مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ شهریور ۱۲۸۹ نشست ۱۳۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۱۶ شهریور ۱۲۸۹ نشست ۱۳۹
جلسه ۱۳۹ صورت مشروح روز شنبه ۳ شهر رمضان المبارک ۱۳۲۸
مجلس دو ساعت و نیم قبل از غروب در تحت ریاست آقای ذکاء الملک تشکیل شد و در صورت مجلس سه شنبه غره را آقای معاضد الملک قرائت نمودند.
رئیس ـ در باب صورت مجلس اگر ملاحظاتی هست بفرمائید.
منتصر السلطان ـ در صورت مجلس نوشته شده بود که آقای آقا شیخ مهدی نجم آبادی اجازه غایب بودند در صورتی که عصر روز سه شنبه رقعه اطلاع به ایشان نوشته شده است و بند ههم شرحی خدمت آقای رئیس عرض کردم که ایشان غایب نیستند.
حاجی سید نصرالله ـ در صورت مجلس بنده را نوشته اند سروقت حاضر نبوده اشتباه شده حاضر بودم.
وکیل الرعایا ـ روز سه شنبه عریضه در باب غیبت خودم تقدمی کرده بودم با وجوداین مرابی اجازه غایب نوشته اند.
رئیس ـ چون رقعه دیر رسیده بود به این جهت غایب نوشته اند.
افتخار الواعظین ـ بنده در جلسه گذشته سئوالی کرده ابود در باب امر نان و حضرت رئیس هم اجازه داده بودند ولی چون عده برای مذاکره کافی نبود اظهار نشد در صورت مجلس ابداً در این باب ذکری نشده است.
دکتر علیخان ـ در صورت مجلس نوشته شده است که لایحه وزارت داخله بلاتکلیف ماند گمان میکنم بلاتکلیف نماند به جهت اینکه گفتند این کار مجلس نیست وظیفه وزارت داخله است نمی دانم چه شده است که نوشته اند بلاتکیلف ماند.
رئیس ـ بلاتکلیف ماندن را به این واسطه نوشته اند که آن روز رأی از مجلس در این باب گرفته نشد برای اینکه عده برای مذاکره کافی نبود تا تکیلیف آن را معین کنند.
لسان الحکما ـ مطابق اصل ۳۶ قانون اساسی وزیر هروقت کمیسیونی تقاضا بکند مجلس
باید تشکیل نماید به عقیده بنده این کمیسون را که وزارت داخله تقاضا کرده است باید انتخاب شود.
( آقا میرزا ابراهیم خان راپورت کمیسیونها را راجع به عده جلسات و اسامی غائبین اعضاء آنها را از قرار ذیل قرائت نمود ).
۱ـ کمیسیون عرایض در این هفته سه جلسه منعقد و به وظایف خود مشغول بود.
۲ـ کمیسیون بودجه ۲۶ شعبان تشکیل و به واسطه دیری آمدن بعضی از اعضاء نتوانست داخل مذاکرات شود غائبین : میرزا اسدالله خان . متین السلطنه . دکتر اسمعیل خان . آقا سید جلیل . مؤتمن الملک . نوبری .
۳ـ کمیسیون قوانین مالیه چهارشنبه ۲ رمضان تشکیل غائبین میرزا داودخان . میرزا اسدالله خان . متین السلطنه . دهخدا .
۴ـ کمیسیو داخله در این هفته به واسطه مصادف شدن وقت کمیسیون با موقع انعقاد مجلس و نداشتن کار منعقد نشد.
۵ـ کمیسیون عدلیه روز یکشنبه به واسطه اینکه عصر مجلس خصوصی بود منعقد نگردید چهارشنبه ۲ رمضان منعقد آقا سید محمد رضا غایب آقا شیخ اسمعیل هشترودی مریض بودند.
۶ـ کمیسیون پست و تلگراف در هفته گذشته سه جلسه تشکیل شد یکشنبه دوشنبه چهارشنبه غائبین : طباطبائی . دکتر اسمعیل خان . حاجی میرزا آقا با اجازه آقا میرزا داودخان در جلسه چهارشنبه مریض بودند.
۷ـ کمیسیون معارف چهارشنبه ۲ رمضان به واسطه حاضر نشدن سلیمان میرزا . دکتر علیخان . تربیت تشکیل نشد.
۸ـ کمیسیون مبتکرات سه شنبه غره چون وقت تشکیل کمیسیون مصادف شد با موقع انعقاد و نیز آقا میرزا ابراهیم خان ورقه استیضاح نامه ذیل را که از طرف آقای حاجی مصدق الممالک تقدیم شده بود قرائت نمود.
مقام محترم ریاست دارالشورای ملی شیدالله ارکانه این بنده در خصوص توپچیان مهندس ملایری که تلگرافات عدیده رسیده با همه نوع عداوت سابقه عدم استحقاق ریاست آنها را با داشتن صاحب منصبان خدمت کرده این اوقات به توسط و حمایت بعضی به قوام همایون و کرد خوردیها داده اند استیضاح از وزارت جنگ دارم مستدعیم اطلاع داده شود هر روز را که زودتر باشد به جهت استیضاح معین فرمایند.
رئیس ـ اطالع می دهم حاضر شده جواب بگویند.
( راپورت شعبه ششم راجع به انتخاب آقایان سدی علی آقای یزدی و حاجی امام جمعه خوئی و آقا میرزا رضاخان نمایندگان یزد قرائت شد کمیسیون بعد از مداقه لازمه و نظرات دقیقه صحت انتخاب نمایندگان فوق را تصدیق کرده اظهار نموده بود چون آقای حاجی امام جمعه در جزء هیئت علمیه به تصویب مجلس انتخاب گردیده اند طبعاً از نمایندگی یزد مستعفی گردیده و برای تعیین نمانیده دیگری به جای ایشان لازم است در ثانی فیمابین منتخبین درجه اول اخذ رأی گردیده یک نفر نماینده دیگر منتخب و به مجلس معرفی شود غائبین شعبه لسان الحکما ـ نجات ـ معتذراً آقا شیخ علی فارسی بلاعذر ).
رئیس ـ یک نفر از آنها که آقای حاجی امام جمعه است در مجلس تشریف دارند حالا باید درباره سایرین رأی بگیریم .
آقا شیخ علی ـ اینجا بنده را نوشته بودند که بلاعذر غایب بودم و حال آنکه بنده در کمیسیون عدلیه بودم.
محمد هاشم میرزا ـ اولاً آن روز که راپورت خوانده شد و بنده را غایب نوشته بودند خواستم دفاع کنم حق دفاع ندادید برای اینکه اگر بنا بشود که هر یک غذر خود را بگوید مذاکرات زیاد خواهد شد و امروز می بینم که به آقایان اجازه دفاع میدهید اما در مسئله اعتبارنامه نوشته است که آقای حاجی امام جمعه طبعاً مستعفی هستند ایشان طبعاً مستعفی نیستند باید رسماً استعفا بدهند.
آقا میرزا ابراهیم خان ـ چون قبل از رسیدن صورت مجلس نظار آقای امام جمعه در مجلس تشریف داشتند ناچار بعد از آنکه این انتخاب را قبول کردند از نمایندگی یزد مستعفی هستند زیرا قبول کردند یک جهت مستلزم استعفای جهت دیگر خواهد بود.
وکیل التجار ـ مقصود از این مسئله را باید ملتفت شد که اگر استعفا داده اند بعد از انتخاب باید عوض ایشان را مجلس انتخاب نماید و اگر قبل از وقت قبول نکرده اند باید در یزد از همان وکلای درجه اول یک نفر دیگر را انتخاب نمایند.
عزالممالک ـ بنده عرض میکنم اولاً باید درباره آقا سید علی آقا و آقا میرزا رضا خان رأی گرفت و در باب آقای حاجی امام جمعه خوئی هم باید از نمایندگان درجه اول یک نفر را به جای ایشان انتخاب نمایند به جهت اینکه قبل از اینکه این اعتبار نامه از مجلس بگذرد آقای حاج امام جمعه جزء نمایندگان بوده اند.
عزالملک ـ اینجا نوشته اند آقای حاج امام جمعه طبعا مسعفی هستند شعبه اقتضای طبیعت ایشان را که نمیداند باید بنویسند قهرا مستعفی شده اند.
ارباب کیخسرو ـ در باب آقای حاجی امام جمعه در سابق خودشان استعفا داده بودند خوب است حالا خودشان هم بفرمایند تا رفع اشکال را بنمایند.
کاشف ـ در راپورت شعبه نوشته شده است که آقایان وقتی که میخواستند درجه دوم انتخاب نمایند آقای امام جمع از دادن رأی به کلی متعذر گردیدند و بنده این را تصدیق میکنم حالا در خصوص آن دو نفر باید رأی گرفت و طبعا ایشان مستعفی هستند.
آقا میرزا احمد ـ بنده شنیدم آقا سید علی آقا چیزی نوشته اند به مجلس و اظهار کرده ند که این انتخاب بی اصل است نمیدانم در صورتی که خود وکیل بگوید انتخابات صحیح نیست شعبه چه طور تصدیق میکند.
رئیس ـ بلی آقای آقا سید علی یک رقعه به وزارت داخله نوشته بودند در جواب وزارت داخله که استعفای قبول را از ایشان کرده ایشان جواب داده بودند که چون این انتخاب غلط بوده است قبول یا عدم قبول آن رسمیت ندارد ولی اظهار ایشان را ما رسمیت نمیتوانیم بدهیم به جهت اینکه عدم صحت یا صحت آن باید در مجلس معین شود این بود که این مطلب را مسکوت عنه گذاشتیم.
وکیل التجار ـ اینجا باز برای من اشکالی پیدا شده است که لازم است عرض کنم اینکه گفته میشود آقای حاجی امام جمعه در درجه دوم رأی نداده اند این قانونا صحیح است و میشود پذیرفت ولی باید دانست که ایشان از رأی دادن امتناع نموده اند یا اینکه استعفا داده اند اگر امتناع نموده اند از رأی دادن آن وقت این انتخاب صحیح است یا نا صحیح نمیدانم بسته به رأی و نظر مجلس است و اگر استعفا داده اند که به عقیده بنده این انتخاب صحت نداشته باشد برای آنکه در درجه اول آن عده که میبایست سه نفر از آن ها انتخاب شود منتخب نبوده اند و باید رجوع شود که ثانیاً در یزد تجدید انتخاب شود.
