مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اسفند ۱۳۳۴ نشست ۲۱۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هجدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۴
سال یازدهم
شماره مسلسل
دوره هجدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۱۸
جلسه: ۲۱۸
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه بیست‌ودوم اسفندماه ۱۳۳۴
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت‌مجلس
۲- اخذ رأی نهایی نسبت به لایحه مستمری ورثه مرحوم عبدالصاحب صفایی و تصویب آن
۳- طرح لایحه تمدید مدت اجرای لوایح آقای دکتر مصدق تا آخر آبان‌ماه ۱۳۳۵ و تصویب آن
۴- مذاکره در لایحه مالیات پردرآمد و ارجاع آن به مجلس سنا
۵- طرح و تصویب لایحه ضرب مسکوک ده ریالی نیکلی
۶- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس ساعت نه‌ونیم صبح به ریاست آقای نورالدین امامی (نایب رئیس) تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت‌مجلس
نایب رئیس- صورت غائبین دو جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
صورت غائبین جلسه ۲۱۶
غائبین بااجازه- آقایان- خزیمه علم- دکتر جزایری- امید سالار- رضایی- پیراسته- دکتر پیرنیا- مهندس ظفر- سرمد- عبدالرحمن فرامرزی- ثقةالاسلامی- صادق بوشهری- فرود صدقی- موسوی- میر اشراقی- تفضلی- خرازی- محمود افشار- سلطان‌مراد بختیار- کریمی- قراگزلو- کی‌نژاد- مهندس جفرودی- بیات ماکو لاری- اورنگ - امامی خویی- مکرم- معین‌زاده- نصیری- قرشی- دکتر شاهکار- تیمورتاش- پناهی- قنات‌آبادی- یداله ابراهیمی.
غائبین بی‌اجازه- آقایان- صارمی- قوامی- مهندس شاهرخ‌شاهی- برومند- سعیدی- تجدد- مسعودی.
دیر آمدگان و زود رفتگان با اجازه- آقایان- بهادری - پورسرتیپ- دولتشاهی- فرید اراکی- شبیانی- دهقان- خاکباز- شفیعی- صراف‌زاده- سنندجی- حایری‌زاده- بزرگ ابراهیمی- بهبانی- استخر.
غائبین در رأی - آقایان- نراقی- امیرتیمور کلالی- درخشش- سالار بهزادی- زنگنه- مهدوی- مشایخی- دکتر آهی- ارباب- صدرزاده.
صورت غائبین جلسه ۲۱۷
غائبین بااجازه - آقایان- دکتر جزایری- امید سالار- تفضلی- میراشرافی- رضایی- پیراسته- عبدالرحمن فرامرزی- ثقةالاسلامی- صادق بوشهری فرود- صدقی- نصیری- قرشی- دکتر شاهکار- تیمور تاش- پناهی- قنات آبادی موسوی- دکتر پیرنیا- سرمد- مهندس ظفر- خرازی- امامی خویی- شادلو- بوربور- صراف‌زاده- اورنگ- شادمان- لاری- حمیدیه- بهادری- کی‌نژاد- یداله ابراهیمی.
غائبین بی‌اجازه - آقایان- خزیمه علم- صارمی- محمود افشار- قوامی- مهندس شاهرخ‌شاهی- سعیدی- نقابت- دکتر حمزوی- دولت‌آبادی- عبدالحمید- بختیار - تجدد- تربیتی- صفاری- دکتر سعید حکمت- مسعودی- اسفندیاری- پورسرتیپ- جلیلوند- دهقان مکرم- غضنفری- محمودی- سلطانی- یار افشار- سالار بهزادی- شفیعی- حمیدی نوری - مرتضی حکمت- اکبر - مهندس جقرودی- مهندس اردبیلی- فرید اراکی- نراقی- بهبانی- سنندجی- دکتر حمید- سبزرک ابراهیمی- دکتر سید امامی- کاشانیان- دکتر بینا- خاکباز- دکتر عدل- درخشش - دکتر افشار- اریه - زنگنه- کریمی ارباب- امیر تیمور کلالی.
نایب رئیس- آقای شوشتری
شوشتری- در غائبین بی‌اجازه جلسه قبل
نایب رئیس- جلسه ماقبل
شوشتری- ما قبل و قبل بنده هر دو را یک دفعه عرض می‌کنم چون در جلسه قبل عده‌ای از آقایان محترم حقیقة اطلاع نداشتند و این مطالب از نظر علاقه و احترام مقام نمایندگی که همه علاقه دارند که بیایند انجام وظیفه کنند (صحیح است) عدم استحضار نباید طوری بشود که وهنی به اشخاص بشود از این جهت خواستم استدعا کنم حالا که همه رعایت می‌کنند اصلاح بفرمایید.
نایب رئیس- عرض می‌کنم جناب آقای شوشتری توجه بفرمایید اسامی غائبین دو جلسه قرائت شد.
آن جلسه پیش که آیین‌نامه توزیع شده بود و مقام ریاست هم اعلام فرموده بودند که سر ساعت ۹ حاضر شوند آقایان (شوشتری-
حالا استدعا داریم که این یک مرتبه اصلاح بفرمایید که توهین به آقایان نمایندگان نشود) برای امتثال امر آقایان اگر مجلس میل داشته باشد بنده حرفی ندارم ولی در این چند روزه آخر استدعا می‌کنم توجهی بشود که کارهای باقی‌مانده را کاری کنیم که تا شب عید تمام شود این موضوع بااجازه جناب آقای اردلان اگر اجازه بفرمایند آن جلسه قبلی با اجازه محسوب شود. آقای جلیلی.
جلیلی- همین طور که جناب آقای نایب‌رئیس فرمودند جلسه گذشته را با موافقت جناب آقای اردلان در صورتی که اجازه بفرمایند (اردلان- من موافقم) آن را اصلاح بفرمایند و صرف‌نظر کنند ضمناً به طوری که آقایان نواب رئیس شاهدند آقای مسعودی مریض هستند و خواهش می‌کنم که اصلاح بفرمایند و بااجازه محسوب شود.
نایب رئیس- آقای کریمی.
کریمی- بنده دو جلسه پیاپی مریض بودم و اطلاع هم دادم به مجلس چه کتباً و چه به وسیله تلفن.
نایب رئیس- اصلاح می‌شود جناب آقای دکتر امیر نیرومند فرمایشی دارید؟
دکتر امیر نیرومند- بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس- جناب آقای برومند فرمایشی دارید؟
برومند- بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس- جناب آقای قنات‌آبادی.
قنات‌آبادی- می‌خواستم عرض کنم در جلسه گذشته بنده را غایب بااجازه نوشته‌اند و صحیح است که من اجازه مرخصی داشتم ولی در جلسه بودم و غایب نبودم بفرمایید اصلاح شود.
نایب رئیس- اصلاح می‌شود، جناب آقای پورسرتیپ.
پورسرتیپ- بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس- جناب آقای نقابت.
نقابت- بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس- جناب آقای دکتر سیدامامی.
دکتر سید امامی- بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس- جناب آقای مرآت اسفندیاری.
مرآت اسفندیاری- به طوری که آقایان استحضار دارید در استان کرمان بارندگی‌های زیادی آمده و متجاوز از صد آبادی را به کلی خراب کرد، تلگرافاتی از آن استان رسیده که تقدیم می‌کنم و استدعا می‌کنم که به سازمان برنامه و بانک کشاورزی دستور داده شود که از محل بودجه قنایی کمک مؤثری به استان کرمان بشود (صحیح است)
نایب رئیس- اقدام می‌شود، اگر چه از محل شیر و خورشید و انجمن کمک به سیل‌زدگان کمک‌هایی شده ولی جدا از طرف مجلس از دولت خواسته خواهد شد یک موضوع را هم می‌خواستم به عرض نمایندگان محترم برسانم چند جلسه قبل آقای نقابت پشت تریبون یک فرمایشاتی فرمودند راجع به یک تابلویی که در هندوستان بود، یک نامه مفصلی از طرف آقای حکمت سفیرکبیر ایران رسیده و اعلام کردند که آن تابلو برداشته شده بنده این را خواستم به اطلاع و به عرض نمایندگان معظم برسانم که این عمل شده و با تشکر از جناب آقای نقابت خواستم نتیجه را به عرض مجلس برسانم (مکرم- از دولت هندوستان هم متشکریم) ضمناً صورت مجلس هم تصویب شد امروز روز سؤالات است چون کار زیاد داریم با اجازه آقایان وارد دستور می‌شویم (صحیح است) لایحه مستمری ورثه مرحوم صفایی از مجلس سنا برگشته اجازه بفرمایید نسبت به آن یک رأی نهایی گرفته بشود نامه مجلس سنا قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
عطف به مراسله شماره ۲۱۶۹۱- ۹- ۱۲- ۱۳۳۴ مربوط به لایحه قانونی راجع به برقراری وظیفه درباره وراث مرحوم عبدالصاحب صفایی اشعار می‌دارد، لایحه فوق که برای اظهار ملاحظات ارسال شده بود در جلسه روز دوشنبه چهاردهم اسفند ماه ۱۳۳۴ عیناً به تصویب مجلس سنا رسید.
نایب رئیس مجلس سنا- دکتر سعید مالک
نایب رئیس- به این لایحه با ورقه رأی می‌گیریم. آقایان موافقین ورقه سفید می‌دهند.
(اسامی آقایان نمایندگان وسیله آقای جلیلی خوانده شد و آقایان در محل نطق حاضر شده رأی دادند)
اسامی رأی دهندگان- آقایان: امیرتیمور، کریمی، دکتر عدل، تجدد، عماد تربتی، صفاری، محمود افشار، دکتر مشیرفاطمی، دکتر افشار، داراب، احمد فرامرزی، زنگنه، اکبر، حشمتی، شادمان، مهندس ظفر، غضنفری، ایلخانی‌زاده، دکتر وکیل، کی‌نژاد، مهندس جفرودی، سهرابیان، گیو، بوداغیان، بیات ماکو، افشار صادقی، شفیعی، صدقی، پورسرتیپ، صدرزاده، بزرگ‌نیا، خرازی، ارباب، مشایخی، قراگزلو، بوربور، قنات‌آبادی، دکتر سعید حکمت، دولتشاهی، امیر احتشامی، اردلان، دولت‌آبادی، خاکباز، کیکاوسی، حمید بختیار، توماج، دکتر امیر نیرومند، عاملی، شیبانی، مکرم، مهدوی، دکتر سید امامی، لاری، سعیدی، کدیور، شادلو، جلیلوند، فرید اراکی، بهبهانی، دکتر شاهکار، دکتر عمید، خلعتبری، صفایی، برومند، اسکندری، مهندس اردبیلی، عمیدی‌نوری، نقابت، هدی، دکتر آهی، سلطان‌مراد بختیار، سالار بهزادی، معین‌زاده، مرتضی حکمت، استخر، دهقان. اخوان، دکتر پیرنیا، مرآت اسفندیاری، مصطفی ذوالفقاری، محمود ذوالفقاری، رضا افشار، افخمی، عرب‌شیبانی، باقر بوشهری، جلیلی، حمیدیه، محمود محمودی.
(آرا مأخوذه شماره شده ۹۰ رأی موافق و دو برگ سفید علامت امتناع شماره گردید.)
نایب رئیس- لایحه مستمری وراث مرحوم صفایی با ۹۰ رأی موافق به تصویب رسید.
اسامی موافقین- آقایان: دکتر پیرنیا، استخر، اریه، جلیلوند، برومند، معین‌زاده، باقر بوشهری، شادلو، مهندس اردبیلی، بهبهانی، مرتضی حکمت، سلطان‌مراد بختیار، فرید اراکی، دولت‌آبادی، دکتر سعید حکمت، عرب‌شیبانی، شفیعی، شادمان، جلیلی، غضنفری، دهقان، دولتشاهی، گیو، مشایخی. پورسرتیپ، اکبر، دکتر افشار، زنگنه، تجدد، کی‌نژاد، مصطفی ذوالفقاری، مرآت اسفندیاری، شوشتری، کریمی، محمود افشار، مهندس ظفر، ایلخانی‌زاده، افخمی، حشمتی، صفاری، محمودی، سعیدی، حمیدیه، قراگزلو، دکتر سیدامامی، عبدالحمید بختیار، توماج، سهرابیان، احمد فرامرزی، امیر احتشامی، افشار صادقی، مهدوی، دکتر امیر نیرومند، دکتر عمید، خلعتبری، کدیور، عمیدی‌نوری، اسکندری، شیبانی، بوربور، دکتر آهی، ارباب، نراقی، صدرزاده، خرازی، لاری، قنات‌آبادی، نقابت، عاملی، سالار بهزادی، صفایی، بیات ماکو، اخوان، مکرم، کیکاوسی، محمود ذوالفقاری. دکتر عدل، هدی، بوداغیان، عماد تربتی، خاکباز، بزرگ‌نیا، صارمی، تیمورتاش، اردلان، دکتر شاهکار، دکتر مشیرفاطمی، مهندس جفرودی، داراب، دکتر وکیل.
ورقه سفید علامت امتناع دو برگ.
۳- طرح لایحه تمدید مدت اجرای لوایح آقای دکتر مصدق تا پایان آبان ماه ۱۳۳۵ وتصویب آن.
نایب رئیس- پیشنهادی از طرف عده‌ای از نمایندگان محترم رسیده که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی. چون مدت اجرای ۲۱ فقره لوایح مصوبه آقای دکتر مصدق روز ۲۵ اسفند ماه جاری خاتمه خواهد یافت و طبق لایحه تقدیمی دولت به مجلس سنا و تصویب آن مجلس مدت اجرای آن قسمت از لوایح مزبور که تا این تاریخ به تصویب نرسیده است تا آخر آبان ۳۵ تمدید گردیده است امضاکنندگان زیر تقاضا داریم لایحه ارسالی از مجلس سنا به قید سه فوریت قبل از سایر لوایح مورد شور قرار گیرد که وقفه‌ای در امور حاصل نشود، دکتر پیرنیا، محمود افشار، جلیلوند، محمود ذوالفقاری و بیش از ۱۵ امضا.
