مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ فروردین ۱۲۸۷ نشست ۲۵۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ فروردین ۱۲۸۷ نشست ۲۵۷
مذاکرات روز شنبه دویم شهر ربیع الاول ۱۳۲۶ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز یکشنبه ۲۶ صفر راآقا میرزا مرتضی قلیخان قرائت کردند.
نایب رئیس- البته خاطر آقایان وکلای محترم مسبوق است بعد از آنکه هیئت مجلس مقدس جناب مخبرالملک را بریاست انتخاب کردند بایشان اطلاع دادند که برای ریاست مجلس مقدس انتخاب شده‌اید و باید در جلسه آتیه بسمت ریاست در مجلس مقدس حاضر شوید وعده هم از وکلا بمنزل ایشان رفته بودند اما ایشان ببعضی ملاحظات قبول ننموده‌اند یا ملاحظه نقاهت مزاح یا علت دیگر از ریاست مجلس خود را مستعفی داشته حال رأی مجلس چیست.
حاج سید باقر- آیا حق دارند که قبول ننمایند.
نایب رئیس- البته کس را نمی‌توان مجبور نمود.
حاجی شیخ حسین – رسماً باید جناب مخبرالملک استعفای خود رااظهار دارند.
مخبرالملک – بنده کمال تشکر را دارم از حسن ظنی که آقایان نسبت ببنده اظهار داشته‌اند و بسمت ریسات انتخاب کرده‌اند و کمال افتخار را هم حاصل نمودم ولی چون خودم ملاحظه می‌کنم می‌بینم که نمی‌توانم از عهده این خدمت برآیم لذا مستدعی هستم بنده را از اینخدمت معاف داشته دیگری را انتخاب نمایند.
نایب رئیس- چون میگویند که نمی‌توانم و اظهار عجز می‌کنند نمی‌شود ایشانرا مجبور نمود فعلا اگر صلاح میدانید شروع بانتخاب رئیس بنمایید یا می‌خواهید انتخاب رئیس را موقوف بروز دیگر بفرمایید.
حاج سید باقر-اگر امروز هم رئیس معین شده وقبول نکندچه باید کرد.
وکیل التجار- توضیحاً عرض می‌نمایم هر گاه بعد ازاین کسی را بریاست انتخاب نمایند واز قبول ریاست امتناع کرد نباید آقایان وکلا امتناع ایشان را قبول بنمایند بلکه باید علت عدم قبول ریاست را پرسید و فهمید سبب چیست که از قبول مقام ریاست که امروزه اهمیت دارد امتناع می‌کنند.
نایب رئیس- عقیده من برخلاف عقیده بعضیها است که میگویند ریاست مجلس اهمیت ندارد بلکه امروزه ریاست مجلس خیلی اهمیت دارد و باید شخصی باشد که بتواند از عهده برآید جناب مخبرالملک بواسطه علتی که در مزاجشان است ملاحظه می‌کنند که از عهده تحمل این زحمات و مشقات نمی‌توانند برآیند حال باید دیگری را انتخاب نمود که بتواند از عهده برآید ولازم به پرسیدن علت قبول ننمودن نیست.
وکیل التجار- غرض این است که باید فهمید که علت و سبب چیست که قبول ریاست نمی‌نمایند این جهت را ما خودمان باید بفهمیم و بگوییم معلوم است کسی که باین سمت انتخاب می‌شود می‌بیند که از ایشان پیشرفت ندارد از این جهت است که قبول نمی‌کنند.
نایب رئیس- تکلیف رئیس با وکلاء و تکلیف وکلاء بارئیس همان است که در نظامنامه نوشته شده است.
وکیل الرعایا – همین قدر که جناب مخبرالملک اظهار کردند که نمی‌توانند از عهده برآیند فوراً باید ورقه رأی منشتر شود و همان دلایلی که در جلسه سابق برای انتخاب رئیس در همان مجلس گفته می‌شد همان دلایل الان هم منظور است.
آقا میرزا محمود – بنده خیلی تشکر می‌کنم از این که وکیلی که نمی‌تواند از عهده کاری برآید آن کار را قبول نمی‌کند و حالا باید ورقه رأی منتشر شده انتخاب رئیس بشود.
