مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ اردیبهشت ۱۲۸۶ نشست ۸۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ اردیبهشت ۱۲۸۶ نشست ۸۲
مذاکرات دارالشورای ملی روز پنج‌شنبه ۲۵ ربیع‌الاول ۱۳۲۵
خلاصه مذاکرات روز یکشنبه ۲۱ را آقای حاج سید نصرالله قرائت کردند.
حاج سید نصرالله – موضوع مذاکرات امروزه نظامنامه وزارت داخله است.
حاج محمدتقی – بهتر این است که مذاکره نظامنامه وزارت داخله را محول بروز دیگر فرمایید چیزی که امروزه اهمیتش از تمام زیادتر است مسئله نان است خوب است در خصوص عمل نان هر اقدامی را صلاح میدانید اکیداً اقدام شود زیرا که امروز نزدیک است از اغتشاش عمل نان دکاکین بازار بسته شود.
محقق الدوله – بطور اطمینان عرض می‌کنم در خصوص عمل نان از طرف مجلس اقدامات لازمه بعمل آمده آنچه را که شما دیدید ما هم نظیر آنرا دیدیم امید است تا عصر اسباب آسودگی خلق فراهم شود امروز هم رؤسای کمپانی در دربار مجلس منعقد نموده بودند با وزراء در این خصوص مذاکرات لازمه را نموده‌اند امید است بر وجه صحیح موجبات آسایش عامه تا شب مهیا گردد.
آقا میرزا محمود خوانساری- بنده در این انجمن بودم ولی فعلا ما نمی‌توانیم اطمینان حاصل نماییم تا ساکت بمانیم بهتر این است نتیجه اقدامات وزارت داخله به مجلس ابلاغ شود تا موجب اطمینان ما و موکلین گردد.
مؤتمن الممالک- از زمان مرسوم محمد شاه تاکنون هزار و چهار صد قریه از املاک طهران جزو خالصجات بوده اکنون هم باقی است باید بدانیم گندم این املاک چطور شده و کجا است.
وکیل – عجالة این مسئله هم بدرد ما نمی‌خورد چند روز قبل که در خصوص عمل نان مذاکره شده حجج اسلام فرمودند که هر کس گندم دارد و نمی‌دهد باید بیاورند و بفروشند نتیجه این مطلب چطور شد.
آقا میرزامحمود خوانساری – وظیفه وزارت داخله حالیه است که اصلاح این نواقص و رفع این مقاصد را بکند کمپانی نان هم باید گندم برساند این ترتیب راما باید از آنها بخواهیم.
حاج سید عبدالحسین شهنشاهی – آنچه این دو سه روزه مسموع میشود دلالت بر این دارد که این مقاصد از طرف خبازها تولید شده بعلت اینکه کمپانی گندم رسانیده ولی آنها نان بخلق نمیرسانند.
آقا میرزا محمود خوانساری- عقیده بنده بر این است ما باید کاری باینها نداشته باشیم فقط بایست اصلاح این عمل را بخواهیم عجالة یکی دو روز مهلت بدهید اگر اصلاح نشد بیاید در اینجا بنشینیم و جداً اصلاح بخواهیم.
حاج سید نصرالله – همینطوری که آقا میرزا محمود اظهار داشتند خوبست.
آقا میرزا محمود – اهل طهران بدانند که هر روزه در هزار و هشتصد تومان از بابت تفاوت عمل نان داده میشود این هم حال نان است که می‌بینیم حکومت هم اقدام نمی‌کند که خباز را آورده سیاست کند.
رئیس- همینطوری که جناب محقق الدوله گفتند امروز از صبح تا ظهر بجهة انجام این مقصود مجلس رقعه بوزارت داخله نوشته شد ظهر جواب از طرف وزارت داخله رسید که مضمون آن این بود:
- رؤسای کمپانی دو ساعت بغروب مانده به دربار بیایند تا آنچه لازم است اقدام و اهتمام بشود این اقدامات شده حالا چه نتیجه حاصل شود چه عرض کنم.
وکیل التجار – حال که این طور اقدام شده بهتر این است فعلا نتیجه مجلس را از وزارت بخواهید شرحی بنویسید که نتیجه مذاکره با روسای کمپانی چه شده اطلاع بدهید تا اطمینان حاصل شود.
