرمایید ضمناً خواستم تذکر بدهم که در اطراف گزارش کمیسیون باید صحبت کنید خواستم عرض کنم که خارج از موضوع نشوید باید در اطراف گزارش کمیسیون باشد.
لنکرانی- بله چشم بله، گویا حالا مجلس از اکثریت می‌افتد.
فاطمی- افتاده.
لنکرانی- خوب الحمدالله.
نایب رئیس- آقای لنکرانی فراموش نفرمایید در اطراف گزارش کمیسیون باید مذاکره بفرمایید.
لنکرانی- ... ممکن است هیچ نگویم و حرف نزنم. ولی باید مطالب را بگویم. من والله بعضی مطالب را خرده خرده از آقایان یاد می‌گیرم. یک کتابی نوشته‌اید و رأی داده‌اید و در اختیار ما گذاشته‌اید اسمش را گذاشته‌اید نظامنامه و قانون ما به این قانون اساسی که طبیعی بود و مال قبل از کودتا بود مأنوس بودیم (فاطمی- نظامنامه هم مال قبل از کودتا است) خوب ولی یک جوری بود که با این ترتیبات نمی‌دانم چه جور بود هر روز در تحول بود و امیال هم در آن مداخله می‌کرد. آقا این که در آخر جلسه باید دستور جلسه بعد معین شود این معنی‌اش چیست برای ما بگویید؟ معنی این، این است که وکلا بدانند که وقتی می‌آیند پشت تریبون تکلیف‌شان چیست من الان اینجا غافلگیر شدم چون هیچ صحبتی از دوسیه این مرد در میان نبود...
حاذقی- توی سرسرا نصب شده بود آقای لنکرانی.
لنکرانی- (خطاب به آقای حاذقی)
گویا امروز مأموریت دوباره به شما محول شده است.
نایب رئیس- اجازه بفرمایید بنده عرض می‌کنم دستور جلسه پیش گزارش کمیسیون عدلیه راجع به آقای تدین بود که جلسه ختم شد و دیگر جلسه تشکیل نشد روز گذشته هم برای این که مجدداً یادآوری بشود در اینجا ورقه‌ای برای دستور اعلام شد و چون دستور هم معین شده است بنابراین خلافی نشده است.
لنکرانی- اگر خلافی نشده و جزء دستور بوده است بنده معذرت می‌خواهم پس مطالبی که قبلاً مطرح شد چه بود؟ (فاطمی- آنها جزو دستور بود) اجازه بفرمایید...
دشتی- اگر خاطرتان است صحبت کنید اگر نیست که صحبتی نفرمایید.
لنکرانی- یادم هست آقای دشتی الان می‌گویم اجازه بفرمایید موضوع گزارش کمیسیون دادگستری راجع به آقای تدین مطرح است بنده آن روز که آقای دکتر مصدق در این قسمت ورود فرمودند یک مطالبی اظهار کردم چون ورود در آن مطالب را احساس کردم که مبادا این قضیه به شکل مخالفت با نظر آقای دکتر مصدق تلقی بشود به این جهت نظریه‌ام را نسبت به یک شخصیت معروفی، حالا نسبت به چه می‌پرسم از همه که مطرح بوده نفرت و انزجار خودم را از این شخص و از این اسم و از سوابق او از همه چیز او اظهار کردم و تذکر دادم و ضمناً ضمن مذاکرات بنده مجلس را از اکثریت انداختند برای خاطر این که حرف‌های من به یک نقطه و نکته‌ای رسید که آنجا دیگر مصلحت نبود که مجلس شورای ملی اکثریت داشته باشد. من امروز در صورتی حاضر بودم و می‌توانستم در این باب مذاکره کرده باشم که مذاکرات آن جلسه اولی را که سر آن این همه نزاع درست شد و حتی منتهی به کشته شدن یک نفر جوان بیچاره هم شد راستی من یادم نیست موضوع گزارش کمیسیون راجع به کشته شدن آن جوان چه طور شد؟ من نفهمیدم؟ (خنده نمایندگان)
نایب رئیس- آقا از موضوع خارج نشوید.
لنکرانی- ... خیر خارج نیست قانونش را پریروز چاپ کردند دستمان دادند کی بود آن مرحوم رضا خواجه‌نوری بود؟ حالا کشتندش یا کشتمش یا کشته شد آن روز هر چه بود نمی‌دانم و کاری یا کشته شد آن روز هر چه بود نمی‌دانم و کاری ندارم این طور شد. آن روز هم تا مذاکرات من رسید به قسمتی که مورد احترام اکثریت نبود فوراً مجلس را از اکثریت انداختند. یکی از دوستان من از من خواهش کرده بود که امروز صحبت نکنم من هم اطاعت کرده بودم ولی تصور نمی‌کردم که امروز موضوع دوسیه تدین مطرح است. آقای دشتی می‌فرمایند اگر یادت نیست بگو یادم نیست ولی یادم هست تمامش هم یادم است کابینه وثوق‌الدوله یادم هست خاتمه جنگ بین‌المللی گذشته یادم هست آن آدم‌کشی‌ها یادم هست آن ایران
فروشی‌ها یادم هست. آن مبارزات بر علیه ایرانی‌ها یادم هست. خیلی چزها یادم است آن چیزهایی را که دیده‌ام یادم است...
نایب رئیس- آقا راجع به گزارش کمیسیون بفرمایید.
لنکرانی- چشم آقا پس بهتر است بنویسید بدهید بنده بخوانم من آن روز احساس کردم که وقتی که موضوع گزارش راجع به برائت این مرد مجرم مطلق و مجرم به تمام معنی محکوم ملت ایران مطرح شد کوشش می‌شد که حتی نسبت به عمل مجلس یک تبعیض طبیعی را به شکل استفاده تضمنی و التزامی اجراء کرده باشند. من یادم می‌آید آن روز زورکی یا روی تبانی دیگر نمی‌دانم وزیر دادگستری را وادار کردند که بیا حرف بزن و این آقای منصورالسلطنه را کشیدندش اینجا پشت تریبون که بگو آقا این برائت ربطی به سایرین ندارد و من سایرین را هم نمی‌دانم کی بودند و نمی‌شناسم کی است بدانم هم شاید مصلحتم نباشد بگویم بلکه هم اگر مصلحت شد گفتم اشکالی ندارد (خنده نمایندگان) ممکن است حالا هم ضمن حرف‌هایم اختیار از دستم برود و بگویم ممکن است بگویم جنگ سیاسی است ممکن است آن لغتی که آن دفعه اصلاح کردم.
(بائک تجر و بائی لاتجر) را دو مرتبه بگویم و حالا هم می‌گویم راستی این چه تعهد و التزامی بود که از وزیر عدلیه می‌گرفتند که عمل مجلس تأثیری در دوسیه عدلیه ندارد اگر مجلس عدلیه است پس اینجا چرا مشغول می‌شود یا دوسیه این را بهتر است تحویل بدهد به خود عدلیه و اگر عدلیه نیست با دوسیه‌های عدلیه چه کار دارند؟ من این رمز را می‌خواستم پیدا کرده باشم که این که اصرار می‌شد این برائت تأثیری در پرونده‌های دیگر ندارد چرا؟ برای این که یک جنگ سیاسی است یک کس هر جرمی مرتکب بشود هر خطایی مرتکب بشود هر کاری بکند چون معافیت سیاسی او صادر شد حکم معافیت قضایی او را هم ما صادر کنیم ولی دیگری را چون محکومیت سیاسی او را در آنجاها در آن اطاق‌ها در آن لا به لاهای از ما بهتران و آنجاها صادر کرده‌اند به این مناسبت باید مواظبت بکنیم که این تررئه تأثیری در آن قسمت نداشته باشد من والله نمی‌فهمم از طرف دیگر چه ضرر دارد چه مانعی دارد که آن مرد هم برود جزؤ سایرین و ردیف سایرین ازش تحقیق بشود که اگر مجرم بود خیلی خوب اگر هم مجرم نبود یک عده قاضی هستند تبرئه‌اش خواهند کرد این اشکالی ندارد این نکته را درست دقت کنید خیلی مواظبت شد اشخاصی را هم که گفتیم اگر آن صورت بود یا یادم بود و یا اگر می‌دانستم که اینجا غافلگیر نمی‌شدم می‌گفتم که چه اشخاصی مواظب بودند مراقبت داشتند که این مطلب را مسلم تحویل داده باشند که برائت ایشان تأثیری در سایر جاها ندارد و این مداخلات و بعضی قضایای سیاسی و موضوعات انتخاباتی و سیاست‌های یک طرفه جنگ‌هایی که برای بدبختی ایران ایجاد شده آنها موقع تصفیه حسابش را هر وقت مجالی به دست بیاورند اینجا اجرا می‌کند. تدین مجرم است و مجرم است نسبت به یک ملتی و البته دوسیه او را هم مطالعه نکردم و فرصت مطالعه هم نداشتم قابل مطالعه هم ندانستم برای خاطر این که دوسیه سیاسی بوده برای برائت یکی و گرفتاری دیگری این معین است و خیلی هم صاف و پوست کنده است همه هم می‌دانند اسم نمی‌آورم این یکی هم چون اسمش این تو هست می‌آورم اسم آن یکی را نمی‌برم. حالا آقایان بیایند انصاف بدهند اگر ما بخواهیم با این وضعیت تا روز آخر زندگی خودمان را گذرانده باشیم آقایان هجوم کنند ما دفاع کنیم ما هجوم کنیم آقایان دفاع کنند راستی تکلیف مردم چیست؟ مردم چه کار باید بکنند؟! این که وضع نشد تا یک مطلبی می‌رود اجرا شود به مجردی که برای انجام یک رویه اصلاحی کوشش می‌شود فوری زبان‌های نصیحت از یک طرف از امام خوان‌ها و خشونت از شر خوان‌ها شروع می‌شود این وضع زندگی نیست آقا ما جزء ملت ایران هستیم یک وقتی بیرون زندگی می‌کنیم یک وقتی هم توی مجلس زندگی می‌کنیم. من خدا شاهد است والله‌العلی‌المدرک‌المهلک شرم می‌کنم وقتی که از من می‌پرسند که توی مجلس چه کار کردی. چه کار داشتی نمی‌توانم بگویم که اینجا به چه بدبختی گرفتار هستم ملت ایران خیال می‌کند که ما از دستمان کاری برنمی‌آید بلی ما می‌فهمیم ولی نمی‌گذارند بکنیم عرض کردم یک عده تازه کار در سیاست یا در پارلمان نه در سیاست وارد شده‌اند به مجلس که تحت اداره و زندگانی دوره بیست ساله انس گرفته‌اند و یک مطالب بدی به شکل خوب دارد اجری می‌شود با هر یک از این آقایان که می‌نشینیم با هم صحبت می‌کنیم می‌بینیم می‌گویند صرفیین چنین کرده‌اند ما هم چنین می‌کنیم واقعاً مجلس ایران چنین بوده است.