امان الله میرزا – این مذاکرات که می‌شود خارج از رسمیت است همین قدر که اظهار شد جناب مخبرالملک ریاست را قبول نکردند باید ورقه رأی برای انتخاب رئیس جدید منتشر شود در این موقع ورقه رأی برای انتخاب رئیس منتشر شد.
ممتازالدوله – به پنجاه و هشت رأی بریاست انتخاب شده در مقام ریاست جلوس کردند.
رئیس- خیلی متشکرم از این حسن ظنی که آقایان وکلا محترم در حق بنده فرمودند امیدوارم که انشاءالله این ادای تشکر خود را فعلا بکنم نه قولا و پیش از آن که داخل در کار شویم چند استدعا می‌کنم.
- استدعای اول آنکه اتحاد کامل در بین باشد.
- دوم انتظام مجلس است و اکثر میدانند که انتظام کار درصدد پنجاه آن با رئیس است و دراین مسئله شبهه نیست ولی پنجاه آن هم با تمام وکلا است که حاضر در همراهی ومساعد در انتظام مجلس باشند تا کارها از روی انتظام بوده پیش برود.
- سیم کار است یعنی وکالت را جزو کارهای خود ندانند و بلکه وظیفه وکالت را بعمل بیاورند و گمان بنده این است که اتحاد و کار در ضمن انتظام بعمل خواهد آمد و چون امروز موضوع مذاکرات مجلس معین نیست خوب است قدری در انتظام مجلس مذاکره شود و بعضی چیزها است که لابد باید معمول شود چنانچه تمام پارلمانها معمول می‌دارند
- اول تعیین وقت انعقاد مجلس استکه هر ساعتی معین می‌شود تماما باید در سر وقت مقرره حاضر بشوند و هر کس حاضر نشود جزو غائبین است و هفته یک مرتبه اعلان خواهد شد و غائبین را معلوم می‌نمایند و همچنین هر کس در کمیسیونها در سر ساعت مقرره حاضر نشده جزو غایبین است هفته یک مرتبه باید کمیسیونها راپورت بدهند و موضوع بحث و قرارداد خود را معین نمایند و گمان من این است هر چیزی که از مجلس علنی نگذرد کمیسیون نمی‌تواند او را موضوع مذاکره قرار بدهد.
- دویم اینکه باید موضوع مذاکره مجلس قبل از وقت اطلاع داده شود که پیش از وقت تبادل افکار نمایند.
- سیم اجرای نظامنامه داخلی است که اکثر مواد آن تاکنون اجرا نشده است و من قوه ندارم غیر از اجرای نظامنامه و برای تکمیل نظامنامه داخلی هم جناب دکتر ولی الله خان و حکیم الملک و حسنعلی خان موادی نوشته‌اند خوب است کمیسیون فوق العاده تشکیل شود که آن را تمام کرده زودتر قرائت شود تا نظامنامه داخلی تکمیل شود
دیگر اینکه برای روزهای تعطیل که مجلس رسمی نیست کارهاییکه باید مشغول شویم و معین خواهد شد ترتیب داده در روزنامها اعلان بنماییم که همه بدانند در روزهای تعطیل مشغول چه کار هستیم دیگر اینکه باعتقاد بنده رئیس پارلمان باید در پارلمان منزل داشته باشد زیرا که رئیس اگر همیشه در پارلمان باشد عوض ده ساعت می‌تواند چهارده ساعت کار کند اگر اجازه بدهند من هم دراینجا منزل نموده ومشغول کار بشویم.
آقاسید حسن تقی زاده – بنده میدانم که جناب عالی علام باصول نظامنامه‌هایی که در سایر ممالک خارجه است می‌باشید ولی اینکه می‌خواهم عرض کنم آنچه را که ما او را نظم نمی‌شمریم او اول حیات این مملکت و ملت است و آخر امید این ملت است آنهایی را که فرمودید همان است وآنهایی را که نفرمودید بنده عرض می‌کنم که زودتر همین نظامنامه را که داریم اجری بداریم و دیگر سعی شود در رفتن به آن اطاق که خیلی باعث در نظم و ترتیب مجلس است.