نایب رئیس- این لوایح بیست و یک فقره است که یکی مربوط به لایحه عوارض بنزین بود که تصویب شده است بنابراین بیست فقره باقی می‌ماند آقایان توجه بفرمایید جناب آقای شوشتری.
شوشتری- بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس- جناب آقای صدرزاده.
صدرزاده- بنده موافقم.
نایب رئیس- آقایانی که موافقند با این پیشنهاد که آن لایحه مطرح بشود قیام بفرمایند. (اکثر برخاستند) تصویب شد. اصل لایحه که از مجلس سنا رسیده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی- گزارش کمیسیون شماره ۳ در باره لایحه شماره ۹۶۰۸ ک ۲۰۳۳- ۱۴ ر ۱۲ ر ۳۴ دولت راجع به تمدید مدت اجرای قانون ۲۴ فقره از لوایح مصوبه آقای دکتر مصدق تا تاریخ آخر آبان‌ماه ۱۳۳۵ که یک فوریت آن در جلسه ۱۴ اسفندماه ۳۴ به تصویب مجلس سنا رسیده بود در جلسه دوشنبه ۲۱ اسفند ماه ۳۴ مطرح و مورد تصویب مجلس سنا واقع گردید اینک لایحه قانونی فوق برای تصویب آن مجلس محترم به ضمیمه ابقا می‌گردد.
رئیس مجلس سنا- سید حسن تقی‌زاده.
لایحه قانونی مربوط به تمدید مدت اجرای قانون ۲۴ فقره از لوایح مصوبه آقای دکتر مصدق تا تاریخ آبان ماه ۳۵.
ماده واحده- به دولت اجازاه داده می‌شود آن قسمت از لوایحی که به موجب قانون ۲۵ اسفندماه ۳۴ مقرر بود تا تاریخ ۲۵ اسفند ماه ۳۴ به تصویب مجلس سنا و شورای ملی برسد و تاکنون به تصویب نرسیده تا آخر آبان‌ماه ۳۵ به موقع اجرا بگذارد و در صورت عدم تصویب تا آن تاریخ اجرای آن موقوف می‌شود. لایحه قانونی فوق که مشتمل بر ماده‌واحده است در جلسه دوشنبه ۲۱ اسفندماه ۱۳۳۴ به تصویب مجلس سنا رسید.
رئیس مجلس سنا- سید حسن تقی‌زاده.
نایب رئیس- فوریت اول مطرح است. آقای شوشتری مخالفید بفرمایید.
شوشتری- دو جایش باید اصلاح شود (یک نفر از نمایندگان- فوریت است) اجازه بفرمایید بنده چرا با فوریتش مخالفم یکی این‌که عبارت تا آبان ۳۵ باید به سه ماه تبدیل بشود و یکی هم باید کلمه محکوم رعایت بشود، مصدق‌السلطنه محکوم است تمام مراحلش را طی کرد، و باید محکوم اضافه بشود که بعدها اشکالی پیدا نشود. ما هم لوایح او را اجرا کنیم و هم محکوم باشد؟
نایب رئیس- این مربوط به فوریت نبود آقایانی که با فوریت اول موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد، در فوریت دوم کسی مخالف نیست؟ (اظهاری نشد) آقایانی که با فوریت دوم موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد یک موضوع را باید توضیحاً عرض کنم این لوایح بیست فقره بیشتر نیست چون دو تایش رد شده و یکی هم تصویب شده و همین توضیح بنده که در صورت مجلس درج شود کافی خواهد بود. آقای وزیر دارایی فرمایشی دارید؟
وزیر دارایی (فروهر)- عرض کنم از نظر فوریت امر و از این نظر که قبل از انقضای سال لایحه بودجه کل کشور که در نتیجه مساعی ذی‌قیمت اعضای کمیسیون‌های مربوطه به تصویب کمیسیون‌ها رسیده و گزارش آنها به مجلس شورای ملی تقدیم شده است تصویب و تمام بشود لذا به نام دولت از مجلس محترم شورای ملی استدعا می‌کنم موافقت بفرمایید بدوا لایحه مالیات بر درآمد و بعداً لایحه مربوط به بودجه کل کشور در دستور قرار گیرد. (صحیح است)
نایب رئیس- رأی گرفته می‌شود به این که این ماده‌واحده‌ای که از سنا رسیده فی‌المجلس مطرح بشود آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده‌واحده قرائت می‌شود اگر مخالفی باشد نسبت به خود ماده رأی گرفته می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده‌واحده- به دولت اجازاه داده می‌شود آن قسمت از لوایحی که به موجب قانون ۲۵ اسفند ماه ۳۴ مقرر بود تا تاریخ ۲۵ اسفند ماه ۳۴ به تصویب مجلس سنا و شورای ملی برسد و تاکنون به تصویب نرسیده تا آخر آبان‌ماه ۳۵ به موقع اجرا بگذارد ودر صورت عدم تصویب تا آن تاریخ اجرای آن موقوف می‌شود. لایحه قانونی فوق که مشتمل بر ماده‌واحده است در جلسه دوشنبه ۲۱ اسفند ماه ۱۳۳۴ به تصویب مجلس سنا رسید.
نایب رئیس- ماده واحده مطرح است آقای شوشتری مخالفید بفرمایید.
شوشتری- بسم الله الرحمن الرحیم. بنده از این که دولت دستش باید بسته نباشد و باید کارها را تمام کند بنده روی آن بحث وارد نمی‌شوم اما من خودم شخصاً آقایان را هم کاری ندارم یک احساساتی دارم و وقتی هم فکر می‌کنم هنوز کشف آن حقیقت نرسیده که پشت این تریبون اثبات کنم مصدق‌السلطنه معایبش برای ایران تا چهارصد سال دیگر قابل‌اصلاح نیست آن وقت ما می‌آییم می‌نشینیم در عین این که محاکم او را محکوم می‌کنند نه مال ۲۸ ماه اگر مال ۲۸ ماه رسیدگی بشود کشتاری که در ۲۸ ماه ۹۴۰۰ نفر از اتباع این مملکت روی شهوات نفسانی و امیال شیطانی او کشته شدند و از بین رفتند مملکت خسارت کشید امروز دارد خسارت می‌کشد اگر لایحه گس- گلشاییان را ما عمل می‌کردیم امسال باید ۶۲ میلیون تن نفت استخراج می‌کردیم و سالی ششصد میلیون تومان هم مخارج نپردازیم، هنوز ما می‌آییم می‌نشینیم بنده نمی‌خواهم دست دولت بسته شود اما استدعا دارم از جناب آقای وزیر محترم دارایی که به ایشان ارادت دارم این را تا آبان بکنیم این را ۳ ماه کنید فکر کنید سه ماهش کنید پیشنهاد می‌کنم موافقت بفرمایند آخر تا کی نباید گفته شود یک روزی جناب آقای اعلا اگر من وکیل شوم همین جا خواهم تشرح کرد که مصیبت مصدق‌السلطنه در این مملکت از حمله مغول مهیب‌تر بوده است آقا سه ماه کنید نه تا آبان هی می‌آیند تمدید می‌کنند برای چه بنده مخالفم.
نایب رئیس- آقای صدرزاده.
صدرزاده- بیاناتی که جناب آقای شوشتری فرمودند تقریباً مربوط به این لایحه نبود این لایحه مربوط به ۲۰۰ فقره قوانینی هست که از نظر دولت اجرای آنها لازم است و مدتی هم که برای آن تعیین شده بود تا ۲۵ اسفند بود تنها یکی از این قوانین مربوط به معادن هست الان مطابق قانونی که از مجلس شورای ملی گذشته وزارت صنایع ومعادن از وزارت بازرگانی جدا شده است و کار مهم آن مسئله معادن است این قانون لغو شده است و اگر این اختیار برای اجرا داده نشود یک وزارتخانه‌ای برای یک کار مهمی که به واسطه او به وجود آمده قانونی نخواهد داشت (صحیح است) اما از لحاظ مدت بعد از این که تشخیص یافت که این قوانین لازم است و باید مورد رسیدگی واقع شود مدت آن طولانی باشد بهتر است برای این که دیگر مجلس احتیاج پیدا نکند که هر آن این وقت را تمدید بکند و وقت زیادتری در دست باشد حالا اگر زودتر از آن مدت مجلس موفق شد و آن قوانین را به تصویب رسانید دیگر از آن بقیه وقت استفاده نخواهد کرد به نظر بنده باید این قانون را آقایان رأی بدهند برای این که دولت در مقابل این قوانینی که اجرایش لازم است بلاتکلیف واقع نشود.
نایب رئیس- جناب آقای اردلان.
اردلان- من یک عرضی راجع به اصلاح عبارتی دارم چون اساسی است می‌گویم و برای این که دو مرتبه به مجلس سنا برنگردد از پیشنهاد کردن صرف‌نظر می‌کنم در این لایحه هیچ لزومی نداشت که گفته شود لوایح مصدق این یک حرفی است آقایان گوش کنید این لوایح مصدق نیست لوایحی که چندین مرتبه در خود مجلس مطرح شده است کمیسیون‌ها دیده‌اند حالا ما یک لوایح معینی را که تاریخ معینی داشت برای اجرایش به دولت اجازه می‌دهیم که اجرای آن لوایح را برای یک مدت تمدید کند در این صورت اسم مصدق که همه می‌دانیم به این مملکت خیانت کرده دیگر لزومی ندارد برده شود (صحیح است)
نایب رئیس- جناب آقای اردلان در ماده‌واحده اسمی نیست در مقدمه کلمه‌ای ذکر شده است (اردلان- اگر نیست چه بهتر) آقای شوشتری پیشنهاد آقا قرائت خواهد شد اگر اصلاحی به عمل آید باید به مجلس سنا برود باز هم برگردد پیش ما (شوشتری- اگر باید برگردد آنجا خود آقایان اصلاح کنند که نرود) در هر صورت باید برود چه دولت اصلاح کند و چه مجلس باید به تصویب مجلسین برسد.
شوشتری- برای رفع اشکال دولت بنده پس می‌گیرم.
نایب رئیس- جناب آقای صارمی.
صارمی- بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس- چون پیشنهادشان را پس گرفتند باید رأی گرفته شود به ماده واحده (اردلان- ماده را بخوانید)
(به شرح سابق مجدداً قرائت شد)
رأی گرفته می‌شود به ماده واحده آقایان که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
۴- مذاکره در لایحه مالیات بر درآمد و ارجاع آن به مجلس سنا.
نایب رئیس- چون آقای وزیر دارایی تقاضا کرده‌اند قانون مالیات بر درآمد و بودجه کل کشور مطرح شود این است که باید رأی بگیریم که جز دستور قرار بگیرد جناب آقای خلعتبری مخالفید؟
خلعتبری- بنده موافقم.
نایب رئیس- جناب آقای صدرزاده.
صدرزاده- بنده موافقم.
نایب‌رئیس- آقای ارباب مهدی.
مهدی ارباب- بنده موافقم.
نایب رئیس- جناب آقای حائری‌زاده مخالفید بفرمایید.
حائری‌زاده- قوانینی هست که برای شش ماه است برای یک سال است اینها عیب و نقصی هم اگر داشته باشند قابل عفو و اغماض است یک سال یک اشتباهی می‌شود سال بعد جبران می‌شود ولی یک قوانینی است که برای سال‌ها وضع می‌شود که روی آن عمل می‌شود و این قوانین هم در مسائل اجتماعی و هم در مسائل اقتصادی و هم در مسائل ترقی و آبادی در تمام شئون اجتماعی ممکن است موثر باشد این را به عجله گذراندن به عقیده من کار صحیحی نیست از چند سال پیش به این طرف چندین دفعه این قانون مالیات بر درآمد را عوض کردند به آزمایش هم نرسیده که دولت بگوید ۶ ماه این را اجرا کردیم و این معایب ظاهر شد و برای اصلاحش آمده‌ایم این نقص و عیب را مرتفع بکنید البته سلیقه اشخاص مختلف است فلان وزیر یک سلیقه‌ای دارد او که رفت وزیر بعد ممکن است آن سلیقه را نداشته باشد و سلیقه او را نپسندد آقایان وزرای ما هم که لوح محفوظ نیستند گوش اینها به دهان مأمورین هست که این قوانین را به دست اینها می‌دهند اجرا می‌کنند من وزیر دارایی می‌آیم یک قانونی را در مجلس می‌گذرانم البته یک عده‌ای در وزارت دارایی یا در خارج موافق با این قانون نیستند تا خودم هستم گوش به حرف‌های مخالفین نمی‌دهم و در مقام اجرا برمی‌آیم خوشبختانه یا بدبختانه هنوز قانون به مرحله اجرا در نیامده این جناب وزیر تشریف می‌برند و یک وزیر دیگر می‌آید که به سلیقه او یا دیگری این قانون درست نیست مخالفین این قانون هم شروع می‌کنند به انتقاد از قانون و هنوز قانونی اجرا نشده در مقام تغییرش بر می‌آیند قوانین مالیاتی یک قوانینی است که در تمام شئون اجتماعی مؤثر است یک چیزی نیست که بگوییم بر فرض پنج میلیون تومان ضرر یا منفعت دارد و قابل بخشش است، نه، این‌طور نیست این قوانین غلط‌مان است که زراعت‌مان را به این روز سیاه انداخته در دنیا در موقع وضع قانون همه‌چیز را مورد رعایت قرار می‌دهند در ایران باید دستگاه تولیدش تقویت بشود تقویت دستگاه تولید به این است که عوارض و فشار از تولیدکننده برداشته شود و یک جایزه و انعام برای کسانی که تولید را زیاد می‌کنند برقرار شود من شنیده‌ام که در آمریکا برای یک محصول‌هایی دولت مبلغی که تمام می‌شود حداقل قیمت را اعلان می‌کند که من خریدارم که این زارع و این تولیدکننده مطمئن باشد این مخارجی که برای تولید این مواد دهنی یا پنبه برای خرید خوراکی می‌کند این حاصل دسترنجش از بین نمی‌رود اگر بازاری پیدا کرد و گران‌تر فروخت نعم‌المطلوب دولت فشار نمی‌آورد که حتماً گندم خودت را به این قیمت که معلوم کردم به من به ده خودش هر قیمتی که جنس را خریدند می‌رود و با علی‌القیم می‌فروشد و اگر یک وقت خریداری در مملکتش پیدا نشد دولت این جنس را به آن قیمتی که اعلان کرده است خریداری می‌کند برای این که تولیدکننده
متضرر نشود در مملکت مانع‌التأسف عکسش است دولت نرخ معلوم می‌کند برای گندم وقتی که گندم زیاد باشد نمی‌خرد یا به قدر سیلو می‌خرد و باقی را نمی‌خرد موقعی که گندم کم باشد و نرخش بالا باشد با نرخ پایین فشار می‌آورد به مالکین و زارعین و یا نرخ پایین از آنان می‌گیرد، چند جلسه پیش به نظرم آقای علم اینجا گفتند که سالی پنجاه شصت میلیون تومان ضرر گندم و ارزاق عمومی را در تهران و بعضی از شهرستان‌ها داریم.
