مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ اسفند ۱۳۴۶ نشست ۴۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و دوم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز چهارشنبه ۱۶ اسفند ۱۳۴۶ نشست ۴۵
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۲۲
جلسه: ۴۵
| مجلس در ساعت نه و ده دقیقه به ریاست آقای دکتر حسین خطیبی (نایب رئیس) تشکیل گردید. |
فهرست مطالب:
- قرائت اسامی غایبین جلسه قبل
۱- قرائت اسامی غایبین جلسه قبل
نایب رئیس- صورت غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
غایبین با اجازه
- آقایان دکتر رضوانی- محمدولی قراچورلو- مهندس قادرپناه- حی- شیخ‌الاسلامی- رضازاده- تهرانی- دانشمند- دکتر غنی- ملک‌زاده آملی.
غایبین مریض
- آقایان ادیب سمیعی- بختیار بختیاری‌ها- دکتر امین بوشهری- پرویزی- فولادوند- فیاض- قاضی‌زاده- صدری‌کیوان.
- بیانات قبل از دستور آقایان دکتر خیراندیش- دکتر میرعلا
۲- بیانات قبل از دستور آقایان دکتر خیراندیش- دکتر میرعلا
نایب رئیس- نطق‌های قبل از دستور را شروع می‌کنیم آقای دکتر خیراندیش تشریف بیاورید.
دکتر خیراندیش- با اجازه مقام معظم ریاست و نمایندگان محترم
- آن سفر کرده که صد قافله دل همراه اوست
- هر کجا هست خدایا به سلامت دارش
آن سفر کرده عزیز رهبر محبوب ملت ایران شاهنشاه آریامهر است که قلوب عموم افراد ملت ایران مشحون از محبتش می‌باشد. از خداوند متعادل مسئلت داریم که وجود همایونش را سالیان سال بر او رنگ شاهنشاهی ایران مستدام بدارد تا در سایه رهبری‌های خردمندانه آن شهریار بیدار دل ملت ایران هر روز گام تازه‌ای در راه پیشرفت و ترقی بردارد.
قبل از شروع مطلب از دولت تقاضا می‌کنم توجه بیشتری به نطق‌های قبل از دستور بفرمایند چون در این یک ساعت نطق قبل از دستور علاوه بر بیان احتیاجات و مشکلات حوزه‌های انتخابیه اغلب مهم‌ترین و اساسی‌ترین مسائل روز چه در زمینه سیاست خارجی و چه در زمینه سیاست داخلی مملکت مورد بحث و مداقه قرار می‌گیرد.
اینجانب در جلسه علنی روز پنجشنبه هجدهم آبان ماه گذشته مطالبی به عنوان قبل از دستور به عرض ساحت مقدس مجلس شورای ملی رسانیدم که ضمن آن مهم‌ترین و اساسی‌ترین احتیاجات حوزه انتخابیه‌ام کرمان را به اطلاع رسانیدم ولی تاکنون از طرف دولت جوابی داده نشده فقط آن قسمت که مربوط به وزارت آبادانی و مسکن بود از طرف وزارت مزبور جواب داده شد که به این وسیله تشکر می‌کنم.
این نکته نیز لازم به تذکر است که مردم بعد از انقلاب دیگر آن مردم سابق نیستند مردمی که به دست توانای رهبر خردمند انقلاب سفید ایران شاهنشاه آریامهر از قید اسارت و بندگی نجات پیدا کرده و طومار نظام‌های پوسیده و منحط سابق را در هم نوردیده و از نعمت آزادی برخوردار گردیده‌اند مسلماً سطح توقع آنها به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کرده اکنون که کشور عزیز ما تحت رهبری‌های خردمندانه شاهنشاه آریامهر مراحل رشد و نوسازی را می‌گذراند بسیار به جا است که دولت حزبی خدمتگزار که افتخار اجرای برنامه‌های انقلابی شاهنشاه را پیدا کرده به مناطقی که قبل از انقلاب کمتر به آنها توجه می‌شد توجه بیشتری معطوفل دارد.
یکی از این مناطق استان زرخیز و پهناور کرمان است اجازه بفرمایید صریح‌تر صحبت کنم دولت‌هایی که قبل از انقلاب مصدر کار بوده‌اند به طور معمول توجه و عنایتی باستان کرمان نداشته‌اند این عدم توجه به نظر بنده معلول دو علت بوده است یکی دوری کرمان از مرکز و نبودن اشخاص مؤثرتری از این استان در دستگاه‌های اجرایی مهم دولت و دیگری نجابت و مهربانی و یا به اصلاح کم سر و زبانی مردم این سامان بوده است که این قسمت اخیر شاید معلول فجایع پادشاه سفاک قاجار آقا محمدخان باشد.
استان زرخیز و پهناور کرمان از نظر استعداد ارضی و خواص اقلیمی و منابع تحت‌الارضی و سطح‌الارضی یکی از مهم‌ترین و پر ارزش‌ترین مناطق کشور است از نظر معادن ذکر نام معادن کرمیت و خاک سرخ و زغال‌سنگ و مس و سرب حائز اهمیت بسیار است چه همه ساله مبالغ قابل توجهی ارز از محل صدور محصولات این معادن نصیب مملکت ما می‌گردد مخصوصاً معدن مس رفسنجان که به گواهی کارشناسان داخلی و خارجی از غنی‌ترین و مرغوب‌ترین معادن مس جهان است حتی از معادن مس کنگو هم غنی‌تر و مرغوب‌تر است همکاران محترم توجه دارند که معدن مس یکی از معادن کمیاب و مهم است و مس نقش عمده‌ای در صنایع جدید به‌خصوص صنایع الکتریکی دارا می‌باشد. در مورد زغال‌سنگ هم لازم نیست عرض نمایم که مهم‌ترین رکن صنعت ذوب‌آهن می‌باشد و سوخت اصلی کارخانه‌جات ذوب‌آهن را تشکیل می‌دهد.
از نظر سطح‌الارضی انواع مختلف مرکبات- خرما- حنا و پسته را باید نام برد به خصوص محصول پسته رفسنجان و بخش‌های تابعه کرمان همه‌ساله مبالغ قابل توجهی ارز به مملکت ما جذب می‌نماید و همچنین است در مورد خرما و حنا و زیره و کتیرا و قالی و سایر محصولات.
با این توضیح مختصر توجه همکاران محترم را به این نکته جلب می‌نمایم که در مقابل این همه مواهب طبیعی، استان کرمان فاقد بسیاری از مزایای زندگی جدید می‌باشد.
تعجب خواهید فرمود اگر عرض کنم که در تمام استان پهناور کرمان فقط ۱۱ کیلومتر جاده آسفالته وجود دارد آن هم از فرودگاه تا شهر کرمان است. در حالی که مراکز تمام استان‌های مملکت با یکی از خطوط ارتباطی جدید از قبیل جاده‌های آسفالته و راه‌آهن با پایتخت مربوط می‌باشند تنها ارتباط منحصر به فرد کرمان از طریق یک جاده خاکی بسیار نامناسب که به راه مال‌رو بیشتر شبیه است با پایتخت برقرار می‌باشد. و با نهایت تأسف باید عرض کنم این جاده که متجاوز از نیم قرن قبل بر مبنای راه مال‌رو سابق ایجاد گردیده به هیچ‌وجه تکافوی کشش وسایط نقلیه‌ای که امروز در آن ایاب و ذهاب دارند نمی‌کند و این خود موجب حوادث بسیار ناگوار و جانگدازی گردیده که به کرات در این راه اتفاق افتاده و در همین یک ساله اخیر متجاوز از یکصد و پنجاه خانواده را داغدار و بی‌سرپرست نموده. به طور متوسط ماهی ۱۵-۱۰ نفر از هموطنان ما در این راه به علت تصادف شربت شهادت می‌نوشند و طوری روحیه مردم کرمان از این بابت متزلزل گردیده که به هنگام مسافرت ضمن ادای وصایا با نزدیکان و بستگان خود وداع آخر را هم می‌نمایند این راه خونریز را مردم به نام جاده مرگ نامیده‌اند در این مورد لازم به تذکر است که تا به حال چند نفر از مسئولین اجرایی استان هم در تصادفات این راه قربانی شده‌اند.
آقایان راه شریان حیاتی اقتصاد هر منطقه است منطقه‌ای که راه ندارد نمی‌تواند اقتصاد خوب، بهداشت خوب و فرهنگ خوب داشته باشد.
ضمناً توجه دولت و همکاران محترم را به این نکته جلب می‌نمایم که راه تهران – کرمان یکی از راه‌های اصلی ترانزیتی بسیار مهم مملکت می‌باشد که بر محور تهران- کرمان – بندرعباس و تهران- کرمان – زاهدان پاکستان و هندوستان قرار گرفته و با توجه زیادی که دولت به امور توریستی و جلب سیاحان دارد و مبالغ قابل‌توجهی در این راه خرج می‌نماید باید به این مطلب توجه کند که همه ساله عده زیادی از توریست‌ها برای سیاحت شبه قاره هند و پاکستان از همین راه عبور می‌کنند و تلفاتی هم در تصادفات این جاده داشته‌اند. بنده از این که در مورد راه کرمان- تهران زیاد صحبت کردم معذرت می‌خواهم چون موضوع از نظر ۸۰۰ هزار نفر اهالی شاه‌دوست و میهن‌پرست این منطقه حایز نهایت اهمیت بوده و جنبه حیاتی دارد البته دولت ساختمان این راه را که تا نائین آسفالته می‌باشد از نایین تا کرمان که به طول ۴۸۹ کیلومتر می‌باشد در برنامه سوم منظور کرده بود که به مناسبت پیش آمدن مسأله ذوب‌آهن به جهت اولویت مسلم ذوب‌آهن ساختن این راه به برنامه چهارم موکول گردید من از دولت استدعا دارم که هر چه زودتر ساختمان این راه مهم را به مناقصه گذارده و یک استان بزرگ مملکت را از بن‌بست و نگرانی خارج سازد.
اکنون با اغتنام از فرصت و با اجازه همکاران محترم راجع به احتیاجات مبرم و مهم چند بخش از حوزه انتخابیه‌ام مطالبی به اجمال ذکر خواهم کرد.
۱- بخش شهداد- منطقه‌ای است مستعد و زرخیر با موقعیت ممتاز از مشرق و شمال به استان خراسان و از جنوب به سیستان و بلوچستان و از مغرب به کرمان محدود می‌شود این بخش شامل ۶۰-۵۰ آبادی است- جمعیت شهداد در حدود ۷۰-۶۰ هزار نفر است. محصولات عمده این بخش علاوه بر غلات فراوان خرما و مرکبات و حنا می‌باشد.
خرمای شهداد از نوع معروف به زمانی (Basmani) است همچنین پرتقال شهداد که در نوع خود کم‌نظیر است با بهترین محصولات بغداد و لبنان و سایر نقاط جهان برابری می‌کند مشکل عمده این بخش هم نداشتن راه است و به همین علت فقط مقدار کمی از این محصول به بازار عرضه می‌شود و قسمت اعظم آن خربا و بلااستفاده می‌گردد.
راهی که باید این بخش مستعد را به مرکز استان متصل سازد به وسیله گردنه‌ای که نام محلی آن گدارسیرچ می‌باشد قطع گردیده و طول آن ۹۰ کیلومتر می‌باشد مردم این سامان برای آمدن به کرمان مجبورند حدود ۳۰۰ کیلومتر راه فرعی و نامناسب را دور زده و با تحمل مشقات زیاد به کرمان بیایند یعنی در دنیایی که وقت از طلا گرانبهاتر است مردم شهداد باید به جای ۹۰ کیلومتر ۳۰۰ کیلومتر راه ناهموار را طی نمایند.
البته از طرف دولت اقداماتی برای ساختن این راه شده و در برنامه چهارم منظور گردیده و با صرف هزینه نسبتاً کمی به وسیله ایجاد یک تونل این راه باز خواهد شد که در صورت احداث این راه علاوه بر ارتباط سه استان بزرگ کشور منطقه ییلاقی و مصفای سیرچ که در نزدیکی کرمان واقع شده مورد استفاده مردم قرار خواهد گرفت از نظر اقتصادی هم اثرات مفیدی خواهد داشت چه هزینه ساختمان این راه در ظرف مدت کوتاهی از راه توسعه اقتصاد و فروش محصولات مستهلک خواهد شد.
من از دولت استدعا دارم که اولویت راه شهداد- کرمان را منظور نموده و هر چه زودتر ساختمان آن را شروع نمایند چون نقشه‌برداری و مقدمات کار انجام شده. تقاضای دیگر مردم شهداد تأسیس یک دادگاه بخش می‌باشد که در حال حاضر مردم مجبورند برای یک امر قضایی کوچک فرسنگ‌ها طی طریق نموده و چند روز صرف وقت نمایند.
۲- بخش گوک بخش وسیعی است دارای ۱۲ هزار نفر جمعیت حرفه اغلب مردم این بخش زراعت و قالیبافی است مشکل عمده این بخش هم نداشتن راه است.
فاصله گوک- کرمان ۱۸۰ کیلومتر است راهی است بسیار نامناسب و خراب که عبور و مرور به سختی در آن صورت می‌گیرد و ارتباط منحصر به فرد مردم بالاجبار از این راه با کرمان برقرار می‌باشد برای رفع مشکل راه می‌توان از طریق نی‌بید که در جاده شوشه کرمان- بم- زاهدان قرار دارد به بخش گوک جاده شوسه احداث نمود که در حدود ۴۰ کیلومتر هم نزدیک‌تر می‌شود.
فرهنگ
- در بخش گوک در حدود هزار نفر محصل هست که با توجه به کمی بضاعت مالی و بعد مسافت تأسیس یک دبیرستان از هر جهت ضرورت دارد چون طفل ۱۲ سالهای که تحصیلات ابتدایی خود را تمام می‌کند مسلماً با دوری راه و نبودن امکانات مالی و خانوادگی قادر نخواهد بود برای ادامه تحصیل به کرمان بیاید و تحصیلات این عده در همین سطح متوقف می‌ماند و از این راه بسیاری از استعدادهای قابل رشد و توسعه سرکوب می‌شود.
بهداری
- ۱۲ هزار نفر اهالی شاه‌دوست بخش گوک استدعای به جای یک بیمارستان پنجاه تختخوابی و اعزام پزشک را دارند چون با توجه به بعد مسافت و نبودن سرویس مسافرتی منظم اغلب بیماران اورژانس که احتیاج به عمل جراحی دارند تلف می‌شوند.
از حوصله‌ای که نمایندگان محترم در استماع عرایض اینجانب فرمودند نهایت تشکر را دارم ضمنا این مطلب شایسته تذکر است که در چند سال اخیر یعنی بعد از انقلاب سفید ایران دولت جناب آقای هویدا سعی بسیار کرده که بتواند آن قسمت از اوامر مطاع شاهانه را که در مورد استان کرمان شرف صدور یافته به موقع اجرا بگذارد انصافاً باید اذعان نمود که در این راه موفقیت هم داشته است توجهی که دولت حزبی خدمتگزار در راه اجرای منویات عالیه شاهنشاه آریامهر به استان کرمان نموده موجب نهایت تشکر و امتنان اینجانب و عموم مردم شاه‌دوست این سامان می‌باشد.
ضمناً اهالی دو بخش راور و کوهبنان که تابعه شهرستان کرمان می‌باشند نیز تقاضاهایی در زمینه – تبدیل بخش به شهرستان- احداث راه- ایجاد بیمارستان و به طور کلی توسعه فرهنگ و بهداشت دارند که بنده برای احتراز از اطناب از شرح جزئیات آن خودداری کرده از دولت استدعا دارم در این موارد هم اقدام مساعد معمول فرمایند.
در خاتمه نامه‌ها و تلگرافاتی که از طرف موکلین در مورد احتیاجات حوزه انتخابیه‌ام رسیده تقدیم مقام ریاست می‌نمایم. متشکرم (احسنت).
نایب رئیس- آقای دکتر میرعلا تشریف بیاورید.
دکتر میرعلا - با اجازه جناب آقای رئیس و همکاران عزیز دیروز بنده با دو موضوع مواجه شدم و علت عرایض بنده همین برخوردی بود که با این دو موضوع حاصل کردم یکی مباحثه‌ای بود که بنده با عده‌ای از دانشجویان دانشگاه داشتم و موضوع دوم سخنرانی جالب و مبسوطی بود که رئیس دولت در انجمن فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها ایراد فرمودند موضوع سخنرانی نخست‌وزیر در انجمن فارغ‌التحصیلان مربوط بود به پیشرفت‌های مملکت و برنامه عمرانی چهارم و وظایفی که باید افراد در این انقلاب انجام بدهند و حس وظیفه‌شناسی را در خودشان تحریک کنند به خصوص موضوع ایمان و اعتقاد به امور و کارها و روی این مطلب بسیار تکیه کردند که اساس کارها را داشتن ایمان و عقیده صحیح تشکیل می‌دهد این انجمن که دارای هشتصد عضو بود و اکثراً از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های تهران و ممالک مختلف تشکیل شده است دارای درجات تحصیلی مختلف دکترا و مهندسی و لیسانس و فوق‌لیسانس هستند و واقعاً از بیانات نخست‌وزیر بهره‌مند گردیدند با این که اکثر این آقایان در دانشگاه‌ها تدریس می‌کنند و از وزرای کابینه هستند و در دستگاه‌های اداری از اعضای عالیرتبه می‌باشند معهذا نکاتی در این سخنرانی نخست‌وزیر بود که برای آنها تازگی داشت و من فکر می‌کنم که وقتی یک طبقه تحصیل‌کرده یا به اصطلاح انتلکتوئل مملکت از یک چنین سخنرانی‌هایی استفاده کامل ببرید البته مفید خواهد بود که این سبک سخنرانی‌ها که مسائل مملکتی و مشکلات مملکتی و توفیقاتی را که در مملکت روزبه‌روز به آن نائل می‌شویم برای طبقات مختلف مردم و برای طبقاتی که واقعاً شاید زیاد دسترسی به مطبوعات نداشته باشند چقدرلازم و مفید است من در بحثی که با عده‌ای از دانشجویان داشتم به این نکته برخورد کردم که دانشجویان دانشگاه‌های ما افرادی وطن‌پرست و جوانانی پرشور و شاه‌دوست و میهن‌دوست هستند و این جوانان فکری جز تحصیل علم و دانش ندارند و به خصوص در این مدت ده سالی که اینجانب در دانشگاه تهران تدریس می‌کنم واقعاً جز این ندیدم و هرگز تصور نمی‌کنم که این دانشجویان با این عقاید و با این درجه میهن‌پرستی که دایم به فکر آینده خودشان هستند و این عده که می‌دانند در تحت رهبری شاهنشاه و پیشوای ما طبقات مختلف مملکت برای رسیدن به هدف فعالیت می‌کنند و همه کوشش می‌کنند که ایرانی آباد ایجاد کنند و این دانشجویان همان کسانی خواهند بود که وارث ما می‌باشند و کارهای مملکت را آنها در آینده اداره خواهند کرد و بسیار متوجه این موضوع هستند که روزی که آنها به وظایف خود رسیدند باید افتخار کنند و سر فخر به آسمان بسایند ولیکن یک نکته جالب در این صحبت‌های ما این بود که هنگامی که من برای این آقایان مطالبی را تشریح می‌کردم اکثراً می‌دیدم که بر اثر کثرت مشغله و توجه به تحصیل اطلاع کافی از محیط خود و محیط خارج دانشگاهی ندارند و آنها از مطالبی که من برای آنها شرح می‌دادم بی‌اطلاع بودند و خودشان اظهار می‌کردند که چرا ما این مطالب را نمی‌دانیم (جوانشیر- استادان دانشگاه چرا مطالب به این مهمی را که از نظر انقلاب مملکتی بسیار مهم است برای آنها توضیح نمی‌دهند؟) باید بدهند و بنده هم همین عرض را می‌کنم و تصور می‌کنم و معتقد هستم به این که دانشجو نباید واقعاً به جز تحصیل علم وقت خودش را صرف کارهای دیگری بکند (پزشک‌پور- مثلا چه کار؟) ولی باید از وضع مملکت و از اوضاع اقتصادی مملکت و از مسائل مختلف مملکت و آنچه در محیط خارج دانشگاه هست اطلاع کافی داشته باشد (صحیح است) اگر چنانچه ما به همین ترتیب این دانشجویان و یا تمام طبقات مملکت را توسط یک برنامه‌های دقیق و یک کنفرانس‌هایی روشن کنیم آنها را از آنچه که در مملکت پیشرفت حاصل می‌شود و مسائلی که هست آگاه سازیم هیچ‌گاه افکار اهریمنی از در و پنجره دانشگاه‌های ما به داخل رخنه نخواهد کرد (پزشک‌پور- آقای دکتر میرعلا باید افکار ملی را به دانشگاه بفرستید تا این افکار اهریمنی نتواند رخنه کند) بنده هم تقریباً به همین نحو اشاره می‌کنم و البته من مطمئن هستم که دانشجویان ما افرادی فداکار و لایق هستند و در چنین تماس‌هایی که من با این افراد داشتم واقعاً دیدم که به آینده مملکت خوشبین هستند و امیدوارم که در آینده استادان این وظیفه را به عهده بگیرند که ما بتوانیم یک راه ارشاد واقعی برای آنها ایجاد بکنیم و مسلماً در این صورت بسیاری از مسائل در این مؤسسات علمی حل خواهد شد و ما با یک موفقیت بزرگی روبه‌رو خواهیم شد بسیار تشکر می‌کنم و به عرایض خود خاتمه می‌دهم. (احسنت).
- تصویب صورت‌جلسه
۳- تصویب صورت‌جلسه
نایب رئیس- وارد دستور می‌شویم، صورت‌جلسه قبل توزیع شده نسبت به آن نظری هست؟ آقای پزشک‌پور بفرمایید.
پزشک‌پور- بنده چند بار هم به تندنویسان تذکر داده‌ام در مواردی دیده شده است و نوشته شده است از طرف ما کلمه «بنده» ذکر شده است چون پان‌ایرانیست‌ها هیچ موقع کلمه بنده را ادا نمی‌کنند استدعا می‌کنم در همین صورت‌جلسه هر جا که کلمه «بنده» هست به «من» تبدیل کنند و بعد از این هم رعایت کنند.
نایب رئیس- بسیار خوب اصلاح می‌شود، نظر دیگری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت‌جلسه قبل تصویب شد.
- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله تیمسار معاون وزارت جنگ
۴- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله تیمسار معاون وزارت جنگ
نایب رئیس- تیمسار سپهبد کاتوزیان فرمایشی دارید بفرمایید.
سپهبد کاتوزیان (معاون وزارت جنگ)- با اجازه مقام ریاست اصلاح ماده ۹۶ قانون استخدام نیروهای شاهنشاهی را برای بررسی تقدیم می‌کنم.
نایب رئیس- به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
- طرح و تصویب گزارش شور دوم کمیسیون برنامه راجع به برنامه عمرانی چهارم کشور و ارسال به مجلس سنا
۵- طرح و تصویب گزارش شور دوم کمیسیون برنامه راجع به برنامه عمرانی چهارم کشور و ارسال به مجلس سنا
نایب رئیس- گزارش شور دوم برنامه عمرانی چهارم کشور مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش شور دوم از کمیسیون برنامه به مجلس شورای ملی
کمیسیون برنامه در چند جلسه با حضور نمایندگان دولت لایحه شماره ۴۹۴۱۲-۱۷/۱۱/۴۶ راجع به برنامه عمرانی چهارم کشور را که گزارش شور اول آن به شماره ۲۴۳ چاپ شده است برای شور دوم مورد رسیدگی قرار داد و با توجه به پیشنهادهای واصله گزارش شور اول را به اصلاحاتی به شرح زیر تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
فصل اول- برنامه
ماده ۱- دولت مکلف است از محل درآمدهای مندرج در این قانون ظرف مدت پنج سال که از اول فروردین ماه ۱۳۴۷ شروع می‌شود مبلغ چهارصد و هشتاد میلیارد ریال در اختیار سازمان برنامه بگذارد که براساس جداول کلی پیوست برای نیل به هدف‌های زیر به مصرف اجرای برنامه عمرانی چهارم برساند.
- الف- تسریع رشد اقتصادی و تکثیر درآمد ملی از راه افزایش قدرت تولید با اتکای بیشتر توسعه صنعتی و بالا بردن بازده سرمایه و استفاده از روش‌های مترقی در کلیه فعالیت‌ها و گسترش تحقیقات علمی و عملی خاصه در جهت حل مسائل توسعه اقتصادی.
- ب- توزیع عادلانه‌تر درآمد از راه تأمین کار و گسترش خدمات اجتماعی و رفاه (به ویژه خدمات آموزشی- بهداشتی و درمانی) برای کلیه افراد و افزایش فعالیت‌های آبادانی و بهسازی به‌خصوص در روستاها.
- پ- کاهش وابستگی به خارج براساس افزایش قدرت تولید- رفع احتیاجات اساسی و تسریع در رشد بخش کشاورزی به منظور تأمین حداکثر مواد غذایی مورد نیاز جمعیت و حداکثر مواد اولیه مورد نیاز صنایع در داخل کشور. همچنین تهیه کالاهای صنعتی مورد مصرف عامه مردم در داخل مملکت.
- ت- تنوع بخشیدن به کالاهای صادراتی کشور و گسترش بازارهای موجود و دستیابی به بازارهای جدید خارجی.
- ث- بهبود خدمات اداری از طریق ایجاد تحول اساسی در نظام اداری همچنین تعمیم روش‌های مترقی مدیریت در کلیه وزارتخانه‌ها و سازمان‌ةای عمومی و خصوصی و تقویت بنیه دفاعی کشور به نحوی که دولت بتواند هماهنگ با تحولات عمیق اجتماعی و اقتصادی مملکتی وظایف سنگینی را که به عهده دارد انجام دهد.
- تبصره- به کمیسیون‌های برنامه مجلسین اجازه داده می‌شود که اصول و هدف‌های بخش‌های مختلف برنامه چهارم عمرانی کشور را که به پیوست لایحه تقدیم مجلس شورای ملی گردیده است رسیدگی و تصویب نماید.
ماده ۲- اعتبار فوق شامل سرمایه‌گذاری کلیه مؤسسات دولتی در دوره برنامه چهارم و همچنین هزینه نگاهداری و اداره تأسیساتی که در اثر اجرای برنامه به وجود می‌آید خواهد بود و هیچ یک از وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی و مؤسسات وابسته به دولت به استثنای دستگاه‌های انتظامی و شهرداری‌ها مجاز نیستند بدون موافقیت هیئت عالی برنامه به تخصیص اعتبار و مصرف آن برای یکی از امور تولیدی و عمرانی که ضمن صورت فصول و بندهای برنامه تعیین می‌شود مبادرت نمایند.
ماده ۳- هیئت عالی برنامه می‌تواند بنا بر احتیاجات طرح‌ها در داخل هر فصل برنامه اعتبار هر بند را تا حدود بیست درصد اعتبار همان بند کاهش یا افزایش بدهد.
کاهش یا افزایش اعتبار هر فصل به استثنای فصل مربوط به عمران دهات که قابل کاهش نیست تا حدود بیست درصد اعتبار همان فصل موکول به موافقیت هیئت عالی برنامه و تصویب کمیسیون‌های برنامه مجلسین خواهد بود.
ماده ۴- تقسیم سنواتی اعتبار موضوع ماده یک براساس فصول و بندهای برنامه به قرار زیر تعیین می‌شود.
| سال ۱۳۴۷ | ۷۸ میلیارد ریال |
| سال ۱۳۴۸ | ۸۷ میلیارد ریال |
| سال ۱۳۴۹ | ۹۶ میلیارد ریال |
| سال ۱۳۵۰ | ۱۰۵ میلیارد ریال |
| سال ۱۳۵۱ | ۱۱۴ میلیارد ریال |
سازمان برنامه می‌تواند با موافقت هیئت عالی برنامه و تصویب کمیسیون‌های برنامه مجلسین تغییراتی را که در تقسیم سنواتی فوق ضروری بداند بدهد بدون این که در کل مبلغ اعتبار تقلیلی حاصل شود.
