مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اسفند ۱۳۳۷ نشست ۲۸۱

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری نوزدهم

قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اسفند ۱۳۳۷ نشست ۲۸۱

روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران

شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی

شماره

شنبه ماه ۱۳۳۷

سال چهاردهم

شماره مسلسل

دوره نوزدهم مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره‏۱۹

جلسه: ۲۸۱

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه هفدهم اسفند ماه ۱۳۳۷

فهرست مطالب:

۱- تصویب صورت مجلس

۲-بیانات قبل از دستور آقایان: خلعتبری- ارباب‏

۳-طرح وتصویب موافقت‏نامه همکاری بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت کشورهای متحده آمریکا و ارسال به مجلس سنا

۵-تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه

مجلس دوساعت پیش‏ازظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.

۱- تصویب صورت مجلس‏

رئیس- صورت غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود

(به ‏شرح زیر خوانده شد)

غایبین بااجازه- آقایان: امید سالار- سعیدی- خزیمه علم- کدیور- صادق بوشهری- محمودی- فولادوند- اورنگ- دکتر سعید حکمت- اخوان- سنندج- مهندس فیروز- دولت‏آبادی- مهندس جفرودی- بهبهانی- دکتر جهانشاهی- امامی خویی- عرب- شیبانی- رامبد- دکتر سید امامی- دکتر اصلان افشار- دکتر امین- جلیلوند.

غایبین بی‌اجازه- آقایان: دکتر طاهری- اریه- قرشی- دکتر فریدون افشار.

زودرفته بااجازه- آقای خلعتبری است.

رئیس- نسبت به صورت جلسه نظری نیست؟ آقای دکتر وکیل‏

دکتر وکیل- در تأیید عرایض بنده در جلسه قبل نامه‏هایی رسیده که تقدیم می‏کنم.

رئیس- بسیار خوب بدهید. آقای صدرزاده‏

صدرزاده- یک اصلاح عبارتی هست در بیانات بنده می‏دهم تند نویسی‏

رئیس- بسیار خوب اصلاح می‌شود دیگر نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس جلسه قبل تصویب شد.

۲- بیانات قبل از دستور آقایان: خلعتبری- ارباب‏

رئیس- امروز نطق‏های قبل از دستور است. آقای ارسلان خلعتبری‏

خلعتبری- در این اواخر عده‏ای به بنده چه مکاتبه کردند وچه صحبت کردند از اینکه تردید دارند توسعه فعالیت کشاورزی و عمرانی و آبادی را توسعه بدهند. آقایان تصدیق می‏فرمایید در این چهار سال در کشور ما علی‏رغم هرچه مخالفین بگویند فعالیت صنعتی آغاز شده و دارد خوب پیشرفت می‏کند و فعالیت کشاورزی هم به وسیله افراد شروع شده‏است و در قسمت‏های عمده ایران مردم با سرمایه خودشان مشغولند یا درصدد کسب سرمایه هستند برای احداث باغ‌ها توسعه مزارع ماشینی‏کردن زراعت و البته چیزهایی که یأس‏آور باشد و ناامید‏کننده باشد از لحاظ مملکت صلاح نیست یعنی فعالیت مردم را در امور صنعت و کشاورزی متوقف می‏کند مطالبی را بدون مطالعه نباید گفت و نباید گذاشت که ایجاد نگرانی سبب توقف امری شود که مردم به آن علاقمند هستند و دارند کار و سرمایه خودشان را در این راه به کار می‏برند بنده امروز لازم دانستم مسئله مالکیت املاک مزروعی را در مجلس شورای ملی مطرح کنم تا عامه مردم روشن بشوند و همه تکلیف خودشان را بدانند در بعضی ممالک زمین تقسیم شده من می‏دانم آقایان هم می‏دانند در بعضی از ممالک حکومت انقلابی سرکار می‏آید‏ برای اینکه چیز به مردم نشان بدهند در باغ سبز نشان بدهند برای اینکه ثابت کنند کاری کرده‏اند اقداماتی در املاک مزروعی می‏کنند در دول اروپایی هم سابقه دارد حالا هم در کشورهایی اگر عملیات انقلابی صورت می‏گیرد هر کشوری وضع مخصوصی به خودش دارد مثلاً در سوریه مالکیت محدود شد ولی چرا تا حال نمی‏شد؟ چون مالکین در سوریه خیلی متنفذ بودند به الحاق سوریه به حکومت جمهوری عرب مخالف بودند برای اینکه مخالفین را از بین ببرند در آنجا اعلام سلب مالکیت نسبت به عده‏ای کردند این کار صرفاً یک عمل سیاسی بود در هند حکومت به دست سوسیالیست‏ها است و حزب سوسیالیست سرکار است بنابراین حزب سوسیالیست مسلماً کارش سلب مالکیت خواهد بود در عراق کمونیست‏ها فرصتی پیدا کردند و کمک می‏کنند به دولت باری اینکه برنامه خودشان اجرا بشود به هرحال برای اجرای نظر کمونیست‏ها یا برای پیشرفت نظر خودشان اگر در عراق کمونیست‏ها خواستند مخالفین سرسخت خودشان را از بین ببرند آنجا یک حکومت تازه بود اما ایران ۲۵۰۰ سال رژیم سلطنت دارد و سلطنت هم همیشه به طبقات مختلف نظارت می‏کرده و اینها را جمع می‏کرده و روی همین همکاری از مملکت دفاع می‏کرده‏اند این قشون‏کشی‌ها که ایران کردند قشون نظام وظیفه نبود پول به کسی نمی‏دادند به تمام آبا و اجداد آقایان در قندهار و قفقاز و مصر و شامات همه جا آبا و اجداد صدها هزار مردم ایران جنگ می‏کردند اگر خودشان چیزی داشتند در اختیار دولت می‏گذاشتند سرمایه‏های‏شان را از اینجا بیرون نبردند هرچه داشتند صرف اینجا کردند، صرف آبادی قنات شده کدام یک از افرادی که در این مملکت میلیارددر بودند اسم بیاورید کدام یک وقتی مردند مقروض نبودند اینها یک چیزهایی است که اشخاص بی‌اطلاع با نیت خوب بعضی اوقات مطالبی می‏گویند بعد اشخاصی که در باطن اغراض دیگری دارند از حرف‏های اینها استفاده می‏کنند و بین افراد مملکت ایجاد تشنج می‏کنند. در ایران سلطنت مشروط متکی به قدرت پارلمانی برای این است که جلوی انقلاب را بگیرد. انقلاب دیگر چه می‏تواند بکند؟ یک پادشاه تربیت شده سویس که دشمنان خودش را هم هزار نفر هزار نفر می‏بخشد پارلمان که در مسائل دقت می‏کند، بحث می‏کند خوب ما دیگر چه واهمه‏ای داریم. یک عده‏ای خواستند در ایران از طریق سلب مالکیت به مقاصر خودشان برسند و ایران تنها جایی بود که به مقصود خودشان نرسیدند برای اینکه رژیم ایران‏ طوری است که مانع افکار انقلابی تند است نباید در اینجا عملیات انقلابی بدون مطالعه بشود عرض کنم در ایران این‏قدر جمعیت کم است و زمین زیاد است که ما نفر برای زراعت کم داریم در هندوستان جمعیت زیاد است و زمین به تناسب کم است هفته گذشته در مجله تایم آمریکایی خواندم دولت هندوستان تشویق می‏کند عم ‏مقطوع‏النسل کردن اشخاص را و با یک عمل جراحی مختصر اشخاص را مقطوع‏النسل می‏کنند و پاداشی هم می‏دهند حالا اگر بخواهیم این سیستم را در اینجا اجرا کنیم امکان دارد؟ صحیح است؟ در آنجا این سیستم را عمل می‏کنند برای اینکه جمعیت زیاد دارند اما در ایران زمین زیاد است و ما احتیاج باب داریم شب و روز همه زیرزمین می‏روند که یک مثقال آب پیدا کنند و افزایش آبادی هم محتاج به اضافه داشتن آب است. در بعضی ممالک مثل کشور مصر رودخانه به ‏قدری زیاد است که نیل بلند می‌شود و نصف مملکت را زیر آب می‏گیرد در ایران این‏طور رودخانه‏ها نیست باید به وسیله قنات آب تهیه کنند بعضی قنوات هست که چند خانواده در طی چندین نسل احداث کردند یعنی صد سال ۱۵۰ سال زمین را کنده‏اند که قنات احداث کند در یزد و کاشان ۱۰ فرسخ طول قنات است بنابراین این خرج دارد در دزفول که نهر آب می‏بندند آبیاری شهرهای بزرگ ششصد هزار تومان و نهر عادی سیصدهزار تومان خرج دارد این‏طور نیست آقای موسوی؟ (موسوی- صحیح است) بنابراین توجه می‏فرمایید که کار آبیاری در ایران با این صدمات تفاوت دارد با آبیاری در کالیفرنیا و هندوستان و مصر در مصر قنات وجود ندارد اسم قنات را خیلی از مردم دنیا نشنیده‏اند و نمی‏دانند چیست اما اگر ما قنات را از بین ببریم هشاد درصد، نود درصد زراعت ما از بین می‏رود در ایران ثابت شده که افراد باید کار کنند و کاری که افراد کنند به نتیجه بیشتر می‏رسد و این را من از لحاظ صنعت در جای خودش شرح خواهم داد یک کارخانه که برای فرد ۲۹ میلیون تمام شده برای دولت ۱۰۰ میلیون تمام شده یک قناتی که دولت ۱۰۰ هزارتومان خرج کند من با ۱۰ هزارتومان خرج می‏توانم آن را دایر کنم (صحیح است) بنابراین کشوری ایران متکی است به عملیات افراد و سرمایه افراد اگر این تکیه‌گاه را برداشتند کشاورزی ایران از بین می‏رود عرض کنم که حرف صحیح را هم باید گوش کرد و حرف ناصحیح را هم باید تذکر داد بنده مالکیت ایران را برای آقایان تشریح می‏کنم چه جوراست در ایران چند نوع مالکیت به وسیله اشخاص وجود دارد اول مالکیت عمده است اینکه می‏گویند ایران رژیم فئودالی دارد غلط و دروغ است. اعلیحضرت فقید یکی از خدمات عمده‌اش این بود که رژیم فئودالیته را برگرداند به بورژوازی و مقدمه صنعت را فراهم کرد این خدمت را که ما در هر بخشی می‏بینیم یک دادستان یک بازپرس یک دادگاه‏ شهربانی، ژندارمری هست پس فئودالی یعنی چه؟ بنده در محاکمه ۵۳ نفری توده‌ای‌ها در ۱۳۱۷ وکیل تسخیری بودم در آن پرونده دیدم که آنها گفته‏اند ما از رژیم اعلیحضرت فقید در اینکه فئودالیزم را برگرداند که بورژوازی بکند دستور داریم از مسکو که تقویت کنیم توجه کنید که تا چه حد توجه داشتند اگر یک کاری به منفعت خودشان هست آن را تعقیت می‏کند تا بعد هم از صاحب کار انتقام بگیرند البته بنده عرض می‏کنم که رژیم مالکیت عمده بدین صورت صحیح نیست و صلاح نیست که ما همین‏طور صد تا ده را در اختیار یک نفر بگذاریم که نه خودش آباد کند و نه بگذارد دیگران آباد کنند این سیستم مندرس و پوسیده است و به درد مملکت نمی‏خورد (صحیح است) گمان نمی‏کنم یک نفر باشد حتی آنهایی که ملک زیاد دارند با این عرض من مخالف باشند اما ما یک قانون اساسی داریم و یک قانون شرع این اصلاحاتی که منظور نظر ما هست به هیچ‏وجه احتیاج به یک عمل حاد انقلابی ندارد بلکه با دقت و با مقررات صحیح همان‏طور که سایر ممالک کردند می‏توانم انجام بدهیم در آمریکا چکار کردند؟ در آمریکا یک بانک تأسیس کنید برای خرید زمین با سرمایه ۲۰۰ میلیون تومان و بانک ملی اسناد این بانک را تضمین کند ما که برای سد ساختن گفتیم بانک ملی سفته صادر کند در ظرف ده سال، دوازده سال، بیست سال شرکت‏های خارجی بیایند سد بسازند خوب چرا از درآمد خودمان صرف این کار نمی‏کنیم امروز قسمت عمده مالکین عمده داوطلب فروش ملک هستند چرا؟ برای اینکه زراعت برای آنها صرف ندارد این سیستم هم صرف ندارد این‏قدر فروشنده زیاد است که هیچ احتیاجی به یک عمل تندی نیست خیلی از خانواده‏ها املاک وسیع‏شان را فروختند و حالا معاملات مقاطعه‏کاری دارند می‏کنند احمقند مگر کسی ۱۰ میلیون ۲۰ میلیون را بگذارد و ۲۰ درصد و ۵۰ درصد و صددرصد فایده نبرد؟ راندمان محصولات کشاورزی از همه منافع کمتراست آنهایی که سر ملک‏شان هستند را ۵ درصد ملک‏شان بیشتر راندمان ندارد آنهایی که دور از ملک هستند دودرصد بیشتر راندمان ندارند تازه آن را هم یا صرف خود ملک می‏کنند و یا در ایران خرج می‏کنند همین آقایان ذوالفقاری‏ها درآمد ملک‏شان را کجا می‏برند؟ اینها قسمت عمده‏اش را همانجا به مردم می‏دهند بروید تحقیق بفرمایید در هر شهرستانی در هر استانی این قبیل اشخاص هستند یک مرتبه نمی‌شود ۴۰۰ هزار نفر این مالکین را بیکار کرد آن وقت اینها باید بیایند خدمت کنند تحمیل به بودجه مملکت بشوند.

رئیس- آقای خلعتبری آقای صدرزاده و وقت‏شان را به شما داده‏اند شما از حالا از وقت ایشان استفاده می‏کنید.

