مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ فروردین ۱۳۲۳ نشست ۱۵
مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیمهای مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم |
دوره چهاردهم قانونگذاری
جلسه ۱۵
مذاکرات مجلس
صورت مشروح مجلس روز پنجشنبه ۱۷ فروردین ۱۳۲۳
(مجلس یک ساعت و نیم قبل از ظهر بریاست آقای آقا سید محمد صادق طباطبائی تشکیل گردید)
صورت مجلس روز ۱۵ فروردین ماه را آقای طوسی (منشی) قرائت نمودند **
- تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس
در صورت مجلس نظری نیست؟(اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد.
رئیس – آقای نخست وزیر.
- معرفی هیئت دولت از طرف آقای ساعد نخست وزیر
۲- معرفی هیئت دولت از طرف آقای ساعد نخست وزیر
نخست وزیر (آقای ساعد) – بطوریکه خاطر نمایندگان محترم مستحضر است چند روز قبل اینجانب حسب الامر اعلیحضرت همایونی بنا بحسن توجه و تمایلی که از طرف مجلس شورای ملی نسبت باینجانب ابراز شده بود دولت را معین و معرفی نمودم چون در این اثنا چند نفر از همکاران اینجانب یا از لحاظ این که در حسن انجام خدمتی که به عهده ایشان محل شده بود محظوری تصور میکردند و یا از لحاظ اینکه عقیده داشتند که در مشاغل دولتی دیگر بیشتر ممکنست بمملکت خدمت کنند مستعفی شدند و این امر مستلزم آن شد که تغییراتی در اعضای دولت داده شود علیهذا دولت را با تغییراتی که در نتیجه این پیش آمد روی داده است بحضور اعلیحضرت همایونی معرفی نمودم واینک بقرار ذیل بمجلس شورای ملی نیز معرفی مینمایم.
آقای امان الله اردلان وزیر پیشه و هنر – آقای مرتضی قلی بیات وزیر مشاور – آقای ابوالقاسم فروهر
وزیر دارائی – آقای حمید سیح وزیر راه – آقای مصطفی عدل وزیر مشاور – آقای عبدالحسین هژیر وزیر کشور – آقای ابراهیم زند وزیر جنگ – آقای دکتر قاسم غنی وزیر فرهنگ – آقای اسدالله ممقانی وزیر دادگستری – آقای ناصر اعتمادی وزیر کشاورزی – آقای دکتر سعید مالک وزیر بهداری – وزیر پست و تلگراف بعد معرفی خواهد شد – خود اینجانب عهده هدار وزارت امور خارجه خواهم بود. بنابر این مقدمات با تجدید امتنان از حسن نظر واعتماد مجلس شورای ملی و استظهار بمساعدت و معاضدت نمایندگان محترم باستحضار مجلس شورای ملی میرسانم که برنامةدولت همان است که درجلسه ۸ فروردین تقدیم نمودم و اکنون دولت برای هرگونه توضیحی در آن باب امروز با هر موقع دیگری که مجلس شورای ملی مقتضی بداند حاضر است و تقاضای تصویب آنرا دارد.
- مذاکره راجع بطرح برنامه دولت و موکول شدن آن بجلسه آتیه
۳- مذاکره راجع بطرح برنامه دولت و موکول شدن آن بجلسه آتیه
رئیس – بطوریکه با بنده صحبت شده است در باب اینکه برنامه دولت امروز مطرح شود اختلفا نظر هست بین آقیان بر این که بعضیها میگویند چون دولت تدجدید یعنی ترمیم شده است بیست و چهار ساعت باید عقب انداخت و بعضی از آقایان معتقدند که همین حالا میشود در برنامه صحبت کرد بنظر بنده اگر آقای نخست وزیر موافقت بفرمایند بجلسه آتیه بیندازیم مانعی ندارد. آقای دکتر مصدق اجازه خواستهاند.
دکتر مصدق – در بنرامه عرضی داشتم.
رئیس – آقای اقبال
اقبال – بنده خیال میکنم چون برنامه دولت تغییری نکرده طرح آن هم مانعی ندارد مگر اینکه آقایان موافقت کنند وخود آقای نخست وزیر هم موافقت کنند برای روز یکشنبه باشد از نظر مجلس مانعی ندارد برای طرح (نمایندگان – صحیح است)
رئیس – آقای ملک مدنی.
