مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ تیر ۱۳۲۸ نشست ۱۸۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پانزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویب‌نامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات - اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آیین‌نامه‌ها - بخش‌نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
شماره تلفن: ۵۴۴۸ - ۸۸۹۴ - ۸۸۹۵ - ۸۸۹۶
مدیر سید محمد هاشمی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۱۵
جلسه: ۱۸۴
صورت مشروح مذاکرات جلسه روز چهارشنبه پانزدهم تیر ماه ۱۳۲۸
فهرست مطالب:
۱-تصویب صورت مشروح مجلس
۲-بیانات آقایان: دکتر بقائی، وزیر فرهنگ، مخبر کمیسیون بودجه و دکتر متین دفتری در بودجه
۳-ختم جلسه
سه ساعت و نیم قبل از ظهر مجلس بریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
[۱- تصویب صورت مشروح مجلس]
رئیس- نسبت به صورت جلسه قبل اعتراضی نیست؟
دهقان- بنده اعتراض دارم.
رئیس- بفرمایید.
دهقان- اظهاراتی که یکی دو نفر از ناطقین در این جا راجع به جاسوسان و خائنین حذب توده کردند که مورد استناد بعضی از روزنامه‌های بیگانه واقع گردیده خواستم عرض کنم که این مطالب صحبت خصوصی خودشان است و ربطی به ملت ایران و مجلس شورای ملی ندارد- متأسفانه درباره این خائنین از طرف محاکم نظامی کمال ارفاق هم شده است و اکر در کشورهای دیگر بودند کمترین مجازاتشان اعدام بود (صحیح است).
رئیس- این اعتراض به صورت مجلس نبود، نسبت به صورت مجلس اعتراضی دارید؟ آقای مکی.
مکی- بله در جلسات گذشته آقای رئیس فرمودند که در جلسات آینده از نطق قبل از دستور خودداری و به بودجه پرداخته می‌شود چون در نظامنامه این نکته تصریح شده است که ۴ نفر در اول هر جلسه می‌توانند به عنوان نطق قبل از دستور صحبت کنند و بنده هم هیچ‌وقت قبل از دستور صحبت نکرده‌ام و هیچ‌وقت هم داوطلب نیستم که صحبتی بکنم (احسنت) ولی چون بعضی مواضیع و بعضی مطالب هست که بایستی بعرض مجلس برسد منجمله آقای ابتهاج بمقام نمایندگی و قانونگذاری ایران دیشب در روزنامه کیهان توهین کرده است در جواب ایشان می‌خواستم عرض کنم که ایشان کوچکتر از آن است که بتواند یک نماینده‌ای را تحت تعقیب قرار بدهد.
رئیس- البته نطق قبل از دستور اگر مطالب مهمی نماینده داشته باشد با اجازه مجلس ممکن است گفتم موقتاً یکی دو سه جلسه که بودجه مطرح است نطق قبل از دستور نشود دیگر اعتراضی به صورت مجلس نیست؟ آقای دکتر بقائی بفرمایید.
[۲- بیانات آقایان: دکتر بقائی، وزیر فرهنگ، مخبر کمیسیون بودجه و دکتر متین دفتری در بودجه.]