خلعتبری- این قسمت اول عرایض بنده بود عرض دوم بنده راجع به مطلبی که همیشه در مجلس عرض کرده‏ام و از آن حمایت کرده‏ام و همیشه هم حمایت خواهم کرد از یک طبقه‏ای که بدین مملکت خدمت کردند دارند می‏کنند و مملکت را بی‏نیاز از محصولات خارجی می‏کنند ملاحظه بفرمایید در آن مملکت چه قتل‏ها شد چه غارت‏ها شد این دهات مخروبه ایران را کی آباد کرده همین‏ها که فحش می‏خورند به نام مالک دلیلش اسم دهات است که می‏گویند حسن‏آباد، رستم‏آباد بهمن‏آباد، یوسف‏آباد، نصف دهات ایران در نتیجه این قتل و غارت‏ها مخروبه بوده مردم آباد کردند (دکتر رضایی- الان هم آباد نیست) (اکبر- دهات خراب بیشتر مال خالصه است) حالا هم مشغول هستند بعضی از این مالکین یک ده دارند بعضی‏ها دو ده دارند بعضی‏ها نصف ده دارند اینها را بنده اسم‏شان را مالکین متوسط می‏گذارم یعنی کشاورزی ایران و افراد کشاورزان ایران را این عده تشکیل می‏دهد حفظ قنوات و حفظ آبادی تمام بر عهده مالکین متوسط است آنها نه فقط مضر نبودند و نیستند آنها خدمت کردند آنها کشاورزی را حفظ کردند و آنها هم اشخاصی هستند که اکثراً در دهات و شهرستان‏ها زندگی می‏کنند در مراکز استان زندگی می‏کنند یک مرتبه نمی‌شود روی این عده چهارصد پانصدهزار نفری قضاوت کرد اینها افراد مفیدی در مملکت هستند اشخاصی هستند که بچه‏های خودشان را به اروپا می‏فرستند اشخاصی هستند که خودشان زراعت‏شان مکانیزه می‏کنند با پول خودشان کار می‏کنند باغ درست می‏کنند کشاورزی را توسعه می‏دهند اینها را یک مرتبه به عنوان‏ اینکه در هند این‏طورکردند عراق این‏طور کردند در مصر این‏طور کردند از این کار باز دارید به نظر بنده صلاح نیست و به ضرر کشاورزی مملکت است فایده سیاسی هم ندارد بلکه برعکس اگر دولت به آینده صحبت کرد خواهم گفت ضرر سیاسی هم دارد برای اینکه این اشخاص همان‌هایی بودند که وقتی که دولتی وجود نداشت به شهادت تاریخ ایران در سال ۲۱- ۲۲- ۲۳- ۲۴ مملکت را حفظ کردند این آقا و خانواده‏شان که به آنها می‏گویند مالکین در موقع سخت مملکت را حفظ کردند صدها هزار مردم را دیدید جناب آقای فضایلی در مازندران و دیدید که ده‏ها هزار نفر مردم را که مختصر علاقه‏ای داشتند آمدند به یاری ایران و اینها بزرگ‏ترین مانع پیشرفت کمونیزم در مملکت هستند نباید آنها را از بین برده بنابراین در ایران مهم‏ترین سیستم آبیاری قنات است که هرساله خرج دارد احداث قنات جدید هم خرج دارد و جز باسرمایه‏های شخصی در حال حاضر وسیله دیگری نیست که آبادی ایجاد کند و برای مکانیزه کردن کشاورزی هم محتاج به سرمایه‏های خصوصی هستیم گرگان الان انبار غله مملکت شده زراعت مکانیزه گرگان را افرادی کردند برای اینکه آزادی عمل داشتند و فعالیت محدود نبود عرض کنم بانک کشاورزی به اندازه یک صدم احتیاج سرمایه ندارد یک مقامی می‏گفت سرمایه بانک کشاورزی ترکیه صد برابر ما است توجه داشته باشید زمین‌های زیادی بایر است که آبادی آن منوط است که محدودیت نباشد و فعالیت آزاد باشد شما وقتی این همه زمین بایر دارید و می‏خواهید آباد کنید دولت دارد قرض می‏کند بانک کشاورزی سرمایه ندارد آن وقت شما چطور یعنی کدام عقل اجازه می‏دهد که ما فعالیت اشخاص را محدود کنیم که فلان مالک سرمایه برای آبادی مملکت نداشته باشد در این ۲۰ سال اخیر عده زیادی از تجار سرمایه‏شان را در دهات به کار انداختند و خیلی به ‏عمران و آبادی دهات کمک کردند بنابراین کشور محتاج به توسعه کشاورزی و کشاورز محتاج به سرمایه است و محدودکردن فعالیت محدود به ۲۰ هکتار و صد هکتار زمین باشد این برخلاف مصلحت اقتصادی و کشاورزی مملکت است و کشاورزی ایران بدون مطالعه در این خصوص ساقط خواهد شد، چون اگر سیستم آبیاری به وسیله قنات از بین برود چه باید کرد؟ باید محصول را از خارج خرید اگر سیستم قنات از بین رفت باید برای آبیاری ماشین‏آلات کشاورزی از خارج وارد کرد، این خرج‏ها را حساب بفرمایید عجب در این است که هر نوع برنامه‏ای در این مملکت برای فعالیت مردم می‌شود در عوض آن هم یک عملی می‌شود برای خنثی کردن فعالیت و اقدامات اشخاص که بنده حالا وقت ندارم جزئیاتش را عرض کنم، اما طبقه سوم خرده‏مالکین در ایران هستند که آنها فاقد سرمایه هستند و برای اینکه بتوانند خرده‏مالکین کشاورزی ایران را توسعه بدهند باید به وسیله بانک کشاورزی به آنها کمک بشود و بنده موافق هستم با توسعه و ازدیاد خرده‏مالک اما به طریقی که اعلیحضرت همایونی اتخاذ فرمودند یعنی زمین را به مردم واگذار بکنند و یک بانکی هم باشد که آن بانک به کشاورزان و خرده‏مالکین کمک کند اگر این برنامه اجرا بشود بنده با سیستم خرده‏مالک موافقم اما نه اینکه این برنامه مانع فعالیت بشود اگر یک کسی صد هکتار باغ پسته در کرمان توانست ایجاد بکند این را باید کمک کرد و نمی‌شود گفت که آقا

شما بیش از ده هکتار حق ندارید زیرا دولت که سرمایه ندارد پول ندارد به خرده‏مالک بدهد پس چرا منع کنیم اشخاص را از توسعه آبادی و زراعت حالا بنده با سیستم تقسیم اعلیحضرت همایونی موافقم و آن را هم همان‏طور که خودشان فرمودند باید تدریجی باشد. اما در اروپا این سیستم تقسیم زمین به قطعات کوچک بین افراد مرتجعانه است و دیگر این فکر خرید را ندارد در خیلی از ممالک اروپا می‏خواهند قوانینی وضع کنند که اگر کسی مرد اراضی او قابل قسمت نباشد برای اینکه قطعات کوچک مانع توسعه کشاورزی است، در آمریکا زراعت کوچک و متوسط دارد در زراعت بزرگ مستهلک می‌شود و زراعت کوچک روزبه‏روز تعدادش کمتر می‌شود و مردم به شهرها می‏آیند و مالکین بزرگ‏تر که وسایل مکانیزه‏ کردن و سرمایه کافی دارند آنها دارند زراعت را قبضه می‏کنند. ما اینجا می‏گوییم که مرتع محدود بشود خوب این اشخاص که گله‏داری می‏کنند چرا مرتع‏شان محدود بشود مثلاً به ۵۰ هکتار بنده یک مجله آمریکایی آورده‏ام اینجا که مراتع گله‏داری آمریکا را شرح داده مساحتی که در زیر این مرتع هست نهصد هزار متر یعنی ۷۰۰ هزار هکتار است چطور فلان ایل و عشیره و دهاتی می‏تواند محدود باشد که فقط ۵۰ هکتارمرتع داشته باشد ولی فلان مالک در آمریکا باید ۷۰۰ هزار هکتار مرتع داشته باشد این مسائل محتاج به مطالعه است در ممالک دیگر در ایتالیا همین قضیه را داشته‏اند، در جنوب ایتالیا مالکین عمده بوده‏اند همه جا بوده‏اند و همه جا با رویه عاقلانه و تدبیر این عمل را انجام داده‏اند بنده آنچه را که لازم می‏دانستم از لحاظ این موضوع عرض کردم و این مسأله تقسیم زمین به خودی خود وضع کشاورزان را بهتر نمی‏کند اگر بخواهیم وضع کشاورز بهتر بشود محتاج به این کارهایی است که خلاصه عرض می‏کنم سرمایه زیاد بانک کشاورزی متناسب با متقاضی عادی در دهات از روی نقشه ‏۲- تشکیل شرکت‏های تعاونی ‏۳- اصلاح بذر دفع آفات شیار زمین به وسیله شرکت‏های شیار تثبیت قیمت که از همه چیز بالاتر است در خراسان چغندر قند را به همان قیمتی که در ۱۲ سال قبل می‏خریدند امروز هم می‏خرند دیگر صرف نمی‏کند برای زارع، ما عوض اینکه به این مسائل توجه کنیم توجه می‏کنیم به تقسیم زراعت و زمین، یکی هم اینکه در بعضی از نقاط ایران باید در سهم زارعانه یک تجدید نظری بشود. بعضی جاها سهم زارعانه کم است، در کرمان خرج خیلی زیاد است، در یزد خیلی زیاد است، در شمال خرج کمتر سات بنابراین در بهره مالکانه باید یک تجدید‏نظری بشود، در زمان اعلیحضرت فقید قانونی وضع شد که وزارت دادگستری کمیسیون تعیین کند و برای هریک از قسمت‏های ایران یک آیین‏نامه‏ای تهیه کند برای تقسیم بین مالک و زارع ملاحظه بفرمایید که در ۲۰ سال پیش چطور فکر می‏کردند چون هر قسمت از مملکت نه این است که آب وهوای مختلف دارد فرق داشت شما الان اگر بگویید که بهره مالکانه ۱۰ درصد باشد اصلاً این قنات می‌خوابد زراعت از بین می‏رود در مازندارن در شهسوار بهره مالکانه ده درصد است بنابراین محدود کردن آن در شمال چون قنات ندارند تأثیری ندارد این است که در افزایش بهره زارعانه آقایانی که به امور کشاورزی و زراعت علاقمند هستند باید بیشتر توجه کنند به نظر من بهتر است از تقسیم زمین نمی‏دانند چه بکنند، عرض کنم ایجاد جاده بین دهات این مهم‏ترین امر است برای دهاتی که برای فروش محصولات خودشان راه ندارند جناب آقای ابتهاج در گیلان ملاحظه فرموده‏اید که نصف سال راه‏ها باتلاق است در گیلان در همه جا این‏طور است یکی هم اصلاح وضع بهداری در دهات است بهداری دهات خیلی بد است و برای دهاتی به جای تقسیم زمین تقاضا می‏کنم تا یکی دوسال یک بهداری مرتبی درست بکنید این عوارضی که مأمورین دولت از دهاتی‏ها می‏گیرند به عناوین مختلف و دولت هی لایحه برای مبارزه با آفات می‏آورد و به شدت میل دارد برطرف کند ولی وسیله‏ای ندارد باید سعی کرد این عوارضی که از این زارعین گرفته می‌شود برای این مطالبی که اینجا گفته شد حذف شود که به خیر و صلاح مملکت است باید مملکتی باشد رژیم پارلمانی باشد سلطنت مشروطه ان‏شاءالله همیشه برقرار باشد در سایه شاه توافق و همکاری دولت و مجلس باشد تا مملکت‏آباد شود حالا رادیو فلان مملکت اینجور حرف می‏زند این حرف‏ها را بگذارید کنار حرف‏هایی که دیگران می‏خواهند بزنند ما خودمان بزنیم گفته‏های آنها دیگر ارزش ندارد اصلاً مثل خرمهره می‏ماند بنابراین باید مصالح مملکت را اینجا گفت و اشکالاتی که هست به عرض رسانید و بنده از لحاظ کشاورزی این عرایض را لازم می‏دانستم که به سمع آقایان برسانم، چون چند هزار نفر در مناطق مختلف ایران زحمت می‏کشند و آنچه که درمی‏آورند خرج کشاورزی و بهبود آن می‏کنند، اگر قنات یک ده خراب شد آن مالکین چون ده دیگر دارند از عواید آن خرج قنات این ده می‏کنند، اما اگر محدود بشود به ۵۰ هکتار ده آباد نمی‌شود ملاحظه کنید در ایران هرجا که کارهای تجارتی و کارخانه‏ها به صورت شرکت اداره می‏شد وضعش به چه صورت بوده و در مقابل هرجا که مال یک نفر بوده دیده شده که وضعش به چه صورت خوبی است، این همکاری دسته‏جمعی سال‏ها تجربه می‏خواهد باید مدت‏ها بروند با هم مأنوس بشوند کار کنند یاد بگیرند سرمایه بانک کشاورزی درست بشود قیمت بالا بیاید به این پیش‏آمد و پایان مقدمات ان‏شاءالله سعی کنیم که عده بیشتری مالک بشوند منتهی وسایل داشته باشند زارع و ممالکی که وسیله نداشته باشد صرف عنوان مالکیت به نظر بنده در شرایط فعلی زیاد تأثیر ندارد و ما تحت‏تأثیر همسایه‏مان نباید برویم آنها در مملکت‏شان وضع‏شان خراب بوده است برای اینکه ریشه و اساس نداشته است در صورتی وضع ما ریشه و اساس دارد این سلطنت مشروطه را غیرممکن است بتوانند تکان بدهند و البته ممکن نیست مکرر دیده‏ایم اشخاص هم سعی کرده‏اند ولی موفق نشده‏اند رژیم پارلمانی در ایران ریشه گرفته است بنابراین بنده معتقدم این مسائل مملکتی را در نهایت درایت با فکر صحیح و با دقت بایستی مورد مطالعه قرار دارد و خبط نکرد و فرصت را از دست نداد (صحیح است) بنده در تقسیم زمین شخصاً هیچ ضرری نمی‏کنم و مکرر هم گفته‏ام اگر کسی حقی دارد و از حق خودش دفاع نکند از حق مملکت هم نمی‏تواند دفاع کند. (احسنت)

رئیس- آقای ارباب بفرمایید.