ملک مدنی – دولت برنامه اش را به مجلس داده است و باید در مجلس طرح شود و بحث شود وقت زیادی هم لازم دارد و برای اینکه در برنامه دولت همه مطالب گفته شود مخصوصاً حالا که مصادف با افتتاح دوره چهاردهم است و دولت هم تشکیل شده است باید مسائلی که هست و لازم است در مجلس گفته شود هر کدام بنوبه خودشان آقایان نمایندگان مطالب لازم را برای اطلاع دولت واستحضار افکار عمومی بفرمایند وبنده هم خیال میکنم اگر کار لازمی نیست برنامه از همین امروز شورع بشود و مطرح شود تا تعیین تکلیف دولت بشود (صحیح است)
رئیس – آقیانی که موافقند برنامه دولت امروز مطرح شود قیام کنند؟(اکثر برخاستند) تصویب شد. چون برنامه مطرح است صورتی که اینجا هست خوانده میشودب نابر این اول آقای طوسی هستند.
دکتر مصدق – بنده در برنامه عرض داشتم
رئیس – در برنامه اسم حضرتعالی نیست اینجا.
دکتر مصدق – بنده اجازه میخواهم آن صورتی که در بیرون نصب شده بود هیچ رسمیت ندارد بجهت اینکه بعد از آنکه برنامه در دستور گذارده شد آنوقت هر کس خواست صحبت میکند آنصورتی که نوشته شده بود در آن صورت هم اعضای دولت فرق کرده حالا برنامه فق نکرده قبلا هم برای امروز در دستور گذارده نشده بعد از آنکه برنامه در مجلس مطرح شد هرکسی اجازه گرفت باید باو اجازه داد که صحبت کند.
رئیس – آقای ملک مدنی
ملک مدنی – بنده برای استحضار خاطر آقای دکتر مصدق که همیشه میخواهند اصول محفظو باشد خواستم عرض کنم و خاطرشان را متوجه بکنم به اصول که همیشه باید محفوظ باشد وخواستم خاطر شریفشان را مستحضر کنم که سابقه مجلس و وضعیت مجلس همیه این بوده است که وقتی یک لایحه جزءدستور میشد یا دولتی لایحه یا برنامه اش را بمجلس میداد بعدش یک تابلوئی در سرسرای مجلس میگذاشتند آنجا موافق و مخالف اسامیشان را مینوشتند و مطابق آن صورتی که در آنجا بود حالا هم هست مقام ریاست اجازه میدادند که آقیان بیایند و صحبت کنند و بنده شخصاً جون یکی از اشخاص هستم که در قسمت اول اسم نوشتهام با کمال میل حق خودم را بحضرتعالی تقدیم میکنم که صحبت بفرمایئد و البته خود حضرتعالی هم با سوابقی که دارید قطعی است که به آئین نامه و اصول مجلس مقید هستید و مراعات میفرمائید و بعقیده بنده سابقةکه درمجلس بوده است آقیان هم که در جریان بودهاند همه میدانند طبق آئین نامه از روی آن صورت موافق و مخالف معلوم است وصحتب میکنند.
دکتر مصدق – بنده اخطار نظامنامة دارم مادة۱۱۵ میگوید: رئیس قبل از اینکه جلسه راختم نماید درباب دستور جلسةآتیه یعنی تعیین روز و ساعت و موضوع مذاکرات بمجلس رجوع مینماید دستوری که باین ترتیب قرارداده شده است در محوطه مجلس و در روزنامه رسمی اعلان خواهد شد ولی مجلس در هر موقعی که لازم بداند میتواند دستور خود را تغییر بدهد. بنده هیچ سابقةرا مأخذ قرار نمیدهم هزار سابقه غلط در این مملکت هست باید همه را پاره کرد و درو انداخت ماده ۱۱۵ نظامنامه میگوید باید دستور تعیین شود ودرتابلوئی که درمحوطه مجلس میگذارند قید شود شما الان هم دستور معین کردید با بودن این ماده آن تابلو و آن صورت سابق هیچ رسمیتی ندارد باید مطرح شود بترتیب مخالف و موافق هر کس اجازه خواست صحبت کند.