نایب رئیس- جناب آقای حائری‌زاده توجه بفرمایید مختصر باید صحبت بفرمایید لایحه مطرح نیست که در کلیاتش صحبت بفرمایید.
حائری‌زاده- بنده اصلاً با طرحش مخالفم آن قانون پیشتری که بوده است رویش عمل نشده می‌فرمایند صحبت نکنم می‌روم می‌نشینم.
نایب رئیس- بنده موظفم که آیین‌نامه را اجرا کنم.
حائری‌زاده- در کلیات نوبت من محفوظ باشد تا من صحبت کنم عرضی ندارم.
نایب رئیس- جناب آقای خلعتبری مخالفید؟ (خلعتبری- بنده موافقم اما جناب آقای صدرزاده صحبت کنند)
آقای صدرزاده بفرمایید.
صدرزاده- به موجب لایحه‌ای که دولت برای مالیات تقدیم کرده است تذکر داده‌اند بر این که کسر بودجه دارند یکی از مسائلی که در مملکت لازم است به طور خیلی دقیق درباره آن مطالعه شود بودجه است (صحیح است) یعنی درآمد با خرج باید تطبیق بکند، کسر بودجه برای یک کشوری بسیار موجب نگرانی است قانون مالیات بر درآمدی که در سال ۱۳۲۸ در دوره ۱۵ در اینجا به تصویب رسید بعد در این دوره یعنی در خرداد ماه ۱۳۳۴ لایحه دیگری از تصویب کمیسیون مشترک مجلسین گذشت و به طوری که جناب آقای وزیر دارایی در جلسات کمیسیون دارایی که بنده و بعضی از آقایان نمایندگان مانند جناب آقای ارسلان خلعتبری و جناب آقای عمیدی‌نوری و سایر آقایان می‌رفتیم و استماع می‌کردیم بیاناتی که در آن جلسه می‌شد ایشان تذکّر دادند که در موقع اجرای آن مطابق اطلاعاتی که از دارایی شهرستان‌ها رسیده است عایدات کشور نکث پیداکرده است (صحیح است) این بیاناتی بوده است که وزیر مسئول کرده است کمیسیون هم مداقه‌ای درباره این قانون کرده است و نظریات آقایان نمایندگان هم تا حدّی که ممکن بوده است رعایت گردیده است و لکن قانون موقعی قانون است که در مجلس مورد رسیدگی قرار بگیرد و بنده تصور می‌کنم که یکی از وظایف مهم مجلس شورای ملی و وظیفه مختصه او رسیدگی به امر مالیات‌ها است و حتی مطابق ماده ۹۶ قانون اساسی که می‌گوید میزان مالیات را هر ساله مجلس شورای ملی تعیین می‌کند در این ماده یک نکته‌ای نهفته است و آن این است که باید اساس مالیاتی نهفته است و آن این است که باید اساس مالیاتی معین باشد و هر سال متناسب هزینه کشور میزان این مالیات و اشل آن بالا و پایین برود یعنی در سال‌هایی که مملکت هزینه بیشتری پیدا کرد میزان مالیات تصاعد پیدا کند، ترقی پیدا کند و سال‌هایی که کارهایی که باید انجام بگیرد انجام یافته است میزان مالیات تنزّل پیدا کند در هر حال به نظر بنده این‌طور می‌آید که یکی از وظایف مختصه مجلس شورای ملی رسیدگی به قانون مالیات است خوب است آقایان اجازه بفرمایند که این قانون مالیات همان‌طوری که وزارت دارایی تقاضا کرده است مطرح شود و یک قانونی که هم از لحاظ سهولت برای مردم و هم از لحاظ این که عایدات دولت را تأمین کند از تصویب مجلس شورای ملی بگذرد.
نایب رئیس- رأی گرفته می‌شود به این‌که لایحه مالیات بر درآمد که گزارش آن از کمیسیون رسیده در دستور قرار بگیرد آقایان موافقین قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد گزارش قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
گزارش از کمیسیون قوانین دارایی به مجلس شورای ملی.
لایحه مالیات بر درآمد و املاک مزروعی و مستغلات و حق تمبر در جلسات متعدد کمیسیون قوانین دارایی که صبح و عصر تشکیل می‌شد مورد بحث و مطالعه قرار گرفته و پس از مذاکرات و مباحثات طولانی و تبادل افکار و نظریاتی که با حضور جناب آقای وزیر دارایی و نمایندگان دولت و همچنین نمایندگان بعضی از صنوف مختلف مؤدیان که قبلاً به وسیله رادیو و اخطار در جراید از آنها دعوت شده بود و نیز با استماع توضیحات سایر نمایندگان مجلس شورای ملی که در کمیسیون حضور یافته بودند به عمل آمد در ۱۸ فصل و ۴۴ ماده تصویب و اینک با تقدیم آن خاطر نمایندگان محترم را به مراتب زیر معطوف و متوجه می‌دارد.
این نکته مورد تصدیق است که در تنظیم قوانین مالیاتی باید سه اصل اساسی و مهم به شرح زیر در نظر گرفته شود.
عدالت اجتماعی، تناسب مالیات با بودجه کل عایدات، سهولت در امر وصول و در این لایحه سه اصل فوق به شرح زیر رعایت گردیده است.
عدالت اجتماعی-
به طوری که خاطر نمایندگان مستحضر است اصلی که بیش از سایر اصول بایستی در سیستم اخذ مالیات ملحوظ و منظور باشد اصل عدالت اجتماعی است.
مفهوم عدالت اجتماعی در قوانین مالیاتی به طور خلاصه عبارت از این است که مسئله اخذ مالیات بر مبانی و اساسی متکی و مستقر باشد که طبق آن اساس هر یک از آحاد و افراد مردم کشور به نسبتی که از دستگاه‌های اجتماعی و انتظامی مستفید می‌شوند به آن نسبت در تأدیه هزینه‌های ضروری دولت به وسیله پرداخت مالیات شرکت نمایند.
رعایت اصل مسلم و تردید ناپذیر مذکور در ممالک راقبه باعث شده است که تا حداعلای امکان از مالیات‌های غیرمستقیم کاسته و بر مالیات‌های مستقیم که به نسبت درآمد هر فرد گرفته می‌شود بیفزایند. مالیات‌های مستقیم که نوع اکمل آن مالیات بر درآمد می‌باشد و مستغنی از هر گونه توصیف و تعریفی است بر اساس اصل عدالت اجتماعی در حال حاضر سرفصل درآمدهای مالیاتی عموم کشورهای راقی و متمدن دنیا است و همچنین بایستی به رعایت همین اصل نرخ‌های مالیاتی با کیفیت تحصیل درآمد حتی‌الامکان متناسب و هماهنگ باشد تا مردم کارگر و مزدور که با عرق‌جبین و کدّ یمین تحصیل عایدات می‌کنند و نیز مردمی که با نیروی فکری و دماغی درآمدی به دست می‌آورند به نرخ‌های کمتری مالیات پرداخته و در عوض اشخاصی که بدون هیچ گونه زحمت فکری و بدنی و فقط با به کار بردن سرمایه خود درآمدهای سرشار و هنگفت عاید می‌دارند به نرخ‌های بیشتر و بالاتر مالیات بپردازند.
در لایحه تقدیمی مراعات اصل معروضه شده و درآمدهای حاصله از مزد و حقوق تا میزان ماهی چهارهزار ریال به طور کلی از مالیات معاف و زائد بر آن نیز مشمول نرخ‌های ۶ درصد شده و در مقابل درآمدهای حاصله از سرمایه از قبیل معاملات نزولی و مرابحه‌کاری و صرافی و غیره تابع نرخ ۱۸ درصد (۱۸٪) گردیده و چنانچه این قبیل درآمدها از مبلغ معینی تجاوز کند مالیات دیگری به آن تعلق گرفته که در موارد مخصوص به نرخ ۵۰ درصد هم می‌رسد و برای شرکت‌های سهامی هم که از تجمع سرمایه کوچک تشکیل می‌شود مزایایی قائل و تشریفات و ترغیباتی به عمل آمد که موجب رغبت مردم به مشارکت در این قبیل شرکت‌ها گردد و نرخ دریافت مالیات آنها هم براساس نسبتی است که از ملاحظه سود و سرمایه شرکت به دست می‌آید و تصور می‌رود با این ترتیب اصل عدالت اجتماعی و عدالت مالیاتی کاملاً رعایت شده باشد.
تناسب مالیات مستقیم با بودجه کل عایدات
در ممالک متمدنه از قبیل انگلستان، فرانسه، سوئیس، سوئد، بلژیک، آمریکا، قسمت عمده بودجه عایدات دولت را رقم مالیات بر درآمد تشکیل می‌دهد و فی‌المثل درسال ۱۹۵۶ مسیحی بودجه عایدات ممالک متحده آمریکا بر طبق گرافیک زیر-
نسبت‌های ذیل را تشکیل داده است:
۱- مالیات بر درآمد شرکت‌ها ۲۶٪
۲- مالیات بر درآمد اشخاص ۴۸٪
جمع ۷۴٪
و سایر درآمدها مجموعاً ۲۴ درصد کل بودجه را تشکیل می‌دهد.
ناگفته نماند علت عمده که مردم آمریکا و سایر ممالک را قادر به تأدیه چنین مالیات گزافی نموده همانا درآمدهای سرشاری است که عاید طبقات مختلف مردم می‌شود و تحصیل این درآمد هم نتیجه مستقیم گمرکی است که بنگاه‌ها و تأسیسات وابسته به دولت از قبیل بانک‌ها و مؤسسات تعاونی به طرق مختلف به افراد کشور نموده و با فرع بسیار نازل و اقساط طویل‌المدت به مردم وام داده و مؤسسات دامپزشکی و دفع آفات نباتی و حیوانی و بنگاهی فلاحتی نیز انواع و اقسام کمک‌های مختلف به مردم می‌نمایند و کمک همین مؤسسات است که سطح درآمد عمومی را بالا برده و مردم را قادر به پرداخت چنین مالیات‌هایی می‌کند.
در کشور ما که به واسطه نتایج و آثار جنگ جهانسوز اخیر هزینه زندگی به شکل بهت‌آور ترقّی نموده و مخارج ضروری دولت که قلم عمده آن پرداخت حقوق مستخدمین است پیکره سرسام‌آوری را تشکیل داده و هزینه هنگفت دولت خواه و ناخواه باید از دریافت مالیات تأمین گردد و چاره‌ای جز اخذ مالیات به نظر نمی‌رسد وضع بودجه عایدات کشور با کمال تأسف به جایی رسیده است که هزینه‌های ضروری مذکور به وسیله اخذ مالیات تأمین نشده و در سال‌های اخیر بودجه دولت متضمن کسر عمده و فاحشی از حیث درآمد بوده و درآمدهای ناچیزی که به عنوان مالیات مستقیم اعم از مالیات بر درآمد مالیات بر ارث مالیات مستغلات و مالیات املاک مزروعی به حیطه وصول درآمده در سه ساله اخیر به شرح زیر بوده است-
در سال ۷۷۷ ۱۳۳۱ میلیون ریال.
در سال ۹۳۰ ۱۳۳۲ میلیون ریال.
در سال ۹۸۲ ۱۳۳۳ میلیون ریال.
به طوری که ملاحظه می‌فرمایید نسبت درآمدهای وصولی مالیات‌های مستقیم به نسبت کل درآمدهای کشور ۸ درصد کل عایدات را نشان می‌دهد و همین مبلغ هم با توجه به این که در هر سال تقریباً ۲۸۲ میلیون ریال از جمع وصول مربوط به مالیات‌های دریافتی از بانک‌ها و شرکت‌های دولتی بوده
رقم وصولی واقعی و حقیقی که تمام مؤدیان مالیاتی پرداخته‌اند که تقریباً معادل ۷۰۰ میلیون ریال بوده است.
