مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ اردیبهشت ۱۲۸۷ نشست ۲۷۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ اردیبهشت ۱۲۸۷ نشست ۲۷۲
مذاکرات روز شنبه هشتم شهر ربیع الثانی دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز ۵شنبه را آقا میرزا مرتضی قلیخان قرائت کردند.
اسامی غائبین روز پنجشنبه از قرار ذیل قرائت شد:
وثوق الدوله، آقا ملا حسن وارث، حاجی امین الضرب، شیخ محسن خان.
رئیس- لایحه از کمیسیون مالیه رسیده قرائت میشود
قرائت شد مشعر باین که:
- بر خاطر وکلاء محترم واضح است که عدم نظم و بی ترتیبی مالیات موجب میشود که حقوق قشون رانمیشود پرداخت و همه روزه اسباب فساد فراهم می‌آورند لهذا کمیسیون مالیه می‌خواهد ترتیبی قرار بدهد که از محل سریع الوصول حقوق قشون لازمه در طهران برسد وآن هم نمی‌شود مگر این که افواج لازمه و قراول سلطنتی و غیره عده‌شان را تعیین نمایند تا محل بجهت آنها معین بشود اگر مجلس صلاح میداند مقرر شود کمیسیون جنگ وزارت جنگ را بخواهد و عده قشون لازمه دررکاب را معین نمایند اگر وزارت جنگ عن صحیح عده قشون را معین ننمایند کمیسیون مالیه نمی‌تواند بودجه قشون را تصویب نماید.
حاج سید باقر- در هر مورد شنیده میشود که پول نداریم و حال آنکه چهار سال است مالیات گرفته شده است نه بقشون یک پول داده ند و نه حقوقی بارباب حقوق داده شده اگر مالیات را از محل دریافت نکرده‌اند محل آن را باید ارائه بدهند والا باید معلوم بشود که این در کجا است و چه شده چرا بقشون نمی‌دهند.
حاج محمد اسمعیل آقا – این مسئله حق کمیسیون مالیه نیست باین ترتیب که نوشته‌اند بوزیر مالیه و وزیر جنگ است کمیسیون مالیه نمی‌تواند که محل برای آنها معین کند.
آقا میرزا محمود – غرض کمیسیون مالیه این است بعضی از سرکرده‌ها که محل صحیح دارند بقوه خودشان بی تصویب وزیر جنگ فوج خود را دویست سیصد نفری وارد و داخل دارالخلافه می‌کنند و جیره و مواجب هفتصد هشتصد نفری را می‌گیرند و آنها که محل صحیح ندارند بهمانحال می‌مانند حال کمیسیون مالیه می‌خواهد که اختیار تعیین و ورود را بعهده وزیر جنگ بگذارد نه این که به اختیار صاحب‌منصبان جزو موکول باشد پس باید وزیر جنگ معین نماید که چه قدر قشون وفوج برای این جا لازم است تا محل مواجب آنها معین و مرتباً به آنها برسد.
بحرالعلوم کرمانی – با این وضع پریشانی که ما داریم و قشون ما با این ترتیبی که دارند وبعضی از آنها قراول افتخاری درب خانه اعیان هستند فایده این قشون چه خواهد بود که با این ترتیب همه روزه متحصن شده و باعث اختلال شوند پس باید وزیر جنگ بیایند و باندازه که قشون برای تتنطیم شهر لازم است معین کنند تا مواجب آنها هم از محل سریع الوصول داده شود.
وکیل التجار – گمان بنده این است بعد از آن که عده صحیحی پلیس معین شد دیگر ما چنان محتاج بقشون برای نظم شهر نیستیم فقط برای مواردی که لازم است پس باید از وزارت داخله تحقیق شود که بچه اندازه قشون در طهران برای مواقع فوق العاده لازم است و معین نمایند مواجب آنها را هم نه بطور سابق بلکه بهمان ترتیب که وزیر جنگ در باره تمام قشون پیشنهاد کرده‌اند داده شود و بیک درجه هم در تحت نظارت کمیسیون مالیه باشد تا معلوم شود که بچه ترتیب پول بآنها داده میشود.