رئیس – چون مجلس میتواند دستور را تغییر بدهد بموجب این ماده باید رأی بگیریم …
بعضی از نمایندگان – الان رأی گرفتید. نمیشود آقا !…
رئیس – بالاخره چون مسئله مختلف فیه است جز رأی مجلس چارةنداریم (مهندس فریور – نظامنه تکلف را معین کرده است)
یمین اسفندیاری – همه موافقیم که آقای دکتر مصدق صحبت کنند.
رئیس – آقای هاشمی
هاشمی – بنده نمیدانم اجازة که سابقاً وکلا خواستند ومحفوظ است بچه مجوزی از بین میرود الان دستور را معین کردید ونظر باینکه برنامه دولت تغییر نکرده است و همان برنامه راتعیین داشتهاند امروز قرار است مطرح شود پس اجازه آقایانی که درهمان برنامه اسم نوشتهاند صحبت کنند معتبر است و بجه موجب و مجوزی باید از بین برود؟ اگر استدلال نظامنه دارید بفرمائید ما هم تسلیم میشویم.
رئیس – آقیانی که اجازه خواستهاند در این موضوع حرف بزنند ده پانزده نفر هستند اول آقای روحی.
روحی – عرض کنم که نباید وقت راتلف کنید. البته آقای دکتر مصدق فرمایشاتشان برای همه سودمند است بنده خودم یکی از اشخاصی هستم که د اول اجازه گرفتم و با کمال احترام وقت خودم را تقدیم میکنم و ممکن است قبول فرمایند و همین الان صحبت بفرمایند ولی چون برنامه دولت همان برنامه است دولت هم تغییر نکرده است منتهی چند نفر از آقایان وزراء پستشان راعوض کردهاند ممکن است تا جلسات دیگر هم برنامه دولت مطرح باشد و بحث شود فعالً اجازهها مطابق آن تابلوئی که در سرسرا گذاشتهاند باید محفوظ باشد و آن را رعایت کنیم ولی اگر آقای دکتر اجازه میفرمایند باز از حضورشان تقاضا میکنم که به بنده منت بگذارند و نوبه بنده را قبول کنند و فرمایشات خودشان را بفرمایند وبنده هم استفاده کنم از بیاناتشان
فاطمی – بنده پیشنهادی کردم قرائت بفرمائید.
رئیس – آقای دکتر طاهری هم پیشنهد کردهاند که برنامه در جلسه آتیه مطرح شود. رأی میگریم
بعضی از نمایندگان – آقا الان رأی گفتید.
دکتر مصدق – آقا اخطار نظامنامه دارم رأی گرفتید که برنامه در همین جلسه مطرح شود.
رئیس – رأی گرفتیم ولی چون پیشنهاد شد ممکن است مجلس رأی خودش را تغییر دهد اشکالی ندارد بسته است به نظر وکلای آقای دکتر طاهری.
دکتر طاهری – بند ه در باب پیشنهاد میخواهم توضیح بدهم اینکه فرمودند رأی گرفتید صحیح است ولی مجلس همیشه میتواند در پیشنهاد خودش راجع بدستور تعیین کند و رأی بدهد و بعد هم تجدید نظر بکند برای اینکه اصولاً این اختلاف در بین نباشد و این هم که موضوع برنامه امروز تمام نمیشود دولت هم موافقت کند که برنامه جلسة آتیه مطرح شود و امروز گذاشته شود جزو دستور مخالف و موافق اجازه شانرا بنویسند. خواستم عرض کنم که امروز داخل دستور دیگرمان بشویم. اگر دولت موافق است که بماند برای جلسه بعد.
نخست وزیر (آقای ساعد) – بنده تابع رأی مجلس هستم هر طور که مجلس رأی میدهد همانطور میکنیم.