با توجه به مراتب معروضه و با اجرای کامل برنامه هفت‌ساله کشور که تحت توجه و راهنمایی‌های اخیراً به تصویب مجلسین رسیده و کمک‌هایی که از این راه و طرق دیگر به مردم خواهد شد امید می‌رود که انشاءالله در سنوات آتیه مبلغ وصولی مالیات‌های کشور ما نیز مثل سایر ممالک راقبه قلم عمده و هنگفت عایدات دولت را تشکیل دهد.
سهولت در امر وصول
برای تسهیل در امر وصول مالیات معمولاً باید چند نکته در نظر گرفته شود اولاً اوقات مؤدیان و مأمورین بیهوده تضییح نگردد ثانیاً تماس مردم تشخیص درآمد سهل و آسان باشد رابعاً طریق اعمال نظر و غرض مسدود گردد.
در لایحه تقدیمی نکات بالا منظور نظر قرار داده شده به این ترتیب که یک عده از کسبه و پیشه‌وران و به طور کلی کسبه دوره گرد از تأدیه مالیات معاف و برای هشتاد و یک صنف دیگر نیز مالیات مقطوعی مقرر شده که براساس مال‌الاجاره محل پیشه و یا ثلث مالیات سه سال اخیر بدون هیچ گونه گفتگو و مباحثه دریافت گردد و نیز مالیات وکلای دادگستری براساس حق‌الوکاله که طبق آیین‌نامه حق‌الوکاله دریافت می‌کنند در موقع تقدیم عرض حال با الصاق تمبر دریافت و همچنین مالیات پزشکان تعیین می‌شود معلوم و تشخیص می‌گردد به علاوه مالیات پیمانکاران براساس بهای عملکرد آنها بدون توجه به سود و زیان در موقع دریافت وجه از کارفرمایان دریافت می‌شود و مالیات وسایط نقلیه نیز براساس ظرفیت ماشین تعیین شده است به اضافه مالیات صاحبان دفاتر رسمی هم براساس وجوه دریافتی به عنوان حق‌التحریر که عاید آنها می‌شود تعیین گردیده و روی هم رفته شصت درصد عایدات غیرخالص آنها درآمد ویژه تلقی و بر طبق دفاتری که اداره کل ثبت اسناد به آنها داده است معین می‌شود و نیز مالیات معاملات غیرمنقول و معاملات شرطی نزولی و استقراضی هم در دفاتر اسناد رسمی وصول می‌گردد و مالیات مستغلات هم از مأخذ مال‌الاجاره مذکور در اجاره‌نامه رسمی مقرر گردیده است و همین طور مالیات املاک مزروعی از روی ممیزی‌هایی که در سنوات گذشته طبق قانون مصوب سال ۱۳۳۴ به عمل آمده وصول می‌شود.
نکته‌ای که بیش از سایر مسائل مورد توجه قرار گرفته رسیدگی به اختلافات دارایی و بازرگانان می‌باشد به این معنی که آقایان بازرگانان و شرکت‌ها همیشه مدعی بوده و هستند که مالیات آنها باید از روی دفاتر تجارتی آنان تشخیص گردد در لایحه تقدیمی به این ضوع کامل به عمل آمده و ملاک رسیدگی دفاتر تجارتی آنها قرار گرفته و مقرر شده است که هر گاه دفاتر بازرگانان مورد ایراد دارایی باشد موضوع اختلاف قبلاً به مؤدی اخطار شود تا اختلاف را با توضیحات خود رفع نماید و در صورتی که اظهارات و توضیحات مؤدی موجب اقناع دارایی نگردد موضوع اختلاف به کمیسیون تشخیص که با حضور نماینده بازرگانان تشکیل می‌شود احاله و از طرف کمیسیون رفع اختلاف به عمل آمده رأی عادلانه صادر گردد و به هر حال برای مؤدیانی که حسن‌نیت داشته و بخواهند حقیقتاً مالیات عادلانه خود را بپردازند راه هر گونه اعمال‌غرض مسدود و در عین حال برای مؤدیان مستنکف که نمی‌خواهند مالیات حقه دولت را بپردازند مقررات مخصوصی در نظر گرفته شده که استیفا حق دولت به عمل آید.
ضمناً به استحضار خاطر نمایندگان محترم می‌رسد موضوعی که در سیستم مالیاتی ایران سابقه نداشته و در لایحه تقدیمی مورد توجه واقع شده عبارت از آن است که کلیه مؤدیان مالیاتی قبلاً مالیات درآمد خود را به نرخ‌های مخصوص به خود بپردازند و چنانچه مجموع درآمد آنها که از منابع مختلفه تحصیل می‌شود در سال از هفت‌صد هزار ریال تجاوز کند مالیات دیگری با نرخ‌های تصاعدی که از شش درصد شروع و پنجاه درصد ختم می‌شود خواهند پرداخت و با این ترتیب نرخ پنجاه درصد که طبق قانون سابق شامل درآمدهای از دو میلیون ریال به بالا بود به موجب لایحه فعلی شامل درآمدهای از سه میلیون ریال به بالا خواهد شد و اتخاذ این رویه نیز بسیار عادلانه می‌باشد زیرا مسلم است اشخاصی که درآمدهای سرشار تحصیل می‌کنند طبعاً باید در پرداخت هزینه‌های ضروری مملکت شرکت بیشتری داشته و مالیات بیشتری بپردازند تا عدالت کامل مالیاتی از هر حیث و هر جهت رعایت شده باشد.
قابل توجه این که طبق اصل ۹۶ قانون اساسی میزان مالیات را همه ساله بایستی مجلس شورای ملی تصویب و معین نماید و به موجب اصل دیگری از قانون اساسی بودجه هر سال باید در اواخر سال قبل به مجلس شورای ملی تقدیم گردد. خوشبختانه برای اولین مرتبه در تاریخ مشروطیت ایران تقدیم لایحه مالیاتی مقارن با تقدیم لایحه بودجه کل کشور گردیده است.
اکنون با توجه به مطالب و مراتب پیش گفته امید است لایحه تقدیمی منظور نظر نمایندگان محترم قرار گرفته ومورد توجه واقع شود.
مخبر کمیسیون قوانین دارایی- مهدی مشایخی
فصل اول
ماده ۱- از درآمد مشمولین این قانون طبق مقررات زیر مالیات دریافت می‌شود-
مشمولین پرداخت مالیات عبارتند از-
الف- کلیه حقوق‌بگیران و مزدبگیران نسبت به حقوق و دستمزد خود.
ب- کسبه و صنعتگران.
ج- بازرگانان و کسانی که از هر نوع عملیات بازرگانی تحصیل درآمد می‌نمایند.
د- صاحبان حرف و مشاغل آزاد از قبیل وکلای دادگستری، پزشکان، صاحبان دفاتر اسناد رسمی، مهندسین و صاحبان جراید و امثال آنها.
هـ- هر نوع شرکت یا شخصیت حقوقی که مرکز اصلی آن در ایران است نسبت به درآمد خود ولو آن که قسمتی از آن در خارج تحصیل شده باشد و هر نوع شرکت یا شخصیت حقوقی که مرکز اصلی آن در خارجه بوده و در ایران دارای شعبه یا نماینده و امثال آن باشد نسبت به درآمدی که در ایران تحصیل می‌نماید.
و- صاحبان مستغلات و املاک مزروعی و باغات.
ز- مقاطعه‌کاران و اجاره‌داران و صاحبان وسایط نقلیه.
ح- صاحبان درآمد معاملات رهنی و بیع شرطی و استقراضی و نقل و انتقالات اموال غیرمنقول و هر نوع درآمدهای اتفاقی از قبیل لاطار و بخت‌آزمایی و شرط‌بندی و حق عضویت در هیئت‌های مدیره و بازرسان شرکت‌ها و غیره.
ط- هر کس که درایران اقامت داشته و درآمدی از خارجه تحصیل نماید.
ی- صاحبان هر نوع درآمدی که به طور مستمر یا اتفاقی در ایران به دست آید اعم از آن که ساکن ایران باشند یا خارجه.
فصل دوم- بخشودگی مالیاتی
ماده ۲- اشخاص زیر از پرداخت مالیات بخشوده‌اند-
الف- اعلیحضرت همایون شاهنشاهی و علیاحضرت ملکه.
ب- سفرای کبار و وزرای مختار و نمایندگان فوق‌العاده و سایر نمایندگان سیاسی خارجی که دولت ایران سمت آنان را به رسمیت شناخته باشد.
ج- سرکنسول‌ها و کنسول‌ها و وکلای کنسولی و وابسته‌ها و کارمندان سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها نسبت به حقوقی که از دولت خود می‌گیرند مشروط بر این که دارای تابعیت دولتی که نماینده آن هستند بوده و دولت ایران آنها را به رسمیت شناخته باشد و به شرط معامله متقابله.
د- زارعین نسبت به درآمدهای حاصله از کشت و برداشت به شرط آن که شخصاً مباشرت زراعت را عهده‌دار باشند.
ماده ۳- درآمدهای زیر از تأدیه مالیات بخشوده است.
الف- حقوق بازنشستگی، حقوق پایان خدمت، وجوهی که به عنوان حق بیمه یا پس‌انداز کارمندان دولت به مستخدم پرداخت می‌شود، هزینه سفر فوق‌العاده مسافرت و عیدی سالیانه، وجوه حاصله از بیمه و جبران خسارت بدنی و امثال آن مزایای غیرنقدی کارگران کارگاه‌ها و کارخانه‌ها.
ب- درآمد بنگاه‌هایی که منحصراً به منظور امور خیریه یا عام‌المنفعه یا آموزش و پرورش تشکیل و صرف کارهای عمومی می‌شود مشروط بر این که عام‌المنفعه بودن مقاصد آنها طبق اساسنامه محرز و رسماً به ثبت رسیده و ترازنامه خود را مرتباً منتشر نمایند.
ج- املاک و عواید و مؤسسات آستانه قدس رضوی و مسجد گوهرشاد و آستانه حضرت معصومه و حضرت عبدالعظیم و شاه نعمت‌الله ولی و شاه‌چراغ و مدرسه عالی سپهسالار و شیر خورشید سرخ و سلطان علی‌شاه گنابادی و مسجد سلطانی تهران و همچنین مستغلات و املاک دولتی و شهرداری‌ها.
د- املاک موقوفه که به مصرف امور خیریه و عام‌المنفعه از قبیل بیمارستان، تیمارستان، آسایشگاه مسلولین، دبستان و دبیرستان، دانشگاه، کودکستان، پرورشگاه یتیمان و آموزشگاه‌ها و مساجد می‌رسد نسبت به آن قسمت از درآمد که منحصراً به این قبیل مصارف می‌رسد به شرط آن که عام‌المنفعه بودن آنها با رعایت نظر واقف به موجب تصویب‌نامه هیئت‌وزیران قبول شده باشد.
تبصره- کلیه املاک و مستغلاتی که متعلق به اقلیت‌های مذهبی است و عواید آن معابد و بنگاه‌های فرهنگی و بهداشتی می‌رسد از پرداخت مالیات معاف است مشروط بر این که رسمیت هیئت‌های مذکور به گواهی مراجع رسمی مذهبی آنها و شهرداری محل رسیده باشد.
هـ- تا میزان ۱۵ درصد عایدات هر شخص یا شخصیت حقوقی که برای مصارف بنگاه‌های خیریه یا هیئت‌های جمع‌آوری اعانه که دولت یا شهرداری‌ها به رسمیت شناخته باشند پرداخت شده و از آن بنگاه‌ها یا هیئت‌ها رسید در دست داشته باشد.
و- درآمدهای حاصله از صنایع یدی ساکنین دهات و ماشین‌آلات و کارخانه‌جات روستایی واقعه در دهستان‌ها که به منظور توسعه کشاورزی و صنایع یدی ایجاد شده باشد.
ز- درآمد کارخانه‌جات مولّد برق که در دهات و قصبات ایجاد شود به طور دائم و در شهرها تا پنج سال از تاریخ بهره‌برداری.
ح- درآمد دانشگاه‌ها و دبیرستان‌ها و دبستان‌ها و کلاس‌های تعلیم و تربیت و ورزش
که از طرف مردم تأسیس شود به شرط تصدیق وزارت فرهنگ.
ط- درآمدی که در نتیجه ایجاد تلمبه یا ساختمان سد و نهر و قنات جدید و یا چاه عمیق در املاک مزروعی به دست آید تا مدت ده سال از تاریخ بهره‌برداری.
ی- کارخانه‌جات کمپوت‌سازی و میوه خشک‌کنی، جوجه‌کشی، تهیه لبنیات، یخ‌سازی، پنبه پاک‌کنی، پیله‌کشی، پشم‌شویی، قالی‌شویی، چای‌سازی و همچنین مؤسسات تولیدی برای امور صنعتی و کشاورزی و معدنی به تشخیص وزرات مربوطه و موافقت وزارت دارایی از تاریخ بهره‌برداری تا مدت پنج سال.
ک- درآمد اراضی خالصه خوزستان که طبق قانون و آیین‌نامه‌های مربوطه به اشخاص واگذار شده یا می‌شود تا مدت پنج سال از تاریخ بهره‌برداری به استثنای درآمدهایی که معافیت آنها طبق قوانین قبلی بیش از پنج سال بوده و در این صورت قانون قبلی نسبت به آنها اجرا خواهد شد.
ل- شرکت‌های تعاونی تولید و مصرف و صندوق‌های روستایی که طبق قوانین مربوط تشکیل شده باشد یا بشود.
م- اشخاص و شرکت‌هایی که در مقابل انجام کار با ماشین‌های فلاحتی از قبیل ماشین خرمن‌کوبی، شخم، بذرافشانی و غیره اجاره یا دستمزد دریافت می‌دارند منحصراً برای درآمدهای مذکور.
