مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ مهر ۱۳۳۴ نشست ۱۵۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هجدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۴
سال یازدهم
شماره مسلسل
دوره هجدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۸
جلسه: ۱۵۷
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه شانزدهم مهر ماه ۱۳۳۴
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- سؤال آقای داراب راجع به هزینه زندگی و جواب آقای معاون نخست وزیر.
۳- سؤال آقای خلعتبری راجع به جنگل‌ها و جواب آقای معاون وزارت کشاورزی
۴- طرح لایحه اجازه پرداخت یک‌صد میلیون ریال اعتبار راهسازی.
۵- اخذ رأی و انتخاب یک نفر جهت عضویت در شورای بیمه‌های اجتماعی.
۶- بقیه مذاکره در لایحه اجازه پرداخت یک‌صد میلیون ریال جهت راهسازی.
۷- معرفی آقای دکتر علیقلی اردلان به سمت وزارت مشاور به وسیله آقای نخست وزیر
۸- تقدیم یک فقره عریضه به وسیله آقای عبدالرحمن فرامرزی
۹- بقیه مذاکره در لایحه اجازه پرداخت یک‌صد میلیون ریال جهت راهسازی
۱۰- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس مقارن ساعت ده صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت‌مجلس
رئیس- صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
به شرح ذیل قرائت شد.
غائبین باجازه آقایان: سنندجی- ارباب- خاکباز- امید سالار- اسکندری- رضا افشار- جلیلی- عاملی- هدی- بیات‌ماکو- تجدد- دکتر سعید حکمت- غضنفری- مصطفی ذوالفقاری- علم کیکاوسی- درخشش- باقر بوشهری- سلطانی- نصیری- مرتضی حکمت- عبدالحمید بختیار- احمد فرامرزی- میراشرافی.
غائبین بی‌اجازه آقایان: دکتر سعید حکمت - دکتر حمزوی- دکتر مشیر فاطمی- فرید اراکی- کی‌نژاد- بزرگ ابراهیمی- حشمتی- سعیدی- یارافشار- سالار بهزادی- شفیعی- معین‌زاده- اریه- مهندس اردبیلی- قوامی- پورسرتیپ- اسفندیاری- مهندس شاهرخ‌شاهی.
دیرآمدگان و زودرفته‌گان با اجازه- آقایان: صارمی یک ساعت- محمود رضایی یک ساعت- دکتر شاهکار یک ساعت- کاشانی یک ساعت و ۱۵ دقیقه- دکتر جزایری یک ساعت ۱۵ دقیقه- سهرابیان دو ساعت- مسعودی یک ساعت- نراقی یک ساعت- تیمورتاش یک ساعت.
رئیس- نسبت به صورت‌مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت‌مجلس تصویب شد.
۲- سؤال آقای داراب راجع به هزینه زندگی و جواب آقای معاون نخست وزیر.
رئیس- امروز سؤالات مطرح است آقای داراب بفرمایید.
داراب- سؤال امروز بنده راجع به هزینه زندگی است بنده تصور می‌کنم این سؤال به قدری دارای اهمیت می‌باشد که نه فقط آقایان نمایندگان میل دارند جواب صریحی از طرف دولت داده شود بلکه تمام ملت ایران تمام طبقات زحمت‌کش ایران علاقه‌مند به جواب روشن دولت است زیرا فردفرد میلیون‌ها افراد این جامعه امروز در وضعیتی قرار گرفته‌اند که دیگر جزء هزینه زندگی و ترقّی روزافزون هزینه زندگی واقعاً شما چیزی در جامعه نمی‌شوید داد و فریاد که به آسمان رسیده است بنابراین من تصور می‌کنم اگر دولت نه فقط این دولت بلکه هر دولت دیگری بیاید اگر موفقیتی در امر معاش و معیشت مردم پیدا نکند تمام قدم‌هایی که از هر لحاظ بردارد فکر نمی‌کنم موفقیتی حاصل بکند چه پایگاه از جهت سیاست خارجی و چه هر سیاست دیگر دولت معیشت جامعه است آن دولتی می‌تواند که تمام شئون زندگی موفقیت پیدا کند که مردم از او راضی باشند امیدوارم که دولت متوجه این مسئله حیاتی خود و جامعه باشد اما چون سؤالی که بنده کرده‌ام یک سؤال منجز است استدعا دارم که دولت هم یک جواب قانع‌کننده‌ای به همین روشنی که بنده سؤال کرده بودم به ملت ایران بدهد و این سؤال من یک سؤال کلی است همین‌طور که عرض کردم یک سؤال منجز و روشنی است مثلاً پرسیدم آیا دولت نقشه عملی برای تعدیل هزینه زندگی طرح نموده است یا نه اینجا به نظر من جوابش این است که بگوید نقشه دارم و نقشه من عبارت از این است سؤال دوم این است اگر چنین نقشه‌ای در دستگاه دولت طرح شده از چه طریقی و به چه وسایلی می‌خواهد آن را عملی نماید و اثرات آن یکی ظاهر خواهد شد. بنابراین از آقایان استدعا دارم که توجه به نوع سؤال من بفرمایید به روشنی سؤال من دقت بفرمایید و به همین دقت وروشنی منجزی از دولت جواب بخواهید بنده عرضی فعلاً ندارم تا ببینم دولت این سؤال را به چه نحوی جواب خواهد داد و آیا برای ملت ایران قانع‌کننده خواهد بود یا نه؟
رئیس- آقای معاون نخست وزیر.
معاون نخست‌وزیر (ناصر ذوالفقاری)- فرمودند سؤال ایشان خیلی روشن است بنده همه به همان روشنی جواب عرض خواهم کرد. ابتدا خاطر آقایان محترم را متوجه این نکته می‌دانم به عللی چند که از آن جمله طمع‌ورزی افراد ذینع است در کشور شاخص قیمت‌ها پیوسته حرکت صعودی داشت هر روز بهانه‌ای اجاد می‌کردند و یا از هر پیش‌آمدی استفاده می‌نمودند و قیمت کالاها را فزون می‌ساختند و آن‌گاه سایر کالاها را نیز به مناسبت این که قیمت کالاها با هم بستگی دارد بالا می‌برد بهانه بالا بردن قیمت‌ها متنوع و گوناگون بود و حتّی گاهی به عنوان تنزل قیمت موجبات ترقی آن را فراهم می‌آوردند به این شرح که ابتدا به وسیله شهرداری اقدام به پایین آوردن قیمت کالایی چون گوشت و نان می‌کردند و سپس به نام آن که با این قیمت گوشت پیدا نمی‌شود یک قحطی مصنوعی ایجاد می‌کنید و به محض آن که مردم در عسرت و مضیقه می‌افتادید کمیسیون تشکیل می‌گردید و برای رفع مضیقه‌ای که به عنوان تقلیل قیمت ایجاد کرده‌اند با افزایش قیمت همان کالا به میزانی بالاتر از قیمت روز اول موافقت می‌نمودند و البته منافی هم عاید مبتکرین این فنون رایزنی اجتماع می‌گردید.
قدرمسلّم این است که کوشش دولت و شهرداری در این مدت کوتاه این نتیجه را داشته که بهانه جدیدی برای ترقی قیمت‌ها و ارضای حرص و آز اشخاص به دست نداده و یا خود با اتخاذ تصمیمات خلل‌الساعه و خلاف ملصحت مأمورین شهرداری و غیره یا با بند و بست با طبقاتی که تضاد منفعتی با مصرف‌کنندگان دارد. زحمت جدیدی برای مردم فراهم نکردند و در مبارزه با این عادت فروشندگان و دلالان که هر روز به دست‌آویزی قسمت کالا را گران می‌ساختند توفیق حاصل نمودند.
اما در مورد کوشش برای پایین آوردن سطح قیمت‌ها همان‌طور که قبلاً پاسخ سؤال آقای دکتر جزایری نماینده محترم مجلس شورای ملی که از دولت سابق کرده بودند در همان مجلس از طرف آقای وزیر کشور بیان شد اقدام در تقلیل سقف قیمت‌ها به درجه‌ای که محسوس و فاحش باشد و در مدت محدود و کوتاه مقدور و میسّر نیست این ادعا را نه دولت حاضر کرده نه کسی می‌تواند بکند.
همان قدر که بالا بردن سطح قیمت‌ها آسان است پایین آوردن آن مشکل و محتاج به زمان طولانی و کوشش‌های فراوان و رعایت جوانب مختلفه امور اقتصادی خواهد بود. در عین حال توجه به این امر ضروری است که فقط یک سیاست صحیح اقتصادی می‌تواند تقلیل قیمت‌ها را ضمانت نمایند.
اکنون که هیئت دائمی اقتصادی که بر حسب امر اعلیضحرت همایونی شاهنشاهی تشکیل یافته چنانچه به موجب قانون هیچ‌گونه تصمیمات و اقدامات اقتصادی در کشور بدون نظارت و تصویب آن هیئت صورت نگیرد. در کلیه شئون اقتصادی و از آن جمله تنزل و تناسل قیمت‌ها حاصل بشود.
موضوع اساسی این است که در تصمیمات و اقداماتی که جنبه اقتصادی دارد از قبیل مسائل ارزی و اجازه صدور و یا ورد کالاها و غیره مبنای هر تصمیم و اقدام منافع یک فرد یا طبقه خاص نباشد بلکه سود و زیان عالی مردم درجه اول ملحوظ گردد.
این سیاستی است که امنای دولت حاضر در هر بخش و مخصوصاً به خاطر تقلیل هزینه زندگی که مبتلا به عامه مردم است از آن پیروی کرده و می‌کنند اما برای پایین آوردن هزینه زندگی این دولت بی‌کار ننشسته و اقداماتی را شروع نموده و در بعضی از قسمت‌ها موفقیت هم به دست آورده است ولی چون این موفقیت به نظر خود ما هنوز کامل نیست و چون اقدامات دنبال می‌شود یقین داریم که تدریجاً نتیجه کامل به دست خواهیم آورد.
آقایان محترم قطعاً اطلاع دارند که قیمت‌های عمده‌فروشی تنزل نموده و در این امر تردیدی نیست ولی اثر آن در قیمت‌های خرده‌فروشی که حقیقت همان هزینه زندگی را تشکیل می‌دهد صددرصد ظاهر نشده است.
چنآن که در مقدمه عرض باز تکرار می‌شود در همه جای دنیا عواملی که باعث ترقی کالاها باشد اثر فوری دارد ولی برعکس عواملی که سبب تنزّل شود اثر آنی ندارد بلکه تدریجاً مؤثر می‌گردد به همین جهت است که قیمت‌های خرده‌فروشی هنوز به قیمت‌های عمده‌فروشی تنزل نکرده ولی در حال پایین آمدن است و اگر قیمت بعضی از اجناس را با سابق مقایسه کنیم معلوم می‌شود که این اظهار مبالغه‌آمیز نیست مثلاً قیمت چای و قماش و دارو و گوشت و تره‌بار (داراب- تره‌بار خیلی پایین آمده) نسبت به سال قبل خیلی پایین است اما این دولت برای پایین آوردن قیمت‌ها نمی‌خواهد دست به اقداماتی بزند که در واقع اثر مطلوبی نداشته باشد بعضی اقدامات جنبه تظاهر دارد و هیچ‌وقت مؤثر در پایین آوردن قیمت‌ها نبوده است نظر ما این است که اقدامات اساسی و مفید بکنیم.
قسمت عمده هزینه زندگی را سه چیز تشکیل می‌دهد: مسکن، خوراک، پوشاک، در قسمت اول یعنی مسکن، اقدامی که لازم به نظر می‌رسد این است که به بانک ساختمانی کمک زیادی بشود تا بتواند مقدار زیادی خانه‌های کوچک و میانه بسازد و به کارمندان دولت با شرایط خاص و قیمت ارزان بفروشد آن که تا به حال به وسیله بانک ساختمانی انجام شده بسیار خوب و مفید بود ولی چون بانک مزبور به اندازه کافی قدرت مالی نداشت اقداماتش کافی برای این که مؤثر در پایین آوردن کرایه باشد نبوده است. با کمک‌هایی که در نظر است به بانک مزبور بشود مسلماً در این قسمت به مقصود خواهیم رسید. البته نباید انتظار داشت پس از کمک به بانک مزبور بلافاصله کرایه‌ها پایین بیاید ولی یقین است که تدریجاً که خانه‌های زیادی ساخته شد و بین طبقه بی‌بضاعت از کارمندان دولت تقسیم گردید تقاضا برای خانه کرایه‌ای کم خواهد شد و قیمت‌ها تقلیل خواهد گردید. در قسمت دوم و سوم خوراک و پوشاک آقایان محترم اطلاع دارند که کمیسیون مرکب از نمایندگان وزارت اقتصاد ملی و اتاق بازرگانی و شهرداری تحت نظر آقای وزیر مشاور مرتباً تشکیل می‌شود کار این کمیسیون این است که علت تفاوت بین قیمت‌های عمده‌فروشی و خرده‌فروشی را پیدا کند و پس از پیدا شدن علت آن را رفع نمایند در این قسمت هم کم و بیش توفیق حاصل شده است من باب مثال عرض می‌کنم. آمار مجله بانک حاکی است.
شاخص هزینه خوراک در اردیبهشت ۳۳ ۱۱۷۸
شاخص هزینه خوراک در اردیبهشت ۳۴ ۱۱۴۳
شاخص هزینه خوراک در خرداد ۳۳ ۱۳۳۹
شاخص هزینه خوراک در خرداد ۳۴ ۱۱۰۹
سوخت و روشنایی در اردیبهشت ۳۳ ۶۴۹
سوخت و روشنایی در اردیبهشت ۳۴ ۴۸۵
سوخ و روشنایی در خرداد ۳۳ ۶۰۳
سوخت و روشنایی در خرداد ۳۴ ۴۸۳
بوده است.