حسام الاسلام – فعلا مجلس متهم شده دخلش را دیگران می‌برند و تهمتش با ماست.
رئیس- اگر مجلس بخواهد اطلاع صحیح حاصل نماید باید مختصری بحاج امین الضرب بنویسد و نتیجه مذاکرات را بخواهد تا معلوم شود.
(نتیجه مذاکرات این شد که از طرف مجس شرحی بحاج امین‌الضرب نوشته و نتیجه مذاکرات آن مجلس معلوم گردد.)
وکیل التجار- چند مسئله مهمی بود که باید در مجلس عرضه دارم تا اقدامات لازمه بعمل آید یکی نظامنامه انجمنهای ایالتی است که بحمدالله تمام شده و بصحه فرستاده شد دیگر متمم قانون اساسی که آنهم انشاءالله دفعه سیم قرائت شده باتمام می‌رسد.
حاج سید نصرالله – تاخیر اختتام نظامنامه اساسی از آن باب است که قانون ما قانون مقدس شرع محمدی است باید نهایت دقت بشود که مبادا سر موئی تخلف شود مقصود این است که بواسطه پاره از عنوانات اسباب اغتشاش اذهان فراهم نشود اگر قدری تعویق افتاده بملاحظه دقت و مواظبت تامی است که باید رعایت شود.
وکیل التجار – البته باید توافق نظامنامه اساسی را با قوانین شرع همیشه منظور داریم مسئله دیگر بودجه مالیه است که تاکنون از این کمیسیونی که منعقد است بنده هیچ نتیجه ندیده‌ام الان دو ماه از اول سال گذتشه است و مالیات گرفته میشود گمانم این است دیگر نشود تغییر داد فعلا اگر لازم است اعضاء کمیسیون تغییر داده شود تغییر بدهید تا این عمل زودتر انجام پذیرد حکام مالیات را می‌گیرند ارباب تیول هم در تیول مداخله می‌کنند.
آقا سید محمدتقی – راپورتی را که آقای احسن الدوله از انجمن عرایض داده بودند قرائت کردند (به آقایان محترم مجلس مقدس مژده باد که بعد از انتظار زیاد از تغییر وزارت داخله نتیجه خوبی حاصل کردید و این دو روزه چهل فقره جواب عرایض متظلمین بطور مساعد صادر و بانجمن عرایض رسیده و مایه امیدواری شده است علی الخصوص در فقره موقوفی تیولات که دو فقره رعایا عارض شده بودند صریحاً بحکومت نوشته شده که صاحب تیول حق تعرض برعایا ندارد انشاءالله سایر وزرا هم تأسی کرده اقدامات مجدانه در جواب عرایض بعمل آورده و وزارت داخله علاوه بر اینها بذل همت در آسودگی و رفاهیت اهالی خواهدنمود.)
آقا میرعماد – از الموت جمعی آمده متظلمند ظاهرا حکومت آنجا بر آنها سخت گرفته که چرا بمجلس متظلمند.
آقا شیخ حسین شهیدی - نقدا حاکم الموت براهالی بطوری سخت گرفته که جمعی فرارا امده‌اند و در مجلس متظلمند.
آقا شیخ حسین – یکی از فصول نظامنامه داخلی ما این مطلب است که هر مسئله که مطرح مذاکره شد هر کس یکدفعه حق رأی دارد این ترتیب لازم است رعایت نشود.
آقا شیخ ابراهیم – نظامنامه ایالتی اختتامش بطول انجامید باید اکیدا اقدام شود بلکه زودتر این نظامنامه بولایات فرستاده شود و تکلیف حکام معلوم گردد.
رئیس- البته فرستاده میشود چیزی که هست اتمام نظامنامه وزارت داخله هم خیلی اهمیت دارد باید آنهم تمام شود که تکالیف آنها هم معین شود. مطلب دیگری که امروزه از تمام‌الزم است ترتیب کمیسیون مالیه است
(گفتند باید اعضا را تغییر داد) قرار شد در اطاق خلوت گفتگو شود و ترتیبی در کمیسیون مالیه داده شود در اینموقع نظامنامه وزارت داخله قرائت شد.