نایب رئیس- آقای لنکرانی راجع به گزارش صحبت کنید.
لنکرانی- بلی راجع به گزارش است. از چه بگویم؟ چه کار کنم؟ راجع به گزارش چه جوری بگویم؟ چشم چشم دارم از گزارش عرض می‌کنم وقتی که ما یک عزیزمان مریض می‌شود در آن وقت کوشش می‌کنیم هوای نفس را کنار گذاشته باشیم اگر یک طریقه که خلاف میل ما هم هست و طریق استفاده از آن اشخاصی که مورد بغض ما هم هستند پیدا کنیم فوری برای معالجه مریضمان سراغ آن وسیله می‌رویم ممکن است ما برای یک طبیبی که او را لایق ندانیم هزار جور تبلیغات بکنیم از لحاظ سایرین ولی خودمان وقتی که مورد احتیاج‌مان شد گمان نمی‌کنم خودمان سراغ آن طبیب مصنوعی که خودمان درست کرده‌ایم رفته باشیم می‌رویم سراغ آن طبیب الان هم در این موقعی که ما می‌گوییم جنگ تمام شده الحمدالله تمام شده و انشاءالله هم تمام شده آیا اگر جنگ دنیا تمام شود ماگرفتار جنگ خودمان باز هم هستیم؟ الان این زندگی نیست که ما می‌کنیم الان داریم یک مطلبی را رسیدگی می‌کنیم آقا این دوسیه است این آدم متهم است اگر متهم است برود توی عدلیه آنجا رسیدگی کنند این چه ترسی است که ما داریم؟
(فاطمی- راهش همین طور است و از این راه است)... اگر از روز اول غلط‌های اولی را پارلمان ایران تحمیل نکرده بود غلط‌های بعدی به او تحمیل نمی‌شد (فاطمی- چه غلطی؟)... اجازه بفرمایید آخر بنا بود من حرف بزنم مرا غافلگیر نکنید که مطالب یادم نرود شما هم در ضمن یک فرمایشات را می‌کنید بعضی چیزها را یادم می‌آورید آقای فاطمی یادتان رفت؟
فاطمی- چه چیز یادم رفت؟ تهدید می‌کنید؟
لنکرانی- تهدید چه طور می‌شود؟ (زنگ رئیس) همان چیزهایی که ارباب کیخسرو را به کشتن داد بگویم؟ همان کسانی را که به مجلس انداختند بگویم کجا است بگویم: آقا دوسیه ارباب کیخسرو چه شد؟
نایب رئیس- موضوع صحت را از گزارش خارج نکنید.
لنکرانی- بگویی او هم حرف نزند (خنده حضار)
نایبرئیس- آقایان تماشاچی‌ها مراعات انتظامات را بکنند.
لنکرانی- اگر بگویم می‌گویم که یک قتل دیگر هم پهلوی آن قتل بوده است که آن را هم مالیدند.
فاطمی- کی مالیده است من مالیده‌ام؟ چرا همچو حرفی می‌زنید.
لنکرانی- چه گفتم من؟
فاطمی- گفتی پارلمان ایران غلط کرده گفتم نکرده (در این موقع آقای فاطمی در حالی که به حال تعرض از مجلس خارج می‌شدند خطاب به آقای لنکرانی)... شما حق ندارید این حرف‌ها را بزنید دیوانه (صدای زنگ رئیس)
(نایب رئیس- آقای فاطمی به شما اخطار می‌کنم)... شما حق ندارید این حرف‌ها را توی پارلمان به من بزنید آخوند دیوانه. آقا این طرز و روش مجلس نیست (صدای زنگ رئیس)
لنکرانی- برو برو
نایب رئیس- آقای لنکرانی به شما اخطار می‌کنم. صحبتتان را بفرمایید.
لنکرانی- چرا با او حرف نمی‌زنید.
(در این موقع آقای فاطمی از مجلس خارج شدند)
فرهودی- این طرز اداره مجلس نیست آقای نایب رئیس شما نمی‌توانید اداره کنید.
نایب رئیس- آقای فرهودی به شما اخطار می‌کنم.
مهندس فریور- آقای فرهودی تو یکی حق نداری این حرف را بزنی عجب آدمی هستی؟ خفه شو.
(در این موقع ده دقیقه بعد از ظهر) در نتیجه خروج عده‌ای از نمایندگان با همهمه از مجلس و کافی نبودن عده برای مذاکرات و حرکت آقای نایب رئیس از صندلی ریاست جلسه به عنوان تنفس ختم و به فاصله ده دقیقه مجدداً تشکیل گردید)
نایب رئیس- آقای لنکرانی بفرمایید.
لنکرانی- بنده مطلع بودم نقشه جنگ در مجلس طرح شده روزی که جنگ دنیا خاتمه یافته اینجا باز جنگ هست. من مهیا بودم، امروز من مهیای کتک خوردن هم هستم ضمناً این را هم گفته باشم از ملت ایران باید پرسید معلوم نیست کسی که بین شما ذلیل باشد پیش ملت ایران عزیز نباشد. (زنگ رئیس) معذرت می‌خواهم تبعیض زیادی
هم قائلم و البته این جور است من نمی‌دانم چرا این جور است وقتی یک کسی مورد تعرض این مجلس واقع می‌شود مورد علاقه و محبت ملت ایران می‌شود من نمی‌دانم چه می‌شود؟
بعضی از نمایندگان- با همهمه این حرف صحیح نیست.
نایب رئیس- آقای لنکرانی راجع به گزارش صحبت کنید یک مرتبه اخطار شد اگر باز خارج از موضوع صحبت کنید باز هم اخطار می‌شود.
لنکرانی- آن فحشی که دادند چه طور شد؟
نایب رئیس- فعلاً در این گزارش صحبت باید کنید.
لنکرانی- پس من مرخص می‌شوم اخطار سه تا می‌شود بعد هم آنچه قانونی است خواهد شد خداحافظ شما هر کاری که می‌خواهید بکنید.