آقایان ملاحظه می‌فرمایند که ارقام مشخص ما حاکی از تنازل تدریجی قسمتی از هزینه زندگی است ما خود قبول داریم که هنوز بعضی قیمت‌ها از جمله مسکن تفاوتی در تنزل هزینه پیدا نشده است نکته دیگری را هم که آقایان باید توجه بفرمایند این است که اصولاً در تمام دنیا به تناسب ازدیاد فعالیت اقتصادی قیمت زندگی ترقی می‌کند ولی البته نباید اشتباه با ترقی زندگی و درماندگی مردم شود یعنی اگر در مملکتی کار بود و مردم قوه خرید پیدا کردند قیمت مایحتاج اولیه به حال آنان فرق نمی‌کند.
این مسئله طولانی از بحث ما خارج است باید عرض کنم که دولت آنچه در قوه دارد و در این‌باره اقدام می‌کند و آنی از وصول به این هدف غفلت نمی‌ورزد (احسنت- احسنت)
رئیس- آقای داراب.
داراب- عرض کنم این موضوع تنزل قیمت هزینه زندگی فکر می‌کنم به این آسانی نیست این معما که بتوان به این زودی ترک کرد و با این وسایلی که در دست هست به این زودی حل کرد و ما جواب آقای ذوالفقاری دوست عزیز من بنده را قانع نکرد نمی‌دانم آقایان نمایندگان را چه‌طور و علی‌الخصوص مردم زحمت‌کش ایران را که محققاً قانع نکرد (جعفر بهبهانی- برای قانع کردن که نبود) اگر برای قانع کردن نبود درست است عرض کنم خدمت‌تان یک مثال کوچک به نظرم آمد که بنده علت اقتصادی را نفهمیدیم چیست. شاید آقای دکتر شاهکار بتواند پیدا کند شما پنیری که اطراف تهران تهیه می‌شود کیلویی ۵ تومان می‌خرید یک کیلو آهن که از معادن باید به آن رعیت دربیاید برود تبدیل بشود و در کوره‌ها و کارخانه‌ها و بیاید به تهران با این همه زحمت کیلویی ۱۶ ریال تهیه می‌کنید پنیر کیلویی ۵ تومان و یک کیلو آهن با این همه زحمت می‌آید کیلویی ۱۶ ریال این تقصیر چیست این تفاوت از چیست؟ آنچه من می‌خواستم بدانم این بود که بگویم آقایان شما نقشه منجز و به قول فرهنگی‌های نقشه پرسیس دارید یا ندارید اما جناب آقای ذوالفقاری من متأسفم که فن آقا اقتصاد نیست (معاون نخست‌وزیر- اتفاقاً هست) اگر هست معذرت می‌خواهم این جوابی که ایشان دادند یک جوابی بود که ناچار بودند از روی نوشته‌ای که خودشان نوشته‌اند بخوانند و نمی‌توانستند توضیحاتی خارج از آن بدهند و من فکر می‌کنم اگر آقای وزیر اقتصاد تشریف داشتند شاید روشن‌تر می‌گفتند جواب روشنی می‌داندجواب دو قسمت بود یکی کلیات بود کلیات عبارت از این بود که بله هم ما تصدیق می‌کنیم که هزینه زندگی بالا رفته است فوق‌العاده بالا رفته است وقت و وسایل لازم است برای این کار البته ما این عذر را قبول داریم ولی آقایان شما چه کردید برای این که هزینه زندگی پایین بیاید برای این که طبقه زحمت‌کش این مملکت بتواند زندگی کند شما چه کردید جواب‌شان این بود که ما کمیسیون اقتصاد درست کردیم آنجا نشسته‌اند فکر دارند می‌کنند البته اول اذعان فرمودند که عمل شهرداری درست نبود ما هم می‌دانیم آوردن خربزه از گیلان یا هندوانه از مازندران در خیابان‌های اینجا دانه‌دانه فروختن این هزینه زندگی را پایین نمی‌آورد و ممکن است یک خربزه گند و کثافتی را ارزان بخورند این یک مسئله‌ای است ولی آقای من شما که می‌خواهید اقدامات مهمی در این مملکت بکنید بیایید اول معیشت مردم را اصلاح کنید اتکا به آنها داشته باشید آنها از شما راضی باشند آنها دنبال شما بیایند و آن وقت اقدامت مهم دیگری که در نظر دارید بفرمایید.
رئیس- آقای داراب دفعه دوم خیلی مختصر باید بفرمایید دیگر نباید جنبه نطق داشته باشد.
داراب- چشم اطاعت می‌کنم به هر حال بنده نمی‌بینم آن طوری که آقا فرمودید در مملکت در رشته‌های اقتصادی تنزلی حاصل شده باشد اگر حاصل شده باشد چند روزی در قماش بوده که متأسفانه اینقدر
هو و جنجال راه انداخت به بهانه این که تجار ورشکست می‌شود ای امان بانک ملی این‌طور کرده است باز هم قیمت قماش را دارند می‌برند بالا و نتیجه این هیاهو این بود در نطق قبل از دستور عرض کردم یک بام و دو هوا نمی‌شود، شتر دولادولا ندارد سیاست ثابت و سیاست راست شما را به مقصود می‌رساند این دیگر رسات و بالا و کج و پایین ندارد و شما را به جایی می‌خواهد برساند چون وقت نداریم نمی‌توانم بیشتر از این صحبت کنم.
۳- سؤال آقای خلعتبری راجع به جنگل‌ها و جواب آقای معاون وزارت کشاورزی
رئیس- آقای خلعتبری سؤالی از وزارت کشاورزی کرده‌اید بفرمایید.
ارسلان خلعتبری- سؤال بنده من راجع به جنگل‌ها است و این احتیاج به توضیح دارد که بنده تقاضا کرده‌ام که صورتی از پروانه‌هایی که در سالهای اخیر داده شده بیاورند ولی من فعلاً در این قسمت‌ها صرف‌نظر می‌کنم و از جناب آقای معاون وزیر کشاورزی می‌پرسم که برای حفظ جنگل‌ها چه فکری کرده‌اند و تقاضا می‌کنم اگر ممکن است جوابی بگویند که خیلی متشکر می‌شوم.
معاون وزارت کشاورزی (مهندس زاهدی)- بنده خوش‌وقتم که سؤال راجع به پروانه‌هایی شده که داده شده است نمی‌خواهند والا حاضر است به شفر ممکن است خوانده بشود ولی راجع به قسمت جنگل که فرمودند یک توضیحی عرض بکنم مصرف نظر از چوبی که در سال احتیاج داریم قضیه ذغال است که در سال بیست میلیون متر مکعب جنگل را منهدم می‌کند باید یک فکری برای جلوگیری از ذغال‌سوزی و ذغال‌گیری جلوگیری از ذغال‌سوزی و تبدیل ذغال و وسیله تبدیل مصرف سوخت را به نفت تهیه کرد.
دکتر جزایری- این جنگل‌های دور را چرا می‌برند که تبدیل به کوه شود بفرمایید جنگل‌های نزدیک را ببرند که لااقل جای آن سبز شود.
رئیس- آقای دکتر جزایری سؤال را آقای خلعتبری کردند.
دکتر جزایری- خیلی معذرت می‌خواهم.
معاون وزارت کشاورزی- در هر حال قضیه ذغال‌گیری در ایران وضعیت خیلی وخیمی دارد و در سال بیشتر از ۵۰۰ هزار تن در ایران مورد احتیاج است و برای این ۵۰۰ هزار تن ذغال در حدود پنج الی ده میلیون مترمکعب چوب بیشتر لازم نیست اگر با کوره‌های صحیح درست نکنند ۵ میلیون مترمکعب و اگر با کوره‌های غلط درست کنند مطابق این کوره‌هایی که خودمان معمولاً داریم ده میلیون مترمکعب ولی برای به دست آوردن این ذغال بیست میلیون مترمکعب چوب می‌برند این که از اشجار فقط از سر شاخه‌اش استفاده می‌کنند و ما برای این که از این کار جلوگیری کنیم کادرمان کامل نیست و در همه جا اقلاً باید سه‌هزار کادر فورستیه داشته باشیم نداریم البته با تأکیداتی که اعلیحضرت همایون شاهنشاهی فرمودند و دستوری که داده شده است که گارد مسلح درست شود امیدواریم با قوانین که در کمیسیون مجلس گذشته است در آتیه بتوانیم با یک ترتیب بهتری جلوگیری از انهدام جنگل‌ها بکنیم و البته جنگل یک ثروت بزرگی است در ایران که رو به اضمحلال است اخیراً یک کنفرانس جنگل داشتیم که متخصّصین خاور میانه با متخصّصین ملل متحد در ایران بودند تمام جنگل‌های ایران را دیدند و گفتند این جنگل‌ها با وضعیتی که دارند در خاورمیانه نمره یک است همه تصدیق کردند که جنگل‌های ایران واقعاً نظیر ندارد در خاورمیانه ما باید طوری کنیم که جلوگیری بکنیم از انهدام جنگل‌ها که باقی بماند امیدواریم که با کمک آقایان با قوانین که تهیه می‌شود در آتیه بهتر بتوانیم جلوگیری کنیم.
درخشش- جنگل‌ها هم دارد با این جواب سبز می‌شود.
دکتر عدل- صورت جوازها را هم بخوانید.
۴- طرح لایحه اجازه پرداخت یک‌صد میلیون ریال اعتبار راهسازی.
رئیس- امروز موضوعاتی که در دستور داریم یکی انتخاب یک نفر برای بیمه‌های اجتماعی هست و یکی هم لایحه ده میلیون تومان راهسازی است فعلاً لایحه دولت مربوط به راهسازی مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده واحده- به منظور تأمین کسر اعتبار مربوط راه‌داری و راهسازی و آسفالت خطوط دست اقدام و آنچه انجام آن در سال ۳۴ به وسیله وزارت راه ضرورت پیدا کند و برای خرید لوازم فنی وسایط نقلیه و افزار یدکی جهت تعمیر ماشین‌های راهسازی و پرداخت هزینه نظارت و هزینه‌های دیگر مربوط به راه‌داری و راهسازی سازمان برنامه مکلف است. علاوه بر آن که ضمن برنامه‌های اجرایی به موجب قانون مصوب اسفند ماه ۲۷ به تصویب رسیده است تا آخر سال جاری مبلغ یک‌صد میلیون ریال به وزارت راه پرداخت نماید که به مصارف فوق برسد.
رئیس- آقای خلعتبری بفرمایید.