محمد هاشم میرزا ـ این ایرادی را که آقای کاشف فرمودند وارد نیست به جهت اینکه شعبه مطابق قوانین و نظامنامه انتخاب رسیدگی میکند در صورتی که دید یک انتخابی مطابق قوانین آن واقع شده است وظیفه اش این است که تصدیق نماید و فرمایش آقای سید علی آقا برای شعبه و ما سندیت ندارد برای اینکه تکلیف ما همان متابعت نظامنامه انتخابات است اما فرمایش آقای وکیل التجار که فرمودند که آقای حاج امام جمعه استنکاف از رأی دادن داشتند آنچه خودشان در آن موقع فرمودند هم گفتند استنکاف دارم و هم گفتند این خدمت را نمیتوانم قبول کنم و همین خودش به منزله استعفا است.
کاشف ـ بنده ابدا ایرادی به راپورت شعبه نکردم بلکه تصدیق کردم به علاوه اگر خود آقای حاج اما جمعه توضیح بفرمایند چه جهت داشت که استنکاف از رأی کردم رفع شبهه میشود و این همه مذاکرات هم لازم ندارد.
میرزا احمد ـ بنده عرض نکردم که انتخاب این ها باطل است عرض کردم خود آقا سید علی آقا اظهار کرده بودند که این انتخاب بی اصل است خوب بود شعبه در این خصوص دقت میکرد اگر صحت پیدا میکرد آن وقت رأی میگرفتند.
عزالملک ـ آقای میرزا احمد میفرمایند که آقای حاج اما جمعه خوئی معارض هستند آقای حاج امام جمعه تشریف دارند و اظهار نمیکنند.
رئیس ـ آقای حاج امام جمعه آقای آقا سید علی آقا معارض هستند حالا چون آقای آقا میرزا احمد در این خصوص معارض هستند در این باب نمیشود رأی گرفت.
عزالملک ـ میخواهم بدانم خود ایشان این عقیده را دارند که معارض هستند یا خیر.
رئیس ـ همین قدر که معارض پیدا شد نمیتوان در باب این راپورت رأی بگیریم باید طبع و توزیع شود که در جلسه دیگر مطرح مذاکره قرار بدهیم.
ارباب کیخسرو ـ در باب آن دو نفر دیگر که اشکالی نیست خوب است رأی گرفته شود.
رئیس ـ الان نمیشود رأی گرفت باید طبع و توزیع شود.
رئیس ـ آقای شیبانی سئوالی از وزیر داخله داشتید بفرمائید.
شیبانی ـ در باب تدارک هجوم نایب حسین به کاشان سئوالی داشتم از آقای وزیر داخله که چه تدارک دیده شده است و چه اقدامی فرمودید در باب شهر کاشان و در این باب خودم و بعضی از نمایندگان عریضه به وزارت داخله نوشته ایم جوابی نفرموده اند گارد فاتح را هم در آنجا توقیف کرده اند و بعد احضار نموده اند نظمیه هم هست آنجا که تفنگ ندارد عده صحیحی ندارد مواجب ندارد در واقع شیر بی دم و سراشکم است هر اقدامی در این باب کرده اید بفرمائید.
وزیر داخله ـ خود هژبر السلطنه که حاکم کاشان بود رفته بود نائین برگشت و یک عده سوار و پیاده هم فعلا و یک مقداری سرباز در آنجا هست همان ها را الان آنجا نگاهداشته ایم بمانند برای استحکامات کاشان تا بعد ترتیبی بدهیم.
شیبانی ـ هژبر السلطنه به چه سمت در کاشان شناخته میشود اگر به سمت جلوگیری از نایب حسین است بنده عرض میکنم در صورتی که با استعداد کافی سابق ممکن نشد که از او جلوگیری با تعقیب کند حالا چه طور میتواند از ورود او به کاشان او را منع کند.
وزیر داخله ـ هژبر السلطنه عجالتا حاکم کاشان است و یک حاکمی اگر نتواند یک دزدی را بگیرد که از کوه بیاید دزدی کند و سی فرسخ یا ۵۰ فرسخ هم تعاقبش کند این دلیل نمیشود بر اینکه او کفایت ندارد و عجالتا با آن استعدادی که دارد البته ممکن است که مدافعه نماید و یکی هم اگر درست دقت کنید مدافع با مبارز خیلی تفاوت دارد وقتی که بخواهد دفاع کند البته میتواند.
رئیس ـ آقای ارباب کیخسرو سئوالی داشتید از وزارت داخله بفرمائید.
ارباب کیخسرو ـ اگر چه چندی قبل از وزارت داخله در باب غله تهران سئوالی شد و جوابی داد ولی از قرار اطلاعاتی که داریم عمل غله خیلی سخت شده است من جمله کمپانی مستغلات کلیه خیلی از حد خود تجاوز کرده است و هیچ نمیگذارد گندم وارد شهر شود میخواهم بدانم که وزارت داخله در این خصوص چه اقدامی کرده است و یکی هم میخواستم عرض کنم که این وزیر داخله مثل وزیر داخله سابق نباشد که همه قسم در باب انبار کردن جنس وعده داد ولی وقتی که استعفا داد معلوم شد چیزی از غله در انبار نبوده مسئله دوم هم خواستم ببینم وزارت داخله در باب سایر ولایات هم فکری کرده اند و ترتیبی داده اند یا فقط همین غله تهران را ترتیب داده اند.
وزیر داخله ـ قریب ۲۰ روز قبل سئوال شد عرض کردم یک اقداماتی از طرف وزارت داخله شد و چون وزارت داخله اهمیت این کار را کاملاً میداند از وزارت مالیه خواست که پنجاه هزار خروار در انبارغله داشته باشد اعم از اینکه در تهران یا در قزوین یا قدری بالاتر زنجان و عراق باشد در موقع تنگی از آنجا هم میتواند بیاورد و در این باب خیلی مراسلات از وزارت داخله به وزارت مالیه فرستاده شده است و خیلی مذاکرات نموده است نتیجه اینکه حالا اخیرا قریب سی و دو هزار خروار گندم و پنج هزار خرورار جو که جمعا سی و شش هزار خروار میشود قلم داد میکند که حاضر است و این مقدار واردی به انبار تهران میتواند بشود که یک مقدارش مال خالصه و اطراف تهران است و یک مقدارش هم مال اطراف دو تر از قبیل ساوه و ساوجبلغ و غیره در این باب وزارت داخله در این مقدار را جد کرده است به وزارت مالیه که عجالتا این طرف سال قبل از گل و باتلاق و برف و باران مامور فرستاده شود که بروند این جنس را بار کنند و ۱۵ هزار خروار حواله همین کمپانی است مال او را معین کرده اند و دیروز چهار پنج نفر تا بین و یکی دو نفر صاحب منصب از طرف وزارت داخله معین شد که بروند و مأموریت کنند بعد از ماه رمضان آن مقدار را بیاورند تهران و فعلا مشغول اند و بعد از آن شروع میکنیم به فرستادن مامورین به طرف ساوه و زنجان و عراق که این طرف سال غله آنجا را حمل نمایند و هر چه بماند در اطراف نوروز و فصل بهار حمل شود چنانچه امروز از حکومت زنجان تلگراف رسید که سه هزار خروار گندم از همان گندمهائی که وزارت مالیه قلم داد کرده بود حاضر است که حمل به تهران شود منتظریم که مامور بیاید و حمل نماید این اقدامات وزارت داخله است حالا فرض بفرمائید اگر در این اقدامات یک قدری هم مسامحه بشود ولی وزارت داخله اقدام خودش را میکند در باب سایر ولایات هم گفتیم یک چیزی به عموم ولایات بنویسند که در هر جائی جمع کنند و گمان میکنم که در هر شهری که یک انبار داشته باشد گرانی نخواهد شد چنانچه در آذربایجان همیشه معمول است که غله را جمع میکنند و همچنین کرمان و سایر جاها جزء شیراز که غله دیوانی ندارد انجاهائی که جنس دیوانی درد کلیه قرار گذاشتیم یک چیزی به حکام نشوته شود که با امین مالیه قرار بدهد که جنس شان را در ولایات انبار کنند و با وزارت مالیه در این خصوص مشغول مذاکره هستیم.
ارباب کیخسرو ـ در باب ۱۵ هزار خروار که حواله کمپانی کرده اند درست ملتفت نشده ام که عین جنس را خواهد داد یا تسغیر کرده اند مسئله دوم در باب مالیات ها بود که ببینیم عین جنس را خواهد گرفت یا خیر مسئله سوم اینکه سئوال شده در باب جنس بود نه اینکه مراد فقط گندم باشد بلکه جو را بعضی که جو چران دارند خریداری مینمایند و از روسیه خواسته اند و این خیلی بد نما است که هر کسی بکشد با انبار خودش میخواستم ببینم وزارت چه اقدامی کرده است.
وزیر داخله ـ بلی کمپانی عین جنس را میدهد از اربابی هم قرار است عینا جنس گرفته شود جنس را هم اینکه گفته شد حاضر است گندم و جو با هم بود و اینکه تا به حال برای جو یک قدری تنگی است گمان میکنم برای این است ساوجبلاغ هنوز گندم و جوش نیامده است ولی به همین زودی می آید علاوه بر این به موجب اطلاعاتی که داریم از اربابها امساله جو کم است علتش این است که جو کم کاشته اند ولی گندم خوب است.
رئیس ـ آقای ادیب التجار از وزیر داخله سئوالی داشتید بفرمائید.
ادیب التجار ـ بنده یکی از سئوالهایم در خصوص غله بود که جناب ارباب کیخسرو سبقت کردند ولی این مقداری که حضرت وزیر داخله توضیح دادند با این وضعی که در این شهر دیده ایم نمیتوانیم حقیقت خودمان را قلبا مطمئن کرده از فکر این ملت اسوده بنشینیم چنانچه مسئله گندم در تهران پایتخت است یک اهمیت فوق العاده دارد که لازم به شرح نیست و حضرات عالی همه تان مسبوقید که چه قدر اهمیت دارد اینجا پای تخت است یک اهمیت فوق العاده دارد که معلوم است با این واسطه بنده به موجب حکم نمایندگی که از جانب ملت دارم با کمال اعظام به حضرت وزیر داخله عرض میکنم ۲۰ روز دیگر به شما مهلت میدهیم و بعد با دو سه نفر از نمایندگان میائیم گندم را در انبار ببنیم.(در این وقت بعضی از نمایندگان گفتند از سئوال خارج است استیضاح است از موضوع خارج است ثانیاً آقای ادیب التجار جواب داد خارج از موضوع نیست مقدمه سئوال است.)