مهندس فریور – بنده با پیشنهاد آقای دکتر مخالفم پیشنهاد بنظر بنده اساساً مورد ندارد برای اینکه الان مجلس رأی دادکه برنامه دولت مطرح شود (جمعی از نمایندگان منافات ندارد آقا) حالا بنظر بنده مجلس مخیر است بین دو امر یا باید بگوید اسامی که در آن لیست نوشته شده است در خارج باطل است و الان اجازه گرفته شود و مخالف و موافق بفرمایند وصحبت کنند یا بگوید و رأی بدهد که همان اسامی که روی لیست نوشته شده است معتبر است و آنهائی که اسم نوشتهاند صحبت کنند دیگر درحاشیه و زوائید آنقدر بحث نکنند.
رئیس – عرض کنم آقا چندین پیشنهاد هم در این زمینه شده است از طرف آقای فاطمی و چند نفر دیگر بالاخره مجلس آقا میتواند بعد از رأی خودش باز هم رأی بدهد مانعی ندارد کاسنی که موافقتند با پیشنهاد آقای دکتر طاهری که برنامه دولت برای جلسه آتیه گذاشته شود قیام فرمایند (اغلب برخاستند) تصویب شد. میماند برای جلسه آینده.
- مذاکره راجع بگزارش شعبه اول راجع بانتخابات تهران
۴- مذاکره راجع بگزارش شعبه اول راجع بانتخابات تهران
رئیس – وارد دستور نمیسویم در جلسه گذشته راجع بپرونده طهران صحبت هائی شد بعد قرار شد بشعبه یک رجوع شود و شعبه نظر خودش را بعرض مجلس برساند …
نقابت – کمیسیونها راانتخاب کنید.
رئیس – بعد از این موضوع انتخاب کمیسیونهاست اجازه بفرمائید شعبه نظر خودش را بگوید تا تکلیف این موضوع معین شود بعد داخل موضع کمیسوینها میشویم آقای دکتر زنگنه
دکتر زنگنه (مخبر شعبه) – بر اثر مذاکرات جلسه مورخ ۱۵ فروردین ۱۳۲۳ مجلس شورای ملی مبنی بر رسیدگی به تعداد آراء آقایان حکمت و طهرانی دائر باینکه ازحیث آراء آقای طهرانی تقدم دارند موضوع در شعبه اول مطرح و پس از مذاکرات لازمه نظر اکثریت بر این قرار گرفت که چون از طرف شعبه نسبت بانتخابات مرکز رسیدگی و گزارش تفصیلی آن به مجلس شورای ملی داده شده شعبه مجوزی برای تجیدی نظر در رأی خود ندارد. توضیح عرض میکنم که نظر شعبه این شده است که چون شعبه در واقع مثل یک قاضی است و یک قاضی است که مأمور است از طرف مجلس رسیدگی بکند اولاً رسیدگیش روی پرونده است و در پرونده اظهاری که در خارج شد که اختلافاتی هست چنین اختلافی وجود ندارد اشخاصی مدعی هستند که این اختلاف هست ولی سندی ندارند از طرف دیگر خود شعبه درا ین اختلاف هست ولی سندی ندارند از طرف دیگر خود شعبه در این اختلاف یعنی جون نسبت بموضوع رأی داده است این یک اصل قضائی است که وقتی یک کسی یک قاضی رأی داد نمیتواند تجدید نظر در رأیش بکند مگر اینکه مجلس شورای ملی که البته حق حاکمیت قطعی دارد میتواند تکلیف را تعیین کند و موکول میشود به نظر مجلس شورای ملی (یکی از نمایندگان این نظر را در جلسه گذشته داد) در جلسه گذشته فقط یکنفر از آقایان صحبت کرد بنا شد موضوع در شعبه مطرح شود شعبه خودش را صالح نمیداند مگر مجلس اجازةمخصوصی بهش بدهد عقیدةجمعی از آقایان این است که چون مجلس مخالفت نکرد پس اجازه داده است به شعبه بعد هم شعبه موافقت نکرده است و ناجار این گزار شرا بعرض مجلس رساندم حالا اگر اجازه میدهید اگر مخالفی نیست میتوانیم رأی بگیریم. این نظر شعبه بود.