ارسلان خلعتبری- بنده امروز می‌خواهم نظر همکاران محترم را به اهیمت این لایحه جلب کنم برای این که اگر آقایان به اهمیت این لایحه توجه نفرمایند یک فرصت بزرگی را برای تمام استان‌ها مملکت از دست خواهند داد (صحیح است) و دیگر قابل جبران نخواهد بود به این جهت بنده در این لایحه به عنوان مخالف ثبت نامه کردم و مخصوصاً از آقای عمیدی‌نوری تشکر می‌کنم که به اهیمت این موضوع توجه کردند و در روزنامه داد دو سه روز پیش سرمقاله‌ای نوشتند و ارتباطات این لایحه را با موضوع راهسازی‌های کشور توضیح دادند ما وقتی لایحه نفت را با آن شرایط کفایت در آن اوضاع و احوال تصویب کردیم نظر ما این بود که در درجه اول آنچه را که مفید به اصلاحات کشور و راضی کردن مردم و بالا بردن تولید و سطح زندگی است مورد توجه قرار بدهیم و آن مسائل در درجه اول و به فوریت طرح بشود می‌خواهم استدعا بکنم که همکاران محترم به این لایحه توجه کنند که این لایحه این سیستم بروکراسی یعنی کاغذبازی و متوقف کردن کارها در مملکت است و بنده استدعا می‌کنم که در این کار توجه کنید چون به خوبی روشن و ثابت می‌کند در سال ۱۳۳۳ بودجه برای راهسازی کشور در نظر گرفته شده بود ولی در سال ۱۳۳۴ راهسازی کشور در نتیجه اختلاف‌نظر بین متصدیان امر متوقف شد (صحیح است) بلاتکلیف ماند این قضیه مهمی است و اگر آقایان به عقب برگردید اعلیحضرت فقید راهسازی را دردرجه اول برنامه خودش قرار داد (صحیح است) و به عقیده من تمام موفقیت‌هایی که به دست آورد به علت این ارتباط بود که در همه جای کشور امنیت برقرار کرد محصولات مردم به بارز آمد و این که می‌بینند وضع کشاورزی بهتر از سابق شد برای این بود که یک فرصت به کشاورز و طبقه تولیدکننده داده شد که محصولات خودشان را به بازار بیاورد حالا اختلاف بین وزارت دارایی و سازمان برنامه و دولت را توجه بفرمایید چیست، امسال در سال ۱۳۳۴ بودجه وزارت راه را که خواستند تنظیم بکنند ۵۰ میلیون تومان اعتبار برای راهسازی‌های اصلی و مهم بین استان‌ها مثل استان اصفهان تهران قم به کاشان گیلان کنازه به بجنورد این قبیل راه‌ها را منظور کردند و به یک برنامه‌ای هم وزارت راه دارد برای ارتباط تمام استان‌ها در داخله آنها هم دیگر بنابراین این دو برنامه مهم که هیچ‌کس نمی‌تواند تردید کند که اگر فقط عمران معنایش آبادی باشد و از معنای خودش خارج نشده باشد در وهله اول شامل راهسازی می‌شود ولی با این اختلافی که پیش آمده و وزارت دارایی ۵۰۰ میلیون ریال اعتبار راهسازی را در بودجه منظور نکرد گفت این مربوط به عمران است نامه‌ای می‌نویسد به وزارت راه وزارت راه در ۲/ ۲/۳۴ بودجه عمرانیش را تهیه می‌کند و به وزارت دارایی می‌فرستد که در همین لایحه ذکر شده است وزارت دارایی در ۱۲/ ۳/۳۴ به اطلاع وزارت راه می‌رساند که بایستی به سازمان برنامه مراجعه کنید ببینید آقایان در وزارتخانه‌ای که وزرایش هر روز یکدیگر را در هیئت دولت می‌بینند برای مهم‌ترین مسئله‌ای که مورد علاقه مردم است ۴۰ روز با هم مکاتبه می‌کنند با یک تلفن ممکن بود حل کنند، شب ملاقات کنند و ممکن بود فردا هم کنند مدیران سازمان برنامه وزیر راه وزیر دارایی همه‌شان نوکر مردم هستند همه باید مصالح مردم را در نظر بگیرند و این مسائل را حل کنند نتیجه این مکاتبه و کاغذبازی به اینجا رسیده است که آن برنامه‌ای که منظور تمام مردم بوده است به حالت بلاتکلیفی باقی مانده است آقایان توجه بفرمایند حکومت ما حکومت ملی است حکومت ناشی از مردم است (نادعلی کریمی- مدیر عامل سازمان برنامه یاغی است) بنده آقای کریمی موضوعی را که اینجا عرض می‌کنم شخصی نیست می‌خواهم ببینم که مردم چه می‌خواهند، ما تابع افکار مردم هم باید باشیم جناب آقای معاون وزارت راه مردم ایران در درجه اول تمام آنها را می‌خواهند، به هر جا رفتیم، به هر استانی رفتیم مردم می‌گویند ما راه می‌خواهیم (صحیح است) بنابراین در این که راه مورد خاصه تمام مردم ایران است حرفی نیست (صحیح است) تردیدی نیست راه از لحاظ مردم ایران مفید است در شش سال پیش ما دو میلیون دلار خرج کردیم مهندسین ما برای بهار آمدند برای این‌کار یک برنامه‌ای تنظیم کردند و قریب ۱۵ میلیون تومان خرج این کار شد بنده به گزارش آنها مراجعه کردم و حالا که ما نظریات فنی و علمی آنها را می‌خواهیم قبول کنیم این عین گزارش آنها است (همان طور که تولید توسعه و ترقی پیدا می‌کند باید تسهیلات حمل و نقل کالا که در این گزارش تحت عنوان ارتباطات به مفهوم اعم آن ذکر خواهد شد نیز توسعه معقولی به عمل آید عقیده قطعی و صمیمانه ما این است هر قسمیت از برنامه اصلاحاتی که تنظیم می‌شود باید مثل زنجیر به قسمت دیگر مربوط و علاقه افراد ملت پشتیبان آن باشد» این یک گزارشی است که دو میلیون دلار برای این خرج کردیم عده زیادی آمریکایی اینجا آمدند و در موضوع راه و ارتباطات اظهار عقیده کردند (عمیدی نوری- حالا باز هم یک بار دیگر بیاورید که مطالعه کنند) در جریان فعلی آن چه که پیش آمده است این است که وزارت راه می‌گوید که من ۵۰ میلیون تومان برای راهسازی لازم دارم همین طور هر ساله مبلغی برای راهسازی اصلی و همین‌طور برای راهسازی استانی سازمان برنامه می‌گوید این راهسازی که شما می‌کنید این جز عملیات عمرانی نیست آن وقت برای راهسازی کشور یک قراردادی منعقد شده است با شرکت
جان مولم برای ساختن شش‌هزار کیلومتر از این راه ابلاغ شده است که بین رشت و خرمشهر فعلاً اعتبارش منظور شده است برای راهسازی همین اعتبار است که مربوط به آن شش‌هزار کیلومتر و بنابراین هیچ یک از قسمت‌های دیگر ایران تأمین اعتبار راهسازی نشده است (اکبر- آن هم شروع نشده) (صحیح است) (مصطفی کاشانی- برای خودشان رزرو کردند) عرض کنم شاه فقید در ابتدای سلطنتش گیلان و مازندران و گرگان را که راه نداشت ارتباط داد حالا وضع عبور ماشین‌های سنگین آمده سالی شش ماه بارندگی است آقایان تصدیق می‌کنید که برای از رشت به مشهد یک راه اساسی لازم است سه میلیون جمعیت شمال است (دکتر عدل- آذربایجان) برای همه‌جا لازم است قم به کاشان اصفهان- کرمان، کرمان آقا راه لازم دارد (صارمی- فارس راه نمی‌خواهد؟) فارس را همه‌جا بیشتر راه می‌خواهد بین تمام شهرهای فارس راه لازم است بین شهرها و بلوکات در همه‌جا راه می‌خواهد راه چندان فایده دارد اما اگر برنامه تولیدی داشته باشیم برنامه تولیدی بدون راه قابل اجرا نیست (صحیح است) ما اگر بخواهیم فقط دو هزار کیلومتر راه امسال بسازیم و فقط صبر کنیم تا هشت‌هزار کیلومتر راه بسازیم بقیه کشور بدون راه می‌ماند توجه کنید سازمان برنامه می‌گوید که راهسازی اگر می‌شود باید راهسازی اساسی به همان ترتیبی که شرکت جان مولم تهیه کرده است بشود که آن هم اعتبارش در حدود کیلومتری از ۲۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان است و آقایان مهندسین که در اینجا تشریف دارند گفتند به من که این نظر صحیح نیست برای این که ما نمی‌توانمی معطل بشویم هشت سال که فقط یک قسمت از راه‌ها ساخته بشود و تمام قسمت‌های اقتصادی مملکت به واسطه نداشتن راه فلج بماند راهسازی ما دو قسمت است یکی راه‌های مهم و اساسی است مثل از اینجا به شیراز از شیراز به بندرعباس و یا از اینجا به کرمانشاه (پناهی- آذربایجان) ساختن تمام راه‌ها و شاهراه‌هایی که داریم همه مورد اختیاج است مردم دایماً بد می‌گویند، ما احتیاج نداریم به این که راه‌های با کیلومتر ۴۰۰ هزار تومان خرج برای تمام مملکت بسازیم یعنی اگر بخواهیم ۸ سال صبر کنیم تا بودجه ما طوری بشود که برای هر کیلومتر راه چهارصد هزار تومان خرج بکنیم آن وقت نتیجه‌اش این می‌شود که تمام کشورها بدون راه باشد قرارداد با جان مولم برای شش‌هزار کیلومتر است ولی ما حداقل سی‌هزار کیلومتر راه لازم داریم بنابراین اهمیت راه از لحاظ شاهراه‌های ما که کمک به تولید می‌کند بسیار ضروری و لازم است و دوم راه‌های بین استان‌ها مثلا رشت فومن کاشان به قمصر و یا بلوکات یزد به یزد راه بین شیراز و جهرم یا جهرم و فسا و هر قسمت دیگر که باید این قسمت‌ها به هم مربوط بشود (صحیح است) و ارتباط برقرار بشود مردم ایران همه از بهداشت باید منتفع شوند نصف بیشتر مردم مملکت در بلوکلت زندگی می‌کنند و سالی صدی ۵ الی صدی ۱۰ نفوس تلفات می‌دهند به واسطه دسترسی نداشت به طبیب و مریض‌خانه‌ها بنابراین چطور می‌توانید قانع باشند این کشاورزان و این ایلات و این عشایر وقتی که راه ندارند نمی‌توانند به شهرها دسترسی پیدا کنند و به واسطه نداشتن راه از این نعمت محروم هستند دوم مسئله امنیت است در جاهایی که راه نیست امنیت بد است اگر راه باشد امنیت بهتر برقرار می‌شود ثالثاً مسئله تولید است کشاورز باید جنس خودش را بتواند به شاه‌راه برساند قسمت عمده از بلوکات ایران به مراکز استان راه ندارد بنابراین محصولات و حوائج خودشان را به دو برابر قیمت می‌خرند و جنس خودشان را به نصف قیمت می‌فروشند و این موضوع در در تمام ایران صدق می‌کند. بنابراین اگر بخواهیم منتظر باشیم که ده سال بگذرد تا ما بتوانیم راه داشته باشیم که کیلومتری ۴۰۰ هزار تومان خرج کنیم این مثل این می‌ماند که رادیو و تلفن را حالا تأسیس نکیم و بگوییم که این قدر صبر کنید تا تلویزیون دایر کنیم آقا ما پول نداریم که تمام ایران را کیلومتری ۴۰۰ هزار تومان خرج کنیم با کیلومتری ۵۰ الی ۱۰۰ هزار تومان می‌توانیم راه خوب بسازیم این که می‌گویند نمی‌توانیم راه خوب بسازیم این اشتباه است حالا اگر یک کسی تقلب کرد و درست یک راهی را نساخت این دلیل نمی‌شود شما بیایید بگویید نظارت کنید شما یک سازمان برنامه‌ای دارید که در مدت هفت سال باید ۷ هزار تومان خرج کند پس از برنامه اصلاً اجرا نکنید برای این که در کشاورزی در جنگل و در دفع آفت، در خرید در همه جا ممکن است پس و پیش بشود در همه ممکن است صددرصد مطابق منظور ما عملی نشود پس نمی‌شود برنامه را متوقف کرد به عنوان این که ممکن است درست اجرا نشود آقایان نظرتان هست که در زمان اعلیحضرت فقید یک جاده‌ای بین تهران و کرج کشیدند سال تمام روزی هزارها ارابه جنگی از روی این راه رد می‌شد و این راه هنوز سالم مانده است می‌خواهم عرض کنم که این راه غلطی ساخته شد این دلیل نیست که برنامه راهسازی را ما معوق بگذاریم این قسمت عمده‌ای از این راه‌ها ارتباط به را اساسی ندارد از لحاظ ارتباط عشایر و ایلات این راه‌ها احتیاج به آسفالت شدن ندارد و این راه‌ها از نظر ارتباطات عشایری و کشاورزی مثل راه‌ها متعارف ساخته می‌شود ارتباط بین نواحی کشاورزی ما به خوبی با همین راه‌هایی که در حدود متعارف ساخته می‌شود عملی خواهد شد بنابراین تا ده سال دیگر من گمان نمی‌کنم از نظر فنی راهی بسازند که بیست سال یا سی سال دوام داشته باشد و نمی‌توان گفت که باید صبر کرد تا یک راه اساسی ساخت که یک قرن دوام پیدا کند و این را عقب نمی‌شود انداخت برای این که بهداشت عمومی این ارتباط به این راه‌ها دارد (صحیح است) در درجه سوم ما افکار مردم را اجرا بکنیم سازمان برنامه، دولت، وزیر همه اینها باید ببیند مردم چه می‌خواهند بنده در استان خودم وظیفه دارم آقایان در استان‌های خودشان یکی از چیزهایی که مورد احتیاج همه مردم است همین راه است (صحیح است) مسلماً این است ما آمده‌ایم ۷ هزار میلیون تومان برای سازمان برنامه برای دولت برای خودمان در آمد معین کردیم من که خدا شاهد است آن روزی که رأی مردم اولین چیزی که در نظرم بود این بود که راه‌های گیلان و مازندران ساخته بشود همه آقایان همین نظر را داشتند بنابراین وقتی ما می‌گوییم این راهسازی را با برنامه فعلی با همین پول می‌شود ساخت این برنامه راهسازی وازرت راه است که بین آقایان توزیع شده (یکی از نمایندگان- برنامه بسیار خوبی است) این را من استدعا می‌کنم آقایان مرتبط بفرمایید با این برنامه تمام ایران به هم مربوط می‌شوند (صحیح است) (کاشانی- ولی کی عملی می‌شود؟) اعتبار ندارد دلیل این که اعتبار ندارد نامه‌ای است که وزارت راه به من نوشته است راجع به راه‌های شمال توضیح خواسته بودند که چه شد قسمت شش این‌طور جواب می‌دهند نقشه‌برداری راهسازی به شاهی و آمل به بابلسر انجام شده و امید می‌رود در آتیه نزدیک ساختمان اساسی آن پس از تأمین اعتبار شروع شود همه جای استان‌ها همین است پس از تأمین اعتبار دولت هم می‌گویید که برنامه راهسازی برنامه عمرانی است و باید از وجوه سازمان برنامه استفاده کرد و سازمان برنامه می‌گوید عمرانی نیست و من این پول را نمی‌دهم بنابراین تمام راه‌های ایران در شرایط فعلی بلاتکلیف است و مادام که سازمان برنامه اعتبار ندهد آقایان یک وجب نمی‌توانند بسازند به همین جهت است که امروز یک لایحه‌ای آورده‌اند که ده میلیون تومان تصویب کنید تا به وزارت راه داده بشود که بتوانند کارهای نیمه‌تمام خودشان را الان تمام بکنند تا زمستان اگر آمد مردم بیش از این دچار زحمت نباشند توجه فرمودید همکاران محترم که یک عیب و ایراد اساسی در این مسئله راهسازی هست و اگر تکلیف این راه‌ها معلوم نکنید راهسازی کشور متوقف می‌شود من که خدا شاهد است رو ندارم به مازندران و گیلان بروم (یکی از نمایندگان- هیچ‌کس رو ندارد که به هیچ جا برود) این از همه اساسی‌تر است برای مردم مقدم بر سایر مخارج است حالا لااقل در عرض سایر مخارج باشد اقلاً سالی ۵۰ میلیون ۶۰ میلیون تومان یا صد میلیون تومان برایش بگذارید (صدرزاده- حالا مازندارن یک راه‌آهنی دارد فارس آن را هم ندارد) ناامنی فارس برای نداشتن راه است صد فرسخ تا صد فرسخ به همه جای ایران باید توجه بشود کردستان- بنادر- کرمان، کرمان راهی می‌خواهد که از ککرمان به چابهار برود بنده شنیده‌ام که اگر راه کرمان ساخته بشود برای حمل ذغال سالی ده میلیون لیره گیرمان خواهد آمد اگر راه برای‌تان ساخته نشود هر سال بیست میلیون تومان از این مملکت برای ماشین‌هایی که خراب می‌شود ارز به خارج می‌رود مگر مملکت شما چه‌قدر ثروت دارد شش ماه تمام راه‌های ما باتلاقی و خراب است سازمان برنامه که نسازد دولت هم که اعتبار ندارد ما همین‌طور تماشا بکنیم والله این خجالت دارد والله ما اگر تکلیف راهسازی را معین نکنیم این برای ما شرمندگی دارد برای این که این لااقل چیزی است که در دست ماست سازمان برنامه در اختیار ماست برای این که اختیارش در دست ماست (کریمی- سازمان برنامه یاغی است و اختیارش در دست ما نیست) باید با منطق صحبت کرد آقای کریمی (کریمی- فقط حرف زد؟) اجازه بدهید اظهارات بنده چیزی نیست که خلاف باشد بنده در خاطر مذاکراتم می‌خواهم مطلبی عرض بکنم و اینجا یک گله‌ای می‌کنم از آن این است که تذکراتی که راجع به سازمان برنامه داده می‌شود در خارج در بعضی از روزنامه‌ها نوشته است که وکلا این اظهارات را که می‌کنند برای این است که تبلیغات برای دوره آینده خود بکنند در چند روزنامه خواندم جناب آقای معاون وزارت راه حضرتعالی در وزارتخانه‌هایتان خوب کار می‌کنید برای این که مورد توجه وزیر واقع بشوید وزیر خوب کار می‌کند برای این که مورد توجه اعلیحضرت همایونی واقع بشود اگر وکیل رفت برای مردم راه خواست آسفالت خواست فرض کنید برای تبلیغ هم کرد گناه نیست برای مردم کار کردن که گناه نیست آیا برای وکیل گناه است و هیچ وکلی نباید از این قسم حرف‌ها بزند و حرف دولت را گوش کنند برای این که می‌گویند جنبه تبلیغاتی دارد بله من می‌روم راه را بگیرم برای مردم اعتراض می‌کنم و مردم می‌دانند که وکیل خدمت می‌کند یا نه اگر کار بد