دکتر بقائی- بنده دیروز داشتم این موضوع سفارش شکر را به امریکا توضیح می‌دادم که جلسه از اکثریت افتاد نتوانستم بقیه مطالب خودم را خدمت آقایان محترم عرض کنم عرض کردم که وزارت دارایی ۱۰ هزار تن شکر یا ۹۵۰۰ تن شکر به یک کمپانی آمریکایی سفارش می‌دهد و چون معاملات قند و شکر از مجرای بانک ملی انجام می‌گیرد یعنی بانک ملی خودش کاری نمی‌کند، فقط واسطه معامله است، ببانک ملی می‌نویسند که پول این را حواله بدهید فلان بانک که شعبه بانک شاهی است در نیویورک (یکی از نمایندگان- یک قدری بلندتر بفرمایید) معذرت می‌خواهم چون کسالت دارم، عرض کردم که از بانک وقتی که این پول را حواله می‌دهند اشتباهاً شعبه بانک دیگری که طرف خود بانک ملی بوده حواله داده می‌شود نه به آنجایی که وزارت دارایی تقاضا کرده بود، بعدا از خود کمپانی چون جواب قبول ایران رسیده بود و اعتبار کرده بود به امضای ایران کشتی کرده و شروع کرده به حمل شکر برای ایران در این ضمن آن شرکت ((لیتل اند کریستمن)) تلگرافی می‌کند به دولت ایران که من یک مقداری قند هم دارم، اگر لازم دارید مذاکره کنیم و راجع به قیمتش صحبت کنیم وزارت دارایی می‌نویسد به بانک ملی ایران که جواب بدهد ما قند لازم نداریم از بانک ملی ایران وقتی که این موضوع را می‌خواهد تلگراف کنند تلگراف می‌کنند لازم نیست عطف به شماره ... در اینجا می‌بایستی تقاضای فروش قند کمپانی را ذکر کند به جای آن شماره کماند شکر را ذکر می‌کند (یعنی ظاهراً اشتباه شده است) (یکی از نمایندگان- تعمد دارند) و وقتی که این تلگراف می‌رسد بآن کمپانی و می‌بیند که یک ضرر هنگفتی نصیبش خواهد شد فوراً
اقدام می‌کند و آن شکری را که در حال بارگیری بوده می‌فروشد بدولت پاکستان و به دولت ایران هم اطلاع می‌دهد که شما اولاً حق نداشتید معامله را که قبول کرده بودید فسخ بکنید و من می‌بایستی دویست سیصد هزار تومان از شما تقاضای خسارت بکنم ولی چون من موفق شدم که این شکر را به دولت پاکستان بفروشم فقط ۲۴ هزار دلار از شما تقاضای خسارت می‌کنم البته چون در مملکت ما رایج هست که همه می‌گویند الانسان محل السهو و النسیان این هم جز اشتباه است این دو تا اشتباهی که از طرف آن متصدی بانک ملی شده. البته نتیجه‌اش را خود آقایان حدس می‌زنند چقدر مهم است حداقلش این است که الان آن کمپانی از دولت ۲۴ هزار دلار تقاضای خسارت دارد. این را اشتباه کرده و به جای این که این شماره را بنویسند آن شماره را نوشته‌اند. در صورتی که این قبیل اشتباهات به طور تصادف وانمود می‌شود همان طوری که دیروز عرض کردم تصادف را یک عده زیادی از حکما بهش قائل نیستند ولی دو تا اشتباه که هر دو تا به ضرر ایران و به این صورت باشد که توسط یک شخص هم انجام بگیرد این را نمی‌توانم تصادف بدانم. راجع به موضوع شکر صحبت‌های دیگری هم بنده داشتم که دیروز می‌خواستم در مجلس عرض کنم ولی بعد از آن که جلسه ختم شد بنده آن صحبت‌ها را خدمت جناب آقای گلشائیان عرض کردم و چون ایشان وعده دادند که رسیدگی کنند و بنده چون مقصودم این نیست