ارباب- بنده خیلی میل داشتم جناب آقای وزیر کشاورزی هم تشریف می‏داشتند و به بیانات همکار محترم توجه می‏کردند بنده هم دنباله آن یک تذکراتی داشتم البته حوائج کشور در قسمت کشاورزی را هر کس در یک ناحیه‏ای تشخیص می‏دهد که چه چیز هست که خود ناظر باشد جناب آقای خلعتبری بیانات‏شان ناظر به حوائج شمال ایران و سایر قسمت‏های ایران بود موضوع قناتی یک مطلب بسیار اساسی و مهمی است که حالا توجه نمی‌شود و جوابی که می‏دهند می‏گویند چاه عمیق حفر بشود و این کار از قدرت هر کس خارج است هزینه‏اش را هم زارعی نمی‏تواند تحمل کند و به موضوع کشاورزی باید توجه بیشتری کرد خاصه دفع آفات موضوع دفع آفات یک امر بسیار حساسی است می‏گویند افراد خودشان کمک کنند آفت ملک و مزرعه‌شان را مرتفع کنند البته یک فردی برایش میسر است ولی اگر برای همسایه‌اش دفع آفت میسر نباشد عمل او هم منتج به نتیجه نخواهد شد اینها یک نکاتی است که امیدواریم تدریجاً توجه بشود اما موضوعی که بار دیگر بنده می‏خواستم عرض کنم و تصور می‏کردیم اعضای محترم هیئت دولت هم تشریف دارند و البته به هر مقامی باید تذکر بدهند خواهند داد در جراید مطالعه فرموده‏اید موضوع کیفر حمید یکدست جانی معروف که می‏گویند ۳۶ نفر را برده در یک جزیرهای بی‌آب و آبادی از بین برده کیفر او را دو سال زندانی دادگاه تعیین کرده نتیجه این محاکمه برای نواحی جنوب فوق‏العاده مضر است و اگر نظیر آن کم بوده در آتیه نظایر زیادی پیدا خواهد کرد زیرا به قرار اطلاع اینجانب در دادگاه گفته من یک عمل کلاهبرداری کرده‏ام یک عده‏ای را بایستی می‏بردم در یک محل معینی پیاده می‏کردیم نبرده‏ام و به محل دیگری برده‏ام حالا اگر مرده‏اند به من مربوط نیست اگر قرینه و آماده‏ای وجود دارد که مرتکب چنین جنایتی شده آقایان دو سال حبس هیچ منعی ندارد و اگر مرتکب جنایتی نشده دو سال حبس چرا اگر قانون ندارید با قید سه فوریت قانون بیاورید بگذرانید انعکاس این عمل فوق‏العاده مضر است و بنده از جناب آقای وزیر محترم امورخارجه استدعا می‏کنم که در دولت این موضوع را مطرح بفرمایند و جلوی تشویش افکار عمومی را بگیرند (صحیح است) بیش از این تصدیع نمی‏دهم. (احسنت)

۳- طرح و تصویب موافقت‏نامه همکاری بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت کشورهای متحده آمریکا و ارسال به مجلس سنا

رئیس- وارد دستور می‏شویم، موافقت‏نامه‏ای که در جلسه قبل دولت تقدیم کرد و فوریت آن تصویب شد مطرح است قرائت می‏شود.

(به ‏شرح زیر قرائت شد)

ماده واحده- موافقت‏نامه همکاری بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت ایالات متحده آمریکا مشتمل بر یک مقدمه و شش ماده که در چهاردهم اسفند ماه ۱۳۳۷ در آنکارا به امضاء نمایندگان مختار دولت شاهنشاهی ایران و دولت ایالات متحد آمریکا رسیده است تصویب می‌شود.

نخست‏وزیر- دکتر اقبال‏

وزیر امورخارجه- علی اصغر حکمت‏

موافقت‏نامه همکاری بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت کشورهای متحده آمریکا

دولت شاهنشاهی ایران و دولت متحد آمریکا.

نظر به اینکه مایلند اعلامیه‏ای را که درتاریخ ۲۸ ژوییه ۱۹۵۸ در لندن به آن ملحق شده‏اند مورد اجرا گذارند.

نظر به اینکه به موجب ماده اول پیمان همکاری متقابل که در بغداد در تاریخ ۲۴ فوریه ۱۹۵۵ به امضاء رسیده امضاکنندگان موافقت کرده‏اند که برای امنیت و دفاع خود اشتراک مساعی نمایند و همچنین چون به ‏شرح مندرج در اعلامیه مذکور در فوق دولت کشورهای متحد آمریکا به منظور صلح جهانی قبول کرده

است که با دولت‏هایی که اعلامیه مذکور را برای امنیت و دفاع کشور خود امضاء کرده‏اند اشتراک مساعی نماید.

با ملاحظه اینکه در اعلامیه فوق امضاء پیمان همکاری متقابل که اعلامیه را امضاء کرده‏اند تصمیم خود را در حفظ امنیت دسته جمعی و مقاومت در مقابل تجاوز مستقیم و غیر مستقیم تأیید نموده‏اند.

به علاوه نظر به اینکه دولت کشورهای متحد آمریکا در کارهای کمیته‌های عمده پیمان همکاری مقابل که در بغداد درتاریخ ۲۴ فوریه ۱۹۵۵ به امضاء رسیده پیوستگی دارد. نظر به علاقه به تحکیم صلح برطبق اصول منشور ملل متحد.

نظر به اینکه دو دولت حق خود دارد را اشتراک مساعی باری امنیت و دفاع خود طبق ماده ۵۱ منشور ملل متحد تأیید می‏نمایند.

نظر به اینکه دولت کشورهای متحد آمریکا حفظ استقلال و تمامیت کشور شاهنشاهی ایران را برای منافع ملی خود و صلح جهانی امر حیاتی تشخیص می‏دهد.

نظر به اینکه اختیاراتی را که کنگره کشورهای متحد آمریکا برای دادن مساعدت‏های مقتضی به موجب قانون امنیت مشترک مصوب سال ۱۹۵۴ و اصلاحات آن و همچنین به موجب قطعنامه مشترک ایجاد صلح و ثبات در خاورمیانه به رئیس‏جمهوری آمریکا داده است به رسمیت می‏شناسد.

نظر به اینکه موافقت‏نامه‌های مشابهی بین دولت آمریکا و دولت ترکیه و دولت پاکستان جداگانه منعقد شده‏است. به ‏شرح زیر موافقت می‏کنند:

۱- دولت شاهنشاهی ایران مصمم است که در مقابل تجاوز مقاومت کند. در صورت تجاوز به کشور ایران دولت کشورهای متحد آمریکا طبق قانون اساسی آمریکا اقدامات مقتضی را که شامل استفاده از نیروی نظامی‏خواهد بود به طوری که مورد توافق طرفین باشد و به ‏شرح مندرج در قطعنامه مشترک برای ایجاد صلح و ثبات در خاورمیانه به منظور مساعدت با دولت شاهنشاهی ایران برحسب درخواست آن دولت به عمل خواهد آورد.

۲- دولت کشورهای متحد آمریکا طبق قانون امنیت مشترک مصوب سال ۱۹۵۴ و اصلاحات آن و قوانین مربوطه کشورهای متحد آمریکا و طبق قراردادهای مربوطه که بین دولت ایران و دولت کشورهای متحد آمریکا تاکنون بسته شده یا بعد از این بسته خواهد شد بار دیگر تأیید می‏کند که به مساعدت‌های نظامی و اقتصادی به نحوی که دولت ایران و دولت کشورهای متحد آمریکا توافق کنند برای کمک به دولت ایران در حفظ استقلال ملی و تمامیت خود و پیشرفت مؤثر اقتصاد آن کشورادامه خواهد داد.

۳- دولت شاهنشاهی ایران تعهد می‏کند که اینگونه مساعدت‌های نظامی و اقتصادی را که دولت کشورهای متحد آمریکا به عمل می‏آورد به نحوی که با منظورها و مقاصدی که دول امضاء کننده اعلامیه لندن مورخ ۲۸ ژوییه ۱۹۵۸ مقرر داشته‏اند موفق باشد و به منظور ایجاد وسیله مؤثر برای توسعه اقتصادی کشور ایران و حفظ استقلال و تمامیت آن کشور مورد استفاده قرار دهد.

۴- دولت شاهنشاهی ایران و دولت کشورهای متحد آمریکا با سایر دولی که به اعلامیه لندن مورخ ۲۸ ژوییه ۱۹۵۸ پیوستگی دارند به منظور تهیه و شرکت در اقدامات دفاعی که طرفین آن را مطلوب تشخیص دهند به شرط موافقت با سایر شرایط مندرج در این موافقت‏نامه اشتراک مساعی خواهند نمود.

۵- مواد این موافقت‏نامه فعلی در اشتراک مساعی که دو دولت به ‏شرح پیش‏بینی شده در قراردادهای بین‏المللی یا ترتیبات دیگر به عمل خواهند آورد مؤثر نخواهد بود.

۶- این موافقت‏نامه از تاریخ امضای آن مجراست و تا مدت یک سال پس از وصول یادداشت کتبی از هر یک ا ز دو دولت مبنی براینکه قصد دارند به آن خاتمه دهند به قوت خود باقی خواهد بود. این قرارداد در دونسخه در تاریخ ۱۴ اسفندماه ۱۳۳۷ تحریر یافت. از طرف دولت شاهنشاهی ایران سرلشکر حسن ارفع از طرف دولت کشورهای متحد آمریکا فیلجر- وارن‏

رئیس- آقای ارسلان خلعتبری بفرمایید.

ارسلان خلعتبری- عرض کنم این قرار دارد یک جنبه نظامی‏دارد و یک جنبه اقتصادی بنده از این نظر که لازم می‏دانستم مطالبی نسبت به هر دوجنبه این قرارداد به عرض برسانم تصمیم گرفتم که به طور اختصار مطالبم را عرض کنم اولاً به یادم آمد که روزی رئیس‏جمهور فقید آمریکا روزولت و آقای چرچیل نخست‏وزیر انگلستان در روی دریا موافقت کردند به اینکه برای احتیاجات لشکرکشی مملکت ایران اگر آسیب ببیند ضرری ندارد فقط خواستم این را یادآوری کرده باشم و عجیب است که ۲۰ سال نگذشته رئیس‌جمهور دیگر آمریکا دفاع ایران را در مقابل تجاوز به عهده می‏گیرد جهتش این است که وضع سیاست دنیا عوض شده یک برنامه کلی هست برای حفظ امنیت و مصلحت دنیا و آن برنامه کلی ایران را هم جزء آن حدودی قرارداده است که امنیت آن مرتبط است با امینت کشورهای بزرگ خاصه کشور آمریکای شمالی بنده وقتی این قراداد را نخوانده بودم فکر می‏کردیم که به این تعرضاتی که همسایه محترم شمالی به ما می‏کند این چه قرارداری است که این‏طور اسباب تشویش و نگرانی شده و بعد به قرارداد که عمراً چه کردم یک‏دفعه دودفعه که خواندم دیدم به آینده نمی‏فهمم یا اینکه مطلب خیلی ساده است و به نظر بنده مطلب این قرارداد خیلی ساده است اگر دولت ایران خواست و به نحوی که توافق بکنند آن وقت دولت آمریکا عهده‏دار می‌شود آن تصمیماتی که راجع به امنیت مشترک در آمریکا گرفته اختیاراتی که به رئیس‏جمهور از طرف مجلس سنای آمریکا داده‏اند آن‏وقت دولت آمریکا حاضر می‌شود به ایران کمک نظامی بکند اما چه‏جور بکند و چه مقدار وارد جنگ بشود با اینکه همان‏طور که انگلیس‏ها در جنگ کره شرکت کردند و هزار نفر سرباز فرستادند در آن قسمت‏ها بنده چیزی نفهمیدم در واقع معتقد شدم که حقیقتاً تشویشی که همسایه محترم شمالی ما داشته با این قرارداد مورد ندارد این قرارداد هم در مجلس می‏آید‏ مجلس هم باید تصویب کند آن طرف هم اختیار از سنای آمریکا دارد و اگر قرارداری هم باشد که به مجلس نیاید رسمیت ندارد و این قرارداد هم در سازمان ملل باید ثبت شود با این کیفیت بنابراین جناب آقای وزیر خارجه نمی‏توانند بگویند که قرارداد دیگری هم هست هرچه هست همین است و این قرارداد هم یک عمل احتیاطی را کردید بد کاری کردید این عمل را بدکاری کردن نمی‏گویند از نظر خودم هم نمی‏توانم بگویم که یک عمل فوق‏العاده بود بلکه یک عمل احتیاطی عادی نظامی است به تمام معنی حالا اگر در دنیا جنگ بشود برای جنگ آماده بشوند کشورهای بزرگ وارد جنگ می‏شوند اگر جنگی نشد نمی‏شوند بنده قطع دارم که استالین تا آن دقیقه‏ای که زنده بود خیال داشت ایران و ترکیه را ضمیمه روسیه بکند به طور دقیق ولی موفق نشد اما اینکه عرض می‏کنم باید وضع دنیا مقتضی بشود تا یک کشور بزرگی وارد جنگ بشود والا همین‏طور که وارد جنگ نمی‌شود مگر لبنان یک قراردادی داشت با آمریکا؟ تا بیم این رفت که کمونیست‏ها ممکن است یک عملی بکنند و غلبه کنند و فوراً دکترین آیزن‏هاور بر این تعلق گرفت که کشتی فرستادند و کار تمام شد و رفت مصر که قرارداد نداشت انگلیس و فرانسه هم متحد آمریکا بودند مع‏ذلک به مجرد اینکه قشون فرانسه و انگلیس سرازیر شد کشتی‏های آمریکایی هم از آن طرف سرازیر شدند آمدند با انگلیس و فرانسه بجنگند این جزیره کموی که بین قرمز و چین کمونیست است مگر چقدر است شاید ده کیلومتر راه هم فاصله نباشد توجه فرمودید که یک ماه تمام شب و روز نخوابیدیم برای خاطر اینکه کمونیست‏ها ممکن است به خاطر کموی جنگ کنند بعد هم بنده آنچه که استنباط می‏کنم خود دولت شوروی به دولت چین کمونیست گفت من از تو برای جنگ حمایت نمی‏کنم و علت اینکه چین کمونیست جا زد این بود جنگ برای هیچ‏کس در دنیا صرفه ندارد بنابراین به آقایان خواستم عرض کنم که این نگرانی‌ها و تشویش بی‌مورد است و دنیا بی‌جهت وارد جنگ نمی‌شود اگر اوضاع و احوال ایجاب کند جنگ خواهد شد و اگر اوضاع و احوال ایجاب کند جنگ خواهد شد و اگر اوضاع و احوال ایجاب نکند در موقع خودش هر وزیر خارجه‏ای که باشد با یک فرمول دیپلماسی جواب می‏دهد که مطابق مقتضیات و منافع دول بزرگ باشد اما از این لحاظ می‏خواستم عرض کنم برای این آمدم اسم نوشتم برای این بود که از لحاظ ما این قرارداد خیلی اهمیت دارد چرا؟ برای همین امضاکننده موافقت‏نامه با دولت دوست محترم آمریکای شمالی اگر یک مملکتی بی‏طرف بماند و از بی‏طرفی خارج نشود خیلی اهمیت دارد توجه فرمودید بعضی از کشورها با کمونیست‏ها لاس زدند برای اینکه آمریکایی‏ها را یک‏قدری نگران بکنند و وقتی آن لاس‏زدن‏ها مکرر شد آن وقت همان بانک بین‏المللی و همان بانک توسعه که به آنها پول نمی‏داد و گفتند که نخیر این طرح‏های آنها خیلی هم اقتصادی است و خیلی هم قابل پیشرفت است و شروع کردند دلار روانه کردن قسمت سرازیر کردن تیتو یک کشور کمونیستی است همین‏قدر که الان بی‏طرف است خیلی برای اینها ارزش دارد و سعی می‏کنند رعایت جانبش را بکنند مصری‏ها هم که یک خرده شاخ نشان دادند فوراً وزیر خارجه یا معاونش رفت آنجا دستی به گوشش کشیدند بنابراین خواستم عرض کنم این ما هستیم که یک چنین قرارداد شفاعی می‏بندیم این ما هستیم که اهمیت داریم یعنی ما باید اهمیت موقعیت خودمان را درک کنیم اما یک کشور کوچکی در همسایگی یک کشور بزرگی برخلاف میل او از نظر تجویز منشور ملل متحد و اصل استقلال و حاکمیت یک همچو موافقت‏نامه‏ای که طرف تعرض شدید قرار گرفته پس ما اگر این قراردارد را امضا نمی‏کردیم. اگر واقعه‏ای در ایران رخ می‏داد روی همین اصل که عرض کردم به ما کمک می‏کردند اما حالا که این قرارداد را امضا کرده‏ایم اهمیت‏مان را نباید از دست بدهیم برای اینکه خروج از بی‏طرفی هر یک از ممالک یا متصل شدن آن مملکت به بلوک کمونیست برای آمریکایی‏ها خیلی اهمیت دارد صدها میلیون حاضرند خرج کنند کشوری اگر از بی‌طرفی خارج شد و پا به بلوک