نایب رئیس- آقای نقابت
نقابت- بنده در این موضوع قصد صحبت نداشتم ولی چون مخبر کمیسیون دادگستری هستم آقایان اعضای کمیسیون دادگستری فرمودند که در ضمن تعیین نظرشان توضیحاتی به عرض آقایان برسانم به حواشی مطلب هم مطابق معمول کاری ندارم. عرض کنم وقتی مطابق قانون محاکمه وزرا وزیری متهم می‌شود کمیسیون دادگستری به آن اتهامات رسیدگی می‌کند و مثل بازپرس دادگستری اظهار عقیده می‌کند یا به تعقیب یا به منع تعقیب گزارش می‌دهد اگر به تعقیب بود فقط خبرش به مجلس داده می‌شود و می‌رود برای محاکمه به دیوان کشور و اگر به منع تعقیب بود در مجلس مطرح می‌شود چنانچه این نظر تصویب شد خاتمه یافه است و اگر تصویب نشد باز هم برای تعقیب به دیوان کشور می‌رود این عمل می‌رساند در روی نظر مجلس شورای ملی یک نظر متممی وجود دارد و آن نظر دیوان کشور است و حال آن که در سایر امور و مسائل هیچ وقت روی نظر مجلس شورای ملی نظری داده نمی‌شود با یک قیام و قعود و با یک رأی یک مطلبی صورت قانون پیدا می‌کند و مطاع برای تمام قضات حتی دیوان کشور است اما در این مورد خاص وقتی که مجلس شورای ملی نظر می‌دهد باز هم دیوان کشور وارد ماهیت دعوی می‌شود و رسیدگی می‌کند پس در این قسمت به خصوص نظریه مجلس شورای لی نظریه قضایی است و نظر قضایی باید پاک باشد از سایر نظرها و نبایستی در این مورد خاص نظر سیاسی را مخلوط کرد نظر احساساتی را مخلوط کرده سوابق را مخلوط کرد باید با این ترتیب قضاوت کرد. با این مقدمه که عرض کردم (بنده در اساس اتهام صحبت می‌کنم) اتهامی که نسبت داده شده به آقای تدین به طوری که در گزارش به نظر آقایان رسیده است عبارت از این بوده است که اولاً پیمان‌ها بدون تشریفات قانونی یعنی بدون مناقصه تشکیل شده دوم ضمانت اجرایی از پیمانکار گرفته نشده سوم قبل از بستن پیمان همین پیمانکار حاضر بوده است با کمتر از این مبلغ معامله را انجام بدهد و اشاره شده است به دو نفر دیگر بلال کریمی و معصوم شربیانلو آنها هم حاضر بوده‌اند که به کمتر از این مبلغ معامله کنند از مجموع این دو سه اعتراض استنباط کرده است بازپرس قضیه برای این که در قضیه ذی‌نظر و ذی‌نفع بوده است و لذا چون حاصل جمع معاملات به ضرر دولت تمام می‌شود بایستی که این وزیر از عهده جواب برآید حتی در گزارش بازپرسی و در سایر تحقیقاتی که به مجلس فرستاده‌اند نسبت رشاء و ارتشاء نداده‌اند الا این که در مجلس قبل از آن که این گزارش برسد از ناحیه یکی از نمایندگان اظهار شد که صد و پنجاه هزار تومان از طرف اداره خواربار و وزیر به پیمانکار به اسم مساعده داده شده است و حتمی است که این صد و پنجاه هزار تومان برای تأمین نظر انتفاعی وزیر یا اداره خواربار محل داده نشده فقط یک اشاره‌ای به موضوع ارتشاء شد، در کمیسیون که تحقیق شد مطابق صورت حساب بانک ملی تبریز که عین آن حاضر است و معین است و در کمیسیون هم هست دیده می‌شود که در اینجا یکصد و پنجاه هزار تومان در تاریخ ۲۲ فروردین ۱۳۲۲ به موجب چک شماره ۵۰۷ از طرف اداره خواربار داده شده است به پیمانکار به عنوان مساعده ولی در همان روز با چکی به همان تاریخ این یکصد و پنجاه هزار تومان به خبازها پرداخته شده است و در تحقیقاتی هم که مستنطق به عمل آورده و به تبریز رفته است و جویا شده است مسلم شده است که آن صد و پنجاه هزار تومان به آنها داده شده است و حالا چرا داده شده است این را هم جناب آقای دکتر مصدق در نطق مبسوط خودشان بیان کرده‌اند که کمیسیونی در آنجا بوده و مقرر بوده که نانواها گندم تهیه بکنند و بفروشند به قیمت دولتی گران‌تر بخرند اختلاف قیمت را به صورت پول نقد به آنها بدهند و بنا به تصویب آن کمیسیون و این که وزارت خواربار پول کافی برای تأمین آن نداشت و تهیه گندم هم زمان لازم داشت فوراً پول داده شده است برای این که کار معطل نشود و دامنه اغتشاش و انقلاب محلی ک به عقیده بسیاری از آقایان عمدی بوده است توسعه پیدا نکند و چون این مطالب خارج از موضوع است وارد نمی‌شوم برای این که دامنه داده نشود و زودتر نانی برای شهر فراهم شود این پول پرداخته شده است. پس مووضع رشوه که نسبت داده شد و نسبت هم داده نشده فقط اشاره شده است به موضوع رشوه منتفی است و به موجب دلیل قطعی که کمیسیون دادگستری قطع حاصل کرده این پول به وزیر داده نشده است اما از لحاظ این که آقای لنکرانی فرمودند که رفع اتهام از آقای تدین موجب رفع اتهام از دیگران نیست مطلب صحیح است و اصولی است.
لنکرانی- بنده این طور نگفتم.
نقابت-... یا دیگری گفته باشد و آقا تعرض فرموده باشید مقصود اشاره شده است به این مطلب این مطلب صحیح است هر گاه کسی در محکمه تبرئه شد یا مجرم شناخته شد به دیگران مربوط نیست هر کس مسئول عمل خودش است و مسئول جریان کار خودش است یک نفر از آقایان در غیاب بنده که اتفاقاً مریض و در مسافرت بودم برای معالجه، فرموده بودند شاید نقابت نظری داشت و با پیمانکار ارتباطی داشت البته ایشان شاید به عرض قاطع این حرف را نزده باشند و بنده از آقای بهبهانی متشکرم که دفاع فرموده‌اند ولی عرض می‌کنم با همین تذکر که عمل آقای تدین ارتباطی به غیر ندارد از بنده رفع این اتهام را هم می‌کند زیرا هر مقاطعه کار سعی دارد جنس را ارزان بخرد و گران بفروشد این رویه تجارت است می‌آییم به این که آیا این مقاطعه‌کاری پولی داده رشوه‌ای هم داده یا نداده رأشی محسوب شده یا مرتشی در این صورت موضوع رشوه که منتفی است وقتی که منتفی شد ارتباط با مقاطعه‌کار ندارد پس آن گمانی که مورد توجه شد که چرا مناقصه یا مزایده به عمل نیامده در این خصوص قانون ۳۴ خرداد ۱۳۲۲ حاکی است بر این که به وزارت خواربار یعنی به دولت اختیار داده شد که برای تأمین نان هر گونه اقداماتی مقتضی بداند به عمل آورد یک اعتراضی آقای دکتر مصدق فرمودند و آن این است که اگر اختیاری به دولت ایران داده شود این اختیار قابل انصراف به وزارتخانه‌ها نیست و باید هیئت دولت از این اختیار استفاده بکند وقتی که به موجب قانون ۲۴ خرداد ۱۳۲۲ اختیار تام به دولت داده بود معنایش این نیست که وزارت خواربار از این اجازه استفاده بکند این اعتراض اصولی و قانونی را که آقای دکتر مصدق فرمودند و بنده در صورت مجلس‌ها دیدم خوب این یک مطلبی است که به عقیده بنده نظری هم نیست و روشن است زیرا مطابق قانون ایجاد وزارت خواربار و ندادن اختیار خواربار به دست دکتر میلسپو در اختیارات اولیه و بعد الغاء وزارت خواربار و برگزاری این اختیارات جزو اختیارات اقتصادی به دکتر میلسپو با قانون اردیبهشت مجموع اینها می‌رساند یک وزارت خوارباری چنان که اسمش هم حاکی است برای استفاده از اختیارات مربوطه به خواربار ایجاد شد و مشغول عمل شد و دیگر مقصود این نبود که وزارت دادگستری هم از این اختیار استفاده کند یا وزارت جنگ در طریق تهیه نان و گوشت دخالت کند مطابق سپرده و مطابق نظر و مطابق عملیاتی که در اختیارات داده شد بدیهی است که این اختیارات وقتی که به دولت داده شد اختیاراتی است که به سازمان‌های دولت و وزارت خواربار که مخصوص به این کار است داده شد و در عمل هم همین رویه را اتخاذ کردند مدتی هم که آقای فرخ وزیر بودند با همین اختیارات و همین وزارتخانه کار کردند و در سایر نقاط کشور هم عمل شد خاطر آقایان مستحضر است سال ۱۳۲۱ و ۱۳۲۲ وضعیت نان در همه جا دچار مضیقه و سختی بود و یک اقداماتی هم می‌شد در یک جایی با قند عوض می‌کردند در یک جایی با قماش عوض می‌کردند در یک جایی با تریاک هم عوض کردند و این یک سوابق ممتد و مفصلی هم دارد که هیچ کدام مورد رسیدگی و تعرض واقع نشده است پس اگر مناقصه به عمل نیامده یا مزایده و تشریفات به عمل نیامده برای این است که از اختیارات قانونی استفاده کنند و در این که نباید بشود یا باید بشود بنده وارد نمی‌شوم اینها سلیقه است ممکن است که یک نفر وزیر بخواهد واقعاً رعایت بکند جزئیات را و از اختیاراتش استفاده نکند و یک کسی وزیر باشد و از اختیاراتش استفاده بکند این یک مطلبی است که از لحاظ جرم و کیفر نمی‌شود گفت چون مناقصه نگذاشته‌اند مجرم هستند و بر طبق کدام قانون مجرمند و برای این کار در کمیسیون دادگستری نمی‌توانیم نظری اتخاذ کنیم نکته دیگری که آقای دکتر در بیان خودشان اشاره کردند این بود که ضامن اجرایی از پیمانکار گرفته نشده یعنی گروی یک ضامنی یک وجه‌الضمانه از پیمانکار نگرفته‌اند البته این رعایت احتیاط لازم است به خصوص اگر تصور بشود که پیمانکار در مقام سوءنظر و سوءاستفاده است و لازم است که این کار بشود و معمول به هم هست ولی در این مورد خاص دیده شد که بستانکار سه هزار تن تعهدی خودش را تا آخر تحویل داده است و مدت عمل هم معلوم شده است ظظرف زمان صد روز بوده است و به تدریج که جنس تحویل می‌داده است در مقابل جنس می‌گرفتند و اگر نمی‌داد به او نمی‌دادند با این رعایت و با این وضعیت این عمل عیب نکرده است.