وکیل بکند می‌گویند کار بد کرده خوب هم اگر کار بد بکند جراید می‌نویسند این که کار شخصی نیست مربوط به تمام مملکت است ما نوشته‌ایم رأی داده‌ایم چهار سال نفت مملکت را دادیم به خارجی‌ها با رأی خودمان ما نمی‌توانیم تاب بیاوریم که این وجوه صرف راهسازی نشود منطق ما اگر غلط است تشریف بیاورید بگویید غلط است والا به خدا نمی‌شود از لحاظ تولدی امنیت بهداشت و راه ما نمی‌توانیم به مردم بگوییم که اینها را نخواهید چون بین وزارت کشور و دارایی و سازمان برنامه اختلاف می‌باشد بین سران دول بزرگ اگر اختلاف بود تا به حال حل شده بود الان ۷ ماه است که این اختلاف باقی است و حل نشده مسئله دیگری که می‌خواستم عرض کنم آن این است:
بعضی از روزنامه‌ها نوشته‌اند که در کارهای سازمان برنامه آقایان وکلا اشکال می‌کنند برای این که منافع و توقعاتی دارند (مهندس جفرودی- هیچ همچون چیزی نیست) (صدقی- غلط کرده‌اند که نوشته‌اند) من از دولت خواهش می‌کنم همه آقایان خواهش می‌کنند که در جلسه خصوصی خدمت آقای رئیس جلسه خصوصی یا جلسه عمومی بیاورند اسم یک نفر را که توقع خصوصی دارد بگوید و اگر نگفتید هر چه گفتید دروغ است (صحیح است) آقایان از سازمان برنامه چه توقعی دارند؟ توقع لوله‌کشی غیر از این است؟ بیایید بگویید اگر نگفتید راجع به وکلا در مورد سازمان برنامه هرچه گفتید دروغ است (داراب- دولت که نمی‌گوید) آقایان حاضر نیستند که بگوید؟ (نمایندگان- چرا حاضریم) بیایید در جلسه علنی تمام توقعات تمام تقاضاها را بیاوریم بخوانید اگر نبود دروغ هست اگر بود ما خائن هستیم تا کی می‌شود تحمل کرد تقلب و خیانت را خوب بیایید و بگویید و بگویید (دکتر جزایری- مشروع‌ترین تقاضاها همین تقاضای آقایان است) اگر هستند بیایند بگویند ما که غرضی نداریم چه غرضی اما اگر دیدی این تقاضاها را می‌کنم ما در فشار مردم هستیم مردم بهداشت می‌خواهد این دانشکده طب از روز باز شد ۵ هزار نفر رفتند برای اسم‌نویسی ۴۰۰ نفر قبول شدند چهارهزار و شصت نفر باید ول بگردند می‌گوییم که این بهداشت عمومی جزو برنامه است چهار دانشگاه درست کنید این توقعات است که ما را متهم می‌کند تا مجلسی را سبک کنند تام آنهایی که مجلس را سبک می‌کنند ول این که در مجلس افراد خطاکاری هم باشند باز سبک کردن مجلس به مملکت صدمه بزنند این اساس مملکت است و نباید به این اساس لطمه وارد کرد روزی چوبش را می‌خورند که خودتان حظ بکنید بنابراین در خاتمه عرایضم می‌خواستم تقاضا کنم در این لایحه‌ای که امروز مطرح است و یک پیشنهادی تقدیم کردم آقایان توجه بفرمایند در موقع خودش توضیح خواهم داد بنده یک تبصره کوچولویی پیشنهاد کرده‌ام که دولت مکلف است که راهسازی‌های مهم راهسازی استان‌ها و راهسازی نمیه تمام را جزو برنامه ۷ ساله منظور گردید این پبشنهاد را تصویب بفرمایید این مسئله تمام استان است و اگر تصویب کردید کافی است می‌رود به کمیسیون سازمان برنامه در کمیسیون سازمان برنامه دقت کنید و وزرای ما آنجا منافع تمام مردم را حفظ می‌کنند (انشاءالله) (احسنت احسنت).
رئیس- آقای معاون وزارت راه.
معاون وزارت راه (مهندس خسرو هدایت)- بنده مقدمه می‌خواستم عرض کنم به آقایان نمایندگان محترم که در وزارت راه به بنده مراجعه فرموده‌اند مراجعه‌شان منحصراً به کارهای عمومی بوده (احسنت) یعنی مربوط به راهسازی و آسفالت و بندر و از این قبیل است و هیچ کاری خصوصی به بنده مراجعه نشده و لیکن بنده آنچه را که می‌خواهم ببینم و تقاضای توجه کنم این است که با این قضیه راه‌های کشور که مورد علاقه تمام مردم و در عین حال شکایت آقایان است توجه کنید که یک مرتبه برای همیشه روشن شود که تکلیف طرفین در آتیه معلوم خواهد بود ما وضع راهسازی‌مان به این صورت است یک راهسازی داریم و یکی هم نگهداری راهسازی یک عنوان عمرانی است سازمان برنامه قبول دارد و پولش را می‌دهد به این ترتیب که راه‌هایی را که ساختنش را با این برنامه ۷ ساله ضرورتی تشخیص داده است شروع به ساختن می‌کند.
خلعتبری- پریروز در کمیسیون برنامه بنده را دعوت کردند آقای رئیس سازمان برنامه خودشان فرمودند که نمی‌هند این جزو عمران حساب نمی‌شود (زنگ رئیس).
معاون وزارت راه- آمدند و راه‌هایی را که ممکن بود در ۷ سال با این پول‌ها ساخته بشود در کمیسیون برنامه هم گذرانیدند آن وقت خود این راه‌ها هم که از کمیسیون برنامه گذشته است و دو قسمت است یک قسمتش را که حداکثرش برای ۸ سال ۶ هزار کیلومتر خواهد بود این را می‌خواهند به وسیله شرکت جان مولم که مقاطعه‌کار نیست و شرکت ناظر است انجام بدهد آن وقت از این شش‌هزار کیلومتر طبق قرارداد ما موظف بودیم که سه‌هزار کیلومتر معرفی کنیم که از این سه‌هزار کیلومتر نقشه‌برداری کنید و هزار کیلومترش را بسازید و این کار شده سه‌هزار کیلومتر گفته شده که از این سه‌هزار کیلومتر هزار کیلومتر ساخته شده (یکی از نمایندگان- کدام‌ها است؟) راه پهلوی به خرمشهر برای نقشه‌برداری و ساختمان برای نقشه‌برداری فقط راه چابهار و زاهدان شیراز عسلویه گفته شده است شیراز و اهواز گفته شده است این برای نقشه‌برداری است یعنی نقشه‌برداری دلیل ساختن نیست عینی آنچه که محرز است گفته شده برای ساختمان راه پهلوی بخرند شهر است از طریق رشت قزوین همدان و دورود و خرم‌آباد (یکی از نمایندگان- راه کرمانشاه به آذربایجان چطور شد) از شش‌هزار کیلومتر هزارتاش را گفتیم بعد می‌ماند راه‌هایی که باید ساخته بشود و به سازمان برنامه نمی‌شود گفت چون آن طبق برنامه عمل می‌کند و نمی‌تواند در عین حال تمام نظریات را عمل بکند همچنین ساختمان راهی که مورد ضرورت قطعی است سرعت همه باید به کاربرد آنها راه‌هایی است که سازمان برنامه ضروری تشخیص داده است و کمیسیون برنامه تصویب کرده یا در این صورت هست یا نیست اگر نیست سازمان برنامه به ما اعتبار داده ۵ میلیون تنخواه گردان داد گفت این برای راهسازی هر چه خرج کردید اسنادش را برگردانید راهی که جناب آقای خلعتبری اشارعه کردند یعنی راه رشت به مشهد از طریق بجنورد از طریق شمال جزو آن است و ما هر قدر در این را خرج کنیم و سندش را بفرستیم پولش را می‌دهند و به همین دلیل هم هست که بین رشت و لاهیجان مشغولیم بین بجنورد و مینودشت هم مشغولیم ولی اگر پیشرفت نکردیم در ساختمان این راه تقصیر کسی نیست تقصر توانایی مملکت است به طور مثال عرض کنم ما می‌بایستی الان در قلعه‌نو که ساختمان راه‌آهن می‌شود باید دوهزار تا کارگر داشته باشیم حداکثرش که توانسته‌ایم جمع کنیم ۱۸۰۰ نفر است یک نفر نمی‌توانیم اضافه بکنیم (دکتر جزایری- گداهای تهران چه می‌کنند) گداهای تهران نمی‌روند بنده خودم جمع‌شان کردم نمی‌روند کار بکنند گدا را نمی‌گویم در خیابان سی‌متری چندین هزار نفر راست‌راست راه می‌روند و نمی‌روند در آذربایجان یک نفر بی‌کار نیست ما فرستاده‌ایم از جای دیگر کارگر به آذربایجان آمد (صحیح است) پس حالا ما در آن راه‌هایی که از جمله فرمودند راه کرمانشاه به تبریز راه همدان به ساوه الان داریم کار می‌کنیم پول این راه را هم سازمان برنامه می‌دهد یعنی برای آن راه‌هایی می‌دهد که کمیسیون برنامه تصویب کرده است و راه‌هایی که می‌خواهیم بسازیم و کمیسیون برنامه تصویب نکرده است آن مجوز قانونی ندارد و ما این ده میلیون را که می‌خواهیم برای آن راه‌هایی است که می‌بایستی ساخته بشود و سازمان برنامه چون مجوز قانونی ندارد نمی‌سازد برای این که نمی‌تواند پولش را بدهد برای آنچه که مجوز قانونی گرفته است (دکتر میران- راه تهران به قزوین چه می‌شود) الان بین تهران قزوین دارند کار می‌کنند یک سفری بفرمایید (قنات‌آبادی- خود قزوینی‌ها نمی‌خواهند) (یکی از نمایندگان- راه تهران به قم چه می‌شود) تهران و قم را هم شروع می‌کنیم پس آقایان طبقه‌بندی راه‌های ما را فهمیدید یک قسمتی را شرکت جان مولم نظارت خواهد کرد یک قسمتی مجوز قانونی دارد ما می‌سازیم و سازمان پولش را می‌دهد یک قسمت است که مجوز قانونی ندارد بایستی ما پولش را بدهیم مثلاً یک راهی که بایستی حتماً اصلاح بشود و نمی‌شود گفت که نشود راه چالوس و کرج است که تونل آن خراب است و دیوارهای آن را آب برده اتفاقاً از راه‌هایی که کمیسیون برنامه تصویب کرده نیست ما باید خودمان بسازیم و وزارت دارایی هم پول برای ساختمان نداده می‌گوید کارهای عمرانی با سازمان برنامه است و بس این ده میلیون تومان از این قبیل راه‌هایی است که بایستی خودمان بسازیم اما برای نگاهداری راه‌ها این بودجه‌ای که برای نگاهداری راه‌ها به ما داده‌اید کفایت نگهداری راه‌ها را نمی‌کند و یک قسمت از این ده میلیون تومان صرف نگهداری قسمتی از ماشین‌آلات می‌شود و آقایان که وضع راه‌ها نگرانند و ناراضی هستند بدون این که توجه داشته باشند که وضع راه‌ها به چه صورت در آمده است در زمان اعلیحضرت فقید شاید ۵۰۰ کامیون هم در یک راه نمی‌رفت و نمی‌آمد الان وضع ترافیک در راه‌ها کشور طوری شده است که به هیچ‌وجه به موقع خودش پیش‌بینی نشده صرف‌نظر از این که میزانی که کامیون‌ها بار می‌زنند مطابق ظرفیت‌شان نیست ما در وزارت راه کمیسیون کرده‌ایم و به نمایندگان آنها گفتیم که این که شما علاوه بر ظرفیت ماشین‌ها را بار می‌کنید هم راه‌های ما را خراب می‌کنید هم سرمایه‌های خودتان را خراب می‌کنید گفتند ما کامیون‌های دو تن داریم که هشت تن بار می‌زنیم برای این که باید قسطش را بدهیم و نمی‌توانیم غیر از این کاری بکنیم نتیجه‌اش این می‌شود که این ۸ تن بار که می‌بایستی در کامیون هشت‌تنی و روی یک محور تقسیم بشود تقسیم می‌شود روی همان محوری که باید دو تن بار ببرد نتیجه‌اش این می‌شود که توی جاده‌ها گرد و خاک می‌کنند این گرد و خاک نیست این جاده است که به باد می‌رود و چه نتیجه‌ای دارد که دو تا کارگر آنجا باشد و یک بیل خاک بریزند این کامیون‌ها با هشت تن باری که می‌زنند روی هر محوری بیش از آنچه که سازنده پیش‌بینی
کرده فشار می‌آوردند نه فقط آن خاک را می‌کنند جاده را هم می‌کنند ما پیش‌بینی کرده‌ایم که بیاییم در هر راهی در مقصد بار را کنترل کنیم که اینها بیش از ظرفیت معین بار نزنند و خواستیم قپان‌های باسکول برقی درست کنیم که بشود کامیون‌های را کشید ما نتوانستیم این فکر را عملی کنیم چون موضوع راه‌ها تنها نبود اینها سرمایه‌شان هم با این وضع از بین می‌رود ولی این شنید چون میزان کامیون و اینها در بین بود. بنابراین ما نبایستی ادامه بدهیم نگهداری راه‌ها از کارگر و غیره هر قدر هم کم بکنیم چه کارگر اضافه بکنیم و چه کم بکنیم این پول به هدر می‌رود و فایده ندارد نظر ما این است که نگهداری راه‌ها را مکانیزه بکنیم و یک گروه‌هایی تشکیل دادیم که دارای یک بولدوزر یک دلمکانیک و یک کامیون باسکولان هستند (دکتر جزایری- کامیون‌ها را مأمور شهربانی بعد از گرفتن پول رد می‌کنند و روزی هزار تومان می‌گیرند) ما هنوز آن صلاحیت را نداریم اگر قرار بشود باید اجازه بگیریم و قانون بگذاریم یکی از نکاتی ما بایستی عمل بکنیم مکانیزه کردن راه‌هاست که اقلاً با این وضعی که پیش آمده است بتوانند مؤثر واقع بشوند والله با این وضعی که آقایان دیده‌اند نگهداری راه‌ها به هیچ‌وجه در مقابل این جریانات تأثیر ندارد (تیمورتاش- راجع به آسفالت شهرها بفرمایید) یک نکته‌ای که می‌خواستم آقای ارسلان خلعتبری توضیح بدهم آن توانایی خرج است الان تا آخر سال ۳۴ با توجه به آنچه که سازمان برنامه به ما می‌پردازد ما توانایی خرج‌مان هم بیش از ده میلیون تومان نیست حتی می‌شود پیش‌بینی کرد تمام این ده میلیون تومان هم خرج نشود فقط آنچه می‌شود اطمینان داد این است که این اعتبار به مصرف راه‌هایی که در درجه اول اهمیت ضرورت است برسد و تکلیف آسفالت شهرهایی که ضرورت دارد قطعی دارد و متضمن نگهداری راه‌هاست و بنده خیال می‌کنم که با تصویب این اعتبار و با کمکی که این سازمان برنامه به ما می‌کند و برنامه‌هایی که طرح می‌شود کمک همگی انجام می‌شود و آسفالت بعضی شهرها که ضرورت قطعی دارد انجام بشود.