فاطمی – بنده یک پیشنهادی به مقام ریاست کردهام دیروز هم در شعبه با آقایان اعضای شعبه صحبت شد ولی البته یک اختلاف نظری بود که شاید این اجازه اجازة صریحی نبوده است بنده پیشنهاد دادم که مجلس شورای ملی به شعبه اجازه میدهد که بدفاتر انجمنهای فرعی نظارت طهران رسیدگی بکند اگر معلوم شد اشتباه شده است در رأیشان تجدید نظر نموده و خبر آنرا به مجلستقدیم دارند. خواهش میکنم بفرمائید پیشنهاد بنده قرائت شود.
رئیس – آقای ملک مدنی.
ملک مدنی – عرض کنم جلسه گذشته که این موضوع مطرح شد چون مخالفی نبود باین جهت به شعبه واگذار شد و شعبه وارد رسیدگی حقوقی شده است و جون آقای دکتر زنگنه شخص حقوقی هستند خواسته است احتیاط کند مطلب هم بنظر بنده خیلی روشن است گفته میشود آقا یک اشتباهی هست و ما میخواهیم قضاوت کنیم قضاوت این هم روی عده آراء و شماره آراء است اگر معلوم شد آراء آقای طهرانی بیشتر از آراءآقای حکمت است که طهرانی وکیل مجلس است و اکثریت را او احائز است ه مینطور دیگری بنابر این بعقیده بنده شعبه باید یک وقتی صرف کند و بدفاتر رسیدگی کند و بمجلس بیاورد و مجلس هم رأی دهد اگر صحیح است مورد توجه واقع میشود اگر هم ناصحیح است که معلوم میشود بنابر این خوبست که به پیشنهاد رأی بگیرید.
بعضی از نمایندگان – رأی بگیرید آقا
رئیس – آقای اردلان
اردلان – بنده در شعبه یک بودم دو ساعت هم در این خصوص بحث کردیم فردا از شیراز نمایندگانی بمجلس شورای ملی میآیند اعتبارنامه هم دستشان است استاندار شیراز تلگراف میکند که در شماره مثلاً اشتباه شده است و دو نفر دیگر هستند این بدعت را نباید قائل شد گفتیم مجلس شورای ملی چنین اجازة بر شعبه نداده است انجمن انتخابات طهران یک آراء مسلمی را نوشته واعلام کرده است و وزارت کشور هم آنرا تصدیق کرده است در شعبه آوردهاند شعبه هم رسیدگی کرده است ورأی داده است و بیشت از این نمیتواند دخالت کند برای اینکه شعبه روی پرونده قضاوت میکند حالا اگر مجلس شورای ملی پیشنهاد آقای فاطمی را قبول میکند و به شعبه اجازه میدهد که رسیدگی و تحقیقات بیشتری کند بسیار خوب.
رئیس – به پیشنهاد آقای فاطمی رأی میگیریم کسانی که موافقند قیام کنند (اکثر بخراستند) تصویب شد.
- انتخاب کمیسیونها
۵- انتخاب کمیسیونها
رئیس – شروع میکنیم بانتخاب کمیسیونها آقای امیر تیمور.
امیر تیمور – راجع بانتخاب کمیسیونها عرض کنم که اسم عده از آقایان ذکر شده است و عده از آقایان هم از قلم افتادهاند برای استحضار آقایان عرض میکنم اگر مقتضی دیدند در آرائشان تصحیح فرمایند اسامی که از قلم افتاده است آقای رضا تجدد از نظر تجربیاتی که نوشته شود خواهش میکنم رفقا اگر موافقند بنیوسند آقای حسن اکبر و خلعت بری از کمیسیون قوانین دارائی از قلم افتادهاند خواهش میکنم که بنویسند آقای منوچهر خان تیمورتاش و مجدهم در کمیسیون خارجه آقای یمین هم در کیمیسون دارایئی داوطلب هستند خواهش میکنم آقایان اطلاح بفرمایند.
یکی از نمایندگان – جای کی بنیوسند آقای نایب رئیس!
امینی – جای کی بنویسند آقا؟
رئیس – بدواً ۵ نفر برای نظارت در انتخابات بحکم قرعه انتخاب میشوند (اقتراع بعمل آمده آقایان: محمد جرجانی – شریعت زاده – اردلان – دکتر شفق – پروین گنابادی) انتخاب شدند.