حاجی محتشم السلطنه – بسمت معاونت وزارت داخله بمجلس مقدس آمدند و رقعه که از طرف وزارت داخله بمجلس نوشته شده بود ابراز داشتند مضمون رقعه این بود:
- حسب الامر قدر قدر اعلیحضرت همایونی ارواحنا فداه حاج محتشم السلطنه بمعاونت وزارت داخله انتخاب و از قرار همین رقعه بمجلس معرفی می‌شوند (همگی تبریک گفتند)
ایضا محتشم السلطنه رقعه دیگر از طرف وزارت داخله که در جواب رقعه مجلس نوشته شده بود ارائه داشتند آقا سید محمد تقی قرائت نمودند که خلاصه آن باین مضمون بوده:
- رقعه مجلس در باب گندم واصل گردید در حضور وزیر مخصوص و اقبال الدوله و حاج امین الضرب و معین‌التجار مذکرات لازمه شد عجالة تا اندازه تهیه شده بقیه هم تهیه میشود امید است تا فردا عصر خاطر شریف وکلاء عظام از این حیث آسوده شود.
رئیس- از قراریکه گفتند تهیه امشب را دیده‌اند از برای نان تا چند روز دیگر هم تدارک شده.
محتشم السلطنه – در باب احضار حاج آقا محسن عین تلگراف پیش رئیس فرستاده شده بود همین دو سه روزه از عراق حرکت خواهند کرد در باب قوام الملک و پسرهایش هم تلگرافات اکیده شده خاطر آسوده دارید که همین چند روزه حرکت خواهند کرد. و ضمنا هم چند تلگراف است خواهش شده در کمیسیون مخصوصی قرائت و مذاکره شود. و متولی باشی حضرت معصومه هم احضار شده‌اند. در باب صولة‌الدوله هم فرمودند فعلا بجهة آسایش حالیه مردم برای ترتیب حرکت قوام الملک مشغول هستم البته بعد از حرکت قوام الملک آنچه لازمه آسایش و مراعات حال صولة الدوله است خواهد شد دیگر چون وزارت داخله در این چند روزه مشغول خواندن نظامنامه و انجمنهای ایالتی هستند مخصوصا فرمودند که بنده خواهش نمایم از اعضاء محترم مجلس مقدس که هر چه زودتر در تصحیح و تنقیح و تصویب نظامنامه وزارت داخله مجاهدت نمایند که عاجلا تمام شده و دستورالعمل حکام با نظامنامه انجمنهای ایالتی هر دو به ایالات فرستاده شده رفع این اغتشاشات شود.
حاج امام جمعه خوئی – از این پیغام جناب وزیر داخله خیلی امیدوار شدم و معلوم میشود که خیال موافقت دارند زیرا که امنیت ولایات بسته باین دو نظامنامه است.
آقای تقی زاده – یکی از مطالب فهرستی که بوزارت داخله فرستاده شده بود مسئله شاهسونها است که بهمین حال باقی است.
حاج محتشم السلطنه – امروز اقدام نموده و آن شخص را که باید در این خصوص ملاقات کنم خواسته و مذاکره می‌کنیم نتیجه اطلاع داده میشود و در باب استرداد اسرا هم فرمودند خواهش شود که قبول زحمت نموده یک کمیسیونی ترتیب بدهید راپرتی است بنظر برسد و از روی شور و مشورت اقدام در این باب شود.
حاج شیخ محمدباقر- یکی دیگر از مطالب مهمه در خصوص خواجهای مکونی خواجه شکرالله و خواجه میرزا تقی و خواجه امامقلی و سایر خواجه‌ها که سد طرق عراق و خوانسار و گلپایگان را نموده‌اند و شب و روز در مقام قتل و غارت می‌باشند و سه سال است عرایض اهالی آن حدود در این باب می‌رسد و تمام بواسطه رشوه بمسامحه می‌گذرد و ابداً در این باب تاکنون اقدامات وافیه نشده و همچنین از اشرار خوانسار که شب و روز در مقام اذیت اهالی خوانسار و مشغول سد طریق و قطع راه عابرین سبیل می‌باشند اتصالا تظلم شده کسی تاکنون در مقام رفع ودفع این اشرار برنیامده است امید است از اقدامات عاجله امنای دولت و ملت رفع مفاسد بکلی بشود.