رئیس- آقای شوشتری.
شوشتری- بسم الله الرحمن الرحیم مالا یدرک کل ما یدرک کل من خیلی خوش‌وقتم که امروز این لایحه که خیلی خوش‌وقتم که امروز این لایحه را می‌بینم که افراد موافق درش نیست بلکه مفهوم حلاجی است برای این که فرمایشات جناب آقای ارسلان خلعتبری یک قدری مطلب را روشن کرد در تمام قسمت‌ها موافق بودند خوب بود ایشان موافق می‌بودند من می‌آمدم مخالف صحبت می‌کردم بیانات‌شان یک قسمت موافق بود و یک قسمت به عنوان مخالف بود فرمایشات معاون محترم وزارت راه هم این معنی را داشت یعنی امروز ما نشستیم حقیقتاً یک لایحه‌ای را در نظر افتاده استفاده مردم داریم حلاجی می‌کنیم بدون این که مخالف و موافق آن مفهومی که ظاهراً داشته باشد بنده جناب آقای ارسلان خلعتبری با کلیه فرمایشات شما موافقم و خودم حاضر و ناظر بودم که اگر مردم محترمی وقتی اعلیحضرت فقید رضوانه‌الله‌علیه می‌خواست راه‌آهن را بسازد حساب کردم یکی از تجار محترم که فرزند برومندش در این مجلس وکیل است و مرحوم حاج امین‌الضرب هم بودند آن مرد هم بود عده‌ای بودند در آنجا نشستند حتی این مردم پیشنهاد که من راه‌های صاف را به کیلومتری ۸۰ هزار تومان و راه‌های کوهستانی را به کیلومتری ۱۶۰ کیلو تومان این صحبت شد گفتند نمی‌شود و باید این طور بشود خوب شد و ۲۳ هزار کیلومتر روی آمار در زمان شاهنشاه فقید با آن بودجه محدود ۲۰۰ و چند میلیون تومانی تمام مملکت راهسازی شد و برای اتصال و قراء و قصبات قانونی تقسیمات کشوری که بنده را خواستند و بردند به وزارت کشور مدتی هم زیر دست جناب آقای حاج عزالممالک اردلان سلام‌الله تعالی کار می‌کردید برای این که این قانون را به منصه عمل در بیاوریم چرا بنده با این ده میلیون تومان به عنوان موافق نام نوشتند مدّتی بود با آقای سرلشکر انصاری مذاکره می‌کردیم که راه‌های مازندران و گرگان و استرآباد می‌گویم امیدوارم چون آنجا را در تقسیمات کشوری سعی کنیم که بعد به همین نام بنامیم انشاالله برای این که از آنجه علما و ادبای زیاد بیرون آمده و نام ادبا و علما را ما از بین نبریم ناچاریم برگردیم به اسم اصلیش این راها را باید نگهداری کرد وضعیت طوری است که اگر این اتصال قطع شود با این اعتبارات کم ما نمی‌توانیم جبران بکنیم خیلی خوشم آمد از آقای ارسلان خلعتبری که گفتند اگر وکیلی برای حوزه انتخابیه خودش آمد زحمت کشید گناه نکرده بنده آمدم به آقای سرلشکر انصاری عرض کردم که راه نوکده به بندر یزد و راه بندر شاه به کرد کوی طوری است که در زمستان به کلی قطع می‌شود این ترکمن‌ها یک وضعیتی دارند خود ایشان تشریف می‌برند دیدند آن‌وقت توجه کردن به این موضوعی که فرمودند که آیا این اعتبار عمرانی است که باید به سازمان برنامه بپردازیم یا اعتبار نگهداری است این را ناچارم متذکر شوم چون ذهنم مشوب شد چون در فرمایشات‌شان فرمودند برای یک کیلومتر ۴۰۰ هزار تومان در نظر گرفته‌اند اگر فرض کنیم این راه عرضش ده متر است متری ۴۰ تومان می‌شود و به نظر من خیلی عجیب می‌آید و خرج آن این‌طور نیست در صورتی که ده متر باشد البته ممکن است در بیابان‌ها دو راه ساخته بشود که تمام راه حداقل ده متر عرض داشته باشد که پس از این که ساخته شد در ایاب و ذهاب اینقدر مساس پیدا نشود ماشین‌ها سرپیچ‌ها به هم نزنند اینقدر جان مردم تلف نشود برای این که دوباره یک است و برای این که راه اساسی نیست اینقدر باید طوری آقایان معاون وزارت راه توضیح بدهند که آنهایی که می‌آیند و مناقصه را می‌برند و از روی چه قاعده‌ای کار می‌کنند متر کوهی چقدر تمام می‌شود سنگ‌ریزی دارد و کجا باید زیرسازی بشود کجا سنگ ندارد باید سنگ را از دور بیاورند اینها قسمتش این نیست اما این ده میلیون تومان آقا توضیح دادند برای تعمیر راه‌ها و تهیه کردن لوازم است برای تعمیر به عقیده من و همه نمایندگان این ده میلیون کافی است والا این اعتبار برای راهسازی نیست چطور شما می‌توانید راه‌های جنوب راه‌های شمال باغ‌های کرمان که خود آقا فرمودید و اگر راه کرمان را در قسمت جیرفت بسازند سالی هفت هشت میلیون لیره پول پیدا می‌کنند از محل ذغال سنگ یقین دارم که از ده میلیون ۴ میلیون آن شاید به مصرف طریق ماشین‌آلات برسد جناب آقای معاون وزارت راه گو این که بنده هم با شما موافقم همین جوابی که یک نفر کامیون‌چی می‌دهد که من دو تن راه را هشت تن می‌برم این کار البته راه‌ها را خراب می‌کند این پول مملکت است این پولی است که با خون دل به دست می‌آید اینجا شما می‌آیید یک ساعت توضیح می‌دهید که نمایندگان قانع بشوند متوجه بشوند و تصویب بکنند آن وقت سه چهار نفر استفاده‌چی بفرمایند و این راه‌ها را خراب کنند این معنی ندارد پس باید طوری قانون را وضع کرد و طوری اطراف را دید و طوری مماس برقراری جزیی کرد که شما از این قانون که می‌گذارنید حداقل استفاده را بکنید و قانونی که نمایندگان محترم رأی داده‌اند مانع نشوید مانع را برطرف بکنید متقاضی موجود است شما هر وقت برای مملکت برای اصلاحات مملکت برای راهسازی مملکت وقتی با آن تشریحی که فرمودید و خیلی هم تشریح صحیحی بود لایحه‌ای بیاورید تمام نمایندگان محترم رأی می‌دهند اما شما هم موانع را باید رفع کنید معایب را هم رفع کنید اینها را باید استان‌دارها جلوگیری بکنند مأمورین ژاندارمری باید جلوگیری بکنند طوری که پول‌گیری هم نباشد که مأمور دروازه نگوید بده بیا برو مثل آن پاسبان نباشد که از دور اشاره کند دو تومان بده و برو راستی امروز یک موضوعی داریم که باید حلاجی کنیم فعلاً می‌فرمایید این ده میلیون کافی است برای شما و این تشریحی که آقای ارسلان خلعتبری برای شما کردند این شش هزرار کیلیومتر به آن وضعیت کیلومتری ۴۰۰ هزار تومان تمام بشود که جاده ده متری باشد اما با این در آمد مملکت فقیر ما را می‌رساند باتی منزل، من با این لایحه موافقم و استدعا می‌کنم همان‌طوری که فرمودند در درجه اول برای آن قسمت‌هایی که باید بیشتر اوقات صرف بکنند این اعتبارات را صرف کنند که مثل راه چالوس بند نیاید ای کاش سعی می‌کردیم راه آمل را باز می‌کردیم بنده مدت‌ها زحمت کشیدم تا راه گرگان به راه دامغان متصل کردم با آقای وزیر راه عرض کردم که شما از اینجا می‌خواهید بروید به طبس باید از اینجا بروید به مشهد از مشهد ۱۷۰ فرسخ از آنجا ۱۰۰ فرسخ دیگر بروید به طبس در صورتی که طبس به شاهرورد متصل کردند ۶۱ فرسخ است مرحوم شاه عباس قدس سره این عمل را کرده نادر هم این کار را کرده حتی بر نخورد به کاشی‌های نایب‌حسین کاشی هم از آنجا حمله کرد به طبس (عبدالرحمان فرامرزی- این به ضررشان نیست چون حمله کرده شکست که نخورده) ولی من او را شکست دادم به وسیله مرحوم حاج‌شیخ محمدحسین طبسی و محمدعلی گنابادی این‌کار را کردم عرض کنم که من استدعا دارم برای این که حوزه استرآباد و مازندران و مخصوصاً این دو قسمت که سبب شد که مهم‌ترین پیشنهاد را کردم مخصوصاً راه بندر یزد و راه بندر شاه کردکوی را در نظر بگیرند چون این راه کردکوی که قطع می‌شود ما را در گرگان دچار خسارت عجیبی می‌کند. گرگانی خسارت برده جناب آقای فرامرزی اگر عمله گیر نمی‌آید یک ساعت به ظهر مانده توی خیابان استانبول این بی‌کارها را که جلوی مردم را می‌گیرند جمع کنید یعنی چه این قبح است همه از اداره‌ها پا می‌شوند در خیابان استانبول قدم می‌زنند این واقعاً شرم‌آور است برای مملکت (دکتر جزایری- توی شهر تهران بیست هزار گدا است) آقا جان موقع کار می‌آید استانبول مفت قدم می‌زند البته شرم‌آور است برای مملکت اینها را باید تذکر بدهیم انشاالله تذکرات آنها هم تأثیر می‌کند و اخلاق‌شان را اصلاح می‌کنند و نمی‌رود آبروی مملکت و جوان‌ها مملکت را در انزار خارجی‌ها بگذارند از این جهت من موافقم امیدوارم شما هم موافق بشوید که قدم‌های اساسی برای مملکت بردارید.
رئیس- ۵ پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده در کلیات است پیشنهاد آقای خرازی که بر سایرین مقدم است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی نسبت به لایحه وزارت راه بعد از اظهارات یک مخالف و یک موافق کفایت مذاکرات پیشنهاد می‌نماید- محمدرضا خرازی
مسعودی (منشی)- آقایان صدرزاده- دولت‌آبادی- عمیدی‌نوری- صادق نراقی همین پیشنهاد را کرده‌اند ولی پیشنهاد آقای خرازی مقدم است. (عده از نمایندگان- مخالفی نیست) آقای فرامرزی مخالفید؟
عبدالرحمن فرامرزی- بله.