رئیس – از طرف هیئت رئیسه هم آقای مسعودی نظارت میکنند برای کمیسون قوانین دارائی اخذ رأی میشود عده اعضای کمیسون ۱۸ نفر عدةحاضر ۷۹ نفر (اخذ آراء بعمل آمد). کمیسون دادگستری هم ۱۸ نفرعدةحاضر ۸۲ رأی گفته میشود (اخذ آراء بعمل آمد) کمیسوین کشورعدةحاضر ۸۲ نفر عده اعضای کمیسون ۱۸ نفر (اخذ آراء بعمل آمد) کمیسیون فرهنگ هم ۱۸ نفرعدة حاضر ۸۱ نفر (اخذ آراء بعمل آمد) کمیسیون بازرگانی و پیشه و هنر ۱۸ نفر عده حاضر ۸۲ نفر (اخذ آراء بعمل آمد) کمیسیون راه عدةحاضر ۸۳ نفر عدةانتخاب شوندگان ۱۸ نفر (اخذ آراء بعمل آمد) کمیسیون کشاروزی ۱۸ نفر عده ح اضر ۸۱ نفر (اخذ آرائ شد) کمیسون خارجه ۱۲ نفر عده ح اضر ۸۱ نفر (اخذ آراء شد) کمیسیون بهداری ۱۲ نفر عده حاضر ۹۷ نفر (اخذ آراء بعمل آمد) کمیسیون پست و تلگراف عده اعضاء ۱۲ نفر عدة حاضر ۸۱ نفر (اخذ آراء بعمل آمد) کمیسیون نظام هم که آخرین کمیسیون است شش نفر عدةحاضر ۸۱ نفر (اخذ آراء شد). انتخاب کمیسونها تمام شد آقایان نظار بعد از ظهر یا روز شنبه تشریف بیاورند و در استخراج اهتمام کنند که برای روز یکشنبه حاضر باشد و بعرض مجلس شورای ملی برسد.
یمین اسفندیاری – جلسه آینده کی است آقا؟
جمعی از نمایندگان – روز یکشنبه.
- تصویب اعتبارنامة آقای محسن افشار صادقی
۶- تصویب اعتبارنامة آقای محسن افشار صادقی
رئیس –اجازه بفرمائید آقای مخبر فرهمند تشریف بیاورند گزارش شعبه سوم را راجع باعتبارنامة آقای افشار صادقی از رضائیه بعرض مجلس برسانند بعد جلسه را ختم میکنیم.
(آقای مخبر فرهمند گزارش شعبه را بشرح ذیل قرائت نمودند)
در تاریخ ۱۹ امرداد ۱۳۲۲ انجمن نظار بر طبق مقررات از طبقات شش گانه انتخاب و پس از نشر آگهی از تاریخ ۱۸ دی تا آخر روز ۲۴ دی در حوزههای اصلی و فرعی ۷۳۰۵ برگ تعرفه توزیع و اخذ آراء بعمل آمده در نتیجه آقای محسن افشار صادقی باکثریت چهار هزار و پنجاه رأی بسمت نمایندگی چهاردهمین دوره قانون گزاری انتخاب شدهاند در موقع اخذ شکایت دو سه فقره اعتراض بانجمن رسیده و انجمن پس از رسیدگی جواب رد داد. و صورت مجلس و اعتبارنامه را امضاءکردهاند.
شعبه سوم پس از رسیدگی به پرونده مربوطه یک فقره شکایت بشعبه رسیده بود چون م فاد شکایت همان شکایات واصله بانجمن بود انجمن جواب هر یک را داده بود شکایات را وارد ندانسته بنابر این صحت نمایندگی آقای محسن افشار صادقی را تصدیق نموده اینک گزارش آن تقدیم میشود.
رئیس – مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) رأی میگیریم باعتبارنامة آقای افشار صادقی کسانی که موافقند برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد.
- موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
۷- موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
رئیس – اگر آقایان اجازه میفرمایند جلسه را ختم کنیم.
جلسهآینده یکشنبه سه ساعت قبل از ظهر دستور هم برنامةدولت.
(مجلس نیمساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی – محمد صادق طباطبائی