آقا میرزا فضلعلی آقا – اول چیزی که باید برای خود قرار بدهیم اینست که عمل کردن باین قانون اساسی و نظامنامه داخلی مجلس را فریضه خود قرار بدهیم مثل فرایض شرعی خود و نه اینکه این مسئله را هم بی‌جهة عرض می‌کنم برای اینکه عمل نمودن بقانون اساسی ونظامنامه باعث نظم و امنیت مملکت است پس مقدمه واجب واجب است و باید عمل به آن بشود که علت زندگانی و سعادت مملکت است ودیگر چیزی که لازم است روزهای یکشنبه که سابقاً هم قرار بود مخصوص باشد برای وکلاء که مذاکرات در انتظام داخلی مجلس شده رفع بعضی نواقص شود.
آقا شیخ محمدعلی – اولا تشکر دارم از این که زمانی داخل پارلمان شدم که مثل آقای ممتازالدوله شخص عالمی در پارلمان بوده و بریاست انتخاب شده و با کمال شوق می‌خواهند شبها را هم در پارلمان باشند برای اصلاح کار ملت اگر چه در خصوص موضوع مذاکره مجلس بنده نمی‌توانم چیزی عرض کنم ولی حیات مملکت منوط بمجلس و به نظم مجلس است وعمده هم اصلاح نظامنامه داخلی آنست زیرا که اگر آن نظامنامه اصلاح نشود مجلس نمی‌تواند قانونگذار باشد و آن نظامنامه سابق ناقص است مثل بودن مهر مجلس در نزد رئیس و غیره که بعضی مفاسد به آن مترتب می‌شود به اعتقاد بنده خوبست اول نظامنامه داخلی مطرح مذاکره شده اصلاح گردد و بعد شروع بترتیبات دیگر بشود.
حاج شیخ حسن – پس از عرض تبریک عرض می‌کنم که آنچه فرمودید راجع بکارکردن است و امروز چون موضوع معین نیست خوبست تعیین یکی دو کمیسیون بشود زیرا که اگر یک کمیسیون از کمیسیونها نباشد باقی کمیسیونها هم بیکار خواهند ماند وخوبست برای هر کمیسیونی یکی دو نفر با اطلاع را خود رئیس معین کنندو بقیه اعضاء را مجلس انتخاب کرده و مشغول کار شوند.
آقا میرزا آقا مجاهد – پس از تقدیم تبریک و تشکر بمقام ریاست که باین مقام منیع رسیدند و اشخاصی که محل اطمینان سی کرور ملت هستند خلاصه افکار و آراء خودرا بد از تأمل و تفکر جمع نموده و جنابعالی را انتخاب نموده‌اند البته آنچه لازمه خدمت بملت و مملکت است همانطور که فرمودند در کمال سعی و کوشش اقدام خواهند فرمود.
وکیل الرعایا- وقت مجلس که گفته می‌شود اگر همان وقت است که درنظامنامه است باید حالا معین شود زیرا که غالبا یک ثلث از وکلا حاضر نیستند و جهت غیبت هم معلوم نیست چنانچه امروز هم پس از پنج روز تعطیل باز عده وکلا از صدو شش نفر زیادتر نبود وباید جد شود که دیگر بعدها بی جهت غیبت نکنند و تبریک خود را هم بمقام ریاست می‌گذارم برای وقتیکه امتحانات خودشان را بدهند چنانچه فرمودید که امتحانات شده که با انتظام خیلی کارها پیشرفت خواهد کرد ومیکند.
رئیس- از این اظهار شما خیلی ممنون شدم وخواهش می‌کنم که هیچ یک از وکلا هم اظهار امتنان ننمایند و بلکه هر قدر می‌توانند ببنده در اجرای نظامنامه خیلی سخت گیری بنمایند.
وکیل التجار- روح مملکت اجرای قانون است ولی تا مجازات مقرره درمقابل اجرا نکردن قانون مجری نشود کارها منظم نمی‌شود همانطور که گفته شد باید مجازات داده شود واینکه فرمودید هر کس در ساعت مقرره حاضر نشد جزو غائبین است آیا جزو غائبین ده روزه است یا نه.
رئیس- این مسئله در نظامنامه معین خواهد شد.