ن- کلیه اشخاصی که از بودجه دولت یا مجلسین یا شهرداری‌ها حقوق و یا دستمزد دریافت می‌نمایند و همچنین کارمندان و کارگران بنگاه راه‌آهن دولتی ایران و کارمندان دستگاه مرکزی سازمان برنامه و همچنین کارمندان رسمی دولت که از اداره املاک و مستغلات پهلوی حقوق دریافت می‌نمایند نسبت به آن قسمت از درآمدی که از بابت حقوق و دستمزد و مزایا از دولت یا مجلسین یا صندوق شهرداری‌ها یا بودجه بنگاه و سازمان و اداره مذکور دریافت می‌نمایند.
نقابت- بنده طبق ماده ۱۱۴ اخطار دارم.
نایب‌رئیس- بفرمایید.
نقابت- ماده ۱۱۴ آیین‌نامه مقرر می‌دارد در شور ثانی گزارش لوایح و طرح‌های قانونی در مجلس قرائت و نسبت به هر یک از مواد آن جداگانه مذاکره و اخذ رأی به عمل می‌آید این گزارش این کتاب است فقط گزارش خوانده می‌شود نه تمام مواد و این کتاب را اگر بخوانید سه روزه باید بخوانید. متن ماده ناظر به گزارش است نه مواد.
نایب رئیس- در شور ثانی بلی اما اگر در شور اول است باید قانون قرائت بشود در شور ثانی باید دید چه اصلاحاتی در کمیسیون شده و چه چیز را باید تصویب بکنیم آقای نقابت این هم فوریتش تصویب شده باید در جلسه طرح شود و باید قرائت بشود.
نقابت- به عرضم توجه نفرمودید.
نایب رئیس- عرض کردم شور ثانی ندارد و چیزی را قرائت نکرده‌اند که مجلس بتواند تصویب بکند.
نقابت- عرض بنده را توجه نفرمودید.
نایب رئیس- بفرمایید.
نقابت- عرض بنده این است که لوایح یا یک شوری است یا دو شوری است و در لوایح مالی شور ثانی ندارد و در حکم فوریت است لایحه هم مالی است و یک شوری هم از کمیسیون آمده است به این کیفیت ماده ۱۱۴ مقرر می‌دارد که فقط گزارش کمیسیون قرائت بشود نه مواد.
نایب رئیس- ما شور ثانی نداریم.
نقابت- عرضم تمام نشد گزارش ناظر است بر این که مخبر کمیسیون تا آن جایی که امضا کرده است قرائت بشود اما اگر این گزارش یک کتاب قانون باشد مثل این که چهل و دو تا ماده و پنجاه تبصره است اینها را هم بخواهید قرائت بکنید هم کسالت‌آور است و هم توزیع شده و آقایان خوانده‌اند بنده نظرم این است که اجازه بفرمایید همان گزارش خود مخبر قرائت شود.
نایب رئیس- این بسته به نظر مجلس خواهد بود با اجازه آقایان پنج دقیقه تنفس می‌دهیم بعد می‌آییم و رأی می‌گیریم.
(ساعت ده و نیم جلسه به عنوان تنفس تعطیل و یک ساعت و ده دقیقه قبل‌ازظهر مجدداً به ریاست آقای نورالدین امامی (نایب‌رئیس) تشکیل گردید).
نایب رئیس- توجه بفرمایید نظر آقایان این است که مطابق ماده ۱۱۴ احتیاج ندارد که تمام قانون خوانده بشود (صحیح است) و توزیع هم شده است اگر آقایان موافقند رأی بدهند.
دکتر شاهکار- ایراد آقا وارد بود مطلبی که خوانده نشده چه طور می‌خواهید رأی بگیرید؟
نایب رئیس- بنده هم عرض کردم و نظرم همین بود حالا هر چه آقایان رأی بدهند برای بنده الزام‌آور است آقایانی که موافقند که گزارش خوانده نشده و وارد متن خود لایحه بشویم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد پیشنهادی رسیده که قرائت می‌شود.
(پیشنهاد به شرح زیر قرائت شد)
امضاکنندگان تقاضا داریم گزارش کمیسیون قوانین دارایی مربوط به مالیات بر درآمد و املاک مزروعی و مستغلات و حق تمبر که در جلسات متعدد طولانی با حضور عده بسیاری از آقایان نمایندگان مورد شور و دقت قرار گرفته است برای ملاحظات مجلس محترم سنا فرستاده شود که پس از تصویب در مدت مقرر رأی نهایی اخذ گردد.
نایب رئیس- این پیشنهاد ۱۶ امضا دارد و آقای بهبهانی امضا اول مربوط به شما است بفرمایید.
بهبهانی- یک امضایی از بنده گرفتند.
(خنده نمایندگان).
نایب رئیس- توضیحی ندارید؟
بهبهانی- خیر.
نایب رئیس- آقای تیمورتاش.
تیمورتاش- بنده چشم از من هم که امضا گرفتند ولی توضیح می‌دهم موضوع خیلی ساده است وقتی که ما بیرون بودیم عدّه‌ای از آقایان محترمی که در کمیسیون دارایی مجلس بودند واقعاً زحمت کشیده‌اند و اما این لایحه مالیات بر درآمد که با آنها صحبت شد گفتند که ما آنچه که لازمه مطالعه بود کرده‌ایم و بنده با این که در کمیسیون دارایی عضو نبوده‌ام ولی با اعتمادی که به این آقایان رفقا داشته‌ام امضا کرده‌ام که همان گزارش کمیسیون مطرح بشود و بعد به مجلس سنا برود و بعد از این که رأی مشورتی مجلس سنا اعلام شد در اینجا مورد بحث قرار گیرد این نظر دو دلیل دارد یکی اعتمادی که به همکاران محترم کمیسیون دارم و دوم به علت ضیق وقت (صحیح است).
نایب رئیس- جناب آقای اردلان مخالفید؟
اردلان- خیر موافقم.
نایب رئیس- جناب آقای حائری‌زاده مخالفید؟
حائری‌زاده- بلی مخالفم.
نایب رئیس- بفرمایید.
حائری‌زاده- ماشاالله کم‌کم مجلس ما را چشمش نزنند کارهایش یک شکلی پیش آمد کرده است که تمام قوانین مملکتی را نخوانده درست می‌داند قانون اساسی نگفته است که یک کمیسیونی یا دولت یک قانونی که نوشتند قانون باشد قانون اساسی گفته است که این مسائل در مجلس مطرح بشود عامه ملت ایران بهفمند بدبختی‌شان چیست؟ از نظر فنی بحث و انتقاد بشود افکار عمومی حاضر بشود برای هضم یک قانونی، این رویه‌ای که ما اتخاذ کرده‌ایم گمان می‌کنم که در دومای روس هم نبوده است دومای روس یک مجلسی بود تحت امر و اراده تزارها بوده و آنها هم در این مسائل بحث می‌کردند راست است که مذاکرات در اداره امپراطور مؤثر نبوده و اینها نظرشان مشورتی بوده و قوت قانونی نداشت ولی برای این که جامعه را روشن بکنند در اطراف مسائل بحث می‌کردند خصوصاً یک لایحه مهمی که در تمام شئون اجتماعی مؤثر است همین طور سربسته بگویید صحیح است من یک روز دیگر هم این جمله را عرض کردم که در دوره چهارم بود که یک لایحه‌ای برای شورای دولتی آوردند شورای دولتی تشکیل بشود یا نشود چندان مهم نیست. یک مجلس مشورتی است یک قسمت کوچکی است که برای تهیه لوایح به دولت می‌کند این لایحه شور اولش تمام شد پیشنهادات هم دادند در کمیسیون هم که رفت پیشنهادات در اطرافش توضیح داده شده بود گزارش آمد به مجلس یکی از همین‌جور پیشنهادات رسید که این مسئله‌ای است که حلاجی شده و حاضر برای افکار عمومی شده مانعی ندارد که این را اجرا کنیم مجلس هم رأی داد آن روز آقای مؤتمن‌الملک تشریف نداشتند روز بعد که تشریف آوردند گفتند که مجلس عبارت از کمیسیون نیست و مجلس آن نیست که به طور کلی رأی بدهد و برود باید در مسائل کمی تأمل بشود بحث بشود فواید این شور و مشورت برای این است که مردم روشن بشوند والا چهار نفر از ماها اطلاع داشته باشیم یا نداشته باشیم که نمی‌شود ما یک آیین‌های هستیم که باید روشن بکنیم که چه بلایی به سر مردم می‌خواهند بیاورند یا چه گلی به سرشان می‌خواهند بزنند همین طور سربسته و دربسته مخالف چندین اصل از قانون اساسی است.
آقایان هم می‌خواهند رأی بدهند یا رأی ندهند بنده این جور فسادها را دیده‌ام و در آخر عمر مجلس انتظار بیشترش را هم دارم می‌خواهید رأی بدهید می‌خواهید ندهید.
نایب رئیس- آقای مشایخی مخبر بفرمایند ولی راجع‌به پیشنهاد صحبت کنید نه راجع به اصل قانون.
مخبر کمیسیون- بنده یک توضیحاتی عرض می‌کنم که چرا این پیشنهاد داده شده لایحه مالیات بر درآمد مهمترین لایحه‌ای است که با حقوق تمام طبقات مردم از نظر مالی ارتباط دارد زیرا همان طوری که در این قانون ملاحظه می‌فرمایید ذکر شده است هر کس از هر محل تحصیل درآمد می‌کند مطابق تقسیمات و نرخ‌هایی که در این قانون ذکر شده است باید مالیات بدهد بنابراین با حذف کردن آن دسته‌هایی که مؤدی شناخته نمی‌شوند و جز مستثنیات هستند تصدیق می‌کنم که این لایحه با حقوق مالی تمام مردم سر و کار دارد و از نظر اهمیت همین موضوع بود که به محض این که کمیسیون تشکیل شد بنابر تقاضای اعضای کمیسیون مالیات بر درآمد و تصویب جناب آقای تجدّد رئیس کمیسیون در رادیو و جراید اعلام شد که تمام طبقات مؤدیان مالیاتی هر کس هر گونه انتقادی نسبت به طرز عمل گذشته و برای بهبود طرق وصول مالیات از آن طبق دارد به کمیسیون بنویسد یا در کمیسیون حاضر
بشود و توضیح بدهد و همچنین اعضای کمیسیون مالیات بر درآمد ۱۸ نفر هسند و در عین حال از تمام آقایان نمایندگان هم تقاضا شد که هر گونه نظریاتی که دارند به کمیسیون مرقوم دارند و در کمیسیون حضور یابند (داراب- خیلی‌ها آمده‌اند) و توضیحات خودشان را بدهند عده زیادی از آقایان تشریف‌فرما شدند و در مذاکرات شرکت کردند و نظریات دولت را گوش کردند و نظریات نمایندگان دولت را گوش کردند بیانات نمایندگان را استماع کردند باید در اینجا ذکر کنم که مخصوصاً جناب آقای ارسلان خلعتبری آقای صدرزاده جناب آقای عمیدی‌نوری (تجدد- و شخص آقای حائری‌زاده) و همچنین آقای حائری‌زاده در کمیسیون تشریف‌فرما شدند و صرف‌نظر از این که نماینده تمام طبقات اعم از پزشکان و اصناف و بازرگانان همه‌شان آمدند و نظریات‌شان را در کمیسیون گفتند این آقایان که در کمیسیون حضور داشتند از جلسه اول تا جلسه آخر تمام مواد این لایحه را روشن کردند و مطالعه کردندو انصافاً باید تصدیق کنم که مساعی آقایانی که ذکر کردم بالاخص جناب آقای ارسلان خلعتبری و آقای عمیدی‌نوری و آقای صدرزاده و جناب آقای امیر نصرت اسکندری تذکراتی دادند که از برای کمیسیون بسیار مفید بود و راهنمای خیلی خوبی بود در اینجا باید به عرض برسانم که اولاً این قانون مالیات بر درآمدی که فعلاً تقدیم مجلس شده در واقع تغییرات بارز و فاحشی نسبت به اساس مالیاتی که از بدو اجرای این قانون تاکنون حکمفرما بوده است، داده نشده است به این معنی که سیستم مالیات بر درآمد ایران سیستم مالیات قرائت و امارات بوده است به اصطلاح سیستم مالیات پروف‌تر بوده است و طرز تشخیص و طرز کار کمیسیون‌ها که در کلیه قوانین پیش‌بینی شده بود در این قانون با مطالعاتی که از نقطه‌نظر طرز عمل داشتیم و اشکالاتی که بوده است مخصوصاً با توجه به این که باید سعی کرد که مزاحمت‌هایی برای مؤدیان نباشد مورد توجه واقع شد من خاطرم هست که یک مطلبی که بیش از همه چیز مورد نظر دولت و مورد نظر کمیسیون بود این بود که در مورد بازرگانان اصل برای تشخیص مالیات مؤدی دفاتر است و درآمد اظهار شده در دفاتر باید ملاک عمل قرار داده شود و به هیچ وجه من‌الوجوه نباید اجازه داده شود که مأمورین وصول دفاتر را نادیده تلقی کنند و اخطارهایی صادر کنند که مبانی اساسی نداشته باشند در این لایحه ماده‌ای پیش‌بینی شده است که آن این است که بازرگانان بر اساس دفاتر قانونی و درآمدهای اظهار شده در آن دفاتر مالیات پرداخت خواهند کرد و اگر وزارت دارایی به دفاتر ایرادی داشته باشد موضوع اختلاف و موضوع ایران را باید به مؤدی ابلاغ کنند که مؤدی در ظرف یک ماه برای وزارت دارایی مطلب را روشن کند و رفع اختلاف با دارایی بکند و چنانچه رفع اختلاف نشد موضوع در کمیسیون تشخیص حل‌وفصل می‌شود ملاحظه بفرمایید چیزی که در مالیات‌ها از اهم مسائل است این نکته است، بنابراین در این قانون سعی شده که حقوق مؤدیان مالیاتی کاملاً محترم شمرده شود. بنابراین همان‌طوری که در ماده اول گفته شده است هر کس به نسبت درآمدی که تحصیل می‌کند باید مالیات بدهد با توجه به این مطالب چون فعلاً موضوعی که مطرح است عبارت از این است که در مسائل مهمی که مجلس درش اعمال نظر می‌کند رأی بدهد برود به مجلس سنا و پس از تصویب برگردد و رأی نهایی گرفته شود من احتراز می‌کنم که در مورد لایحه وارد بشوم فقط در جواب جناب آقای حائری‌زاده می‌خواستم عرض کنم که این کمیسیون اولاً کمیسیونی بوده است که اشخاص با صلاحیت و متخصّص و وارد در امور اقتصادی در این کمیسیون شرکت داشتند. من از همکاری جناب آقای لاری واقعاً باید اظهار تشکر بکنم ایشان یک مردی هستند که به کارهای اقتصادی کشور کاملاً واردند و در همه مسائل تنها منافع طبقه خودشان را در نظر نداشتند بلکه نفع دولت و نفع مؤدیان را توأماً در نظر داشته‌اند و همین جناب آقای تجدّد که خودشان رئیس کمیسیون هستند یک دستگاه بزرگ اقتصادی کشور را اداره می‌کنند و بالاخص نظریات ایشان در این که رفاه مؤدیان مالیاتی بیشتر مورد توجه قرار بگیرد مورد توجه بوده و این کمیسیون از اشخاصی تشکیل شده که اطلاعاتی در امور اقتصادی و امور مالی دارند و لایحه جامع و وافیه به مقصود است. چند نکته در این لایحه مورد توجه واقع شده است یکی عدالت اجتماعی دوم سیاست وصول مالیات سوم حتی‌الامکان مزاحمت نداشتن برای مؤدیان مالیاتی بنابراین موضوعی که مورد نظر واقع شده و توجه آقای حائری‌زاده را جلب کرده است در کمیسیون کاملاً مورد توجه واقع شده است بنده در لایحه صحبت نکردم اگر در لایحه صحبت نشد بنده نظریاتم را عرض خواهم کرد.