وکیل الرعایا – گمان می‌کنم که این لایحه از کمیسیون مالیه خیلی صحیح بوده و مجلس باید در مالیه مملکت نظارت و رسیدگی کند و کمیسیون مالیه هم از مجلس انتخاب میشود معلوم است یک عده هستند که می‌خواهند جمعی از قشون را در اینجا جمع کنند وکار خود را بآنها رجوع کنند و اگر هم آنها را نخواهند خود آنها برای کار کردن در این شهر حاضر می‌شوند حتی اینکه اگر بنا بود درب دروازه ۱ولی هم از آنها گرفته شود و تذکره بآنها داده شود باز هم پول می‌دادند و وارد می‌شدند صحیح است ما قشون می‌خواهیم سرباز می‌خواهیم ولی نه باین ترتیب که همه روزه جمعی را جمع کرده و مبلغی بر بودجه مملکت افزوده کنند زیرا که ما در سرحدات حالا قشون لازم داریم واینها در هیچ جا حاضر نیستند.
حاج سید نصرالله – مطلب این است که اصل مسئله را گذاشته و از حواشی آن صحبت می‌کنند باید از اصل مطلب حرف زد اینکه جناب حاج محمد اسمعیل آقا گفتند این حق کمیسیون مالیه هست حالا باید در این زمینه حرف زد که آیا بکمیسیون جنگ رجوع شود یانه.
لسان الحکما- بنده می‌خواهم عرض کنم که گفتگو در این باب بدون حضور وزیر جنگ فایده ندارد باید وزیر جنگ خواسته شوند و به مجلس بیایند یا لزوم این عده قشون حاضره را برسانند و مجلس را متقاعد کنند یا اینکه از عده کم کرده و مواجب صحیح بآنها داده شده مشغول خدمت باشند.
رئیس- آیا تصویب می‌نمایید که این لایحه بکمیسیون جنگ رجوع شود.
(هم گفتند بلی و تصویب کردند که بکمیسیون رجنگ رجوع شود.)
رئیس- پریروز گفته شد که موضوع مذاکره روز شنبه قرائت دفعه سیم تتمه قانون انجمنهای تجارتی است حالا قرائت میشود.
در این وقت شروع بقرائت و مذاکره تتمه قانون مزبور گردید.
در باب مدت اجرای قانون انجمنهای تجارتی و سایر قوانین مذاکرات زیاد بعمل آمد بعضی قائل بودند که تعیین مدت در این قانون لازم نیست و باید از همان ساعت که بصحه همایونی رسیده اجرا شود بعضی را عقیده بر این بود که باید از وزیر مسئول توضیحات خواست که تا چه مدت می‌تواند این قانون را اجرا کند بعد در قانون نوشته شود بعضی می‌گفتند که مدت اجراء قانون را وکلا باید معین کنندودر ذیل هر قانون باید نوشته شود بعد از مباحثات زیاد جناب رئیس اظهار داشتند که فعلا برای تمام قانون که خوانده شد رأی گرفته میشود و در این ماده بخصوص هم آن ترتیبی که باید نوشته شود مذاکره شده و رأی گرفته میشود و بعد بقانون ملحق می‌نماییم.
(در این موقع ورقه رأی منتشر شده باینکه هر کس سی و هفت ماده قانون انجمن تجارتی را که قرائت شده تصویب می‌نماید ورقه سفید بیندازد و هر کس تصویب نمی‌نماید ورقه آبی رأی گرفته شد و بصد و یک رأی تصویب شد و مجلس رسمی بجهت تنفس تعطیل و پس از ده دقیقه مجدداً منعقد و شروع بمذاکرات گردید.)
رئیس- جناب رئیس الوزراء با بعضی از وزراء تشریف آورده‌اند و می‌خواهند در مجلس رسمی حاضر شده و آقای مستوفی الممالک را بسمت وزارت جنگ معرفی نمایند.
رئیس الوزراء- جناب آقای مستوفی الممالک بسمت وزارت جنگ انتخاب شده‌اند خواستم که ایشان را باین سمت بمجلس محترم معرفی کرده باشم
(تمام اهل مجلس تبریک گفتند.)
رئیس- تمام آحاد وافراد ملت وتمامی وکلای محترم از جناب آقای مستوفی الممالک نهایت اطمینان را ارند وامیدواریم که انشاءالله بهمت ایشان بزودی ترتیبات قشون ما کمال انتظام را حاصل نماید.
حسینقلی خان نواب – می‌خواستم عرض کنم که باید خیلی اظهار امتنان و تشکر از جناب آقای رئیس‌الوزراء نمود که یکی از وکلای محترم مجلس را که جناب مستوفی الممالک انتخاب نموده‌اند و گمان می‌کنم که جناب ایشان باید از وکلات هم استعفا ندهند و با این سمت مشغول خدمت باشند.