رئیس- آقای خرازی بفرمایید.
خرازی- به طوری که همکاران محترم مستحضر هستند مراسلات و ارتباطات یکی از مسائلی است که باعث پیشرفت ملت‌ها و کشورها خواهد بود متأسفانه در مملکت ما با این قضیه حیاتی باید گفت توجه نشده روز به روز عوض این که ما در این قسمت‌ها جلو برویم عقب خواهیم رفت امروز در تمام دنیا حمل‌ونقل هوایی حمل‌ونقل دریایی، حمل‌ونقل بار راه‌آهن- حمل‌ونقل از طریق خشکی مورد توجه است ما در مملکت‌مان با این که وزیر راه و معاونش کماب توجه را دارند که یک کارهایی در وزارت راه مخصوصاً در راه‌های خشکی بکنند ولی متأسفانه نمی‌بینیم که روزبه‌روز وضعیت راه‌هایمان عقب‌تر می‌رود سابق در زمان اعلیحضرت رضاشاه کبیر چون ایشان با اتومبیل مسافرت می‌کردند در جاهایی که تشریف‌فرما می‌شدند به طور موقت راه‌ها را درست می‌کردند ولی حالا چون اعلیحضرت شاهنشاه یا طیاره مسافرت می‌کنند دیگر هیچ انتظاری نیست که این راه‌هایی که در زمان اعلیحضرت فقید درست می‌شد درست بشود اما این که بنده پیشنهاد کفایت مذاکرات دادم برای این مسئله است که چون وزارت راه نسبت به این لایحه تقاضای فوریت کرده است و آقایان رأی به فوریت داده‌اند تقاضا کرده‌اند که آقایان مذاکرات را کافی بدانند و یک کمکی به وزارت راه بشود چون حالا اگر وزارت راه به راهسازی اقدام نکند برمی‌خورد به ماه‌های آذر و دی و بهمن که نشود راهسازی کرد ضمناً بنده می‌خواستم از حضور جناب آقای معاون وزارت راه استفاده کنم ببینند برای ما شرم‌آور است این طرف بصره این طرف خرمشهر است سالهای سال است که وزارت راه موفق نشده است راه بین خرمشهر و اهواز را درست بکنند یا فرض بفرمایید مردم را مجبور می‌کند که مال‌التجاره را در بنده شاهپور تخلیه کنند بندر شاهپور انبار ندارد.
رئیس- در کفایت مذاکرات صحبت بفرمایید.
خرازی- در کفایت مذاکرات است می‌خواهم توجه دولت را جلب کنم تجار را مجبور می‌کنند مال‌التجاره خودشان را در بندر شاهپور تخلیه کنند در صورتی که راه هم منحصر به راه‌آهن است و راه‌آهن وسیله حمل مال‌التجاره مردم را ندارد وزارت راه هم نمی‌آید یک راه از بند شاهپور به اهواز بساز که مردم راحت بشوند و این قدر از حیث راه‌آهن در مضیقه نباشند و بنابراین بنده تقاضا دارم آقایان کمک بکنند و به این لایحه رأی بدهند که وزارت راه این راه‌ها را زودتر درست بکنند.
عبدالرحمن فرامرزی- بنده نوبتم را به آقای نراقی می‌دهم.
رئیس- آقای نراقی.
نراقی- بنده خودم پیشنهاد کفایت مذاکرات دادم و علت این که به عنوان مخالف صحبت می‌کنم این است که جناب آقای خرازی درست توضیح ندادند این لایحه دیگر مانعی ندارد و همین طور که جناب آقای معاون وزارت راه توضیح دادند بین سازمان برنامه و وزارت راه راجع به پرداخت این وجه هیچ اختلافی نیست (شمس قنات‌آبادی- اصلاً به این سازمان برنامه و دولت هیچ اختلافی نیست آشتی کردند و دولت علیه) قرارداد جان مولم برای راه‌های اساسی است از سال اول ۳۰۰ کیلومتر برای سالهای بعد ۲ هزار کیلومتر است اگر ما ۳۰۰ کیلومتر راه را سال اول داشته باشیم البته وزارت راه راه‌های درجه اولی را شروع کرده که مطابق همان اصولی که باید ساخته شود می‌سازد در برنامه هم فقط شش‌هزار کیلومتر گذاشته شده ۲۴۰ میلیون سازمان برنامه تصویب کرده است که فعلاً مصرف شود آنچه که مورد بحث است الان ۲۴۰ میلیون است و البته مطابق نظری که خود سازمان داده سی‌هزار کیلومتر راه اصلی لازم دارد سازمان هم مخالف است این نظر نیست عملی که جان مولم خواهد کرد نظر به این که یک نقشه خیلی وسیع برای راه‌ها کشیده‌اند وزارت راه خودش را می‌کند خوش‌وقتی این است که جناب آقای وزیر راه مرد شریفی هستند و کار فعلی‌شان هم منظم است و این کار را به طور خوب دارد از پیش می‌برد یعنی راه‌های درجه اول دارد ساخته می‌شود فعلاً بنده می‌خواستم تقاضا کنم از آقایان چون هیچ گونه اختلافی در بین نیست به این لایحه زودتر رأی داده شود که وزارت راه به موقع بتواند اقدام کند و اما آقای شوشتری فرمودند که ده میلیون کم است همین اظهار کردند فرمودند که این استعداد خرج کردن بیش از ده میلیون را نداریم و این کافی است آقای فرامرزی هم فرمودند راجع به بندر لنگه و لار تذکری بدهم و همین طور راجع به راه ورامین که همین آسفالتی که شده پوششی که روی آن مانده اگر نشود از بین می‌رود.
رئیس- رأی گرفته می‌شود. پیشنهاد کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. پیشنهاداتی رسیده است که باید قرائت شود ولی پیشنهاد سکوتی رسیده که مقدمه است قرائت می‌شود. به شرح زیر قرائت شد.
پیشنهاد می‌کنم لایحه وزارت راه مسکوت بماند. نقابت.
رئیس- این پیشنهاد همان خروج از دستور است. بفرمایید صحبت کنید.
نقابت- عرض کنم که بعضی از مسائل هست که فوق‌العاده مورد احتیاج است و همه بهش توجه دارند و لیکن برای انجام مقصود کافی نیست. و وسیله سهل‌تر و آسان‌تری هست که آن کارها را انجام می‌دهد و لازم به این زحمت نیست و این است کثرت وضوح پنهان است حالا چرا؟ توضیح عرض می‌کنم توجه فرمودید که آقای معاون وزارت راه توضیح دادند که ما سه طبقه راه داریم یک طبقه آنهایی است که با جان مولم قرارداد شده است یک طبقه آنهایی است که کمیسیون برنامه تصویب کرده است و برنامه به وزارت راه گفته است بسازید اسناد خرج را بفرستید پول پرداخت می‌شود یک قسمت ثالث داریم که کمیسیون برنامه تصویب نکرده مگر کمیسیون برنامه تشکیل نیست مگر کمیسیون برنامه نمی‌تواند این راه‌های اضافی را در مرتبه دوم قرار بدهد مگر کمیسیون برنامه نمی‌تواند با پیشنهاد وزارت راه و موافقت سازمان برنامه آن قسمتی را که آقا برای ۱۰ میلیون می‌خواهد در گاتگوری دوم قرار بدهد (دکتر جزایری- آقا ارجاع نشده بعد دستور بدهید در قسمت دوم برنامه اجازه داده وزارت راه بسازد پولش را بدهد و اینها را هم بسازد و الا دو قسمت دو کاتگوری داریم که دفعه سوم یک قسمت ده میلیونی فرضاً این قسمت ده میلیونی تمام بشود می‌آید یک ده میلیون و یک چند میلیون دیگر می‌خواهد و خرجش تحت کنترل نیست چه اشکالی دارد که یک کمیسیون دقیقی به این کار رسیدگی کند و یک عده از رفقای ما در آن کمیسیون به این موضوعات رسیدگی کنند و به مشکلاتی که سازمان برنامه جلوی دهان مردم می‌گذارد رسیدگی بکند در ایالات و ولایات کارهایی است.
رئیس- آقای نقابت در پیشنهاد سکوت بفرمایند.
نقابت- بنده پیشنهاد کرده‌ام فعلاً این لایحه مسکوت بماند که به این کار رسیدگی شود چون با یک قیام و یک حقوق و یک رأی دادن کار از دست می‌رود بعد هم جلوی حرف را می‌گیرند و می‌گویند مذاکرات کافی است آقا دو میلیون تومان در یک مملکتی که هیچ راه ندارد می‌خواهند بدهند اجازه نمی‌دهند دو تا موافق و دو تا مخالف صحبت کنند که یک خُرده مطلب روشن بشود یک پیشنهاد کفایت مذاکرات می‌دهید و بعد هم ختم می‌شود به این جهت بنده پیشنهاد می‌کنم این لایحه تا جلسه دیگر مسکوت بماند تا با کمیسیون برنامه و راه تماس بگیریم ببینیم چرا اینها را اجازه داد چرا اینها را اجازه نداد و در جلسه دیگر رأی بگیریم.
چند نفراز نمایندگان- پیشنهادشان را پس گرفتند.
رئیس- آقای نقابت پس گرفتید.
نقابت- مقاصدمان را پیشنهاد می‌دهیم پس گرفتم.
۵- اخذ رأی و انتخاب یک نفر جهت عضویت در شورای بیمه‌های اجتماعی.
رئیس- عده‌ای از آقایان تقاضا کردند قبل از این که پیشنهادات قرائت بشود نسبت به انتخاب یک نفری که باید تعیین کرد برای بیمه‌های اجتماعی رأی گرفته شود (صحیح است، صحیح است) آقایانی که با این نظر موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد فعلاً سه نفر به حکم قرعه تعیین می‌شود برای نظارت و آقای مسعودی هم از هیأت رئیسه در نظارت شرکت دارند (اقتراع به عمل آمد آقایان عمیدی نوری و صدقی و مهندس صفر تعیین شدند).
رئیس- شروع می‌شود به اخذ رأی (اسامی آقایان نمایندگان به وسیله آقای مسعودی (منشی) به ترتیب ذیل اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد.)
آقایان: امیر تیمور- اورنگ- دکتر بینا- کریمی- پناهی- دکتر حکمت- شادمان- حمیدیه- دکتر عدل- صفاری- عماد تربتی- عبدالصاحب صفایی- خرازی- محمود افشار- محمود رضایی- حمید بختیار- موسوی- صادق بوشهری- مصطفی کاشانی- زنگنه- مهدوی- عبدالرحمن فرامرزی- افخمی- خزیمه اعلم- پیراسته- دکتر شاهکار- مهندس جفرودی- تفضلی- عباسی- ایلخانی‌زاده- دکتر سید امامی- دکتر وکیل- سلطان مراد بختیار- تیمورتاش- بوداغیان- افشار- صادقی- صارمی- شمس قنات‌آبادی- صدرزاده- بزرگ‌نیا- دارا- دکتر پیرنیا- حسن اکبر- برومند- شوشتری- قراگوزلو- دولت‌شاهی- دولت‌آبادی- امیر احتشامی- اردلان- بهادری- درخشش- بهبهانی- توماج- مشایخی- شیبانی- عاملی- اخوان مصطفی ذوالفقاری- قرشی- لاری- حسن کاشانیان- کدیور- شادلو- دکتر افشار- ارسلان خلعتبری- دکتر جزایری- حائری‌زاده- هدی- محمود ذوالفقاری- نقابت- یدالله ابراهیمی- عرب شیبانی-
دهقان- مرتضی حکمت- استخر- گیو- فرود- صراف‌زاده- عمیدی‌نوری- قباد ظفر- کیکاوسی- ثقةالاسلام- صدقی- محمدعلی مسعودی- باقر بوشهری- جلیلی- محمودی. (مهرهای تفتیشیه و اوراق رأی شماره شده و پس از قرائت نتیجه به این قرار بود.
مهر تفتیشیه ۸۸
اوراق رأی ۸۸
آقای صراف‌زاده ۶۸ رأی.
آقای دکتر افشار ۱۹ رأی
ورقه سفید یک برگ.
رئیس- آقای صراف‌زاده با اکثریت ۶۸ رأی از طرف مجلس به عنوان نمایندگی در بیمه‌های اجتماعی انتخاب شدند (مبارک است).
۶- بقیه مذاکره در لایحه اجازه پرداخت یک‌صد میلیون ریال جهت راهسازی.
رئیس- پیشنهادات لایحه وزارت راه قرائت می‌شود (به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم رسایت مجلس شورای ملی پیشنهاد اصلاحیه ذیل را تقدیم می‌دارد بعد کلمه راهسازی (آخر سطر چهارم) عبارت این طور اصلاح شود: دولت مکلف است از اعتبارات سازمان برنامه علاوه الخ.
اردلان.
رئیس- آقای اردلان.
اردلان- آقایان محترم متوجه هستید که دولت مسئول مجلس شورای ملی است تشکیلاتی که ضمیمه وزارتخانه‌هاست اینها نمی‌توانند مستقیماً طرف مستقیم و قانونی مجلس شورای ملی واقع بشوند بنابراین بود اینجا اصلاح عبارتی یعنی شاید اصلاح اساسی هم باشد کردم و نوشتم دولت مکلف است از اعتبارات سازمان برنامه این پول را در اختیار وزارت راه بگذارد و تمنّا می‌کنم که آقایان موافقت بفرمایند و دولت هم متوجه باشد که همیشه در لوایح خودش چیزی بنویسد که واقعیت مسئولیت را برای خود او ایجاب بکند (صحیح است) ضمناً می‌خواستم توجه جناب آقای معاون وزارت راه را به این نکته جلب کنم که اینجا صحبت از راه‌ها شد و همین طور که خودتان تصدیق فرمودید یک قسمتی به جان مولم واگذار شده و یک قسمت هم به سازمان برنامه است که اعتبار در اختیارتان می‌گذارد و یک قسمت هم باقی است که این اعتبار را خواسته‌اند و چون در مذاکراتی که شد از یک راه اساسی بین کرمانشاه و کردستان و آذربایجان صحبت نشد و این راه یک راهی است که هم تجارتی و هم سیاسی و هم اقتصادی و از هر جهت بخواهیم در نظر بگیریم صحبت کنیم طرف احتیاج است در دوره اعلیحضرت فقید چند پل اساسی در این راه ساخته شد در سالی که بنده وزیر راه بودم یک اعتباری برای این کار گذاشتم از آن سال تا به حال ناتمام مانده و همچنین راه سنندج و مریوان و پنج‌وین که راهی است که تجارت کردستان را رونق می‌دهد بنده استدعا می‌کنم که وزارت راه توجه بکند که از این اعتبارات به مصرف این دوراه برسد (صحیح است). رئیس- رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد اصلاحی. آقای اردلان آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
(به شرح ذیل قرائت شد).