نایب رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد برای مشورت به مجلس سنا ارسال می‌شود که بعد رأی نهایی گرفته شود توجه بفرمایید طبق ماده ۱۲۹ وقتی که قانون بودجه مطرح می‌شود جلسات باید دائم باشد با اجازه آقایان امروز ساعت ۵ ر ۵ بعدازظهر جلسه خواهد بود و یک ساعت قبل هم تابلو گذاشته خواهد شد و چون آقایان نمایندگان محترم در جشن جاوید شرکت خواهند کرد ساعت ۵ ر ۵ بعدازظهر جلسه خواهیم داشت. آقای فروهر.
۵- طرح و تصویب لایحه مسکوک ده ریالی نیکلی.
وزیر دارایی- قربان لایحه مسکوک ده ریالی که دو فوریتش تصویب شده است در دستور است آن را مطرح بفرمایید.
نایب رئیس- لایحه ضرب مسکوک ده ریالی قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مجلس شورای ملی
نظر به این که اسکناس‌های ده ریالی بانک ملی ایران به واسطه سرعت جریان و دست به دست گشتن بین طبقات مختلفه در اندک مدت بعد از جریان پاره و فرسوده شده و علاوه بر آن که شکل خود را از دست می‌دهد ممکن است موجبات سرایت برخی از امراض را نیز فراهم سازد و از طرفی تهیه هر یک اسکناس ده ریالی برای دولت پنجاه دینار تمام می‌شود و هر گاه مسکوک ده ریالی نیکلی ضرب شود علاوه بر آن که بهای فلز و هزینه ضرب آن حداکثر ۵۰ ر ۲ ریال خواهد بود سال‌های متمادی نیز در جریان بوده و هیچ وقت ارزش فلزی خود را ازدست نمی‌دهد چنین در نظر گرفته شده که معادل مبلغ دویست میلیون ریال مسکوک ده ریالی نیکلی در ضرابخانه ضرب و در گردش گذارده شود بنابراین طرح قانونی ذیل را که مشتمل بر ۸ ماده می‌باشد تقدیم و استدعای تصویب آن را با قید دو فوریت دارد:
طرح قانونی ضرب مسکوک ده ریالی نیکلی
ماده اول- به دولت اجازه داده می‌شود مسکوک ده ریالی نیکلی را که در داخله رواج قانونی خواهد داشت به قطر ۳۱ میلی‌متر و به وزن ۱۲ گرم ضرب و به جریان بگذارد.
ماده دوم- ترکیب مسکوک فوق عبارت خواهد بود از ۲۵ درصد نیکل و ۷۵ درصد مس.
ماده سوم- مسکوک مزبور مدور و دور آن زنجیردار و یک طرف آن شیر و خورشید با برگ بلوط و زیتون و قیمت قانونی (۱۰ ریال) به عدد خواهد بود.
ماده چهارم- حد ترخیص قانونی مسکوک فوق‌الذکر از حیث عیار سی در هزار و از حیث وزن بیست در هزار خواهد بود.
ماده پنجم- به بانک ملی ایران اجازه داده می‌شود تا مبلغ دویست میلیون ریال از مسکوک فوق را ضرب نموده و به جریان بگذارد.
ماد ششم- ضرب مسکوک موضوع این قانون منحصر به دولت است و باید منحصراً در ضرابخانه دولتی ضرب شود.
ماده هفتم- معادل صددرصد ارزش اسمی مسکوکی که به موجب قانون به جریان گذاشته می‌شود پس از وضع هزینه ضرب در بانک ملی ایران در حساب مخصوصی به امانت سپرده خواهند شد.
ماده هشتم- دارایی مأمور اجرای این قانون است.
نخست وزیر- حسین اعلا
نایب‌رئیس- کلیات مطرح است آقای خلعتبری مخالفید؟ (خلعتبری- خیر) آقای شوشتری مخالفید؟ (شوشتری- بلی) بفرمایید.
شوشتری- توجه جناب آقای وزیر دارایی را یک مرتبه دیگر هم این عرض را کردم جلب می‌کنم بین موضوع چون آقای دکتر ملائکه و بعضی‌های دیگر با من صحبت کردند تقریباً با نظر من موافقت کردند جناب آقای فروهر تمام زارعین تمام دهقانان در این مملکت در موقع فروش محصول به دست آورده از زحمات کشاورزی خود مقداری از پول را می‌برند نگاه می‌دارند و همین سبب می‌شود که بانک ملی اغلب در موضوع پخش اسکناس و انتشار اسکناس دچار زحمت می‌شود گاهی بازار، تجار بازرگانان و اصناف دست‌تنگ می‌شوند، چرا می‌برند؟ برای این که آن بیچاره زارع برای زیانش برای فریضه حجّش برای امور دیگر، مثلاً برای فرزندانش می‌خواهد جهیزیه تهیه کند عروسی کند مقداری پول را راکد می‌کند این تا چه وقتی است؟ تا وقتی که طلا و نقره در دسترس مردم نباشد جناب آقای مشایخی استدعا دارم، شما نمی‌گذارید آقای فروهر هم قربانش بروم ارادت دارم یا می‌شود جواب می‌دهد از نظر روحیه شناسایی و آشنایی به روحیه دهقانان این عرض را می‌کنم چطور شد که سابق تمام دهقانان مملکت ما مثلاً دست بند یا بند و سینه‌ریز داشتند تمام این چیزها مسکوک نقره بود و آنهایی که متمکّن بودند طلا داشتند و حالا ندارند بنده این فکر را کردم عرض کردم همیشه مسکوک نقره و طلا از قیمت اصل فلز گران‌تر است و باید هم گران‌تر باشد برای این که فلسفه این کار این است که برای صادرکننده طلا و نقره مقرون به صرفه نباشد که از مملکت بردارد ببرد اما اگر یک دانه قران طلا یک دانه قران نقره به دست او آمد این از یک تومان اسکناس بهتر او را جذب می‌کند و نگاهداری می‌کند. من فکر کردم دیدم تحقیق کردم نقره خالص مثقالی ۹ ریال و سه شاهی کم است حالا اگر ما مسکوک را این طور بگذاریم یعنی بیست نخود، نه بیست و چهار نخود، بیست نخود نقره را بگذاریم به جای یک تومان بدهیم سینه‌ریز می‌شود، گردن‌بند می‌شود اسکناس‌ها را هم نمی‌برند اندوخته کنند و احتکار کنند یا ببوسد یا بسوزد یا بدزدند و یا این که اعتماد به آن مفهوم واقعی را نداشته باشند عقیده من باز این است که برای این که ضرری هم به بانک ملی یا دولت وارد نشود
برای این کار در هر بیست میلیون تومانی که نقره سکه زده می‌شود پس از وضع مخارج دو میلیون تومان بیست میلیون ریال خالص بماند برای صندوق بانک یا دولت و بانک هر دو یکی است از یک طرف اندوخته نقره پیش دهاتی‌ها شده پیش مردم شده است از جهت دیگر اسکناس هم اندوخته نشده پس اگر موافقت بفرمایید به جای این کار یک روز هم باید این فکر بشود که مسکوک نقره و طلا در دست مردم باشد منتهی به طوری که صرف نکند که به صور مختلف آن را ذوب کنند یا فلان البته موضوع قاچاق یک موضوع دیگر است و امیدوارم که آقای فروهر با نظر صائبی که دارند در این مورد هم یک نظر صائبی بکنند. بنا علی‌هذا بنده عقیده‌ام این است که اگر بیست نخود نقره را به جای یک تومان به مردم بدهند به دست مردم هم برای خودشان صرف می‌کند و هم همه‌ساله ناچارند نقره وارد بکنند توی مملکت ذخیره شود یعنی در دست دهاتی‌ها و از یک طرف هم اسکناس نمی‌رود توی صندوق احتکار شود بنا علی‌هذا من باز ارادت دارم توجه جناب آقای وزیر دارایی را جلب می‌کنم با متخصصین فن و آقای دکتر ملائکه که این پیشنهاد را کرده یک مرتبه دیگر صحبت بفرمایند اگر نظر ارادتمند از نظر اندوخته نقره برای مملکت خدمت است بپذیرید و اگر اشتباهی می‌کنم با نظر استدلالی و علمی نظر مرا رد بکنید نه این که بگویید فلز زدیم و این فلز اعتبار ندارد توی مردم به آن مفهومی که من می‌گویم البته پول ما معتبر است ولی اطمینان فلان زارع فلان دهقان گوشه مملکت را جلب نمی‌کند از این جهت بنده این عرایض را کردم.
نایب رئیس- جناب آقای وزیر دارایی.
وزیر دارایی- راجع به مذاکرات نماینده محترم جناب آقای شوشتری که پول نقره باید به جریان گذاشته شود نمی‌خواهم وارد بحث بشوم چون بحث بسیار مفصلی است که نه موقع است و نه مجال ولی یک موضوع را ببنده اجازه بدهند که عرض کنم که اشتباه نکنند ایشان فرمودند که بیایید سکه نقره در جریان بگذارید برای این‌که دهاتی‌ها آن سکه نقره را ببرند پیش خودشان قایم کنند و یا به صورت زیورآلات و صورت دیگری درآورند و اسکناس در جریان باشد منظور دولت از تقدیم این لایحه به کلی مسئله دیگری است دولت می‌گوید چون اسکناس‌های یک تومانی زیاد در جریان است و دورانش زیاد است و از این دست به آن دست می‌چرخد و در طول هر سال لازم می‌آید که قسمت عمده‌ای از اینها را عوض بکنند یعنی بسوزانند و اسکناس نو به جریان بگذارند و هر دانه اسکناس در حدود ده‌شاهی الی یازده‌شاهی خرج طبع دارد و من برای این که از این ضرر و زیانی که متوجه بانک ملی می‌شود جلوگیری بکنم می‌خواهم مسکوک ده ریالی را به جریان بیندازم برای این که مجبور نشوم هر سال صدهزار تومان ضرر این کار را بدهم جنابعالی می‌فرمایید پول نقره سکه بکنند برای این که در دهات نگهدارند این بحث مطلقاً جداگانه است و مربوط به این موضوع نیست فلسفه تقدیم این قانون این است که عرض کردم بر فرض شبهه را قوی بگیریم حساب‌هایی که فرمودند صحیح باشد نتیجه چه خواهد شد؟ نتیجه این خواهد بود که اسکناس‌های یک تومانی دائم در جریان خواهد بود و باید هر سال عوضش کنند توجه به مفهوم و منطق قانون نفرموده‌اید اگر توجه فرموده بودید تصور می‌کنم که این تذکر را نمی‌دادید حالا آیا صلاح هست که مسکوک نقره در جریان باشد یا نباشد آن یک بحث مهمی است که مربوط به ما نحن فیه نیست.
نایب رئیس- جناب آقای صارمی موافقید بفرمایید.