کمونیست‏ها نزدیک شد این پشت سرش خرید اسلحه هست معامله تجارتی و اقتصادی و فرستادن مستشار و متخصص و این مسائلی است که موجب نگرانی می‌شود هست پس حالا که همسایه محترم شمالی با این موافقت‏نامه ما را از جرگه دوستی خارج می‏کند طرف هم باید بداند یک ملت کوچک با دستگاه حکومتی که این قرارداد را تنظیم کرده و به مجلس آورده چقدر از لحاظ استحکام و ثبات وضع و از لحاظ تحمل آثار و نتایج این موافقت‏نامه خودش را حاضر کرده هیچ معلوم نیست اگر دیگران وضع ما را داشتند یعنی بیست میلیون در مقابل دویست میلیون نفر علی‏رغم آنها یک همچو قرارداری را امضاء نمی‏کردند بنده عرض کردم نطق خیلی ملایمی‏کردم و امیدوارم هیچ‏وقت این قراداد اجرا نشود یعنی ان‏شاءالله هیچ‏وقت تجاوزی نشود و سعادت ایران در این است که کسی به ایران تجاوز نکند این آرزوی ماست این منظور نظر همه ماست (صحیح است) این یک قرارداد دفاعی است مطلب دیگر که امروز این قرارداد را تصویب می‏کنیم، در مجلس تصویب می‌شود بدون شک موجب عدم رضایت همسایه شمالی ماست دولت شوروی از احاظ رویه‎ای که با آمریکا دارد آنها به هر حال خودشان را دوست ما نمی‏دانند و ممکن است تا آنجا که بتوانند به ما صدمه بزنند حالا لازم نیست قشون بکشند به هر حال این ریسک را امضای این قرارداد دارد که دولت عظیمی که همسایه شمالی ما هست با ما نظر خوش نداشته باشد حالا به نظر بنده با این شرایطی که عرض کردم دیگر این قراردادی نیست که بدهکار باشد و دیگر بدهکاری نداریم برای امضای این قرارداد اگر حساب صحیحی بفرمایید و دولت به جای خودش صحبت صحیحی بکند و محکم صحبت کنند آن وقت به نظر بنده جبران خساراتی که از این راه ممکن است پیش بیاید به وسیله این قرارداد می‌شود ولی اگر این آقایان آمریکایی‏ها و دوستان محترم ما آمدند دست پیش را گرفتند و خواستند منتی سر ما بگذارند اینجا است جناب آقای وزیر امورخارجه که خواستم عرض کنم از لحاظ مصالح ایران عرض می‏کنم بایستید و صحبت کنید و حالا در جای دیگر موضوع اقتصادی را عرض می‏کنم بنابراین این عرض اول بنده بود که دولت را متوجه کنم به اینکه باید خیلی قرص صحبت کند، عرض دوم من این است که در این قرارداد دو ماه هست که مربوط به کمک‏های اقتصادی است که ما آنجا تعهد می‏کنیم مطابق فلان ماده از کمک‏های اقتصادی این‏طور استفاده کنیم آنها هم در اینجا وعده کمک‏های اقتصادی به ما می‏دهند نظر آقایان باشد قبل از اینکه جنگ تمام شود در ۱۹۴۳ سه دولت بزرگ در تهران یک اعلامیه‏ای صادرکردند و در آن اعلامیه قبول کردند خساراتی که از لحاظ جنگ به ایران وارد شده مورد مطالعه قرار بدهند و به ایران کمک‏های اقتصادی بکنند، این در سال ۱۹۴۴ بود ۴۳ و ۴۴ و ۴۵ و ۴۷ و ۵۰ و ۵۱ و ۵۲ و ۵۳ تا آن وقتی که ۲۸ مرداد شد بعد از آن شروع کردند به ما یک کمک‏هایی کردند و قبل از آن آن وعده‏ها را هم از یاد بردند، حالا در جای دیگر عرض می‏کنم چطور از لحاظ کمک اقتصادی به ما کوتاهی کردند و حالا بنده می‏خواهم این داستان تکرار نشود آمریکایی که به ممالکی که کمونیست هستند بیشتر از ما کمک می‏کنند به یوگسلاوی و لهستان کمک‏هایی می‏کند که من تعجب می‏کنم یک دستگاه عاقلی چطور به خصم خودش کمک می‏کند یعنی لهستان و چطور ارزش ایران به اندازه اسراییل و به اندازه یوگسلاوی نیست، از لحاظ موقعیت خاورمیانه و این سابقه شجاعت ملت ایران که ملت ایران با دست خالی، با جیب خالی، با شکم خالی مبارزه را با آنهایی پیش گرفت که آمریکایی‏ها آنها را خصم خودشان می‏دانند این است که بنده می‏خواهم عرض کنم که کمک‏هایی که تاکنون آمریکایی‏ها کرده‏اند یک کمک، کمک اصل ۴ بود که خودشان آن را در اختیار داشتند و برای آن در روزنامه‏های آمریکا به وکلا و سناتورها و ملاکین و تجار ایران فحش زیاد دادند که ما اگر کمک می‏کردیم و به دست خودشان می‏دادیم می‏دادند مقاطعه‏کارها و از بین می‏بردند. این حرف‏ها این‏قدر در روزنامه‏ها زده شد که بنده می‏خواهم دو مرتبه مطرح شود خوب اصل ۴ که دست ما نبود اصل چهار که دست خودشان بود بنده قسمت مبارزه با مالاریا را هم سازمان برنامه کرده یا بنده بد شنیدم نمی‏دانم، به هر حال این یک چیز مؤثری بود که آن را هم سازمان برنامه و وزارت بهداری کرده به هر حال از اصل ۴ یک بودجه سنگینی برای ما مانده چون آنها مخارج زیادی آنجا کردند پول را خودشان تفریط کردند هیچ مربوط به ایرانی‏ها نبود همه چیز مربوط به خودشان بود آخرش هم قربب هشت میلیون دلار لوازم کشاورزی در انبارهای آنها بود که استفاده نکرده بودند، همین طور بلااستفاده مانده بود، بنده صورت تحقیقات مربوط به اصل ۴ را در مطبوعات آمریکا و در سنای آمریکا خوانده‏ام و یک طوفانی از خشم در آمریکا برعلیه اینها برپا شده‏است، این یک نوع کمک به ما بود اگر کمک‏های اقتصادی از این قبیل است استدعا می‏کنم نکنید، هفته گذشته در مجله تایم خواندم که ۷۵ درصد بودجه ویتنام جنوبی را آمریکایی‏ها می‏پردازند برای اینکه آقایان بدانند هیچ غرضی ندارم عرض می‏کنم اصل چهار کمک‏های منقطع هم کرد مثلاً کمک کرد شکر خریدیم، کمک کرد به محصلین ارز داده شد، بنده خیلی ممنون هستم و در کارهای مفیدی که شده بنده به هیچ‏وجه خدشه نمی‏کنم عرض می‏کنم ممکن بود این کمک‏های اصل ۴ اگر به یک صورت صحیحی با مشورت خود ما و طبق احتیاجات مملکت می‏شد بهتر از این مخارج منقطع بود والا بنده کمک‏های سیاسی دولت آمریکا را هیچ‏وقت فراموش نکرده‏ام و همیشه در این مجلس گفته‏ام چندین مرتبه برای حفظ استقلال ما برخاستند و ما همیشه متشکر هستیم اگر یادداشت ترومن با استالین نبود در موقع جنگ و یادداشت او به انگلیسی‏ها موقع ملی شدن نفت نبود آنها آذربایجان را تخلیه نمی‏کردند، درست است که ما مبارزه کردیم پادشاه مبارزه کرد و قشون رفت ولی کمک آمریکا هم ذی‏قیمت بود هیچ تردید نیست یکی کمک‏های نظامی است که به ما شد بنده یک وقت در یک مجله آمریکایی دیدم نوشته بود که اعلیحضرت پادشاه ایران با آمریکایی‏ها صحبت کرده‏اند که قسمتی از بودجه ارتش ایران را آنها تأمین کنند و آن نویسنده که یک ژنرالی بود نوشته بود که با اعلیحضرت عرض کنید که خیلی خوب اگر شما ما را به سمت مسکو تهدید می‏کنید مختار هستید عرض کنم که واقعاً کارهایی که پادشاهی می‏کند و مفید است آن را هم باید تذکر داد بنده تا این مجله را نخوانده بودم واقعاً نمی‏دانستم که شاه ما یک چنین مذاکراتی با آمریکایی‏ها کرده‏اند ولی می‏خواستم عرض کنم که کمک‏های نظامی که به ما کرده‏اند آن‏قدر در مقابل برای ما خرج تراشیده‏اند که در قبال آن مخارج مستهلک می‌شود بنابراین به نظر من بایستی ما کمک‏های اقتصادی را از آمریکا نگیریم و یا اگر می‏گیریم باید شرافتمندانه باشد این کمک را در اروپا کردند حسابی هم کردند از طریق طرح مارشال قریب سی هزار میلیون دلار به اروپا کمک کردند، آلمان، انگلیس، بلژیک، هلند، ایتالیا همه اینها توسعه صنعتی و احیای خرابی و ترمیم خسارات جنگ را با کمک آمریکایی‏ها کردند جلو پیشرفت و توسعه کمونیسم را با این کمک مالی گرفتند، بیکاری در آنجا کم شد و از بین رفت در ظرف دو سه سال محصولات اروپا بیش از زمان قبل از جنگ شد بنابراین اروپایی‏ها از کمک‏های آمریکایی‏ها استفاده سرشار کردند و وضع مملکت خودشان را درست کردند ولی ما وقتی نوبت به آسیا و خاورمیانه که رسید این کمک‏ها قلیل شد و به یک مصرفی که مفید به حال مملکت باشد نرسید این را در چند مورد عرض کردم که این کمک‏ها در جای خودش مفید است ولی ما می‏بایستی در نتیجه این کمک‏ها توسعه کشاورزی و توسعه صنعتی‏مان تأمین شده باشد بدین کارها باید کمک‏های اساسی بشود حالا هم اگر می‏کنند باید از این قبیل باشد والا کمک‏های اداری کردن سربازخانه ساختن، اینها موجب تبلیغات سوئی می‌شود اینها از کمک‏های درجه ۳ و ۴ است بنابراین یک کمک‏هایی که برای ما مؤثر باشد باید بکنند و اگر از طریق صنعت و کشاورزی کمک نمی‏کنند کمک را در موردی بکنند که رفع احتیاجات ضروری مردم ایران بشود بیایید هرچه کمک می‏کنند صرف بهداری بکنید ۵۰ تا مریض‏خانه در ایران بسازید. بهداشت ایلات و عشایر را به عهده بگیرید، این یک قلم و از این قبیل و البته این خیلی صرفش بیشتر از آن است که به ارتش ما کمکی بکنند که ما نصف آن را ناچار باشیم خرج مستشار و راننده اتومبیل و کرایه خانه و از این کارها بکنیم این حرف‏ها امروز مطرح است و جایش هم اینجاست که باید گفته شود بنده می‏دانم اگر آدم بتواند بگوید و این حرف‏ها گفته نشود به نظر بنده صحیح نیست و خلاف مصلحت مملکت است سابقاً با ملت و مردم ایران از لحاظ کمک آمریکایی‏ها مشورت نکردند.