اتفاقاً این یک بی‌احتیاطی عیبی نکرده و چون عیبی نکرده است و چون پولی از طرف دولت پیمانکار زاید بر حقش و قرار دادش نرسیده است نمی‌توان معتقد شد که نگرفتن ضامن اجرایی رشوه است یا ارتشاء است یا اختلاس است یا تصرف غیرقانونی است و در هر صورت جرمی نیست (فرمند- پس چیست؟) این یک بی‌احتیاطی است که اگر مال دولت از بین رفت باید از پیمانکار بگیرند و اگر نشد بگیرند و مفلس درآمد متصدیان کار باید از دارایی و جیب خودشان این را بدهند و در این کار این موضوع هم به عمل آمده است و از مقاطعه کار یک سند ثبتی هم گرفته شده است که هر گاه بعدها گفتگویی در آید و خسارتی متوجه دولت شود من متعهدم که به موجب این سند از عهده خسارت دولت برآیم و مقاطعه کار ملی هم بوده پس این کار هم شده و در اول کار که این پیمان بسته شد این شخص را وادار به این کار کردند (سرتیپ‌زاده- سند ثبتی را پس از یک سال آقای مجیدزاده پیشکار دارایی گرفته) و ضرر و زیانی هم ندیده‌اند زیرا در تحقیقاتی که در جریان کار شد دیده‌اند که یک آدمی است که قدرت این کار را دارد و بلافاصله این پیمانکار با اشخاص دیگری آمده است شروع کرده است پنجاه تن صد تن دویست تن به معامله و سندهای رسمی در بین هست و تمام این سندها ملاحظه شد که در دوسیه است (سرتیپ‌زاده- این سندها مال اول کار نیست) بلی این سندها بعداً گرفته شده است. این را نمی‌خواستم عرض کنم ولی چون آقای فرمند فرمودند پس چیست خواستم توضیح بدهم که اگر عیب کرد مقاطعه‌کار باید از عهده بر بیاید و اگر این سند هم نمی‌بود باز هم به حکم قرارداد اولیش ملزم بود که این کار را بکند و این هم که فرمودند بعداً گرفته شده است و این سند تأییداً و تأکیداً گرفته شده است و این یک خدمت مهمی نبوده است. فرمودند قبل از بستن این پیمان ابراهیمی حاضر بوه است با کمتر از این عمل کند آنچه که در این خصوص تحقیقات به عمل آمد که آیا کسی کمتر از این میزان حاضر بوده ملاحظه شد که چنین چیزی نبوده پیشنهاداتی که بلال کریمی کرده و پیشنهاداتی که معصوم شربیانلو کرده است بعد از این پیشنهادات است یکیش به شهادت آقای سرتیپ‌زاده یک روز بعد است و دیگری مدتی بعد از معامله ولی اصل پیشنهادات که وارد شده است در دوسیه و حتی تلگرافات در ۲۸/۸/۲۲ و معامله در فروردین ۲۲ به عمل آمده است ۷ ماه بعد است که کرده‌اند یک فقره یک روز فاصله داشته است و بقیه‌اش هم تلگرافات شکایت‌آمیزی بوده است با این کیفیت توجه بفرمایند که اگر آقایان بخواهند یک خانه را بخرند یا بفروشند همین قدر که به قیمت رسید بلافاصله یک عده داوطلب پیدا می‌کنند یا می‌آیند رو دست گران می‌خرند یا می‌آیند ارزان‌تر می‌کنند وقتی که قیمت قطع شد و معامله انجام شد می‌آیند می‌گویند ما هم حاضر بودیم منتها آن وزارتخانه یا آن اداره که معامله می‌کند با پیمانکار بایستی به وضعیت مالی به وضعیت جسمی، استعداد، صلاحیت آن پیمانکار اعتماد داشته باشد به همین جهت وزارت راه کامپساکس ساختمان‌های دیگری که در ایران شد همه با مزایده و مناقصه انجام شد ولی یک عده مخصوصی مقاطعه‌کار را دعوت می‌کنند آن مقاطعه‌کاری که اسباب کارش فراهم است سابقه دارد شهرت دارد. ماشین دارد وسایل دارد او را دعوت می‌کنند که اینها ۷ و ۸ نفر هستند و حال این که ما باید اعتراض کنیم که چرا با هفت هشت نفر مناقصه می‌کنید بایستی توی روزنامه بنویسید که بنده هم مقاطعه‌کار نیستم و هیچ سررشته از این کار ندارم بردارم یک کاغذی همین طوری بنویسم که بنده حاضرم با تخفیف پنجاه درصد این کار را بکنم این کار را لنک می‌کنند این ترتیب نمی‌شود در یک شهری که نان در مضیقه بوده است یک وزیری آمده است از اختیاراتی که قانوناً داشته استفاده بکند و یک پیمانی ببندد گفته شده است کی می‌تواند این کار را بکند قبلاً با آقای خدیوی یک پیمانی بسته شده بود آقای خدیوی به کنتراتش وفا نکرده و جنس را تحویل نداده و جنس هم نبوده و یک اغتشاش هم فراهم آمده بود حالا به چه علت کار ندارم...
مظفرزاده- آقا حضرتعالی از طرف متهمین دفاع می‌کنید یا مخبر کمیسیون هستید؟ (زنگ رئیس) با این کیفیت از اختیار قانونی خودش استفاده کرده و یک معامله را با پیمانکار منعقد کرده و اگر مناقصه یا مزایده نکرده است (و حال آن که احوط چنین بود که بکنند و بهتر بود که بکند) این عدم مراعات احوط مطابق قوانین دیگری جرم قانونی شناخته نمی‌شود نکته دیگری را که تذکر دادند و بعضی آقایان هم صحبت کردند راجع به شخصیت آقای تدین بود که شخصیت آقای تدین مشکوک است و در امور سیاسی در امور انتخاباتی مداخلات شدیدی کرده است این دو موضوع از هم تفکیک شد در کمیسیون دادگستری اگر خاطر آقایان باشد راجع به مداخله ایشان در امور انتخابات نظریه تعقیب داده شد و کمیسیون ایشان را قابل تعقیب دانست و گزارش به مجلس داد آن پرونده هم به دیوان کشور رفت و در آنجا باید تعقیب بشود و انتظار این یکی را داشتند اما این دو موضوع خاص یعنی رشوه گرفت یعنی دزدی کرد در این مورد گندم به خصوص این را کمیسیون دادگستری نپذیرفت پس اگر نظریات سیاسی در مورد ایشان هست از لحاظ مداخله انتخاباتی و از لحاظ سایر امور این نظریات تأمین شده است و با یک گزارش در جریان ممکن است یک نفر بشر در زندگانی‌اش متهم به ده رشته جرم باشد آن قاضی که دارد رسیدگی می‌کند نه رشته را ثابت بداند یک رشته را هم بگوید این ثابت نیست نسبت به آن رشته به خصوص منع تعقیب بدهد ولی نه تا را هم رأی به تعقیب بدهد و حال آن که این مجرم بودنش در نه رشته می‌رساند که این آدم بدی است پس اگر یک نظریاتی چنان که شایسته شأن مجلس است که با احوال و اوضاع اشخاص توجه می‌کنند و به سیاست اجتماعی و اخلاقی و روحیه اشخاص توجه می‌کند واین توجه را در مورد نمایندگان و غیرنمایندگان دارد این نظر تأمین شده است و بایستی دیوان کشور رویش نظر کند اما اگر نسبت سرقت، دزدی خیانت، منافیات عفت، چیزهای دیگری داده شد آن را هم کمیسیون عدلیه روی دلایلش صرفاً و از روی نظریات قضایی اظهار نظر کرد و قرار منع تعقیبش را داد نباید نظر کمیسیون دادگستری را تخطئه کرد در نطق مبسوط و مشروح آقای دکتر مصدق که بنده در صورت مجلس خواندم دیدم که ایشان بیش‌تر متوجه قضایای اجتماعی هستند و بیش‌تر متوجه این هستند که این شخص چندان صالح نیست و بیش‌تر متوجهند که بهتر از این می‌شد عمل کرد و متوجه هستند که باید علاج واقعه را قبل از وقوع کرد و باید در مال مردم و در بیت‌المال مسلمین یک قدری احتیاط کرد. این نظر آقا صحیح است و به هیچ وجه بنده نمی‌توانم برخلاف کسی که دارای یک تحصیلات حقوقی و احترامات اجتماعی است نسبتی بدهم ایشان هم بی‌طرف در این قضیه مطالعه کرده‌اند و نظریاتی که داده‌اند و اینجا نوشته شده است نظریه متینی است ولی جنبه اجتماعی دارد و جنبه اداری و جنبه سیاسی دارد همه اینها تأمین شده است با دستور تعقیب آقای تدین به مداخله در انتخابات اما در این مورد خاص نظر کمیسیون این بود که در اطاق رفت و بدون این که متوجه به این باشد که این آدمی که متهم است به این عمل خوب آدمی است ؟؟ آدمی است فقط از نظر ارزش قضایی رأی داده است و شایسته رأی قضایی هم همین است (رفیعی - و مصلحت عمومی) زیرا روی این نظر و این فکر هم در دیوان کشور می‌آیند یک عده می‌نشینند و دیگر آنجا نظر سیاسی را دخالت نمی‌دهند توجه می‌کنند می‌گویند این دلایل صحیح است یا صحیح نیست این شخص بی‌تقصیر یا با تقصیر است و اگر نظر آنها مخالف نظر مجلس شد به عقیده بنده یک قدری به شئون مجلس خلل وارد می‌شود که نباید مجلسی که حکمش و رأیش و قیام و قعودش در حکم قانون است یک نظری را بدهد که مخالف نظر دیوان کشور باشد چنان که راجع به دیگران در اینجا نظریه تعقیب دادیم و بنده در آن تاریخ دو کمیسیون دادگستری عضو بودم مخالفت کردم با آن گزارش بنده بودم و مرحوم احتشام‌زاده که جریان این طور نیست ولی معذلک نمی‌شد حرف زد آوردند آنجا و رأی گرفتند و رأی دادند و بعد که مراجعه شد به دیوان کشور دیوان کشور تبرئه کرد. حالا این توضیحاتی است که بنده به طور اختصار دادم و نخواستم آقایان را خسته کنم و وارد مسائل سیاسی شوم و نظر آقایان اعضای کمیسیون دادگستری هم چه سو کمیسیون و چه خود کمیسیون یک نظر آلوده با غراض نبوده است و اگر آقایان اعضای کمیسیون را متهم به بعضی نظرها بدانند در این قضیه بی‌انصافی و بی‌لطفی فرموده‌اید.