که صحبت‌ها را اینجا طولانی بکنم به این جهت از عرض آنها خودداری می‌کنم تا ببینم نتیجه تعقیب و اقدامات آقای گلشائیان چه خواهد بود یک موضوع دیگری هم که بنده می‌خواهم اشاره‌ای بکنم این است که وقتی من صحبت از صورت درآمد کردم و صورت مخارج که وزارت دارایی بعد از دو سال که ما در کمیسیون بودجه تقاضا می‌کردیم موفق نشده بودند بدهند آقایان خاطرشان هست که دیروز جناب آقای گلشائیان این صورت را برای بنده فرستادند بنده خیلی میل داشتم که این صورت را مطالعه کنم و یک نظریاتی حضور محترم آقایان عرض کنم ولی متأسفانه به علت کسالتی که داشتم دیشب به هیچ‌وجه موفق نشدم که این کار را انجام بدهم. فقط دو قلمش را تطبیق کردم با بودجه تقدیمی و این جا فقط تعجب خودم را باید عرض کنم. در این صورت درآمد منابع که وصولی کشور در یک ساله ۳۲۶ هست قلم اولش را می‌خوانم مالیات املاک مزروعی جمع کل وصولی دولت در سال ۱۳۲۶- ۰۰۰ ر ۶۰۰ ر ۱۴۸ ریال است در سال ۱۳۲۷- ۰۰۰ ر ۷۰۹ ر ۱۲۴ ریال است پس ما می‌بینیم در حدود ۲۳ میلیون ریال در ۱۳۲۷ کمتر از ۲۶ وصولی داشته‌اند معذلک برای ۱۳۲۸، ۲۰۰ میلیون ریال پیش کرده‌اند، در صورتی که اگر در نظر بگیریم ممیزی ۱۳۱۴ و تفاوتی که در قیمت اجناس و همه چیز حاصل شده است دولت می‌بایستی اقلاً در سال از این بابت چهار صد میلیون ریال درآمد داشته باشد و بنده نمی‌دانم چه جور عمل می‌کند که از نصف آن مبلغ هم کمتر و تقریباً ثلث آن مبلغ را در آمد دارد معذلک هم در پیش‌بینی درآمدش دو برابر آنچه را که فکر می‌کند، قید می‌کند برای این که آقایان اگر به آن صورت لایحه بودجه مراجعه بفرمایند می‌بینند مبلغ درآمد پیش‌بینی شده سال ۱۳۲۷، ۱۸۰ میلیون ریال است و مبلغ وصولی شان ۱۲۴ میلیون ریال است یعنی ۶۰ میلیون ریال کم داشته‌اند و آقایان اگر سایر اقلام را هم در نظر بگیرند و بینند که دولت این پیش‌بینی درآمدی که می‌کند، چقدر این بودجه قلابی است و کسر حقیقی بودجه خیلی بیش از این مبلغی است که در خود بودجه ذکر شده. فقط یک موضوعی را بنده می‌خواستم تشکر کنم از زحمت زیادی که کمیسیون بودجه برای این لایحه تقدیمی دولت و گزارش کمیسیون بودجه را جلوم گذاشتند و قلم‌های آن را نگاه کردم و دیدم این همان است هیچ تفاوتی ندارد، وقتی به جمع و خرج نگاه کردم دیدم که کمیسیون بودجه درآمد را زیاد کرده یعنی مبلغ عرض کنم ۸۱ میلیون ریال.
دیدم بودجه تقدیمی کمیسیون بودجه نسبت به لایحه دولت اضافه درآمد دارد این را که دیدم گفتم خوب کمسیون بودجه زحمتی کشیده چهار ماه روی این بودجه و در نتیجه ۸ میلیون تومان اضافه درآمد پیدا کرده بنده گشتم تا پیدا کردم که این اضافه بودجه کجاست؟ پیدا کردم. این مربوط برقم ۱۸ بودجه است یعنی درآمد از ۶. ر. واردات و ۱. ر. صادرات درآمد پیش‌بینی بودجه سال ۱۳۲۷- ۳۱۱ میلیون ریال است و توی این صورت هم نیست متأسفانه معلوم می‌شود دولت وقتی پیش‌بینی کرده بود ۳۱۱ میلیون ریال در سال ۳۲۷ نتوانسته آن مبلغ را وصول بکند در لایحه بودجه ۱۳۲۸، ۲۳۰ میلیون ریال پیش‌بینی کرده خود دولت ۸۱ میلیون ریال کسر پیش‌بینی کرده نسبت به سال قبلش کمیسیون بودجه آمده و گفته نخیر شما نفهمیده‌اید همان ۳۱۱ میلیون ریال که پارسال پیش‌بینی کردید و نتوانستید وصول کنید امسال هم همان را پیش‌بینی کنید و در لایحه تقدیمی کمیسیون بودجه در گزارش تقدیمی کمیسیون بودجه به جای ۲۳۰ میلیون ریالی که خود دولت می‌گوید من این قدر بیشتر نمی‌توانم وصول کنم کمیسیون بودجه گفته نخیر تو نمی‌فهمی و باید ۳۱۱ میلیون ریال بتوانی وصول کنی این تنها زحمتی بوده است که کمیسیون بودجه در عرض این سه ماه برای این لایحه کشیده است (دکتر معظمی- جواب دارد عرض می‌کنم) بله جواب دارد همه چیز جواب دارد میدانم جواب دارد هر چیزی که بگویم جواب دارد، تمام چیزها جواب دارد در این مملکت وقتی که جناب آقای دهقان می‌آیند در جایی که بنده نه صحبتی کردم که چرا توده‌ای‌ها را محاکمه کردند و نه گفتم که کم کرده‌اند یا زیاد فقط صحبتی روی اصول کردم بنده، هر شخص بی‌غرض و مرضی هم در قلب خودش باید تصدیق کند که من روی اصول حرف می‌زنم اگر شمر را بیاورند در یک محکمه برخلاف اصول محاکمه‌اش کنند هر کس خواهد گفت این برخلاف اصول محاکمه شده. این مانع از این نیست که شمر آدم بدی باشد هیچ مانع نیست ولی اگر آن محاکمه برخلاف اصول شده بنده حتی می‌خواهم بگویم که آن کسانی که برخلاف اصول محاکمه می‌کنند می‌خواهند به آن شمر بهانه بدهند که بگوید ببینید مرا برخلاف اصول محاکمه کردند، بله به این هم جواب می‌دهند.
به هر چیز دیگری هم جواب می‌دهند جناب آقای دکتر معظمی بنده تنها چیزی که دیدم زحمتی که کمیسیون بودجه کشیده در عرض چهار ماه مطالعه، فقط پیش‌بینی درآمد یک قلم را به جای ۲۳۰ میلیون گفتند نخیر شما ۳۱۱ میلیون پیش‌بینی کنید ولی ممکن بود کمیسیون بودجه این پیش‌بینی درآمد را برای سائر اقلام هم همین طور بالا بر دو بگوید شما برای انحصار دخانیات بجای یک میلیارد و هشتصد میلیون، پنج میلیارد و نهصد میلیون پیش‌بینی کنید آن وقت با این ترتیب که چند قلم اضافه می‌شد می‌دیدیم که الحمدالله بودجه ما دخل و خرجش یکسان بوده است ممکن بود (امیرتیمور-کاملاً صحیح است) (دکتر معظمی- صحیح نیست الان عرض می‌کنم) این صحیح است جناب آقای امیرتیمور برای بنده بسیار قیمتی است جناب آقای دکتر معظمی چون ایشان ۲۰ سال است در کمیسیون بودجه بودند تجربه‌شان از بنده و شما در امر بودجه خیلی بیشتر است کاملاً به جهاتش وارد هستند و ایشان درد بنده را بهتر می‌توانند بفهمند. چون در کمیسیون بودجه با هم بودیم و تقاضای این صورت ریز را با هم کردیم، البته جنابعالی می‌توانید جواب بدهید جناب آقای دکتر معظمی بنده منکر نیستم (دکتر معظمی- در دو ماهه اول سال عوائد گمرک دو مقابل شده تمبرش هم زیاد می‌شود) پس دیروز با نظریات خود به این نتیجه رسیدیم و این چند کلمه را از لحاظ سیاق عبارت از آقایان محترم اجازه می‌خواهم تکرار کنم. تمام این حرف‌ها به مصداق آواز دهل شنیدن از دور است برای فریب دادن و سرگرم کردن ملت فقیر و مسکین و بیچاره ایران