ریاست محترم مجلس شورای ملی تبصره زیر را پیشنهاد می‌نماید.
تبصره- دولت مکلف است از مبلغ یک‌صد میلیون ریال اعتبار پیش‌بینی شده در ماده واحده راه‌های اساسی حومه اطراف تهران را که خود اهالی از لحاظ کارگر و غیره هر گونه کمک و مساعدت خواهند نمود دایر و تعمیر و اصلاح نماید خرازی.
رئیس- این پیشنهاد به عقیده بنده وارد نیست معلوم نیست که مردم مساعدت بکنند اما راه‌های اساسی راه قم راه مازندران راه قزوین و راه‌های دیگر است پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود: (به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی اینجانب پیشنهاد می‌کنم که به ماده واحده پیشنهادی وزارت راه تبصره ذیل اضافه شود:
تبصره- دولت مکلف است راهسازی‌های اصلی همچنین راه‌های استانی و راه‌های نیمه‌تمام کشور را ضمن برنامه‌های ۷ ساله منظور نماید.
ارسلان خلعتبری.
رئیس- آقای خلعتبری.
خلعتبری- عرض کنم استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند (عبدالصاحب صفایی- خودتان پیشنهاد را دو مرتبه بخوانید) استدعا می‌کنم توجه بفرمایید که اگر بیان آقا در خواندن پیشنهاد رسا نبود حالا توجه بفرمایید پیشنهاد بنده این است که دولت مکلف است راه سری‌های اصلی مهم هم علاوه شود بهتر است و همچنین راه‌های اساسی و نیمه‌تمام کشور را ضمن برنامه ۷ ساله کشور منظور نماید (مهندس جفرودی- مرقوم بفرمایید غیر از شش هزار کیلومتر) بله قربان همین‌طور است توجه بفرمایید بنده اولاً از جناب آقای معاون وزارت راه گله‌مندم که توضیحات‌شان طوری بود که ممکن است سوءتفاهم بشود بنده این بیانات را اینجا برای کمک به وزارت راه کردم برای این که وزارت راه برنامه دولت را که قصدش کمک به مردم است در راهسازی بتواند اجرا بکند و به مانعی برنمی‌خورد (شوشتری- بنده توضیح دادم) جناب عالی هم که توضیح کافی دادید خواستم به لایحه دولت توجه کافی بفرمایید لایحه دولت می‌گوید سازمان برنامه متأسفانه برای تمام اقلام اعتباراتی که مورد احتیاج وازرت راه است مجوز خرج ندارد چرا مجوز خرج ندارد برای این که در بالا گفته است که وزارت دارایی می‌گوید من راهسازی را اعم از راهسازی نیمه‌تمام و نگاهداری راه‌ها و سایر چیزها نمی‌توانم بکنم و این اختلاف پیش آمده که این لایحه به مجلس آمده است خودشان گفتند که یک ۵ میلیون تومان هم از سازمان برنامه گرفتیم آن ۵ میلیون تومان را دو سه ماه تلقی و تلاش وکلا سبب شد که گرفتید والا به این آسانی به شما نمی‌دانند حالا هم به دلیل این که ده میلیون مجوز خرج می‌خواهید پس شما در زمان حاضر مجوز ندارید ما نمی‌خواهیم به شما کمک کنیم که مجوز پیدا کنید حالا پیشنهاد بنده چیست پیشنهاد بنده این است راهسازی‌ها اصلی کشور مثل فرض بفرمایید از اینجا به فارس و شیراز و بندر یا از اینجا به تبریز یک راه اساسی و اصلی است یک راهی هست در داخله استان‌ها است شهرها و بلوکات استان‌ها را به هم وصل می‌کند یک راه‌هایی است که نیمه‌تمام است در غرب و در جنوب همان طوری که فرمودند راه هراز است یا مهمان‌خانه‌ای آنجا هست که الان با ۵۰ میلیون هم ساخته نمی‌شود و این راهش هست که آن موقع بیست میلیون تومان برایش خرج شده است و این راه‌ها نیمه‌تمام است حالا بنده می‌خواهم تعمیر کنم که شما بتوانید در سال آینده و امسال پول بدهید و اگر پیشنهاد بنده را تصویب نفرمایید نمی‌توانید پول بدهید حالا دلیلش را عرض می‌کنم خوب دقت بفرمایید یک قراردادی با جان مولم دارید برای شش‌هزار کیلومتر با راهسازی برای کشور مخالف نیستم و مفید می‌دانم اما برای راهسازی جان مولم ۶۸ میلیون تومان سازمان برنامه اعتبار داده است اجازه بفرمایید آقای صفایی تقاضا می‌کنم توجه بفرمایید برای آن راهسازی ۶۸ میلیون تومان اعتبار تأمین شده و هشت میلیون لیره اعتبار باز هم برای آن تأمین شده است پس سازمان برنامه می‌تواند در حدود یک هشت میلیون لیره و یک ۶۸ میلیون تومان پول بپردازد که کمیسیون سازمان برنامه هم تصویب کرده است حالا راه‌های ایران اعتبارش تصویب شده نیست پیشنهاد بنده این است که دولت این برنامه راهسازی که برای استان‌ها دارد و برای تمام استان‌های ایران است و یک نواقصی هم هست که جناب آقای نقابت گفتند که راه‌های خوزستان در این منظور نشده است دولت برنامه جامع راهسازی خودش را بدهد به کمیسیون برنامه (صحیح است) توجه بفرمایید بنده عرض می‌کنم که یک عمل مستقل جداگانه بکند این برنامه را تقدیم مجلس می‌کنم جز لایحه برنامه هفت ساله بعد می‌رود در کمیسیون برنامه کمیسون برنامه این مواد را رسیدگی می‌کند فرض بفرمایید ۸۰۰ میلیون تومان اعتبار خواست می‌رود به کمیسیون برنامه کمیسیون برنامه که نماینده مجلس است مورد اعتماد ما هستند رسیدگی می‌کند. شهرستان‌هایی که راه ندارند راه‌شان را تأمین می‌کنند آنهایی که زیاد است تعدیل می‌کند آنهایی که لازم است فوری می‌گذارند اینها را مطالعه می‌کنند می‌گوید آقا ما ۵۰۰ میلیون تومان تصویب می‌کنیم آن وقت این راه‌ها یک ساله نباید ساخته شود این سالیانه باید ساخته بشود بنابراین در سالهای متعدد وقت پیدا می‌شود عمله پیدا می‌شود این می‌شود که ۵۰۰ میلیون تومان ۶۰ میلیون تومان هر چه شد می‌رود جزو برنامه و سازمان برنامه و سازمان برنامه مکلف است که طبق آن اعتبار خرج کند اما اگر این را حالا تصویب نفرمودند ثمره‌اش این می‌شود که ۶۰۰ میلیون تومان الان برای جان مولم داده شده است ۴۰۰ میلیون تومان برای کارهای دیگر هزار میلیون تومان پول برای برنامه عملیات عمرانی است. آقایان دیده‌اند پولی باقی‌نمانده توجه بفرمایید اگر این اقلام رفت و سازمان برنامه اعتبارش را تصویب کرد حقوق مردم استان‌ها و شهرستان‌ها تأمین می‌شود و این تقاضای زایدی نیست از دولت حقی نمی‌گیرد تجاوز به هیچ کس نیست ما می‌گوییم که این را بدهید به کمیسیون برنامه کمیسیون برنامه تصویب کند بعد بیاید به مجلس مجلس تصویب کند بنابراین هیچ‌گونه نگرانی ندارد به اعتبار اگر تصویب شد پس گرفتنی نیست اگر تأمین نشد صرف کارهای دیگر می‌شود اگر صرف کارهای دیگر شد و برای استان‌ها نرسید ما مسئول هستیم پیشنهاد بنده این است دولت مکلف است راهسازی‌ها اصلی اگر اجازه بفرمایید لفظ (و مهم) هم اضافه شود و همچنین راه‌های استانی همان آنهایی که عرض کردم بین استان‌هاست در برنامه وزارت راه هم تعبیر راه‌های مهم و استانی شده است و راه‌های نیمه‌تمام کشور را ضمن برنامه هفت‌ساله کشور منظور نماید وقتی منظور کرد تازه می‌رود به کمیسیون سازمان برنامه بنابراین بنده بیش از این عرضی ندارم کلمه مهم را هم به پیشنهادم اضافه کردم.
صارمی- حذف کنید کش‌دار می‌شود.
رئیس- آقای معاون وزارت راه.
معاون وزارت راه- بنده نمی‌دانم چه شده و تأسف هم دارد که آقای ارسلان خلعتبری گله کردند بنده در توضیحاتی که دادم خواستم بدانند که وضع راهسازی ما به چه صورتی است و از کمک‌هایی هم که ایشان و سایر آقایان نمایندگان در گرفتن این اعتبار از سازمان برنامه به ما کردند کمال امتنان حاصل است ولی پیشنهادی که فرمودند بنده می‌خواهم توجه‌شان را به یک نکته جلب بکنم در برنامه هفت سالهای که
تنظیم شده مبلغی که برای راهسازی پیش‌بینی کرده‌اند ۸۷۴۱ میلیون ریال است قراردادی که با جان مولم منعقد شده است برای این که ساختمان شش هزار کیلومتر را نظارت کند و در نتیجه ساخته بشود برای آن ۱۶ هزار کیلومتر ۱۱ هزار میلیون ریال پول لازم است و آن وقت بنده استفاده می‌کنم و تذکر می‌دهم که به این ترتیب ساختمان راه درجه یک به عرض ۹ متر که ۷ مترش آسفالت بشود که جان مولم نظارت خواهد کرد از قرار کیلومتری ۱۶۰ هزار تومان تمام می‌شود نه ۴۰۰ هزار تومان و راه‌هایی که ما می‌سازیم که البته به آن درجه نیست از حیث عرض و مشخصاًت فنی و برای ما در حدود کیلومتری ۸۰ هزار تومان می‌شود. بنابراین رقم ۴۰۰ هزار تومان وجود ندارد راه‌های درجه یک که به وسیله جان مولم ساخته می‌شود کیلومتری ۱۶۰ هزار تومان تمام می‌شود به عرض ۹ متر و ۷ متر آسفالت عرض کنم پس توجه بفرمایید که برای آن شش‌هزار کیلومتر راه ۱۱ هزار میلیون ریال پول لازم دادرد در حالی که سازمان برنامه برای ۷ سال اعتباری که برای راهسازی پیش بین کرده ۸۷۴ ریال این موجب کمال مسرت وزارت راه است که موفق بشود ساختمان کلیه راه‌های استانی و شاه‌راه‌ها در برنامه بگنجانید و مجوز ساختمانی باشد ولی جمع کل این راه‌ها که فرمودید می‌شود ۲۹۱۲۶ کیلومتر که اساس در ۷ سال وزارت راه نمی‌تواند ۳۰ هزار کیلومتر راه بسازد پس بنده می‌خواستم تمنا کنم که موافقت بفرمایید لایجه جدید برنامه که می‌آید به مجلس شورای ملی با توجه به تقسیم‌بندی کشور از لحاظ ارتباطات و اصلاحات شهرستان‌ها و سایر چیزی‌ها آن حداکثری که ممکن باشد در راهسازی بگنجانند ما باید توجه پیدا کنیم که توانایی ساختن بیش از هزار کیلومتر را نداریم اگر بتوانیم موفق بشویم برای سی‌هزار کیلومتر راه از بودجه برنامه پول پیش‌بینی کنیم و در ۷ سال بتوانیم بسازیم نتیجه‌اش این می‌شود یک مقداری از این بودجه که می‌شده است صرف عمران دیگری بشود محفوظ بماند و توانایی ما هم اجازه ندهد آن مقدار راه بسازیم بنابراین توانایی ما اجازه نمی‌دهد که استفاده کنید بنده از موقعی که پش تریبون آمدم خواستم خدمت جناب آقای نقابت و آقای اردلان عرض کنم که راه خرمشهر به اهواز در درجه اول ساخته می‌شود و جان مولم هم گزارش کرده که بیش از ۴۰ درصد خاک آنجا نمک است و راه ساختن با آن خاک غلط است حمل خاک باید شیرین بشود از اهواز و ساخته شود و از اول آوریل هم راهسازی شروع خواهد شد برای این که طغیان‌های احتمالی کرخه و کارون در بین نباشد راه بند شاهپور به عباس هم جزو برنامه است و ساخته خواهد شد بندر لنگه هم جناب آقای فرامرزی باید به ورت یک بندر اساسی ساخته بشود و راهش که ساخته می‌شود راه کرمانشاه به تبریز که جناب آقای اردلان فرمودند مورد کمال علاقه وزارت راه است و الان در دست ساختمان است همچنین راه سنندج به مریوان هم ساخته خواهد شد و عرض کردم چون لایحه برنامه می‌آید به مجلس شورای ملی بنده خیال می‌کنم این مطلب و این پیشنهاد در آنجا مناسب‌تر است.