نایب رئیس- پیشنهادی از آقای عماد تربتی رسیده است قرائت می‌شود.
پیشنهاد می‌کنم پرونده آقای تدین به کمیسیون دادگستری عودت داده شود تا مجدداً با مراجعه به کلیه اسناد و مدارک و مطالب و دلایل اقامه شده از طرف آقای دکتر مصدق و دیگران گزارش جامعی تهیه و به عرض مجلس شورای ملی برسد تا موضوع روشن‌تر گردد.
نایب رئیس- آقای عماد تربتی
عماد تربتی- عرض کنم یک اصل خیلی کلی است و همه آقایان همیشه این اصل را مراعات دارند و آن این است که عدالت وقتی متزلزل می‌شود که یک بی‌تقصیری مقصر قلمداد شود یا بر عکس کناهکاری بی‌تقصیر و عدالت رعایت کامل این اصل را حکم می‌کند البته برای این که مقصری بی‌تقصیر یا بی‌تقصیری مقصر معرفی نشود بایستی کاملاً به دلایل و مدارک مراجعه کرد و اظهار مطلب بدون این که متکی به دلایل باشد و یا در موقعی که رسیدگی ناقص باشد نمی‌شود این اصل را کاملاً مراعات کرد. کمیسیون دادگستری مراجعه به پرونده کرد ولی چگونه پرونده‌ای یک پرونده که چندین صفحه بیش‌تر نبود این دلایل که بعداً در مجلس مذاکره شد و مراجعه که جناب آقای دکتر مصدق فرمودند و اسناد و مدارکی که ایشان به دست آوردند و گزارشی که دادند و همان طور که مروبط به اشخاص دیگر و سرلشکر مقدم بود به مجلس آمد البته این دلایل تازه و پرونده‌ها در آن موقع به مجلس مراجعه نشده بود این بود که در آن موقع صرفاً کمیسیون
دادگستری روی همان اوراق موجوده ملاحظه کرد بدون این که بخواهند از آن اوراق روی نظر شخصی خودشان اعمال نظری کرده باشند و یک رأیی کمیسیون داد و این رأی آمد در مجلس مطرح شد و دیدیم هر وقت که این موضوع مطرح شد یک کشمکش‌های زیادی و یک تشنج‌هایی در مجلس حاصل شد بدون این که بتوانیم یک تصمیمی نسبت به این موضوع بگیریم و در واقع این موضوع یک موضوع نحو است آمیزی شده است و حالا برای این که بیش‌تر به موضوع رسیدگی شود و دقت بیش‌تری شود مسلم است با این که اعضای کمیسیون دادگستری تقریباً تجدید شده‌اند و همان اعضای سابق هم با دلایل تازه به هیچ‌وجه لجاجت نخواهند داشت که نظر سابق خودشان را تعقیب کنند از این جهت بنده این طور پیشنهاد کردم که چنانچه یک دلایل پیدا شده است چه ضرر دارد این گزارش به کمیسیون دادگستری مراجعه شود و اگر واقعاً دلایل قانع کننده بر مجرمیت آقای تدین باشد اظهار عقیده خواهند کرد را اگر چنانچه باز هم دلایلی نیافتند و معلوم شد که اینها یک مطالبی نیست که مبتنی بر یک اساس باشد و مورد پسند دیوان کشور بشود عقیده سابق خودش را تأیید خواهد کرد و تصور می‌کنم این پیشنهاد چون موضوعی است که مربوط است به مزید رسیدگی و مربوط است به اجرای اصل عدالت و مربوط است به این که حق کسی تضییع و تفریط نشود و قابل قبول است آقایان موافقت بفرمایند این بود که بنده این پیشنهاد را تقدیم کردم.
نایب رئیس- آقای اسکندری
ایرج اسکندری- بنده با این پیشنهاد مخالفم برای این که این پیشنهاد خلاف قانون است طبق قانون محاکمه وزراء یک تشریفاتی برای محاکمه وزراء معین شده است این تشریفات را عیناً مجلس شورای ملی بایستی رعایت کند یک مرتبه دیگر هم در همین مجلس راجع به موضوع آقای تدین یک خلاف قانونی شد و من خیلی متأسفم که آقایانی که همیشه برای رعایت نظامنامه داخلی و رعایت قانون داد سخن می‌دهند آن دفعه هم اعتراض نکردند و آن مورد این بود که کمیسیون دادگستری اتهام ایشان را در موضوع دخالت در انتخابات تصدیق کرد و گزارش آن آمد به مجلس و با این که مطابق قانون محاکمه وزرا بایستی بدون مذاکره برود به دیوان کشور پیشنهادی یکی از آقایان داد مبنی بر این که این گزارش هم برود به کمیسیون و آقای دکتر عبده هم که مخبر کمیسیون بودند قبول کردند که آن گزارش برود به کمیسیون (فرخ- آن مال سهیلی بود) مال سهیلی یا هر کس باشد در هر حال این عمل مجلس خلاف قانون است و در قانون محاکمه وزرا این طور ذکر شده است که بعد از آن که کمیسیون دادگستری روی گزارش کمیسیون عرایض و مرخصی اظهار نظر کرد اگر نظر کمیسیون دادگستری مبنی بر منع تعقیب باشد باید در مجلس بحث شود و بعد مجلس رأی بدهد و مطابق رأی مجلس عمل شود اگر دائر به تعقیب بود بدون چون و چرا احاله شود به دیوان کشور بنابراین وقتی که قانون یک راهی را معین کرده است باید عیناً مطابق آن عمل شود مگر این که بخواهید این قانون را لغو کنید و نسخ کنید و این پیشنهادی را که آقای عماد تربتی فرمودند البته ظاهرش به نظر بد نیست که باز برود به کمیسیون و تحقیقات بیش‌تری بشود ولی بنده می‌بینم هر قوت این موضوع راجع به آقای تدین می‌آید به مجلس مدتی درش بحث می‌شود و وقت مجلس را می‌گیرد بعد یکی از آقایان نگاه می‌کنند نبض مجلس را می‌بیند وقتی که دیدند زمینه سست است فوراً یک پیشنهادی از یک جایی می‌رسد که برود دوباره در کمیسیون تحقیق شود بنده نمی‌دانم کمیسیون دادگستری که یک مرتبه دوسیه را دیده است و رأی خودش را داده است و اظهار عقیده کرده است و نظر خودش را به مجلس گزارش داده است دیگر چه مراجعه‌ای می‌خواهد بکند اگر این طور است تمام نظرهایی که تا حالا کمیسیون‌ها داده‌اند اعم از کمیسیون دادگستری یا غیر از آن کمیسیون قابل این است که دوباره برگردد به کمیسیون و یک مرتبه دیگر هم رویش اظهار نظر کنند و باز برگردد و گمان می‌کنم که این عمل تا آخر دوره چهاردهم ادامه داشته باشد و بالأخره نتیجه‌ای هم گرفته نشود در صورتی که این کار برخلاف قانون است و بنده تصور می‌کنم آقایان نمایندگان نظر ندارند که برخلاف قانون رفتار کنند و بهتر این است که موافقت شود نسبت به این موضوع رأی داده شود اگر ببینیم مجرم است بگوییم مجرم است و اگر مجرم نیست بگوییم نیست و این که برود به کمیسیون و باز برگردد و دو مرتبه برود و برگردد کار صحیحی نیست و معنی ندارد.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم پیشنهاد آقای عماد تربتی آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده کمی قیام نمودند) تصویب نشده آقای سرتیپ‌زاده فرمایشی دارید؟
بعضی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
مهندس فریور- بنده با کفایت مذاکرات مخالفم.
سرتیپ‌زاده- چون آقای فرخ در این قسمت بیش‌تر اطلاع دارند و از موضوع و جریان این قضیه کاملاً مطلع هستند اجازه بفرمایید ایشان توضیحاتی بدهند و بنده نوبت خودم را به ایشان واگذار می‌کنم.
نایب رئیس- بسیار خوب اتفاقاً بعد از جنابعالی نوبت آقای فرخ هم هست.
فرخ- بنده در این موضوع نمی‌خواستم صحبتی بکنم ولی بر طبق رأی فراکسیون و رعایت نظامات که به بنده امر شد مجبورم اطلاعات خودم را به عرض برسانم و فعلاً یک مقدمه مختصری را ناچارم عرض کنم.
در سال ۱۳۲۱ که بنده متصدی وزارت خواربار بودم وضعیت غله در ایران خوب نبود به استثنای دو ایالت آذربایجان و خراسان که خوب بود سایر نقاط خوب نبود در آبان ۱۳۲۱ دولت شوروی از ما تقاضا کردند بیست و سه هزار تن غله به آنها بدهیم سه هزار تن در گرگان و بیست هزار تن در آذربایجان در آن وقت که بنده متصدی وزارت خواربار بودم رئیس مالیه آذربایجان در آن موقع فروزان بود جواب داد که ما فقط می‌توانیم آذوقه تا آخر سال را تأمین کنیم و بیش از آن چیزی نداریم ناچار شاهزاده محمدحسن میرزا دولتشاهی را که از مأمورین خیلی معروف و درستکار مالیه بوده مأمور آذربایجان کردمو یک راپورتی به امضای دولتشاهی و فروران الان در وزارت خواربار موجود است می‌نویسند که آذوقه آذربایجان را تأمین کرده‌ایم تا آخر خرمن و اگر می‌توانید تا هفت، هشت هزار تن برای ما تهیه کنید این قضیه موجب شد که بنده خودم رفتم به آذربایجان برای تهیه غله به بنده ۲۶۶۰۰ تن غله خریداری کردم به نرخ دولتی با ده تومان حق‌العمل با این که از دولت اجازه داشتم که در هر تن سیصد تومان حق‌العمل بدهم ولی بیش از ده تومان حق‌العمل ندارم. در شهرها تبلیغ کردند که وزیر خواربار آمده است که آذوقه مردم را ببرد بنده مجبور شدم درهی شهری تمام مهمین و متعینین شهر را خواستم و در هر شهری سه نفر تعیین کردیم برای نظارت در امر غله و مخصوصاً در شهر تبریز و شاید بعضی از آقایان نمایندگان هم تشریف داشتند واعظ‌زاده نامی هم در جزو کسانی بودند که در تبریز نظارت داشتند و با این ترتیب ما اول آذوقه هر قسمتی را تأمین کردیم و در آخر آذر که بنده به طهران مراجعت می‌کردم موجودی انبار غله آذربایجان عبارت از ۵/۱۹۹۵۷ تن بود که صورت آن به امضای آقای قهرمانی متصدی غله آنجا رسیده است این موجودی انبارها بوده اما مصرف شهرها یک شهرهایی در آذربایجان غله می‌گرفتند و یک جاهایی نمی‌گرفتند آنجاهایی که می‌گرفتند چون نرخ نان ارزان‌تر از غله بود فشار آوردند که غله داده شود این شهرها عبارت بوده از عجب شیر و باب و مرند و آذرشهر و شبستر و جمعاً ماهی ۳۴۲۰ تن مصرف کل شهرهای آذربایجان بود به موجب این صورت که به امضای رئیس غله است...
بعضی از نمایندگان- عده کافی نیست.
رحیمیان- عمداً از اکثریت انداختند برای این که مطالب مهمی است.
نایب رئیس- آقای رحیمیان صحبت نفرمایید.
(در این موقع چند نفر از آقایان نمایندگان وارد و عده کافی شد)
فرخ- تعهدات هم مقدار ۱۱۹۰۶ تن بود که باید وصول شود. بنابراین به موجب این صورت ما آذوقه تمام شهرهای آذربایجان برای شش ماه در انبار موجود نگاه داشتیم و تعهدات هم بود که باید به تدریج وصول شود چون بعضی از فقط آذربایجان سردسیر است و در مهر ماه جنس به دست می‌آید قدری تعهدات عقب افتاده بود (نقابت- به شوروی چقدر دادید؟) بیست هزار تن و بیست و شش هزار و ششصد تن بنده خریداری کردم که بیست هزار تن به شوروی دادیم و هزار و ششصد تن هم به تهران حمل کردیم و پنج هزار تن را به دلایلی که فعلاً از ذکر آن خودداری می‌کنم مانع از حمل آن شدند. بنابراین می‌گویند در فروردین وزیر خواربار برای این رفت به آذربایجان که به قدر کافی غله نبود و در شهر انقلاب شد و قحطی شد آقای نقابت هم در فرمایشات شأن فرمودن در شهر نان در مضیقه بود و چون جنس در مضیقه بود انقلابی هم شده بود بنده خیال می‌کنم چون که از آذربایجان تلگراف می‌رسد به وزیر خواربار که شما بیایید اینجا و انقلاب است و نان نیست بایداول به دفاتر رجوع کند که موجودی انبارهایش چیست و تعهداتش چیست مصرفش چیست، احتیاجش چیست همان طور که وزیر بهداری سر و کارش با آمپول و دوا و دکتر است وزیر خواربار هم سر و کارش با تعهدات و مصرف و موجودی و انبار و این چیزها است ولی ایشان مراجعه نکردند رفتند آذربایجان سه شب و دو روز آنجا تشریف داشتند آنجا هم مراجعه به دفاتر محل نکردند که ببینند این ده هزار تن موجودی که تا آخر خرداد ماه باید مصرف شود این مقدار چه شده که امروز که فروردین است نان نیست و به این طریق اجازه دادند در
مقابل صد و بیست کیلو قند یک تن گندم بگیرند به عقیده بنده اینجا یک تقصیر اداری برای وزیر خواربار وقت مسلم است که ایشان وظیفه اداری خودشان را انجام نداده‌اند یعنی موجودی، مصرف تعهد، اینها را نگاه نکرده و آمده‌اند یک اجازه‌ای داده‌اند که یکصد و بیست کیلو قند داده شود و در مقابل آن یک تن گندم بگیرند بالاخص بنده یک مقداری گندم با سند ثبت اسنادی خریده بودم من جمله ازکتابچی نام در اردبیل سه هزار تن بنده خریده بودم از قرار تنی سیصد و ده تومان وزارت خواربار در فروردین الغاء کرد این قرارداد را گفت محتاج نیستیم و نمی‌خواهیم البته کتابچی هم از خدا می‌خواست ندهد این گندم را گفتند نمی‌خواهیم بعد همین گندم را آقایان خریدند و تنی هفتصد تومان و به حساب دولت گذاشتند به سی و یک هزار و پانصد و چهل تومان.
رحیمیان- آن وقت می‌فرمایند خیانت نیست.
فرخ- این سند ثبتی هم در دفاتر وزارت خواربار موجود است. به عقیده بنده این سندی را که آقای نقابت فرمودند البته یک سندی مجیدزاده گرفت پس از مدتی که گذشت و دید وجود دولت ممکن است در مخاطره باشد این سند را گرفت برای سک سال بنده تقاضا می‌کنم که آقایان نمایندگان آذربایجان آنهایی که هستند این اسناد را بگیرند و این امضاها را ببینند و این را به مقام ریاست تقدیم می‌کنم و تقاضا می‌کنم که این هم ضمیمه دوسیه بشود آقای سرتیپ‌زاده در مقابل تریبون حاضر شده و اسناد ابرازی آقای فرخ را ملاحظه نمودند.
نقابت- تا حالا چرا ندیده‌اید؟
فرخ- برای این که رئیس غله یک سمت رسمی داشته است و این گزارشاتی که داده است آقای قهرمانی این است، یک راپورت رسمی است و به علاوه آقای ثقةالاسلامی آقای اپیکچیان ممکن است تشریف بیاورند ملاحظه بفرمایند (ثقةالاسلامی - بنده دیدم صحیح است) در هر حال چیزی که مسلم است این نکته است که مضیقه نانی در آذربایجان نبوده است و انقلاب و آشوبی هم برای نان نبوده است اصلاً این قضیه ایجاد شده بوده است برای این که بروند و از قرار تنی صد و بیست کیلو قند گندم بخرند این را ایجاد کردند زیرا به موجب همین سند که عرض می‌کنم ده هزار تن موجودی انبارها بوده است چه شده است که بروند صد و بیست کیلو قند بدهند و یک تن گندم بگیرند اساساً این کار برای این بوده است که یک مقداری کلاه دولت را بردارند، حالا کی‌ها برداشته‌اند بنده نمی‌دانم این را بایستی به دوسیه رجوع کرد ولی برای این موضوع همین اسنادی که در دست بنده است بدیهی است از برای تعقیب این قضیه کافی است و قابل رسیدگی است.
بهادری- از انبارهای سابق هم در اطراف الان موجود است.
نایب رئیس- آقای دکتر مصدق
نقابت- اجازه بفرمایید.