من خواهش می‏کنم یک مرتبه از لحاظ کمک‏های اقتصادی که می‏کنند با مردم هم مشورت کنند همه‏اش با دولت چرا مشورت می‏کنند، ببینید مردم چه می‏خواهند شما اگر رضایت مردم را می‏خواهید با مردم مشورت کنید بنابراین بنده می‏خواستم از عرایضم نتیجه‏ای بگیرم که کمک‏هایی که به عنوان‏ کمک‏های اقتصادی شده اگر شده یک مقدارش صرف وارد کردن اجناس خارج از مملکت شده و تقریباً می‌شود گفت که به نفع ما نبوده باید کمک‏هایی بکنید که به نفع ما باشد عرض سوم این است که حالا که ما این موافقت‏نامه را امضاء می‏کنیم و اینقدر هم روزنامه‏های خارجی به ما حمله می‏کنند یک تذکری به دولت بدهم و آن تذکر این است که اگر این قرارداد تصویب بشود دولت فکر نکند ما برای اینکه با آمریکایی‏ها هماهنگی در کارها داشته باشیم این هماهنگی لازمه‏اش این است که هر چه مشورت دارند با آنها بکنند و هر چه راهنمایی کردند ما قبول کنیم خیر باید خیلی محکم در این قسمت باشیم عرض کردم حالا این موافقت‏نامه امضاء شد و دوستی ما کامل‏تر شد و به هم نزدیک‏تر شدیم و بین ما و دوستان دیگر همان شکافی پیدا شد برای این کار حالا آمریکایی‏ها نباید بگویند که حالا از لحاظ همکاری این کار مصلحت است باید بکنید و در آن کار عقیده ما این است هیچ و به هیچ‏وجه نباید اجازه بدهیم به قدر سر سوزنی در امور داخلی ما اظهار نظر بکنند و اظهار عقیده بکنند. هیچ مشورتی هم برای تعیین و تنظیم خط مشی داخلی نباید با آنها بکنید ما بحمدالله همه چیز داریم و همه کس داریم و هیچ احتیاجی نداریم، اینکه عرض می‏کنم برای آتیه است آقای وزیر امورخارجه آمریکایی‏ها یک نقطه

ضعفی دارند و آن نقطه ضعف‏شان این است که مبارزه با کمونیسم را در درجه اول برنامه خودشان قرارداده‏اند و برای رسیدن به آن هدف همه چیز را حاضرند زیر پا بگذارند ولی با کمال تأسف در همین ایران خود ایران مشاء ایران، رئیس‏الوزرای ایران، مجلس ایران، وزیران ایران ملت ایران ثابت کردند که از لحاظ اینکه مملکت کمونیسم مخالف استقلال ماست و تجزیه ما را طالب است و اینکه خلاف مذهب ماست و اینکه خلاف مصلحت ماست و اینکه آزادی را سلب می‏کند مردم ایران بدین جهات حاضر شدند با کمونیزم مبارزه کنند و زیر بار هیچ وعده‏ای نرفتند مکرر گفتم که بنش به آن عظمت رئیس‏جمهور چکسلواکی با آن سابقه‏اش که شخص دوم دنیا بود او تسلیم شد و نفهمید چه می‏کند اما شاه جوان ما یک شاه ۲۱ ساله قوام‏السلطنه مجلس ۱۴ مرحوم فروغی رجال ایران همه در این مملکت با هم همکاری کردند و مقاومت کردند بعد از جنگ روز ولت وارد مذاکره با انگلستان که یک بندر آزاد در جنوب ایران داده شود که آمریکا وانگلیس وروس مشترکاً آن را اداره کنند تا اینکه روس‏ها بتوانند به خلیج فارس در نهایت آزادی دسترسی داشته باشند این فکر رئیس‏جمهور آمریکا بود تمام صدماتی که در این ۱۰ دوازده سال رسیده روی همان اشتباهات سیاسی آمریکا است ولی در این برنامه انگلیس‏ها مخالفت کردند و قبل از اینکه ما بفهمیم موضوع منتفی شد برای اینکه خود روزولت هم بعد فکرش منصرف شد این را خواستم عرض‏ کنم در بعضی از ممالک آمریکایی‏ها خیال می‏کردند وقتی وضع آن مملکت به هم خورد بهتر می‏شود اما وضع یک مملکت به خودی خود اگر یک آدم عوض شد درست نمی‌شود اصلاح مملکت برنامه می‏خواهد وسایل می‏خواهد اینها باید جمع بشود تا یک مملکت درست بشود بعضی از دولت‏های خاورمیانه برای این اشتباهات وضع‏شان به هم خورد بحران امروز خاورمیانه مربوط به همین اشتباهات است اگر می‏گویند نه سه نفر از سناتورهای معروف آمریکا را بفرستند اینجا یک مجلس مناظره‏ای تشکیل می‏دهیم بنده هم به تنهایی از طرف شما با این‏قدر کتاب. دلیل مدرک ثابت می‏کنم هر کجا آمریکایی‏ها برای مبارزه با کمونیست قدم برداشته‏اند نتیجه‏اش به عکس شده‏است و آن مملکت فرورفته است در انقلاب و در دامان کمونیزم افتاده است من از خودم نمی‏گویم من تجربه دارم من پانصد کتاب و مجله خوانده‏ام و حالا هم می‏خوانم سناتورها و وزرا و رؤسای خودشان می‏گویند از خودم اختراع نمی‏کنم نقل قول از خود آنها است اینکه بنده دراین ۱۵ سال بیست سال اخیر موی سرم سفید شده برای اینکه چند هزار جلد کتاب خواندم کاملاً از اوضاع سیاسی آمریکایی‏ها بهتر خبر دارم این است که عرض می‏کنم جناب آقای وزیر خارجه بایستید به دولت بگویید محکم بایستید در این موقع ممکن است بر علیه شما بر علیه مملکت تحریکات بشود مردم را به جان هم بیندازند نروید زیر بار حرف‏های بیخود مبارزه با کمونیزم را باید در ایران با مشورت ایرانی با مشورت با رجال ایران با در نظر گرفتن اوضاع و احوال ایران بکنید والا شما خودتان موانع طبیعی که وجود دارد بدون اینکه بفهمید از بین خواهید برد استالین ۱۵ سال زحمت کشید تا توانست طبقه بورژوا طبقه زارعین که وضع بهتری داشتند از بین ببرد همین قضیه اشتراکی کردن مزارع ده میلیون نفر در توی مزارع تلفات داده است اینها را به اطلاع مردم برسانید فکر نکنید همین که زمین را تقسیم کردیم وضع بهتر می‌شود این فکرها کهنه است این مطالب را بنویسید مردم بفهمند که کمونیسم‏ها بازارعین چه کردند و چه بلایی به سر آنها آوردند تا رعیت و زارع ایرانی اصلاً فکرش به آنجا نرسد اما در دهات ایران مناطق روستایی و در مناطق کشاورزی بین مردم اختلاف نیست واله نیست این حرف دروغ است اختلاف وجود ندارد (صحیح است) فاصله همه جا وجود دارد فاصله طبقاتی در آمریکا هم وجود دارد در روسیه هم وجود دارد زندگی سران کرملین رؤسای اداری‏شان با زندگی کارگران‏شان از زمین تا آسمان تفاوت دارد محله هارلم نیویورک را من نرفته‏ام وضع ساکنین آن محله با آنهایی که در آسمان خراش‌ها زندگی می‏کنند تفاوت دارد همه جا این فاصله هست کجا توانسته‏اند تساوی برقرار کنند؟ بنابراین به خیالات موهوم وضع داخلی مملکت را به هم زدن برای اینکه فلان آمریکایی خیال می‏کند که ما حالا با هم هماهنگی داریم درست نیست بله ما هماهنگی داریم از لحاظ حفظ صلح از لحاظ امنیت مشترک‏ دنیا از لحاظ پیشرفت و ترقی مملکت خودمان از این جهات البته هماهنگی داریم هم فکری داریم ولی شما یک افکاری را به خود حق ندارید در مملکت ما وارد کنید و در مملکت ما دخالت بکنید مملکت ایران در راه توسعه صنعت افتاده آمریکا هفتاد سال پیش مالیات بر درآمد نداشت ما فعلاً حال صد سال پیش آمریکا را داریم اگر آن وقت به یک آمریکایی می‏گفتند پنجاه درصد مالیات بر درآمد بده نمی‏فهمید اگر می‏گفتید از زمین وزارتخانه مالیات بده نمی‏فهمید مملکتی که سه هزار میلیون تومان درآمد نفت دارد نمی‏رود معاملات مردم را فلج بکند که دویست هزار نفر سیصد هزار نفر بیکار بشوند و بگویند این در نتیجه کار مجلس است این کارها به خلاف مصلحت مملکت است شما آمریکایی‏ها در ده سال پیش در ایران وجهه داشتید برای اینکه نسبت به طبقات در ایران بی‏طرف بودید شما الان دو سه سال است که در مملکت ما مبلغ کمونیست شده‏اید دائماً در مجله‏های‏تان به نمایندگان مجلس و به سناتورها فحش می‏دهید وکلا و سناتورهای ما را با خودتان قیاس کنید آن چیزهایی که بر علیه سناتورها و وکلا می‏نویسید در نظر بگیرید چرا این کار را می‏کنید چرا برعلیه ما که دوست شما هستیم و ما که باید متکی به اتحاد مردم باشیم و جنگ طبقاتی و اختلاف طبقاتی نباید داشته باشیم چرا ما را می‏خواهید به جان هم بیندازید؟ چرا می‏خواهید کارگر و کارفرما و زارع و مالک را به جان هم بیندازید؟ هزار خانواره چیست شصت سال، پیش در تمام مطبوعات آمریکا ۶۰ خانواده می‏نوشتند در آمریکا می‏گفتند شصت خانواره ولی همان شصت خانواده شصت سال پیش آن عظمت صنعتی را برای آمریکا تهیه کرد این جنرال موتور و امثال این کارها را کردند اینها را که دولت تهیه نکرد حالا ما تازه می‏خواهیم وارد مرحله کشاورزی و صنعتی بشویم اگر بگویند مالیات باید چطور وصول بشود زیاد بشود ساختمان نباشد مستغلات نباشد زمین باید تقسیم بشود والله بالله این صلاح نیست هرکس می‏خواهد به این مملکت بیاید با همدیگر بحث بکنیم اگر خواستند مملکت ما را از بین ببرند و به آن طرف سوق بدهند صلاح نیست نباید بگذاریم‏ برای اینکه معلوم نیست که این افکار همین جا حدش باشد ممکن است از این جلوتر برود این اتحاد را اگر از بین بردید چکار می‏کنید به مملکت‏های دیگر نگاه نکنید این برنامه‏ها ممکن است همین‏جا متوقف نشود اگر جلوتر بروند کی باید دفاع بکند اگر تغییر فکر دادند کی باید دفاع بکند این طبقات طبیعی که در مقابل کمونیزم وجود دارد و کمونیست‏ها حاضر هستند برای برطرف کردن هر کدام‏شان صدها میلیون دلار خرج بکنند آنها را به دست اشتباهات خودتان از بین نبرید قوی باشید قرارداد ما با احترام و با شرافت است اگر قرار شد آمریکایی بگوید مالیات‏تان را زیاد کنید بنده هم بگویم بله. بنده آن وقت هیچ تفاوتی بین روس و آمریکایی قایل نیستم (صحیح است) به کار ما نباید کار داشته باشید کمک می‏کنید باید شرافتمندانه باشد کمک به سایر ممالک هم کردید در حدود همان شرافت