سیدالحکما – هر وکیلی که بوزرات انتخاب شده قهراً از وکالت منفصل شده است.
آقا شیخ حسین – حالا که جناب ایشان بوزارت جنگ انتخاب شده‌اند خوبست دولت و ملت اختیارنامه بایشان بدهند که این تعریفاتی که شده برقرار بماند والا اگر اختیارنامه نداشته باشند بواسطه عدم پیشرفت کار این خوبیها برقرار نمانده بلکه تبدیل ببدی خواهد شد.
آقا حاج امام جمعه – بجناب آقای مستوفی الممالک خیلی تبریک میگوییم و تشکر می‌نماییم که این دویم وزیر است که از مجلس انتخاب شده است ولی یک عرضی دارم حضور ایشان و سایر آقایان وزراء که ما ایرانیها فقط درامورات بصورت قانع هستیم اما فعلا کار طوری پیش آمده است که دیگر نمی‌باید بصورت قناعت کرد بلکه باید باطناً خود را مسئول دانسته و اعتقاد داشته باشند و کار بکنند نه اینکه از شرایط مسئولیت خود را خارج بدانند.
آقا میرزا محمود – اول اظهار تشکر از حسن انتخاب جناب رئیس الوزراء می‌کنم و ثانیاً عرض می‌کنم که جناب مستوفی الممالک اول باید استعفاازوکالت بدهند بعد قبول وزارت کنند.
امان الله میرزا – معلوم است که هر امری از امور باتحاد و اتفاق با همدیگر پیشرفت خواهد کرد و بتنهایی هیچ امری صورت نمی‌گیرد چنانچه در جنگ اخیر چین که چهار صد میلیون جمعیت از بیست هزار قشون اروپائی شکست خوردند جمیع عقلا آنچه در تمهید این امر لازم بود جد و جهد نموده تا این که هیئت نظامی را تشکیل دادند و هیئت نظامی هم مرتب نمی‌شود مگر به اداره کردن وزارت جنگ و اداره کردن وزارت جنگ نمی‌شود مگر بداشتن بودجه صحیح قشون وامیدواریم که از حسن اهتمامات و اقدامات این وزیر جنگ اداره وزارت جنگ مرتب و منظم بشود و قشون ما هم مثل قشون اروپائی هیئت نظامیش تشکیل بشود.
آقا سید حسین – از قرار تقریر آقایان چنین معلوم میشود که این هیئت کابینه جدیدی است و حال آنکه اینطور نبوده است و بنا بود که همان هیئت کابینه سابق باشد.
رئیس- این هیئت کابینه جدیدی نیست و بموجب دستخط همایونی که پریروز در اینجا قرائت شد استعفای این هیئت قبول نشد فقط چون شاهزاده ظفرالسلطنه خیلی اصرار داشتند استعفای ایشان قبول و بجای ایشان جناب مستوفی الممالک انتخاب شدند وحالا هم آقای رئیس الوزراء فقط بجهة معرفی شخص وزیر جنگ آمده‌اند.
آقا شیخ محمد علی – تاریخ نویسان در همه وقت از اروپا و آسیا گرفته تمام وقایع عالم را می‌نگارند بدیهی است که سعادت و حیات یک مملکت و همچنین فنا و اضمحلال آن بسته بدو قوه است یکی قوه مقننه و دیگری قوه مجریه و هر گاه از یک از این دو قوه تکاهل و تسامحی در ادای وظایفشان بالنسبه بسعادت و مملکت شود و یقیناً آن مملکت رو باضمحلال گذارد آن هیئت به لعنت ابدی گرفتار خواهند بود و تا حال آنچه هیئت کابینه که انتخاب شده بودند چون با مجلس متفق المسلک نبودند این بود که بزودی منفصل شدند ولی این هیئت کابینه مملکتشان با مسلک مجلس یکی است پس باید تمام افراد و اهل این اطاق کاری بکنند که مورد لعن و مذمت تاریخی نگردند و هر چه که در قوه دارند در نجات و حیات این مملکت با تمام قوا بکوشند.
آقا سید حسن تقی زاده – چند مدت قبل از این عقیده وزیر مالیه این بود یعنی از اول هم همین بود و بعد اظهار داشته و اصرار کردند که نجات ایران بسته باصلاح امور مالیه است و کم کم عقیده خود را نوشته و سایر وزراء هم همان لایحه ایشان را تصویب کردند و نجات مملکت را در همان دانستند حتی ملت هم همین طور احساس کردند و در سایر ممالک اختلال امور از عدم همراهی پادشاه با ملت می‌شد و این وزراء که با مجلس و ملت هم مسلک بودند پادشاه قبول نکرد که در این مورد استعفا بدهند پس امروز بهیچوجه مانعی در بین نیست و پیشرفت کار منوط بوجود خودشان است زیرا که شخص اعلیحضرت استعفای آنها را که منافی با پلتیک مملکت بود قبول نکرد و یک هیجانی هم در ملت پیدا شد و گفتند که باید همین وزراء بر سر کار باشند و تمام قوی در همراهی با شما حاضر است و در این صورت این هیئت کابینه هیچ محظوری ندارند و باید کمال جد و جهد را در اجرای آن لایحه داشته باشند و حالا خوبست که علت استعفای وزراء بوده در همان موضوع مذاکره شود.
آقا میرزا فضلعلی آقا – دراین مورد بنده نمی‌خواهم اظهار تشکر کنم زیرا که اظهار تشکر دوری خواهد شد اما همین قدر عرض می‌نمایم که بعد از این ملت حاضر نیست که در ترتیب و اجرای امور تأخیر شود لهذا سه مطلب دارم بوزارت جنگ که به آن لیاقت و شایستگی که دارند مطالب بنده را قبول خواهند فرمود اولا باید وزارت جنگ را بطور صحیح اداره نمایند که فقط منحصر بشخص وزیر نباشد و ثانیاً اینکه قشون حاضره را منظم و مرتب نمایند ثالثاً اینکه در باب قشون ملی که بآن همه احکام حجج اسلام و اصراراتی که انجمنها نمودند به یک ترتیب خوشی در تحت نظم و قانون بیاورند که امروزه احتیاج ما بقشون از همه چیز بیشتر است و از سایر وزراء هم استدعا میشود که در این مورد همراهی نمایند و در هر موقع که وزارت جنگ بخواهد اصلاحی بنماید با او همراهی و مساعدت کنند.
وزیر جنگ – پس از عرض تشکر فوق العاده از اظهار حسن ظن آقایان وکلا می‌توانم عرض کنم به مقتضای حس ایرانیت خودم آنچه از من برآید خدمت باین ملت باید بنمایم و همچنین بهمراهی هم‌قطارها و شرایطی که شده انشاءالله می‌توانم در این امر که ببنده رجوع شده است یک کاری بکنم و هر گاه خدای نخواسته آن شرایط بعمل نیاید بنده زود خودم را از این خدمت منفصل نموده و نمی‌گذارم ایرادی بر من وارد شود و آن شرایط را هم غلب از آقایان شاید از خارج اطلاع داشته باشند و لازم نیست عرض کنم واینکه آقای حاج امام جمعه فرمودند بنده نمی‌خواهم که سطحی کار کرده باشم و امیدوارم که اسباب آن فراهم آمده بتوانم از عهده مسئولیت خود برآیم و این فریضه ایرانیت بنده است که خدمت بملت و مملکت بنمایم.
آقا سید محمد جعفر – بنده می‌خواهم تایید نمایم فرمایش آقای حاج امام جمعه را اعتقاد در تمام امور موجب پیشرفت کار است چون وزرای ما تماماً مسلمان و اعتقاد بحفظ اسلام ومملکت دارند امیدواریم که باهمراهی دولت و ملت امورات را به زودی اصلاح و موانعی که درراه ترقی ملت است بردارند.
وکیل التجار – بدیهی است که:
- به زیر می‌توان لشکر آراستن
- زلشکر بسی کارها خواستن
و چنانچه گفته شده روح مملکت مالیه است و بعد تنظیم قشون بعد از آنکه مالیه ما بطوری که گفته شد بدست وزارت مالیه اصلاح شد ونیز دولت وملت ثابت کردند که با مسلک وزراء متحد و همراه ودر همه نوع فداکاری حاضرند دیگر هیچ عذری برای وزراء باقی نخواهد ماند و باید نهایت جد و جهدرا فرموده نتیجه صحیح برداشته باین معنی که اول مالیه و بعد ادارات قشون را منظم نمایند.