آقا شیخ حسین – بنده از اول انعقاد مجلس چه در ریاست صنیع الدوله و چه در ریاست احتشام‌السلطنه اصرار کرده‌ام در اجرای نظامنامه داخلی وآنقرد این مسئله را تأکید نمودم که بعضی از بنده کدورت پیدا کردند و یک ماده است که عدم اجرای آن خیلی باعث بی ترتیبی مجلس شده و می‌شود مکرر گفته‌ام و حالا هم عرض می‌کنم که بموجب نظامنامه هر یک از وکلا بیش از یک مرتبه در یک مسئله حق نطق ندارد و بیشتر جهت این که کار از مجلس پیشرفت نکرده برای این است که بعضی در یک مسئله پنج شش مرتبه نطق کرده‌اند و استدعااین است که از حالا همین ماده نظامنامه اجری شود.
مخبرالملک – آنچه در بدو مجلس از تنظیم مجلس فرمودید صحیح است ولی بنده هم می‌خواستم آنچه را که آقا شیخ حسین گفتند بگویم و بطوری که در تمام ممالک متمدنه معمول است هیچ قانون از قوه نیافتد مگر این که قانونیدیگر وضع شود و اینجا از روز اول چند نفری از روی دانستگی یا ندانستگی گفتند این نظامنامه ناقص است و و بهمین خیال اجری نشد و بنده عرض می‌کنم در جلسه آتیه همین نظامنامه فصل بفصل قرائت شده و مجری شود و موادی هم که لازم است نوشته می‌شود و قرائت شده ضمیمه می‌شود و از حالا منتظر این شویم که نظامنامه تکمیل شود صحیح نیست زیرا که باز نظم مجلس مختل خواهند ماند و اینکه فرمودید که از صد و پنجاه درجه باید وکلا در اجرای نظامنامه همراهی نمایند بنده حاضرم که باندازه سهم خودم از جلسه آتیه جداً همراهی نموده ودر اجراء نظامنامه کوشش نمایم و نگذارم برخلاف نظامنامه رفتار شود.
حاج سیدنصرالله – قرار بود که از امروز مجلس اقدام در عملیات کند معلوم می‌شود که باز همان طور دارد به مذاکرات می‌گذرد.
رئیس- چون امروز موضوع مذاکره معلوم نبود گفتم در ترتیبات داخلی مجلس صحبت شود و خوب است موضوع مذاکره مجلس بعد معین شود.
اسدالله میرزا – بنده دو سئوال دارم اولا این که پس از تجدید رئیس نواب رئیس هم باید انتخاب شوند یا خیر جواب بدهند تا عرض ثانی خود را بنمایم.
رئیس- در نظامنامه که این مسئله نوشته نشده.
مخبرالملک – رئیس و هئیت رئیسه برای یکسال انتخاب می‌شوند رئیس که استعفا کند ربطی بسایرین ندارد.
اسدالله میرزا – این مطلب چون معلوم نیست هر گاه وکلا می‌پذیرند بنده هم می‌پذیرم مطلب دیگر این که آن روز در آخر مجلس صحبت از مسیوپریم و کاغذ او شد و بنا شد وقتی که رئیس انتخاب شود آن کاغذ را بخوانند حالا اگر صلاح میدانید قرائت شود و جواب هر طور صلاح است بدهند.
آقا سیدحسن تقی زاده – از چند ماه پیش که لوایح قانونی وارد شده بترتیب صحیح وتقدیم و تاخیر آن در فهرست درج نشده خوب است کمیسیون فوق العاده تشکیل شود و در لوایح و قوانین از ۳ ماه قبل باین طرف دقت نظری نموده و بترتیب انداخته و روز آمدن آن را هم بمجلس معین نمایند و نیز در تلگرافاتی که از چند ماه پیش آمده یک مراجعه قهقرائی بشود و هم موضوع مذاکره فردا معین گردد و باز عرض می‌کنم که در اینجا یک قانونی لازم است که در مواد نظامنامه داخلی افزوده می‌شود یا این که بنده بصورت لایحه قانونی آورده از نظر مجلس میگذراند و آن این است که تجربیات برای قانون خیلی مفید است و اکثر از همقطارهای بنده این مسئله را میدانند و بتجربه معلوم شد که انتخاب رئیس در مدت یکسال برای این مملکت صحیح نیست به اعتقاد بنده خوب است انتخاب رئیس سه ماه به سه ماه تجدید شود و این نه بجهت این است که تغییر رئیس بشود بلکه قوایدی دارد من جمله شخصی که برای ریاست انتخاب شده در این مدت جد و جهد می‌نماید که کمال انتظام را در مجلس بدهد و چیزی که مخالف حس وجدانی است از او بروز نماید و اگر هم بروز نماید تغییر رئیس که می‌شود لابد دویمی اوصافی را که اولی دارا بوده از خود دور می‌نماید چنانچه از تغییر کابینه وزرا فایده کلی برای مملکت حاصل شد و هر وزیری که برای تقصیری عزل شد دیگری که بجای او نصب گردید حتی الامکان کوشش می‌نماید که بهتر از سابق باشد پس اگر سایر آقایان وکلا هم تصویب می‌نماید انتخاب رئیس سه ماه بسه ماه یا اقلا شش ماه بشش ماه بشود.