و همین طور مبارزه سطحی با ترویج و رسوخ افکار مسموم اشتراکی است و در حقیقت اساس محکمی ندارد و به عقیده من این طرز عمل کاملاً نقض غرض است خلاصه ما کارهای بسیار مفید و بسیار مؤثر عمرانی که به چشم دیده شود و باری از دوش ملت بردارد و با لذت و مسرت دل اهالی مملکت حس بشود لازم داریم نه حرف و سازمان و مشاوره و مصاحبه و نطق و دستور و غیره، عمل مثبت عمل عمل مؤثر، ایجاد کار، رفع مظالم مبارزه با دزدی و ارتشاء. آیا چنین کارهایی در حساب دولت فعلی وجود دارد یا خیر؟ متأسفانه باید اذعان کرد که خیر. ملت‌های بزرگ دنیا زمام امور خود را به دست عناصری می‌سپارند که دلسوز ملت باشند و جنبه خلاقیت در کارها و ابتکار زیاد داشته باشند. بدبختانه حکومت‌های ما به دست کسانی است که ابتکارشان فقط در حدود اعلامیه‌ها و گریه کردن برای مردم ایران است. آقایان محترم این اعلامیه اخیر جناب آقای نخست وزیر را در روزنامه‌ها ملاحظه فرموده‌اند که نوشته‌اند در این هوای گرم تابستان در ایام مبارکه متبرکه ماه رمضان، مردم بیچاره در آفتاب سوزان می‌روند و در دکان‌ها می‌ایستند و شکر گیر نمی‌آورند. و مردم البته این اعلامیه‌ها را گرفته‌اند و به جای شکر توی چایی می‌ریزند و می‌خورند (عباس مسعودی- تمام شد آقا) این تنها کاری است دولت کرده باید به آنها گفت باید پیش از آن که این طور بشود شما می‌بایستی فکر کنید اینها تمامشان مسئولند از شخص نخست وزیر تا پائین‌ترین عضو همه مسئولند این هنر نشد که وقتی که مردم به بیچارگی افتادند بگویند ما تعقیب می‌کنیم تازه تعقیبش هم بنده به آقایان قول می‌دهم که به جایی نخواهد رسید برای این که آن دزدان گردن کلفت اگر به فرض محال تعقیب هم
بشوند، به فرض محال عرض می‌کنم این را باز اجازه می‌خواهم این جمله معترضه را عرض کنم، خیلی سر آقایان را درد آوردم و حال خودم هم خوب نیست عرض کنم یک روز در پارسال شرفیاب بودم خدمت اعلیحضرت همایونی فرمودند که بدبختی این مملکت این است که در طی تاریخش هرگز یک دزد به جرم دزدی تعقیب نشده اگر یک دزدی را هم تعقیب کرده‌اند به عنوان دزدی فقط منظور سیاسی در کار بوده است. اینقسمت را اعلیحضرت فرمودند. بعد از مدتی آقای امانپور که آقایان می‌دانند آن اختلاسات را کرده بود علت محکومیتش هم این بود بنده خودم از قضات آن محکمه شنیدم در محکمه استیناف که گفت که پرونده به اندازه‌ای مفتضح است که با وجود تمام فشاری که از اطراف می‌رسید و با وجود آن که آقایان خاطرشان است این شخص چهار تا روزنامه در تهران راه انداخته بود که دادگستری و سایر مصادر را تحت نفوذ قرار بدهد با وجود این پرونده‌اش گفت به اندازه‌ای مفتضح بود که نتوانستیم تبرئه کنیم خوب ما خوشحال شدیم و من پیش خودم گفتم که الحمدالله پس از شش هزار سال یک دزدی فقط به جرم دزدی محکوم شد یک روز شنیدم که این را بخشیدند بنده مخصوصاً برای همین امر شرفیاب شدم حضور اعلیحضرت همایونی و معلوم شد که وزارت عدلیه ضمن دویست تا اسم که عفو می‌دهد اسم این را هم گذاشته آن لاها، خوب عفو شده.