رئیس- آقای صفایی مخالفید با این پیشنهاد بفرمایید.
عبدالصاحب صفایی- از این که جناب آقای ارسلان خلعتبری با کمال حسن‌نیت و توجه این پیشنهاد را فرمودند جای شکی نیست این که همه آقایان موافقند اصولاً از لحاظ این که همه راه‌های مهم استان‌ها در برنامه گذارده شود آن هم بحثی نیست ولی دو نکته به نظر بنده از نظر جناب آقای ارسلان خلعتبری محو شده یکی مدت و دیگر مبلغ و اگر توجه به مدت و مبلغ می‌فرمودند می‌دیدند که به خودی خود این پیشنهاد قابل عمل نیست زیرا از یک طرف به طور کلی دولت و وزارت راه موظف است که برنامه‌های تأمین اصلاح و ایجاد کلیه طرق و شوارع ایران در برنامه‌اش بگذارد این وظیفه‌اش است و اگر ما بخواهیم کلیه اصلاحات را دولت بدون مدت در نظر بگیرد طبعاً عملی نخواهد شد سازمان برنامه ذهن همه آقایان را یک کمی مشوب کرده است زیرا کمتر خواسته‌اند گوش به حرف‌های حسابی بدهند این کمتر گوش دادند نتیجه‌اش این شد که از هر طرف آقایان نمایندگان می‌خواهند یک عملی بکنند که سازمان برنامه از زیرش در نرود ولی غافل از این که وقتی بخواهند در بروند با ماده و پیشنهاد صحیح قانون و مقررات عمل نمی‌کند ما صریح قانون داریم که سازمان برنامه را ملزم به کمک عملی کرده است و سازمان انجام نداده است. بنابراین اگر ما بخواهیم در ماده واحده این موضوع را در نظر بگیریم که کلیه راه‌های استانی را از سازمان برنامه بدون توجه به مدت و مبلغ مکلف است بسازد این پیشنهاد به خودی‌خود عمل نمی‌شود بنابراین بنده استدعا می‌کنم این پیشنهادتان در قانون سازمان برنامه گنجانده شود و موافقت بفرمایید که این ماده واحده به همین صورت از لحاظ این که زمستان در پیش است و طرق و شوارع ما احتیاج به یک مرمت سریعی است این را به همین صورت انجام بدهند و موضوع اصلاح کلیه طرق و شواهد و طرز تنظیم برنامه او در قانون سازمان برنامه در نظر بگیریم تا این که نظر آقا در آنجا کاملا تأمین بشود زیرا در این پیشنهاد باید مدت و مبلغ در نظر بگیرید.
رئیس- پیشنهاد را قرائت کنید رأی بگیریم.
(پیشنهاد آقای ارسلان خلعتبری مجدداً به شرح سابق قرائت شد)
رئیس- آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام فرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد.
۷- معرفی آقای دکتر علیقلی اردلان به سمت وزارت مشاور به وسیله آقای نخست وزیر
نخست‌وزیر (آقای اعلا)- بنده افتخار دارم جناب آقای علیقلی اردلان را فعلاً به سمت وزیر مشاور معرفی کنم (بعضی از نمایندگان- فعلاً چرا). (مبارک است)
اصلاحی عرض کردم برای این که در نظر است بعد از تنظیم و تقدیم و تصویب لایحه تفکیک قسمت بازرگانی از صنایع و معادن و وزارت اقتصاد ملی ایشان را به آن سمت مشغول کنم اگر هم تصور می‌فرمایید که وزیر مشاور زیاد داریم (قنات‌آبادی- نه خیر آقا ده بیست تا دیگر هم وزیر مشاور می‌توانید بیاورد محل خالی خیلی هست) باید عرض کنم از وجود این قبیل اشخاص باید کشور استفاده کند و ما هم استفاده کامل خواهیم کرد.
رئیس- آقای فرامرزی.
عبدالرحمن فرامرزی- یک عریضه‌ای است که رفته‌گران شهرداری به وسیله بنده به مجلس داده‌اند استدعا می‌کنم رسیدگی بشود به عرایض اینها در صورتی که حق بودن احقاق حق‌شان بشود.
رئیس- به کمیسیون عرایض می‌رود پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود پیشنهاد می‌نماییم تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود.
تبصره- دولت مکلف است در ظرف دو ماه برای راهسازی سراسر کشور و مکانیزه نمودن و طریق نگهداری و آسفالت نمودن راه‌های شهرستان‌ها در برنامه ۵ سالهای تهیه و به مجلس پیشنهاد نماید که محل اعتبار آن علاوه بر آنچه که در بودجه عمومی مملکت پیش‌بینی شده کمبود آن از محل عواید نفت تأمین شود.
رئیس- آقای عمیدی نوری.
عمیدی نوری- چون یکی از لوایحی که در چند سال پیش در دوره حکومت اسبق در وزارت راه تهیه شده بود و قطعاً جناب آقای خسرو هدایت مسبوق هستند لایحه‌ای بود به عنوان برنامه ۵ ساله راه‌های کشور و ضمن آن یک شورایی پیش‌بینی شده بود به نام شورای مهندسی که آنها مطالعه می‌کردند و معین شده بود که چه راه‌هایی اصلی است چه راه‌هایی استانی و چه راه‌هایی اقتصادی این را وزارت راه برنامه خودش قرار داده بود متأسفانه این لایحه از لوایح بود که در کمیسیون‌های مشترک که مطرح بود مدت گذشت و رسیدگی نشد (صارمی- الحمدالله) صحیح می‌فرمایید برای اینکه یک نظرهایی در آن لایحه اعمال شده بود که یک راه‌های اساسی و بعضی نکات اساسی را توجه و رعایت نکرده بودند ولی اصولاً یک چنین فکری که ما یک برنامه برای راه‌های کل کشور داشته باشیم که آن برنامه از تصویب خود آقایان بگذرد یعنی بیاید اینجا و مطرح بشود آقایان رسیدگی بفرمایند و با رسیدگی و توجه خود نمایندگان محترم مجلس معلوم بشود که ما برای مملکت چه می‌خواهیم چه راه‌هایی اصلی است چه راه‌هایی استانی است. چه راه‌هایی جزء راه‌های اقتصادی و بالاخره آن مطلب اساسی که راه شاه‌رگ مملکت است و وقتی راه وجود داشت همه جور عمران پشت سرش هست راه که بشود خود مردم ایجاد فعالیت می‌کنند و به کار می‌افتند بنده برای این که این اشکال رفع بشود از وجود این لایحه استفاده کردم و توجه آقایان نمایندگان را خواستم جلب کنم که دولت مکلف کنید که در ظرف دو ماه یک لایحه جامعه‌ای تهیه بکنند که آن لایحه جامع راجع به کلیه راه‌های کشور باشد که دیگر تبعیضی و اختلافی و این که ما نمی‌دانیم وزارت راه کدام را تا دلش می‌خواهد درست کند معذرت می‌خواهم کدام یک دیرتر مراجعه می‌کنند برای این که این موضوع مربوط به تمام مملکت است مربوط به سراسر کشور است (صحیح است) ما همه با تمام راه‌های کشور سرو کار داریم مال همه ماست بنده برای این که مجلس شورای ملی توجه کاملی به تمام راه‌های مملکت کرده باشد پیشنهاد دادم که دولت مکلف است در ظرف دوماه برنامه راه‌های سراسر کشور را تهیه کند همین‌طور موضوع مکانیزه کردم راه‌ها که می‌فرمایید مدتی است که می‌شنویم که آقایان می‌خواهد راه‌های کشور را تبدیل به مکانیزه بکنند وضع عادیش هنم از بین رفته زمستان پارسال که موضوع ذغال در تهران وضعیت بدی پیدا کرده بود اعلام خطر می‌کنم که امسال هم زمستان ذغال به تهران نخواهد آمد برای اینکه تونل کندوان خواهد خوابید مسافری دیروز آمده بود و می‌گفت تونل کندوان چند روز دیگر می‌خوابند به دور راه به کلی بسته می‌شود ما بنشینیم یک فکری بکنیم و موضوع راهسازی و راه‌داری کشور را حل کنیم این یک نکته، نکته دوم است این که با تصویب این پیشنهاد اختلافی که بین دولت و سازمان برنامه ما است راجع به موضوع این که آیا عمرانی است یا عمرانی نیست حل می‌شود چون مدتی است که این اختلاف بود هنوز هم هست می‌گویند نگاهداری راه جزء عمران نیست در صورتی که بنده تعجب می‌کنم چه‌طور نگاهداری جزو عمران نیست که این مطلب را هم در پیشنهاد خودم گنجانده‌ام که در ظرف دو ماه برنامه راه‌ها را در نظر بگیرم از نظر راهسازی از نظر نگهداری راه‌ها از نظر آسفالت کردن راه و از کلیه بودجه‌های
وزارت راه یکی از همان آسفالت بودجه عادی وزارت راه اینها را هم به حساب بیاورد کمبودش را برای یک مدت معینی ممکن است پنج سال دهستان بیست سال است بسته به نظر وزارت راه است که چطور و در چه مدت می‌تواند راه‌های ایران را با دقت و با یک برنامه صحیح درست بکنند کمبودش از محل عایدی نفت است که اختصاص به کار عمران داده شده است احتساب شود که مجلس و شورای ملی و مملکت ایران با یک برنامه صحیح مواجه شود که مفید واقع شود که تا دهستان بیست سال سی سال دیگر این راهی که ساخته می‌شود این جور نگهداری می‌شود این جور آسفالت می‌شود والله به شکل فعلی ملاحظه می‌فرمایید مطابق تقسیماتی که فرمودید کی قسمتی را سازمان برنامه داده است جان مولم می‌سازد یک جا یک قسمتش را خودش باید هر دفعه‌ای یک لایحه بیاورند یک دفعه ۵ میلیون تنخواه‌گردان و یک مرتبه ۱۰ میلیون لایحه آورده‌اید اگر یک فکر اساسی و جامعی برای راه‌های ایران بکنیم خیال می‌کنم که یک کار اساسی است و مجلس شورای ملی هم وظیفه خودش را انجام داده است این پیشنهاد بنده یک پیشنهاد کلی است از نظر اصول و کلیات حالا نمی‌دانم اگر مخالفی نیست این را تصویب بفرمایید آن ۵ سال را هم ۱۰ سال تصحیح می‌کنم.
رئیس- آقای مهندس جفرودی.
مهندس جفرودی- مخالفت بنده از این نظر نیست که یک چنین پیشنهادی نباید تصویب مجلس شورای ملی برسد زیرا خود جناب آقای عمیدی‌نوری می‌دانند که من کمیسیون برنامه بنده اول کسی بودم که اظهارنظر کردم و گفتم غیر از این شش‌هزار کیلومتر باید یک عده راه‌های اساسی وقتی در سراسر ایران ساخته بشود برای این که جزو این صورت مملکت نمی‌تواند به زندگی عادی اقتصادی خودش ادامه بدهد اما چون این ۱۰ میلیون تومان یک مطلب خیلی ساده‌ای است برای ۵ ماه است و مجلس هم باید همیشه در کارها منصف باشد همان‌طور که است و رویه‌اش هست وزارت راه ۱۰ میلیون خواسته است که یک عده از ضروریات خودش را رفع کند بنده خیال می‌کنم هر نوع پیشنهادی که در این زمینه بدهید باعث تعویق تصویب این ده میلیون می‌شود و از لحاظ فصل زمستان که در پیش است فرصت نخواهد بود که این ده میلیون به موقع خرج بشود این قبیل پیشنهادات که بسیار بجا است جایش در برنامه هفت سال است اما پیشنهاد جناب آقای ارسلان خلعتبری هم تأمین می‌شود این که پیشنهاد فرمودید ظرف دو ماه دولت مکلف است یک چنین برنامه‌ای را بیارود بنده می‌گویم که دولت قادر نیست و دو ماه خیلی کم است حالا چرا نمی‌تواند بیاورد مطلب خیلی ساده است ایران برای این که زندگی عادی اقتصادی داشته باشد ۴۰ هزار کیلیومتر راه می‌خواهد که ۱۴ هزار کیلیومتر راه‌های درجه یک و ۲۶ هزار کیلومتر راهای فرعی انتصابی است آن ۱۴ هزار کیلومتر برای دولت به نظر بنده حداقل سه میلیارد تومان تمام خواهد شد اگر بخواهد به مفهوم راه درجه یک بسازد آن ۲۶ هزار کیلومتر هم یک میلیارد و ۳۰۰ تومان این می‌شود ۵ ر ۴ میلیارد تومان بنده نمی‌دانم از کجا و از کدام محل ممکن است به راهسازی این مبلغ را فکر کند حالا در ظرف ۱۰ سال ۱۵ سال ۲۰ سال از کدام محل به یاد پرداخت کند و از کجا بیاورد بنده نمی‌دانم و نمی‌شود این قبیل مسائل را که جنبه اقتصادی وقتی دارد در ظرف دو ماه مطالعه کرد بنده خواستم از جناب آقای عمیدی‌نوری تقاضا کنم خودشان هم عضو کمیسیون برنامه هستند خواستم استدعا کنم که این پیشنهادشان را پس بگیرند تا این ده میلیون تومان فوراً تصویب شود باور بفرمایید که هر روز به تمام آقایان نمایندگان تلگرافات متعددی می‌رسد که راه‌ها خراب است اجازه بفرمایید که سایر پیشنهادات هم مسکوت بماند تا این که بشود کاری کرد.
۱۰- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
رئیس- راجع به این پیشنهاد اعلام رأی می‌کنیم و چون ۵ شش پیشنهاد دیگر هست می‌ماند در جلسه آینده دستور همین موضوع است بعد هم لایحه فروش خالصجات جلسه را ختم می‌کنیم.
جلسه آینده روز سه‌شنبه خواهد بود (مجلس نیم ساعت بعدازظهر ختم شد).
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت