مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۶۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۶۴
مذاکرات روز شنبه ۲۲ شهر صفرالمظفر ۱۳۲۵ مجلس شواری ملی
خلاصه مذاکرات روز ۳شنبه ۱۸ را آقا میرزا طاهر قرائت کرد.
بدواً مکتوب آقای حاجی میرزا حسین که از نجف اشرف بعنوان مجلس و حجج اسلامیه مرقوم فرموده بودند قرائت شد که صورت آن از قرار ذیل است:
- بسم الله الرحمن الرحیم.
- حضرات حجج اسلام دامت برکاتهم رؤسای محترم مجلس شورای ملی طهران دامت برکاتهم و تایید اتهم مرجو ارفضل حضرت باری جلت آلائه آنکه همواره در اغاثه ملهوف و عانه مظلوم واحقاق حقوق و فراهم نمودن لوازم آسایش عموم مؤید بتأییدات خاصه بوده باشند سابقاً کمایتبغی از نظم و ترتیب و فوائد مجلس معدلت مستحضر نبوده تلگرافات متوالیه مملکت آذربایجان که ناطق از عدم مساعدت اعلیحضرت قوی شوکت شهریاری ایدالله نصره بود مزید نگرانی گردید تا در این وقت جناب مستطاب عمادالعلما العاملین حجة الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ مرتضی آشتیانی دامت افاضاته نجف اشرف مشرف و شرحی مستوفی از فوائد آن مجلس محترم برای دولت و ملت و کمال اقبال و میل بندگان اعلیحضرت اقدس همایونی ادام الله ملکه واقدامات مجدانه حضرت اشرف صدارت عظمی دام اقباله العالی را بیان فرمودند نهایت مسرت و تشکر دارم مختصر تلگراف تشکرانه هم بمجلس محترم نموده حالا هم تأکیداً زحمت افزا می‌شوم عموما با کمال دلگرمی و اتکال بفضل الله جل وعلا و توجهات کامله حضرت امام عصر ارواحنا فداء جد واهتمام فرموده احقرهم از صمیم قلب تأیید وتشیید مجلس و دوام دولت را خواهان و التماس دعا می‌نمایم.
- (۲۶ محرم الحرام ۱۳۲۵).
بعد لایحه که از طرف انجمن مالیه نوشته شده بود خواندند که نتیجه وخلاصه مضمون او این بود:
- مجلس شورای ملی برای تصفیه مالیه هذه السنه عجالة اصلاحات ذیل را که باکثریت آراء بلکه باتفاق آراء تصویب شده صورت آنرا بوزارت داخله می‌فرستد که وزارت داخله بخاکپای اعلیحضرت همایونی تقدیم داشته پس از تصویب و موشح شدن بصحه همایونی بوزارت مالیه ابلاغ فرموده که وزارت مالیه معمول دارد.
- اول تفاوت عمل است که باید جزو جمع دستور العمل شود وزارت مالیه باید از کلیه تفاوت جزو جمع که سابقاً حکام در ولایات عمل می‌کردند و مبلغی از آن را باسم پیشکشی بدولت می‌دادند [۱] صورت صحیحی بدست آورده بمجلس محترم بفرستند که بعد از تصویب در مجلس جزو جمع دیوانی نوشته شود و باید از اشخاصیکه این صورتها را می‌دهند التزام سخت بگیرند که هر گاه بعد بتوسط مفتشین خلاف و خیانت آنها معلوم شود مورد مجازات باشند و اول درجه مجازات سلب امتیازات و شئونات و حقوق دولتی است واین ترتیب فقط در هذه السنه است درسنه آتیه که ترتیب مالیات از روی ممیزی علمی معلوم شد بالمره متروک خواهد بود.
- دوم: مبادله جنس دیوانی است که سابقاً تسعیر می‌کردند بعد از این باید همه جنس دیوانی وزارت مالیه صورت صحیح این را بمجلس بفرستند که معلوم شود از این فقره چقدر بر جمع افزوده شده.
- سیم: تیولات است که باید بلااستثناء برگردد صاحبان مواجب و ارباب حقوق، حقوق خود را از خزانه دولت باقساط مقرره دریافت دارند.
- چهارم: تفاوت ممیزی خراسان است که هنوز در دستورالعمل انجا نوشته نشده باید نوشته بشود و از این باب دیناری مواجب باسم اشخاص منظور نگردد.
سپس کتابچه ترتیب کمیسیون ممیزی که برای تعدیل بلوکات طهران در هذه السنه معین شده وزارت مالیه بمجلس فرستاده بودند قرائت شد هر ماهی تخمیناً یکهزار و نود و شش تومان برای هیئت ممیزین و مهندسین مخارج و مواجب معین شده بود فی الجمله مذاکره در این خصوص بمیان آمده جمعی تصدیق نموده گفتند تمام آن چیز که وزارت مالیه در این کتابچه نوشته‌اند صحیح است
جمعی گفتند باید دفعه ثانی این کتابچه خوانده شود که از روی دقت و تامل رسیدگی شده و تصویب شود
بعضی گفتند اغلب این اجزائیکه معین شده‌اند از دیوان حقوق دارند دیگر چرا در اینجا برای آنها مواجب تعیین کرده‌اند جواب داده شد که مواجب دیوانی باندازه کفاف نیست باید طوری این اجزا راحت باشند که بطور صحیح اقدام در کار نمایند
و بعد گفته شد دو ملاحظه در این کتابچه نشده که باید ملاحظه شود
- یکی در عنوان رئیس خالصجات امضا وزارت نوشته شده و این مخالف با قوانین این مجلس است و ما نمی‌توانیم تصدیق نماییم
- یکی هم در خصوص تعدیات مامورین و ملاکین وغیره بطور مطلق مرقوم شده در موقع ارتکاب مؤاخذه سخت خواهد شد واین عادت قدیمه است باید حدود معلوم و محدود شود در اینموقع عنوان از بی ترتیبی تلگرافخانه شد که چند مدتی است وضع تلگرافخانه بسیار مغشوش است و از تلگرافیکه از طرف مجلس محترم بدومای روس شده و هشت روز بعد از نوشته شدن مخابره کرده‌اند می‌توان این مطلب را ثابت کرد که بچه اندازه ترتیب تلگرافخانه غیر منظم است مذاکرات زیاد در این خصوص شد
جمعی اظهار داشتند تلگرافخانه که محل اسرار و ناموس ملت ودولتست باید بشخص امینی ریاست آن داده شود بعضی اظهار نمودند که تمام اغتشاشات ولایات از رئیس حالیه تلگرافخانه است و یکی از وکلا مازندران چنین بیان کردند چند روز قبل که مازندران مغشوش و بازارها بسته بود اهالی آنجا سه تلگراف نموده و بعد از تلگراف نمودن کاغذ نوشته‌اند که در فلان تاریخ تلگراف کردیم دو روز پس از رسیدن آن کاغذها تلگرافات رسیده معلوم شده دوازده روز مخابره تلگرافات مازندران طول کشیده جهت تاخیر و تعویق چه بوده بغیر از بی ترتیبی تلگرافخانه می‌توان بچیز دیگری حمل نمود و همچنین اهالی مازندران رفته‌اند تلگرافخانه تلگراف نمایند رئیس آنجا جواب داده است که تلگرافخانه تعطیل است جهت را سؤال کردند گفته است بواسطه اینکه قزاق وارد به انزلی و بعضی جاها شده همه جا مغشوش است چرا باید این گونه اقاویل کاذبه را اجزاء تلگرافخانه شهرت بدهند که باعث اضطراب و هیجان مردم بشود
از وکلای محترم آذربایجان بعضی چنین اظهار داشتند که این همه گفتگو از تلگرافخانه می‌شود چرا بهیچوجه از پستخانه و تقلبات و بی ترتیبی آنجا مذاکره نمی‌کنید و حال آنکه اداره پستخانه بیشتر محل اسرار و ناموس ملت است کاغذها را باز می‌نمایند جواب داده شد فعلا دو سه روز است که اداره پستخانه اداره ایرانی و ریاست آنرا بایرانی داده‌اند باید صبر کرد ببینیم من بعد رئیس جدید بچگونه رفتار می‌نماید آنوقت شکایت شود و آنگهی مخصوصا ریاست حالیه اظهار داشته است که یکنفر امین از طرف مجلس در اینجا باشد زمان ورود پستها را ملاحظه نماید که بچه ترتیب وارد و بصاحبانش میرسانند و گذشته از این صحیح نیست هر روزه از یکی شکایت شود ما برای ادارات آدم لازم داریم و بعد مذاکره دراین باب شد که مطالبیکه در کمیسیون مذاکره می‌شود بجهت این است که در مجلس علنی صحیح نیست گفتگوی آن مطالب بشود و حال معلوم می‌شود هر مطلبی که در کمیسیون مطرح می‌شود فورا فردا آنروز همان مطلب را در مجلس علنی مذاکره می‌نمایند پس در این صورت فایده کمیسیون چیست در همین خصوص تلگرافخانه و غیره با دبیرالملک در کمیسیون گفتگو شده قرار گذاشتند که مراتب را بوزارت داخله اظهار کرده واصلاح شود حال چرا در این مجلس مطرح شده
بالجمله پس از مذاکرات و مباحثا زیاد لایحه که در انجمن وکلا محترم نوشته شده قرائت شده مشعر بود باینکه
آیا صحیح است ادارات دولتی عموما و تلگرافخانه خصوصا بطور مقاطعه داده شود یا نه و همچنین دو کار بیکنفر دادن مثل همین تلگرافخانه که رئیس حالیه آن هم حکومت دارد و هم ریاست تلگرافخانه را صحیح است یا خیر
مباحثات زیاد در این باب شد عموم وکلا محترم در اینکه مقاطعه غلط است و دو کار هم بیکنفر داده نشود خصوص در مسئله تلگرافخانه متفق القول بودند ولی در اینکه فعلا مل تلگرافخانه برگردد یا نه اختلاف آراء حاصل شد
بعضی گفتند چون فعلا اداره تفتیش و اشخاص امین نداریم وادارات در ست منظم نیست صلاح نیست که تلگرافخانه امانی واگذار شود زیرا که ضرر دولت است
بعضی اظهار داشتند بر فرض ضرری هم مترتب شود عیب ندارد و بالفعل امانی واگذار شود بهتر است زیرا که غیر از تلگرافات وسیله دیگری ندارد که بزودی عرایض آنها باولیای دولت و ملت برسد وقتیکه مقاطعه شد بهمین ترتیب که ملاحظه می‌فرمایید وضع تلگرافخانه مغشوش خواهد بود وآنگهی ریاست حالیه آن هم حکومت دارد و هم ریاست تلگرافخانه و علاوه مطرود ملت است باید تغییر داده شود بعضی گفتند از بابت تلگرافخانه و گمرک باید از نصرالسلطنه اظهار امتنان کرد که او زیاد نموده و باعث شد که این دو اداره از حیث عایدات ترقی کرد و در حقیقت از این جهت خدمت کرده است و البته هر کس خدمتی بدولت و ملت نمود باید اظهار رضایت از او کرد و جمعی مدعی بر این اظهار شده بالاخره بعد از مباحثه و گفتگوهای طولانی قرار شد درخصوص عمل مقاطعه دادن ادارات تلگرافت و دو کار بیکنفر دادن در مجلس دیگر تجدید مذاکره شود.
آقا میرزا سید محمد مجتهد اظهار داشت که وزارت داخله شکوه داشتند که لایحه بمجلس فرستاده شده تا حال جواب داده نشده دیگر در خصوص عمل خارج ملک التجار چه کردید چرا تا حال اقدامی نشده قرار بود انجمنی بجهت رسیدگی باین کار معین نماید چه شد. دیگر در باب انجمن عرایض قرار شد چند نفری معین و بعرایض رسیدگی نمایند چه شد. دیگر آنکه ما از شاه استدعا کردیم که شاهزاده عین الدوله را برای رسیدگی بمحاسبات و کارهایی که کرده است بخواهند و شاه فرمودند از مجلس بخواهند تا من احضار نمایم حال در اینخصوص هم مذاکره و اقدامی نمایند آقایان وکلاء جواب دادند در فقره لایحه وزارت داخله باید تحقیق شود که کدام یک از لوایح ایشان بی‌جواب مانده ودر باب عمل ملک التجار هم امروز آن پانزده نفر معین می‌شود که رسیدگی باینکار نمایند و انجمن عرایض برقرار است و رسیدگی بعرایض می‌نماید و در مسئله احضار شاهزاده عین الدوله هم یادداشت کردند که مذاکره شود و در اینموقع لایحه که طلاب قائینی که در تهران هستند نوشته بودند قرائت شد اشعار داشت بر اینکه:
- در سال گذشته حکومت قائنات بشوکت الملک مرحمت شده بود نهایت نگاهداری را از رعیت نمودند واهالی خواهان ایشان بوده تا حال هم شکایتی نکرده‌اند و حشمت الملک برادر ایشان که حکومت سیستان را داشت چه خیانتها کرد و بواسطه مرابطات خارجه که داشت از حکومت سیستان معزول شد از قرار معلوم یکصدو سی هزار تومان از بانک استقراضی قرض کرده و تقدیمی داده برای حکومت قائنات البته بوکلاء محترم مجلس مقتضیات پولیتیک امروزه و مفاسد اغراضی مخفی این شخص معلوم است و نیز بواسطه ممیزی که پارسال در آن حدود شده دیگر تفاوت عملی ندارد که این قرض را بدهد لابد ناچار است مقداری از خاک مملکت را بفروشد یا اینکه ناموس رعیت راهدر بدهد محض رضای خدا فکری در باره ما بیچارگان نمایید که گرفتار مذلت و متواری نشویم نهر هیرمند از همت ایشان بهدر رفت
و نیز شرح مختصری یکی از تجار محترم در این باب نگاشته بود که مشعر بود باین که:
- فعلا هفتاد هزار تومان از شوکت الملک طلب داریم و قرار بود این روزها برود املاک خود را فروخته این پول را بدهد حال که برادر او حشمت الملک یکصد و سی هزار تومان برای حکومت جائیکه کلیه مالیات آن سی و سه هزار تومان است تقدیمی داده برود و شوکت الملک در اینجا بماند تکلیف ما از بابت این هفتاد هزار تومان طلبیکه از شوکت الملک داریم چه خواهد شد استدعا دارم چاره نمایید. در این فقره هم مذاکرات زیاد شد
بعضی گفتند عین این لایحه برای وزارت داخله فرستاده شود بعضی ایراد کردند که از هر چه از این کارها وانقلابات بشود تقصیر مجلس است زیرا که دیه با عاقله است و مادامی که مجلس سنا منعقد نشده هر چیزیکه در مجلس نوشته شود آن قانون است نه لایحه قانونی چرا تا حال قانون منع ومجازات رشوه که نوشته شده نفرستاده‌اند که بصحه همایونی رسیده مجری شود که بیش از این، این مرض مزمن مملکت را ویران نکند
جمعی گفتند بیست روز است که این قانون نوشته شده تا حال فرستاده نشده که دولتیان و سایرین یک کرور دیگر داخل ننمایند و این ملت بیچاره زحمتها کشیدند تا یک لفظه مشروطه گرفتند بخیال اینکه من بعد ظلم و رشوه که در دولت مستبده و مستقله بود در مشروطه نخواهد بود افسوس حالا هر جا یک انقلابی می‌شود میگوینداثر مجلس است و بعضی از وزراء عوض اینکه همراهی نمایند دست از کارهای سابق هم برنداشته یک حکومت جزئی را یکصد و سی هزار تومان تقدیمی می‌گیرند بجهت اینکه حالا همراهی نمودن از چنین حکومتها زحمت دارد بالاخره پس از اعتراضات زیاد قرار شد شرحی بوزارت داخله نوشته شود که جداً حشمت الملک را از رفتن ممانعت نمایند و خودشان هم در مجلس حاضر شده توضیحاتیکه در این خصوص لازم است بشود.
سپس از آمدن امین السلطان گفتگو شده چنین اظهار شد که:
- مجلس یک قانون و مسئله کلی را فعلا باید در همه جا منظور دارد و آن در خصوص اشخاصی است که مطرود ملت بوده و خیانت بملت کرده‌اند نباید مصدر کاری باشند و این باید بطور کلی مراعات شود نه در حق بعضی دون بعضی و اگر از گذشته‌ها باید صرف نظر کرد بموجب (عفی الله عما سلف) پس خواستن شاهزاده عین الدوله بجهت رسیدگی بمحاسبات و کارهای او و تغییر ریاست تلگرافخانه برای چیست و حال آنکه خیانت اینها نسبت بامین السلطان چیزی نیست زیرا که تمام امتیازات و ناموس مملکت را او بباد داده است و اگر این ملاحظه در کار نیست چرا باید امین‌السلطان بیاید و کار را بجایی برسانند نسبت دادن خیانت باو مثل نسبت دادن خیانت بیک مارشال انگلیسی باشد که باید از امروز خیانتهای او را ثابت کنیم و چندین سال طول بکشد در صورتی که خیانتهای او کاملا مشهود تمام ملت است و در حقیقت اگر امین السلطان وارد این مملکت شود دیگر باید از اهل ایران مأیوس شد که حمیت ندارند.
پانویس