دکتر طاهری- دو نفر مخالف پشت سر هم نمی‌توانند صحبت کنند.
امیرتیمور- مخبر همیشه می‌تواند صحبت کند.
نایب رئیس- آقای نقابت
نقابت- مخبر کمیسیون دادگستری بنده معمولاً صحبت مفصل نمی‌کنم در اصل موضوع صحبت می‌کنم آقای فرخ فرمودند مطابق این ارقامی که بنده یادداشت کردم موجودی آخر آذر ماه ۱۳۲۱ در تبریز ۹۷۵ و ۱۹ تن بوده است و توضیح دادند که ۹۰۶ و ۱۱ تن هم تعهدات گرفته بودند تعهد می‌دانید کسانی که ملک دارند می‌آیند مطابق آن فورمول یک تعهداتی می‌دهند باید اداره خیلی منظم باشد که تعهدات را وصول کند اگر تعهدی وصول نشد این تعهد در دست باشد که در شهر نان نمی‌شود اداره باید تعهد را وصول کند و نان بشود پس مطابق بیانی که فرمودند و نوشته‌اند ۹۷۵ و ۱۹ تن موجودی آخر آذر ماه است و بر طبق آن هم به همه نشان داده‌اند بنده هم تصدیق می‌کنم این فرمایش را کردند بنده از آنجا پرسیدم که چقدر گندم به شوروی داده‌اند فرمودند بیست هزار تن به شوروی دادیم... (فرخ - بیست و شش هزار تن بعد خرید کردند) و بعد فرمودند که ۲۰ هزار تن به شوروی دادیم ۱۶۰۰ تن هم به تهران آوردیم.
فرخ- بیست و شش هزار و ششصد تن خرید علاوه داشته‌ایم با سند ثبت اسنادی آقا.
نایب رئیس- آقای فرخ اجازه بفرمایید.
نقابت- البته آقایان توجه دارند که این نطق‌ها از طرفین نوشته می‌شود اگر من بگویم آقا این جور می‌گویند فردا معلوم می‌شود که من دروغ گفتم اینجا معلوم می‌شود، من هم یادداشت کردم و به این کیفیت که آقا فرمودند معلوم است که زمینه برای نان نبوده است. تذکر می‌دهند بیست و شش هزار تن ثبت اسنادی گرفته‌اند (فرخ- بله خریدیم) این را که خریدید پس کی تحویل دادند؟ از کی عملی شد؟ آمد توی بازار؟ تحویل شوروی‌ها داده شد؟ توی انبار بود؟
فرخ- تحویل شوروی‌ها داده شد در مراغه، اردبیل، خوی، رضائیه، تبریز، شبستر، بوکان تحویل گردید.
نقابت- تصدیق می‌کنم خریدید تحویل دادید به شوروی شهر چه بخورد؟ انبارش داشت؟ چقدر داشت؟
فرخ- شهر چقدر خودش داشت ۱۵ هزار تن برای سه ماهش داشت.
نقابت- بنده از روی رقم دارم ارائه می‌دهم ۱۵۰۰۰ تن این عدد وقتی که وارد دلیل و عدد می‌شویم کمیت لنت می‌شود. من همین جا را می‌خواهم و بهتر است وارد مباحث سیاسی و اجتماعی نشویم وارد دلیل و عدد بشویم. عدد این است که شهر در مضیقه بوده است و نان نداشته است بنده چون نخواستم در حاشیه مطلب صحبت کنم حالا مجبورم که یک نکته‌ای را عرض کنم و آن این است که آقای فرخ خودشان بیایند گزارشاتی که از آذربایجان شده بود بفرمایند که خودشان هم تشریف بردند به تبریز و یک اقداماتی کردند برای تهیه نان و زحمتی هم کشیدند و خیلی هم قابل تقدیر است گزارشی دادند آقای فرخ در مراجعت‌شان با علیحضرت همایونی که ما رفتیم و این قدر جنس خریدیم این قدر عمل کردیم این قدر تعهدات خارجی را دادیم و این قدر تعهدات داخلی را ولی اینها رقم بود و موجودی جنس نبود و اعلیحضرت همایونی هم به این جهت تقدیر کردند زحمات ایشان را و در جراید انتشار یافت و گویا یک حمایلی و نشانی هم دادند به این کیفیت تقدیر کردند زحمات آقای فرخ را ولی بلافاصله آقای فروزان که پیشکار مالیه محل بود گزارشی دادند که حالا آن گزارش توی دوسیه است. گزارشی دادند که این گزارش را که آقای فرخ داده‌اند که این قدر موجود داریم و این قدر نداریم اساساً صحیح نیست و ما اصلاً گندم نداریم و به اثر این گزارشی که در دوسیه است...
نایب رئیس- آن موضوعاتی که مربوط به گزارش است بفرمایید.
امیرتیمور- مربوط به دوسیه است آقا
نقابت- می‌دانید که من وکیل دادگستری هستم و از موضوع خارج نمی‌شوم آن گزارش رسید که در شهر غله وجود ندارد و شهر در مضیقه است این بود که بلافاصله آقای فروزان را از آنجا برداشتند و آقای ویویان را گذاشتند و ویویان هم رفت و معامله پنج هزار تن را با عبدالله خدیوی بست که آن معامله به ضرر دولت هم هست و غلط هم هست و همان طور که آقای دکتر مصدق فرمودند ضرر داشت برای این که زمان جلوتر و جنس ارزان‌تر بود و مضیقه زیاد نبود به هر حال ویویان را هم حالا عذرش را خواسته‌اند خدیوی هم به تعهد خودش وفا نکرد در ضمن تحقیقات گفتند که سرلشگر ویویان را خواست در ضمن به او تشدد کرد و او را مجبور کرد که قرارداد را امضا کند و او هم مجبوراً امضا کرد عذر آن را هم همین طور خواستند و این عذر هم به شهادت آقایان در دوسیه هست و این تعهد با این کیفیت قراردادش بسته شد اما اگر خدیوی هم به تعهد خودش عمل کرده بود و این جنس هم وارد می‌شد و ۱۱ هزار تن مردم هم وصول می‌شد بد نبود ولی البته جنس نبود چون هیچ کدام از اینها نشده کاغذ و حرف هم نمی‌شد تحویل داد. ناچار باید جنس تهیه کنند رفتند آنجا آقای سرلشکر مقدم و آقای تدین با هم صحبت کردند که کی عرضه این کار را دارد گفتند اینجا یک جوان دیوانه هست که گاهی به کله‌اش می‌زند و از این قبیل کارها می‌کند و آن زمان که آقای مستوفی استاندار بودند آن شخص آمد و با شتر می‌رفت یک چنین کاری را می‌کرد و جنس تهیه می‌کرد و آن دفعه آن جریانات پیش آمد به این شخص گفتند بلند شد و چند تا شتر برد و جنس را آورد و چه کرد این را اگر بیندازیش توی یک دنده‌ای ممکن است این کارها را بکند آمدند این شخص را خواستند و گفتند بیا مردانگی کن و این کار را بکن او هم آمد و یک تعهدی را هم امضاء کرد و رفت در ظرف صد روز تعهد خودش را انجام داد حالا می‌فرمایید که یک فایده‌ای نبرده است و اسناد و محاسبه‌اش هم در کمیسیون هست فایده برده است دلایلی هست که فایده برده اما معامله‌کننده‌ای و مقاطعه‌کاری نیست که فایده نبرد بنده این طور تسلیم شما بشوم این طور که نمی‌شود، این توضیحی که آقای فرخ دادند از حیث رقم و عدد و سندی را ابراز فرمودند بر علیه خودشان دلیل است.
فرخ- توضیح دارم بنده به موجب ماده ۱۰۹ حق دارم توضیح عرض کنم.
نایب رئیس- پیشنهاد ختم جلسه شده است.
هاشمی- اجازه می‌فرمایید توضیح عرض کنم.
نایب رئیس- بفرمایید.
هاشمی- چون از ظهر زیاد گذشته است اصلاً روش دفاع از خبر کمیسیون و مدافعات صورت دیگری به خود گرفته است که معمول مجلس نیست (مظفرزاده- اصلاً دفاع خصوصی بود) از این جهت بنده پیشنهاد ختم جلسه کردم که یک قدری فکر آقایان برای جلسه دیگر آماده‌تر باشد و از جناب آقای دکتر مصدق هم که نوبت ایشان است تمنا می‌کنم اگر عرض بنده را صحیح می‌دانند موافقت بفرمایند که در جلسه آتیه بهتر صحبت شود و قضیه حل شود (صحیح است)
فرهودی- اجازه می‌فرمایید؟
نایب رئیس- بفرمایید.
فرهودی- یک ساعت پیش که مجلس متشنج شد و از اکثریت افتاد البته هر یک از آقایان عصبانی شدند بنده هم آن موقع عصبانی شدم موقعی که عبور می‌کردم به آقای نایب رئیس عرض کردم که مجلس را بهتر اداره بفرمایند برای این که مادر نظامنامه داریم که هر ناطقی در هر موقعی که حرف می‌زند می‌بایستی در اطراف همان موضوع صحبت کند و خارج از موضوع حرف نزند منظورم این بود که اجرای آن ماده بشود بعد بیرون که رفتم و متوجه شدم که آقایان گفتند که آقای نایب رئیس متوجه این موضوع بوده‌اند و اخطار هم کرده‌اند این است که بنده خودم جواب خودم را شنیدم و چون دیدم که ایشان تصور کرده‌اند که قصد اسائه ادبی بوده است اگر چنین قصدی بوده است بنده معذرت می‌خواهم.