حاج محتشم السلطنه – در این خصوص هم یک یادداشتی از طرف مجلس محترم بوزارت داخله نوشته شود البته اقدامات صحیحه خواهد شد.
آقای تقی زاده – یکی دیگر مسئله مجازات آصف الدوله است که مانده چون مسئله استرداد اسرا را با مجازات آصف الدوله از هم جدا کردیم باید سریعا بمجازات آصف الدوله اقدام شود. (چون آقای محتشم السلطنه از تفصیل تعیین مدت برای استرداد اسرا و مجازات آصف الدوله مستحضر نبودند. آقای رئیس منباب توضیح چنین تقریر کردند. بلی در چند روز قبل مذاکره زیاد، یادداشتی از طرف مجلس صادر شده بجهت استرداد اسرا ۴۰ روز وقت و مدت برای محاکمه و مجازات آصف الدوله ۱۵ روز وقت معین گشته و برای وزارت داخله فرستاده شد).
حاجی محتشم السلطنه – این چند روز که جناب وزیر داخله وارد شده‌اند همه میدانید که چه قدر مشغولیت داشته‌اند و تمام را بدون فوت وقت اقدام باصلاح کارها می‌فرمایند با رعایت الاهم فالاهم و این مطالب که باقی مانده از طرف مجلس یادداشت شود و این ۱۵ روز مهلت که برای محاکمه و مجازات آصف الدوله معین شده در زمان وزیر داخله سابق بوده حالا باید باقتضای وقت تغییر داده شود.
آقای تقی زاده – دو مطلب است که یکی برای مجلس از اهم امور است و یکی برای دولت اما اولی مسئله اصف الدوله است که مدت سه ماه یا بیشتر یا کمتر بمذاکره آن مشغول شدیم و در تمام روزنامه‌های دنیا نوشته شد حالا باید حکماً نتیجه برای اینقرار بدهیم این است که بعد از مذاکرات زیاد و خسته شدن تا ۱۵ روز قرار شد محاکمه و مجازات آصف الدوله قطع شود حتی بنده تصریح کردم که باید وزیر داخله وقت اصلاح داشته باشد و نیز مکرر گفته شده که تغییر وزارت ربط بوزارتخانه ندارد باید تمام اجزاء و دفتر آن وزارتخانه بطوریکه در همه جا معمول است مشغول کار باشد و این پانزده روز وقت که معین شده بود روز سوم یا دوم آن تغییر وزارت بعمل آمد حال میشود آن دو سه روز را بر آن مدت افزوده کرد اما مطلب دوم که خیلی اهمیت دارد برای دولت امنیت آذربایجان است از بابت طرق و شوارع و قشون و خود شهر تبریز البته از تلگرافاتیکه رسیده معلوم میشود که چقدر ما مجاهده کرده‌ایم که ملت بهیچوجه مداخله در کاری نکند و منتظر اقدامات دولت باشد چونکه حکومت آذربایجان اظهار داشته بود که من اقتدار ندارم ما هم اقتدار داده این دو روزه نهایت سعی و کوشش کردیم که ملت ابدا مداخله در امور نکندو در مقابل این زحمات فوق العاده قرار گذاشتیم که وزیر داخله هم جدا اقدامات لازمه در امنیت آذربایجان و رسیدن حقوق قشون آنجا بعمل آورند.
حاجی محتشم السلطنه – البته باید اقدامات لازمه بعمل آمده و امنیت داده شود اما این مسئله بدیهی است وقتیکه در شهری انقلاب باشد حواشی آن شهر هم شبهه ندارد منقلب خواهد شد و این فقره مدتی است در آذربایجان جاری است پس بجهت رفع این انقلابات مدت لازم است و تا قوانین حکام و انجمنهای ایالتی فرستاده نشود مشکلست آن نتیجه واقعی بعمل آید ولی باقتضای وقت لازم است اقدامات وافیه بشود.