آقا میرزاآقا مجاهد- خاطر عالی مسبوق است که کراراً از وزرای عظام پروگرام مسلکشان خواسته شده و بهمه لسان هم تأکید شد ولی تا حال فایده نکرده وچون امروز داخل در دوره جدید شده‌ایم خوب است که جنابعالی مقرر بدارید یک چیزی بوزراء نوشته شود که پروگرام خودشان را در حسن استقبال این مملکت پیشنهاد مجلس بنماید.
رئیس – این مسئله باید رجوع شود بصورت مجلس آن روزی که وزرا حضور داشتند و از روی همان صورت پروگرام از ایشان خواسته شود.
آقا میرزا آقا مجاهد- یک فرمایشی جنای مخبرالملک در چندی قبل فرمودند که زیاد قابل توجه و ملاحظه است و بنده آن را آماده می‌دهم که باید آن چه قوانین که از مجلس خارج می‌شود از روی تناسب باشد و یک لایحه قانون عدلیه که نوشته شده بود بنده بعضی از مواد آن را که راجع بجزا بود و از روی قانون عدلیه عثمانی ترجمه شده بود دیدم که مخالفت با قوانین شرعیه دارد پس از برای اینکه تمام قوانین از روی تناسب و تجانس و ترتیب صحیحی وضع شود لازم است که یک جمعیت قانونی تشکیل شود که اسم آنرا هر چه می‌خواهند بگویند که آن جمعیت تمام قوانین را از عدلیه و غیره بطور صحیح مرتب و تصحیح نموده بمجلس بدهند اگر چه کمیسیون تنقیح لوایح در اینجا بود ولیکن این مطلب از عهده او خارج است و باید این عده را از داخل و خارج از برای این کار جمع آوری نمود که مشغول شوند.
رئیس- بلی این بسیار رأی صحیحی است وآن روز هم جناب مخبرالملک این مسئله را مطرح کردند خیلی‌ها هم تصویب نمودند ولی میدانید که فقط گفتن در نظر نمی‌ماند خوب است این نوع مسائل را لایحه نموده بمجلس بدهند اگر لازم شد بکمیسیون رجوع شده نظرات خود را می‌نماید اگر صلاح شد همان طور معمول می‌دارند.
حاج سید نصرالله – باز تجدید می‌کنم اظهار خودم را امروز که برای تنظیم مجلس گفتگو و اقدام شده مطالب بهمان مذاکرات می‌گذرد خوب است موضوع مذاکره مجلس معلوم شود.
رئیس- عجالتا همان نوشته وزیر مالیه در باب رفتن مسیوپریم قرائت می‌شود می‌شود تا جواب آن معلوم شود و نیز در این چند روزه تلگراف زیاد بمجلس آمده باید آنها را هم رسیدگی کرده جواب داد.
آقا سید عبدالله مجتهد- آیا این شخص از جانب کی وکیل است ما باید بطور قانون خود عمل نماییم اگر آن شخص وکیل در توکیل باشد می‌تواند دیگری را وکیل کند و اگر نباشد نمی‌تواند در این موقع رقعه وزیر مالیه قریب باین مضمون قرائت شد که:
- کنترات مسیوپریم منقضی شده و می‌خواهد برود و مسیومولینر را وکیل نموده که بحساب او رسیدگی شود و هر گاه بماند باز باید به او مواجب داد و این مقرون بصرفه نیست و یک سفارش نامه هم از مجلس مقدس بانجمن ولایتی رشت و بلدیه انزلی خواسته است که در سرحد از او جلوگیری نشود و بگذرد.