صارمی- بنده خیال می‌کنم یکی از لوایح بسیار مفیدی که موجب تسریع مبادله و در عین حال جلوگیری از زحمت افراد می‌شود همین لایحه است و بحث و مذاکره زیادی در اطرافش لازم نیست و توضیحات جناب آقای وزیر دارایی هم کاملاً کافی بود و به این جهت مورد بحث زیادی واقع نخواهد شد ولی مطلبی که می‌خواستم عرض کنم و تقاضای جلب توجه آقای وزیر دارایی را بکنم که اگر موافق باشند اصلاح مختصری در لایحه بشود اصولاً وقتی که آمدند پول را تبدیل به کاغذ کردند برای این بود که موجبات تسهیل در مبادله فراهم شود یعنی یک سکه بزرگ را احتیاج نداشته باشند در جیب گذاشته باشند تا حمل آن اشکال زیادی داشته باشد و اشکال در مبادله و حمل و نقل آن بشود به این مناسبت آمدند کاغذ را اختیار کردند تا این که در مبادله و حمل بسیار ساده باشد یعنی اگر صدهزار تومان بخواهیم مسکوک حمل بکنیم و مبادله بکنیم احتیاج به یک وسیله نقلیه زیادی داشت ولی صدهزار تومان کاغذ را می‌شود در یک جای بسیار مختصری قرار داد بنابراین وقتی که فلسفه این بود راجع به وزنش که ۱۲ گرم است آقای وزیر دارایی برای بنده یک اشکالی پیش می‌آید همان طوری که در سایر ممالک راقیه خیلی معمول است مسکوکات بسیار کوچک است که بتوانند در یک جای کوچک بگذارند بنابراین اگر متناسب باشد این وزنش را در نظر بگیرید که ۱۲ گرم موجب سنگینی مسکوک هست یا نه و کاری کنیم که این مسکوک رادر حدود یک ریالی‌های معمولی باشد اگر شش گرم بکنند بهتر خواهد بود با توجه به این موضوع اگر چنانچه عرایض من مطابق مصالح عمومی هست این موضوع اصلاح شود و البته آقای وزیر دارایی توضیح مطلب را می‌فرمایند که رفع اشکال بشود ممکن است این اشکال داشته باشد که این مسکوکی که ضرب می‌کنیم مشخصات زیادتری داشته باشد از یک ریالی یا دو ریال و پنج ریالی گمان می‌کنم ضرورت خواهد داشت که این موضوع مورد توجه قرار بگیرد.
نایب رئیس- آقای وزیر دارایی.
وزیر دارایی- با تشکر از توضیحاتی که آقای صارمی فرمودند می‌خواستم حضورشان عرض کنم که این مسئله مطلقاً فنی است و بنده به هیچ وجه نمی‌توانم عرض بکنم که چرا بزرگ و کوچک می‌شود این یک موضوعی است که بانک ملی با ضرابخانه مذاکره کرده‌اند به این نتیجه رسیده‌اند سرویس ذی‌فن بانک ملی با ضراب خانه مذاکره کرده‌اند و این طور صلاح دیده‌اند حالا این تذکری که می‌دهید از نظر فنی قابل قبول باشد یا نه چه عرض کنم ولی قطعاً صلاح را ذی‌فنون دراین قسمت تشخیص کرده‌اند از این نظر است که بنده متأسفانه نمی‌توانم در این خصوص عرضی بکنم.
صارمی- بنده هم عرضی ندارم.
نایب‌رئیس- پیشنهاد کفایت مذاکرات از طرف آقای مسعودی رسیده است مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) بنابراین آقایانی که موافقند با کفایت مذاکرات قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده اول قرائت می‌شود.
(ماده اول به شرح زیر قرائت شد)
ماده اول- به دولت اجازه داده می‌شود مسکوک ده ریالی نیکلی را که در داخله رواج قانونی خواهد داشت به قطر ۳۱ میلی‌متر و به وزن ۱۲ گرم ضرب و به جریان بگذارد.
نایب رئیس- نسبت به ماده اول مخالفی نیست؟ آقای شوشتری.
شوشتری- جناب آقای وزیر دارایی فرمودند عرایض بنده از مانحن فیه خارج می‌شود الان توجه بفرمایید وزن چقدر مس و چقدر نیکل چه مانعی دارد این را به بیست نخود نقره تبدیل کنید و اسکناس‌ها را جمع کنید که نقره باشد و آن اشکالی که جناب آقای صارمی توجه کردند الان دو قرانی ما یک مقداری نقره دارد آن وقت این دو قرانی‌ها قیمتش از نظر فلزی از آن یک تومان بیشتر می‌شود در صورتی که اگر پول نقره ضرب کنیم جیب‌هایمان را هم سنگین نکردیم اسباب سهولت هم می‌شود در مبادله همان‌طور که دو ریالی را در سابق در کیسه‌های ۲۵۰ تومانی می‌کردند از این بیست نخود نقره‌ها که من سکه‌ای که خودم پیدا کردم اعلیحضرت نادرشاه در دهلی زده است الان در منزل دارم آنها بیست نخود نقره است ببینید به چه قیمتی بوده است چه مانعی دارد هم منظور جنابعالی تأمین می‌شود و اسکناس‌های ده ریالی جمع می‌شود آن نعل پاره‌ها هم توی جیب نمی‌افتد اسباب بسیار سنگین نمی‌شود و دو ریالی از یک تومانی قیمتش بیشتر می‌شود به بیست نخود نقره تبدیل بشود.
نایب رئیس- جناب آقای دکتر سید امامی.
دکتر سید امامی- بنده می‌خواستم عرض کنم که هیچ اشکالی ندارد چون بالاخره فلز برای مبادله است و علاوه بر این‌که بسیار آسان‌تر است برای معامله از نظر بهداشت خواستم عرض کنم که خیلی خیلی بهتر است اسکناس مطابق امتحانی که کرده‌اند در اسکناس یک میکرب‌های زیادی وجود دارد که فوق‌العاده مهم است و امراض خیلی زیاد به وسیله همین اسکناس‌های منتشر می‌شود و این یکی از آن لوایح بسیار مفیدی است که آورده‌اند به مجلس و فلز بهتر است از اسکناس این است که می‌خواستم عرض کنم که جناب آقای شوشتری مخالفت خودشان را پس بگیرند واین لایحه تصویب بشود.
نایب رئیس- آقایانی که با ماده اول موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده دوم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده دوم- ترکیب مسکوک فوق عبارت خواهد بود از ۲۵ درصد نیکل و پنجاه درصد مس.
نایب رئیس- آقایانی که با ماده دوم موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده سوم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده سوم- مسکوک مزبور مدور و دور آن زنجیردار و یک طرف آن شیر و خورشید با برگ بلوط و زیتون و قیمت قانونی (۱۰ ریال) بعدد خواهد بود.
نایب رئیس- آقایانی که با ماده سوم موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده چهارم قرائت می‌شود. (به شرح زیر قرائت شد)-
ماده چهارم- حد ترخیص قانونی مسکوک فوق‌الذکر از حیث عیار سی در هزار و از حیث وزن بیست در هزار خواهد بود.
نایب رئیس- آقایانی که با ماده چهارم موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده پنجم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده پنجم- به بانک ملی ایران اجازه داده می‌شود تا مبلغ دویست میلیون ریال از مسکوک فوق را ضرب نموده و به جریان بگذارد.
نایب رئیس- آقایانی که با ماده پنجم موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ششم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماد ششم- ضرب مسکوک موضوع این قانون منحصر به دولت است و باید منحصراً در ضرابخانه دولتی ضرب شود.
نایب رئیس- آقایانی که با ماده ششم موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند)
تصویب شد. ماده هفتم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده هفتم- معادل صددرصد ارزش اسمی مسکوکی که به موجب قانون به جریان گذاشته می‌شود پس از وضع هزینه ضرب در بانک ملی ایران در حساب مخصوصی به امانت سپرده خواهند شد.
نایب رئیس- آقای مهدوی با این ماده مخالفید بفرمایید.
مهدوی- وقتی که آقای وزیر دارایی این لایحه را تقدیم فرمودند به ما یک وعده‌ای دادند که خیال می‌کردیم در متن این قانون هست حالا معلوم می‌شود که تصمیم گرفته بودند که ارزش رسمی مسکوک را در حساب بانک کشاورزی بگذارند در اینجا آقا توضیح فرمودید و ما استدعا می‌کنیم که در متن این لایحه هم قید بفرمایید که بانک ملی مجاز باشد این امانت را به بانک کشاورزی بسپارد.
نایب رئیس- آقای وزیر دارایی.
وزیر دارایی- بنده روزی که این لایحه را تقدیم کردم البته تصویب قانون به نظر آقایان محترم است. اعم از این که بنده عرضی می‌کردم یا نمی‌کردم مخبر در تصویب و یا در رد بودید ولی بنده با حس این مسئله بدون این که الزامی داشته باشم در پشت این تریبون عرض کردم که دولت از نظر این که کمک به کشاورزان بشود و بانک کشاورزی که متأسفانه الان اوضاع دولت اجازه نمی‌دهد که به سرمایه آن چیزی بیفزایند گشایشی برای کار خودش پیدا بکند دولت در نظر دارد که این را به صورت سپرده ثابت امانت مازاد آنچه را که پس از وضع قیمت ضرب می‌ماند به بانک کشاورزی تحویل بدهد. این یک توضیحی بود که من تذکراً به عرض مجس شورای ملی رسانیدم دیدم حالا می‌فرمایند این را در قانون بگذار اگر می‌خواستیم که از اول خودمان گذاشته بودیم. نمی‌توانیم در قانون بگذاریم. به یک دلیل برای این که محل تمرکز تمام دارایی مملکت بانک ملی ایران است این مثل این است که جنابعالی بفرمایید که پشتوانه اسکناس را هم ببریم فلان جا بگذاریم این مکمل و متمّم پول‌هایی است که در جریان است این وعده را هم به بانک ملی گفته می‌شود که این را آنجا به عنوان سپرده ثابت بگذارد از نظر این که مرکز پولی مملکت و بانک مرکزی و بانک ناشر اسکناس است و پشتوانه این پول هم اسکناس است در حقیقت همان طور که اسکناس پشتوانه خاصی دارد یعنی طلا و ارز و جواهر و غیره، این هم پشتوانه اسکناس است و باید در بانک ملی متمرکز باشد برخلاف اصول است حرفی است دولت زده است و عمل می‌کند تصور نمی‌کنم احتیاجی به توضیح باشد.
نایب رئیس- پیشنهادی از طرف آقای خلعتبری رسیده که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم به آخر ماده هفتم اضافه شود- بانک ملی ایران مکلف است معادل همین مبلغ را با سود حداکثر دو درصد تا مدت پنج سال در اختیار بانک کشاورزی بگذارد که به مصرف وام‌های تضمینی به کشاورزان برسد.
نایب رئیس- آقای ارسلان خلعتبری.
ارسلان خلعتبری- عرض کنم آقا سال گذشته یکی از دوستان من به عراق رفته بود می‌گفت یکی از بستگانش که در آنجا هست اظهار می‌کرد که مزرعه‌ای و محلی خریدیم همان روز که خریدیم فردا صبح نماینده بانک کشاورزی در زد و گفت اینجا را خریدی این قدر پول می‌دهیم برای آبادکردن و احداث آب، فردا بانک ساختمانی آمد در زد گفت این مقدار پول برای بنا و تأسیسات می‌دهیم (یکی از نمایندگان- در کجا؟) در عراق عرب بنده نمی‌خواهم بگویم، ما سه چهار سال مملکت‌مان وضعی داشت که مناسب فعالیت نبود ولی حالا که شروع کرده‌ایم شوخی نباید کرد بنده مثلی برای جناب آقای فروهر می‌آورم و آن این است که بنده پارسال از آقای دکتر امینی تقاضا کردم برای حوزه انتخابیه خودم بابل و چهار شهرستان بانک کشاورزی یک میلیون تومان به کشاورزان پول بدهد ولی سه ماه تمام طول کشید تا موافقت شد دولت فشار آورد و موافقت شد که در واقع به هر کشاورز یک تومان می‌رسید برای این که یک میلیون نفر سکنه دارد ولی پس از این مقدمات وزیر مالیه بعدی آمد موافقت نکرد یک خط کشید رویش همه‌اش از بین رفت می‌خواستم عرض کنم اگر قانون و ضابط قانون در ایران نباشد اشکال‌تراشی‌های اداری ممکن است مانع کار بشود و جناب آقای وزیر دارایی خودشان این راه را پیدا کردند و بنده می‌خواستم عرض کنم این مربوط به پشتوانه اسکناسش در بانک هست این پیشنهاد بنده چیست؟ بنده نمی‌گویم این پول را از بانک در بیاورند یا در آنجا سپرده نباشد بانک ملی الان چندین میلیون تومان به بانک کشاورزی و همین طور به بانک‌های دیگر پول داده است به این بانک‌ها پول داده است که کار می‌کنند بنده می‌خواهم خود جناب آقای وزیر دارایی و همین طور نمایندگان محترم را قاضی قرار بدهم ایلات و عشایر ما افرادشان یک سال توی بیابان‌ها زحمت می‌کشند که یک مَن روغن عمل بیاورند این یک مَن را به ۱۵ تومان می‌فروشند و در طهران ۴۵ تومان فروخته می‌شود زارع یک خروار برنج عمل می‌آورد صد تومان قیمتش هست، سی تومان می‌فروشند پیشه‌ور از یک مَن روغن سی تومان بهره می‌برد مردم ایلات و شهرستان‌ها به ستوه آمده‌اند (صحیح است) موافقت بفرمایید به پشتوانه دست نزنید پیشنهاد بنده این است برای این‌که بانک ملی اشکال‌تراشی نکند و اختلاف بین بانک‌ها پیش نیاید بعدها تکلیف معلوم باشد تکلیف قانونی معلوم باشد این پول را بانک ملی در بانک کشاورزی بگذارد و دو درصد فایده بگیرد تا پنج سال هم بیشتر در اختیار بانک کشاورزی نباشد یک قانونی ما اینجا وضع کردیم که یک تبصره‌ای داشت بر طبق آن قانون ۸۷ میلیون تومان تعهد شده بود که به سرمایه بانک‌ها علاوه شود آن قانون اجرا نشد آقای وزیر دارایی خواهش می‌کنم این چیزی است که تمام آقایان نمایندگان موافقند در این تبصره برای این که یک کمکی به بانک کشاورزی بشود خودشان بیایند موافقت بفرمایند اگر موافقت نکردند بنده استدعا می‌کنم که آقایان رأی بدهید.