ادیب التجار ـ ما را محدود کرده اند در یک سئوال و استیضاح دیگر حق دیگری که نداریم سئوال میکنم همین که میخواهم درد دل خودمان را از وزرای محترم سئوال کنیم فورا یکی از آقایان میگوید این استیضاح است - استیضاح نیست سئوال است.
سئوال دوم در باب ارباب شهریار زردشتی است که تقریبا مدتی است در عدلیه در باب کیا کلا گفتگو کرده است بعد از محاکمات زیاد در عدلیه حکمی بر حقانیت او داده اند و از عدلیه اینجا به عدلیه مازندران تلگراف کرده اند که مامور بفرستد و هم به وزارت داخله مرکزی نوشت اند که شما هم موافق حکم عدلیه حکم بکنید که ملک را به تصرف متصرف اولی که ارباب شهریار باشد بدهند و بعد طرف او طومانیا نسها اگر حرفی در مقابل دارند بیایند و دعوای خودشان را اظهار بدارند هم از وزارت عدلیه به عدلیه مازندران این حکم شده است و هم از وزارت داخله تاریخش هم معین است و نمره تلگرافش هم همین جا است اگر میل دارید ارائه میدهم حالا بعد از همه این تلگرافات عدیده که به مازندران شده است اولاً حاکم آنجا در اجرای احکام مسامحه کرده است ثانیاً یک حرکاتی نسبت به مامورین عدلیه و ژاندارمری مباشرین طومانیانس کرده اند که در این موقع محترم شایسته نمیدانم که بگویم چه شده است و برای وزیر عدلیه و وزیر داخله شایسته نیست که این اقدامات را جلوگیری نکرده باشند حالا میخواهم بدانم وزارت داخله در این خصوص چه اقدامی کرده است آیا به تصرف او دادند یا اینکه محصول او چهار روز دیگر از میان خواهد رفت.
وزیر داخله ـ در باب کیا کلا و ارباب شهریار و طومانیاس چون مسئله ملکی و اجاره و استجاره بود وزارت داخله فقط اقداماتش مطابق بوده است با احکام عدلیه هر طور وزارت عدلیه حکم داده است وزارت داخله اجرا کرده است و در باب حرکات مباشرین طومانیاس گویا فقط یک سو ادبی نسبت به مامورین
عدلیه شده است و از وزارت داخله به حکومت آنجا نوشته شده است که جدا مجازات آن اشخاص را بدهد.
ادیب التجار ـ در باب تنبیهات آنها که نسبت به مامورین حرکات ناشایسته کرده اند که معلوم شد وزارت داخله اقدام فرموده است ولی در باب ملک میخواهم بدانم که ملک به تصرف ارباب شهریار داده شده است یا اینکه محصول آن چهار روز دیگر از بین خواهد رفت.
وزیر داخله ـ عرض کردم در این خصوص آنچه را که وزارت عدلیه حکم کرده است وزارت داخله جد کرده است که همان را اجرا کند.
ادیب التجار ـ جواب مسئله نان بنده را حضرت وزیر داخله نفرمودند استدعا دارم که جواب آن را هم بفرمایند.
وزیر داخله ـ در خصوص انبار مکررا عرض کرده ام آنچه تخمینی و تحدید خوراک تهران است در سال ۱۲۰ هزار خروار است و آنچه به عقلای این کار که خبیر و بصیرند شور کردیم دیدیم که اگر در انبار ۵۰ هزار خروار جنس باشد اعم از جو و گندم تنگی و عسرت برای شهر پیدا نمیشود و نرخ هم به دست بلدیه است به واسطه جنسی که در انبار دارد نمیگذارد جنس ترقی کند و این مسئله کاملاً از طرف وزارت داخله به وزارت مالیه اخطار شده است ولی باید خاطر آقایان مسبوق باشد که انبار جزء اداره وزارت مالیه است نه اینکه مستقیما جزء وزارت داخله باشد ولی وزارت داخله هر روز مواظب و مراقب است که جنس داخل انبار بشود و هر روز وزارت مالیه را مسبوق میکند که باید حتما فلان قدر جنس وارد انبار کند.
ادیب التجار ـ یکی از مسئله هائی که خاطر محترم از آن مسبوق است مسئله گوشت است مردم تهران اغلب فقرا هستند با این حال و ماه رمضان تمام مردم برای گوشت محتاجند از وزارت داخله سئوال میکنم در این باب چه اقدامی کرده اند.
وزیر داخله ـ برای گوشت قبل از این یک کمپانی بلدیه تشکیل داده است که گوشت را با یک شرایطی به یک میزانی بفروشند و در این چند روزه گوشت یک قدری کم بود کمپانی اظهاراتی کرد و شرایطی آورد به وزارت داخله که این شرایط را یا اولیای دولت حفظ نکرده اند وزارت داخله یک امعان نظری در آن شرایط کرده ولی برای آن که درست امعان نظر در آن بشود به بلدیه فرستاده شده که نظریات خود را کرده و اقدام خود را به وزارت داخله بفرستد و بلدیه الان مشغول است آن شرایط را ببیند و اظهارات آن ها را مقایسه کند با آن شرایط و آن وقت در حل و عقد آن اقدام شود و در این بین وزارت داخله جدی کرد و به کمپانی اظهار نمود که با این شرایط حل شود شما مجبورید یک اطمینانی به وزارت داخله بدهید که امر گوشت این طور سخت نباشد و یک اطمینانی هم اخیرا به بلدیه داده است و آنچه میگویند و تحقیق کرده اند قریب سی هزار گوسفند در اطراف حاضر دارند و این سی هزار کفایت یک ماه تهران را میکند و در ضمن مشغول تسویه این کار هم هستیم اگر تسویه شد و مواد شرایط آن کمپانی قبول گردید که چه بهتر والّا ناچارین یک کمپانی دیگر تشکیل بدهیم و اینکه چند روز قبل از مجلس تقاضا کردم که یک کمیسیونی از مجلس تشکیل شود برای همین بود که اطلاع داشته باشند ضرر ندارد این مسئله یک چیزی است که نظارت میکنند شاید اقتضا کرد مثلاً گندمی را پنج هزار کمتر بخرد یا دو خروار به دولت ضرر دارد به عقیده بنده یک کمیسیونی اگر منعقد میشد خیلی مساعدت میکرد با وزارت داخله.
ادیب التجار ـ سئوال دیگر بنده در باب وکلای ایالات و ولایات است در این باب استدعا دارم که اقدامات بفرمائید به جهت اینکه امروز تقریبا سه ربع ساعت آقای رئیس مجلس را تشکیل کرد و هیئت رئیسه منتظر شدند که عده برای مذاکره کافی شود.
وزیر داخله ـ اولاً دیر آمدن وکلا گویا تقصیر وزارت داخله نباشد ثانیاً همین راپورتهائی که در مجل سخوانده میشود از اثر اقدامات وزارت داخله است به همه جا تلگراف کردیم و اطلاع داده شده که وکلای ایالات معین است که آمده اند و فقط بختیاری است که خود آقای سردار اسعد تشریف دارند اگر وزارت داخله از این جهت قصور کرده باشد ولی به ولایات اطلاع داده و میدهیم.(معاضد السلطنه ایل شاهسون چه طور شد.)
وزیر داخله ـ آنچه راستی است باید گفت هنوز به آنها اطلاع نداده ایم ولی از امروز اطلاع میدهیم و دستور میدهیم که نماینده خود را انتخاب کرده بفرستند.
اسدالله خان ـ در چند روز قبل آقای کاشف که یکی از اعضای تفتیش به شکایات از عدلیه بودند از معاون وزارت عدلیه در باب صدر الاسلام همدانی سئوالی کردند چه اقدامی کرده اند آقای معاون اظهار داشتند که چون دوسیه اینها در تحت مداقه و تفتیش بود نتونستیم رسیدگی بکنیم و قرار قطعی بدهیم حالا میخواهم بدانم وزارت عدلیه چه اقدامی کرده است.
وزیر عدلیه ـ مسئله صدر الاسلام یک مسئله است که راجع است به محکمه جزا هنوز در محکمه جزا تمام نشده است که به من بگویم محکوم شده است یا بی تقصیر است به هیچ وجه در این باب نمیتوانم بگویم که چه شده است دوسیه او هم در عدلیه حاضر است و باید شروع بشود و ترتیب محکمه صحیحی داده شود و در آن محکمه رسیدگی شود که خاطر عموم مستخضر شود که عدلیه در حق هیچ کس ظلم نکرده است بعد از آنکه رسیدگی شد نتیجه آن به مجلس فرستاده خواهد شد.
اسدالله خان ـ در اینجا چیزی که خیلی طرف دقت است این است که یک هیئتی از طرف مجلس شورای ملی مامور شد که به شکایات متظلمین رسیدگی کند اگر به کارهای دیگری رسیدگی کردند و احکامات دادند و اقداماتی کردند از دایره حدود ایشان خارج بود ولی رسیدگی به تشکیات از اعضای عدلیه و نسبتهای که به ایشان داده اند وظیفه این هیئت بوده و از قرار راپورتهائی که رسیده است و نوشتجاتی را که من دیدم یکان یکان تصدیق کرده اند که این شخص شخصی مظلوم شده است بنده گمان میکنم با این خصوصیات که در واقع در این خصوص به خصوص که قائم مقام تمیز بوده است عدلیه نبایست مسامحه کند و اگر هم تجدید محاکمه باید بکند بایستی قبل از ادعای ده هزار تومان این محاکمه را تمام کند و دوباره شروع به محاکمات دیگر نماید زیرا که اگر این شخص مقصر میتواند یک ادعای ده هزار تومانی با آن شخص بکند باید بر ادعای خود ده هزار تومان دیگر بیفزاید و بدهد با این ترتیب که حالا شروع کرده اند.