حاج امام جمعه- اینجا دو مطلب است یکی کاغذ وزیر مالیه که دلالت دارد که این شخص وکیل در دادن و محاسبات است حال چه نحو خواهد بود این نوشته ساکت است مطلب دوم مسئله ایست که آقای حجةالاسلام فرمودند باید آن شخص وکیل در توکیل باشد واین قانون در میان آنها هم معمول است اگر معمول نبود سفارت امضای آن نوشته را نمی‌کرد اینکه سفارت امضاء کرده است برای همین است وباعتقاد بنده کافی است ولی باید این شخص وکیل ملتزم و ضامن شود که هر چه بپای مسیونوز وارد آمد بدهد.
مستشارالدوله – بنده در خاطر دارم همان طور که آقای حاج امام جمعه گفتند آن وقت که در کمیسیون خارجه قرارداد مسیونوز را آورده بودند خواستند فسخ نمایند سفارت بلژیک در عهده گرفته وضمانت کرد که آنچه باقی دارد شد گرفته رد کند دیگر آنکه آقای حجة الاسلام فرمودند که باید مسیوپریم وکیل درتوکیل باشد همانطور که آقای حاج امام جمعه فرمودند امضاء سفارت دراین مسئله کافی است و دلیل است بر اینکه او وکیل در توکیل بوده است.
آقا سید عبدالله مجتهد- حالا چه ضرر دارد که مجدداً توضیح خواسته شود تا اینکه بعدها جای حرفی نباشد.
لسان الحکماء- بنده می‌خواستم عرض نمایم قبل از اینکه آقایان وکلا بروند ترتیب وقت مجلس وموضوع مذاکره مجلس بعد را معین نمایند که درجلسه آتیه معمول شود.
آقا میرزا محمود – اینکه آقای مستشارالدوله گفتند در کمیسیون اظهار شد که سفارت بلژیک متعهد شده که هر چه به پای مسیونوز وارد آمد بگیرد بدهد اینجا در مجلس علنی هم مذاکره شد و حالا هم سفارت امضاء کرده همان است و اینکه آقای حجت الاسلام فرمودند مسئله شرعی است ولی در سیاسات بعقیده بنده ده نفر هم وکیل از همدیگر بشوند صحیح است.
آقا شیخ حسین – در این مسئله بقدر کفایت صحبت شد عقیده بنده اینست که وزیر مسئول ما که امروز عالم بمقتضیات و پلتیک مملکت است آنچه در این خصوص نوشته است صحیح است دیگر اینکه در باب بی‌ترتیبی مالیه گفته شد چون تا حال چهار وزیر مالیه عوض شده است خوبست که وزیر مالیه را بخواهند که در خصوص این مسئله توضیحی بدهد و ترتیب مالیه امساله هم از ایشان خواسته شود.
آقا سید حسن تقی زاده – این شخص استیذانی نمی‌خواهد سفارش نامه می‌خواهد که از انزلی بگذرد. معلوم است با آن نوشته وزیر مالیه و وزیر امور خارجه تصویب شده و اجازه داده‌اند که برود دیگر برای این مسئله جزئی خواستن وزیر مالیه درمجلس لازم نیست حال اگر باید استفساری شود خود شخص رئیس و هیئت رئیسه در خارج تحقیقات بنمایند.
آقا میرزا آقا مجاهد- در اینگونه موارد ضمانت و نوشته سفارت کفایت از این می‌کند که آن شخص وکیل در توکیل باشد چون نوشته سفارت سندیت دارد و دیگر لازم بخواستن توضیح نیست.
رئیس- اگر صلاح میدانی این مسئله ازوزیر مالیه توضیح خواسته شود و در کمیسیونهم دقت نظری بشود خوبست که موضوع مذاکره فردا معین شود و از برای جلسه آتیه در کمیسیون با مشورت هیئت رئیسه موضوع مذاکره مجلس بعداً معین می‌شود.