‏راهنمایی‏تان را بکنید انگلیسی‏ها صد سال در این مملکت چه کارهایی کردند ابداً نگفتند فلان قانون را عوض بکنید به ظاهر کار نداشتند آمریکایی‏ها ده سال توی این مملکت وجهه داشتند هر کس حالا توی خیابان در این مملکت را می‏رود فحش به آمریکایی می‏دهد طبقه مالک با آمریکایی طرف است طبقه تاجر اصناف، استاد، مستخدم و غیره با آمریکایی طرف است اما من نمی‏دانم اگر طرف شما هزار میلیون دلار خرج می‏کرد آنقدر دشمن برای شما خریدار نمی‏کرد این را از روی صمیمیت عرض می‏کنم برای اینکه من طرفدار دوستی با آمریکا هستم اگر شما کمک می‏خواهید به ما اقتصای بکنید این‏ کنسرسیوم چه می‏گوید این کنسرسیومی که ما با حسن‏نیت چهار سال پیش قراردادش را امضاء کردیم کمک اقتصادی یکیش همین که بگذارید کمپانی‏های نفتی شما حق ما را نبرند آن موقع گفتند که شما این قرارداد را ببندید مجلس شورای ملی در شرایط آن روز آن کار را کرد ولی دولت آمریکا را با آن قرارداد سهیم کردند دولت آمریکا که چهل درصد از ذخایر نفتی ما را دارد ما دیگر احتیاج به قرارداد نظامی نداریم او شریک است ما از لحاظ نفت امروز نفت از مهم‏ترین عامل استراتژیکی است بنابراین اگر می‏خواهید ما با شما دوست باشیم اول در این دوستی آقای کنسرسیوم را یک کاری بکنید که نگویند قیمت نفت این‏طور شده و در ونزوئلا چطور شده و با این حرف‏ها سرمایه‏های مملکت ما را از بین ببرند ما از یک طرف برای بهداری ناقص ماندیم و برای فرهنگ ناقص ماندیم پول و سرمایه نداریم در یک همچو موقع حساس آن قرار دارد را بستیم اجر و پاداش را جناب کنسرسیوم به ما داد و از نفت امسال ۲۶ میلیون درآمدمان کسر شد این یک قسمت از عرایضم بود آخرین قسمت عرایضم این است آقای وزیر خارجه از طرف این ارادتمند به جناب آقای نخست‏وزیر و آقایان هیئت محترم دولت بگویید بنده الان بیست سال است که در سیاست ایران وارد هستم در هر موقعی که یک کار پیش آمده من پیش‏بینی صحیح کردم این آقای دکتر افشار شاهد است این آقای بزرگ ابراهیمی و آقای دکتر دادفر شاهد هستند ما در حزب ایران بودیم آن روز به مجرد اینکه دیدیم که می‏خواهند با توده‏ای‏ها لاس بزنند آن روز که صد هزار نفر کمونیست در تهران بودند و دهن مردم را خورد می‏کردند ما آن روز مبارزه کردیم و زدیم و آن ائتلاف را شکستیم و حزب وحدت ایران را درست کردیم این آقای بزرگ ابراهیمی به کمک ما آمدند برای اینکه دفاع از مملکت بکنند ده مرتبه به من وزارت پیشنهاد کردند رزم‏آرا پیشنهاد کرد مرحوم قوام‏السلطنه پیشنهاد کرد علاء دودفعه سه‏دفعه پیشنهاد کرد همین‏طور سپهبد زاهدی بروید بپرسید بنده قبول نکردم بنده که کمتر از وزیر نیستم بلکه بیشتر هم هستم برای اینکه ده دفعه وزارت دادند و قبول نکردم بنابراین عرایض ما را گوش کیند این عرایض به خدا به صلاح مملکت است (صحیح است) این مطالبی که عرض می‏کنم

برای این است که جلب نظر شما را بکنم شما خیال می‏کنید اینها که آمدند قسم خوردند واقعاً برگشتند آقا آدمی که مذهب و ملیت را زیر پاگذاشت به استقلال و شاه اهمیت نداد و این آدم روشنفکر بود و از روی عقیده این کار را کرد آقایان والله بالله از عقیده خودش برنمی‏گردد شما خوابید شما اشتباه می‏کنید بروید ببینید در اردن شاه را کی حفظ کرد قشون اردن توطئه کردند برای برانداختن شاه سران فداکار ایلات و عشایر شاه را نجات دادند اینجا چرا می‏خواهند سران عشایر را بگویند که آمریکایی گفته مالکیت بیش از ده هکتار نباشد برای ده هکتار زمین کدام احمقی است خود را به جنگ بیندازد ما که وسیله برای دفاع نداریم حالا آمده‏ایم تازه می‏خواهیم اشخاصی اگر خواستند بروند در مقابل حوادث بجنگند آقایان اگر جنگ بزرگ آمد همه می‏میرند ان‏شاءالله نمی‏آید‏ ایران را فقط حوادث داخلی می‏تواند به هم بزند و اینکه می‏گوییم مردم را راضی بکنید و نسبت به برنامه‏ها توجه بکنید اینکه راجع به وضع جنگل مازندران و مأمورین آنجا می‏آییم یک حرف‏هایی می‏زنیم که موجب دلتنگی می‌شود جلوی این چیزها را بگیرید والله بالله اگر به شاه علاقه نداشتیم اگر به مملکت علاقه نداشتیم مگر احمق بودیم این حرف‏ها را بزنیم از آن سرهم برای آدم خطر دارد اگر بد باشد و مطابق دلخواه نباشد پس فردا انتخاباتی در کار هست اگر مصالح خارجی باشد آنها فعالیت می‏کنند و مسترش برمی‏خورد به تواریشش برمی‏خورد این حرف‏ها برای امثال بنده زحمت دارد و بنده عرایضم را خلاصه می‏کنم (احسنت) خواهش می‏کنم وضع داخلی ایران را به هم نزنید اختلاف با هم نداشته باشید دو تا حزب هستید باهم متحد باشید زمین می‏خواهید تقسیم بکنید بیاورید در مجلس والله بالله آنچه که مصلحت باشد و لازم باشد رأی می‏دهیم ما که جان‏مان را هم حاضریم که بدهیم اما برادرکشی درست نکنید نیروی ملی را ضعیف نکنید نباید بین مردم و دولت اختلاف باشد آماده باشید برای یک همچو مبارزه‏ای جناب آقای حکمت درسال ۲۳ و ۲۴ ما چرا با کمونیسم مبارزه کردیم و موفق شدیم برای اینکه مبارزه عمومی مردم ایران بود تاجر و زارع و مالک و اصناف همه اینها آمدند قوای‏شان را در اختیار دولت گذاشتند مجلس هم با خشونت و قدرت گفت من مجلس هستم اهمیت مجلس آن وقتی است که مجلس با قدرت باشد مجلسی که قدرت نداشته باشد یک پشیز ارزش ندارد اما اگر قدرت داشت همان مجلس سلطنت ایران را حفظ می‏کند چنانکه کرد مجلس ۱۴ اگر نبود رجال سیاسی فداکار و با عقیده اگر نبودند مملکت ایران در توی این جنگ رفته بود فروغی در موقع سخت آمد برای اینکه مرد سیاسی بود بی‌انصاف‏ها: حالا ما را به اندازه یک دهم فروغی قبول بکنید به اندازه یک‏صدم آنها قبول بکنید آخر ما که توی‏

طویله بزرگ نشده‏ایم شما مشاورین آمریکایی و انگلیسی را دعوت می‏کنید بیایند یه ایران چند نفر هم از مجلس انتخاب بکنید اگر دیدید ما از آنها کمتر بودیم اینجا پیش شما آبرو نداریم (یک نفر از نمایندگان- چرانداریم) علتش را در خارج از تریبون عرض می‏کنم به یک برنامه اتحاد که بین تمام طبقات درست بکنید (احسنت) باید مجلس و شاه و مملکت و دولت متحد باشند نه اینکه اگر یک انتقاد کردیم بگویند به رادیو وصل نکنید اگر یک روزنامه‏نویسی چیزی نوشت جلوی آن را بگیرید رادیو مسکو ۱۵ سال است که از این حرف‏ها می‏گوید راجع به آمریکایی‏ها می‏گوید به ما چه مربوط است (دکتر بینا- هرچه بگویند بهتراست) بگویند جواب می‏دهیم به علاوه در عین حال ما نهایت علاقه را به آنها داریم آقای وزیر امورخارجه: داریم سعی می‏کنیم که باز روابط ما با دولت همسایه محترم شمالی ان‏شاءالله دوستانه باشد هم به نفع ما است هم به نفع آنها است این مطالب را هم برای این گفتم که اگر خدای نکرده در این مملکت پیشامدی برای مملکت شد مردم مملکت آماده باشند مردم این مملکت متحد باشند اگر از هم جدا شدند به شما می‏گویم خصم می‏آید حساب این حزب و آن حزب و حساب مملکت و حساب نخست‏وزیر و همه را یکی یکی می‏رسد خلاصه عرض می‏کنم آن دسته‏ای که می‏آیند سرکار به هیچ کس و به هیچ دسته‏ای رحم و ابقاء نخواهند کرد این لوایح انقلابی را خودشان پاره می‏کنند و توی زنیبیل می‏ریزند. (احسنت)

رئیس- آقای مشایخی‏

مشایخی- بنده به عنوان‏ موافق با موافقت‏نامه و فقط در حدود موافقت‏نامه عرض خواهم کرد. (احسنت) زیرا خیلی مطالب هست که نمایندگان ملت باید درمجلس شورای ملی اظهار بکنند و وظیفه نمایندگی‏شان را انجام بدهند و من معتقدم هر سخن جایی و هر نکته مقامی ‏دارد موقعی که در موضوع موافقت‏نامه بین ایران و آمریکا صحبت می‏کنم بنده رویه خودم را این قراردادم که فقط در اطراف موضوع مورد بحث بیان مطلب کنم و بدین جهت است که نظریاتم را بدین وسیله به استحضار آقایان نمایندگان محترم می‏رسانم. ‏

در حدود چهارده سال از پایان جنگ خانمان‏سوز دوم گذشته ولی هنوز بسیاری از نتایج و آثار جنگ دامنگیر عالم است. از آن موقع تاکنون ملل عالم در تشویش و اضطراب خاطر می‏باشند و هر روز بیم آن می‏رود که آتش جنگ دوم در زیر خاکستر باقی مانده از گوشه‏ای شعله‏ورگردد و دنیا را قرار گیرد. آثار اقتصادی جنگ دوم هنوز از بین نرفته و در نتیجه آن روزبه‏روز زندگانی اقتصادی افراد مردم سخت‏تر می‏گردد.

دول بزرگ دنیا چه آن دولی که خیال بسط و انتشار مرام خود را در دنیا دارند و چه دولی که درصدد جلوگیری از تجاوزات ایدئولوژی سایرین در کشور خود و دوستان خود می‏باشند همواره کوشش دارند که قدرت نظامی و تفوق سلاحی خود را تأمین کنند و از این جهت مسابقه تسلیحاتی با کمال شدت جریان دارد. دول مقتدر و بزرگ انزوای سیاسی و تنهایی را با مقتضیات روز مناسب نمی‏بینند و هر یک سعی می‏کنند که دوستان بیشتر و هم پیمان‏هایی قوی‏تر و زیادتر به دست آورند.

این وضع نشان می‏دهد که صلحی که پس از جنگ دوم انجام گرفته مفهوم حقیقی صلح را ندارد و ظاهراً متارکه بین دو جنگ می‏باشد در جریان دو جنگ عالمگیر ۱۹۱۴ و ۱۹۳۹ ثابت شده‏است که تنها زیستن ملت‏ها و نداشتن قدرت دفاعی نه فقط موجب مصونیت کشورها از تجاوزات مسلحانه دول جنگجو نیست بلکه احیاناً موجودیت سیاسی و تمامیت ارضی کشورها را از بین می‏برد. احتیاجی نیست که خسارات و مصائب دول ضعیف و بی‏طرف سایر نقاط دنیا را در جنگ‏های اول و دوم عرض کنم و تنها می‏توانم وضع کشور خودمان را طی آن دوجنگ یادآوری نمایم در جنگ اول کشورما بی‏طرف بود ولی قوای اول متحارب در آن موقع بی‏طرفی ما را نقض کرد و برخلاف تمام مقررات و موازین بین‏اللملی در کشور ما وارد شد و خاک ایران را تبدیل به یکی از میدان‏های جنگ نمودند و این واقعه چنان لطمه به مملکت ما وارد آورد که اگر خواست خداوند و درایت وطن‏پرستان دلسوز ایرانی نبود ملت ایران کشور ما به این زودی‏ها کمر راست نمی‏کرد و استقلال خود را حفظ نمی‏کرد (صحیح است).

درجنگ بین‏المللی دوم دیدیم که چگونه در شهریور سال ۱۳۲۰ قوای دول بزرگ کشور ما را اشغال کرد و چطور رشته زندگی سیاسی و اقتصادی ما را که به تدریج و به دست اعلیحضرت فقید محکم شده بود گسیخت و دیدیم که تا چندین سال پس از پایان جنگ نتایج شوم آن دامنگیر ما بود.

حالا با تجربیاتی که از گذشته به دست آورده‏ایم آیا می‏توانم در این موقعیت و در چنین شرایطی که در دنیا حکمفرماست دست روی دست گذاشته و بنشینیم و دل و دیده به طوفان بلا بدهیم. در روزگاری که دول مقتدر عالم با سلاح‏های مخرب و قوای وحشت انگیز خود انزوای سیاسی خود را مصلحت نمی‏دانند آیا صلاح است که ما تنها باشیم و قدرت دفاعی خود را زیاد نکنیم در این صورت آیا خلاف ما و نسل آینده کشور ما به ما نفرین نخواهند کرد. موافقت‏نامه دفاعی که بین ایران و آمریکا بسته شده و امروز در پیشگاه مجلس شورای ملی قرارداده شده و ما باید نسبت به آن تصمیم بگیریم برای همین منظور است. برای این است که کشور ایران در آینده مانند دوران گذشته صحنه جنگ‏های خونین بین‏المللی واقع نشود.

برای این است که تمامیت ارضی و موجودیت دو هزار و پانصد ساله کشور ما از بین نرود برای این است که جان مردم ایران ناموس ملت ایران هستی اهالی ایران در معرض تجاوز بیگانگان قرار نگیرد. امیدواریم که در نتیجه درایت و پیش‏بینی‏های دول بزرگ و ملل صلح‏دوست دنیا در آینده جنگی به وقوع نپیوندد و امیدواریم که در آینده از طرف دول بزرگ تجاوز به خاک ما نشود ولی شرط عقل این است که برخلاف گذشته احتیاط را از دست ندهیم و وسیله‏ای اتخاذ کنیم که خدای نخواسته در صورت تجاوز قادر به دفاع باشیم و دوستانی داشته باشیم که در موقع ضرورت در دفاع به ما یاری کنند دنیا می‏داند که کشور ایران نه متجاوز است و نه خیال تهاجم را در سر می‏پروراند یک ملت بیست میلیونی که فاقد اسلحه مخرب امروزی است نمی‏تواند به ‏دولت که واجد همه گونه قدرتی هستند حمله کند مضحک است اگر بگویند دولت ایران پیمانی با یک دولت برای حمله و تهاجم به دولت دیگر می‏بندد. هیچ عقل سلیمی این مطلب را باور نخواهد کرد ما در این موافقت‏نامه هیچ منظوری جز حفظ استقلال و حفظ تمامیت ارضی و موجودیت سیاسی خود نداریم همان‏طور که بندگان اعلیحضرت همایونی که رهبر مصلحت‏اندیش ملت ایران می‏باشند فرموده‏اند دولت ایران خیال ندارد که خود را پایگاه موشکی یا پایگاه حمله برعلیه دول دیگر نماید. وزیر خارجه ما هم مکرر این موضوع را اعلام نموده‏اند منظور ما این است که مورد تجاوز قرار نگیریم ما می‏خواهیم مستقل بمانیم تاریخ شاهد است که ایرانی هیچ‏وقت تجاوز نکرده و اگر اقدامی یا قیامی ‏کرده است برای حفظ استقلال خود یا برای به دست آوردن استقلال از دست رفته خود بوده است قیام ابومسلم خراسانی اقدام لیث صفار جنگ‏های نادر کودتای رضاشاه کبیر و قیام ملت ایران در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ همه و همه برای همین منظور بوده و بس و موافقت‏نامه امروزی ایران و آمریکا هم فقط و فقط بر همین اساس و روی همین اصل یعنی حفظ استقلال ایران می‏باشد.

منظور دولت ایران از انعقاد این موافقتنامه مقاومت درمقابل تجاوز است

نه تجاوز به دیگران طبق ماده ۱ موافقت‏نامه دولت شاهنشاهی ایرانی مصمم است که در مقابل تجاوز مقاومت کند و در صورت تجاوز به کشور ایران دولت کشورهای متحد آمریکا طبق قانون اساسی آمریکا اقدامات مقتضی را که شامل استفاده از نیروهای نظامی‏ خواهد بود به طوری که مورد توافق طرفین باشد و به ‏شرح مندرج در قطعنامه مشترک برای ایجاد صلح دنیا در خاورمیانه به منظور مساعدت با دولت شاهنشاهی ایران برحسب درخواست آن دولت به عمل خواهد آورد در این ماده تصریح شده که دولت آمریکا موقعی اقدام مقتضی که شامل استفاده از نیروهای نظامی اوست خواهد کرد که دولت ایران درخواست و تقاضا کند. البته مطابق این ماده دولت آمریکا هیچ‏وقت به میل خود و بدون تقاضای دولت ایران قوای نظامی به کشور ایران وارد نخواهد کرد و مسلم است که دولت ایران که از ضعف قوای دفاعی خود از تجاوز دول بزرگ در گذشته لطمات بزرگ سیاسی و اقتصادی دیده و تازه چند سالی است که نظم و آرامش را در مملکت برقرار نموده و برای جبران خسارات و توسعه عمران و تحکیم اقتصادیات خود مشغول اقدام است بی‌نهایت آرزومند است که صلح و سلم در دنیا مستقر باشد و تجاوزی به او نشود که بتواند راهی را که در پیش گرفته به خوبی طی کند و بدین جهت شکی نیست که تا وقتی مورد تجاوز قرار نگیرد اقدام به امری که مستلزم برهم خوردن آرامش و توقف کارهای عمرانی و اقتصادیات اوست نخواهد نمود.

دولت ایران طبق قرارداد مورخ ۲۴ فوریه ۱۹۵۵ با دول همسایه و هم‏کیش خود و همچنین با دولت انگلستان قرارداد دفاعی منعقد نموده و دولت آمریکا هم که دولت آزادی‏خواه و صلح‏طلبی است و نیت صلح‏طلبانه خود را به دنیا ثابت کرده قبول کرده است که با دولت‏هایی که برای امنیت و دفاع کشور خود به پیمان مزبور ملحق شده‏اند اشتراک مساعی نماید.

دولت آمریکا طالب صلح و امنیت و آرامش دنیاست و بالاخص حفظ استقلال و تمامیت کشور شاهنشاهی ایران را برای منافع ملی خود و صلح جهانی امر حیاتی تشخیص می‏دهد و چون کشور ایران هم همین رویه را تعقیب می‏کند و طرفین منظور مشترک دارند لذا موافقت‏نامه مورد بحث را که فقط وفقط جنبه تدافعی دارد منعقد می‏نمایند کشور ایران آزاد و مستقل است. کشور ایران تابع منشور ملل متحد است و طبق ماده ۵۱ منشور ملل متحد از حق خود در اشتراک مساعی با دول هم پیمان برای امنیت و دفاع خود استفاده می‏کند و ایده‏آل و تصمیم ملت ایران همیشه این بوده است که با صلح و صفا و زندگانی کند و مورد تجاوز دیگران قرار نگیرد و موافقت‏نامه حاضر متضمن همین منظور می‏باشد.

در پایان بنده به نوبت خود با سیاست خارجی دولت کمال موافقت دارم و یقین دارم که این روش دولت ضامن استقلال و آزادی و تمامیت کشور ایران خواهد بود و در حفظ صلح دنیا نیز تأثیر دارد.

رئیس- آقای وزیر امورخارجه.

وزیر امورخارجه- بیاناتی که امروز در مجلس شورای ملی شد البته دو نفر از آقایان نمایندگان محترم که به عنوان‏ مخالف و موافق صحبت فرمودند از پیشنهاد دولت راجع به انعقاد موافقتنامه پشتیبانی کردند موجب تشکر است و بنده در بعضی فرمایشات آقای خلعتبری کمال موافقت را دارم و در بعضی‏ها هم مورد بحث است آنچه فرمودند که این موافقتنامه یک موافقتنامه ساده و بدون غل وغش است و مقصود از آن دفاع از مملکت ایران در مقابل تجاوز است و توافقی است در خصوص کمک‏های اقتصادی البته همین‏طوراست و بنده حسن تشخیص آقای خلعتبری را تصدیق دارم اما در مقابل در تطبیقی که ایران را با لبنان کردند و صحبت از دکترین آیزن‏هاور کردند آن را بنده با ایشان موافقت ندارم زیرا که نه این موافقتنامه شبیه است به دکترین آیزن‏هاور و نه ایران شبیه است به لبنان، مملکت لبنان یک مملکت که از سه عنصر مختلف تشکیل شده‏است: عنصر مسلمان و عنصر مسیحی و مسلمان هم به ‏دو قسمت شیعه و سنی و یک فرق متعدد در صورتی که بحمدالله مملکت ما یک مملکت واحدی است و وحدت ملی به حد کمال در مملکت موجود است (صحیح است) همه دارای یک عقیده مذهبی، یک جور ادبیات و یک ترادیسبون هستیم (صحیح است) و اینکه وضعیت مشابه وضعیت لبنان در ایران پیش بیاید چنین وضعیتی قابل‏قبول نیست اما دکترین آیزن‏هاور هم با این موافقتنامه قابل مقایسه نیست به علت اینکه دکترین آیزن‏هاور عبارت از اختیاراتی است که کنگره به یک رئیس‏جمهوری داده است و غیر از این است که یک دولتی رسماً یک تعهدی بکند، آن دکترین الزام‏آور نیست، یک روز ممکن است نکند ولی اینجا در این قرارداد دولت آمریکا تعهد کرده است که در برابر هر گونه تجاوزی مبتنی بر همان اصولی که در پیمان خاورمیانه ذکر شده‏است از ایران پشتیبانی و حمایت بکند به شرط تقاضای ایران و اگر آقای خلعتبری خبر داشتند از مقاومتی و اصراری که ما کردیم و الان در پرونده امر منعکس است که راجع به شرط موافقت ایران و تقاضای دولت ایران چقدر مذاکراه و مطالعه و تلگراف و اینها شده‏است نمی‏فرمودند که ممکن است مطابق نیت آنها ما عملی کرده باشیم ولی ما گفتیم که ما یک مملکت مستقلی هستیم و رعایت حق حاکمیت خودمان را همیشه خواهیم کرد (صحیح است) و هیچ‏وقت هم احتیاج به آمریکا نداریم و هیچ‏وقت هم احتیاج به شوروی نداریم، به پای خودمان هم ایستاده‏ایم. (احسنت) اگر چنانچه کمکی از کسی بخواهیم با موافقت ما و تقاضای ما باید باشد لاغیر. روی این اصل هم این موافقت‏نامه بسته شد و اما اینکه تلویجاً اشاره فرمودند که بعضی از ممالک بی‌طرف و اینکه ایران به طور بی‌طرفی مایل بود و ممکن هست یا ممکن بده یا ما سابقاً این رویه را داشته‏ایم همان‏طوری که خودشان فرمودند فعلاً وضعیت دنیا به خصوص ممالکی که در یک وضعیت جغرافیایی به خصوص واقع شده‏اند دیگر بی‏طرفی را اجازه نمی‏دهد. ما یک مملکتی بودیم و حالا هم هستیم صلح طلب ما هیچ‏وقت به تجاوز به هیچ مملکتی میل نداریم و با هیچ یک از همسایگان‏مان دشمن نیستیم، همیشه هم میل داریم حق بگوییم و طرفدار حق باشیم ولی با مراجعه به تاریخ ایران ملاحظه می‏فرمایید که در اثنای کمتر از دوقرن ده مرتبه خاک این مملکت مورد تجاوز و حمله قرار گرفته است (صحیح است) و بالاخره دفاع از نفس و اندیشه کردن در بقاء وجود یک امر طبیعی است که حیوانات هم در آن شریکند. (صحیح است) ما هم باید برای خودمان و آینده اعقاب‏مان فکر بکنیم که این مملکت محفوظ و مستقل بماند و هیچ دولتی اعم از بزرگ و کوچک تصور تجاوز به خاک ایران را نکند و این نخواهد شد مگر اینکه در این دنیایی که دنیای تعاون و دنیای همکاری است یک دوستانی داشته باشیم که با آن دوستان بتوانیم برای حفظ صلح و امنیت خودمان همکاری بکنیم به هیچ‏وجه من‏الوجوه در تحت تأثیر احدی نبوده و نیستیم و نخواهیم هم بود، دلیلش هم همین است که ما هر کاری را که به مصلحت مملکت‏مان بوده است کردیم و بعد از این هم خواهیم کرد و خود شما هم فرمودید که دولت‏های ایرانی هم که مثل ما بودند و قبل از ما بودند همین‏رویه را داشته و هیچ ایرانی نیست که مملکت خودش و دولت خودش را تسلیم اوامر دیگران قرار بدهد و اما اینکه فرمودند ما با آمریکایی‏ها باید شرافتمندانه بگوییم و رفتارکنیم صددرصد فرمایش جنابعالی صحیح است و عین عقیده دولت است و دولت هم این‏طور رفتار می‏کند برای اینکه این مملکت مملکتی است که فقیر است این درست ولی در عین حال ملت ما یک ملت عزیزالنفس و مستغنی‏الطبعی است گفت که جیب ما تهی است ولی چشم ما پر است هیچ‏وقت ما دست تکدی و دست حاجت به طرف احدی دراز نکردیم و نخواهیم کرد هرکس به ماکمک بلاعوض بکند و منت هم از ما بکشد قبول می‏کنیم هرکس هم نخواهد به ما مربوط نیست ما باید ملت‏مان و مملکت‏مان ‏طوری رفتار بکنند که روی پای خودش بایستد و مستقل هم باشد هم استقلال معنوی و هم استقلال سیاسی و هم استقلال اقتصادی و هم استقلال روحی و هم استقلال جسمی این است و غیر از این نیست ما نه پایبند آمریکا هستیم و نه ترسی از آمریکا داریم نه پایبند شوروی هستم و نه ترسی از شوروی داریم (احسنت) دلیلش هم این است که وقتی آمریکایی‏ها خواستند با ما این موافقت‏نامه را منعقد کنند گفتیم آقایان ما با دولت جماهیر شوروی مشغول مذاکره هستیم برای انعقاد یک قرارداد عدم تجاوز که اگر چنانچه بخواهیم و شرایط ما را قبول بکنند ما این قرارداد را با آنها خواهیم بست، ما با شما دوستیم با دولت جماهیرشوروی هم دوست هستیم، گفتند ممکن است که شاید بشود، شاید نشود گفتیم همین است ما به دولت جماهیر شوروی خواهیم گفت به موجب ماده صریحی که مملکت ما پایگاه نظامی علیه هیچ دولتی نخواهد شد (صحیح است) و مملکت ایران اجازه به هیچ دولت خارجی نخواهد داد که قوای مسلح وارد این مملکت در موقعی که به آن حمله نشده باشد بکند و همین سیاست را هم داشته‏ایم به علت اینکه سه سال است که در پیمان بغداد هستیم به پایگاه نظامی باحدی دادیم و نه قوه مسلح دیگری را اجازه دادیم که به ایران بیاید ما این را به آمریکایی‏ها گفتیم بعد هم به شوروی‏ها گفتیم، آقایان شما می‏خواهید با ما عهدنامه ببندید بسیارخوب خوش‏آمدید، حال صحبت می‏کنیم و قبول داریم ولی باید بدانید که ما امضاء خودمان را محترم می‏شماریم، موافقت‏نامه‏ای که با دوستان خود در بغداد داشته‏ایم پیش ما محترم است و منافات با دوستی با شما ندارد ما با دیگران هم می‏خواهیم دوست باشیم، در تحت یک ماده صریحی باید آنجا ذکر بشود که ما عهدنامه‏هایی را که برطبق منشور ملل متحد با سایر ممالک بسته‏ایم محترم می‏شماریم و هرگونه تعهدی هم که از این عهدنامه‌ها ناشی شود که یکیش هم همین موافقتنامه است آن را هم محترم خواهیم شمرد و منافات ندارد که به شما هم اطمینان بدهیم که پایگاه نظامی باحدی نخواهیم داد این را به آنها گفتیم برای اینکه ما در رأی یک سیاست مستقلی هستیم برای اینکه شاه ما و مجلس ما و ملت ما همه می‏خواهند با صلح و سلامت در این مملکت زندگی کنند و افراد مملکت ایران مشغول کار خودشان باشند مشغول عمران و آبادی باشند، ما نمی‏خواهیم با روس بجنگیم نه با آمریکا نه می‏خواهیم با روس دشمن باشیم می‏خواهیم با صلح و صفا زندگی کنیم (صحیح است) اما نه آن صلحی که ناشی از ضعف باشد صلح و سلامتی که مبتنی بر قدرت باشد یعنی همه ممالک دنیا بدانند که ما ضعیف نیستیم که بی‌طرف مانده‏ایم با کمال قدرت

بی‌طرف هستیم و همین رویه را هم داشته‏ایم بعد از این هم خواهیم داشت و بنابراین هیچ جای نگرانی برای آقای خلعتبری نباید باقی باشد و ما هم به آمریکایی‏ها هیچ وقت نخواهیم گفت بیایید خسارت ما را بدهید ما خواهیم گفت که ما یک ملتی هستیم که برای حفظ صلح و حفظ امنیت خاورمیانه در سخت‏ترین موقع جغرافیایی که واقع شده‏ایم مع‏ذلک به عهدنامه‏های خودمان پایدار و وفاداریم (احسنت) صلح در این دنیا آقایان کلمه حقی است که یراد بها الباطل هرکس صلح بین‏المللی را یک جور برای خودش ترجمه می‏کند هر متجاوزی طرفدرا صلح شده هر آدم زورگویی طرفدار صلح شده ولی آن صلحی که ما می‏خواهیم صلح حقیقی است (صحیح است) چون مملکت کوچکی نیستیم پس طرفدار صلح هستیم که بتوانیم در این مملکت با صلح و آرامش و صفا با همسایگان و با همه ممالک بزرگ و کوچک زندگی بکنیم و روی همین اصل هم ما وظیفه صلح دوستی خودمان را انجام دادیم و ان‏شاءالله الرحمن با کمک نمایندگان ملت باز هم انجام خواهیم داد. هیچ‏وقت فکر نفرمایید که ما به آمریکایی‏ها تسلیم خواهیم شد من تعجب می‏کنم که این چه تصوری است که پیدا شده اگر چند نفر فنی و متخصص آمریکایی در این مملکت باشند نوکر ما هستند نوکر دولت ایران هستند کاره‏ای نیستند که در ایران مداخله کنند کدام ایرانی است کدام دولت حاضر می‌شود که به یک مستشار آمریکایی اجازه بدهد که اندک خیال مداخله‏ای در امور داخلی ایران بکند جنابعالی یقین داشته باشید همین رویه‏ای را که پیشینیان ما داشته‏اند ان‏شاءالله ما هم خواهیم داشت و تحت هدایت نمایندگان مجلس شورای ملی منویات اعلیحضرت همایون شاهنشاهی را راجع به صلح و امنیت خاورمیانه انجام خواهیم داد و هیچ جای نگرانی نیست. فقط بنده خوشحالم که آقای خلعتبری دراین موقع، گرچه موقعش نبود یک مقداری در دل داشتند که بیان کردند و از این بابت بنده از ایشان ممنون هستم. (صحیح است)

رئیس- چون کسی دیگر اجازه صحبت نخواسته است رأی می‏گیریم به ورود در ماده واحده آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد.

در خود ماده واحده هم کسی اجازه صحبت نخواسته است پس رأی می‏گیریم به خود ماده واحده آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده کثیری قیام نمودند) تصویب شد. کلیات آخر ماده مطرح است، آقای فضایلی.

فضایلی- امروز خوشوقتیم که با امضا موافقت‏نامه همکاری بین کشور شاهنشاهی ایران و ممالک متحده آمریکای شمالی به تمام گفت‏وشنودها و تفسیرها و القا شهبات ناروا خاتمه داده شد و با انتشار این موافقت‏نامه بر کلیه ملل عالم روشن گردید که ملت و دولت ایران جز صلح و صفا و دفاع از حیات و استقلال خود هیچ آرزویی ندارد (صحیح است) آقایان دفاع از حیات دفاع از استقلال دفاع از مرز مسلم‌ترین حق هر ملت است (صحیح است) این نه تنها ممالک زنده جهان هستند که همواره در پی تمهید وسایل دفاعی خود برمی‏خیزند بلکه هر موجود جاندار به ضرورت حب حیات از دفاع جان و تن و خانه و آشیانه خویش غافل نمی‏نشیند. هر کشور مستقل و هر اجتماعی که در سایه یک پرچم زندگی می‏کند و در نقشه‏های جغرافیایی نام و نشانی دارد به خاطر حفظ استقلال و صیانت مرز و بوم از هر گونه خطر و تجاوز احتمالی ناگزیر خود را آماده دفاع می‏سازد. آن روز که تالس و بطلمیوس نقشه جغرافیا ابداع و رسم می‏کردند ایران کشور کهنسال و بلندآوازه‏ای بود که خطوط مرزهایش قسمت عمده از نقشه جغرافیایی آنان را مشخص می‏ساخت و به شناسایی سایر کشورها یاری سپرده‏اند اجداد ما از هزاران سال پیش پرچم شاهنشاهی ایران را در این واحد جغرافیایی برافراشته و به قیمت جان خود آن را حفظ کرده و اکنون به ما به ودیعت سپرده‏اند دینی که به اسلاف خود داریم و وظیفه‎ای که در قبال نسل‏های آینده بر عهده گرفته‏ایم به ما حکم می‏کند که در حفظ این پرچم پرافتخار کشور شاهنشاهی و حیات این مرز و بوم و تمامیت واحد جغرافیایی و ارضی خود بکوشیم از آن تا پای جان دفاع کنیم مادام که این نظم وحشت‏انگیز در جهان برقرار است مدام که بیم از وقوع جنگ و تهاجم ملت‏ها را مضطرب و نگران می‏دارد تا وقتی که دولت‏های بزرگ با مسابقه تسلیحاتی و تبلیغات ارکان آرامش و آسایش جهانیان را متزلزل می‏سازند و کابوس وحشتناک جنگ سایه مرگبار خود را به روی جهان بگستراند ناگزیر هر مملکتی باید به فکر دفاع از حریم امنیت و حدود و ثغور خود باشد. ما کشوری صلح‏جو و آرامش طلب هستیم برای ما جنگ مفهومی جز فلاکت و ادبار و مرگ ندارد و به حکم عقل از آن متنفریم اما تجربه‏های تلخ گذشته نزدیک ما را مجبور می‏کند که از دفاع خود غافل ننشینیم این تجربه‏های دردناک را دولت‏های بزرگ به ما آموخته‏اند آن دولت‏هایی که در دو جنگ گذشته بی‏طرفی ما را محترم نشمردند و نیم‏شبی به مرز و بوم ما شبیخون زدند چگونه یک ملتی می‏تواند این تجربه تلخ را از یاد ببرد و آسوده و غافل بنشیند و راهی را که همه ممالک در تمام قاره‏ها به ضرورت رفته‏اند ترک کنند. مگر جز این است که در دنیای امروزه همه ممالک با کشورهای هم‏جوار و دوست خود پیمان بسته‏اند تا علیه تجاوز به مرزشان مشترکاً دفاع کنند. همان موجباتی که پیمان‏های آتلانتیک و سیتو و ناتو و ورشو و پیمان‏های دیگر را بوجود آورده. در مملکت ما باشد بیشتر احساس می‌شود اینها همه زاییده فکر اینهایی است که تسلیحات و تبلیغات کشورهای بزرگ در جهان ایجاد کرده است و هر مملکتی از آن‏جمله ما را ناگزیر ساخته که با کشورهای مجاور و کشورهای دوست که احتمال تهاجم از ناحیه آنان کمتر است قرارداد همکاری دفاعی منعقد کنیم. اما این امر مسلم و محترم است که ملت ایران هیچگاه در گذشته و حال و آینده قصد تجاوز به هیچ مملکتی نداشته و ندارد و با مقاصد تجاوزکارانه هیچ کشوری همراه نیست.

ایران در شمار اولین ممالکی بود که به جامعه ملل گذشته و سازمان ملل فعلی پیوست و همیشه به اصول آن وفادار و مؤمن بود و همواره مملکت ما از طرفداران جدی صلح جهانی بوده است (صحیح است) کلیه آرا و پیشنهادهای نمایندگان ما در جوامع بین‏المللی مؤید تصمیم ملی ما بر پایداری و استقرار صلح جهان بوده است در کلیه اختلافاتی که میان ملل پیش می‏آمده نمایندگان ما چه در جامعه ملل و چه در جامعه سازمان ملل همواره طرفدار راه‏حل مسالمت‏آمیز و اتخاذ طریقه صلح‏جویانه بوده‏اند. (صحیح است)

حسن‏نیت و بی‏غرضی و علاقه‏مندی را به حفظ آرامش بیش از همه در خلال عبارات همین موافقت‏نامه همکاری دولت شاهنشاهی ایران و دولت کشورهای متحد آمریکا ظاهر و هویداست.

شاید عده بسیاری از افراد ملت هستند که این همه احتیاط و مراعات‌ها را در این موافقت‏نامه با توجه به نگرانی جنگ و تهاجم که سراسر جهان را فرا گرفته از نقاط ضعیف این موافقت‏نامه می‏شمارند و بر دولت خرده می‌گیرند اما آثار روح مسالمت‏آمیز صلح‏جوی ما در مواد و عبارات آن به خوبی پیداست به هر صورت این یک موافقت‏نامه تدافعی است و مربوط به این است که تجاوزی بر علیه کشور ما صورت نگیرد ولی ما امیدوایم و صمیمانه آرزو می‏کنیم که با تمام کشورهای جهان و مخصوصاً همسایگان خود در صلح و صفای ابدی به‏سر بریم و هرگز تجاوزی به ما نشود تا نیازی به استفاده از مقررات این موافقت‏نامه در تاریخ آینده کشور ما پیش نیاید (احسنت)

رئیس- آقای بزرگ ابراهیمی بفرمایید.

بزرگ ابراهیمی- بنده تصور می‏کنم بعد از اینکه متن لایحه به مجلس آمد و در انظار و افکار عمومی هم اعلام شد دیگر باری همسایگان محترم ما جای سوء ظنی باقی نمی‏ماند یعنی می‏فهمند که ما یک عملی بر علیه آنها نکردیم، فقط من از ترس کاکاسیاه چسبیده‏ام بغل مادرم چاره هم ندارم این را یک قدری فکر کنند و آن مانند خودشان را که به همه چیز سوءظن دارند نسبت به خودشان پدر به پسر، پسر به پدر و برادر به برادر، وزیر به وزیر‏، وزیر بگم که کمیسر به افسر درباره ما فکر نکنند، استدعای ما این است این موافقت‏نامه را الان بدهید متخصصین‏تان بخوانند ببینند غیر از اینکه ما قرار گذاشتیم، که اگر روزی خدای نخواسته از آسمان کسی به ما حمله‏ای بشود اگر ما دل‏مان خواست بگوییم رفیق به ما کمک کن پس سوءتفاهمی نشود. درست فکر کنید مدت مدیدی است که جنگ اعصاب بین ما و همسایه ما بی‏خود و بی‌جهت وجود دارد ما در این جنگ اعصاب تقصیر نداریم، مایک ملت کوچک ضعیفی هستم که برای بقا خودمان کوشش می‏کنیم که حتی‏المقدور در دنیای آتیه زندگانی کنیم (صحیح است) نه اهل جنگ هستیم و نه اهل دادن پایگاه هستیم (صحیح است) دادن پایگاه میسراست ولی با اینکه چندین دفعه بدحسابی کرده‏اند به این زعمای‏شان امضاء کردند ایران پل پیران است، حتی تضمین کردند استقلال کشور بعد به همان روش و مانت البته سوء ظن گفت آذربایجان حریم امنیت ما است ولی دیر نگذشت ما از آن دنیایی که نگذاشت متشکریم تشکر ما از رفتن آنها نیست بلکه تشکر از آن دنیایی است که به قانون حفظ بشر و انسانیت از این تجاوز جلوگیری کرد حالا ما آرزو داریم خدای نخواسته آنها چنین کاری نکنند، من می‏دانم اصلاً در وقت درفکر و مخیله این همسایگان بزرگ تجاوز بدین ملت فقیر و بیچاره نخواهد بود. (چند نفر از نمایندگان- بیچاره چیست) بنده خودم را عرض می‏کنم.

رئیس- چرا فقیر و بیچاره؟

بزرگ ابراهیمی- من خودم را عرض می‏کنم، ببخشید شکسته نفسی بود. شکسته نفسی کردم ما بیچاره نیستیم، ضعیف نیستیم اگر بیچاره بودیم تا به‏حال رفته بودیم، شکسته نفسی کردم. خدا ما را این‏قدر قوی کرده سه هزار سال است زندگی می‏کنیم، ما از روزی که تمدن داشتیم و آن آذربایجان قفقاز که با ما تمدن داشت و ارمنستان که با ما تمدن داشت آن روز دیگران هنوز در زندگانی نبودند، قربان اگر از رویه دور شدم قهر نکنید، به هر صورت بنده از همه و آقای وزیر امورخارجه که تشریف بردند بیرون خواهش می‏کنم، از جناب آقای ناصر ذوالفقار به ایشان خواهند فرمود با این آقایان که یک دفعه بیاید مذاکره کنید بگویید آقا والله

ما نسبت به شما متجاوز نیستیم شما هم بی‌خود و بی‏جهت نیاید سوء ظن بکنید، با ما که برادر، همسایه. هم تراز هم شخصیت معامله کنید اگر کردید قدم‏تان روی چشم‏مان برادرهای ما هستید عرض من این بود. (احسنت)

رئیس- رأی نهایی گرفته می‌شود به ماده واحده آقایان موافقین قیام فرمایند (عده قریب به اتفاق قیام نمودند) تصویب شد. به مجلس سنا برای تصویب فرستاده می‌شود.

۴- تعیین موقع ودستور جلسه بعد- ختم جلسه‏

رئیس- جلسه را ختم می‏کنیم جلسه آینده روز سه‏شنبه خواهد بود.

دستور هم اول لایحه استخدام شهرستان‏ها که مطرح بود بعد هم بودجه مجلس شورای ملی.

(مجلس یک ربع ساعت بعدازظهر ختم شد)

رئیس مجلس شورای ملی- رضاحکمت‏