وزیر عدلیه ـ محض شکایاتی که از مخبر السلطان میشد در چندی قبل استعفا داده اند و استعفای ایشان قبول شد و اصل مدرک نزاع یک قدری مرتفع شد اما اینکه فرمودید که هئیت انتخاب شده است و رسیدگی کرده است و تصدیق داده است که بی تقصیر است بنده عرض میکنم که هیئت در این باب حکمی نداده اند.
(آقا میرزا اسدالله خان تصدیق داده اند.)
وزیر عدلیه ـ هیئت محکمه مجتمعا باید یک حکمی را بدهد تنها سئوالی شده است یک نفر از آن هیئت برداشته است حاشیه آن کاغذ نوشته است که خوب ادمی هستید. لو فرض و سلم آن هیئت رسمیت داشته و تمیزا رسیدگی شده است چه طور رسیدگی میشود اگر امری را در تمیز رسیدگی کنند رجوع میشود به محکمه ثانی و از آنجا رجوع میشود به محکمه ابتدائی و مجددا باید در این باب رسیدگی کند اگر رأی که داده اند موافقت کرد با حکمی که محکمه تمیز میدهد حق به جانب او است و البته اجرا میشود و اگر حکمی داده اند طوری شد که ایراد کرد حکم اولی را که داده اند در محکمه دیگر بوده است راجع میشود به محکمه دیگر که حکم آن داده شود.
اسدالله خان ـ این فرمایش وزیر اگر چه مرا متقاعد نمیکند ولی امروز ساکت میشوم.
رئیس ـ محمد هاشم میرزا سئوالی از وزارت داخله داشتید بفرمائید.
محمد هاشم میرزا ـ در چندی قبل از وزارت داخله سئوال شد در باب قتله مرحوم حجت الاسلام بهبهانی فرمودند مشغول اقدامات هستیم حالا قریب دو ماه است از آن وقعه میگذرد و قریب چهل روز است که از وقعه قبل مرحوم میرزا علی محمد خان و آقا میرزا سید عبدالرزاق میگذرد آیا میخواهم ببینم در موضوع قتله مرحوم بهبهانی و آقا میرزا علی محمد خان و آقا میرزا سید عبدالرزاق و رضا خان چه اقدامی شده است و چه انتقامی درباره آنها معین نموده اند و میشود اطلاع بدهید که خاطرمان مطمئن باشد یا خیر.
وزیر داخله ـ در خصوص قتله مرحوم حجت الاسلام بهبهانی و مرحوم میرزا علی محمد خان و آقا میرزا سید عبدالرزاق خان از نظمیه هر روز کتبا سئوال و تاکید شده است که چه اقدامی کرده اند و چه شده از قرار اطلاع اخیری که همین چند روزه در راپورت شفاهی که از نایب رئیس نظمیه شنیدم میگوید تا یک اندازه بعضی هایشان معلوم شده اند همین قدر
سربسته عرض کردم و شاید تا آخر ماه رمضان یا اول شوال معلوم و افتابی شود.
محمد هاشم میرزا ـ این راجع به موضوع اول بود اما دومی که معلوم و واضح است و تمام اهل این شهر میدانند و ما هم میشناسیم اسم هایشان معروف است و چند روز بعد از قتل شنیدم آن شخص در نظمیه محبوس است مطلبی نیست که استنکاف لازم داشته باشد یا اینکه محتاج به تفتیش نظمیه باشد.
وزیر داخله ـ اگر به این واضحی است از سرکار عالی تمنی میکنم اسمش را بفرمائید.
کاشف ـ از وظیفه ایشان خارج است پس واضح نیست هنوز باید در تحت استنطاق بیاید آن وقت صورت استنطاق برود به عدلیه قضاوت رسیدگی کرده حکم بدهد آن وقت باید به موقع اجرا بیاید و علنی شود عرض کردم از راپورت آخری نایب رئیس نظمیه یک امیدواری برای وزارت داخله =حاصل است که قتله مرحوم بهبهانی مرحوم آقا میرزا محمد علی خان پیدا خواهد شد.
کاشف ـ در خصوص این سئوالات بنده میخواستم عرض کنم پنج فقره سئوالات کرده ام یک فقره آن همین محمد هاشم میرزا است و تعجب میکنم با وجود اینکه ایشان بعد از بنده سئوال کرده اند سئوال ایشان فرستاده شده و جواب داده اند ولی سئوالات بنده هنوز نرسیده است.
رئیس ـ کتابچه که بنده دارم سئوالات آقایان ضبط است که با آن ترتیب اجازه داده میشود بنده هم تکلیفم نیست که مخالفت نمایم.
ناصر الاسلام ـ بعد از گذشتن دو ماه که انی همه اهمیت دادند با این کار بنده و سایر نمایندگان از برکت این اقدامات متوقع بودیم که ما را امیدوار کنند که امیدوار کردند اولاً در باب قتله مرحوم بهبهانی و میرزا علی محمد خان بنده از همه نمایندگان سبقت کرده بودم و با این ترتیب که وزارت داخله جواب دادند بنده منتظر نبودم که بعد از دو ماه تعطیل عمومی تهران که بر هیچ کس پوشیده نبود که چند روز مجلس تعطیل نمود میرزا علی محمد خان را آن وقاحت و بی شرمی در خیابان زدند و هیچ حاضر نبودیم که بعد از چندی هنوز مجازات نشده باشند خدمات مرحوم میرزا علی محمد خان معلوم است متاسفانه میبینیم یک ترتیبی میفرمایند که تمامش رمز است و مخفیانه یعنی این دو فقره را که میگویم متاسفانه میبینم که هیئت وزرای عظام اهمیت به این دو فقره نداده اند و خصوص این فقره اخیره که هیچ منتظر نبودیم که وزراء میگویند آنها را گرفتار کردیم و در مجازات آنها مسامحه کنند اما چیزی که سئوال بنده است راجع است به دو نفر اهالی گیلان که شش روز و شش شب در نظمیه محبوس شدند و بعد بدون استنطاق آنها را مرخص کردند و التزام از آنها گرفتند که به فاصله شش روز از این شهر خارج شوند در این باب حضورا کتبا عرض کردم که وزارت داخله چه اقدامی کرده است و از نظمیه چه اطلاعی حاصل کرده است.
وزیر داخله ـ اولاً باید دانست که وزراء قتل مرحوم حجت الاسلام و مرحوم آقا میرزا علی محمد خان را خیلی فجیع میدانستند و خیلی دقت هم کرده اند ولی آنهائی که اطلاعات دارند و میدانند و دیده اند در جاهای خیلی بزرگ مثل فرانسه و انگلیس و دولتهای خیلی معظم و اقعه اتفاق میافتد که یک سال طور میکشد تا اینکه قاتل معلوم شود یا اینکه همه چیزی منظم تر از ماست خیلی این طور واقعات اتفاق میافتد و پلیس باید از راه و طریقی اقدام کند که باعث اذیت سایرین نباید به خصوص امروز و حال امروزه مملکت ما عرض کردم که چند روز قبل از این بعد از تحقیقات نظمیه مظفر خان نایب رئیس نظمیه آمد نزد بنده و شفاها گفت که اطمینان پیدا کردم که بعضی از قتله از اقرار کردند بیشتر از این نمیخواهید ببینید به کجا میرسد اما نسبت به آن دو نفر و شش روز این را از نظمیه تحقیق کرده ام گفت این در آن چند روزی بود که حال تهران بر همه کس معلوم بود در آن زمان نظمیه نسبت به انیها سو ظن پیدا کرده بود و صلاح این طور دیده که آنها از شهر بروند و گمان میکنم که در یک شهری که حال آن چند روز را داشت نظمیه این حق را داشته باشد که به دو نفر بگیود در این شهر نباشید.
ناصر الاسلام ـ باز هم اظهار تاسف میکنم که آن چند ماده که از مجلس گذشت به کلی قانون اساسی مملکت را بی اعتبار کرد وزیر داخله مملکت نباید بگیود که نظمیه صلاح دید بدون استنطاق دو نفر را حبس و بعد ملتزم کند که از این شهر خارج شوند بنده در این باب متقاعد نشدم و استیضاح کتبی خواهم کرد و سئوال دیگر ریختن به خانه خود این بنده است که از مجلس نوشته شد و مکرر شرح واقعه را نوشته ام و درخواست کردم که تحقیق جدی بکنید و اگر مقتضی وقت این باشد که در خانه یک وکیلی بدون اجازه سر زیر بکنند اگر مقتضی است این را خواهش میکنم که توضیح بفرمائید من جمله جواب راپورتی که نظمیه به وزارت داخله مینویسد که آدم فلان کس ما را دعوت کرد که تقریبا بیائید اندرون این بر خلاف تمام دنیا است پلیس و ژاندارمی که میایند بدون اجازه وارد شوند و گفته است که بگوئید کسی نباشد گفته است که عیال فلانی چندی است رفته است در صورتی که اغلب نمایندگان میدانند بنده شش سال است عیال ندارم واقعا راپورت نظمیه در اینجا معلوم میشود که نوشته است عیال فلان کس رفته است به شمیران باز هم اگر از مقتضیات است آن را هم بفرمائید تا من راحت شوم.
وزیر داخله ـ سئوال کردید که در این باب کتبا از مجلس به وزارت داخله نوشته اید وزارت داخله هم از نظمیه خواست راپورت آن را کتبا نوشته است عین آن راپورت را وزارت داخله به مجلس حالا در آن جاب هر اعتراضی دارید کتبا بنویسید تا جواب داده شود.
ناصر الاسلام ـ این خلاف قانون را وزارت داخله باید جواب بدهد نظمیه مسئول مجلس نیست.
وزیر داخله ـ عرض نکردم نظمیه مسئول است عرض کردم اعتراضاتی که دارید کتبا بنویسید وزارت داخله هم تحقیق و غور خود را میکند جواب میدهد.
رئیس ـ آقای آقا سید حسین اردبیلی استیضاحی داشتید از وزارت عدلیه بفرمائید.
سید حسین اردبیلی ـ خاطر آقایان محترم مسبوق است چندی قبل شکایت مردم از عدلیه به اندازه بود که مردم را متزلزل نمود به اندازه حواس و اوقات مجلس را مشغول کرد که مجبور شد یک هیئتی را انتخاب کرد برای تحقیق و تفتیش مواد شکایات این هیئت از تمام کارهای خود در کمیسیون ها داشتند صرف نظر کردند و تمام کارهای خودشان را منحصر نمودند به رسیدگی شکایات متظلمین و بعد از آن که کابینه جدید تشکیل شد انتظار داشتیم وزیر عدلیه ما حصل تحقیقات این هیئت را که ابتدا اصلاحات عدلیه قرار داده اند بگذارند مقابل خودش و نواقص عدلیه را آن طوری که باید بردارد متاسفانه بر خلاف انتظار مجلس شورای ملی دعوت ملت حاصل تحقیقات و زحمات این هیئت منتهی شده به اینکه یک مشت مردمان بدبخت ستم دیده بیچاره که به اطمینان مجلس شورای ملی و پشت گرمی آن هیئت آمدند بی پرده شکایات خود را از روسای محاکم و اجزا عدلهی و غیره درد دلهای خود را بیان نمودند و بدون این که احقاق حق به عمل اید آن هیئت منحل شد حالا آن بیچاره ها که آمده بودند تظلم کرده بودند به جرم اظهار تظلم و شکایاتی که کرده بودند الان گرفتار آنهائی شده اند که از آنها شکایت کردند سر و کار محاکمه این بیچاره ها الان به دست همان اشخاص افتاده است که از ایشان متشکی بودند حالا ببینید با آن بیچاره ها چه میگذرد وزیر عدلیه ما هم در عوض اینکه به واسطه مجازات خائنین و مقصرین اسباب امیدواری و موجبات اعتماد مجلس شورای ملی و ملت را فراهم بیاورند و مزید اطمینان مجلس را به خودشان جلب نمایند متاسفانه بر عکس به بعضی از آنها ارتقا رتبه میدهند از اثر همان ترتیب رتبه بود که مردم دیدند چند روز قبل همان کسانی که فریاد شکایت مردم را از اعمال ذمیمه خود به اسمان رسانیده بوند همان کسانی که اسباب این شدند که تعطیل عدلیه یک مملکتی را متشر کردند همان کسانی که حضرات ایات الله را در نجف از سو اعمال خود بر آن واداشتند که بنویسند عدلیه را اصلاح کنید همان کسانی که مجلس شورای ملی را مجبور کردند که یک هیئتی را انتخاب نماید برای تحقیقات مواد شکایات متظلمین اینجا آمدند برای پرده پوشی اعمال سابقه خود در یک همچه مقامی رسمی بعضی اظهارات کردند بنده به هیچ وجه نه خصوصیتی با متظلمین از قبیل صدر الاسلام بدبخت و سایر آنها دارم و نه با کسی که امروز مقام معاون پارلمانی را مشغول نموده است و نه با مدعیان او با هیچ کس بستگی ندارم ولی میبینم از بعضی مدعیان مسلک عدالت بعضی حرکات و تعدیات ناشی و با این مردم بدبخت وارد میشود که حقیقت ظلم از آن تعدیات شرمسار است این مقدامات را در کجا میکنند در یک مملت مشروطه که برای رفع ظلم و بلند کردن ولای عدالت هزار ها جوان قربانی داده است در یک همچو مملکتی ظلم های و تعدیاتی نسبت به اشخاص با شرف میشود که علاوه بر این که حقیقت ظلم از آن خجالت میکشد یک دولت مستبده را ننگین
میکند تا چه رسد به یک همچو مملکت مشروطه که هزارها جوان برای عدالت قربانی داده است آیا ممکن است یک همچو مملکتی متاثر نشود از این تعدیات امروز هر قطره خود شهیدان آزادی به صدای بلند فریاد میزند که مجازات خائنین را بدهید دشمنان عدالت را بر مسند عدالت جای ندهید دیوان عدالت را که فقط یگانه ملجا و مرجع عرض و ناموس و حقوق یک مملکت و تمام حیثیات و یگانه امیدگاه یک ملت مظلوم است آیا ممکن است انسان تحمل نماید که این ترتیبات در آن واقع شده است آیا شایسته است وزیر عدلیه یک مملکتی که طرف اطمینان مجلس شورای ملی و امیدواری ملت هستند تا این اندازه با این به طور مسامحه به عفو و اغماض و صرف نظر رفتار کرده باشند آیا سزاوار است که بعد از همه سئوالاتی که میشود تازه وزیر عدلیه جواب بدهد که در محکمه جزا مشغول رسیدگی هستند هنوز نتیجه حاصل نشده است یا اینکه برای رسیدگی به شکایات این متظلمین باید یک محکمه علیحده تشکیل شود صد هزار تاسف میخورم از این اظهار به جهت اینکه یک کسی را میخواهد به جان این بیچاره ها بیندازند که از او شکایت داشته اید و اگر آن محکمه که میفرمایند باید تشکیل شود چه محکمه خواهد بود آن محکمه در تحت ریاست یک شخصی است که آن تعدی کرده است به یک شهری و اهالی یک شهری را از سو اعمال خود متاذی کرده است و در حق یک نفر بدبخت بیچاره صد هزار قسم عداوت به خرج داده است و نمیدانم در میان اینهائی که میخواهند رسیدگی به شکایات کنند آیا باشند اشخاصی که از روی حقیقت غوررسی نمایند و هیچ ملاحظه نکنند از اینکه فلان آقا معاون پارلمانی عدلیه را مشغول کرده است و بر علیه او هر حکم بدهند یا نباشند آیا این بیچاره ها در تحت محاکمه این قسم اشخاص واقع شوند ممکن است این امر اصلاح بشود از این جهت بنده از اینجا با کمال شدت از آقای وزیر عدلیه سئوال میکنم که با این همه فریادها که از حضرات ایات الله و سایرین بلند شد چه اقدامی کردید که دشمنان مملکت بفهمند مجازات در کار است بعضی تغییر و تبدیلات جزئی داده اند از اینها خیلی خوب است ولی اصلاحات اساسی لازم است مقصود بنده نه این استکه اشخاصی که عرض کردم شایسته مسند عدالت نیستند بلکه غرضم این است که این قسم اشخاص را بردار بکشید برای اینکه مردم بدانند هیچ تفاوتی بین افراد و اشخاص نیست و لازم است این را که آقای وزیر عدلیه این را میداند که هیئت ده نفری که منتخب میشود که از آنها آقای ذکاءالملک و کاشف و صدر العلما و بنده بودیم برای رسیدگی به شکایات بعد از اینکه رسیدگی میکند و مطلع میشود که صدر الاسلام بدبخت و سایرین مظلوم واقع شده اند فرد فرد اینها نوشته اند که اینها مظلوم میباشند حالا سایرین اظهاری نمیکنند مختارند ولی بنده جدا دفاع میکنم و تکذیب میکنم و عرض میکنم که بنده شخصا تا رسیدگی نکردم در تحقیقات و مظلومیت آنها بر من ثابت شده است حالا سایر آقایان مختارند اگر میخواهند رأی خودشان را پس بگیرند ممکن است الان بر حسب فرمایش آقای وزیر عدلیه اظهار میدارند که صدر الاسلام ظالم بوده است و دیگران که مسند عدالت را به خود مشغول کرده اند مظلوم میباشند.
وزیر عدلیه ـ در باب نواقص عدلیه آنچه که استیضاح کرده اند در این کاغذ است که نوشته اند و بنده هم مطابق آن جواب خواهم داد نوشته اند راجع به اصلاحات عدلیه و هیئتی که به آنجا آمدند استیضاح داریم اولاً این را لازم است عرض کنم خاطر مبارک آقایان مستحضر باشد که به هیچ وجه هم چه پیشنهادی به عدلیه نیامده و روحم اطلاع ندارد که این هیئتی که برای رسیدگی به شکایات منتخب شده اند و اقدام کرده اند تحقیقات آنها چه بوده است مدتی بود که هر روز تقریبا صد نفر مرد و زن جلو بنده را در عدلیه میگرفتند و چندین عریضه به مجلس عرض کردم و دو سیه ها را خواستم و سئوال نمودم که صورت اقدامات خودشان را این هیئت بدهند هنوز جواب نرسیده است و مخصوصا سئوال کردم این رسیدگی را که این هیئت کرده و حکمی را که داده است وزارت عدلیه آن احکام را باید قطعی بداند با اینکه باید تمیزا رسیدگی شود وقتی که جواب رسید و دیدم البته هیچ کس نیست که معاضدت با اشخاص بنماید و حقوق مردم را ضایع بکند و از آن روزی که وارد عدلیه شدم به واسطه اینکه سابقا از ترتیبات آن مسبوق نبودم آن طوری که باید اقدامات نمود ندانستم و البته بنده که هیچ هر کس را که بیاورید در عدلیه ممکن نیست یک روزه بتواند وضع عدلیه را تغییر بدهد نمیگویم که من حامی کسی هستم از کسی حمایت ندارم ولی خیلی تعجب میکنم مگر استعمال میکنید کلمه عفو و اغماض را که وزیر عدلیه از چه عفو کرده است از کدام تقصیر اغماض نموده است آن موادی را که بر خلاف قانون رفتار شده یا آن کسی را که تقصیر او ثابت شده است صریح بگوئید که در فلان ماده درباره فلان آدم به فلان ترتیب حکم خلاف قانون داده یا اینکه از تقصیر فلان آدم که تقصیر او ثابت و معلوم بود اغماض کرده است آن وقت میتوانید یک محکمه تمیز فوری تشکیل کنید و در حق وزیر یا اینکه به خلاف قانون رفتار مینماید حکم کنید فقط نباید به سئوال یا اسیتضاح اکتفا نمود در حق همچو وزیر عدلیه باید حکم کرد میفرمائید دشمنان عدالت در عدلیه جمع شده اند این را واگذار میکنیم به حسیات آقایان که اگر یک نفر یا دو نفر یا سه نفر که در عدلیه بد هستند باید جمعی از مردمان نجیب درستکار را به لفظ تمام مفتضح نموده آنهائی را که شما مقصر میدانید یا شایسته نمیدانید الان صریح بفرمائید فلان کس فلان تقصیر را کرده است یا فلان کس برای فلان کار شایسته نیست از یک وزارت خانه که یک جماعتی قریب دو هزار نفر در این مملکت مشغول خدمت است و شاید کوشش هم میکنند که به درستی رفتار کرده باشند صحیح نیست که به واسطه یک نفر دو نفر همه را بد خواند باید آنها را که منظورشان است اسما و رسما معین کنند کی در چه نقطه در چه کار به چه خیانت ها معلوم شود و اسباب اتهام سایرین نباشد گرچه اگر بخواهم تمام فقرات مطالب ایشان را عرض کنم اسباب تضیع وقت مجلس و تضیع خاطر نمایندگان خواهد شد ولی خیلی جای تاسف است که در این مدت منتظر بودند که بنده تمام فرضهائی که فرمودند اقدام کرده باشم و این طوری که ایشان امروز به شدت سئوال میکنند و جدیت به خرج میدهند نمیدانم از خودشان است یا اینکه دیگران ایشان را پر کرده اند درهر حال عجالتا جواب فقرات فرمایشات ایشان را عرض نمیکنم همین قدر عرض میکنم برای هیئت قضات در جنایات و در ترتیبات سیاسی هیئتی را با اسم هیئت منصفه معین میکنند که اگر قاضی بخواهد در یک مسئله عفو اغماض نماید جلوگیری کند حالا لو فرض و سلم که یک نفر قاضی عفوی به خرج دهد و اغماض نماید ۱۲ نفر هیئت منصفه هم ممکن است خصوصیت بکنند و دروغ بگویند و این را باز تکرار میکنم که آقایانی که تصدیق مظلومیت این اشخاص را نموده اند در آن کاغذ نوشته اند تمام صحیح است اما بنده که وزیر عدلیه هستم نمیتوانم نوشته شخص یا اشخاصی را مستند قرار بدهم هیئت منتبخه رسما میبایستی جمع شوند و بنویسند که در فلان کار فلان طور باید بکنید آن وقت اگر وزیر اقدام نمیکرد تعرضاتی داشت و اگر هم اعتراضی داشت اظهار مینمود حالا هم عرض میکنم که تکلیف مرا معین کنید بدانم اگر این حکم قطعی است که حکم حاکم و مرک مفاجات و اگر باید تمیزا رسیدگی شود که باید برگردد به محکه مالی و در آنجا رسیدگی شود و اگر اعتراضی داشته باشم بر انجه که هیئت منتخبه نوشته اند میایم در اینجا میایستم و عرض میکنم ولی عرض میکنم که شما میگوئید صحت عمل در عدلیه تان باید پیدا شود شما امروز قاضی ندارید برای اینکه یک نفر نیست که در مملکت شما درس قضاوت خوانده باشد عجالتا یک جمعی هستند که بالنسبه درستکارتر و داناترند و میتوانند بگویند و بشنوند از برای آنها هم هزار جور سد قرار داده ایم مفتش گذاشته ایم ممیز گذاشته ایم اعتراض میکنیم الان راه مفری برای اعضای عدلیه نیست و طوری مراقب برای آنها معین کرده ایم که کسی نتواند بگوید فلان کس در فلان کار پول گرفت اما این را که افسوس میخوردید که مملکت هزارها جوان قربانی داده است برای عدالت بنده عرض میکنم این افسوس را چرا یک سال قبل نمیخوردید امروز از قاضی گرسنه شما چه میخواهید میگوئید که گرسنه باش و کار کن باید حقوق داد و کار خواست آیا میخواهم بدانم تا امروز عدلیه شما یک دینار با وزیر عدلهی همراهی کرده است میخواهم بدانم تا امروز برای عدلیه که امروز به شدت و جدیت تمام سئوال و استیضاح میفرمائید یک بند قانون وضع کرده اید یک فصل برای تشکیلات اداری آن از این مجلس بیرون آمده است اگر بیون آمده است بیاورید بنده اول کسی هستم که مایل و حاضرم برای اصلاحات عدلیه فداکاریها بنمایم و باز هم در آخر عرض خود را تکرار میکنم که صورت اقدامات و تحقیقات آن هیئت را بفرستید به وزارت
عدلیه که به موقع اجرا بگذارد آن وقت اگر اعتراضی هم دارد بیان خواهد کرد.
سید حسین اردبیلی ـ بنده هیچ وقت نگفتم تمام اعضاء عدلیه دشمن عدالت هستند بنده قطع دارم که در عدلیه اشخاصی خیلی صحیح هم داریم نگفتم خدای نخواسته تمام اعضاء بدند یا اینکه به هیچ وجه داخل اصلاحات نشده اند بلکه اطلاع دارم که اصلاحات تا یک اندازه شده است و مخصوصا بنده خیلی تشکر میکنم از اینکه اداره مدعی العموم را به یک آدم خیلی کافی با علم بی غرضی تسلیی کرده اند و با کمال جدیت مشغول کارند هکذا اداره اجرا بعضی اصلاحات کرده اند این را هیچ وقت نمیگویم تمام اجزا دشمن عدالت هستند و این را هم نمیگویم شروع به اصلاحات نکرده اند عرض کردم بعضی از اشخاص که دشمن عدالت هستند مصدر کارهای عمده شده اند و اینکه میفرمائید رسیدگی شود تا معلوم شود بنده عرض میکنم مدعی های آنها را رسیدگی کنند یا هیئت منصفه باید یک هیئت منصفه اقلا تشکیل شود و رسیدگی کنند و اگر معلوم شد آن آدم اگر این طوری که نسبت به او داده اند صحیح است که باید مجازات شود فقط به استعفا نباید قانع شد.
اسدالله خان ـ بنده چون در این باب به عقیده خود همان قدری که باید توضیحات دارم لازم میدانم چند کلمه مختصرا عرض کنم استدعا دارم آقای وزیر عدلیه صحبت عفو و اغماض را به خودشان نگیرند بنده نمیدانستم که آقای سید حسین اردبیلی امروز استیضاحی دارند و قبل از وقت میخواستم عرض کنم که خوب است آقای وزیر عدلیه دوسیه راجع به این کار را بیاورند در اینجا که تمام نمایندگان بدانند یا مال کردن حقوق این ملت بدبخت در کار بوده است یا خیر میفرمائید اجزا عدلیه حقوق کم بوده است یا خیر میفرمائید اجزا عدلیه حقوق حقوق کم دارند و با این مواسطه مردم را اذیت و آرار اگر مینمایند حق دارند بنده هیچ منتظر نبودم که یک همچو اظهاری را امروز در این مرکز رسمی از وزیر عدلیه یک مملکتی بشنوم آن کسی که میخواهد به نام عدالت میخواهد برود بر کرسی عدالت بنشیند و به مردم تعدی نماید او را حاکم مردم نباید کرد ما اگر بخواهیم حقوقی را که در جاهای متمدن به یک کسی که سالها قضاوت کرده است میدهند به این اشخاص بدهیم هیچ خزانه در ایران به ما اجازه نخواهند داد و اگر در این باب یک هیئت منصفه تشکیل بشود و رسیدگی کنند به تمام نمایندگان ثابت میکنم که عفو و اغماض و طرفداری اشخاص میشد یا خیر و در آخر یک دلیل واضح تری عرض میکنم و آن این استکه یک کسی را که هنوز محکوم نکرده اند میتوانند بریزند در خانه او و هتک شرف او را بنمایند میگویند کاغذ ساز بوده است و بنده عرض میکنم وقتی وزارت عدلیه حق داشته که در خانه او تفتیش نماید که کاغذ ساز بودن او معلوم و ثابت شده باشد والّا چگونه میشود که در خانه کسی ریت و هتک شرف او را کرد به اسم اینکه این شخص کاغذ ساز است ببینید در این مملکت چه میکنند درباره یک شخصی که به قول آنهائی که میگویند متهم به کاغذ سازی و چه طور شرف مردم را توی دست و پا میاندازند بنده که به عقیده خودم آن اشخاصی را که بدون حکم محکمه میفرستند در خانه کسی بریزند من آن آدم را بی شرف میدانم و هیچ اجازه نمیدهم که او را با شرف بخوانند.
وزیر عدلیه ـ قضیه صدر الاسلام همان است که عرض کردم تکرار نمیکنم اما چون سو تفاهمی در عرض بنده شده است لازم میدانم چند کلمه در آن خصوص عرض کنم بنده عرض نکردم که قاضی های عدلیه را مثل سایر قاضی های ممالک حقوق داد عرض کردم این بیچارها ها با این حقوق کمی که دارند این حقوق کم را هم به آنها نمیدهند و عرض نکردم که به واسطه اینکه حقوق آنها کم است اگر خلافی نمایند محل ایراد نخواهد بود یا از عهده بر نمیایند همین هائی که عجالتا در عدلیه هستند خیلی خوب از عهده برمیایند اینکه صورت کارهای آنها را در روزنامه جات خواهید دید و در صورتی که خلافی از آنها صادر شود البته مجازات خواهند شد و در آن صورت اگر ذره اغماضی شد حق دارید بر بنده اعتراض کنید.
سلیمان میرزا ـ هم چنانکه آقای وزیر عدلیه فرمودند موضوع استیضاح صدر الاسلام نیست والّا بنده نمیتوانم عرض بکنم برای اینکه راجع به صدر الاسلام مطلبی ندارم موضوع استیضاح هم چنانچه دیده شد اصلاحات عدلیه است نه مظلومیت صدر الاسلام در آن موضوع کسی حرف نمیزند به جهت اینکه بخواهیم درباره او استیضاح کنیم باید دوسیه های عدلیه را بیاوریم بالای میز بگذاریم و مذاکره کنیم و قانون یک چنین حقی به ما نداده است اما اصلاحات عدلیه اقایانی که علی الاتصال میفرمایند عدلیه باید اصلاح شود باید اصلاحات بشود ولی اصلاحات یک ترتیبی دارد فرق است میان گفتن و اصلاح کردن با گفتن ممکن است نواقص تمام ممالک خارجه را اصلاح کرد اصلاحات عدلیه خلی زحمات دارد باید به تدریج به عمل بیاید مثل مثلاً ممالکی که چندین سال زحمت کشیده اند تا اینکه درست کرده اند ما هم باید چندین سال زحمت بکشیم تا یک از آن اصلاحات را مجری بداریم خوب است آقایان این نقطه نظر را ملتفت باشند آن وقت چیزی اگر به نظرشان میرسد بفرمایند اصلاحات باید از روی قانون به عمل بیاید میخواهم بدانم کدام یک از ترتیبات عدلیه شما از روز قانون گذاشته شده است کدام یک از قضات شما از روی قانون انتخاب شده اند که حالا از روی آن قانون اصلاح شود کدام قصل از قانون تشکیلات عدلیه را تا امروز شما از مجلس گذرانیده اید که وزیر عدلیه شما از روی آن رفتار نماید پس نمیشود در صورتی که این ترتیب است نمیشود گفت چرا اصلاحات به عمل نیامده است معذلک بنده از انجائی که تا اندازه خبر دارم عرض میکنم که مقداری اصلاحات شده است مثل اداره اجرا و هم چنین دایره مدعی العموم و به واسطه اینکه یک نفر یا چند نفر فرضا از اینجا اجز عدلیه بد هستند نمیشود که اجزا عدلیه باید تمام یا دو قسمت از آنها خارج شوند همین قانون اساسی میفرمائید خونهای گران بها برای آن ریخته شده است و برای آن ریخته شده است این در موضوع آزادی عموم است و برای عموم ریخته شده است و برای حفظ حقوق عموم افراد بوده است آیا میخواهم بدانم استثنائی شده است که اجزا عدلیه چون اجزا عدلیه هستند از حقوق آزادی محرومند آیا این حقکه بنده را بدون محاکمه و استنطاق از این جا نمیتوان خارج کرد از اجزا عدلیه سلب شده است که بدون اینکه استنطاق و رسیدگی شود و بدون اینکه تقصیر آنها معلوم شود و به آنها بگویند باید بگوئیم هر سه نفرشان خائنند و خود وزیر آن سه نفر را خارج نماید پس بنابر این تا امروز وزیر عدلیه را تشویق بکنیم و استیضاح بنمایم که چرا خلاف قانون رفتار کرده اید خوب است آن اشخاصی را که میفرمائید فرد فرد اسم ببرید و برای اینکه یک نفر خیانت کرد است شرف جمعی را پامال نکنید بگوئید فلان کس فلان رئیس محکمه فلان عضو فلان روز در فلان مسئله بر خلاف قانون رفتار کرده است و خیانت کرده است و بعد از محاکمه و ثبوت و صدور حکم اگر وزیر عدلیه در اجرای آن مسامحه نمود استیضاح بکنید و بگوئید وزیر عدلیه عفو و اغماض نموده است والّا چه صور میشود گفت تمام اجزا عدلیه خلاف کرده اند یا تمام خیانت کرده اند و چه طور میشود رأی داد که آنها را بدون محاکمه و استنطاق و بی ثبوت تقصیر از عدلیه خارج شود این هیئتی که از آنجا رفتند دو جنبه داشتند یکی جنبه تفتیش و یکی جنبه تمیزی اگر نظریات کرده اند و راپورت داده اند که ببینند اگر همان طوری است که آقای وزیر عدلیه فرمودند که حقوق آنها نرسیده و نمیتوانند درست رفتار کنند و وظیفه خودشان را انجام بدهند که اول قراری درباره حقوق آنها بدهید آن وقت از آنها کار بخواهید یا اگر در واقع به شکایات مردم رسیدگی نکرده اند که مجازات آنها را معلوم کنید و اگر این هیئت به عنوان تمیزی مردم رسیدگی کردند بنده عرض میکنم تمیز اصلا به ماهیت دعوا رسیدگی نمیکند فقط محکمه تمیز نقض یا ایرام میکند یعنی وقتی که مسئله را آوردند به محکمه تمیز اعضاء محکمه تمیز رسیدگی میکنند اگر آن حکم را مطابق قوانین دیدند ابرام والّا نقض میکنند پس از نقض چه طور میشود آن حکم برمیگردد به محکمه ابتدائی و چنانچه محکمه ابتدائی حکم محکمه اولی را تصدیق کرد و مطابق قوانین دانست که مجددا آن حکم به محکه تمیز میرود هیئت عمومی محکمه تمیز در آن موضوع رسیدگی و نظریات جدید مینماید چنانچه هیئت عمومی محکمه تمیز محکمه ابتدائی را نقض کرد که معلوم میشود آن حکم بر خلاف قانون صارد شده است حالا در کجا یک همچو چیزی شده است اقایانی که از مجلس انتخاب شده اند میگویند نمیتوانند بر فرض این به سمت تمیزی معین شده بودند قطعا حکم میدهند.
دکتر علیخان ـ سلیمان میرزا فرمودند که اگر اصلاحات عدلیه این طوری که ما میگوئیم میخواهیم از قول به فعلیت برسد باید زحمات کشید چه باید بشود در صورتی که بعد از اهتمامات خواهید دید.
که این طور نیست یک وقتی یعنی در آن زمانی که بنده سمت نمایندگی داشتم و آقای وزیر عدلیه آن وقت نه سمت وکالت داشتند و نه سمت وزارت و بنده را ملاقات کردند و در ضمن مذاکره از اصلاحات عدلیه صحبت شد ایشان به بنده اظهاراتی کردند که بنده دز جواب عرض کردم دلم میخواهد شما وکیل باشید ببینیم از بر ای ملت چه میکنید و به حمدالله دیدیم که وکیل شدند و بعد از وکالت معاون شدند و بعد از معاونت وزیر عدلیه شده اند و حالا که به مقام وزارت رسیده اند و از ترتیبات به خوبی مسبوق شده اند بنده جسارت نمیکنم که آن توهینانی را که آن روز به بنده کردند بنده هم تلافی کنم اما در خصوص اصلاحات هیچ کس نیست که منتظر باشد که در این مدت کم تمام امور عدلیه اصلاح شده باشد مقصود شروع به اصلاحات است تمام این مردم از عدلیه شکایت دارند و میایند جلو ما را میگیرند و بد میگویند که شما کار نمیکنید عدلیه ما خراب است چرا اصلاح نمیکنید ما هم وظیفه نمایندگی مان این است که از وزیر عدلیه سئوال کنیم که مدتی است اقدام کرده اید تا چه اندازه رفع شکایات مردم را نموده اید و مقصود این است که آقای وزیر عدلیه ممکن است یک چند نفر از این اشخاصی را که شکایت دارند بخواهند و ببینند که این متظلمین شکایاتشان صحیح است یا نا صحیح آن وقت که رسیدند و بر ایشان معلوم شود یا به مجلس شورای ملی یا در روزنامه جات بنویسند که فلان و فلان که شکایت داشتند شخصا رسیدگی کردم و دیدم که شکایات ایشان بی جهت بوده است یا اینکه صحیح بوده و فلان قرار داده شده است که کم کم یک اندازه رفع شکایات مردم بشود ما میبینیم که همه مردم شکایت دارند از عدلیه باید خود وزیر عدلیه شروع کرده باشد که کارها تا اندازه اصلاح شود دیگر اینکه میفرمائید قاضی چون حق درستی به او نمیدهند نمیتوان متوقع بود که صحیحا کار کند بنده معنی این مطلب را نیمفهمم مگر عایدی دولت کدام است مگر این پولی را که عدلیه میگیرد از کجا است غیر از این است که از دولت میگیرد حالا اگر این هم کافی نیست آن هم باز با خود وزارت عدلیه و هیئت وزراء است اگر از وکلا پول میخواهند وکلا که پول ندارند باید وزراء آن اندازه را لازم میدانند به مجلس پیشنهاد کنند تا اینکه وکلا رأی بدهند که فلان خرج بشود پس تمام این ایرادات را بنده راجع میکنم به خود وزراء به واسطه اینکه نرسیدن به این شکایات اگر به واسطه این است که دروغ است به شکایات مردم رسیدگی نمیکنید و آن بیچاره ها جلو ما را میگیرند که ما اینجا مجبور میشویم که امروز از وزراء میپرسیم که اقدامی در این خصوص کرده اید آن وقت میفرمائید که این چند روزه که من بوده ام از این کار اطلاع پیدا نکرده ام و بنده امروز میخواهم که آقای وزیر عدلیه اظهار نمایند که تا امروز در خصوص اصلاحات عدلیه فلان کار و فلان اصلاح را کرده ام تا اینکه متقاعد شوم.
وزیر عدلیه ـ بدوا لازم است که فرمایش اول آقای دکتر علیخان را تکذیب کنم بنده به هیچ کس نگفتم که وکیل کار نمیکند بنده آن روز نقل قول کردم که مردم میگویند آن طوری که باید کار پیش نمیرود عرض دیگری نکردم که خاطر محترم آقایان از آن مکدر شود اما اینکه میفرمایند وزیر شخصا یک دوسیه را بخواهد و رسیدگی کند و اعلان کند که فلان تظلم به خطا بوده است بینی و بین الله این اول قدمی است که وزیر عدلیه یک مملکتی رو به خطا میرود وزیر مگر قاضی محکمه است که به محاکمات رسیدگی کند وزیر شخصا باید فقط دقت در صحت جریان امور بکند و در قسمتی که بنده عرض میکنم رئیس اجرائی که در نظر است چون شکایات زیاد از او میشد خودم شخصا رسیدگی کردم و ایشاهم خودشان استعفا داده اند و اعضاء آن را هم عوض کردم و به عقیده شخص خود اشخاص بهتری گذاشتم و همین طور در اداره مدعی العموم که در واقع اصلاحات عدلیه باید به توسط او بشود اصلاحات به اندازه که توانستم کرده ام و بعضی قاضی ها هم که صحیح نبودند در تحت محاکمه آمده و خارج شدند و به جای آنها اشخاص بهتر گذاشتم چیزی که بنده را در اصلاحات عدلیه دست تنگ میکند نداشتند قضات صحیح است و این را هم لازم است عرض کنم خاطر آقایان مسبوق باشد اصلاحات در هر امری به اندازه است که توجه نظر مالیه در آن باشد هر قدر توجه نظر مالیه در امری بشود به همان اندازه توجه نظر اصلاحی در آن شد است این منطقی است و جای هیچ تردیدی نیست ولی عرض میکنم آن صورتی را که آن هیئت داده اند به ما بدهند امیدوارم آنچه صلاح امروزه عدلیه است اجرا کنم و آنچه را هم به نظرم نا صحیح میرسد عرض کنم که رفع شبهه شود.
دکتر علیخان ـ اینکه آقای وزیر عدلیه فرمودند که اگر وزیر بنا شود خودش شخصا به تظلم یک چند نفری رسیدگی کند خلاف قانون است بنده این را قبول ندارم در مملکتی که در عدلیه آن یک ماده قانون مجری نیست چه ضرر دارد وزیر وقتی که شب در اطاقش میرود در خلوت به یک دوسیه رسیدگی کند و ببیند کدام شکایت صحیح است و کدام ناصحیح و عرض میکنم تا وزیر عدلیه راضی نشود شب بخوابد مگر این که به یکی دو فقره شکایات رسیدگی کند عقیده ام این است که کار این مملکت اصلاح نخواهد شد.