دکتر ولی الله خان – چیزکه باید بدواً اقدام نمایند تعیین ساعت قانونی افتتاح مجلس است که روزهای مجلس جلسه رسمی و افتتاح و انعقاد معین شده رأی گرفته شود و در خصوص موضوع مذاکرات باید حضرتعالی صورتی از مطالب و لوایحی که به مجلس آمده نوشته بدهید تاما بترتیب درآورده و فهرستی نوشته بشما بدهیم و شما هم در اجرای ترتیب آن کمال دقت را منظور دارد و حالا عقب موضوع مذاکره گشتن فایده ندارد چون خیلی لوایح و مطالب است که اگر آنها مرتب شوند موضوع مذاکرات معلوم می‌شود و عجالتاً بعقیده بنده باید ساعت قانونی افتتاح مجلس معین شود (در این موقع از بابت تعیین ساعت افتتاح مجلس مذاکرات زیاد بعمل آمده و اخذ رأی علنی شده باکثریت آراء سه ساعت بغروب مانده تصویب شد و جناب رئیس اظهار کردند که اگر کسی چند دقیقه دیر بیاید اسم او درجزو اشخاص دیرآمده نوشته خواهد شد واگر نیم ساعت دیر بیاید در جزو غائبین نوشته خواهد شد و هفته یکروز اسامی این اشخاص بتوسط روزنامه اعلان خواهد شد.)
اسدالله میرزا – از امروز تا سی و چهل روز دیگر می‌توانیم که سه ساعت بغروب مانده حاضر شویم وبعد از آن قرار دیگری می‌دهیم اما اینکه در این باب انتظام مجلس مذاکره شده بود بنده عرض می‌کنم که انتظام مجلس جمعیت حواس جمع می‌خواهد مدتی است که یکدسته در اینجا از دست جهان شاه خان متظلمند و یک عده سرباز هم امروز آمده و بنده از قیل و قال پائین حواس ندارم باید فکری در باره متظلمین نمود که اگر باید رجوع بعدلیه شود ارجاع کنندتا اینکه حواس وکلا جمع باشد.
معاضدالسلطنه – نصرة السلطنه زحمتی کشیده و لایحه نوشته تقدیم جلس نموده قرائت شده و اکثر تصویب نموده‌اند ولی این هم رفت نزد آن کاغذهای دیگر بعقیده بنده خوب است فردا همان لایحه مطرح مذاکره شود.
آقا سید حسن تقی زاده- آنچه که شما مجازات قرار دادید قانون نشد که لازم الاجری باشد زیرا که قانون باید به اکثریت آراء باشد.
حاجی سید نصرالله – شما همین قدر اعلان می‌کنید نه اینکه قانونی را دفع و رفع نمایید این ضرری ندارد.
آقا سید حسن تقی زاده – خوبست قرار بشود که اگر تا ده دفعه نیامدند استعفا بدهند.
آقا میرزا محمود – در این باب هیئت رئیسه باید دقت کنند یک مجازات صحیحی معین نمایند اینکه اگر نیامدند اعلان شود این مطلب مجازات نخواهد شد.
دکتر ولی الله خان – در سایر ممالک معمول است که مجازات نیامدن را بیک چیز نقدی معین می‌کنند یعنی از حق آن وکیل می‌کاهد بیک شکل متناسبی نه این که چیزی نقد از او دستی بگیرند چون امروزه نقداً چیزی بوکلا داده نمی‌شود صحیح نیست که جزای نقدی قرار بگذاریم و چیزی از آنها دستی بگیریم عقیده بنده این است که اگر وکیلی در سر وقت نیاید تا سه دفعه در روزنامجات اعلان شود و اگر تا ده دفعه متوالیاً بدون عذر موجه نیاید استعفا بدهد وامروزه باید از جزای نقدی صرف نظر کرد زیرا که جیزی در بساط نیست وآن هم که گفتید هر کسی دیر آمد یک چیزی خودش بنویسد آن هم صحیح نیست و باید در این ترتیب هم دقت شود.
آقا شیخ محمدعلی- آن شرحی که جنابعالی در مقام مجازات فرمودید نمی‌شود مجازات قرارداد زیرا از این که اعلان شود فایده حاصل نخواهد شد و هیچوقت عده کامل در مجلس نبوده و ما نمی‌توانیم رأی بگیریم و این ترتیب که آقای دکتر ولی الله خان گفتند بد نیست اما بشرط این که پای عذر موجه بمیان آمد همه کس می‌گوید عذر دارم و شاید هم برای خود می‌آورد.
حسین قلیخان نواب- در باب تشریف آوردن رئیس به پارلمان که شبها هم در اینجا باشد مذاکره شد و اکثر تصویب کردند حالا چه وقت تشریف خواهند آورد.