بعضی از نمایندگان- صحیح است- احسنت
۹- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
نایب رئیس- چون فردا مصادف با جشن پایان جنگ است به همین جهت آقای نخست وزیر و آقای رئیس مجلس مطالبی خواهند فرمود بنابراین جلسه را ختم می‌کنیم و جلسه آتیه فردا ساعت ۹ صبح تشکیل خواهد (صحیح است)
(مجلس یک ساعت و بیست دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی - دکتر معظمی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
قانون
شماره ۲۹۲۰ تاریخ ۱۵/۲/۱۳۲۴
وزارت دارایی
قانون اجازه پرداخت حقوق و هزینه دو ماهه اول سال ۱۳۲۴ مجلس شورای ملی و چاپخانه مجلس و اداره روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی که به تصویب مجلس شورای ملی رسیده و فرمان همایونی در اجرای آن شرف صدور یافته است ذیلاً ابلاغ می‌شود.
(محل صحه همایونی)
فرمان ملوکانه
با تأییدات خداوند متعال ما پهلوی شاهنشاه ایران
نظر به اصل بیست و هفتم متمم قانون اساسی مقرر می‌داریم:
ماده اول- قانون اجازه پرداخت حقوق و هزینه دو ماهه اول سال یک هزار و سیصد و بیست و چهار مجلس شورای ملی و چاپخانه مجلس و اداره روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی که در جلسه ۳۰ فروردین ماه ۱۳۲۴ به تصویب مجلس شورای ملی رسیده و منضم به این دستخط است به موقع اجرا گذاشته شود.
ماده دوم- هیئت دولت مأمور اجرای این قانون هستند به تاریخ نهم اردیبهشت ماه ۱۳۲۴ قانون اجازه پرداخت حقوق و هزینه دو ماهه اول سال ۱۳۲۴ مجلس شورای ملی و چاپخانه مجلس و اداره روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی:
ماده اول- به کارپردازی مجلس اجازه داده می‌شود حقوق و هزینه دو ماهه اول سال ۱۳۲۴ مجلس شورای ملی و چاپخانه مجلس را در حدود بودجه و اعتبارات اسفند ماه ۱۳۲۳ از وزارت دارایی دریافت دارند.
تبصره۱- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود کمک هزینه مربوط به مجلس شورای ملی و چاپخانه مجلس و اداره روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی (موضوع قانون کمک کارمندان دولت) را در دو ماهه اول سال ۱۳۲۴ از محل درآمد عمومی کشور کارسازی دارد.
تبصره۲- به کارپردازی مجلس اجازه داده می‌شود کمک هزینه کار گران فنی چاپخانه را موضوع کمک کارمندان دولت) در دو ماهه اول سال ۱۳۲۴ از محل درآمد چاپخانه مجلس بپردازد.
ماده دوم- کارپردازی مجلس شورای ملی مجاز است مبلغ نهصد و پنجاه هزار ریال معادل دو دوازدهم بودجه اداره روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی را که تقدیم مجلس نموده است برای حقوق و هزینه ماه‌های فروردین و اردیبهشت ۱۳۲۴ به رسم علی‌الحساب از وزارت دارایی دریافت و بپردازد و پس از تصویب بودجه احتساب نماید.
این قانون که مشتمل بر دو ماده است در جلسه سی‌ام فروردین ماه یک هزار و سیصد و بیست و چهار به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است.
رئیس مجلس شورای ملی- محمدصادق طباطبایی
اصل قانون در دفتر نخست وزیر است
نخست وزیر
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
نطق اعلیحضرت همایون شاهنشاهی
به مناسبت خاتمه جنگ اروپا
از رادیو تهران روز سه‌شنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۳۲۴ ساعت ۸ عصر ایراد فرمودند
شکر خدا را که خوشبختانه جنگ اروپا به پایان رسید و یقین است جنگ با ژاپن کشور متجاوز دیگر هم قریباً با شکست آن دولت پایان خواهد یافت موفقیت مللی که برای آزادی دنیا داخل مبارزه شده‌اند مخصوصاً متفقین بزرگ خودمان شایان تبریک است و ملت ایران باید به ملت‌هایی که در اروپا از قید بندگی آزاد شده و راد مردانی که برای تحصیل این آزادی جان بازی کرده‌اند از صمیم قلب تهنیت و درود بفرستد.
اگر چه در این جنگ ارتش ایران وارد نبود و شاید هم وضعیت جغرافیایی کشور ما اقتضا نداشت که به شرکت در مبارزه و کمک نظامی مبادرت کند ولی شکی نیست که در سه سال اخیر ملت ایران داخل در این نبرد عظیم بوده و با تمام وسایل موجوده از قبیل راه‌آهن و راه‌های شوسه و خطوط تلگرافی و افراد کارگر و زارع و ابنیه و مؤسسات خود کمک‌های نمایان کرده و متحمل صدمات و مشقات کلی شده است.
حالا باید خوشوقت باشیم که اولاً در استقرار اساس آزادی و عدالت که مقصود اصلی از این جنگ بود موفقیت حاصل نموده‌ایم ثانیاً فداکاری‌های ما مورد تصدیق و قدردانی ملل فاتح قرار گرفته است چنان که انتخاب نماینده ایران در هیئت مدیره کنفرانس سان‌فرانسیسکو از علائم این تصدیق است و معلوم می‌شود که ایران در سازمان جدید دنیا ذیدخل و رأی و عقیده او دارای اهمیت است مللی که بر علیه آلمان داخل جنگ شدند بدیهی است منظورشان جلوگیری از تجاوز و خودسری برای رفاهیت و حفظ تمدن دنیا و دفاع از میهن و حفظ آزادی و استقلال کشور خود بوده و البته مقصود و مرام آنها عالی و مقدس است.
ایران هم که شیفته و مجذوب همین مرام گردیده و صدماتی تحمل کرده است باید از نمرات فداکاری خود بهره‌مند شود.
نتایج برجسته که از این جنگ می‌توان گرفت این است که معلوم شد تجاوز و زورگویی در دنیای آزاد و عدالت‌خواه مردود و منجر به عواقب شوم می‌گردد و نیز دیده شد کشورهایی که وحدت یگانگی کامل در بین مردم آنها نبود چه صدماتی به حیات ملی و افتخارات تاریخی خود وارد نمودند البته ملت‌های بزرگ فاتح سعی خواهند نمود بعد از جنگ روابطی بین همه ملل تأسیس شود که از منافع صلح عادلانه متمتع گردند. کشور ما هم که محتاج به ترمیم خرابی‌ها و خسارات و مستحق ترقی و منتظر کمک و مساعدت دیگران است و در عرصه حیات نوین دنیا باید وارد شود تکلیفش این است که از افکار مسموم بپرهیزد و فقط اطاعت از قوانین و حفظ مصالح عالیه مملکت و اتحاد و یگانگی را شعار و آئین خود قرار بدهد تا به خواست خداوند و با فعالیت و اهتمام در سایه جان پرور عدالت اجتماعی به تحصیل موجبات زندگانی با تمدن و تأمین رفاهیت افراد ایرانی نائل گردد.
اعلامیه دولت راجع به پایان جنگ
هم‌میهنان گرامی
با نهایت مسرت به اطلاع عموم می‌رسانیم که پایان جنگ اروپا با پیروزی نهایی متفقین امروز روز سه‌شنبه ۱۸ اردیبهشت ماه ۱۳۲۴ مطابق هشتم ماه مه ۱۹۴۵ رسماً اعلام خواهد گردید در سایه مساعی و فداکاری خستگی‌ناپذیر ملل متفق بالأخره اصول آزادی بر فاشیزم و ظلم و بیدادگری غلبه یافت و دول شیفته آزادی بار دیگر ثابت نمودند که خواهان سعادت بشر و آزادی و آسایش ملل می‌باشند.
در آزاد نمودن مللی که مورد ظلم و هجون نازی‌ها و فاشیست‌ها و بیدادگران قرار گرفته بودند کلیه دول متفق به خصوص انگلستان، اتحاد جماهیر، شوروی، آمریکا، فرانسه و چین نقش مهمی بازی نموده‌اند و دولت و ملت ایران در راه موفقیت متفقین خود فداکاری بی‌پایان نموده و آنچه را که در تحت اختیار داشت در طبق اخلاص گذاشت.
دولت شاهنشاهی ایران خاتمه جنگ اروپا و پیروزی متفقین عزیز خودرا به دنیا و عموم هم‌میهنان گرامی خود صمیمانه تبریک می‌گوید و از خداوند متعال سلامتی و موفقیت وسعادت عموم افراد ملل متعلق و دوست خود را مسئلت می‌نماید:
در کشور شاهنشاهی به مناسبت پیروزی نهایی در اروپا از فردا ساعت شش صبح روز چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۲۴ به مدت ۲۴ ساعت مراسم جشن بر پا خواهد شد و تعطیل عمومی خواهد بود.