آقای میرزا محمود خوانساری – پس از تصویب مجلس در باب موقوفی تیولات و تسعیر جنس و غیره لایحه که بصحه همایونی موشح شود اهمال کردند و یکی از اسباب عزل ایشان همین بود و حالا هم از طرف مجلس بجناب وزیر داخله در این خصوص نوشته شده می‌خواهیم بدانیم اقدامی دراین باب شده یانه.
رئیس- چون سربسته نوشته شده بود لایحه که چهار فقره در آن مندرج بود جواب داده شود حالا جناب محتشم السلطنه پرسیدند آن چهار فقره کدام است بنده مخصرا توضیح کردم البته این چهار فقره را بزودی انجام خواهند داد.
مستشارالدوله – خواهش دارم جناب آقای میرزا محمود و سایرین همه مطالب را بیک وزیر رجوع ننمایند حالا اگر ملاحظه رئیس الوزرایی میشود از این حیث در این مسئله مدخلیت ندارد این مسئله موقوفی تیولات وغیره راجع بوزارت مالیه است باید اولا بایشان رجوع کرد ایشان بهر جایی که باید رجوع کنند خود میدانند.
صدیق حضرت – از قرار معلوم دفتر وزارت داخله مرتب نیست بجهت لایحه موقوفی تیولات و غیره و رقعه که در باب آصف الدوله نوشته شده بود میگویند در دفتر نیست این دلیل بر بی ترتیبی دفتر است و این برای اینستکه اگر از اجزا یکوقتی مؤاخذه بشود میگویند می‌رویم با اداره دیگر چون ترتیب و نظمی از برای ادارات نیست شنیدم که نهار دربار موقوف شد خیلی مشعوف شدیم که معلوم است کارها بهتر خواهد شد. اجزا دست از کار کشیدند و گفتند که نهار نباشد ما حاضر نمی‌شویم در ثانی باز نهار را برقرار نمودند و حال اینکه همین اجزاء از دیوان باسامی مختلفه مواجب و حقوق دارند خوبست اعلانی بشود که هر کس درهر اداره مشغول خدمت است وقتیکه از آن اداره خارج شد حقوق او بریده میشود.
حاج محتشم السلطنه – این بنده دو روز بیشتر نیست که بسمت معاونی وزارت خارجه برقرار شدم و همینقدر ملاحظه کردم دفتر ایشان خیلی مرتب است حال بچه علت این دو لایحه داخل دفتر نشده نمیدانم این راجع بوزیرداخله سابقست و ربطی بوزارت خانه ندارد اما در باب حقوق اجزا بنده سالها در وزارت خارجه بودم میدانم اجزای وزارت داخله هیچکدام دارای حقوق معین نیستند دیروز ملاحظه کردم در وزارت داخله بغیر از چند نفر از اجزا حقوق همگی بدو هزار تومان نرسیده اما در باب نهار در فرنگستان چون اسباب و لوازمات همه قسم فراهم است و موجبات حمل و نقل زیاد و اسان و ساعت کار هم معین اینجا را نمی‌شود با این ترتیب حالیه قیاس بآنجاها نمود روز اول که جناب اتابک اعظم آمده بودند خواستند که نهار را موقوف دارند اما بتجربه معلوم شد که نمی‌شود زیرا که اغلب اجزاء با آن کم بودن حقوق و نبودن اسباب بکار نمی‌رسند دیدند نزدیک است که بکلی رشته کار از هم منفصل شود لذا دوباره برقرار کردند تا انشاءالله بعد از تعیین حقوق و بودجه وزارت خانها البته موقوف خواهد شد.
احسن الدوله – بنده عرض می‌کنم بحلوا حلوا گفتن دهن شیرین نمی‌شود چه مواجب و حقوقی مال پارساله که از میان رفته امسال هم که معلوم نیست بدهند اگر بنا شد نهار هم نباشد باید کفش وکلاه بفروشند و خرج کنند.
آقا میرزا محمود خوانساری – می‌خواهم جواب آقای مستشارالدوله را عرض کنم چند عریضه بانجمن عرایض از بابت تیولات آمده بود از آنجا رجوع بوزارت داخله شده بنده هم بآن ملاحظه در باب موقوفی تیولات و غیره بمعاون وزارت داخله اظهار داشته تکلیف خواستم.