نایب رئیس- آقای وزیر دارایی.
وزیر دارایی- عرض کنم حضور محترم آقایان دولت هیچ الزامی نداشت که این بیان را در مجلس صراحت عرض می‌کنم که این کار را می‌خواهیم بکنیم می‌فرمایید قبول نمی‌کنید بنده عرضی ندارم فرمایشات آقای خلعتبری را اصولاً بنده تصدیق می‌کنم اما لازم می‌دانم که تذکری حضور مبارک‌شان عرض کنم و آن این است آنچه راجع به عراق فرمودند بسیار صحیح است بنده نمی‌خواهم وارد بعضی از مباحث و مسائل بشوم عراق آن جنونی را که ما چهار سال پیش در این مملکت کردیم مرتکب نشد جناب آقای خلعتبری بنده نمی‌خواهم وارد بحث این مسائل بشوم عراق امروز صدی هفتاد عایدات نفتش را که مبالغ بسیاربسیار گزافی است اختصاص به امور عمرانی و تولیدی داده است و صدی سی را اختصاص به امور بودجه‌ای داده است از عوارض و مالیات‌هایش هم به مقدار جالب توجهی گذشته است (صحیح است) امسال تازه پس از سه سال زحمت و مشقّت و خورده شدن و تفریط شدن تمام ذخایر و موجودی‌های کشور، مبتلا شدن به انفلاسیون یعنی تورم پول که قسمت عده علت گرانی همان است با تمام ضررهایی که ما متحمل شده‌ایم در سال گذشته فقط سی و کسری میلیون لیره عاید کشور ایران شده است این را در نظر داشته باشید اگر ما امروز نمی‌توانیم در خانه افراد را مثلاً فلان مملکت بزنیم و بگوییم که بیا فلان مساعدت را با تو می‌خواهیم بکنیم و یا اگر سرمایه بانک‌هایمان را که در درجه اول احتیاج است نمی‌توانیم زیاد بکنیم نتیجه آن عملیات است جناب آقای خلعتبری نداریم آقا بنده روزی در مجلس سنا این عبارت را عرض کردم اگر چقدری مجلس پسند شاید نباشد اما بعضی از حرف‌ها را می‌شود زد کسی به کسی گفت پدرت از گرسنگی مرد گفت داشت و نخورد؟ آیا دولت امروز وجوه سرشاری در اختیار دارد که این کارها را بکند جناب اجل عالی بهتر از هر کس در جریان هستید اگر احیاناً دولت می‌داشت بودجه‌ای را که امروز عصر تحت شور آقایان محترم قرار می‌گیرد آیا این بودجه را با کسر تقدیم می‌کرد؟ آیا دولت احتیاج داشت که در مالیات‌های خودش تجدیدنظر بکند؟ آیا پرداخت پنج میلیون یا دو میلیون تومان پولی را که امروز با توجه به این که مبالغ گزافی بر میزان اسکناس در جریان افزوده شده است و بالطبع قیمتش تنزل پیدا کرده است مورد بحث واقع می‌شد؟ در سنه ۱۳۳۰ در اول سنه ۱۳۳۰ مجموع اسکناس که قانوناً در جریان بود یعنی حق بود که در جریان باشد در حدود ۸۷۰ میلیون تومان بود امروز در حدود یک میلیارد و دویست هزار تومان اسکناس در جریان است درست حساب بفرمایید این کار چه نتایج وخیمی در بر خواهد داشت. نتایجش را هم حالا می‌بینیم. حالا می‌فرمایید که دولت چرا این کار را می‌کند؟ بنده از نظر این که چنین تکلیفی برای دولت در قانون ذکر شود شخصاً و از نظر دولت مخالفم منتهی عرض کردم این کار را می‌کنیم، قبول نمی‌فرمایید بحث جداگانه‌ای است بانک ملی را ما نمی‌توانیم در امور معاملاتی یک چنین تعهدات عجیب و غریبی برایش قائل شویم به حرف بنده هم اطمینان ندارید بحث جداگانه‌ای است بسته به نظر آقایان است.
خلعتبری- قول ایشان را قبول کردم و پس گرفتم.
نایب رئیس- ماده هفتم رأی گرفته می‌شود آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده هشتم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
وزارت دارایی مأمور اجرای این قانون است.
نایب رئیس- نسبت به ماده هشتم رأی می‌گیریم آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) در کلیات آخر مخالفی نیست؟ آقای نقابت.
نقابت- بنده استفاده از موقع می‌کنم و در مقابل تأثرات شدید جناب آقای وزیر دارایی نسبت به اوضاع گذشته و وضعی که حالا به وجود آمده است در کلیات آخر تذکری دارم و آن این است که اولاً همیشه پشتوانه پول مطابق قانون یا فلزات قیمتی است یا ارزهای خارجی است مجلس شورای ملی با اعتماد به دولت اجازه داده که هیئت نظارت اندوخته اسکناس حوایج خودشان را رفع کنند و در حین این که این اختیار را داده بود این نظر را داشت که وقتی بر حجم اسکناس اضافه می‌کنند توجه داشته باشند که مملکت را دچار انفلاسیون نکند و اگر برای حاجت
یک مقداری بر حجم اسکناس اضافه می‌شود در انظار و دل افواه نباشد و موجب ترقی قیمت نشود امروز آقای وزیر دارایی می‌فرمایند ۸۰۰ میلیون کارش به ۱۲۰۰ میلیون کشیده است و انفلاسیون هم ایجاد شده است اقتضا دارد که مجلس شورای ملی برای اختیاراتی که به هیئت نظارت، اندوخته اسکناس داده است فکری بکند و این اختیار را داده است فکری بکند و این اختیار را محدود بکند یا تا یک حدی متوقف سازد زمان مدخلیتی در مسئولیت افراد زنده وحی ندارد رعایت قواعد و قوانین در تمام احوال برای تمام اتباع یک کشور لازم و ضروری است والا هر کس آمد گفت این را وزیر سابق کرده به من چه؟ این حرف معنی ندارد این یک نکته‌ای است که باید توجه بفرمایید و انشاءالله در یک فرصت کافی به حساب این کار رسیدگی می‌شود.
مطلب دیگر که وعده فرمودند به بانک کشاورزی و کشاورزان مساعدت کنند بنده از موقع استفاده می‌کنم و به جناب آقای وزیر دارایی عرض می‌کنم که بانک کشاورزی به اندازه یک ریال تمام پانصدهزار نفر خوزستانی عشایری عربی زبان پول قرض نداده است از بدو تأسیس تا امروز همان‌هایی که همسایه عراقند بی‌چاره‌هایی که در مقابل تمام آن اوضاع و احوالی که موجب تأثرات‌تان شد استقامت کردند دست از وطن‌پرستی خودشان برنداشتند و یک تلگراف هم امضا نکردند با این کیفیت اینها به قدری به زحمت دچارند. قانونی گذشت در اینجا که اراضی خالصه را تقسیم کنند بین رعایا این قانون در خوزستان اجرا نشد. الان در یک شهر آبادان و یک شهر خرمشهر خانه صد متری را به خدای احد واحد رئیس خالصه رفته است اعتراض کرده، مردم را به ثبت اسناد کشانده، شش سال است متصرف است قانون ۱۳۱۴ گذشته تصویب‌نامه گذشته قانون خالصه گذشت هیئت‌وزرا تصویب کرده است شاه گفته است مجلس گفته است باز هم مزاحم مردم هستند آقای خلعتبری متوقع هستند که پول به مردم قرض بدهند به جای پول قرض دادن رفع زحمت بفرمایند مردم را به دادگستری نکشانند ما در اینجا برای معاف کردن ۵۰ گوسفند از مالیات علف‌چر خاطرتان هست که چقدر کوشش کردیم و وزیر کشاورزی گفت ما نمی‌توانیم این مالیات علف‌چر را نگیریم آقا به خدا در شهر گرگان از یک اسب، از یک الاغ از یک دانه الاغ می‌گیرند، هنوز ول نمی‌کنند به خدا آقای وزیر دارایی این مردم کارشان به جایی رسیده است که نه تنها مأیوس شده‌اند، ما هم داریم مأیوس می‌شویم، چرا این مزاحمت‌ها برای مردم فراهم است؟ ما بحثی نداریم. آقایان، حسن‌نیت دارند و می‌خواهند کمک کنند ولی این مأمورین زیردست‌تان این بنگاه تازه‌نفس خالصه این اوضاعی که به جان مردم در خوزستان (بعضی از نمایندگان- در همه جا) در جای دیگر من کاری ندارم شهرها را مطلقاً کار ندارم زمین‌های اطراف شهر که گران شده و زمین‌خوارها روی آن افتاده‌اند یک قلم‌کاری ندارم چون خودم بِحمدالله یک وجب زمین ندارم نمی‌خواهم داشته باشم اما نسبت به این عشایری که با دست‌های پینه بسته که تمام دوازده ماه نگاه می‌کنند که دو مَن خرما از درخت بچینند و بخورند و بفروشند اینها دچار زحمت هستند پول اینها را بدهید به بانک کشاورزی و به اینها کمک کنید (مهندس جفرودی- اجراییه صادر می‌کنند پدر کشاورز درآوردند) که اینها نیایند با نزول تومانی دو قران پول قرض کنند و به معامله سلم و سلف جنس‌شان را بفروشند و این مردمی که به این ترتیب دچار رنج و زحمت هستند در تمام مواقع جز التماس و جز اظهار وطن‌پرستی جز دادن نظام وظیفه و مالیات کاری ندارند با این نسبت به خطّه خوزستان (مهندس جفرودی- و گیلان) (حشمتی- و همه ایران) و توجهی که باید بشود ...
نایب رئیس- این مربوط به بانک کشاورزی است.
نقابت- ... از این جمع پول که قول دادند و قرار دادند و صحیح هم نبود که بانک ملی را بخواهیم مکلف کنیم که پولی به بانک کشاورزی بدهد چون یک شرکت سهامی است و باید در حدود اساسنامه و معاملات خودش تجارت کند این مطلب حق بود ولی استفاده از موقعیت بنده برای این بود که آن قول مساعدت جناب وزیر دارایی را یک قدری متوجه جنوب کنم (صحیح است، احسنت).
نایب رئیس- آقای وزیر دارایی توضیحی دارید بفرمایید.
وزیر دارایی- جناب آقای نقابت راجع به توضیحی که بنده در خصوص اسکناس که در جریان است دادم برایشان سوءتفاهم‌هایی ایجاد شده است بانک ملی ایران از حدود قانونی که در همین مجلس در دوره ۱۸ تصویب فرمودید خودتان و خیال می‌کنم شاید آقای نقابت هم به آن رأی داده باشند هیچ تجاوز نکرده است این موضوع را خواستم حضورتان عرض کنم و حتی مطابق همان قانون حق دارد که مبالغ زیادتری که اسکناس به جریان بیندازد ولیکن دولت تا آن آخرین وهله امکان با انفلاسیون مخالف است و تا آن حدی که در دست دولت باشد اجازه نمی‌دهد که تورم پول در کشور ایجاد بشود پس سوءتفاهمی ایجاد نشود که هیئت نظّار بانک و کی و کی و کی و مطابق قانون این هم همان موقع درست شده است طبق همان لوایحی که مطابق اختیاراتی که داده بودند گذشت و ملاحظه فرمودید اما راجع به خوزستان و جنوب بنده می‌توانم عرض کنم بانک کشاورزی در حدود مقدورات خودش خدمت و کمک کرده است آقا می‌فرمایید در خوزستان داده یا نداده، تابع مقرراتی بوده است ولی دولت بالاخص به خوزستان نظر دارد کما این که در کمیسیون مشترک برنامه لوایح مفیدی پیشنهاد شده است برای بهبود وضع خوزستان، من جمله پنجاه میلیون تومان برای این کار اختصاص داده شده است در مرحله اول و قطعاً دنبالش هم خواهد آمد ولی همان طوری که اکثر آقایان نمایندگان فرمودند تمام این مملکت احتیاج به کمک و مساعدت دارد در این هیچ تردیدی نیست بنده چیزی قبل در پشت همین تریبون عرض کردم تصور بفرمایید که از این اعتباراتی که برای سازمان برنامه اختصاص داده شده است تمام مملکت را می‌شود بهشت برین کرد مبالغ بسیار بسیار گزاف‌تری لازم است ولی متأسفانه دست ما کوتاه است و خرما بر نخیل، عواید ما و مقدورات مالی ما بی‌حد و اندازه نیست، این موضوع را می‌خواستم به استحضار آقایان برسانم راجع به مالیات علف‌چر و اسب و این ترتیب‌ها هم بنده الان که می‌روم سؤال می‌کنم و دستور لازم را خواهم داد.
نایب رئیس- رأی گرفته می‌شود به کلیات این لایحه با هیئت ماده آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اغلب برخاستند) تصویب شد. به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
شوشتری- اجازه می‌فرمایید گزارش کمیسیون محاسبات مجلس دو سه دقیقه وقت بیشتر نمی‌خواهد.
۶- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه.
نایب رئیس- گزارش کمیسیون محاسبات راجع به تفریغ بودجه؟ (شوشتری- بله قربان از سال ۲۷ به بعد) در اول جلسه آینده مطرح می‌شود. جلسه را ختم می‌کنیم. جلسه آتیه ساعت ۵ ر۵ بعدازظهر خواهد بود دستور لایحه بودجه است یک ساعت قبل هم برگ موافق و مخالف گذاشته خواهد شد.
(مجلس مقارن ظهر ختم شد.)
نایب‌رئیس مجلس شورای ملی- نورالدین امامی