رئیس- بنده که از این مسئله مسبوق نبودم که ترتیبات آن را قرار بدهم حالا که مسبوق شدم ملاحظات خود را نموده و ترتیب آن را قرار داده بشما و سایر آقایان اطلاع می‌دهم.
حسنعلی خان – گفته شد که سربازها اینجا جمع شده و اسباب تفرقه حواس وکلا می‌گردند کراراً در اینجا مذاکره شد که وزیر مسئول، مسئول اداره خودش است او باید بداند که یک دسته سرباز او در اینجا متظلم شده‌اند آنها را بخواهد یا خودش بیاید اینجا و قراری گذارده ایشان را ساکت نمایند که اسباب تفرقه حواس وکلاء محترم نشوند.
مستشارالدوله – در باب سربازها صبح از وزارت جنگ سئوال شد که باز این سربازها آمده‌اند اینجا و قرار بود که روز شنبه دوم به آنها جیره و مواجب داده شود جواب داده شد که آنها می‌خواهند سان بدهند و جیره هشتصد نفری بگیرند چند نفر از وکیل‌ها وغیره به کمیسیون هیئت رئیسه خواسته شدند گفتند که این طور نیست ماها اجتماع واتحاد کرده‌ایم که عوض قبول نکنیم معلوم شد که اینها مسئله بی اصل بوده و گویا از طرف صاحب منصبها این را اجبار مینمایندو این سئوال و جواب را شاهزاده امان الله میرزا با وزارت جنگ کردند و گویا حالا اظهار آنها این است که تا پول نگیریم از اینجا نمی‌رویم وزارت جنگ هم بر حسب حواله که گرفته است قرار است که روز دوشنبه وجه را حاضر نماید.
امان الله میرزا – من گمان نمی‌کنم که این نظام که میگویند جزء هوا است قرارشد دوازده هزار تومان از بانک گرفته شده باین سربازها که می‌بینید بدهند و حال این جا ایستاده‌اند حکماً می‌خواهند که پول بگیرند با این که حواله در دست اوست پس معلوم می‌شود که نظام نیست و پولتیک است این سه فوج که دراین پای تخت هستند هیچ نظام ندارد و هیچ صاحب منصب نداریم و تمام این ترتیبات بجهت این است که وزارت جنگ ضعف دارد نمی‌تواند نظام بدهد و صاحب منصبها اطاعت ندارند.
آقا سید حسن تقی زاده – صحبت درآمدن سربازها بود درباره تمام متظلمین همین طور باید معمول شود که همان روز اول بعرایض آنهارسیدگی شده بهر کجا که باید رجوع شود ارجاع نمایند مقصود این است که اطاقهای محبس مفروش نشود برای جمعی که از خارج می‌آیند مدتی خوانین د رجزین اینجا بودند نمیدانم رفتند یا شاید حالا هم باشند و کاری صورت گرفته نشده وهمیشه اینجا پر از قیل و قال متظلمین است از اول باید متظلمین را بهر اداره که لازم است ارجاع کنند.
آقا میرزا محمود – این سربازها چند فوج هستند که چهارصد نفری می‌باشند ولی در موقع گرفتن حقوق هشتصد نفر جیره و مواجب می‌گیرند باین معنی که از همدیگر در وقت سان بر عده خود افزوده و بقدر مقصود خود تعداد خود را جلوه داده حقوق هشتصد نفری بگیرند.
وکیل الرعایا- شش روز قبل این سربازها اینجا بودند و آنچه لازم بود درخصوص آنها گفتگو شد محض اطمینان خاطر استدعا کردند که یک نفر هم از وکلا همراه ایشان بروند بنده را کمیسیون تصویب کرد رفتم و مذاکره هم شد عده از این سربازها قسم یاد کردند که ما دویست و چهل نفر بیشتر نیستیم وزیر جنگ هم پولی حاضر نمودکه بآنها بدهد اما گویا صاحب منصبها راضی باین کسر دخل خود نمی‌شوند و من هر چه می‌نمایم ما بیشتر از مخارج لازمه این مملکت نمی‌توانیم تدارک مالیه بنماییم نه باندازه اشتهای اینگونه اشخاص.
مجلس ختم شد.