آقا میرزا مرتضی قلیخان – چون چند روز قبل در مجلس از بابت لایحه موقوفی تیولات وغیره مذاکره شد جناب وزیر مالیه گفتند این لایحه بوزارت داخله داده شد باید از انجا مطالبه شود ما هم باین ملاحظه عرایضی که راجع بمسئله تیولات بود بوزارت داخله رجوع کردیم.
مستشارالدوله – بلی آن لایحه باید از وزارت داخله مطالبه بشود ولی در خصوص عمل مالیه هر چه باشد فقط باید بوزارت مالیه رجوع شود.
رئیس – جناب محتشم السلطنه یک کاری دارند که باید در آن اتاق مذاکره شود و یک تلگرافی قوام‌الملک کرده اگر صلاح است قرائت شود.
آقا سید محمد تقی – تلگراف قوام الملک را که بعنوان مجلس مخابره کرده بود قرائت کردند مشعر باینکه:
- اگر چه چند روز است من از خدمت استعفا داده‌ام اما بجهت رفع شبهه و معلوم شدن باینکه تاکنون برخلاف مشروطیت رفتار نکرده‌ام اظهار می‌دارم از قراری که شنیده میشود اشخاصی که در تلگرافخانه متحصنند و جمعی از اهل جهرم که در انجمن اتحادیه فارسیان تهران هستند متظلمند که نسبت بآنها از من تعدی شده است لهذا عرض می‌کنم اگر این تشکی از بابت سابق است با آن حالی که من در تهران متوقف بودم بهتر وقتی برای احقاق حق ممکن نبود و اگر برای این دو ماه است که من داخل کار شده‌ایم با وجود اینکه هفتاد هزار تومان از بابت حق الحکومه و پیش قسط و غیره داده‌ام بهیچ کار مداخله نکرده‌ام مگر از چند جا تمسک مالیاتی گرفته و از باقی پارساله هم تخفیف داده در اینصورت مستدعی است از طرف مجلس مقدس و دولت مأمور بیادی و تحقیق نمایند اگر از کسی یک تومان گرفته شده در عوض ده تومان می‌دهد و اگر خلاف عارضین در این باب معلوم شد سایر عرایض آنها را هم بهمین مطلب قیاس کنند.
احسن الدوله – مگر انسان مجبور است تا وقتی که بحالت بلوغ رسیده و ریش و پشم هم درآورده با جفت خود در یکجا دفن شود قوام السلطنه بیاید برود در جای دیگر حکومت کند.
وکیل التجار – بنده از سابق می‌خواستم یادداشتی در این باب نوشته و بمجلس مقدس ارائه دارم و حالا عرض می‌کنم که بیست سال است در بین یکعده شغل حکومت و مالیه دور می‌زند حال چه عیب دارد بجهت امتحان باین عده یک تغییری بدهند و وسعتی داده شود شاید سایرین بهتر توانستند از عهده برآیند.
(در اینموقع حاج امین الضرف ورود بمجلس نموده رئیس اظهار فرمودند ببینیم جناب حاج امین الضرب چه خبر خوشی از بابت گندم و عمل نان می‌دهند که اسباب اطمینان شود).
حاج امین الضرب – دیروز گندم برای خودمان از قم و جاهای دیگر رسید و بنانواها داده شد امروز هم که رفتم دربار بجهت مطالبه باقی گندم که باید دولت وملاکین بدهند بعضی اقدامات شده از آن جمله آن هزار و هفتصد خرواری که قرار بود که جناب اقبال الدوله از بابت خالصه بدهند و تا حال نداده بودند دیرزو هزار خروار وکسری آن را بمحل حواله دادندو هفتصد خروارآن را هم خودشان گندمی داشتند که گفتند برای احتیاط ذخیره شده از آن گندم را خواستند کمپانی بدهد در هر صورت امیدوارم انشاءالله دیگر عمل نان بهتر شده و مردم آسوده شودند
(و در این موقع مجلس علنی ختم و رئیس با محتشم السلطنه و سایر وکلای عظام رفتند باتاق دیگر برای مذاکرات مطالب لازمه).