وزیر مالیه – بنده عرض می‌کنم که تا بحال که کار پیشرفت نکرده برای تزلزل امور مالیه بوده معلوم است کسی که وزارت مالیه با اوست باید تمام همش مصروف باصلاح امور مالیه باشد ولی فقط چیزی که هست این است که وزیر مالیه می‌تواند راه اصلاح را پیشنهاد کند اما اجرای آن با تمام افراد ملت است و اگر آن ترتیبی را که بنده پیشنهاد کرده‌ام تصویب نموده‌اند همان را باید وکلاء مجلس و تمام افراد ملت با تمام قوی اجرا نمایند.
اسدالله میرزا – بنده اولا عرض می‌کنم بوزیر مالیه بهمین ترتیب که خواسته‌اند دولت و ملت حاضر است چنانچه در این چند روزه ملت همراهی خود را ثابت کرده‌اند و عرض دیگری می‌خواستم بنمایم که راجع بوزارت امور خارجه است چون ایشان حضور ندارند و این ملت هم یک اندازه راجع بهیئت وزراء است لهذا عرض می‌کنم که در خارجه بعضی اخبار کاذبه را برای اجرای مقاصد خود جعل کرده وانتشار می‌دهند و حال آنکه ابداً اصلیت ندارد وآن خبر این است اگر اجازه داده شود بخوانم (وزراء بواسطه اینکه نتوانستند سرمایه برای حقوق عقب مانده قشون و مأمورین فراهم آورند لهذا استعفا دادند) و حال اینکه تمام ملت میدانند که این خبر کذب محض است خوب است از طرف مجلس یا از طرف هیئت وزراء بوزیر امور خارجه توصیه شود که بتوسط شارژدافرها و وزراء مختار دولت ایران در ممالک خارجه این خبر را تکذیب نمایند.
حاج سید نصرالله – در همراهی و موافقت این لایحه از علما گرفته تا ادنی طبقه رعیت بطوری که باید حاضرند حتی اینکه با جان و مال در پیشرفت معنی این لایحه اتفاق دارند و بهیچ وجه کوتاهی نخواهد شد و هیئت کابینه باید در این خصوص اطمینان داشته و مشغول کار باشند.
رئیس- بلی فقط امروز برای همین بود که جناب مستوفی الممالک معرفی شوند و از حسن انتخاب ایشان تبریک میگوییم و امیدواریم که انشاءالله بخوبی وزارت جنگ را اداره کنند و در باب آن لایحه هم همانطور که گفته شد البته از طرف مجلس و ملت همراهی و اقدامات شده و میشود و بهیچوجه کوتاهی نخواهند نمود و جناب وزیر عدلیه هم گویا فرمایشی داشته باشند که می‌خواهند بفرمایند.
وزیر عدلیه – همینقدر عرض می‌کنم که جناب معزالسلطان بجهت معاونت وزارت عدلیه معرفی می‌شوند و بیش از این بواسطه کسالت مزاج همراهی ندارد که اظهاری نمایم.
آقا میرزا محمود – برحسب دعوتی که از طرف مجلس شده بود قرار بود که آقای وزیر عدلیه بمجلس تشریف آورده و از بابت گرفتاری و استنطاق متهمین بمب توضیح بدهند متعذر شده بودند که نقاهت مزاج دارم چون حالا تشریف آورده‌اند و مجلس اگر اجازه می‌دهد در این باب از ایشان سؤال شود.
رئیس- جناب وزیر عدلیه گفتند که امروز حالم مساعد نیست و علاوه امروز برای اینکار دعوت نشده‌اند حال اختیار با خودشان است اگر می‌خواهند توضیح می‌دهند والا روزی را معین کرده بیایند توضیح بدهند.
وکیل التجار – بنده در اول امر خواستم متذکر شوم که معاون رسمی وزراء بر حسب دستخط رسمی اعلیحضرت معین میشود حالا که وزیر عدلیه معاون رسمی خودشان را معرفی کرده لابد دستخط هم صادر شده است خوب است ارائه دهند و همچنین از سایر وزراء هم خواهش میشود که معاونین رسمی خودشان را معین و معرفی نمایند.
رئیس- بلی لازم است که تمام وزراء معاونین خود را معین و معرفی فرمایند درباب دستخط هم لزومی ندارد در مجلس قرائت شود و نیز جناب وزیر عدلیه میگویند که فرمان معاونت معزالسلاطن هم صادر شده است.
(مجلس ختم شد.)