فصل دوم- درآمد برنامه
ماده ۵- هشتاد درصد از درآمد نفت و صد درصد درآمد گاز و پتروشیمی که در هر سال طی دوره برنامه عاید دولت می‌شود و به محض وصول در اختیار سازمان برنامه گذارده می‌شود. در موقع پرداخت اقساط فوق وجوه مربوط به هزینه طرح‌های عمرانی مستمر دولت که ضمن برنامه چهارم منظور شده است و هزینه نگاهداری و اداره تأسیساتی که در اثر اجرای برنامه به وجود آمده است براساس اعتبارات عمرانی مصوب و به ترتیبی که بین وزارت دارایی و سازمان برنامه توافق خواهد شد از اقساط مزبور کسر خواهد گردید.
- تبصره ۱- درآمد نفت مذکور در این ماده عبارت است از جمع وجوهی که به موجب قرارداد نفت مصوب هفتم آبان ماه ۱۳۳۳ (اعم از مالیات بر درآمد و پرداخت مشخص) عاید دولت ایران می‌شود و همچنین هر درآمد دیگری که دولت ایران از منابع نفت طبق قراردادهای موجود یا قراردادهایی که بعدا منعقد خواهد نمود به دست می‌آورد.
- تبصره ۲- علاوه بر درآمدهای مذکور در این ماده درآمدهای متفرقه سازمان برنامه که ناشی از اجرای طرح‌های تولیدی و عمرانی می‌باشد و همچنین دریافتی‌های بابت وام‌های پرداختی سازمان برنامه نیز به حساب درآمد منظور خواهد شد.
ماده ۶- دولت مجاز است به منظور جبران کمبود درآمد مذکور در ماده ۵ نسبت به اعتبارات برنامه چهارم از اوراق قرضه و اسناد خزانه و اعتبارات بانکی و بخش خصوصی از منابع داخلی و همچنین تا ۱۵۰ میلیارد ریال طبق قانون نحوه خرید ماشین‌آلات و سایر لوازم برای اجرای طرح‌های مصوب برنامه‌های عمرانی کشور مصوب ۱۸ خرداد ماه ۱۳۴۵ در مدت پنج سال اجرای برنامه از اعتبارات خارجی استفاده نماید اصل و بهره وام‌های مذکور در دوره برنامه چهارم از محل درآمد برنامه و پس از آن از محل درآمد عمومی کشور قابل پرداخت خواهد بود.
ماده ۷- کلیه درآمدهای مذکور در مواد ۵ و ۶ در حساب مخصوصی به نام حساب درآمد برنامه در بانک مرکزی سپرده خواهد شد و برداشت از آن منحصرا در اختیار سازمان برنامه خواهد بود و وجوه برداشتی در موارد زیر به مصرف خواهد رسید:
- الف- پرداخت هزینه عملیات عمرانی و هزینه‌های اداری سازمان برنامه.
- ب- پرداخت اقساط اصل و بهره وام‌هایی که برای اجرای برنامه‌های دوم و سوم تحصیل شده است و وام‌هایی که دولت طبق ماده ۶ این قانون تحصیل خواهد نمود.
- ج- پرداختی‌هایی که سازمان برنامه به موجب ماده ۳۱ این قانون به عمل خواهد آورد.
- د- پرداخت هزینه‌های مستمر برنامه سوم.
فصل سوم- سازمان برنامه
ماده ۸- سازمان برنامه دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است که طبق مقررات مندرج در این قانون اداره خواهد شد و وظایف آن عبارت است از:
- اول- بررسی و تصویب و در صورت لزوم تهیه طرح‌های مربوط به فصول و بندهای برنامه و محول کردن اجرای آنها به دستگاه‌های اجرایی و نظارت در اجرای صحیح طرح‌ها طبق فصل ششم این قانون.
- دوم- پرداخت هزینه اجرای طرح‌های مصوب و نگاهداری حساب‌ها و ممیزی اسناد.
- سوم- تنظیم گزارش‌های اجرای برنامه و حساب عملیات و تسلیم آن به مقامات مربوط طبق مواد بیست و پنج و بیست و هشت این قانون.
- چهارم- تمرکز امور کمک‌های خارجی بلاعوض (اعم از مالی و جنسی و فنی) و وام‌های خارجی و هماهنگ ساختن آن با برنامه و داشتن نمایندگی دولت در مذاکرات مربوط به وام‌ها.
- پنجم- بررسی و تهیه پیشنهاد به دولت در مورد وضع قوانین درباره هر نوع اقدام که برای حسن اجرای برنامه لازم شناخته شود.
- ششم- تسویه‌حساب برنامه‌های دوم و سوم و پرداخت دیون و وصول مطالبات آن طبق ماده سی و یک این قانون.
- هفتم- تهیه برنامه عمرانی پنجم و تسلیم آن به مقامات مربوط به نحوی که حداقل چهار ماه قبل از پایان برنامه چهارم از طرف دولت به مجلسین تقدیم شود.
- هشتم- تهیه گزارش اقتصادی سالانه با همکاری وزارت دارایی و وزارت اقتصاد و بانک مرکزی ایران و همچنین تخصیص اعتبارات عمرانی برای هر سال برنامه.
- نهم- انجام وظایف پیش‌بینی شده در قانون طرز تهیه و تنظیم بودجه کل کشور مصوب ۱۴ تیر ماه ۱۳۴۵ که به عهده سازمان برنامه محول است.
ماده ۹- مسئولیت امور سازمان برنامه با نخست‌وزیر است.
سازمان برنامه تحت نظر یک مدیر عامل اداره می‌شود که در مقابل نخست‌وزیر مسئول می‌باشد مدیرعامل سازمان برنامه بنا به پیشنهاد نخست‌وزیر و به موجب فرمان همایونی برای تمام مدت برنامه منصوب می‌شود. معاونان سازمان برنامه مشمول مقررات مربوط به معاونان وزارتخانه‌ها خواهند بود.
مدیرعامل سازمان برنامه موظفاً انجام خدمت نموده و جز انجام این وظیفه حق ندارد هیچ نوع شغل آزاد یا سمت دولتی دیگر داشته باشد.
اختیارات مدیرعامل سازمان برنامه به قرار زیر است:
- ۱- اداره امور سازمان برنامه براساس وظایفی که این قانون و سایر قوانین مربوط به سازمان مزبور محول نموده است.
- ۲- تنظیم تشکیلات سازمان برنامه و اداره امور استخدامی آن بر اساس لایحه قانونی استخدام کشوری.
- ۳- عقد قراردادها و امضای اسناد و نامه‌ها و اوراق بهادار مربوط به برنامه.
- ۴- تهیه آیین‌نامه‌های مذکور در این قانون و تسلیم آن برای تصویب به مقامات صلاحیتدار.
- ۵- نمایندگی سازمان برنامه در مقابل وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و کمیسیون‌های برنامه و سایر کمیسیون‌های مجلسین و افراد و مؤسسات خصوصی داخلی و خارجی و محاکم با حق توکیل غیر.
مدیرعامل می‌تواند با مسئولیت خود هر قسمت از اختیارات خود را که لازم بداند کتباً به هر یک از کارمندان سازمان برنامه تفویض نماید.
فصل چهارم- هیئت عالی برنامه
ماده ۱۰- هیئت عالی برنامه تحت ریاست نخست‌وزیر و عضویت ۶ نفر اشخاص زیر تشکیل می‌شود:
- وزیر دارایی
- وزیر اقتصاد
- رئیس کل بانک مرکزی ایران
سه نفر شخصیت مطلع در امور مربوط به برنامه که برای تمام‌مدت برنامه به پیشنهاد مدیرعامل سازمان برنامه به تصویب هیئت وزیران انتخاب می‌شوند و حق حضور آنان در صورتی که از صندوق دولت حقوقی دریافت نمی‌دارند با تصویب هیئت دولت تعیین خواهد شد. در صورتی که هر یک از سه نفر مذکور فوت یا استعفا نماید و یا به علل قانونی ادامه کار هر یک از آنها میسر نباشد جانشین وی برای بقیه مدت برنامه به همان ترتیب انتخاب خواهد شد.
جلسات هیئت عالی برنامه با حضور لااقل ۵ نفر رسمیت خواهد یافت و نسبت به موضوعات مطروحه رأی لااقل ۴ نفر معتبر خواهد بود. جلسات مزبور با دعوت مدیرعامل سازمان برنامه حداقل ماهی یک بار با حضور او تشکیل می‌شود و در غیاب مدیرعامل معاونی که از طرف او تعیین شده است حضور خواهد یافت.
ماده ۱۱- وظایف هیئت عالی برنامه به قرار زیر است:
- ۱- توصیه نسبت به اتخاذ سیاست‌های اقتصادی و مالی و اداری و اجتماعی دولت و مقررات مربوطه با توجه به گزارش اقتصادی سالانه مذکور در بند ۸ ماده هشتم.
- ۲- بررسی و اتخاذ تصمیم نسبت به مشی اجرای برنامه و نوع و حدود عملیات سالانه.
- ۳- بررسی و اتخاذ تصمیم نسبت به مسائلی که وزارتخانه‌ها ضمن اجرای برنامه با آن مواجه می‌شوند.
- ۴- تصویب اعتبارات عمرانی هر سال براساس ماده ۴ این قانون.
- ۵- اظهارنظر نسبت به پیشنهادات سازمان برنامه در مورد تغییر اعتبار برنامه.
- ۶- تصویب آیین‌نامه‌ها و مقررات مربوط به نحوه تهیه و تصویب طرح‌ها و اجرا و نظارت بر آنها.
- ۷- تعیین سیاست و اصول و ضوابط مربوط به اعطای وام و قبول مشارکت مذکور در ماده ۱۹.
فصل پنجم- هیئت عامل برنامه
ماده ۱۲- هیئت عامل برنامه مرکب است از مدیرعامل سازمان برنامه با سمت ریاست هیئت و چهار نفر عضو که از اشخاص با تجربه و بصیر در رشته‌های مختلف مربوط به برنامه برای تمام‌مدت برنامه بنا به پیشنهاد مدیرعامل و تصویب هیئت وزیران با فرمان همایونی منصوب می‌شوند.
در صورت احراز عدم صلاحیت یا فوت استعفای هر یک از اعضای هیئت عامل جانشین او به همان ترتیب برای بقیه مدت منصوب خواهد شد.
چهار نفر عضو هیئت عامل موظفاً انجام خدمت نموده و جز انجام این وظیفه حق ندارند هیچ نوع شغل یا سمت دولتی یا غیردولتی دیگر داشته باشند (به استثنای مؤسسات خیریه آن هم غیرموظف) و از نظر تشکیلاتی و امور استخدامی (به جز نحوة عزل و نصب) تابع مقررات سازمان برنامه خواهند بود.
حقوق و مزایای چهار نفر فوق‌الذکر توسط هیئت وزیران تعیین خواهد شد.
ماده ۱۳- وظایف هیئت عامل برنامه به قرار زیر است:
- ۱- تصویب طرح‌های اجرایی و روش اجرای آنها در حدود مصوبات هیئت عالی برنامه.
- ۲- تصویب قراردادها – هیئت می‌تواند برای فعالیت‌های مشابه در رشته‌های مختلف طرح قراردادهای نمونه تصویب نماید.
- ۳- تصویب پیشنهادهای ترک مناقصه و مزایده.
- ۴- تصویب پیشنهادهای ارجاع به داوری و تعیین داور و تفویض اختیار صلح و تصویب پیشنهادهای مربوط به صلح و سازش مشروط بر این که در قراردادهای مربوط پیش‌بینی شده باشد.
- تبصره- در مورد تغییر یا رد موضوع‌های پیشنهادی هیئت عامل موظف است پس از استماع توضیحات نماینده دستگاه مربوط تصمیم مقتضی اتخاذ نماید.
ماده ۱۴- جلسات هیئت عامل با حضور لااقل سه نفر که یکی از آنها مدیرعامل یا معاون او خواهد بود رسمیت خواهد یافت و برای اخذ تصمیم نسبت به موضوعات مطروحه لااقل رأی سه نفر معتبر خواهد بود.
فصل ششم- تهیه و اجرای طرح‌های عمرانی و نظارت بر آنها
ماده ۱۵- سازمان برنامه قبل از خاتمه هر سال ارقام اعتبارات عمرانی سال بعد را با توجه به ماده ۴ با همکاری دستگاه‌های اجرایی تهیه و پس از تصویب هیئت عالی برنامه به مرحله اجرا خواهد گذارد.
در تنظیم اعتبارات هر سال طرح‌هایی که در حال اجرا هستند اولویت خواهند داشت.
ماده ۱۶- سازمان برنامه اجرای طرح‌های عمرانی را پس از رسیدگی و تصویب به عهده وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی مسئول و مؤسسات عمومی و عام‌المنفعه محول خواهد نمود و مساعدت‌های لازم را به منظور تجهیز و آماده نمودن این دستگاه‌ها به عمل خواهد آورد.
برای اجرای طرح‌هایی که جزء فعالیت هیچ یک از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی موجود نباشد و اداره کرده تأسیساتی که در اثر اجرای آن به وجود می‌آید دستگاه‌های مناسبی با تصویب هیئت دولت تحت‌نظر یکی از وزارتخانه‌ها که تناسب بیشتر داشته باشد یا سازمان برنامه ایجاد خواهد گردید.
ماده ۱۷- برنامه‌های عمرانی استان‌ها و فرمانداری‌های کل و یا مستقل را سازمان برنامه با توجه به نظر نمایندگان مجلسین در آن مناطق و استانداران و فرمانداران مزبور تهیه می‌نماید و هر سال طرح‌هایی از قبیل راه‌های فرعی و آموزشگاه‌ها و درمانگاه‌ها و امور اجتماعی شهرها و روستاها و آبیاری و کشاورزی را که اجرای آنها در محل بدون احتیاج به مراجعه به مرکز امکان‌پذیر باشد پس از تصویب با استانداران و فرمانداران کل و یا مستقل ابلاغ خواهد نمود تا طبق مقررات سازمان برنامه اجرا نمایند.
سازمان برنامه مکلف است در سه ماهه اول اجرای برنامه پنج‌ساله چهارم گزارشی از برنامه‌هایی که در نظر است در طی اجرای برنامه در هر شهرستان انجام گیرد و همچنین در سه ماهه اول سالهای بعد برنامه‌های مربوط به همان سال را حداقل تا سطح شهرستان‌ها تهیه کرده به ضمیمه برنامه‌هایی که در سطح هر استان انجام خواهد گرفت برای اطلاع به مجسلین تقدیم نماید.
برای آن که استانداران و فرمانداران کل و یا مستقل بهتر بتوانند احتیاجات عمرانی منطقه خود را پیش‌بینی نموده در اجرای آنها مجهز شوند سازمان برنامه کارندان فنی در اختیار آنها خواهد گذاشت که زیر نظر آنها انجام وظیفه نمایند.
- تبصره- در استفاده از اعتبارات عمرانی و کمک‌های بهداشتی و درمانی اعم از بخش دولتی و خصوصی شهرستان‌ها و مناطق عقب‌مانده کشور اولویت دارند.
ماده ۱۸- در مورد فعالیت‌های عمرانی شهرداری‌ها و مؤسسات وابسته به آنها و مؤسسات عمومی و عام‌المنفعه‌ای که طبق قوانین کشور تشکیل شده است سازمان برنامه با رعایت اولویت شهرهایی که در وضع نامساعدی از جهت اقلیمی و جغرافیایی و مقتضیات محلی و درآمد و استفاده از کمک‌های عمومی دولت قرار دارند و همچنین با در نظر گرفتن جدول اولویت طرح‌های مربوط به تأمین آب مشروب و برق و طرح‌های حفاظتی و بهداشتی و تهیه مسکن و تلفن با اعطای وام و کمک‌های رایگان فنی و غیرفنی مبادرت خواهد نمود.
طرز اجرای این ماده و همچنین میزان وام و کمک بلاعوض و بهره و مدت وام طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که از طرف سازمان برنامه تهیه و به تصویب کمسیون برنامه و کمیسیون‌های مربوط مجلسین خواهد رسید.
- تبصره- شهرداری‌هایی که قراردادهایی با سازمان برنامه طبق مقررات برنامه‌های گذشته برای اجرای بعضی طرح‌ها منعقد کرده‌اند می‌توانند از تسهیلات مقرر در این ماده استفاده کنند.
ماده ۱۹- برای تشویق و به کار انداختن سرمایه‌های خصوصی در فعالیت‌های عمرانی و تولیدی که در جهت هدف‌های برنامه چهارم باشد سازمان برنامه می‌تواند از طریق مؤسسات اعتباری وجوه لازم را به صورت وام براساس طرح‌های مصوب در اختیار افراد و مؤسسات خصوصی بگذارد و یا در سرمایه‌گذاری با این مؤسسات مشارکت نماید. همچنین سازمان برنامه می‌تواند کمک‌های فنی لازم را برای تهیه طرح‌های عمرانی و تولیدی خصوصی که منطبق با برنامه چهارم باشد به عمل آورد.
- تبصره- طرز پرداخت وام از محل اعتبارات عمرانی به بخش خصوصی درمانی و شرایط آن طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که به تصویب کمیسیون‌های برنامه و بهداری و دارایی مجلسین خواهد رسید.
ماده ۲۰- هر یک از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی و همچنین مؤسسات عمومی و عام‌المنفعه که از اعتبارات عمرانی برنامه چهارم استفاده می‌کنند باید به منظور تهیه طرح‌های عمرانی دفتری برای طرح‌ریزی ایجاد نمایند.
سازمان برنامه می‌تواند تهیه طرح‌های عمرانی را مستقیماً عهده‌دار گردد و یا به وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی و مؤسسات عمومی و عام‌المنفعه محول و در صورت ضرورت در تهیه طرح‌ها به آنها کمک نماید.
ماده ۲۱- دستگاه‌های اجرایی مکلف‌اند در پیشرفت طرح‌های عمرانی عملیات مستمر و غیرمستمر مراقبت دایم به عمل آورند و منظماً لااقل هر سه ماه یک بار گزارش‌هایی به سازمان برنامه بدهند سازمان برنامه از جهت رعایت دستورالعمل‌ها و مقررات برنامه و پیشرفت طرح‌ها طبق برنامه کار و تطبیق عملیات با مشخصات و عدم تجاوز از اعتبارات مصوب طرح نظارت خواهد نمود.
نظارت در اجرای طرح‌هایی که توسط اشخاص و مؤسسات خصوصی انجام می‌شود و سازمان برنامه طبق ماده ۱۹ از راه مؤسات اعتباری به آنها وام می‌دهد به نمایندگی از طرف سازمان برنامه توسط مؤسسات اعتباری مزبور به عمل خواهد آمد و سازمان برنامه در موارد لازم مستقیماً نظارت خواهد نمود.
ماده ۲۲- برای انجام مطالعات فنی و تهیه برآوردها و نقشه‌ها و نظارت فنی در اجرای طرح‌ها در مواردی که ضرورت ایجاب می‌کند سازمان برنامه می‌تواند با مهندسین و دیگر مشاور کارشناسان (اعم از اشخاص یا مؤسسات) قرارداد منعقد و در هر مورد که صلاح بداند انعقاد قرارداد را به دستگاه‌های اجرایی محول کند تشخیص صلاحیت مهندسین مشاور یا کارشناسان و موارد ارجاع کار به آنان طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که به تصویب هیئت عالی برنامه خواهد رسید.
ماده ۲۳- سازمان برنامه و دستگاه‌های اجرایی در مورد اجرای طرح‌های عملیات عمرانی غیرمستمر تابع آیین‌نامه‌های حسابداری و معاملاتی خواهند بود که بنا به پیشنهاد سازمان برنامه به تصویب کمیسیون‌های دارایی و برنامه مجلسین خواهد رسید آیین‌نامه‌های حسابداری و معاملاتی عملیات عمرانی مستمر از طرف وزارت دارایی و سازمان برنامه تهیه و به تصویب کمیسیون دارایی مجلسین خواهد رسید.
- تبصره- سازمان برنامه می‌تواند در مورد طرح‌هایی که به تشخیص سازمان ماهیت و طرز اجرای آن ایجاب می‌کند تبعیت از آیین‌نامه‌ها و مقررات خاص دستگاه‌های اجرایی را تصویب نماید.
ماده ۲۴- سازمان برنامه هر سه ماه گزارشی از پیشرفت عملیات برنامه را تسلیم نخست‌وزیر خواهد نمود. سازمان برنامه منتهی تا سه ماه پس از پایان هر سال گزارش جامعی از فعالیت‌های عمرانی که از شروع برنامه چهارم تا پایان سال مزبور صورت گرفته به انضمام صورت‌حسابی از درآمدها و پرداخت‌های دوره مزبور برای تقدیم به مجلسین به نخست‌وزیر تسلیم می‌نماید. در این گزارش توجه خاصی نسبت به این موضوع که هدف‌های برنامه تا چه حد تحقق یافته است خواهد شد.
ماده ۲۵- دستگاه‌های اجرایی مکلف‌اند منظماً کلیه ارقام و اطلاعاتی را که برای تهیه گزارش‌های موضوع مواد ۲۴ و ۲۷ این قانون ضروری است به سازمان برنامه تسلیم دارند و کلیه اوراق و اسناد هزینه و دفاتر مربوط به اجرای طرح‌ها را در اختیار سازمان مزبور بگذارند و وسایل نظارت و رسیدگی دقیق را از هر حیث فراهم سازند.
در صورت تخلف دستگاه‌های اجرایی از مقررات این ماده و ماده ۲۱ و تأخیر و مسامحه در انجام کار سازمان برنامه اقدام لازم را معمول و در صورت اقتضا از پرداخت وجه برای اجرای بقیه عملیات طرح‌ها به دستگاه‌های مزبور خودداری می‌نماید و بقیه عملیات طرح را به نحوی که مقتضی بداند به اتمام خواهد رسانید و مراتب رابه نخست‌وزیر گزارش خواهد داد که نسبت به موارد تخلف و تعقیب متخلف اقدام نماید.
در مواردی که پرداخت هزینه‌های عملیات عمرانی توسط وزارت دارایی به عمل می‌آید سازمان برنامه موارد تخلف و نظرات خود را به وزارت دارایی اطلاع خواهد داد تا اقدامات لازم از طرف آن وزارت به عمل آید.
فصل هفتم- هیئت حسابرسی
ماده ۲۶- هیئت حسابرسی برنامه مرکب خواهد بود از سه نفر حسابرس باتجربه و بصیر که دو نفر از آنان از طرف مجلس شورای ملی از میان فهرست ۶ نفری و یک نفر دیگر از طرف مجلس سنا از میان فهرست سه نفری که دولت با ذکر سوابق و تحصیلات هر یک از آنها پیشنهاد می‌نماید برای مدت پنج سال از شروع سال دوم برنامه انتخاب می‌شوند و تا انتخاب جانشین خود به این سمت باقی خواهند ماند در صورت احراز عدم صلاحیت یا فوت یا استعفای هر یک از اعضای هیئت مزبور جانشین او به ترتیب مقرر در فوق از طرف مجلس شورای ملی یا مجلس سنا انتخاب خواهد شد.
حقوق و مزایای اعضای هیئت حسابرسی برنامه از طرف هیئت وزیران تعیین و از محل بودجه اداری سازمان برنامه پرداخت خواهد شد. اعضای هیئت حسابرسی موظفاً انجام خدمت نموده و جز انجام این وظیفه حق ندارند هیچ نوع شغل یا سمت دولتی یا غیردولتی دیگر داشته باشند.
- تبصره- در سال اول برنامه چهارم حسابرسان آخرین سال برنامه سوم رسیدگی به حساب آن برنامه را به اتمام خواهند رسانید.
ماده۲۷ - سازمان برنامه حساب‌های نهایی عملیات مالی هر سال خود را شامل اقلام کلیه درآمد و به اعتبارات مصوب و کلیه هزینه‌ها به تدریج که اسناد مربوط ممیزی می‌شود به منظور حسابرسی تسلیم هیئت حسابرسی برنامه می‌نماید و آن قسمت از اسناد هزینه را که هیئت مزبور بخواهد ارسال می‌دارد.
تسلیم صورت‌حساب‌ها و اسناد و مدارک فوق باید به نحوی باشد که تمام آنچه مربوط به هر سال است حداکثر تا آخر آبان ماه سال بعد به هیئت حسابرسی برنامه تسلیم گردد و هیئت مزبور مکلف است محاسبات سال قبل را از جهت تطبیق هزینه‌ها با اعتبارات و طرح‌های مصوب و مقررات مربوط رسیدگی نموده چنانچه ایراد و اشکالی دید نظر خود را به مدیرعامل سازمان برنامه بدهد.
در صورتی که بین مدیرعامل سازمان برنامه و هیئت حسابرسی اختلاف‌نظری باقی بماند مرجع رسیدگی به آن کمیسیون برنامه مجلسین می‌باشد.
حساب‌های نهایی هر سال که به ترتیب فوق رسیدگی می‌شود حداکثر تا ۱۵ اسفند ماه سال بعد به وزارت دارایی ارسال تا ضمن لایحه تفریغ بودجه تقدیم مجلس شورای ملی گردد هیئت حسابرسی موظف است یک نسخه از گزارش و نظرات خود را به هر یک از مجلسین تقدیم دارد.
ماده ۲۸- به منظور این که هیئت حسابرسی برنامه بتواند به نحو احسن انجام وظیفه نماید سازمان برنامه باید کارکنان و وسایل و تسهیلات لازم را در حدود بودجه سالانه مصوب در اختیار هیئت مزبور بگذارد. هزینه حسابرسی برنامه و تعداد کارکنان مورد نیاز ضمن بودجه اداری هر سال سازمان برنامه به طور مشخص تعیین می‌شود و اعتبار مربوط طبق مقررات به مصرف می‌رسد.
فصل هشتم- مقررات مختلف
ماده ۲۹- هر گاه برای اجرای طرح‌ها احتیاج به خرید اراضی (اعم از دایر و بایر) و ابنیه و تأسیسات متعلق به افراد یا مؤسات خصوصی پیدا شود به طریق زیر عمل خواهد شد.
- ۱- هرگاه نسبت به بهای اراضی و ابنیه و تأسیسات بین مقامات اجراکننده طرح و مالک توافق حاصل نشود بها به وسیله هیئتی مرکب از وزیر کشور- دادستان کل- مدیر کل ثبت یا نمایندگان آنان با توجه به نظر کارشناسان فنی که از طرف هیئت مزبور انتخاب می‌گردند تعیین خواهد شد و رأی هیئت قطعی است. در مورد املاک مزروعی وزیر اصلاحات ارضی و تعاون روستایی به جای وزیر کشور خواهد بود.
- ۲- ملاک تعیین قیمت عبارت است از بهای عادله اراضی و ابنیه و تأسیسات مشابه واقع در حوزه عملیات در سال قبل از تاریخ تصویب طرح.
- ۳- پرداخت قیمت اراضی و ابنیه و تأسیسات به مالک آن براساس قیمت عادله فوق به اضافه پنج درصد آن خواهد بود. اگر مالک در همان ملک ساکن باشد علاوه بر پنج درصد فوق ده درصد به قیمت عادله افزوده خواهد شد و هرگاه ممر اعاشه مالک منحصر به درآمد همان ملک متصرفی باشد پانزده درصد دیگر قیمت عادله از این بابت به او پرداخت خواهد گردید.
- ۴- در مورد املاک مزروعی طبق تبصره ۲ ماده نوزدهم قانون اصلاحی قانون اصلاحات ارضی مصوب ۱۹/۱/۴۰ اقدام و علاوه بر آنچه طبق بندهای ۲ و ۳ فوق به مالک پرداخت می‌شود معادل پانزده درصد قیمت عادله مذکور در بند ۲ فوق بین زارعین و خوش‌نشینان و بزرگرانی که محل را ترک می‌نمایند به نسبت تعداد عائله تحت تکفل آنها تقسیم خواهد شد.
- ۵- در صورتی که طبق نظر اداره اصلاحات ارضی و تعاون روستایی محل زارعین حقوقی در آن ملک داشته باشند حقوق زارعین ذینفع از قیمت ملک کسر و به ذوی‌الحقوق پرداخت و بقیه به مالک پرداخت خواهد شد.
- ۶- تصرف اراضی و ابنیه و تأسیسات بعد از پرداخت تمام قیمت معین شده به مالک با تودیع آن در صندوق حسابداری دادگستری محل مجاز است نسبت به املاک موقوفه‌ای که فروش آنها مجاز نیست به طریق اجاره طویل‌المدت یا تبدیل با حسن استفاده خواهد شد در مورد املاک موقوفه در صورتی که زارعین طبق نظر اداره اصلاحات ارضی و تعاون روستایی محل حقوقی در آن ملک داشته باشند حقوق آنان پرداخت می‌شود.
- ۷- در صورتی که مالک به انتقال ملک و تحویل آن رضایت ندهد پس از سپردن قیمت ملک در صندوق حسابداری دادگستری، دادستان محل از طرف او سند انتقال ملک مورد نظر را امضا و ظرف یک ماه به تخلیه قطعی ملک مذکور اقدام می‌نماید.
- ۸- اراضی واقع در خارج از محددوه شهرها که در مسیر راه‌های اصلی یا فرعی و یا خطوط مواصلاتی و برق و مجاری آب و لوله‌های گاز و نفت قرار می‌گیرد با رعایت حریم مورد لزوم که طبق تصویب‌نامه هیئت وزیران معین خواهد شد از طرف دولت مورد استفاده واقع می‌شود و از بابت این حق ارتفاق وجهی پرداخت نخواهد شد.
در صورتی که مستحدثات و اعیانی وجود داشته باشد که بر اثر احداث تأسیسات فوق‌الذکر از بین برود و یا خساراتی به آنها وارد شود مؤسسات دولتی مربوط باید قیمت اعیانی از بین رفته را طبق مقررات این قانون بپردازند و یا خسارات وارده به کلیه ذوی‌الحقوق را جبران کنند.
ماده ۳۰- در صورتی که دستگاه‌های تابعه دولت یا وابسته به دولت و بنگاه‌ها و شرکت‌های دولتی بخواهند طبق مقررات برای اخذ وام یا اعتبار یا کمک فنی از خارج اقدام نمایند باید قبلاً موافقت وزارت دارایی و سازمان برنامه را کسب کنند.
ماده ۳۱- سازمان برنامه مسئول تصفیه‌حساب برنامه‌های گذشته و وصول مطالبات و پرداخت دیون آن می‌باشد. کلیه هزینه‌ها و تعهدات و دیون که برای اجرای طرح‌های برنامه‌های گذشته به شرح زیر ایجاد شده است از محل اعتبارات منظور در این قانون پرداخت خواهد شد:
- الف- هزینه‌ی اجرایی و تعهدات و دیون مربوط به عملیات طرح‌هایی که در آخر اسفند ماه ۱۳۴۶ در حال اجرا بوده است:
- ب- تعهدات و دیون مربوط به طرح‌های خاتمه‌یافته تا آخر اسفند ماه ۱۳۴۶ سایر دیون سازمان برنامه مانند دیون مربوط به هزینه‌های اداری و یا آنچه پس از رسیدگی به حساب‌های برنامه‌های گذشته تعیین شده و می‌شود و مربوط به طرح خاص نیست و یا دیونی که در اثر حکم مراجع قانونی ایجاد شده و می‌شود از محل درآمد برنامه پرداخت خواهد شد بدون این که اعتبارات عمرانی منظور در این قانون را تقلیل دهد.
ماده ۳۲- دولت می‌تواند تأسیسات انتفاعی و تولیدی را که در اثر اجرای برنامه‌های گذشته و این برنامه به وجود آمده و یا خواهد آمد اعم از تمام شده و یا در هر مرحله احداث کلاً یا قسمتی از سهام آن را پیشنهاد دستگاه ایجادکننده یا اداره‌کننده این تأسیسات به اشخاص حقوقی یا حقوقی ایرانی به فروش برساند.
ماده ۳۳- اختیارات صاحبان سهام متعلق به سازمان برنامه در شرکت‌های تابعه آن سازمان با مدیرعامل سازمان برنامه می‌باشد که طبق سیاست کلی که از طرف هیئت عالی برنامه تعیین می‌شود اقدام نماید.
ماده ۳۴- سازمان برنامه می‌تواند به ترتیبی که به موافقت بانک مرکزی خواهد رسید عملیات بانکی مربوط به خود و یا مؤسسات تابعه را به وسیله بانک اعتبارات صنعتی انجام دهد و تمام یا قسمتی از وجوه مربوط را در بانک مزبور نگاهداری نماید.
ماده ۳۵- هزینه‌های اداری و استخدامی سازمان برنامه از محل درآمد برنامه تأمین و به تصویب کمیسیون برنامة مجلس شورای ملی می‌رسد و در بودجه کل کشور منظور خواهد شد.
ماده ۳۶- سازمان برنامه مکلف است با توجه به وضع مالی و تجهیزات و افراد فنی و سوابق کار نسبت به تجدید طبقه‌بندی پیمانکاران اقدام نماید – هرگاه پیمانکاران یا مهندسین مشاور در انجام عملیاتی که به آنان واگذار شده است تعلل ورزند و یا به مفاد قرارداد عمل نکنند دستگاه‌های اجرایی مکلف‌اند سریعاً طبق قرارداد با آنان رفتار نموده مراتب را برای تجدیدنظر در طبقه‌بندی و یا محرومیت از کار برای مدت معینی به سازمان برنامه گزارش نمایند.
ماده ۳۷- دولت مکلف است ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون لایحه تشکیلات دائمی برنامه‌ریزی کشور را تهیه و به مجلسین تقدیم نماید.
ماده ۳۸- آیین‌نامه‌های اجرایی قانون ظرف شش ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط دولت تهیه و پس از تصویب کمسیون‌های مذکور در این قانون قابل اجرا خواهد بود.
تا زمانی که آیین‌نامه‌های مزبور به تصویب نرسیده آیین‌نامه‌های اجرایی قانون برنامه سوم به قوت خود باقی است.
- تبصره- طرح طبقه‌بندی مشاغل سازمان برنامه و فوق‌العاده‌ها و مزایای مذکور د آیین‌نامه استخدامی قانون برنامه سوم عمرانی کشور تا تصویب و اجرای آیین‌نامه‌های فوق‌العاده و هزینه‌های قانون استخدام کشوری به قوت خود باقی است.
مخبر کمیسیون برنامه- دکتر مهدوی.
گزارش شور دوم از کمسیون امور استخدام و سازمان‌های اداری به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور استخدام و سازمان‌های اداری با حضور نماینده دولت مواد مربوط در لاحیه برنامه عمرانی چهارم کشور را برای شور دوم مورد رسیدگی قرار داد و گزارش کمیسیون برنامه را در این مورد تأیید و تصویب کرد.
اینک گزارش آن تقدیم مجلس شورای ملی می‌گردد.
مخبر کمیسیون امور استخدام و سازمان‌های اداری- دیهیم.
گزارش شور دوم از کمیسیون کشور به مجلس شورای ملی
کمیسیون کشور در جلسه یکشنبه ۱۳/۱۲/۴۶ با حضور نماینده دولت مواد مربوط به لایحه برنامه عمرانی چهارم کشور را برای شور دوم مورد رسیدگی قرار داد و گزارش کمیسیون برنامه را در این مورد تأیید و تصویب کرد.
اینک گزارش آن به مجلس شورای ملی تقدیم می‌گردد.
مخبر کمیسیون کشور- مصطفوی نایینی.
گزارش شور دوم از کمیسیون اصلاحات ارضی و تعاون روستایی به مجلس شورای ملی
کمیسیون اصلاحات ارضی و تعاون روستایی در جلسه مورخ ۱۳/۱۲/۴۶ با حضور نماینده دولت مواد مربوط در لایحه برنامه عمرانی چهارم کشور را برای شور دوم رسیدگی و گزارش کمیسیون برنامه را در این مورد تأیید و تصویب کرد.
اینک گزارش آن تقدیم مجلس شورای ملی می‌گردد.
مخبر کمیسیون اصلاحات ارضی و تعاون روستایی- مهندس اسدی‌سمیع.
گزارش شور دوم از کمیسیون اقتصاد به مجلس شورای ملی
کمیسیون اقتصاد در جلسه مورخ ۱۳/۱۲/۴۶ با حضور آقای مهندس اصفیا مدیرعامل سازمان برنامه مواد مربوط به لایحه برنامه عمرانی چهارم کشور را برای شور دوم بررسی و مصوبه کمیسیون برنامه را عیناً تأیید و تصویب کرد.
اینک گزارش آن به مجلس شورای ملی تقدیم می‌گردد.
مخبر کمیسیون اقتصاد- دکتر رضوانی.
گزارش شور دوم از کمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون بودجه در جلسه مورخ یکشنبه ۱۳/۱۲/۴۶ با حضور نماینده دولت ماده مربوط در لایحه برنامه عمرانی چهارم کشور را مورد رسیدگی قرار داد و گزارش کمیسیون برنامه را در این مورد تأیید و تصویب کرد.
اینک گزارش آن به مجلس شورای ملی تقدیم می‌گردد.
رئیس کمیسیون بودجه - مرتضوی.
گزارش شور دوم از کمیسیون دارایی به مجلس شورای ملی
کمیسیون دارایی در جلسه مورخ ۱۳/۱۲/۴۶ با حضور آقای مهندس اصفیا مدیرعامل سازمان برنامه لایحه دولت راجع به برنامه عمرانی چهارم کشور را برای شور دوم مطرح کرد و مواد مربوط را مورد رسیدگی قرار داد و گزارش کمیسیون برنامه را در این مورد تأیید و تصویب کرد.
اینک گزارش آن تقدیم مجلس شورای ملی می‌گردد.
مخبر کمیسیون دارایی- دکتر رفیعی.
گزارش شور دوم از کمیسیون دادگستری به مجلس شورای ملی
کمیسیون دادگستری در جلسه یکشنبه ۱۳/۱۲/۴۶ با حضور نماینده دولت مواد مربوط در لایحه برنامه عمرانی چهارم کشور را مورد رسیدگی قرار داد و به جز در دو مورد در ماده ۹ با اصلاحات کمیسیون برنامه موافقت به عمل آورد.
اینک گزارش آن با ذکر موارد اختلاف به مجلس شورای ملی تقدیم می‌گردد.
موارد اختلاف:
در ماده ۹ بعد از عبارت مدیرعامل سازمان برنامه بنا به پیشنهاد نخست‌وزیر و به موجب فرمان همایونی جمله (برای تمام مدت برنامه) حذف شد و در دنباله آن پس از منصوب می‌شود عبارت (معاونین سازمان برنامه مشمول مقررات مربوط به معاونین وزارتخانه‌ها خواهند بود) نیز حذف گردید.
مخبر کمیسیون دادگستری- دکتر متین.
نایب رئیس- ماده اول مطرح است قرائت می‌شود.
ماده ۱- دولت مکلف است از محل درآمدهای مندرج در این قانون ظرف مدت پنج سال که از اول فروردین ماه ۱۳۴۷ شروع می‌شود مبلغ چهارصد و هشتاد میلیارد ریال در اختیار سازمان برنامه بگذارد که براساس جداول کلی پیوست برای نیل به هدف‌های زیر به مصرف اجرای برنامه عمرانی چهارم برساند.
- الف- تسریع رشد اقتصادی و تکثیر درآمد ملی از راه افزایش قدرت تولید با اتکا بیشتر توسعه صنعتی و بالا بردن بازده سرمایه و استفاده از روش‌های مترقی در کلیه فعالیت‌ها و گسترش تحقیقات علمی و عملی خاصه در جهت حل مسائل توسعه اقتصادی.
- ب- توزیع عادلانه‌تر درآمد از راه تأمین کار و گسترش خدمات اجتماعی و رفاه (به ویژه خدمات آموزشی بهداشتی و درمانی) برای کلیه افراد و افزایش فعالیت‌های آبادانی و بهسازی به خصوص در روستاها.
- پ- کاهش وابستگی به خارج براساس افزایش قدرت تولید- رفع احتیاجات اساسی و تسریع در رشد بخش کشاورزی به منظور تأمین حداکثر مواد غذایی مورد نیاز جمعیت و حداکثر مواد اولیه مورد نیاز صنایع در داخل کشور. همچنین تهیه کالاهای صنعتی مورد مصرف عامه مردم در داخل مملکت.
- ت- تنوع بخشیدن به کالاهای صادراتی کشور و گسترش بازارهای موجود و دستیابی به بازارهای جدید خارجی.
- ث- بهبود خدمات اداری از طریق ایجاد تحول اساسی در نظام اداری همچنین تعمیم روش‌های مترقی مدیریت در کلیه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های عمومی و خصوصی و تقویت بنیه دفاعی کشور به نحوی که دولت بتواند هماهنگ با تحولات عمیق اجتماعی و اقتصادی مملکتی وظایف سنگینی را که به عهده دارد انجام دهد.
- تبصره- به کمیسیون‌های برنامه مجلسین اجازه داده می‌شود که اصول و هدف‌های بخش‌های مختلف برنامه چهارم عمرانی کشور را که به پیوست لایحه تقدیم مجلس شورای ملی گردیده است رسیدگی و تصویب نماید.
نایب رئیس- نسبت به ماده اول نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده اول رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده دوم قرائت می‌شود.
ماده ۲- اعتبار فوق شامل سرمایه‌گذاری کلیه مؤسسات دولتی در دوره برنامه چهارم و همچنین هزینه نگاهداری و اداره تأسیساتی که در اثر اجرای برنامه به وجود می‌آید خواهد بود و هیچ یک از وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی و مؤسسات وابسته به دولت به استثنای دستگاه‌های انتظامی و شهرداری‌ها مجاز نیستند بدون موافقت هیئت عالی برنامه به تخصیص اعتبار و مصرف آن برای یکی از امور تولیدی و عمرانی که ضمن صورت فصول و بندهای برنامه تعیین می‌شود مبادرت نمایند.
نایب رئیس- نسبت به ماده دوم نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده دوم رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۳ قرائت می‌شود.
ماده ۳- هیئت عالی برنامه می‌تواند بنابر احتیاجات طرح‌ه در داخل هر فصل برنامه اعتبار هر بند را تا حدود بیست درصد اعتبار همان بند کاهش یا افزایش بدهد. کاهش یا افزایش اعتبار هر فصل به استثنای فصل مربوط به عمران دهات که قابل کاهش نیست تا حدود بیست درصد اعتبار همان فصل موکول به موافقیت هیئت عالی برنامه و تصویب کمیسیون‌های برنامه مجلسین خواهد بود.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۳ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده ۳ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۴ قرائت می‌شود.
ماده ۴- تقسیم سنواتی اعتبار موضوع ماده یک بر اساس فصول و بندهای برنامه به قرار زیر تعیین می‌شود.
| سال ۱۳۴۷ | ۷۸ میلیارد ریال |
| سال ۱۳۴۸ | ۸۷ میلیارد ریال |
| سال ۱۳۴۹ | ۹۶ میلیارد ریال |
| سال ۱۳۵۰ | ۱۰۵ میلیارد ریال |
| سال ۱۳۵۱ | ۱۱۴ میلیارد ریال |
سازمان برنامه می‌تواند با موافقت هیئت عالی برنامه و تصویب کمیسیون‌های برنامه مجلسین تغییراتی را که در تقسیم سنواتی فوق ضروری بداند بدهد بدون این که در کل مبلغ اعتبار تقلیلی حاصل شود.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۴ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده ۴ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۵ قرائت می‌شود.
ماده ۵- هشتاد درصد از درآمد نفت و صددرصد درآمد گاز و پتروشیمی که در هر سال طی دوره برنامه عاید دولت می‌شود به محض وصول در اختیار سازمان برنامه گذارده می‌شود. در موقع پرداخت اقساط فوق وجوه مربوط به هزینه طرح‌های عمرانی مستمر دولت که ضمن برنامه چهارم منظور شده است و هزینه نگاهداری و اداره تأسیساتی که در اثر اجرای برنامه به وجود آمده است براساس اعتبارات عمرانی مصوب و به ترتیبی که بین وزارت دارایی و سازمان برنامه توافق خواهد شد از اقساط مزبور کسر خواهد گردید.
- تبصره ۱ - درآمد نفت مذکور در این ماده عبارت است از جمع وجوهی که به موجب قرارداد نفت مصوب هفتم آبان ماه ۱۳۳۳ (اعم از مالیات بر درآمد و پرداخت مشخص) عاید دولت ایران می‌شود و همچنین هر درآمد دیگری که دولت ایران از منابع نفت طبق قراردادهای موجود یا قراردادهایی که بعداً منعقد خواهد نمود به دست می‌آورد.
- تبصره ۲- علاوه بر درآمدهای مذکور در این ماده درآمدهای متفرقه سازمان برنامه که ناشی از اجرای طرح‌های تولیدی و عمرانی می‌باشد و همچنین دریافتی‌های بابت وام‌های پرداختی سازمان برنامه نیز به حساب درآمد منظور خواهد شد.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۵ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده ۵ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده ۶ قرائت می‌شود.
ماده۶ - دولت مجاز است به منظور جبران کمبود درآمد مذکور در ماده ۵ نسبت به اعتبارات برنامه چهارم از اوراق قرضه و اسناد خزانه و اعتبارات بانکی و بخش خصوصی از منابع داخلی و همچنین تا ۱۵۰ میلیارد ریال طبق قانون نحوه خرید ماشین‌آلات و سایر لوازم برای اجرای طرح‌های مصوب برنامه‌های عمرانی کشور مصوب ۱۸ خرداد ماه ۱۳۴۵ در مدت پنج سال اجرای برنامه از اعتبارات خارجی استفاده نماید اصل و بهره وام‌های مذکور در دوره برنامه چهارم از محل درآمد برنامه و پس از آن از محل درآمد عمومی کشور قابل پرداخت خواهد بود.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۶ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده ۶ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۷ قرائت می‌شود.
ماده ۷- کلیه درآمدهای مذکور در مواد ۵ و ۶ در حساب مخصوصی به نام حساب درآمد برنامه در بانک مرکزی سپرده خواهد شد و برداشت از آن منحصراً در اختیار سازمان برنامه خواهد بود و وجوه برداشتی در موارد زیر به مصرف خواهد رسید:
- الف- پرداخت هزینه عملیات عمرانی و هزینه‌های اداری سازمان برنامه.
- ب- پرداخت اقساط اصل و بهره وام‌هایی که برای اجرای برنامه‌های دوم و سوم تحصیل شده است و وام‌هایی که دولت طبق ماده ۶ این قانون تحصیل خواهد نمود.
- ج- پرداخت‌هایی که سازمان برنمه به موجب ماده ۳۲ این قانون به عمل خواهد آورد.
- د- پرداخت هزینه‌های مستمر برنامه سوم.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۷ نظری نیست؟ آقای دکتر الموتی بفرمایید.
دکتر الموتی- باید اصلاح بشود به موجب ماده ۳۱.
نایب رئیس- اصلاح می‌شود به موجب ماده ۳۱ نسبت به ماده ۷ نظری دیگری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده ۷ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۸ قرائت می‌شود.
فصل سوم- سازمان برنامه
ماده ۸- سازمان برنامه دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است که طبق مقررات مندرج در این قانون اداره خواهد شد و وظایف آن عبارت است از:
- اول- بررسی و تصویب و در صورت لزوم تهیه طرح‌های مربوط به فصول و بندهای برنامه و محول کردن اجرای آنها به دستگاه‌های اجرایی و نظارت بر اجرای صحیح طرح‌ها طبق فصل ششم این قانون.
- دوم- پرداخت هزینه اجرای طرح‌های مصوب و نگاهداری حساب‌ها و ممیزی اسناد.
- سوم- تنظیم گزارش‌های اجرای برنامه و حساب عملیات و تسلیم آن به مقامات مربوط طبق مواد بیست و پنج و بیست و هشت این قانون.
- چهارم- تمرکز امور کمک‌های خارجی بلاعوض (اعم از مالی و جنسی و فنی) و وام‌های خارجی و هماهنگ ساختن آن با برنامه و داشتن نمایندگی دولت در مذاکرات مربوط به وام‌ها.
- پنجم- بررسی و تهیه پیشنهاد به دولت در مورد وضع قوانین درباره هر نوع اقدام که برای حسن اجرای برنامه لازم شناخته شود.
- ششم- تسویه‌حساب برنامه‌های دوم و سوم و پرداخت دیون و وصول مطالبات آن طبق ماده سی و یک این قانون.
- هفتم- تهیه برنامه عمرانی پنجم و تسلیم آن به مقامات مربوط به نحوی که حداقل چهار ماه قبل از پایان برنامه چهارم از طرف دولت به مجلسین تقدیم شود.
- هشتم- تهیه گزارش اقتصادی سالانه با همکاری وزارت دارایی و وزارت اقتصاد و بانک مرکزی ایران و همچنین تخصیص اعتبارات عمرانی برای هر سال برنامه.
- نهم- انجام وظایف پیش‌بینی شده در قانون طرز تهیه و تنظیم بودجه کل کشور مصوب ۱۴ تیرماه ۱۳۴۵ که به عهده سازمان برنامه محول است.
نایب رئیس- نسبت به ماده هشتم نظری نیست؟ آقای مسعودی بفرمایید.
مسعودی- اینجا دوسه مرتبه خوانده شد طبق ماده ۳۲ در صورتی که ماده ۳۱ است.
نایب رئیس- صحیح است اصلاح می‌شود نظر دیگری نسبت به ماده ۸ نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده ۸ رأی می‌گیریم با تذکری که آقای مسعودی دادند خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده نهم مطرح است قرائت می‌شود.
ماده ۹- مسئولیت امور سازمان برنامه با نخست‌وزیر است.
سازمان برنامه تحت‌نظر یک مدیرعامل اداره می‌شود که در مقابل نخست‌وزیر مسئول می‌باشد مدیرعامل سازمان برنامه بنا به پیشنهاد نخست‌وزیر و به موجب فرمان همایونی برای تمام مدت برنامه منصوب می‌شود. معاونان سازمان برنامه مشمول مقررات مربوط به معاونان وزارتخانه‌ها خواهند بود.
مدیرعامل سازمان برنامه موظفاً انجام خدمت نموده و جز انجام این وظیفه حق ندارد هیچ نوع شغل آزاد یا سمت دولتی دیگر داشته باشد.
اختیارات مدیرعامل سازمان برنامه به قرار زیر است:
- ۱- اداره امور سازمان برنامه براساس وظایفی که این قانون و سایر قونین مربوط به سازمان مزبور محول نموده است.
- ۲- تنظیم تشکیلات سازمان و برنامه و اداره امور استخدامی آن براساس لایحه قانونی استخدام کشوری.
- ۳- عقد قراردادها و امضای اسناد و نامه‌ها و اوراق بهادار مربوط به برنامه.
- ۴- تهیه آیین‌نامه‌های مذکور در این قانون و تسلیم آن برای تصویب به مقامات صلاحیتدار.
- ۵- نمایندگی سازمان برنامه در مقابل وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و کمسیون‌های برنامه و سایر کمیسیون‌های مجلسین و افراد و مؤسسات خصوصی داخلی و خارجی و محاکم با حق توکیل غیر.
مدیرعامل می‌تواند با مسئولیت خود هر قسمت از اختیارات خود را که لازم بداند کتباً به هر یک از کارمندان سازمان برنامه تفویض نماید.
نایب رئیس- به طوری که در گزارش کمیسیون دادگستری ملاحظه فرمودید درباره این ماده کمیسیون دادگستری پیشنهاد حذف دو قسمت را کرده است یعنی قسمت «برای تمام مدت برنامه» در مورد مدیرعامل و قسمت «معاونین سازمان برنامه مشمول مقررات مربوط به معاونین وزارتخانه‌ها خواهند بود» در مورد معاونین این دو قسمت تقاضا شده است حذف بشود در این صورت اول رأی می‌گیریم به ماده نهم بدون این دو قسمت...
پزشک‌پور- اجازه بفرمایید.
نایب رئیس- پیشنهاد حذف هیچ‌گونه توضیحی ندارد.
پزشک‌پور- در مورد ماده نهم و پیشنهادی که در سابق داشتم می‌خواستم صحبت کنم.
نایب رئیس- عرض کردم پیشنهاد حذف هیچ‌گونه توضیحی ندارد.
پزشک‌پور- راجع به پیشنهادی است که فراکسیون پان‌ایرانیست داده است.
نایب رئیس- در این مورد هم اگر باشد توضیحی ندارد بنابراین به ماده نهم رأی می‌گیریم بدون این دو قسمت.
پزشک‌پور- جناب آقای رئیس در خود ماده نهم می‌خواهم صحبت کنم.
نایب رئیس- اعلام رأی شده است و دیگر نمی‌شود توضیح داد حالا اول رأی می‌گیریم به ماده نهم بدون این دو جمله خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. حالا رأی می‌گیریم به جمله (برای تمام‌مدت برنامه) در مورد مدیرعامل سازمان برنامه برای این که این جمله (برای تمام مدت برنامه) باقی بماند خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد حالا باید رأی بگیریم به آخرین قسمت این ماده (معاونین سازمان برنامه مشمول مقررات مربوط به معاونین وزارتخانه‌ها خواهند بود) خانم‌ها و آقایانی که با باقی ماندن این جمله موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد حالا به مجموع ماده نهم رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده دهم قرائت می‌شود.
فصل چهارم- هیئت عالی سازمان برنامه
ماده ۱۰- هیئت عالی برنامه تحت ریاست نخست‌وزیر و عضویت ۶ نفر اشخاص زیر تشکیل می‌شود:
- وزیر دارایی
- وزیر اقتصاد
- رئیس کل بانک مرکزی ایران
- سه نفر شخصیت مطلع در امور مربوط به برنامه که برای تمام‌مدت برنامه به پیشنهاد مدیرعامل سازمان برنامه به تصویب هیئت وزیران انتخاب می‌شوند و حق حضور آنان در صورتی که از صندوق دولت حقوق دریافت نمی‌دارند با تصویب هیئت دولت تعیین خواهد شد، در صورتی که هر یک از سه نفر مذکور فوت یا استعفا نماید و یا به علل قانونی ادامه کار هر یک از آنها میسر نباشد جانشین وی برای بقیه مدت برنامه به همان ترتیب انتخاب خواهد شد.
جلسات هیئت عالی برنامه با حضور لااقل ۵ نفر رسمیت خواهد یافت و نسبت به موضوعات مطروحه رأی لااقل ۴ نفر معتبر خواهد بود. جلسات مزبور با دعوت مدیرعامل سازمان برنامه حداقل ماهی یک بار با حضور او تشکیل می‌شود و در غیاب مدیرعامل معاونی که از طرف او تعیین شده است حضور خواهد یافت.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۱۰ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده ۱۰ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۱۱ قرائت می‌شود.
ماده ۱۱ - وظایف هیئت عالی برنامه به قرار زیر است:
- ۱- توصیه نسبت به اتخاذ سیاست‌های اقتصادی و مالی و اداری و اجتماعی دولت و مقررات مربوطه با توجه به گزارش اقتصادی سالانه مذکور در بند ۸ ماده هشتم.
- ۲- بررسی و اتخاذ تصمیم نسبت به مشی اجرای برنامه و نوع و حدود عملیات سالانه.
- ۳- بررسی و اتخاذ تصمیم نسبت به مسائلی که وزارتخانه‌ها ضمن اجرای برنامه با آن مواجه می‌شوند.
- ۴- تصویب اعتبارات عمرانی هر سال براساس ماده ۴ این قانون.
- ۵- اظهارنظر نسبت به پیشنهادات سازمان برنامه در مورد تغییر اعتبار برنامه.
- ۶- تصویب آیین‌نامه‌ها و مقررات مربوط به نحوه تهیه و تصویب طرح‌ها و اجرا و نظارت بر آنها.
- ۷- تعیین سیاست و اصول ضوابط مربوط به اعطای وام و قبول مشارکت مذکور در ماده ۱۹.
نایب رئیس- آقای دکتر الموتی بفرمایید.
دکتر الموتی- در بند ۷ اصول و ضوابط باید باشد «واو» در این گزارش از قلم افتاده است.
نایب رئیس- تعیین سیاست و اصول و ضوابط، واو اضافه می‌شود نظر دیگری در ماده ۱۱ نیست؟ آقای دکتر درودی بفرمایید.
دکتر درودی- در این بند ۱ از وظایف هیئت عالی نوشته شده توصیه نسبت به اتخاذ تصمیم سیاست‌های اقتصادی و مالی و اداری، این چون اداری هست بنده می‌خواستم پیشنهاد بکنم اگر چه ماده ۱۰ گذشته و به جای پیشنهاد هم نیست.
نایب رئیس- اینجا هم جای پیشنهاد نیست شور دوم است.
دکتر درودی- ولی در مجلس سنا این موضوع مورد توجه قرار بگیرد و آن این است که دبیر کل شورای عالی اداری هم جزء این هیئت عالی برنامه باشد.
خواجه‌نوری- قابل طرح نیست.
نایب رئیس- چون شور دوم است پیشنهاد نمی‌شود داد ولی خوب تذکری بود که فرمودید نسبت به ماده ۱۱ نظر دیگری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده ۱۱ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۱۲ قرائت می‌شود.
فصل پنجم- هیئت عامل برنامه
ماده ۱۲- هیئت عامل برنامه مرکب است از مدیرعامل سازمان برنامه با سمت ریاست هیئت و چهار نفر عضو که از اشخاص با تجربه و بصیر در رشته‌های مختلف مربوط به برنامه برای تمام مدت برنامه بنا به پیشنهاد مدیرعامل و تصویب هیئت وزیران با فرمان همایونی منصوب می‌شوند.
در صورت احراز عدم صلاحیت یا فوت یا استعفای هر یک از اعضای هیئت عامل جانشین او به همان ترتیب برای بقیه مدت منصوب خواهد شد.
چهار نفر عضو هیئت عامل موظفاً انجام خدمت نموده و جز انجام این وظیفه حق ندارند هیچ نوع شغل یا سمت دولتی یا غیردولتی دیگر داشته باشند (به استثنای مؤسسات خیریه آن هم غیرموظف) و از نظر تشکیلاتی و امور استخدامی (به جز نحوه عزل و نصب) تابع مقررات سازمان برنامه خواهند بود.
حقوق و مزایای چهار نفر فوق‌الذکر توسط هیئت وزیران تعیین خواهد شد.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۱۲ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده ۱۲ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۱۳ مطرح است قرائت می‌شود.
ماده ۱۳ - وظایف هیئت عامل برنامه به قرار زیر است:
- ۱- تصویب طرح‌های اجرایی و روش اجرای آن در حدود مصوبات هیئت عالی برنامه.
- ۲- تصویب قراردادها- هیئت می‌تواند برای فعالیت‌های مشابه در رشته‌های مختلف طرح قراردادهای نمونه تصویب نماید.
- ۳- تصویب پیشنهادهای ترک مناقصه و مزائده.
- ۴- تصویب پیشنهادهای ارجاع به داوری و تعیین داور و تفویض اختیار صلح و تصویب پیشنهادهای مربوط به صلح و سازش مشروط بر این که در قراردادهای مربوط پیش‌بینی شده باشد.
- تبصره- در مورد تغییر یا رد موضوع‌های پیشنهادی هیئت عامل موظف است پس از استماع توضیحات نماینده دستگاه مربوط تصمیم مقتضی اتخاذ نماید.
نایب رئیس- آقای مسعودی بفرمایید.
مسعودی- اینجا راجع به قراردادهای نمونه قید شده است من متوجه نشدم که قراردادهای نمونه چیست خواستم مخبر کمیسیون یا آقای دکتر کاظم‌زاده توضیح بدهند.
نایب رئیس- آقای دکتر کاظم‌زاده بفرمایید.
دکتر کاظم‌زاده (معاون نخست‌وزیر)- جناب آقای رئیس برای توضیح این مطلب بنده باید عرض کنم برای این که عملیات عمرانی گسترش بسیار وسیعی پیدا کرده و بیشتر از این هم خواهد شد در برنامه سوم سازمان برنامه فکر کرد که هر قراردادی را اگر بخواهد بیاید تنظیم بکند بدون این که فرم خاصی داشته باشد و ببرد بدهد به دستگاه تنظیم‌کننده‌اش مدت‌ها طول خواهد کشید مثلاً فرض بفرمایید قراردادهای شهرداری‌ها قرار شد در قانون برنامه سوم منظور بشود و به تصویب برسد که یک قراردادهایی به صورت نمونه که دارای تمام آن مواردی که مورد توجه آن دستگاه تصویب‌کننده می‌تواند قرار بگیرد در این قرارداد قرار بگیرد و منظور بشود فقط جای مبالغ باز بماند فرض بفرمایید مسأله داوری حل شده باشد مسأله تکلیف که فرض کنید باید مقاطعه‌کار در قبال سازمان برنامه یا مهندس مشاور در قبال سازمان برنامه دارد این قراردادها آماده می‌شود فقط جای اسم پرکردن آنها باشد.
نایب رئیس- آقای دکتر مهدوی بفرمایید.
دکتر مهدوی- با توضیحی که داده شد دیگر عرضی ندارم.
نایب رئیس- نظر دیگری نسبت به ماده ۱۳ نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به ماده ۱۳ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۱۴ قرائت می‌شود.
ماده ۱۴- جلسات هیئت عامل با حضور لااقل سه نفر که یکی از آنها مدیرعامل یا معاون او خواهد بود رسمیت خواهد یافت و برای اخذ تصمیم نسبت به موضوعات مطروحه لااقل رأی سه نفر معتبر خواهد بود.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۱۴ نظری نیست؟ آقای دکتر یزدان‌پناه بفرمایید.
دکتر یزدان‌پناه- برای این که سیاق عبارت صحیح باشد قبل از اخذ تصمیم یک «برای» باید گذاشته شود.
نایب رئیس- اصلاح عبارتی است اصلاح می‌شود آقای فرهادپور بفرمایید.
فرهادپور- بنده قبلاً بایستی از حسن توجه جناب آقای مهندس اصفیا که به پیشنهاد بنده توجه کردند و شرایط جامع و کاملی را برای اعضای هیئت عامل قبول فرمودند و لایحه به این صورت اصلاح شد تشکر کنم (خواجه‌نوری- از شما تشکر می‌کنیم که پیشنهاد قابل قبول فرمودید ولی اتخاذ تصمیم با کمسیون برنامه است) از اعضای محترم کمیسیون هم تشکر می‌کنم به خصوص جناب آقای دکتر الموتی که کمک فرمودند ولی در اینجا من مسأله‌ای می‌بینم روح پیشنهاد من این بود که تصویب و تصمیم خرج ۴۸ میلیارد پول به عده‌ای داده بشود که اینها با شرایطی انتخاب بشوند و الحمدلله قبول کردند و این شرایط برای ما بیش از هر شرطی اطمینان‌بخش است چون اعضای هیئت عامل فرمان ملوکانه خواهند داشت ولی در اینجا بنده می‌بینم که تصمیم دو نفر را کافی دانستند و اگر می‌گفتند مدیرعامل و دو نفر دیگر برای بنده قابل قبول بود ولی وقتی که معاون مدیرعامل هم اضافه شده است معنی این را می‌دهد که تصمیم دو نفر از هیئت عامل برای جنبه اجرایی کافی است این است که بنده عرض می‌کنم که اگر قرار باشد تصمیم معاون مدیرعامل را هم ما یکی از تصمیمات آن سه نفر بدانیم یعنی از ۵ نفر به مصوبات رأی داده‌اند و تصور می‌کنم زیاد از نظر حدنصاب قانونی باشد یا صحیح به نظر برسد اگر به کیفیتی بتوانند اطیمینان بدهند که یک جور دیگری خواهد بود بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس- آقای دکتر کاظم‌زاده بفرمایید.
دکتر کاظم‌زاده (معاون نخست‌وزیر)- جناب آقای رئیس جمله‌ای که اینجا نوشته شده چنین مفهومی دارد در صورتی که مدیرعامل سازمان برنامه به دلایلی نتواند در جلسات هیئت عامل شرکت کند طبعاً معاون به جای او شرکت خواهد کرد و این مفهوم را می‌رساند که از ۵ نفر یک نفر مدیرعامل است یا معاونش بنابراین اگر نسبت به سه نفر ایرادی نباشد توضیح بنده صرفاً گویای این مطلب است که مدیرعامل یا معاون با دو نفر دیگر عضو هیئت عامل برنامه در رأی‌گیری شرکت خواهند کرد.
نایب رئیس- نظر دیگری نسبت به ماده ۱۴ نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به ماده ۱۴ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۱۵ قرائت می‌شود.
فصل ششم- تهیه و اجرای طرح‌های عمرانی و نظارت بر آنها
ماده ۱۵- سازمان برنامه قبل از خاتمه هر سال ارقام اعتبارات عمرانی سال بعد را با توجه به ماده ۴ با همکاری دستگاه‌های اجرایی تهیه و پس از تصویب هیئت عالی برنامه به مرحله اجرا خواهد گذارد.
در تنظیم اعتبارات هر سال طرح‌هایی که در حال اجرا هستند اولویت خواهند داشت.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۱۵ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به ماده ۱۵ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده ۱۶ قرائت می‌شود.
ماده ۱۶- سازمان برنامه اجرای طرح‌های عمرانی را پس از رسیدگی و تصویب به عهده وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی مسئول و مؤسسات عمومی و عام‌المنفعه محول خواهد نمود و مساعدت‌های لازم به منظور تجهیز و آماده نمودن این دستگاه‌ها به عمل خواهد آورد.
برای اجرای طرح‌هایی که جزء فعالیت هیچ یک از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی موجود نباشد و اداره کردن تأسیساتی که در اثر اجرای آن به وجود می‌آید دستگاه‌های مناسبی با تصویب هیئت دولت تحت نظر یکی از وزارتخانه‌ها که تناسب بیشتر داشته باشد یا سازمان برنامه ایجاد خواهد گردید.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۱۶ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گریم به ماده ۱۶ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۱۷ قرائت می‌شود.
ماده ۱۷- برنامه‌های عمرانی استان‌ها و فرمانداری‌های کل و یا مستقل را سازمان برنامه با توجه به نظر نمایندگان مجلسین در آن مناطق و استانداران و فرمانداران مزبور تهیه می‌نماید و هر سال طرح‌هایی از قبیل راه‌های فرعی و آموزشگاه‌ها و درمانگاه‌ها و امور اجتماعی شهرها و روستاها و آبیاری و کشاورزی را که اجرای آنها در محل بدون احتیاج به مراجعه به مرکز امکان‌پذیر باشد پس از تصویب به استانداران و فرمانداران کل و یا مستقل ابلاغ خواهد نمود تا طبق مقررات سازمان برنامه اجزا نمایند.
سازمان برنامه مکلف است در سه ماهه اول اجرای برنامه پنج ساله چهارم گزارشی از برنامه‌هایی که در نظر است در طی اجرای برنامه در هر شهرستان انجام گیرد و همچنین در سه ماهه اول سالهای بعد برنامه‌های مربوط به همان سال را حداقل تا سطح شهرستان‌ها تهیه کرده به ضمیمه برنامه‌هایی که در سطح هر استان انجام خواهد گرفت برای اطلاع به مجلسین تقدیم نماید.
برای آن که استانداران و فرمانداران کل و یا مستقل بهتر بتوانند احتیاجات عمرانی منطقه خود را پیش‌بینی نموده در اجرای آنها مجهز شوند سازمان برنامه کارمندان فنی در اختیار آنها خواهد گذاشت که زیر نظر آنها انجام وظیفه نمایند.
- تبصره- در استفاده از اعتبارات عمرانی و کمک‌های بهداشتی و درمانی اعم از بخش دولتی و خصوصی شهرستان‌ها و مناطق عقب‌مانده کشور اولویت دارند.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۱۷ نظری نیست؟ آقای روحانی بفرمایید (دکتر الموتی- در این ماده در دو جا باید و یا مستقل اضافه شود) اجازه بفرمایید آقای روحانی صحبت بفرمایند بعد جنابعالی توضیح بدهید.
روحانی- همان طور که جناب آقای رئیس کمیسیون توجه فرموده‌اند کلمه مستقل در سطر ششم افتاده است برای این که در آغاز ماده اجازه داده شده است که استان‌ها و فرمانداری‌های کل و یا مستقل با توجه به نظر نمایندگان حوزه انتخابیه‌شان برنامه‌هایی تهیه کنند و برای تصویب بفرستند در قسمت آخر می‌بایست برای اجرای ابلاغ بشود «و یا مستقل» افتاده است و در کمیسیون کشور هم مذاکره شد و قبول شد می‌بایست در موقع چاپ اضافه شود که نشده یک اشتباه دیگری هم در تبصره این ماده هست که (ب) در به شهرستان‌ها اضافه است و این (ب) باید حذف شود (مهندسی صائبی- با اصلاح خوانده شد) خوب بنده چون این را می‌خواندم گوشم به فرمایش آقای منشی نبود ولی در باب این ماده به طور کلی بنده قبلاً پیشنهادی تقدیم کرده بودم که لازم دیدم اینجا مطلبی را یادآوری کنم زیرا که مجوز اجرای آن پیشنهاد در این ماده هست ولی صراحتی ندارد و آن این بود که مملکت احتیاج زیاد دارد بنابراین هر کار عمرانی که انجام بشود در هر جا صحیح است دوم این که اعتبارات‌مان محدود است و غالباً طرح‌هایی که تهیه می‌شود چون دیده‌ایم با اعتباراتی که پیش‌بینی می‌شوند امکان‌پذیر نیست و معقول نیست کارها را ناتمام بگذاریم درنتیجه وقتی که برنامه‌هایی شروع می‌شود یک اعتبارات اضافی را جذب می‌کند یک طرح بیمارستانی مثلاً هزار تختخوابی در تهران شروع می‌شود پیش‌بینی می‌شود که این ۵۰۰ میلیون تومان خرجش است در همان اول پیش‌بینی ۱۲۵ میلیون تومان هم با این ۵۰۰ میلیون تومان همراه است برای این که می‌گویند ۲۵ درصد کسر و یا اضافه مجاز است روی صحبتی که در کمیسیون برنامه شد مسئولین امر توضیح دادند که در فرمول قراردادها تجدیدنظری کرده‌ایم و ممکن است که این مطلب مسلم باشد ولی ما در عمل باز می‌بینیم گاهی کارهای ضروری پیش می‌آید نظر من این بود و پیشنهاد بنده این بود که بیاییم در این برنامه به جهات عدیده کلمه اولویت را از بخش‌ها بگیریم و کارهای ضروری در آنجا انجام بشود بعد به شهرستان‌ها و بعد به مراکز استان‌ها و بعد به پایین‌تر برسیم برای این که اعتبارات پیش‌بینی شده بیشتر به کارهای بزرگی که در مراکز پیش‌بینی می‌شوند جذب می‌شود و متأسفانه بخش‌ها و مناطق دورافتاده مملکت عقب می‌مانند مسأله اولویت را توجه داشته باشید و یک بیمارستان هزار تختخوابی که در یک مرکز استان یا شهرستان که سرمایه‌های خصوصی زیاد هست و می‌توانند با استفاده از سرمایه‌های خصوصی این مشکلات را رفع کنند در ۱۰۰ تا از شهرستان‌ها یا در ۱۰۰ بخش می‌شود ۱۰۰ بیمارستان ۱۰ تختخوابی درست بشود که می‌شود ۱۰۰۰ بیمارستان یک کاخ برای یک وزارتخانه در تهران می‌خواهند بسازند به حمدالله سرمایه‌دارانی هستند که می‌سازند و در تهران ساختمان‌های خوب هست که می‌شود اجاره کرد و با پول آن می‌شود درصد بخش برای بهداری برای بخشداری ساختمان ساخت برای کشاورزی ساختمان ساخت (فرهادپور- احسنت آقای روحانی) بنده خواستم در این موقع توجه مسئولین برنامه را به این مطلب جلب کنم که توجه داشته باشیند در اولویت این مسائل را مورد نظر قرار بدهند.
نایب رئیس- آقای دکتر الموتی تشریف بیاورید.
دکتر الموتی- بنده قبلاً عرض می‌کنم در لایحه چند اشتباه چاپی بود همین مطالبی را که همکار محترم آقای روحانی فرمودند در دو جای این ماده ۱۷ یکی در دو سطر ماقبل آخر بعد از استانداران و فرمانداران کل «و یا مستقل» اضافه می‌شود و در جای دیگر در متن ماده بعد از استانداران و فرمانداران کل به همان ترتیب «و یا مستقل» اضافه می‌شود دیگر این که در تبصره ماده ۱۷ یک اشتباه چاپی است که در آخر تبصره «اولویت دارد» تبدیل به «اولویت دارند» می‌شود اما مطلبی که جناب آقای روحانی تذکر فرمودند با توجه به پیشنهاداتی که در مورد امور درمانی و بهداشتی به کمیسیون برنامه رسیده بود و الان اینجا هست بعضی از این پیشنهادها ۳۰ امضا داشت و نظر نمایندگان محترم این بود که در موقع تخصیص اعتبارات عمرانی و به خصوص درمانی حق اولویت به بخش‌ها و شهرستان‌های عقب‌افتاده داده شود و واقعاً حق هم همین است و امروز می‌دانید که در مملکت ما نهضتی ایجاد شده شهرها خوشبختانه به سرعت بیشتری جلو رفته‌اند ولی بخش‌ها و دهات و روستاها که در اثر انقلاب شاهنشاه آریامهر آزاد شده‌اند با این که در برنامه سوم بسیار مورد توجه بودند حق این است که در برنامه چهارم که اولین برنامه‌ای است که براساس انقلاب شاه و ملت انجام می‌شود این برنامه تنظیم و اجرا بشود و به این امر توجه بیشتری بشود ولی چون نمی‌توانستیم در کمیسیون راجع به نحوه تقسیم اعتبارات تصمیم بگیریم از این جهت این تبصره اضافه شد که در استفاده از اعتبارات عمرانی و کمک‌های بهداشتی و درمانی اعم از بخش دولتی و خصوصی شهرستان‌ها و مناطق عقب‌مانده اولویت دارند وقتی که در کمیسیون براساس پیشنهادات بسیار مفیدی که همکاران فرستاده بودند این طور مذاکره شد که در مورد امور درمانی و بهداشتی آیین‌نامه‌هایی تقدیم مجلس محترم بشود که کمیسیون‌های برنامه و دارایی و بهداری رسیدگی بکنند و یک ضوابطی را در نظر بگیرند که همین طور صرفاً گفته نشود که چه مقدار اعتبار برای کجا و چه مقدار اعتبار برای کجا از این جهت می‌خواستم عرض کنم براساس آن ضوابط یک تصمیم قاطعی از طرف پارلمان گرفته می‌شود و بنده امیدوار هستم آن آیین‌نامه جامع و کامل تهیه بشود که به خصوص مردم دورافتاده دهات و شهرستان‌ها از این اعتبارات بیشتر استفاده کنند (احسنت).
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به ماده ۱۷ با این اصلاحات با این ترتیب که «یا مستقل» بعد از فرمانداری کل در سطر ششم و همین موضوع در قسمت اخیر ماده بعد از فرمانداری کل اضافه شود و دو اصلاح عبارتی دیگر که «به شهرستان‌ها» می‌شود «شهرستان‌ها» و «دارد» که می‌شود «دارند» خانم‌ها و آقایانی که با ماده ۱۷ با این اصلاحات موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۱۸ قرائت می‌شود.
ماده ۱۸- در مورد فعالیت‌های عمرانی شهرداری‌ها و مؤسسات وابسته به آنها و مؤسسات عمومی و عام‌المنفعه‌ای که طبق قوانین کشور تشکیل شده است سازمان برنامه با رعایت اولویت شهرهایی که در وضع نامساعدی از جهت اقلیمی و جغرافیایی و مقتضیات محلی و درآمد و استفاده از کمک‌های عمومی دولت قرار دارند و همچنین با در نظر گرفتن جدول اولویت طرح‌های مربوط به تأمین آب مشروب و برق و طرح‌های حفاظتی و بهداشتی تهیه مسکن و تلفن با اعطای وام کمک‌های رایگان فنی و غیرفنی مبادرت خواهد نمود.
طرز اجرای این ماده و همچنین میزان وام و کمک بلاعوض و بهره و مدت وام طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که از طرف سازمان برنامه تهیه و به تصویب کمیسیون برنامه و کمیسیون‌های مربوط مجلسین خواهد رسید.
- تبصره- شهرداری‌هایی که قراردادهایی با سازمان برنامه طبق مقررات برنامه‌های گذشته برای اجرای بعضی طرح‌ها منعقد کرده‌اند می‌توانند از تسهیلات مقرر در این ماده استفاده کنند.
نایب رئیس- آقای روحانی راجع به این ماده توضیحی دارید؟ بفرمایید.
روحانی- موقع تنظیم این ماده باز جزء پیشنهادات بوده است که به وضع شهرداری‌هایی که در برنامه اول و دوم یک قراردادهایی با سازمان برنامه داشته‌اند و یک کمک‌هایی به اینها شده است به صورت وام و همچنین در برنامه سوم که اینها به علت وضع مالی و جهاتی که برای خود دستگاه‌های اجرایی و سازمان برنامه مشخص است که اجرای آن قراردادها در بعضی نقاط متأثر است جز این که اداره‌ای در سازمان برنامه باشد و مطالبه آن بدهی‌ها شاید نتیجه‌ای نداشته باشد و گاهی اوقات برنامه‌های عمرانی شهرها را متوقف کند قرار شد که این تبصره گذشته شود که در مورد آن شهرداری‌ها بتوانند از تسهیلاتی که از این لایحه پیش‌بینی شده استفاده کنند یعنی بعضی جاها اعتبارات را ببخشند مجوزی داشته باشند برای این کار عبارت تبصره طوری شروع شده است مثل این که شهرداری‌ها می‌توانند از این استفاده کنند در حالی که هدف این بود و کمیسیون برنامه این مطلب را قبول داشت که سازمان برنامه مجاز باشد از تسهیلات مقرر در این لایحه به آن شهرداری‌ها کمک بکند و استفاده بدهد بنده این توضیح را عرض می‌کنم که در صورت جلسه قید شود و اگر مناسب بدانند در مجلس سنا عبارت این ماده اصلاح بشود که در موقع اجرا با اشکالاتی مواجه نشود.
نایب رئیس- تذکر جنابعالی در صورت‌جلسه ثبت خواهد شد. آقای دکتر مهدوی بفرمایید.
دکتر الموتی- نظرتان تأمین است.
دکتر مهدوی (مخبر کمیسیون برنامه)- بنده فکر می‌کنم نظر جناب روحانی کاملا با همین تبصره تأمین است معنی این تبصره این است که به شهرداری‌ها اجازه داده می‌شود که از تسهیلاتی که در برنامه سوم بوده است استفاده کنند حالا به سازمان برنامه هم اگر همین اجازه را می‌دادیم همین عمل را انجام می‌داد که امروز شهرداری‌ها اجازه داشته باشند از آن برخوردار بشوند بنابراین فکر می‌کنم نظر شما تأمین است.
روحانی- اگر این‌طور تعبیر می‌فرمایید متشکرم.
نایب رئیس- آقای ابوذر بفرمایید.
ابوذر- بنده در ماده ۱۷ و ۱۸ پیشنهاد داده بودم که نوارهای مرزی و مناطق مرزی که از نظر رفت‌وآمد خارجی‌ها حائز اهمیت است عمرانش مقدم شمرده شود در کمیسیون هم آقای مهندس اصفیا قبول کردند ولی به عللی گفتند از این پیشنهاد صرف‌نظر شود اینجا خواستم توجه جناب نخست‌وزیر را جلب بکنم به این که شهرهای مرزی ما من‌جمله میرجاوه و خسروی اینها جاده‌های بین‌المللی است و به صورت شهرهای بی‌نظم و بی‌ترتیب و آب و برق و آسفالت این شهرها حایزاهمیت است از این نظر که بعضی‌ها ممکن است به تهران یا جاهای دیگر نیایند و عمران و آبادی این شهرها باید مورد توجه قرار بگیرد و مقدم شمرده شود اگر این مطلب مورد نظر دولت قرار بگیرد و در صورت جلسه قید بشود متشکرم و مرزنشینان هم تشکر می‌کنند و آن موجب آبروی مملکت است.
نایب رئیس- نظر دیگری در ماده ۱۸ نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به ماده ۱۸ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۱۹ مطرح است، قرائت می‌شود.
ماده ۱۹- برای تشویق و به کار انداختن سرمایه‌های خصوصی در فعالیت‌های عمرانی و تولیدی که در جهت هدف‌های برنامه چهارم باشد سازمان برنامه می‌تواند از طریق مؤسسات اعتباری وجوه لازم را به صورت وام براساس طرح‌های مصوب در اختیار افراد و مؤسسات خصوصی بگذارد و یا در سرمایه‌گذاری با این مؤسسات مشارکت نماید. همچنین سازمان برنامه می‌تواند کمک‌های فنی لازم را برای تهیه طرح‌های عمرانی و تولیدی خصوصی که منطبق با برنامه چهارم باشد به عمل آورد.
- تبصره- طرز پرداخت وام از محل اعتبارات عمرانی به بخش خصوصی درمانی و شرایط آن طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که به تصویب کمیسیون‌های برنامه و بهداری و دارایی مجلسین خواهد رسید.
نایب رئیس- در ماده نوزدهم نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده نوزدهم رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده بیستم مطرح است، قرائت می‌شود.
ماده ۲۰- هر یک از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی و همچنین مؤسسات عمومی و عام‌المنفعه که از اعتبارات عمرانی برنامه چهارم استفاده می‌کنند باید به منظور تهیه طرح‌های عمرانی دفتری برای طرح‌ریزی ایجاد نماید.
سازمان برنامه می‌تواند تهیه طرح‌های عمرانی را مستقیماً عهده‌دار گردد و یا به وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی و مؤسسات عمومی و عام‌المنفعه محول و در صورت ضرورت در تهیه طرح‌ها به آنها کمک نمایند.
نایب رئیس- در ماده بیستم نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده بیستم رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده بیست و یکم مطرح است، قرائت می‌شود.
ماده ۲۱- دستگاه‌های اجرایی مکلفند در پیشرفت طرح‌های عمرانی عملیات مستمر و غیر مستمر مراقبت دائم به عمل آورند و منظماً لااقل هر سه ماه یک بار گزارش‌هایی به سازمان برنامه بدهند سازمان برنامه از جهت رعایت دستورالعمل‌ها و مقررات برنامه و پیشرفت طرح‌ها طبق برنامه کار و تطبیق عملیات با مشخصات و عدم تجاوز از اعتبارات مصوب طرح نظارت خواهد نمود.
نظارت در اجرای طرح‌هایی که توسط اشخاص و مؤسسات خصوصی انجام می‌شود و سازمان برنامه طبق ماده ۱۹ از راه مؤسسات اعتباری به آنها وام می‌دهد به نمایندگی از طرف سازمان برنامه توسط مؤسسات اعتباری مزبور به عمل خواهد آمد و سازمان برنامه در موارد لازم مستقیماً نظارت خواهد نمود.
نایب رئیس- نظری نسبت به ماده ۲۱ نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده بیست و یکم رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده بیست و دوم مطرح است، قرائت می‌شود.
ماده ۲۲- برای انجام مطالعات فنی و تهیه برآوردها و نقشه‌ها و نظارت فنی در اجرای طرح‌ها در مواردی که ضرورت ایجاب می‌کند سازمان برنامه می‌تواند با مهندسین مشاور و دیگر کارشناسان (اعم از اشخاص یا مؤسسات) قرارداد منعقد و در هر مورد که صلاح بداند انعقاد قرارداد را به دستگاه‌های اجرایی محول کند تشخیص صلاحیت مهندسین مشاور یا کارشناسان و موارد ارجاع کار با آنان طبق آئین‌نامه‌ای خواهد بود که به تصویب هیئت عالی برنامه خواهد رسید.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۲۲ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده بیست و دوم رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده بیست و سوم مطرح است، قرائت می‌شود.
ماده ۲۳- سازمان برنامه و دستگاه‌های اجرایی در مورد اجرای طرح‌های عملیات عمرانی غیر مستمر تابع آئین‌نامه‌های حسابداری و معاملاتی خواهند بود که بنا به پیشنهاد سازمان برنامه به تصویب کمیسیون‌های دارایی و برنامه مجلسین خواهد رسید آئین‌نامه‌های حسابداری و معاملاتی عملیات عمرانی مستمر از طرف وزارت دارایی مجلسین خواهد رسید.
- تبصره- سازمان برنامه می‌تواند در مورد طرح‌هایی که به تشخیص سازمان ماهیت و طرز اجرای آن ایجاب می‌کند تبعیت از آئین‌نامه‌ها و مقررات خاص دستگاه‌های اجرایی را تصویب نماید.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۲۳ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به ماده ۲۳ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۲۴ مطرح است، قرائت می‌شود.
ماده ۲۴- سازمان برنامه هر سه ماه گزارشی از پیشرفت عملیات برنامه را تسلیم نخست‌وزیر خواهد نمود.
سازمان برنامه منتهی تا سه ماه پس از پایان هر سال گزارش جامعی از فعالیت‌های عمرانی که از شروع برنامه چهارم تا پایان سال مزبور صورت گرفته به انضمام صورت‌حسابی از درآمدها و پرداخت‌های دوره مزبور برای تقدیم به مجلسین به نخست‌وزیر تسلیم می‌نماید. در این گزارش توجه خاصی نسبت به این موضوع که هدف‌های برنامه تا چه حد تحقق یافته است خواهد رسید.
نایب رئیس- در ماده ۲۴ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده ۲۴ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۲۵ مطرح است، قرائت می‌شود.
ماده ۲۵- دستگاه‌های اجرایی مکلفند منظماً کلیه ارقام و اطلاعاتی را که برای تهیه گزارش‌های موضوع مواد ۲۴ و ۲۷ این قانون ضروری است به سازمان برنامه تسلیم دارند و کلیه اوراق و اسناد هزینه و دفاتر مربوط به اجرای طرح‌ها را در اختیار سازمان مزبور بگذارند و وسایل نظارت و رسیدگی دقیق را از هر حیث فراهم سازند.
در صورت تخلف دستگاه‌های اجرایی از مقررات این ماده و ماده ۲۱ و تأخیر و مسامحه در انجام کار سازمان برنامه اقدام لازم را معمول و در صورت اقتضا از پرداخت وجه برای اجرای بقیه عملیات طرح‌ها به دستگاه‌های مزبور خودداری می‌نمایند و بقیه عملیات طرح را به نحوی که مقتضی بداند به اتمام خواهد رسانید و مراتب را به نخست‌وزیر گزارش خواهد داد که نسبت به موارد تخلف و تعقیب متخلف اقدام نمایند.
در مواردی که پرداخت هزینه‌های عملیات عمرانی توسط وزات دارایی به عمل می‌آید سازمان برنامه موارد تخلف و نظرات خود را به وزارت دارایی اطلاع خواهد داد تا اقدامات لازم از طرف آن وزارت به عمل آید.
نایب رئیس- در ماده بیست و پنجم نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده بیست و پنجم رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۲۶ مطرح است، قرائت می‌شود.
فصل هفتم – هیئت حسابرسی
ماده ۲۶- هیئت حسابرسی برنامه مرکب خواهد بود از سه نفر حسابرس با تجربه و بصیر که دو نفر از آنان از طرف مجلس شورای ملی از میان فهرست ۶ نفری و یک نفر دیگر از طرف مجلس سنا از میان فهرست سه نفری که دولت با ذکر سوابق و تحصیلات هر یک از آنها پیشنهاد می‌نماید برای مدت پنج سال از شروع سال دوم برنامه انتخاب می‌شوند و تا انتخاب جانشین خود به این سمت باقی خواهند ماند در صورت احراز عدم صلاحیت یا فوت یا استعفای هر یک از اعضای هیئت مزبور جانشین او به ترتیب مقرر در فوق از طرف مجلس شورای ملی یا مجلس سنا انتخاب خواهد شد.
حقوق و مزایای اعضای هیئت حسابرسی برنامه از رف هیئت وزیران تعین و از محل بودجه اداری سازمان برنامه پرداخت خواهد شد. اعضای هیئت حسابرسی موظفاً انجام خدمت نموده و جز انجام این وظیفه حق ندارند هیچ نوع شغل یا سمت دولتی یا غیر دولتی دیگر داشته باشند.
- تبصره- در سال اول برنامه چهارم حسابرسان آخرین سال برنامه سوم رسیدگی به حساب آن برنامه را به اتمام خواهند رسانید.
نایب رئیس- نسبت به ماده بیست و ششم نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده بیست و ششم رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۲۷ مطرح است، قرائت می‌شود.
ماده ۲۷- سازمان برنامه حساب‌های نهایی عملیات مالی هر سال خود را شامل اقلام کلیه درآمد و به اعتبارات مصوب و کلیه هزینه‌ها به تدریج که اسناد مربوط ممیزی می‌شود به منظور حسابرسی تسلیم هیئت حسابرسی برنامه می‌نماید و آن قسمت از اسناد هزینه را که هیئت مزبور بخواهد ارسال می‌دارد.
تسلیم صورت‌حساب‌ها و اسناد و مدارک فوق باید به نحوی باشد که تمام آنچه مربوط به هر سال است حداکثر تا آخر آبان ماه سال بعد به هیئت حسابرسی برنامه تسلیم گردد و هیئت مزبور مکلف است محاسبات سال قبل را از جهت تطبیق هزینه‌ها با اعتبارات و طرح‌های مصوب و مقررات مربوط رسیدگی نموده چنانچه ایراد و اشکالی دید نظر خود را به مدیرعامل سازمان برنامه بدهد.
در صورتی که بین مدیرعامل سازمان برنامه و هیئت حسابرسی اختلاف نظری باقی بماند مرجع رسیدگی به آن کمیسیون برنامه مجلسین می‌باشد.
حساب‌های نهایی هر سال که به ترتیب فوق رسیدگی می‌شود حداکثر تا ۱۵ اسفند ماه سال بعد به وزارت دارایی ارسال تا ضمن لایحه تفریغ بودجه تقدیم مجلس شورای ملی گردد هیئت حسابرسی موظف است یک نسخه از گزارش و نظرات خود را به هر یک از مجلسین تقدیم دارد.
نایب رئیس- در ماده بیست و هفتم نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده بیست و هفتم رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده بیستم مطرح است، قرائت می‌شود.
ماده ۲۸- به منظور این که هیئت حسابرسی برنامه بتوانند به نحو احسن انجام‌وظیفه نماید سازمان برنامه باید کارکنان و وسایل و تسهیلات لازم را در حدود بودجه سالانه مصوب در اختیار هیئت مزبور بگذارد. هزینه حسابرسی برنامه و تعداد کارکنان مورد نیاز ضمن بودجه اداری هر سال سازمان برنامه به طور مشخص تعیین می‌شود و اعتبار مربوط طبق مقررات به مصرف می‌رسد.
نایب رئیس- در ماده ۲۸ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده بیست و هشتم رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده بیستم مطرح است، قرائت می‌شود.
فصل هشتم – مقررات مختلف
ماده ۲۹- هر گاه برای اجرای طرح‌ها احتیاج به خرید اراضی (اعم از دایر و بایر) و ابنیه و تأسیسات متعلق به افراد یا مؤسسات خصوصی پیدا شود به طریق زیر عمل خواهد شد.
- ۱- هر گاه نسبت به بهای اراضی و ابنیه و تأسیسات بین مقامات اجراکننده طرح و مالک توافق حاصل نشود بها به وسیله هیئتی مرکب از وزیر کشور – دادستان کل مدیر کل ثبت یا نمایندگان آنان با توجه به نظر کارشناسان فنی که از طرف هیئت مزبور انتخاب می‌گردند تعیین خواهند شد و رأی هیئت قطعی است.
- ۲- ملاک تعیین قیمت عبارت است از بهای عادله اراضی و ابنیه و تأسیسات مشابه واقع در حوزه عملیات در سال قبل از تاریخ تصویب طرح.
- ۳- پرداخت قیمت اراضی و ابنیه و تأسیسات به مالک آن بر اساس قیمت عادله فوق به اضافه پنج درصد آن خواهد بود. اگر مالک در همان ملک ساکن باشد علاوه بر پنج درصد فوق ده درصد به قیمت عادله افزوده خواهد شد و هر گاه ممر اعاشه مالک منحصر به درآمد همان ملک متصرفی باشد پانزده درصد دیگر قیمت عادله از این بابت به او پرداخت خواهد گردید.
- ۴- در مورد املاک مزروعی طبق تبصره ۲ ماده نوزدهم قانون اصلاحی قانون اصلاحات ارضی مصوب ۱۹/۱۰/۴۰ اقدام و علاوه بر آنچه طبق بندهای ۲ و ۳ فوق به مالک پرداخت می‌شود معادل پانزده درصد قیمت عادله مذکور در بند ۲ فوق بین زراعین و خوش‌نشینان و برزگرانی که محل را ترک می‌نمایند به نسبت تعداد عائله تحت تکفل آنها تقسیم خواهد شد.
- ۵- در صورتی که طبق نظر اداره اصلاحات ارضی و تعاون روستایی محل زراعین حقوقی در آن ملک داشته باشند حقوق زراعین ذینفع از قیمت ملک کسر و به ذوی‌الحقوق پرداخت و بقیه به مالک پرداخت خواهد شد.
- ۶- تصرف اراضی و ابنیه و تأسیسات بعد از پرداخت تمام قیمت معین شده به مالک یا تودیع آن در صندوق حسابداری دادگستری محل مجاز است.
نسبت به املاک موقوفه‌ای که فروش آنها مجاز نیست به طریق اجاره طویل‌المدت یا تبدیل به احسن استفاده خواهد شد در مورد املاک موقوفه در صورتی که زارعین طبق نظر اداره اصلاحات ارضی و تعاون روستایی محل حقوقی در آن ملک داشته باشند حقوق آنان پرداخت می‌شود.
- ۷- در صورتی که مالک به انتقال ملک و تحویل آن رضایت ندهد پس از سپردن قیمت ملک در صندوق حسابداری دادگستری، دادستان محل از طرف او سند انتقال ملک مورد نظر را امضا و ظرف یک ماه به تخلیه قطعی ملک مذکور اقدام می‌نمایند.
- ۸- اراضی واقع در خارج از محدوده شهرها که در مسیر راه‌های اصلی یا فرعی و یا خطوط مواصلاتی و برق و مجاری آب و لوله‌های گاز و نفت قرار می‌گیرد با رعایت حریم مورد لزوم که طبق تصویب‌نامه هیئت وزیران معین خواهد شد از طرف دولت مورد استفاده واقع می‌شود و از بابت این حق ارتفاق وجهی پرداخت نخواهد شد.
در صورتی که مستحدثات و اعیانی وجود داشته باشد که بر اثر احداث تأسیسات فوق‌الذکر از بین برود و یا خساراتس به آنها وارد شود مؤسسات دولتی مربوط باید قیمت اعیانی از بین رفته را طبق مقررات این قانون بپردازند و یا خسارات وارده به کلیه ذوی‌الحقوق را جبران کنند.
نایب رئیس- در ماده بیست و نهم نظری نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده ۲۹ رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده سی‌ام مطرح است، قرائت می‌شود.
ماده ۳۰- در صورتی که دستگاه‌های تابعه دولت یا وابسته به دولت و بنگاه‌ها و شرکت‌های دولتی بخواهند طبق مقررات برای اخذ وام یا اعتبار یا کمک فنی خارج اقدام نمایند باید قبلاً موافقت وزارت دارایی و سازمان برنامه را کسب کنند.
نایب رئیس- آقای فرهادپور بفرمایید.
فرهادپور- بنده و هم‌مسلکان عزیرم به کرات اعلام کرده‌ایم و امروز هم برای هزارمین بار می‌خواهیم ثابت کنیم که یک اقلیتی هستیم انتقادی و اصولی نه مانع ورادع کار دولت بلکه در پاره‌ای از موارد حالت ارشادی داریم بنده دو مسئله را خواستم تذکر بدهم یکی تأسف می‌خورم با مدیریتی که جناب خواجه نوری دارند از ۱۸۰ نفر تعداد فراکسیون اکثریت در موقع طرح چنین لایحه مهمی تابلو را نگاه کنید (۱۰۱ نفر در جلسه حاضر هستند) اگر اقلیت اینجا نبود نمی‌شد رأی داد و مذاکره کرد (دکتر زعفرانلو- اکثریت همه نشسته‌اند) اکثریت با حضور ما حاصل شده مسئله دوم در لایحه دولت که پیشنهاد شده است ماده ۳۰ ماده‌ای است به نفع مردم و به نفع مملکت و بنده تعجب می‌کنم نمایندگانی که در کمیسیون برنامه و در حزب اکثریت تشریف دارند و اکثریت مطلق دارند با چه استدلالی این ماده مفید دولت را حذف کردند به نام دفاع از طبقه مظلوم به نفع کسانی که در نتیجه این برنامه که به قول رئیس محترم دولت جهش و بلندپروازی است میلیون‌ها به قیمت زمینشان و باغشان و سرمایه‌شان اضافه می‌شود ما چنین ماده‌ای را حذف می‌کنیم و خیال می‌کنیم به نام طبقه ضعیف عمل کرده‌ایم اما لایحه خوشبختانه در این ماده که به بهترین صورت تهیه شده می‌گوید تا ۲۰ درصد اضافه ارزش معاف است فلان زارع که ۴ هکتار زمین بر اثر اجرای قانون اصلاحات ارضی در سایه عنایت شاهنشاه ما به او رسیده است از هر برنامه‌ای که شما انجام بدهید جناب آقای نخست‌وزیر از ۲۰ درصد که ترقی‌اش اضافه‌تر نمی‌شود اما آن کسی که وقتی سد طالقان را برگردانیدید آبش را به دشت قزوین ۲۰۰ هکتار زمین دارد چقدر ترقی می‌کند آقای دکتر یگانه؟ شما بفرمایید اگر شما یک تونلی زدید و یک مخارجی در آنجا کردید و راه باز کردید و به پشت کوه رفتید در انجا یک کسی که هزارها و میلیون‌ها متر زمین دارد الان آقایانی که آشنایی دارند خیال جناب آقای خواجه نوری در منطقه انتخابیه‌شان بهتر می‌دانند در میگون زمین متری چند است؟ این جز بر اثر اقدامات دولت است؟ کی آنجا راه آسفالت کشیده؟ (خواجه نوری- در آنجا کسی بیش از دو هزار متر زمین ندارد همه خرده مالک هستند) بنابراین آنجا مشمول تمام معافیت‌هایی که دولت با نهایت حسن نیت در لایحه مورد نظر قرار داده می‌شوند ولی کسانی که صدها هزار متر زمین دارند بایستی اگر بر اثر خرج ۸۲ میلیارد تومان یا ۴۸میلیارد تومان از بودجه عمومی زمینشان ترقی کرده و به سرمایه‌شان اضافه شد منفعتی بردند سهم دولت را بدهند من اقلیت با این نظر دولت صد در صد موافقم و تعجب می‌کنم که به چه دلیل در کمیسیون حذف شده است استدعا دارم اگر را قانونی دارد این ماده را در ضمن لایحه قبول بفرمایید.
نایب رئیس- توضیحات ایشان راجع به ماده ۳۰ محذوف بود آقای دکتر مهدوی توضیحی دارید بفرمایید.
دکتر مهدوی (مخبر کمیسیون برنامه)- عرض کنم در ماده ۳۰ صحبت از اضافه ارزش می‌شود. این اضافه ارزش به زمین‌هایی تعلق می‌گیرد که بر اثر اقدامات دولت که در زمینه برق و آب و آسفالت و غیره انجام گردیده است قیمت آن زمین‌ها اضافه ارزش پیدا کرده است.
نسبت به موضوع در کمیسیون بحث زیادی شد بعضی از آقایان پیشنهادات دیگری برای اضافه کردن موارد دیگری را در شمول مستثنیات آن داده بودند که از آن جمله آسفالت بوده است. پس از صحبت‌های زیاد نماینده دولت نیز قانع شد که بودن ماده ۳۰ نقصی برای دولت نخواهد داشت. به دلیل این که اولاً برای انجام مفاد این ماده بایستی دستگاه‌های عریض و طویل به وجود می‌آید که خود آن مسأله‌ای خواهد بود ثانیاً این که اصولاً این اضافه ارزش بایستی از افرادی اخذ شود که غالباً زارع بوده و تمکن زیادی ندارد مضافاً به این که این اشخاص غالباً در آن محل‌ها ساکن می‌باشند که بلافلاصله از تغییراتی که در کنار مساکن آنها به وجود می‌آید نقصی نمی‌برند و به قول جناب خواجه نوری از زارعین می‌باشند (دکتر صدر- این‌طور نیست) اگر اجازه بفرمایید ممکن است صحبت من که تمام شد هر صحبتی را که می‌خواهید بفرمایید اگر موارد استثنایی آن قدر زیاد شد که استثنا جای اصل را گرفت اصولاً دیگر اعمال و اجرای آن فایده‌ای ندارد. بنا به همین دلایل بوده است که نماینده دولت با نظر کمیسیون موافقت بر حذف ماده ۳۰ نمود. این است علت حذف این ماده (فرهادپور- آنچه دولت پیشنهاد کرده است جامع بوده و من اقلیت آن را قبول دارم) آن چیزی که معقول است ما هم قبول داریم.
نایب رئیس- اصلاً گفته آقای فرهادپور جنبه تذکر دارد و این ماده حذف شده است چون ماده‌ای نیست و ماده ۳۰ موجود را مطرح کرده‌آیم مع‌ذلک آقای دکتر الموتی در این مورد توضیح می‌دهند برای این که ماده‌ای نیست که رویش بحث کنیم آقای دکتر الموتی بفرمایید.
دکتر الموتی- بنده قبلاً فکر می‌کردم جناب آقای فرهادپور که عضو محترم اقلیت هستند می‌خواهند از ما تشکر بکنند که ما یک مزاحمتی که احتمالاً ممکن بود در اثر لایحه برنامه چهارم برای عده‌ای زارع و مردم خارج از محدوده شهرها ایجاد بشود ما آن را حذف کرده‌ایم وقتی که اعتراض فرمودند و من دو مرتبه این را خواندم که نکند خدای نکرده ما اشتباهی مرتکب شده باشیم جناب آقای فرهادپور در مورد شهرها قانون خاصی وجود دارد و کارهای عمرانی اگر بشود بر اثر آن ضوابط حقوقی گرفته خواهد شد و این مربوط به خارج از شهرها است دولت قبلاً در لایحه استثنائاتی قائل شده بود (فرهادپور- بسیار عالی بود) این استثناها کم‌کم تسری پیدا می‌کرد به این کارها ما از آقای مهندس اصفیا سؤال کردیم که در طی برنامه سوم بابت این پول‌ها چقدر عایدی داشتید گفتند هیچ ما چیزی عایدی نداشتیم گفتیم پس چه فایده دارد یک چنین مواد غلیظی که معلوم نیست پولش را از کی می‌گیرند و کمیسیون‌ها تشکیل می، هند و این کمیسیون‌های متعدد چه نتیجه‌ای می‌دهد گفتند ما هم با شما موافق هستیم جناب آقای فرهادپور ما نماینده مجلس هستیم ما باید مدافع حقوق مردم باشیم اگر تبصره‌ای به نفع مردم گذراندیم و مجلس قبول کرد کمیسیون‌ها هم قبول کردند من فکر می‌کنم اولین کسی که تأیید می‌کند اقلیت است بنابراین یک زحمت بی‌جهتی که برای مردم ایجاد می‌شد این زحمت را رفع کردیم (مهندس صائبی- بسیار کار خوبی کمیسیون کرده است) اگر جنابعالی واقعاً اعتقادی دارید که این زحمت برای دولت و مردم باشد آن نظر خودتان است و ما معتقد به این نبودیم و امیدواریم از این کاری که کردیم مردم و به خصوص زارعین منفعت ببرند.
نایب رئیس- همان طور که عرض کردم تمام این توضیحات راجع به ماده محذوف بوده که به عنوان تذکر اظهار شد. راجع به ماده ۳۰ گزارش کمیسیون نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به ماده ۳۰ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۳۱ قرائت می‌شود.
ماده ۳۱ - سازمان برنامه مسئول تصفیه‌حساب برنامه‌های گذشته و وصول مطالبات و پرداخت دیون آن می‌باشد. کلیه هزینه‌ها و تعهدات دیون که برای اجرای طرح‌های برنامه‌های گذشته به شرح زیر ایجاد شده است از محل اعتبارات منظور در این قانون پرداخت خواهد شد:
- الف- هزینه‌های اجرایی و تعهدات و دیون مربوط
- به عملیات طرح‌هایی که در آخر اسفند ماه ۱۳۴۶ در حال اجرا بوده است.
- ب- تعهدات و دیون مربوط به طرح‌های خاتمه یافته تا آخر اسفند ماه ۱۳۴۶ سایر دیون سازمان برنامه مانند دیون مربوط به هزینه‌های اداری و یا آنچه پس از رسیدگی به حساب‌های برنامه‌های گذشته تعیین شده و می‌شود و مربوط به طرح خاص نیست و با دیونی که در اثر حکم مراجع قانونی ایجاد شده و می‌شود از محل درآمد برنامه پرداخت خواهد شد بدون این که اعتبارات عمرانی منظور در این قانون را تقلیل دهد.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۳۱ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به ماده ۳۱ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۳۲ قرائت می‌شود.
ماده ۳۲- دولت می‌تواند تأسیسات انتفاعی و تولیدی را که در اثر اجرای برنامه‌های گذشته و این برنامه به وجود آمده و یا خواهد آمد اعم از تمام شده و یا در هر مرحله احداث کلا یا قسمتی از سهام آن را به پیشنهاد دستگاه ایجادکننده یا اداره‌کننده این تأسیسات به اشخاص حقیقی یا حقوقی ایرانی به فروش برساند.
نایب رئیس- در ماده ۳۲ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به ماده ۳۲ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۳۳ قرائت می‌شود.
ماده ۳۳ - اختیارات صاحبان سهام متعلق به سازمان برنامه در شرکت‌های تابعه آن سازمان با مدیرعامل سازمان برنامه می‌باشد که طبق سیاست کلی از طرف هیئت عالی برنامه تعیین می‌شود اقدام نماید.
نایب رئیس- در ماده ۳۳ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۳۴ قرائت می‌شود.
ماده ۳۴- سازمان برنامه می‌تواند به ترتیبی که به موافقت بانک مرکزی خواهد رسید عملیات بانکی مربوط به خود و یا مؤسسات تابعه را به وسیله بانک اعتبارات صنعتی انجام دهد و تمام یا قسمتی از وجوه مربوط را دربانک مزبور نگاهداری نماید.
نایب رئیس- در ماده ۳۴ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به ماده ۳۴ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۳۵ قرائت می‌شود.
ماده ۳۵- هزینه‌های اداری و استخدامی سازمان برنامه از محل درآمد برنامه تأمین و به تصویب کمیسیون برنامه مجلس شورای ملی می‌رسد و در بودجه کل کشور منظور خواهد شد.
نایب رئیس- در ماده ۳۴ نظری نیست؟ آقای روحانی بفرمایید.
روحانی- این که نوشته شده است ار محل درآمد برنامه سازمان برنامه که کارخانه و یا تأسیساتی ندارد که بنویسیم هزینه اداری آن از محل درآمد برنامه تأمین می‌شود و ممکن است اشکالی ایجاد نماید.
دکتر کاظم‌زاده (معاون نخست‌وزیر)- اشکالی پیدا نخواهد شد.
نایب رئیس- نظر نماینده دولت این است که اشکالی پیدا نمی‌شود بنابراین رأی می‌گیریم به ماده ۳۵ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۳۶ قرائت می‌شود.
ماده ۳۶- سازمان برنامه مکلف است با توجه به وضع مالی و تجهیزات و افراد فنی و سوابق کار نسبت به تجدید طبقه‌بندی پیمانکاران اقدام نماید- هر گاه پیمانکاران یا مهندسین مشاور در انجام عملیاتی که به آنان واگذار شده است تعلل ورزند و یا به مفاد قرارداد عمل نکنند دستگاه‌های اجرایی مکلف‌اند سریعاً طبق قرارداد با آنانرفتار نموده مراتب را برای تجدیدنظر در طبقه‌بندی و یا محرومیت از کار برای مدت معینی به سازمان برنامه گزارش نمایند.
نایب رئیس- نسبت به ماده ۳۶ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به ماده ۳۶ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۳۷ قرائت می‌شود.
ماده ۳۷- دولت مکلف است ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون لایحه تشکیلات دائمی برنامه‌ریزی کشور را تهیه و به مجلسین تقدیم نماید.
نایب رئیس- در ماده ۳۷ نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به ماده ۳۷ خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۳۸ قرائت می‌شود.
ماده ۳۸- آیین‌نامه‌های اجرایی قانون ظرف شش ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط دولت تهیه و پس از تصویب کمیسیون‌های مذکور در این قانون قابل اجرا خواهد بود.
تا زمانی که آیین‌نامه‌های مزبور به تصویب نرسیده آیین‌نامه‌ةای اجرایی قانون برنامه سوم به قوت خود باقی است.
- تبصره- طرح طبقه‌بندی مشاغل سازمان برنامه و فوق‌العاده‌ها و مزایای مذکور در آیین‌نامه استخدامی قانون برنامه سوم عمرانی کشور تا تصویب و اجرای آیین‌نامه‌های فوق‌العاده و هزینه‌های قانون استخدام کشوری به قوت خود باقی است.
نایب رئیس- در ماده ۳۸ نظری نیست؟ آقای روحانی نظری دارید تشریف بیاورید.
روحانی- در این ماده اجازه داده شده است که در عرض شش ماه آیین‌نامه‌هایی تنظیم کنند و بعد گفته شده است که اگر در این مدت تنظیم نشد طبق آیین‌نامه‌های سابق رفتار خواهد شد به نظرم در ماده ۱۸ بود راجع به کار برنامه‌های شهری گفته شد آیین‌نامه اجرایی مربوط به طرز اجرای آن برنامه‌ها و واگذاری امور به استان‌ها و تعیین اولویت و آیین‌نامه‌ها بیاید به تصویب کمیسیون‌ها برسد اینها به نظرم ممکن است مغایر باشد بنابراین توجه به این مطلب باشد در قسمت کارهای عمرانی شهری (خواجه‌نوری- نظر شما تأمین است و کالا در ماده ۱۷ صراحت دارد) آیین‌نامه‌هایی خواهد بود که به تصویب کمیسیون‌ها خواهد رسید بنده این را یادآوری کردم از آن جهت که در امور شهری تسریعی به عمل بیاید و انجام کارهایش زودتر بشود و برنامه و کارها معطل نشود.
نایب رئیس- آقای دکتر الموتی اگر توضیحی دارید تشریف بیاورید.
دکتر الموتی- جناب آقای روحانی خواستم توجه جنابعالی را جلب کنم در ماده ۱۷ سازمان برنامه مکلف شده است که در سه ماهه اول برنامه چهارم گزارش برنامه را به مجلس بدهد و آن گزارشی است نه آیین‌نامه‌ای که سازمان برنامه تهیه می‌کند و به مجلس می‌دهد و ما سازمان برنامه را می‌توانیم مکلف بکنیم یا دولت را ولی تصویبش را نمی‌توانیم در مجلس بگوییم که تا چه تاریخی تصویب خواهد شد از این جهت ما دولت و سازمان برنامه را مکلف کردیم که ظرف شش ماه این آیین‌نامه‌ها را به مجلس بدهد و این کارها انجام شود ولی در عین حال هم نمی‌شود تمام کارهای برنامه عمرانی که از اول سال ۴۷ باید اجرا بشود چون در برنامه سوم آیین‌نامه‌ای وجود نداشت و باید این کارها انجام می‌شد نظر شما در این مورد تأمین است و ظرف سه ماه گزارش خواهند داد بنابراین این هر دو در یک جهت است که ظرف سه ماه دولت مکلف است که گزارش کارهای عمرانی چهارم را به مجلس تقدیم بکند (مهندس برومند- منظور قسمت اخیر ماده ۱۸ است).
«طرز اجرای این ماده و همچنین میزان وام و کمک بلاعوض و بهره و مدت وام طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که از طرف سازمان برنامه تهیه و به تصویب کمیسیون‌های مربوط مجلسین خواهد رسید» این مدت ندارد البته دولت سعی خواهد کرد که برای انجام کار خودش آیین‌نامه‌ها را زودتر به مجلسین تقدیم کند و حداکثر تا شش ماه.
نایب رئیس- نظر دیگری در ماده ۳۸ نیست؟ (اظهاری نشد) به این ماده با یک اصلاح عبارتی کوچک که آوردن «این است قبل از قانون به صورت آیین‌نامه‌های اجرایی این قانون» با این اصلاح عبارتی رأی می‌گیریم به ماده ۳۸ خانم‌ها و اقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. کلیات آخر لایحه مطرح است چهار نفر اسم نوشته‌اند دو نفر مخالف و دو نفر موافق به ترتیبی که نام‌نویسی کرده‌اند دعوت می‌کنیم آقای فضایلی تشریف بیاورید البته مخالف مشروط نوشته‌اند.
فضایلی- بنده شخصاً و به تبعیت از فراکسیون حزب مردم با لایحه برنامه عمرانی چهارم کشور موافق هستم و با قسمتی از هدف‌های برنامه عیناً موافقم و از این جهت موافق هستم که اگر هدف‌های دورتری را انتظار داشتیم ولی نیل به هدف‌های مذکور در برنامه را لازمه رسیدن به آن برنامه‌های موردنظر خودمان می‌دانیم به همین جهت درست مانند کسی که با این زاویه نگاه می‌کند که به عدد ۱۰۰ برسد ناچار موافق است که به مراحل ۶۰ و ۷۰ و ۸۰ و ۹۰ برسد و از آن عبور بکند به همین جهت ما اصولاً با برنامه چهارم عمرانی کشور موافق هستیم فراکسیون حزب مردم به بنده مأموریت داده‌اند که نکاتی را متذکر شوم که به عقیده ما اگر آن نکات مورد رعایت قرار بگیرد با اطمینان بیشتر این برنامه توفیق کامل پیدا خواهد کرد بنده میل دارم که قبل از شروع به متن عرایضم به نکته‌ای که جناب آقای نخست‌وزیر هنگام تقدیم لایحه بودجه به مجلس و شاید در محافل دیگر اشاره فرموده بودند در این بابت تذکری بدهم بسیار جای افتخار است که برنامه چهارم عمرانی کشور که نموداری از فعالیت مغزی افراد دانشمند و جوانان دانشمند که مردمان روشن‌ضمیر و دارای تحصیلات عالیه هستند و قلبی آکنده از عشق به شاه و میهن را دارند تنظیم شده است و هر یک از فصول این برنامه نشانه فعالیت این دانشمندان ایرانی است که باعث افتخار همه ما هستند (احسنت) بنده فکر می‌کنم این نکته را هم عرض کنم که روش دولت که یک دولت حزبی است به اعتقاد ما در مورد برنامه‌ریزی مملکت و مطالعات برنامه‌ای مملکت در مقابل احزاب اقلیت به نظر ما روش خیلی منطقی نیست ما معتقد هستیم جا دارد که نمایندگان احزاب اقلیت به‌خصوص آنها که در مجلس نماینده دارند در جریان مطالعه و برنامه‌ریزی قرار بگیرند و وقت کافی داشته باشند که نظرهای خودشان را به موقع بدهند و اگر نظرهایی که مورد قبول نیست در مجلس عنوان بکنند ملاحظه بفرمایید که همین برنامه مدت‌ها درزیر نظر متخصصین با داشتن آمار و اطلاعات وسیع مورد بررسی بوده است ولی برای ما تنها فرصت ۲۰ روزه و یک ماهه باقی است که روی آن اظهارنظر بکنیم بنده اطلاع دارم که در کمیسیون‌های حزب مردم هم اکنون در مطاملعه این برنامه عمرانی چهارم کشور مواجه هستند با مسائلی که به واسطه این که آمار و اطلاعات کافی ندارند و وقت کافی نیست هنوز نظر منجز درباره آنها اتخاذ نکرده‌اند ولی بنده و همکار محترم آقای مهندس ابراهیمی مطالبی را ایشان بیان کرده‌اند و بنده هم عرض می‌کنم در آن مواردی است که حزب درباره آنها نظری منجز دارد اجازه می‌خواهم که ابتدا درباره درآمد برنامه چهارم نکاتی را به استحضار برسانم درآمد برنامه چهارم از سه محل اصلی در نظر گرفته شده است که اول آن درآمد نفت و مشتقات آن است ما در ضمن این که معتقد هستیم که مبالغی که به عنوان درآمد نفت پیش‌بینی شده است خیلی کمتر از احتیاجات مملکت ما است ما امیدوار هستیم با کوشش‌های بسیار مقدسی که دولت از هم‌اکنون مشغول آن است موفق بشود که درآمد پیش‌بینی شده مربوط به نفت را به ترتیبی که در برنامه چهارم پیش‌بینی شده است تأمین کند همان طور که شاهنشاه آریامهر در موارد مختلف بیان فرموده‌اند باید سهم ایران در تأمین نفت مصرفی جهان متناسب باشد با جمعیت ما با احتیاجات ما با موقعیت جغرافیایی مملکت و با تأثیر ثبات مملکت ما در آرامش جهان و این منطقه و به خصوص با پیشکسوتی ما در مسأله تأمین نفت بین‌المللی این که بعضی گفته‌اند و گویا جناب آقای نخست‌وزیر نقل‌قول فرموده‌اند و انشاءالله سخن نفرمودند که این برنامه، برنامه‌ای است که ما بلندپروازی کرده‌ایم بنده تصور می‌کنم این سخن که در جاهای دیگر گفته شده ظاهری تعریف‌آمیز و تعارف‌آمیز دارد اما در باطن حکایت از تنگ‌نظری آنها داشت ما عقیده داریم برنامه ما موافق است با حداقل احتیاجات مملکت ما با این که در پایان آن نیمی از اطفال لازم‌التعلیم هنوز محروم از وسایل آموزش و پرورش خواهند بود نمی‌شود به این برنامه گفت که ما پا از گلیم خود درازتر کرده‌ایم مملکتی که دارای ۶۰۰۰ سال تمدن و ۲۵۰۰ سال است که درفش عدالت و فرهنگ‌پروری کورش و داریوش را به دوش می‌کشد اگر ما بخواهیم همه مردم مملکت دارای غذای کافی باشند یک لباس ساده داشته باشند یک سرپناه داشته باشند یک فرهنگ و بهداشت متناسب داشته باشند که حتی متأسفانه در پایان برنامه چهارم نارسا می‌باشد به چنین برنامه‌ای واقعاً گفتن بلندپروازی فقط به خاطر آن است که در مقابل ما به چانه زدن مشغول بشوند و حقوق ما را رعایت نکنند بله آنها که به خاطر بند و بست‌های تراستی چنین تهمتی را به ما زده‌اند و آن را بلندپروازی گفته‌اند به خاطر این است که جلوی منافع ما را بگیرند و یا چنان که مشهور است مشغول گربه رقصانی هستند منبع دوم از درآمد برنامه وام خارجی است حزب مردم متوجه این نکته است که در هیچ یک از ممالکی که برنامه توسعه اقتصادی دارند حتی ممالکی مثل ممالک اروپایی و در آسیا حتی مثل ژاپن بدون استفاده از وام‌های خارجی و کمک‌های خارجی موفق نشده و نمی‌شوند که برنامه‌های توسعه اقتصادی خودشان را به جریان بگذارند و به هدف‌ها و آمال ملی خودشان برسند همچنین ما متوجه این نکته هستیم که کشور ایران به واسطه ثبات سیاسی و توسعه اقتصادی که به رهبری شاهنشاه و به کوشش ملت و دولت در این مملکت انجام شده است و به واسطه درآمد نفت دارای اعتبار خاص و ممتازی است که می‌تواند از منابع خارجی استفاده بکند معهذا این نکته را عرض می‌کنم که فقط ۱۵۰ میلیارد وام خارجی که در واقع ۳۰ ٪ (سی درصد) ۴۸۰ میلیارد ریالی است که در اختیار سازمان برنامه گذاشته می‌شود کافی نیست نه مبلغ کافی نیست فقط نوشتن کافی نیست در برنامه عمرانی سوم کشور پیش‌بینی شده بود که ۶۵ میلیارد ریال از وام خارجی استفاده بشود به موجب آماری که سازمان برنامه داده است فقط زا بیست میلیارد ریال استفاده شده است چرا این طور شده. آیا احتیاج نداشتیم این طور نیست به دلیل این که تقریبا در حدود ۶۰ میلیارد ریال از کاری که باید در دوره برنامه سوم انجام شود به واسطه نبودن اعتبار به دوره برنامه چهارم تحمیل شده است به نظر بنده بهتر بود و به نظر خود حزب مردم و کمیسیون‌های حزب مردم این‌طور می‌رسید که طرح‌های آماده شده به موقع حاضر برای عرضه کردن نبودن و باید در این مورد دولت توجه بکند که از هم‌اکنون طرح‌های لازم را تهیه کند و طوری نشود باز قسمتی از برنامه چهارم در دوره خودش انجام نشود و به آن رشدی که در ضمن تصویب برنامه می‌خواهیم برسیم موفق نشویم که برسیم برای ما این مسأله مسلم نیست ولی گاهی به صورت انتقاد شنیده می‌شود که دولت مبلغ زیادی به عنوان وام خارجی می‌نویسد تا که بودجه را متعادل جلوه دهد به اعتقاد ما مسأله بودجه متعادل اصلاً یک اندیشه کهنه است و آن وقت هم که این اندیشه بود بودجه توأم با قرض را متعادل نمی‌گفتند و به نظر ما بودجه متعادل با قرض مانند یک شعر کهنه سکته‌داری است که در دوره رواج خودش هم خریداری نداشت (کاظم مسعودی- یک‌دوازدهم‌ها را فراموش کردید) خیلی خوشوقتم که در نتیجه ارشاد شاهنشاه و توجهات مملکت و دولت و مجلس به آن صورت نیستیم که دیگر بودجه‌های یک دوازدهم تصویب بکنیم به هر حال تذکر شدید حزب مردم در این است که از کسب درآمد برای این که برنامه در مدت خودش انجام بشود همه‌گونه توجه و پیش‌بینی را دولت از هم‌اکنون بکند و ما متوجه هستیم که در یک قسمت بسیار مهم هم‌اکنون دولت مشغول فعالیت بسیار مقدسی است در فصل درآمد برنامه چهارم ۵۰ میلیارد ریال اعتبار از فروش اوراق بهادار پیش‌بینی شده است در اینجا نکته‌ای که فراکسیون حزب مردم لازم می‌داند تذکر بدهد این است که فروش اوراق بهادار و اسناد خزانه از کارهای بسیار مستحسن است که انجام شده و بسیار مؤثر است در کار عمران اما ما معتقد هستیم که باید به فوریت در آغاز برنامه چهارم دولت قانونی بیاورد که حاکم بر نحوه انتشار اوراق خزانه و اسناد خزانه باشد و به خصوص از رقابت‌هایی که در این زمینه ممکن است بین مؤسسات مختلف دولتی پیدا بشود با خزانه دولت جلوگیری بکند در دو سه سال اخیر دستگاه‌های دیگر دولت همین اوراق را منتشر کردند و عنوان یک بهره بیشتری را هم کردند و بنا به اطلاعاتی که در حزب ما هست مقدار زیادی از اوراق خزانه را بانک‌ها و اشخاص پس داده‌اند و آمده‌اند اسناد جدید را خریده‌اند این کار صحیح نیست به‌خصوص که ما این کار را تازه در ایران شروع کرده‌ایم و باید مردم با مقررات و قوانین روشن و واحدی در مورد اسناد خزانه و اوراق بهادار مواجه باشند و هیچ‌گونه رقابتی در این زمینه با خزانه دولت نشود به هر حال قانون یکنواخت کردن این کار لازم است (دکتر کیان- بهره وام متناسب با مدت وام است) بنده در این زمینه که فرمودید ناچارم این تذکر را بدهم که حزب مردم حتی هرگونه رقابت دیگری را با خزانه دولت ناصحیح می‌داند و معتقد است که دولت هر چه زودتر باید قانون کامل برای خزانه بیاورد و تشکیلات آنجا را به صورت مترقی دربیاورد و آن را آماده بکند ک هیک صندوق واحد پرداخت مملکت باشد که در واقع سازمان برنامه دیگر کار پرداختی نداشته باشد و فقط به کار برنامه‌ریزی و نظارت در اجرای آن بپردازد البته تحصیل درآمد برای انجام برنامه‌های عمرانی کشور از طریق نفت از طریق وام‌های خارجی و داخلی بسیار لازم و ضروری است اما باید به این نکته توجه داشت که درآمد از طریق کسب مالیات فوق‌العاده اهمیت دارد و اگر چه این کار و اجرای این وظیفه برای دولت بسیار مشکل است ولی چون تحصیل درآمد از مالیات موجب تعدیل ثروت و توزیع عادلانه ثروت می‌شود و به هر حال معقول‌ترین کسب درآمد برای کارهای عمرانی است در این قسمت توجه دولت را به این مسأله معطوف می‌داریم در عین این که تقدیس می‌کنیم که در سال گذشته دارای فعالیت بهتری بودند اما در عین حال ما معتقد هستیم که هنوز شرکت‌ها و مؤسسات و افرادی هستند که از پرداخت حقوق حقه و مالیات حق خودشان سرباز می‌زنند ما اصولاً مخالف نیستیم که اشخاص از ثروت‌های خودشان از لیاقت‌های خودشان استفاده کنند ولی معتقد هستیم که افراد باید به نسبتی که از توسعه اقتصادی مملکت بهره می‌گیرند سهم خودشان را هم ادا بکنند اجازه بفرمایید چند نکته درباره پرداخت‌های برنامه عمرانی چهارم به عرض برسانم به طوری که ملاحظه فرمودید پرداخت‌های برنامه عمرانی چهارم در حدود ۴۸۰ میلیارد ریال است که بیش از دو برابر رقم برنامه سوم است برای فصل صنایع و معادن افزایش بیش از شش برابر برای کشاورزی و آب افزایش سه برابر و در زمینه نیرو و سخت و ارتباطات و امور عمرانی و اجتماعی و ساختمان مسکن هر یک دو برابر پیش‌بینی شده است البته این هدف‌ها هدف‌های بسیار درخشانی است ولی به عقیده ما لازمه نیل به این هدف‌ها رعایت نکاتی است که قسمتی را به عرض نمایندگان می‌رسانم در مورد صنایع و معادن به طوری که ارقام و آمار نشان می‌دهد و مکرر مسئولان سازمان برنامه و دولت هم اظهار فرموده‌اند بخش خصوصی در برنامه سوم بیش از آنچه که پیش‌بینی می‌شده است فعالیت داشته است و اگر موجبات کار فراهم و فراهم‌تر باشد در برنامه چهارم هم بخش خصوصی همچنان فعالیت درخشانی خواهد داشت برای این منظور و به خصوص حفظ تحرک بخش خصوصی که با همان آهنگ حرکت کند به عقیده ما باید سیاست صنعتی دولت کاملاً مشخص و بدون تزلزل باشد ما معتقد هستیم که در زمینه صنایعی که از نظر سیاسی و اقتصادی و اجتماعی باید ملی باشد و هست باید همچنان ملی باشد هر آدم وطن‌پرستی موافق است که صنایع نفت و پتروشیمی و ذوب‌آهن ملی باشد اما در صنایعی که بخش خصوصی لیاقت و تجربه خودش را نشان داده است باید دولت در مقام رقابت با بخش خصوصی در این‌گونه صنایع برنیاید بلکه برعکس ارشاد و هدایت بکند به همین جهت است که ما اجرای منشور انقلاب که فروش کارخانه‌های دولتی را به عنوان پشتوانه اصلاحات ارضی مقرر داشته است لازم می‌دانیم و انتظار انجام آن را که اتفاقاً این مورد به خصوص دچار رکود شده است و عمل نشده است داریم (صحیح است).
ما معتقد هستیم که میلیون‌ها ریال به عنوان زیانکار و پرداخت حقوق و فوق‌العاده برای اداره این‌گونه کارخانه‌ها از طرف دولت درست نیست باید این مبالغ صرف توسعه اقتصادی بشود و وقت آنها در این کارخانه‌ها به هدر نرود و نیروی متخصصین که وقتشان بیهوده هدر می‌رود برای توسعه اقتصادی که در وظیفه بخش عمومی است به کار ببرند و این کارخانه‌ها به بخش خصوصی تحویل بشود مسأله دیگری که در سیاست صنایع به آن توجه داریم مسأله توجه به امر مدیریت است ولی در اینجا این نکته را می‌خواهم تذکر بدهم که در گسترش صنایع به‌خصوص توجه شود که در امر مدیریت که مسأله حساس و حیاتی است خللی وارد نیاید همچنین در گسترش صنایع توجه بشود به مقدورات محلی که یک صنعتی به آن محل تخصیص داده می‌شود توجه شود تا تخصیص آن قسمت به آن محل در استعداد آن محل باشد نه برحسب تقاضای اشخاص موضوع اساسی دیگری که توجه دولت را به آن جلب می‌کنم این است که نباید اجازه داد در پرتو حمایت دولت کارخانه‌ها کالاهای غیرمرغوب تهیه کنند و به قیمت گرانی به مصرف‌کننده تحمیل کنند در این زمینه استاندارد اجباری کالاهای صنعتی و تعیین قیمت و اعلان قیمت را بسیار لازم می‌دانیم که درواقع کارخانه‌ها از رغبت مردم استفاده کنند نه از عسرت مردم در امور کشاورزی تجربه دولت‌هایی که در کار توسعه اقتصادی هستند این است که توسعه کشاورزی همواره با یک مشکلات و مسائلی روبه‌رو است توسعه کشاورزی به آسانی توسعه تولیدات صنعتی و توسعه صنعتی نیست آهنگش کندتر و کارش مشکل‌تر است اما دولت حتماً باید روی این کار توجه بیشتری بکند حتی نکث تولیدات کشاورزی در مراحل نهایی برای توسعه صنعتی اشکالات فراوان به بار خواهد آورد مسائل اساسی توسعه کشاورزی را به چند دسته تقسیم می‌شود کرد و دولت باید برای مقابله با این مسائل این اقدامات را بکند در مورد واحدهای کشاورزی کوچک اعزام مروجین کاردان و کارآزموده و دلسوز و به علاوه تخصیص اعتبارات بانکی و نظارت بر آنان که این پول‌ها را به هدر ندهند و در عین حال مبالغی که در اختیارشان گذاشته می‌شود وافی و کافی برای احتیاجاتشان باشد و در مورد مکانیزه کردن این زمین‌های کوچک البته اقدامات سریع در مورد تشکیل شرکت‌های سهامی با توجه به این نکته که تشکیل شرکت‌های سهامی با سرعت باید تشکیل بشود اما در سیاست کار باید توجه شود که شوق مالکیت در زارعین سرکوب نشود بلکه مالکیت زارعین به طریق صحیح ارشاد بشود و تا همان شوق و هیجانی که در نتیجه اجرای انقلاب به دست آمده است حفظ شود به صاحبان زراعت‌های مکانیزه باید کمک شود و به خصوص در تقسیم اراضی بایر و موات باید سیاستی در مدنظر باشد که بهره‌برداری بیشتر از زمین بشود و مکانیزه شدن زراعت ترویج بشود.
نایب رئیس- آقای فضایلی وقت جنابعالی تمام شد در کلیات آخر بیش از نیم ساعت نمی‌توانید صحبت کنید، وقت در کلیات آخر نامحدود نیست.
فضایلی- چقدر وقت مانده، بنده بیش از چند دقیقه دیگر صحبت نمی‌کنم.
نایب رئیس- بفرمایید.
فضایلی- باید وسایل کار به مقدار کافی در اختیار کشاورزانی که آزاد شده‌اند گذاشت، چند روز قبل بنده در روزنامه‌های پایتخت خواندم که یکی از مؤسسات بین‌المللی رسیدگی کرده بود و اظهارنظری کرده بود که در مملکت ما به اندازه خواست و تقاضای کشاورزان کود شیمیایی در اختیار آنها گذاشته نشده البته این مسأله باعث تأسف است و در عین حال از یک دید دیگر باعث بسیار خوشوقتی است، کشاورزی که به عنایت شاهنشاه آریامهر تازه صاحب زمین شده است سطح فکر و درکش آن قدر بالا رفته است که آن قدر تقاضای مصرف کود و به کار بردن روش‌های نوین زراعت دارد که از قدرت وزارت کشاورزی افزون شده است (صحیح است) ما امیدوار هستیم که وزارت کشاورزی سعی کند هر چه زودتر قدرت خودش را هماهنگ درک و فهم کشاورزان بکند درباره تثبیت قیمت‌ها و تضمینش توجه شده است ولی در عین حال توجه عملی به این مسأله را توصیه می‌کنیم و آنگاه درباره تهیه مسکن و عمران دهات باید عرض کنم که با وجود این که کمیسیون برنامه توجه کرده است و مبلغ ساختمان عمران دهات را از ۷ میلیارد به ۱۰/۹ میلیارد رسانده است معهذا باید تصدیق کرد که با توجه به نیازی که در عمران روستاها هست این مبلغ کم بوده است و به نظر می‌رسد مبالغ دیگری هم در فصول دیگر برای عمران دهات هست و ما معتقد بودیم که اگر همه این مبالغ یکجا می‌شد و کارها متمرکز می‌شد شاید کارهای بهتر و بیشتری انجام می‌شد.
نایب رئیس- آقای فضایلی وقت جنابعالی تمام است.
فضایلی- بنده متأسفم که نتوانستم به واسطه ضیق وقت مأموریتی را که از طرف فراکسیون به بنده ارجاع شده بود به انجام برسانم اما اجازه بفرمایید آخرین نکته‌ای را که یادداشت کرده بودم عرض کنم ما انتظار داریم که دولت با استفاده از حمایت بی‌کران شاهنشاه آریامهر و شور و شوقی که در افراد ملت برای پیشرفت و ترقی هست در اجرای دقیق و سریع و متوازن و هماهنگ این برنامه موفق شود به‌خصوص این مسأله را می‌خواهیم قویاً متذکر شویم که برای حفظ منافع و حقوق ملی مسأله دسته و گروه و حزب وجود ندارد (صحیح است) و همه یک تن واحد هستیم و همه سربازانی هستیم که یکدل و یک رأی در یک سنگر جانبازی می‌کنیم و یک فرمنده می‌شناسیم و آن شاهنشاه آریامهر است (صحیح است، احسنت) و دولت از این بابت متوجه باشد و مطمئن باشد که در این زمینه‌ها بدون اختلاف‌نظر پشتیبان دولت خواهیم بود (آفرین- احسنت).
نایب رئیس- آقای سعید وزیری بفرمایید.
سعید وزیری- عرایضی که می‌خواهم به سمع همکاران محترم برسانم مطالبی است که در کلیات شور اول هم می‌شد عرض کرد ولی فکر کردم مبادا یک نطق زیادتر احیاناً با لحن تذکردهنده‌ای که خواهد داشت ولو پنج دقیقه یا ده دقیقه موجب عقب افتادن این لایحه مهم مملکتی بشود (احسنت). این بود که عرایضم را بنده به لحظاتی گذاشتم که لایحه همان طور که جناب آقای فضایلی فرمودند به همت و حسن‌نیت و علاقه کلیه همکاران نمایندگان محترم اعم از اقلیت یا اکثریت به مرحله تصویب نهایی می‌رسد و عرایض بنده ولو جنبه‌های تذکردهنده داشته باشد که با کمال معذرت عرض می‌کنم موجب خسته شدن همکاران عزیز است معهذا فکر می‌کنم که اگر این تذکرات را نمی‌دادم شاید در وظیفه خودم قصور کرده بودم، مطالبی که بنده یادداشت کرده بودم که در لایحه برنامه به عرض برسانم واقعاً جنبه تذکر دارد یکی از تذکرات بنده مطالب مربوط به این فازهای مختلف است که ما در این برنامه سوم متأسفانه مبتلا بودیم و هیچ کارش هم نمی‌شود کرد یعنی کار عملی و فنی را نمی‌شود گفت که بدون رعایت فازها عمل شود ولی انتظار مردم از دولت و اجراکنندگان این برنامه‌های بزرگ ایران این است که حتی‌الامکان از گذشته‌ها اندرز و عبرت و تجربه گرفته باشند و در انجام این فازها و طبقه‌بندی و مرحله‌بندی برنامه ترتیبی بدهند که کمتر موجب خستگی و کمتر باعث بوروکراسی و کاغذبازی بشود (صحیح است) مطلب دیگری که بنده می‌خواستم تذکر داده باشم و دیدم چند دفعه هم رئیس کمیسیون برنامه در مصاحبه‌ها گفته است و مورد توجه قرار گرفته مسأله مهندسین مشاور است درباره مهندسین مشاور نمی‌خواهم زیاد عرض بکنم و در واقع صرف‌نظر از یک عده معدود و محدود بسیار با حسن‌نیت که وجود دارند صرف‌نظر از آن عده مهندسین مشاور سازمان برنامه عبارتند از یکی دو آدم پولدار و یک عده عضو متخصص و مهندس که اینها کار می‌کنند و زحمت می‌کشند ولی پولش را مهندس مشاور می‌برد حال آن که اینها می‌توانند مغز و فکرشان را در اختیار دستگاه‌های اجراکننده بگذارند و بدون این که مرحله به مرحله پیش بروند کارها را دست اول انجام بدهند، به عنوان تذکر عرض می‌کنم که اگر ممکن است از وجود این مهندسین و کارشناسان که رفته‌اند و در خدمت پاره‌ای از سرمایه‌داران یا سرمایه‌گذاران یا شاید بی‌سرمایه‌دارانی که از عمر اینها از وقت اینها سوءاستفاده یا حسن استفاده می‌کنند دولت خودش از اینها استفاده کند و به این ترتیب برای دولت امکان‌پذیر خواهد بود، جلوگیری کردن از ریخت و پاش‌های این برنامه بزرگ، برنامه بزرگ همت بزرگ لازم دارد همت بزرگ، فداکاری بزرگ و تصمیم بزرگ لازم دارد (مهندس ناصر بهبودی- جانا سخن از زبان ما می‌گویی) مطلب دیگر که بنده خواستم یادآوری کنم و خوشبختانه آقای فضایلی هم اشاره کردند مسأله وام بود، نمی‌دانم کدام یک از رهبران یا تئوریسین‌های کدام کشور سوسیالیستی است فراموش کرده‌ام در مورد وام می‌گوید: همین‌قدر که سرمایه‌داران وام‌دهنده مطمئن باشند که ما در داخل مملکتمان تسخیرناپذیر هستیم و اقساط وام و بهره وام اینها را می‌دهیم کافی است که همه به ما وام بدهند و ما در مملکتمان تسخیرناپذیر هستیم (صحیح است) (فضایلی- و بسیار خوش‌حساب) و عملاً هم نشان داده‌ایم که در کمال خوش‌حسابی وام‌هایی را که می‌گیریم به موقع پس می‌دهیم و بهره‌اش را پس می‌دهیم، و به این ترتیب همه استقبال می‌کنند که با چنین دولت و ملتی معامله بکنند و من هم به این دلیل است که این وام را ولو این که رقم بزرگی گنجانده شده است آن را توصیه و تصویب می‌کنم و بعد هم که نیروی ملت ایران و خوش‌حسابی ملت ایران و تصمیم او به پرداخت و خوش‌حسابی ضامن پرداخت تمام وام‌ها و تعهدات است و به این ترتیب است که ما احتیاج به شخصیت‌های متخصص وام گرفتن یا متخصص خرج کردن نداریم و نخواهیم داشت (صحیح است)، عرض کردم برنامه بزرگ، مراقبت بزرگ لازم دارد متأسفانه باید یادآوری کنم که در دوره گذشته یعنی در برنامه سوم که اجرا شد و بسیار خوب هم اجرا شد یک نیروی بسیار بزرگی را به جای این که استفاده بیشتری بشود، نشد و این نیروی مردم بود، تمام کارها که در این مملکت انجام گرفته است برای این مردم انجام گرفته است اگر مملکتی بود در زمان سلطنت مطلقه اگر مملکتی بود با سیستم دیکتاتوری اگر مملکتی بود با سیستم فئودالیته اگر مملکتی بود که کارگرهای آن حق حیات نداشتند و استثمار فرد از فرد بود اگر امکان گفتگوی با مردم وجود نداشت اگر امکان استفاده از روحیه و نیروی خلاقه مردم وجود نداشت در این مملکت ولی بهترین نوع دمکراسی در این مملکت وجود دارد (صحیح است) عمیق‌ترین و بزرگ‌ترین اصلاحات در این مملکت اجرا شده است میلیون‌ها مردم و دهقانان این مملکت صاحب زمین شده‌اند (صحیح است) صدها هزار کارگر در سود کارخانه‌جات شریک شده‌اند (صحیح است) میلیون‌ها زن‌های محروم و عقب‌مانده این مملکت آزاد شده و جزء ۵۰-۵۰ جمعیت این مملکت اضافه شده است، روشنفکران و جوانان و تمام کسانی که حقوقی به دست آورده‌اند اینها یکپارچه ایستاده‌اند که از برنامه‌های شما حمایت کنند بایستی در دهات و در شهرها از این نیروی عظیم استفاده شود (فرهادپور- مسئول عدم استفاده کیست) هیچ کس، استفاده شده است و استفاده هم می‌شود، من اعلام می‌کنم که برنامه بزرگ به استفاده بزرگ‌تر احتیاج دارد (آفرین) آقا به این مردمی که به حقوقشان رسیده‌اند همه جور حرف می‌شود زد و آقای نخست‌وزیر تنها در برنامه گنجاندن بخش خصوصی، ما را بی‌نیاز نمی‌کند از مراجعه به مردم، بخش خصوصی آن نیست که عده سرمایه‌دارانی را در این کار شرکت بدهیم مهم‌ترین بخش خصوصی نیروی خلاق و هشیار مردم است که پشتیبان و حامی حسن اجرای برنامه خواهند بود، مسأله بر سر مقایسه این دولت با کسی که بدکار کرده است، اشتباه کرده است، خیانت کرده است، نیست، مسأله بر سر این است که ملت به حقوقی رسیده است و از حقوق خود دفاع خواهد کرد و به هیچ عنوانی به فعالیت‌ها و کوشش‌های ارتجاعی و استعمارگرانه امکان فعالیت نخواهد داد (احسنت) و اگر شما هم اشتباهاً نیروی مردم را ندیده بگیرید همین طور است ولی خوشوقتم که اعلام کنم شما این نیروی مردم را می‌بینید و حس می‌کنید و بهترین نمونه آن نطق بی‌سابقه نخست‌وزیر در هنگام تقدیم لایحه بودجه بود که با مردم مسأله اساسی را مطرح کرد ولی به نظر من نظر شما اگر لازم بود کافی نیست، با این مردم بسیاری حرف‌ها می‌شود زد، بسیاری حرف‌ها می‌شود با این مردم در میان گذاشت، این مردم روزی که شاه در آن کنگره عظیم دهقانی به میان آنها آمد و گفت که پرچم این مبارزه را من شخصاً به دوش گرفته‌ام وقتی دیدند شاه با آنها در یک سنگر علیه هرگونه تجاوزطلبی خارجی و استثمار بین‌المللی و استثمار داخلی و خارجی قرار گرفت همان روز با روحیه تمام مصمم شدند که حقوق طبیعی خودشان را حفظ کنند (صحیح است) کمی دورتر برویم، پانزده شانزده سال پیش، خود من از بازماندگان آنها هستم و تمام افرادی که زحمت کشیده‌اند و ای بسا در همین جا کم نباشند ما زحمت کشیدیم و نفتاین مملکت را با کوشش و فداکاری و فدا کردن جانمان ملی کردیم برای این که خومان استفاده کنیم و نسل‌های آینده استفاده کنند و بنده امروز مباهات می‌کنم که بگویم یکی از کسانی بودم که با شدت برای ملی کردن نفت فعالیت کردم و سربلندم که امروز در بهره‌برداری آن شریک و سهیم هستم (احسنت) (جوانشیر- ما هم بودیم) بله تمام ملت ایران و من به عنوان یکی از کسانی که در صف‌های جلو شرکت کردند شرکت کردم و عقیده دارم که ملت ایران امروز می‌داند در گوشه و کنار در کارخانه‌ها در مدارس در خانه‌ها این ملت می‌داند که کوچک‌ترین سستی، کوچک‌ترین قصور نفاق و دودستگی خیانت به آرمان‌های انقلاب ششم بهمن است (صحیح است) باید با مردم صحبت کرد و روبرو با مردم تمام مسائل را در میان گذاشت تا دیگران تصور نکنند که ملت گویا پشتیبان آرمان‌های خودش نیست، هست، من این را به عنوان نمونه می‌گویم البته این روزنامه حزب من است که اعلام می‌کند «علیه هرگونه تظاهرات ارتجاعی و فعالیت‌های ضد ملی مبارزه می‌کنیم (روزنامه را نشان دادند) ولی تنها این حزب و این روزنامه نیست، همان طور که آقای فضایلی گفت تمام ملت ایران یکپارچه و همدست و متحد، حزب مردم، حزب پان‌ایرانیست و تمام افراد این ملت، مردم کوچه و خیابان به پا ایستاده‌اند تا علیه هرگونه تظاهرات ارتجاعی و فعالیت‌های ضدملی مبارزه کنند (احسنت) مردم درک کرده‌اند مردم خدمتگزاران خودشان را شناخته‌اند مردم به خوبی می‌دانند که آنها رهبری دارند که در کمال دلسوزی و در کمال واقع‌بینی می‌دانند که با این رهبر در دو صف نیستند در یک صف‌اند در یک پیکرند منافع هر دو آنها یکی است و بیهوده نیست که انقلابشان را به نام انقلاب شاه و مردم نامگذاری کرده‌اند این مطالبی که بنده عرض کردم جناب آقای نخست‌وزیر، موبه‌مو در اجرای برنامه بزرگ ملت ایران قابل اجرا است و شما تمام این برنامه‌های عظیم را می‌توانید در دهات و شهرها با مردم در میان بگذارید و به جای این که با خرج کردن صد هزار ریال یک کیلومتر جاده یا یک درمانگاه کوچک ساخته بشود با همکاری این مردم با خرج صدهزار ریال سه کیلومتر راه خواهید توانست بسازید و باید اعتراف کنم متأسفانه این نیروی عظیمی که این‌طور به صورت یک پشتوانه بسیار مهمی است شاید به مصلحت بوده است یا این که چون تازه‌کار بودیم در اجرای برنامه‌های عمرانی عظیم حسن استفاده کامل آن اندازه‌ای که ملت حاضرند استفاده بدهند شاید نشده است و تجربه گذشته حتماً باید در اجرای برنامه چهارم به ما آموخته باشد که ما از تمام نیروها به بهترین وجهی استفاده کنیم بسیار خوشحالم که در این موقع که این لایحه به تصویب می‌رسد آقای نخست‌وزیر و اکثریت دولت هستند صریحاً آقای نخست‌وزیر به شما می‌گویم این برنامه تصویب می‌شود بروید این برنامه‌ها را همان طوری که آقای فضایلی فرمودند متخصصین ملت ایران متخصصین نور چشمان ما تنظیم کردند سرمایه‌ای که با تصویب این لایحه در اختیار شما می‌گذاریم مال ملت ایران است در اختیار مجریان می‌گذاریم اجرا بکنید به برنامه شما اعتماد داریم ملت به برنامه و کارهای شما اعتماد دارد و ملت می‌داند که در این مملکت کار انجام گرفته است از زندگی‌اش باید دفاع کند و خواهش کرد و بروید برنامه‌هایتان را با قدرت اجرا کنید این نیروهای عظیم ملت پشتیبان شما هستند از این ملت الهام بگیرید و تحت رهبری شاهنشاه بزرگ آریامهر قدم به پیش گذارید بدون هیچ‌گونه دغدغه خاطر برنامه بزرگ ملت ایران را اجرا کنید (احسنت- احسنت).
نایب رئیس- آقای پزشک‌پور بفرمایید.
پزشک‌پور- البته بشارت من این هست که سخن به درازا نخواهد کشید (احسنت) و مثل این که فردا را به تفصیل خدمتتان خواهیم بود بشارت دوم (احسنت) و اما مطالب و نکاتی که درباره لایحه برنامه چهارم مورد نظر گروه پارلمانی پان‌ایرانیست بود به تفصیل در کلیات شور اول عرض کردم یک نکته را باید یادآور شوم که من حیث‌المجموع از طرز گردش و بررسی‌ها و بخش‌هایی که نسبت به این لایحه مهم در مجلس شورای ملی و بعد به خصوص در کمیسیون برنامه و به ویژه در آن قسمت مربوط در کمیسیون دادگستری صورت گرفت باید به عنوان یک نماینده مجلس نسبت به همه کوشش‌ها و کوشندگان احساس سپاسگزاری کنم (دکتر الموتی- متشکریم) و باز هم به خصوص همه همکاران به نیکی آگاهی دارند که ما به اندازه یک ارزن اهل مجامله و تعارف نیستیم و بنابراین این ارزش بسیار دارد به هنگامی که من اینجا پشت این میز به قول آقای عباس میرزایی نه تریبون (عباس میرزایی- احسنت، آفرین) واقعاً از روحیه و طرز کار و حسن‌نیت بسیاری که در شخص آقای مهندس اصفیا دیدم سپاسگزاری کنم و این روحیه به نظر من ملاکی است ضابطه‌ای است برای همه کسانی که یک مسئولیت‌های بزرگ مملکتی را در دست دارند به همین کیفیت سلیقه داشته باشند و الا همه معتقد هستند که باید خدماتی برای مملکت انجام بدهند (مهندس ارفع- حسن اداره آقای دکتر الموتی هم بسیار مؤثر بود) البته، بنابراین با توجه به مسائلی که مطرح شد و به خصوص دوستان به خاطر دارند از سوی گروه پارلمانی پان‌ایرانیست نسبت به این لایحه مسائل و پیشنهادهای بسیار اساسی مطرح شد این را از نظر مجامله نسبت به کار خودمان می‌خواهم عرض کنم از لحاظ وضعی که لایحه داشت (خواجه‌نوری- تمام مجلس با دقت توجه کردند) علی‌ایحال مطالبی که گفته شد به خصوص مطالبی راجع به اصول و هدف‌ها که در اینجا مورد بحث قرار گرفت که یک چنین برنامه‌هایی در این سطح و با این اعتبار، اعتبار بی‌سابقه این به طور کلی اصول و هدف‌های مشخص داشته باشد از برای این که ما بدانیم حداقل‌اش ۴۸۰ میلیارد ریال پول را برای رسیدن به چه هدف‌هایی خرج می‌کنیم و خوشبختانه این توجه صورت گرفت و با طرز کار بسیار دقیقی که در کمیسیون برنامه بود همان طور که عرض کردم واقعاً حسن نیتی که دیدم به حد لازم و بیش از حد انتظار که آدم در موارد دیگر می‌بیند در شخص آقای مهندس اصفیا بود که این برنامه‌ها را با اندک جرح و تعدیلی پذیرفتند و در لایحه ذکر شد البته مسائل و موارد دیگر بود که لایحه را از جهات کلی به طور کلی کمال بیشتری به آن بخشود چه پیشنهادهایی که گروه پان‌ایرانیست داده بود چه پیشنهادهایی که دیگر همکاران داده بودند و واقعاً با بررسی که در کمیسیون شد یک کمال بیشتری پیدا کرد یک مسأله‌ای که فرض کنید در مورد وظایف هیئت عالی برنامه آمد که هیئت عالی برنامه مکلف است وظیفه‌دار هست که سیاست و اصول و ضوابط پرداخت وام و قبول مشارکت‌ها را تعیین بکند این یک امر بسیار مهمی بود که با یک دقت بیشتر برنامه چهارم و اعتبارات هنگفتی را که برای اجرای برنامه چهارم هست از راه درست‌تر خودش هدایت خواهد کرد ارشاد خواهد کرد بنابراین یک چنین مسائلی در این لایحه به طور کلی بود که این برنامه را از جهت یک برنامه مفید توسعه صنعتی و اقتصادی تا آن حد برد که ما وقتی این تغییرات صورت گرفت که به خصوص با تغییری که کمیسیون دادگستری داده بود دیدیم که رأی موافق به این برنامه خواهیم داشت اما چون ماده ۱۰۸ می‌گوید انگیزه و شأن نزول این ماده این است که ناطقین بگویند به چند دلیل به این لایحه رأی خواهد داد و توضیحات باید بیشتر درباره این مسائله باشد این است که این مطالب را عرض می‌کنم خدمتتان یک نکته‌ای را اشاره کردم و لازم می‌دانم یک تذکر بازتری داده بشود و آن این است که با توجه به توضیحاتی که قبلاً عرض کردم این برنامه را واقعاً یک برنامه به این کیفیت مفید مربوط به توسعه صنعتی می‌شناسیم ولی هنوز نمی‌توان گفت یک برنامه جامع ملی هست آرمان‌های بزرگ داریم که باید به این آرمان‌ها برسیم و من هر وقت با چهره باز آقای نخست‌وزیر برخورد می‌کنم و یکی از نویدهایی که همواره به خودم می‌دهم این است که ایشان در این خصوص، من ظاهراً دیده‌ام بیش از دیگر دوستان که در حزب اکثریت هستند با ما هماهنگ هستند در هر جا انتظار داریم نسبت به مسائل مربوط به سفینه‌های فضایی و کوشش‌های اتمی و کوشش‌های دیگری که در مورد صنایع الکترونیک داشته باشیم اشاراتی می‌فرمایند تذکرات صریح می‌دهند عقاید صریح ابراز می‌فرمایند و خیلی برای من جای خوشوقتی بود که دیدم که باز در جلسه دیروز هتل هیلتن به همان کیفیت باز به این نکات اشاره فرمودند و امیدواریم که این برنامه به نسبت یک چنین آرمان‌ها و هدف‌های یا دیگر مسائلی که قبلاً عرض کردم که از برای جلوگیری از اطاله کلام تمدید نمی‌کنم آن مطالب به آن قسمت معطوف نیست ولی به هر حال برنامه این است که قدم‌های مفید برای انجام یک برنامه‌های وسیع توسعه صنعتی و اقتصادی برداشته شود اما مسأله بسیار اساسی که در این خصوص باید عرض کنم موضوع ماده ۹ این لایحه است چون این ماده ۹ اگر به همین کیفیت برود در سنا و به همین وضع برگردد درواقع متأسفانه این‌طور از نظر ما این ماده ۹ اصولی است که رأی موافق ما را تبدیل به رأی ممتنع می‌کند یعنی از لحاظ مسائل و مفاد برنامه همان طور که عرض کردم کاملا هماهنگی هست کاملاً مورد تأیید هست النهایه چون در این ماده یک مسائل اصولی از نظر ما هست نمی‌شود از یک مسأله آن قدر اصولی گذشت ما در حد خودمان به این دلایل که عرض می‌کنم اگر به این کیفیت باقی بماند به ناچار به این لاحیه به این جهت رأی ممتنع می‌دهیم در مورد ماده ۹ متأسفانه جناب اقای دکتر خطیبی اجازه نفرمودند که به هنگام طرح ماده با آن که تقاضای وقت کرده بودم بیایم توضیح بدهم و فرمودند که این پیشنهاد حذف است.
نایب رئیس- من اعلام رأی کردم شاید متوجه نشدم که شما وقت خواسته‌اید پرسیدم که نظری نیست، متوجه نشدم که شما اجازه می‌خواهید.
پزشک‌پور- من قبلاً تقاضای وقت کرده بودم متأسف هستم که جنابعالی به آن سمت نگاهی نفرمودید نه عنایتی این است که علی‌ایحال آن فرصت گذشت و اما اگر نظر جنابعالی این است که آن از موارد حذف هست به دلالت و صراحت آیین‌نامه به حذف باید در آخر لایحه رأی گرفت یا اگر ماده است مطرح می‌شود در شور دوم که به هنگام خودش مطرح بشود و مورد شور و گفتگو واقع شود.
نایب رئیس- به حذف قسمتی از ماده باید در خود ماده رأی گرفته شود حذف ماده اگر بود در آخر لایحه صورت می‌گرفت.
پزشک‌پور- در موارد قبل هم من دیدم به همین کیفیت عمل شده یکی آیین‌نامه وضع ما را روشن می‌کند و دوم سنت‌های پارلمانی و در هر دو مورد با این کیفیتی است که من عرض کردم علی‌ایحال آن با خود جنابعالی است و مجلس. اما در خصوص ماده ۹ آنچه باید به عرض برسانم ماده ۹ به هر حال یک ماده‌ای است که دو بار رفته است به کمیسیون دادگستری در این کمیسیون دادگستری که خوشبختانه مثل سایر موارد اکثریت قریب به اتفاق از دوستان عضو حزب اکثریت است در این کمیسیون این ماده بررسی شده است کسانی بودند که نمی‌خواهم عرض کنم بیشتر آگاهی دارند ولی تخصصشان در قسمت مرتبط به مقررات و قوانین و اصول و ضوابط قانونی است این را بررسی کردند و به جهاتی آنچه را که در ماده ۹ هست در واقع برخلاف اصول تشخیص داده شده است یکی از نظر مدت هست که من قبلاً توضیح کافی عرض کردم خدمتتان و آن این است که نمی‌شود یک مقام مسئول و یک مقام اجرایی به موجب قانون برای یک مدت معین منصوب بشود این نه با اصول کلی تطبیق می‌کند و نه با اصول و ضوابط قانونی و نه اصولاً ضرورتی دارد چنین امری، عرض کردم اگر منظور ثبات این امر است ثبات این امر را نحوه انتخاب این مقام که به پیشنهاد نخست‌وزیر است و صدور فرمان همایونی تأمین می‌کند دیگر جای نگرانی از برای تزلزل این مقام نمی‌ماند و آنچه را هم که عرض می‌کنم مرتبط به یک مسأله اصولی است والا همان طور که به عرض همکاران رساندم در این دو سه جلسه که در کمیسیون مذاکره داشتیم و بودیم در خدمت آقایان جناب اقای مهندس اصفیا هم تشریف داشتند ارادت من به ایشان ریشه‌های بسیار قویمی پیدا کرده و این هم به هیچ وجه باز جنبه مجامله ندارد موضوع مهم‌تر این است که در ماده ۹ ذکر شده که سازمان برنامه زیر نظر یک مدیرعامل اداره می‌شود که در مقابل نخست‌وزیر مسئول می‌باشد من عرض کردم اگر چنانچه آقایان همکاران در کمیسیون برنامه هم همین بحث را کرده‌اند و چنان که معتقد هستند که باید به این کیفیت مدیرعامل سازمان برنامه برای هر مدت معین باشد و با آنچه در این قانون هست درواقع مجلس انتخابش کرده النهایه یک ارائه طریقی شده که این فرد به چه کیفیت بیاید ۵ سال روی این کرسی بنشیند اگر این هست پس حذف کنید که در مقابل نخست‌وزیر مسئول است این چگونه مسئولیت می‌تواند باشد این چه اصل مسئولیتی است که یک مقامی به موجب قانون برای یک مدت معین منصوب بشود بعد ما بگوییم در برابر یک مقام دیگر که تازه قابل عزل است بدون ذکر مدت مسئول است این تطبیق نمی‌کند این است که گفتیم بنابراین این قسمت را حذف کنید.
خواجه نوری- به ماده ۱۲ توجه فرمودید که آقای مدیرعامل مثل سایرین عضو هیئت عامله است و کاملاً می‌شود که اگر خدای نکرده قصوری بشود یا تعلل در انجام وظیفه‌اش بکند به همان ترتیب برداشته شود ایشان هم یک عضو است و در حکم هیئت عامل است این در ماده ۱۲ کاملا گفته شده.
پزشک‌پور- من این ماده را مطالعه کردم اتفاقاً یکی از دلایل این بود که ماده ۱۲ ناظر است به سایر اعضای هیئت عامله (خواجه نوری- خود ایشان هم عضو هیئت عامل است) البته استنباط ما این است جنابعالی تشریف می‌آورید و می‌فرمایید خیر استنباط ما این است که به همان جهات که نسبت به سایر افراد هیئت عامل ذکر شده است که موارد عزلشان مثل موارد نصبشان است پس در این مورد هم می‌بایست به این کیفیت رفتار می‌شد علی‌ایحال ماده ۹ به این کیفیت اگر باشد یک نکته دیگر می‌ماند و آن این است که اگر این منطق قبول بود و هست و معتقد به این منطق بودیم و هستیم که مدیرعامل مثل سایر اعضای هیئت عامل است دیگر چه لزومی داشت که اینجا تکرار بشود در همان ماده ۱۲ گفته شده بود (خواجه نوری- تکرارش زائد است) بلی تکرارش زائد است و درست نیست که قوه مقننه با علم و آگاهی یک تصمیمی بگیرد قانون بگذارند که دارای تکرار زائد باشد (دکتر پزدان‌پناه- این مغایر نیست) علی‌ایحال آنهایی که آقایان می‌فرمایید به این ترتیب است و اما مسأله دیگر موضوع معاونان سازمان برنامه بود که در اینجا مشمول مقررات مربوط به معاونان وزارتخانه‌ها ذکر شده من این را عرض می‌کنم که این موردی را که در قانون استخدام یک نوع مزایا و حقوق خاصی برای معاونین وزارتخانه‌ها در نظر گرفتند ما این امر را این قسمت را یک قانون تبعیض‌آمیز می‌دانیم و معتقدیم یک زمانی باید این تبعیض از بین برود آنچه مطلوب انقلاب اداری است آن است که دیگر این نقاط و موارد تبعیض‌آمیز وجود نداشته باشد (صحیح است) و اولاً چون این طور است بنابراین نظر این بود و چنین عقیده‌ای بود که یک چنین امری را نباید دیگر شمول بیشتری داد که بیشتر از این قانون این حقوق و مزایای خاص به موجب قانون فقط برای یک گروه استثنایی در نظر گرفته بشود یعنی برای معاونین وزارتخانه‌ها مقنن وقت چنین عقیده‌ای داشته آن کش که در این لباس قرار می‌گیرد آن کس که به روی این صندلی می‌نشیند آن کسی که عنوان این معاون وزارتخانه را پیدا می‌کند آن باید از این حقوق استفاده بکند باید این حقوق و مزایا را بگیرد و این خلاف اصل هست که ما بیاییم قوانین استثنایی را یک شمول بیشتری بدهیم این خلاف اصل است که ما بیاییم و قوانین را که بنا به جهاتی مقنن برای عده‌ای خاص در نظر گرفته این قوانین را برای عده بیشتری عمل بکنیم که به مرور عده‌های بیشتری را در نظر بگیرد این مسأله را عرض کردم که این نکته هرگز مربوط به این مطلب نیست که آیا اهمیت کار و ارزش آقایان معاونین مدیران عامل سازمان برنامه را از لحاظ کلی ما در سطح معاونین وزارتخانه‌ها نشناسیم هرگز این نیست بلکه برای کار آنها و متخصصانی که در قسمت‌های دیگر قرار دارند ما نهایت ارزش را قائل هستیم و من در اینجا یک بار به عنوان نماینده ملت مراتب سپاس خودم را به آقایان پیشکش کردم نمی‌دانم آقای دکتر کاظم‌زاده توجه فرمودند یا نه اینجا تکرار می‌کنم ولی مسأله به این کیفیت است که این شمولش از این نظر هم درست نیست به خصوص از یک نظر دیگر موضوع سوم این است که اصولاً سازمان برنامه تا هنگامی که لایحه مربوط به دایمی شدن سازمان برنامه نیامده که پیش‌بینی شده که لایحه را ظرف سه ماه دولت بیاورد تا نیامده سازمان برنامه یک سازمان موقت است یعنی سازمانی است برای ۵ سال چطور ممکن است سازمانی را که برای پنج سال است بیاییم مشمول مقرراد حقوق و مزایای معاونین وزارتخانه‌ها بکنیم که مربوط است به سازمان‌های ثابت دولت این هم از نظر اصول و قانونگذاری به نظر ما درست نمی‌آید و اگر هم جای طرح و بحث بود باید در لایحه‌ای که قرار است سه ماه بعد دولت بیاورد و مربوط به دایمی شدن سازمان برنامه باشد آنجا این مسأله مطرح می‌شد و مورد بحث قرار می‌گرفت بنابراین به این جهاتی که من سعی کردم به طور خلاصه عرض کنم و این جهات بوده است که مورد نظر کمیسیون دادگستری قرار گرفت که دوستان مختلف جناب اقای معیری، جناب آقای دکتر دادفر و دوستان دیگر تشریف داشتند نسبت به این موارد بحث شد مداقه شد، این جهات و دلایلی بود که از آنجا که این مسائل را عرض کردم از نظر ما یک مسائل اصولی است و به آن حد اصولی است که حداقل ما نمی‌توانیم از آن بگذریم و به آن حد اصولی که ما در هیچ موقع معتقد نیستیم که یک مقام منصوب به وجود بیاید به موجب قانون به این کیفیت دارای یک مدت معین و مشخصی باشد و موارد دیگری که عرض کردم با کمال تأسف کاملاً علیرغم این میل خود ما این رأی موافق را تبدیل بر رأی ممتنع می‌کند ولی به این کیفیت آقای کاظم‌زاده به هیچ وجه نسبت به اعتقاد علاقه ما به مفاد این برنامه، اعتقاد و علاقه ما نسبت به این لایحه و به خصوص قسمت‌های دیگری که واقعاً به طور نمونه بررسی شد و تنقیح شد و به صورت یک لایحه منظم و خوب درآمد هیچ نوع خللی وارد نمی‌کند این مطالب را خواستم به عرض آقایان برسانم (چند نفر از نمایندگان- آن قسمت را هم صرف‌نظر بفرمایید).
نایب رئیس- اجازه بفرمایید چون وقت مجلس گذشته و آقای مهندس عترت هم به عنوان موافق تقاضا کرده‌اند صحبت بکنند و بعد رأی هم باید گرفته شود و همچنین جناب آقای نخست‌وزیر هم می‌خواهند صحبت بکنند بنابراین رأی می‌گیریم به یک ساعت تمدید مدت جلسه، خانم‌ها و آقایانی که موافق‌اند خواهش می‌کنم قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد، آقای مهندس عترت بفرمایید.
مهندس عترت- چون وقت گذشته و آقایان مخالفین هم در موافقت صحبت کردند بنده از وضعیت صرف‌نظر کردم (احسنت).
نایب رئیس- جناب آقای نخست‌وزیر فرمایشی دارید بفرمایید.
نخست‌وزیر (امیرعباس هویدا)- باید به عرض خانم‌ها و آقایان برسانم که لایحه برنامه عمرانی چهارم کشور همان طوری که در بدو امر در موقع تقدیمش عرضه کردم بررسی و تنقیح شد و لایحه‌ای بهتر و جامع‌تر از مجلس شورای ملی به مجلس سنا خواهد رفت بنده همین انتظار را داشتم، با اطلاعاتی که خانم‌ها و آقایان محترم از اوضاع مملکت از زندگی مردم از احتیاجات مردم از توسعه برنامه‌ها و از حق اولویت برنامه‌ها دارند در کمیسیون‌ها کارهای بسیار مهم انجام گرفت من باید اذعان کنم که این انتظار را داشتم و انتظار من هم برآورده شد دولت از مجلس شورای ملی از وکلای حزب ایران نوین از وکلای حزب مردم از وکلای حزب پان‌ایرانیست تشکر می‌کند (احسنت) راجع به بعضی از نکاتی که اینجا از طرف آقایان نمایندگان مطرح شد بنده چند نکته‌ای را با اجازه خانم‌ها و آقایان عرض خواهم کرد جناب‌اقای فضایلی فرمودند چرا احزاب در تدوین این برنامه شرکت نکردند جای تأسف است که ایشان در دوره ۲۱ وکیل نبودند چون همان طور که حتماً اطلاع دارند این برنامه چهارم در کمیسیون برنامه مجلس دوره ۲۱ مورد بررسی قرار گرفت (صحیح است) و تمام نظرات آقایان و احزاب مختلف در آن موقع مورد استفاده قرار گرفت و با کمک آنها تدوین شد ولی شخص جنابعالی اگر در مجلس نبودید در آن موقع در قسمت‌های اجرایی بودید آنجا هم در وزارت کشور از جنابعالی که سالهای دراز در پیشرفت برنامه‌ها و طرح‌های برنامه عمران سوم استفاده کردیم به سمت استاندار یا سمت‌های دیگر جنابعالی هم در آنجا تشریف داشتید لذا در این نظر و در این وقت هم دیگر جای گله‌ای باقی نیست. صحبت از استفاده از وام خارجی شد گاهی می‌شنوم که چرا دولت از وام خارجی استفاده می‌کند و گاهی می‌گویند چرا استفاده نمی‌کند بنده علاقه دارم یک نکته‌ای را اینجا تذکر بدهم من افتخار می‌کنم در برنامه سوم در آن حدودی که وام منظور کرده بودیم استفاده نکردیم، احتیاج نداشتیم خیال نکنید دولت علاقه داشته باشد که تعهدات وام‌ایش را بیشتر کند اگر احتیاج داشته باشیم و به نفع مملکت باشد مملکت از وام استفاده می‌کند و اگر احتیاج داشته باشیم و خودمان درآمدی داشته باشیم با درآمد خودمان برنامه‌هایمان را توسعه می‌دهیم اطمینان داشته باشید که در برنامه چهارم هم ما به هیچ وجه با شتابزدگی به طرف استفاده از وام نخواهیم رفت (احسنت) و اگر احتیاج باشد از وام استفاده می‌کنیم و یا این که بعداً در گزارش‌هایی که به عرض خانم‌ها و آقایان خواهد رسید ملاحظه خواهید فرمود که دولت تا چه حدی از این وام‌ها استفاده می‌کند و بعد هم اینجا در کمیسیون‌های مختلف مجلس شورای ملی مطرح خواهد شد ما به هیچ‌وجه کاری انجام نمی‌دهیم که از اطلاعات یا همکاری مجلس دور باشد راجع به برنامه سوم فرمودید برنامه‌ای که نمی‌دانم اگر خوب متوجه شده باشم که این برنامه با سرعت زیادی و به نحو احسنی انجام شده باشد بنده یادآوری می‌کنم برنامه سوم در موقع شروعش ۱۴۰ میلیارد ریال بود بعد از اصلاحات ارضی به ۱۴۵ میلیارد و بعداً به ۲۰۰ میلیارد و بعداً به ۲۳۰ میلیارد رسید پس ملاحظه می‌فرمایید که از روزی که طراحان برنامه سوم با مقتضیات روز برنامه را آماده کرده بودند و آن روز که برنامه آماده شد و امروز که برنامه خاتمه پیدا می‌کند این برنامه برنامه‌ای است بسیار عظیم چون از ۱۴۰ میلیارد به ۲۳۰ میلیارد رسیده اگر امکانات بود امکانات اقتضا کند بنده هم با یک برنامه ۸۱۰ میلیارد ریالی اکتفا نخواهم کرد اگر امکان بشود می‌آییم اینجا خدمت خانم‌ها و آقایان مبلغ برنامه را افزایش می‌دهیم و کارهایمان را انجام می‌دهیم ولی مسلماً برنامه سوم را به طور احسن به خاتمه می‌رسانیم یعنی شما نمی‌توانید بگویید فلان روز اسفند برنامه سوم تمام کارهایش ختم می‌شود برنامه چهارم شروع می‌شود اگر شما در سال سوم برنامه سوم یک جاده ۲۰۰۰ کیلومتری را شروع کردید خوب مسلماً خودتان بهتر می‌دانید استاندار بودید و این اشکالات را از نزدیک دیده‌اید که این برای برنامه چهارم می‌ماند ولی ما برایش اعتبار لازم و کافی داریم و امروز به شما عرض می‌کنم و اینجا در پشت این میز اعلام می‌کنم که مملکت ایران به هیچ‌وجه دچار اشکالاتی نیست برنامه سوم تمام صورت پرداخت‌هایش آنها که تا امروز رسیده به سازمان برنامه پرداخت شده و آنها هم که تا چند روز دیگر یعنی تا آخر سال خواهد رسید پرداخت خواهد شد و ما سال جدید را با مقدار مهمی وجه نقد در سازمان برنامه شروع خواهیم کرد (احسنت) این چیز عجیبی نیست (رضوی- عجیب است- معجزه است) (مهندس صائبی- خیلی جالب است) برای ما قابل‌قبول است و به جز این نبایستی خانم‌ها و آقایان انتظاری داشته باشند نکته‌ای فرمودند راجع به اوراق قرضه بنده هم اذعان می‌کنم که دولت باید یک لایحه کامل راجع به استفاده اوراق قرضه تهیه بکند و بیاورد به مجلس و این کار را هم خواهم کرد (مسعودی- آقای نخست‌وزیر دولتی که می‌گفت ورشکسته هستیم بیاید ببیند که دولت چه کارهای مهمی را انجام داده است) جناب آقای سعید وزیری راجع به فازها یا مراحل صحبت کردند بنده هم با ایشان هم‌عقیده هستم که این تعداد فاز یا مراحل باید برایشان یک طرز کاری پیدا کنیم که سهل‌تر بشود قول می‌دهم که در سازمان برنامه مورد بررسی قرار خواهد گرفت و حتماً در این باب یک تسهیلات بیشتری خواهد بود. ایشان آنجایی که راجع به مهندسین مشاور صحبت فرمودند بنده خیال می‌کنم که واقعاً باید جوان‌های خودمان را تقویت کنیم در قسمت‌های آزاد کار کنند ولی مهندس مشاور انحصار چند نفر نباشد باید مقرراتی وضع کنیم که عده بیشتری بتوانند از تمام این کارها استفاده کنند و مدت‌ها برای دولت کار بکنند فردا بخش خصوصی ما گسترش بیشتری پیدا خواهد کرد بتوانند هم برای دولت همکار خوبی باشد و هم برای بخش خصوصی راجع به همکاری با مردم می‌دانید که این از نکاتی است که خیلی به دل من می‌نشیند و بنده باید به شما عرض کنم که اگر برنامه اقتصادی ما رشد اقتصادی، امسال یعنی سال ۱۳۴۶ ۱۱ درصد خواهد بود برای این نیست که این دولت موفق بوده برای این است که مردم همکاری کرده‌اند (صحیح است) سابق هم بود ولی رشد ۱۱ درصد نداشتیم ملاحظه می‌فرمایید همکاری مردم، ایمان مردم، علاقه مردم است که توانسته است ما را به اینجا برساند (عباس میرزایی- و دولت هم از سیاست مستقل ملی حمایت کرده) شک و تردیدی نیست لذا بنده باید اینجا عرض کنم و به دوست عزیزم جناب آقای فضایلی هم باید عرض کنم که البته ۱۱ درصد در برنامه سوم یک رشد بسیار خوبی است از لحاظ قیمت‌ها بنده هم با شما هم‌صدا هستم سال گذشته هزینه زندگی ۸ ٪ بالا رفت امسال امیدوارم از یک درصد بالاتر نرود لذا تمام ارقاممان از نظر مملکت بسیار ارقام خوبی است و اگر هم توفیق باشد توفیق ملت ایران است و ما هم جزء ملت ایران یک سهمی داریم همان طور که شما هم سهمی دارید همه‌مان سهم داریم چون جزو ملت ایران هستیم جناب آقای پزشک‌پور که ارمغان فردا را به بنده دادند و ساعت‌های درازی که باید در خدمتشان باشیم با کمال خوشوقتی حاضر هستم برای این که علاقه به انتقاد دارم و ایشان هم که در انتقاد ید طولایی دارند ما هم استفاده خواهیم کرد و اطمینان دارم که لایحه بودجه‌ای که تقدیم مجلس شورای ملی شده یک قانون بهتری را به ما خواهند داد راجع به یک همکار بسیار خوب بنده صحبت کردند و اوصفی اصفیاست بنده هم باید اذعان کنم در این سه سال که با این مرد کار می‌کنم او را یک شخص وطن‌پرست، با علاقه با ایمان با صبر و حوصله دیدم (صحیح است) و قلب و جانش را برای پیشرفت مملکت گذاشته این برنامه چهارم که زیر نظر اصفیا تهیه شده با همکاری نزدیک یکی از همکاران نزدیک امروز من آقای کاظم‌زاده بوده و باید عرض کنم برای من لذتی بود در مدت ۶-۵ ماه از نزدیک راجع به برنامه صحبت کردیم نظریات به جا دادند و بنده یک نقطه عطف را در این برنامه می‌خواهم بگویم که آن روح وطن‌پرستی است که در این برنامه تثبیت شده است (صحیح است) این روح را با کلمات ثبت نکردند بلکه با قلبشان ثبت کردند و من به شما اطمینان می‌دهم که این مطلبی را که فرمودید که ما باید برنامه‌هایمان را به جهت ملی ببریم باید عرض کنم که در این شک و تردید نیست که هیچ فرد ایرانی غیر ایرانی باشد و چون شک و تردید نیست که وطن ما در قلب‌های ماست چون شک و تردید نیست که هر فردی که در اینجا کار می‌کند ایمان دارد لذا احتیاج به کلمات نبود و تمام این نکات ذکر شده در برنامه بایستی به عرضتان برسانم که حتماً ملاحظه می‌فرمایید و بعداً هم اگر بیشتر با تمام همکاران من یا در سازمان برنامه یا در دستگاه‌های دیگر آشنا بشوید ملاحظه خواهید فرمود که صفی اصفیا در تمام دستگاه‌ها موجود است و ملاحظه خواهید فرمود که همه با قلبی پر از محبت پر از عشق به ایران انجام وظیفه می‌کنند و من از طرف همکارانم تشکر می‌کنم و این حق‌شناسی که از طرف خانم‌ها و آقایان می‌شود بزرگ‌ترین پاداشی است که آنها احتیاج دارند راجع به موضوع ماده ۹ که فرمودند هر چند که دولت نباید در این کارها مداخله بکند دولت طرحی را داد و تغییر پیدا کرد و همه ما در برابر قوه مقننه سر تعظیم فرود می‌آوریم (احسنت) ولی در این قسمت باید عرض کنم که جنابعالی این قدر ناراحت نشوید ما در ماده ۳۷ نوشتیم که یک مقررات جدیدی وضع خواهیم کرد و به مجلس می‌آوریم در سه ماه دیگر در آنجا بتوانیم صحبت کنید اگر همکارانتان را قانع کنید و خودتان هم می‌دانید اکثریت وقتی نظری بدهد ما همه‌مان با هم همکاری می‌کنیم و شک و تردیدی نیست که صحبت خواهد شد خیال می‌کنم به شما بتوانم قول بدهم که حزب ایران نوین و همکارانم در مجلس اینها همیشه آماده شنیدن نظریات دیگران هستند و هیچ‌گونه تعصبی نیست بنده اینجا اعلام می‌کنم این دولت به هیچ وجه راجع به هیچ کاری تعصب ندارد به جز نکاتی که مربوط به ملت ایران و ملیت ایران و خاک ایران است (احسنت) وگر نه به هیچ‌وجه هیچ‌گونه تعصبی نیست لایحه‌ای که تقدیم می‌کنیم بنده اینجا مجدداً اعلام می‌کنم که هیچ‌گونه تعصبی نداریم که این لایحه باید کلمه به کلمه بگذرد و چه بهتر همان طور که قبلاً عرض کردم نمایندگان محترم لوایح را بررسی بیشتر بکنند و به ما قانون بهتری بدهند (فرهادپور- خوب است آقایان اکثریت توجه به فرمایشات جنابعالی بکنند) (مهندس صائبی- اکثریت همیشه توجه دارد) در این چند روز مردم راجع به لایحه مربوط به عمران و نوسازی شهری با من صحبت کردند، انجمن‌های شهر دیروز نمایندگانشان با من صحبت کردند بنده به آنها گفتم به هیچ وجه راجع به این لاحیه تعصب نداریم این لایحه تقدیم مجلس شده من می‌دانم و انتظار دارم که دوستان ما در مجلس آن را بررسی خواهند داد و هر چه مصلحت مملکت ایران است تصویب خواهند فرمود وزیر کشور پریروز در جلسه‌ای آن هم اذعان کرد و گفت ما به هیچ وجه تعصب نداریم راجع به این بررسی بکنید نظر بدهید بهتر است ولی چون مردم به من مراجعه کردند گروه‌های مختلف مملکت در این چند روز از من تقاضا کردند که در بعضی قسمت‌هایش نظریاتی دارند و در این نظریات مصر بودند که در یک مقامی اینها بررسی بشود بنده دستور دادم که کمیسیون مخصوصی تشکیل شود متخصصینی خواهند بود. اینجا بنده از هموطنان خواهش می‌کنم هر نظری دارند به آن کمیسیون بدهند بررسی بشود و آن برررسی‌ها را تقدیم مجلس خواهم کرد و مسلماً به هیچ وجه تعصب نیست و تعصب بی‌خود در هیچ کاری خوب نیست چه رسد به کارهایی که مربوط به مردممی‌شود (احسنت) ما اطمینان داریم متخصصین نظریاتی دارند همان طوری که گفتم شهر تهران در برابر اشکالات است باید این اشکالات را حل بکنیم باید بتوانیم از درآمدهای خود شهر استفاده بکنیم این است که در اینجا هر تصمیم که گرفته خواهد شد برای ما نه تنها محترم است بنده قبول دارم و برای ما ثابت شده که همیشه در این قوه مقننه ما توانستیم با یک همکاری بسیار نزدیک با تفاهم با یک روح پر از غرور ملی، این غرور ملی در هر جایی که باشیم مهم است راه‌ها مختلف است ولی غرور ملی و وطن‌پرستی نه انحصار ما است نه انحصار کسی است همه‌مان وطن‌پرستیم در اینجا مشاور موجود است و امیدواریم که بتوانیم بعد از تصویب این لایحه عظیم برنامه چهارم که برنامه جهش ایران خواهد بود بعد از آن تصویب بودجه و ان‌شاالله ارمغان عید نوروز و یک یادگار تاریخی باشد از طرف قوه مقننه برای ملت ایران (احسنت).
نایب رئیس- نسبت به این لایحه با ورقه اخذ رأی، رأی می‌شود.
(اسامی نمایندگان به ترتیب زیر وسیله منشی «آقای مهندس صائبی» اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد)
- آقایان دکتر یگانگی- پردلی- مجد- طباطبایی- مصطفوی نایینی- دکتر مهذب- کمالوند- مهندس بهبودی- کلانتری- محمد اسدی- مهندس زنجانچی- دکتر مدنی- دکتر بقایی یزدی- جاماسبی- ادیب سمیعی- جهانشاهی- بدر صالحیان- ریگی- مؤید امینی- موقر- ابوذر- مهندس فروهر- دکتر یزدان‌پناه- بوشهری- دکتر حبیب‌اللهی- دکتر عدل- دکتر خطیبی- بانو جهانبانی- دکتر کفایی- بختیاری‌پور- بیات- بانو تربیت- زرگرزاده- مهندس ریاحی- دکتر درودی- دکترالموتی- مهندس معینی- صدری کیوان- مهندس یارمحمدی- ملک‌افضلی- مهندس جلالی نوری- دکتر رفعت- صدقیانی‌زاده- مبارکی- تیمسار وحدانیان- مهندس کیاکجوری- دکتر شریعت- دکتر صفایی- شاهنده- خانلر قراچورلو- دانشمند- مهندس عطایی- کورس- دکتر محققی- امام مردوخ- اسدالله سلیمانی- دکتر غنی- دکتر خزایلی- مهندس قادرپناه- معیری- شکیبا- فخر طباطبایی- روحانی- ماهیار- شهرستانی- تیمسار همایونی- مهندس اسدی سمیع- دکتر کیان- دکتر صاحب‌قلم- مافی- دکتر کلالی- معزی- دکتر قهرمان- سرتیپ‌پور- فضایلی- مهندس معینی‌زند- مهندس زرآور- دکتر زغفرانلو- صادق سمیعی- سعید وزیری- مهندس صایبی- دکتر مهدوی- توسلی- پزشکی- دکتر گاگیک- دکتر وفا- محسنی‌مهر- شیخ‌الاسلامی- فرهادپور- مرتضوی- روستا- سلیمانی کاشانی- صالحی- بانو ابتهاج سمیعی- انشا- فهیمی- ملک‌زاده آملی- دکتر خیراندیش- دکتر رفیعی- معظمی- شاخویی- دکتر حکمت- مهندس اردلان- امیر احمدی- دکتر ملکی- دکتر صالحی- مهندس عترت- آموزگار- دکتر ستوده- کریم بخش‌سعیدی- اصولی- ماکویی- دکتر امامی‌خویی- جوادی- مهندس اخوان- پروفسور مخبر فرهمند- مهندس پروشانی- صائب- دکتر وحیدنیا- دکتر میرعلا- ظفر- دکتر بهبهانی- مهندس برومند- ضیا احمدی- دکتر اسدی- دکتر دادفر- پدرامی- ساگینیان- موسوی- عباس میرزایی- دکتر طالع- دکتر عاملی- پزشک‌پور- دکتر صدر- دکتر فریور- ایلخانی‌پور- بانو دکتر دولتشاهی- بهادری- مهاجرانی- جوانشیر- عامری- اخلاقی- تیمسار نکوزاد- دکتر اسفندیاری- دیهیم- مهندس ارفع- بانو سعیدی- یوسفی- دکتر بیت‌منصور- غلام نیاکان- دکتر پرتو اعظم- مریدی- دکتر عظیمی- بهنیا- دکتر اعتمادی- مسعودی- پورساطع- مهندس عدل- محدث‌زاده- مهندس کیا- ثامنی- عجم- دکتر سبزواری- رضوی- دکتر ضیائی- دکتر حکیم شوشتری- صادقی- مهندس بریمانی- مرندی- بانو زاهدی- خواجه‌نوری- مهندس معتمدی- امامی رضوی- مروتی- حق‌شناس- کلانتر هرمزی- دکتر برومند- اولیا- مهندس بهرام‌زاده ابراهیمی.
(آرای مأخوذه شماره شد و نتیجه به قرار ذیل اعلام گردید)
- آرای موافق ۱۶۸ رأی.
- آرای سفید به علامت امتناع ۵ رأی.
نایب رئیس- لایحه برنامه چهارم عمرانی کشور با ۱۶۸ رأی موافق و ۵ رأی ممتنع تصویب شد. برای تصویب به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
موافقین
- آقایان پردلی- مجد- طباطبایی- مصطفوی نایینی- دکتر مهذب- کمالوند- مهندس بهبودی- کلانتری- محمد اسدی- مهندس زنجانچی- دکتر مدنی- دکتر بقایی‌یزدی- جاماسبی- ادیب سمیعی-جهانشاهی- بدر صالحیان- ریگی- مؤید امینی- موقر- ابوذر- مهندس فروهر- دکتر یزدان‌پناه- بوشهری- دکتر حبیب‌الهی- دکتر عدل- دکتر خطیبی- بانو جهانبانی- دکتر کفائی- بختیاری‌پور- بیات- بانو تربیت- زرگرزاده- مهندس ریاحی- دکتر درودی- دکتر الموتی- مهندس معینی- صدری کیوان- مهندس یارمحمدی- ملک افضلی- مهندس جلالی نوری- دکتر رفعت- صدقیانی‌زاده- مبارکی- تیمسار وحدانیان- مهندس کیاکجوری- دکتر شریعت- دکتر صفایی- شاهنده- خانلر قراچورلو- دانشمند- مهندس عطایی- کورس- دکتر محققی- امام مردوخ- اسدالله سلیمانی- دکتر غنی- دکتر خزایلی- مهندس قادرپناه- معیری- شکیبا- فخر طباطبایی- روحانی- ماهیار- شهرستانی- تیمسار همایونی- مهندس اسدی سمیع- دکتر کیان- دکتر صاحب‌قلم- مانی- دکتر کلالی- معزی- دکتر قهرمان- سرتیپ‌پور- فضایلی- مهندس معینی‌زند- مهندس زرآور- دکتر زعفرانلو- صادق سمیعی- سعید وزیری- مهندس صائبی- دکتر مهدوی- توسلی- پزشکی- دکتر گاگیک- دکتر وفا- محسنی‌مهر- شیخ‌الاسلامی- فرهادپور- مرتضوی- روستا- سلیمانی کاشانی- صالحی- بانو ابتهاج سمیعی- انشا- فهیمی- ملک‌زاده آملی- دکتر خیراندیش- دکتر رفیعی- معظمی- شاخویی- دکتر حکمت- مهندس اردلان- امیراحمدی- دکتر ملکی- دکتر صالحی- مهندس عترت- آموزگار- دکتر ستوده- کریم بخش سعیدی- اصولی- موسوی ماکویی- دکتر امامی خویی- جوادی- مهندس اخوان- پروفسور مخبر فرهمند- مهندس پروشانی- صائب- دکتر وحیدنیا- دکتر میرعلا- ظفر- دکتر بهبهانی- مهندس برومند- ضیا احمدی- دکتر اسدی- دکتر دادفر- پدرامی- ساگینیان- موسوی- عباس میرزایی- ایلخانی‌پور- بانو دکتر دولتشاهی- بهادری- مهاجرانی- جوانشیر- عامری- اخلاقی- تیمسار نیکوزاد- دکتر اسفندیاری- دیهیم- مهندس ارفع- بانو سعیدی- یوسفی- دکتر بیت منصور- غلام نیاکان- دکتر پرتو اعظم- مریدی- دکتر عظیمی- بهنیا- دکتر اعتمادی- مسعودی- پورساطع- مهندس عدل- محدث‌زاده- مهندس کیا- ثامنی- عجم- دکتر سبزواری- رضوی- دکتر ضیایی- دکتر حکیم شوشتری- صادقی- مهندس بریمانی- مرندی- بانو زاهدی- خواجه نوری- مهندس معتمدی- امامی رضوی- مروتی- حق‌شناس- کلانتر هرمزی- دکتر برومند- اولیا- مهندس بهرام‌زاده ابراهیمی.
ممتنعین
- آقایان پزشک‌پور- دکتر صدر- دکتر طالع- دکتر عاملی تهرانی- دکتر فریور.
- اعلام وصول سه فقره لایحه قانونی از مجلس سنا
۶- اعلام وصول سه فقره لایحه قانونی از مجلس سنا
نایب رئیس- لوایحی از مجلس سنا رسیده است و برای اطلاع همکاران قرائت می‌شود.
گزارش کمیسیون شماره ۶ درخصوص لایحه شماره ۴۵۰/۱۰۸۴/۲۰۴۲۶-۱۴/۹/۱۳۴۶ دولت راجع به عضویت ایران در کنفرانش بین‌المللی سدهای بزرگ و آبیاری و زهکشی که ضمن مرقومه شماره ۲۶۲۱/۸۸ ل‌ق- ۱۸/۱۱/۱۳۴۶ از آن مجلس محترم به مجلس سنا ارسال شده بود در جلسه روز دوشنبه ۱۴ اسفند ماه ۱۳۳۶ مطرح و مورد شور واقع و به تصویب مجلس سنا رسید. اینک لایحه قانون مزبور که اصلاح شده به پیوست اعاده می‌گردد.
رئیس مجلس سنا- مهندس شریف امامی.
نایب رئیس- برای رسیدگی به اصلاحات مجلس سنا به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
گزارش کمیسیون شماره ۶ (کشاورزی) درخصوص لایحه شماره ۴۳۲۱۶-۲۸/۸/۱۳۴۶ دولت راجع به وظایف وزارت کشاورزی که ضمن مرقومه شماره ۱۶۲۹/۳۳ ل‌ق ۱۶/۱۰/۱۳۴۶ از آن مجلس محترم به مجلس سنا ارسال شده است در جلسه روز دوشنبه ۱۴ اسفند ماه ۱۳۴۶ مطرح و مورد شور واقع و به تصویب مجلس سنا رسید.
اینک لایحه قانون مزبور که اصلاح شده برای تصویب مجدد به پیوست ارسال می‌شود.
رئیس مجلس سنا- مهندس شریف امامی.
نایب رئیس- برای رسیدگی به اصلاحات مجلس سنا به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
گزارش کمیسیون شماره ۴ درخصوص لایحه شماره ۵۶۷۷/۱۹-۴۸-۱۴۰۱/۳۰د-۲۲/۹/۱۳۴۶ دولت راجع به معافیت کالاهای مصرفی ارتش شاهنشاهی از بازرسی گمرکی و ارزیابی که ضمن مرقومه شماره ۲۳۴۱/۷۰ل‌ق-۸/۱۱/۴۶ از آن مجلس محترم به مجلس سنا ارسال شده بود در جلسه روز دوشنبه ۱۴ اسفندماه ۱۳۴۶ مطرح و مورد شور واقع و به تصویب مجلس سنا رسید.
اینک لایحه قانون مزبور که اصلاح شده به پیوست ارسال می‌شود.
رئیس مجلس سنا- مهندس شریف امامی.
نایب رئیس- برای رسیدگی به اصلاحات مجلس سنا به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.
- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه
۷- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه
نایب رئیس- با اجازه خانم‌ها و آقایان جلسه امروز را ختم می‌کنیم جلسه آینده فردا ساعت هشت و سی دقیقه صبح خواهد بود و جلسات پنج ساعته خواهیم داشت دستور جلسه هم لایحه بودجه سال ۱۳۴۷ کل کشور است.
نایب رئیس مجلس شورای ملی- دکتر حسین خطیبی.