وزیر عدلیه ـ شما میفرمائید در روزنامه ها بنویسید نظریات خصوصی وزیر هیچ وقت رسمیت نخواهد داشت که در روزنامه ها نوشته شود.
رئیس ـ جماعت کثیری هستند که میخواهند مذاکره نمیاند وقت تنگ است علاوه بر این عده هم برای رأی کافی نیست که پس از مذاکره رأی بگیریم گمان میکنم که دنباله این استیضاح به جلسه آتیه خواهد کشید عقیده بنده این استکه بقیه این مذاکرات را بگذاریم برای جلسه آتیه پیشنهادی هم در این خصوص شده است.
آقا میرزا ابراهیم خان پیشنهاد ذیل را قرائت نمود:
بنده تقاضا میکنم که بقیه استیضاح اصلاحات عدلیه برای جلسه آتیه گذارده شود.(معاضد الملک)
اسدالله خان ـ میخواستم عرض کنم در جلسه آتیه که آقای وزیر عدلیه تشریف میاورند خوب است دوسیه راجع به این کار را هم بیاورند که بتوانند با دوسیه جواب بدهند.
وزیر عدلیه ـ بنده لازم میدانم عرض کنم این پیشنهادی که شده است تا راپورت هیئت تفتیشیه به بنده نرسد بنده جوابی ندارم که بدهم.
رئیس ـ عجالتا چون مخالفی نیست بقیه این مذاکرات میماند برای جلسه آتیه همچنین مذاکره در بقیه لایحه مستخدمین خارجه - آقای حاج عزالممالک سئوالی دشاتید از وزارت داخله بفرمائید.
حاج عزالممالک ـ بنده میخواستم از وزارت داخله سئوال نمایم که چندی قبل تلگرافی از انجمن به مجلس مقدس رسیده بود و به وزارت داخله رجوع شد دیگر جوابی در آن خصوص از وزارت داخله به مجلس نرسیده وزارت داخله چه جوابی داده و در خصوص حکومت آنجا و وضع اغتشاش کرمان چه اقدامی کرده اند.
وزیر داخله ـ این اغتشاش وقتی بود که حکومت آنجا نرفته بود سردار ظفر حاکم آنجا است و هنوز نرفته است ولی صارم السلطنه با سیصد سوار رفته و به کرمان وارد شده صد نفر سوار هم برای گرمسیر رفته و یک عده هم جلو رفته اند و برای تنظیمات آنجا عجالتا این اندازه کافی است.
حاجی عزالممالک ـ مطلب آنها دو فقره بود یکی در باب رفتن حکومت که جواب فرمودند و یکی در باب تعطیل انجمن بود برای اینکه ادارات آنجا از او گوش نمیکنند و بر خلاف قانون رفتار میکنند.
وزیر داخله ـ در این باب تاکید زیاد شد که باید مطابق قوانین رفتار کنند و مخصوصا همیشه از طرف وزارت داخله به تمام جاها به قدر امکان تاکید میشود که موافق قوانین رفتار کنند.
حاجی عزالممالک ـ چندی قبل ساعد السلطان از کردستان مامور به اسفند آباد که یکی از بلوک کردستان است گردید برای دفع اشرار حالا مأموریت او از چه راه بود چون خارج از سئوال خودم میدانم کاری ندارم همین قدر میدانم به خلاف قانون دست یک نفر را حکم کرده است و بریده اند و این باب مدتی است سئوال کرده ام و آقای وزیر برای جواب حاضر نشده اند میخواستم بدانم در این خصوص چه اقدامی کرده اند.
وزیر داخله ـ بنده مکرر برای جواب حاضر شده ام ولی چون اظهاری نشد تکلیفم نبود که اظهاری بنمایم این شخص از قراری که میگویند مرتکب بعضی حرکات خیلی شنیع شده است یعنی حرکات او را استشهاد کرده اند و موافق تحقیقات محلی باید بیش از آنچه سیاست دیده است سیاست شود و این را در یک مجلس کرده است که چند نفر بوده اند و آنها هم او را در یک ورقه تصدیق کرده اند و صورت آن نوشته را که نوشته اند در وزارت داخله هست با وجود این وزارت متقاعد نشده شرح سختی به امیر نظام نوشته است که تحقیقات کرده به ما اطلاع صحیح بدهند و خیلی هم تاکید شد که دیگر این کارها را نکنند.
حاج عزالممالک ـ اظهارات آقای وزیر به هیچ وجه بنده را نمیتواند متقاعد کند برای
اینکه هیچ کس نمیتواند بدون رسیدگی عدلیه به میل شخصی حکم کند دست کسی را قطع کنند و تصدیق یک جمعی هم سمت رسمیت نداشته است و بنده عجالتا به این سئوال قناعت میکنم و اگر جواب ندادند دوباره سئوال میکنم.
وزیر داخله ـ در جائی که شعبه عدلیه دایر نیست گویا حکومت حق داشته باشد که موافق احکام ملاهای آنجا قضات آنجا کسانی را که مرتکب شرارتی میشوند مجازات نمایند معذلک عرض کردم تحقیقات میشود چنانچه این کار خلاف قانون بوده است و آن شخص استحقاق نداشته است مرتکبین این کار مجازات میبینند.
رئیس ـ دیگر وقت گذشته است که مذاکرات بنمائیم و بقیه لایحه مستخدمین خارجه میماند برای جلسه آتیه و میخواهم یک مطلبی را خدمت نمایندگان عرض کنم که ما مدتی است داخل شده ایم در کارهای مهم ولکن بعضی از کارهای مختصر است که مدتها است در مجلس مانده است که اگر بخواهیم آن کارها را نگذرانیم واقعا به بعضی امور مهم باز میمانیم و از برای اینکه این قبیل کارهای مختصر هم لازم است بگذرد و همین قدر قابل نیست که مثل سایر امور مهمه جزء دستور قرار بدهیم ما در هیئت رئیسه فکری از برای این کار کرده ایم و آن این است که ما در هر دو هفته چهار روز را از برای کارهای مهم قرار بدهیم از قبیل قانون دیوان محاسبات و غیره و دو روز دیگر را به بعضی کارهای جزئی رسیدگی کنیم مثل اینکه بعضی کارهای جزئی رسیدگی کنیم مثل اینکه بعضی امتیازات خواسته شده است و بعضی چیزها هست که راجع به بودجه است که از وزارت خانه ها فرستاده اند شاید فوری بگذرد و بعضی تکلیفها میخواهند که باید به مجلس بیاید حالا اگر آقایان موافقت داشته باشند ما در هر هفته روزهای سه شنبه را وقف این کار کنیم.
کاشف ـ در خصوص دستور مجلس مخواستم عرض کنم خوب است کمیسیونی که برای نوشتن پروگرامی برای مجلس انتخاب کرده ایم زودتر راپورت خودشان را بدهند که در این مدت چه کار کرده اند تا به همان ترتیب داخل کار شویم و مخصوصا چند امتیاز است مثل مسئله صابون سازی و غیره که مدتی است بلاتکلیف مانده است و باید زودتر از مجلس بگذرد دیگر اینکه میخواستم عرض کنم که جمعی از وکلا هستند قسم یاد نکرده اند خوب است یک وقتی را معین کنید که آقایان در همین جا قسم یاد کنند.
حاج عزالممالک ـ بنده هم میخواستم عرض کنم که تکلیف خالصحات که یکی دو روز هم در مجلس مطرح مذاکره بود معین نشده است و حالا چون اولاً میزان رسیده است لازم است قراری در آن خصوص داده شود خوب است به همین ترتیبی که در باب گذشتن کارها فرمودید وزیر مالیه را هم بخواهید که تکلیفی برای این کار معین شود.
رئیس ـ پس معلوم میشود مخالفی در این خصوص نیست.
مصدق الممالک ـ هیچ کس مخالف نیست و ما هیچ تکلیفی مقدم بر ترتیب امور مجلس و گذشتن کارها نداریم و باید یک اقدامی بشود که این کارها زودتر بگذرد.
سید ابراهیم ـ میخواستم عرض کنم راپورت کمیسیون عرایض را زودتر سه شنبه جزء دستور قرار بدهید به جهت اینکه از اطراف شکایات و عرایض در این باب رسیده است.
رئیس ـ آن راپورت کمیسیون عرایض فایده ندارد که جزء دستور شود برای اینکه به طور اجمال معین شد که باید اقدامی در آن خصوص بشود حالا باید معلوم شود که چه روزی برای این قبیل کارها معین میشود که بتوان او را هم جزء دستور نمود.
سلیمان میرزا ـ در این که کارهای جزئی است که باید به آنها مشغول شد حرفی نیست اما وقت مجلس را هم ممکن است زیاد کنیم خوب است هفته چهار روز قرار بدهیم جلسه علنی تشکیل بشود آن وقت یک روز آن را وقف این کار بکنیم زیرا که ملاحظه بفرمائید امروز را ما استیضاح میکنیم از وزیر عدلیه در صورتی که قانون برای آن وزارت خانه از مجلس نگذشته است همین طور سایر وزارت خانه ها قانون لازم دارند ما هم باید این قوانین را زود زود بگذرانیم و اگر بخواهیم در این سه روزی که جلسه علنی داریم تمام این کارها را بگذرانیم ممکن نیست پس بنده گمان میکنم که چهار روز را قرار بدهیم مجلس تشکیل شود یک روزش برای این کارهای جزئی که میفرمائید و باید از مجلس بگذرد و سه روز دیگر را از برای گذراندن کارهای مهم از قبیل قانون دیوان محاسبات و وزارت خانه ها و غیره و اگر مجلس هم با این عرض بنده موافقت نماید به عقیده من خیلی بهتر است از اینکه از این سه روزی که جلسه داریم یک روز را هم کسر کنیم و به کارهای جزئی بپردازیم.
(اغلب با این اظهار سلیمان میرزا موافقت نموده صحیح است گفتند.)
رئیس ـ روز سه شنبه اول جلسه در این مطلب باید مذاکره شود که تکلیفی برای آن معین شود دستور جلسه آتیه همان دستور جلسه سابق است.)
(رئیس حرکت کرد و مجلس غروب آفتاب ختم گردید.)