حالا هم به شما می‌گویم اگر به فرض محال اتفاقی افتاد و یک دزدی تعقیب شد و محکوم شد آخرش یک روز می‌بینم که عفو شد. این برو برگرد ندارد بنابراین این بودجه با این جدول و با این اقلام برای حفظ ظاهر است برای این است که در محافل بیگانه گفته نشود دولت و مجلس ایران چند سال است نتوانسته‌اند بودجه خود را تنظیم کنند و به تصویب برسانند حالا ما می‌خواهیم برای ترمیم این اظهار نظر از لحاظ حفظ آبرو و ظاهرسازی در خانه خراب خود را آب و جارو کنیم اگر چه درون خانه خراب باشد. خیر آقایان محترم این کارها تصحیح نیست این تظاهرات دردهای ملت را اعلاج نمی‌کند این کارها اساسی و دنیاپسند نیست و مقرون به صلاح و صرفه ملت و سربلندی ایران نمی‌باشد باید ترس و احتیاط و خودپرستی را کنار گذاشت باید فداکاری کرد باید جسارت داشته باشیم و حقوق خودمان را بگیریم. این جانب با تصویب بودجه به این صورت جداً مخالفم و با توجه آقایان محترم به مطالب و تحلیل مفصلی که از معایب لایحه بودجه به عمل آمد اعتراضات خود را خلاصه می‌کنم اولاً در دو مقدمه لایحه دولت و گزارش بودجه کاملاً اذعان شده است که بودجه به نحو بسیار ناقصی تنظیم شده و با تمام واقع وفق نمی‌دهد ثانیاً عدم تعادل بودجه با کسر اقلا ۴۵% با آن توضیحاتی که عرض کردم کاملا عیان است و مورد اعتراف دولت نیز می‌باشد و ملت ایران هرگز نمی‌تواند برفع این نقایص و تأمین کسری مهم بودجه به وعده و وعید دولت خیلی اعتماد داشته باشد زیرا دولت فعلی با روش کنونی قادر به انجام وعده‌های خود نخواهد بود و اصلاً عادت نکرده‌اند که به وعده‌های خود وفا کنند به طوری که آقایان ملاحظه می‌فرمایند همین آقایان وزیرانی که الان هم در مجلس تشریف ندارند در اکثر دولت‌ها شرکت داشتند و همواره وعده‌های مفصلی برای بهبود اوضاع و استیفای حقوق ایران داده‌اند و مع‌التاسف نتیجه‌ای از این همه وعده‌ها تاکنون مشهود نگردیده است. مخصوصاً این دولت حاضر که محیط بسیار مساعدی برای انجام عمل مثبت و کارهای اساسی سریع داشته و کاری انجام نداده چه در مسائل خارجی و چه در مسائل داخلی و خیلی زندگی مردم بدتر از همیشه است و در مسائل خارجی که سرشکسته‌تر از همه موقع دیگر هستیم در صورتی که با موقعیت امروز جهانی اگر دولت با شهامتی پیدا می‌شد که جداً اراده کار داشت حتی اگر با اولتیماتوم هم حقوق حقه ایران را مطالبه می‌کرد قطعاً نتیجه می‌گرفت.
ثالثاً- تصویب لایحه بودجه با این وضع به عنوان ننگ بزرگی برای مجلس ۱۵ درج خواهد شد (یکی از نمایندگان- از یک دوازدهم بهتر است) می‌دانند آقایان الحمدالله احتیاج زیادی هم نداریم زیرا با تصویب این لایحه بسیاری از عملیات غیرقانونی دولت‌های سابق و لاحق و تصمیمات مضر و بی‌تعقل آنها را تصدیق و تصویب می‌نمایند و این عمل با آن فریادهایی که در ابتدای این مجلس بر علیه بعضی تصویب‌نامه‌ها شنیده می‌شد گویا قدری منافات هم داشته باشد. در عین حال پس از تصویب بودجه دولت کاملاً از مجلس مستغنی می‌گردد و ممکن است یک فترت طولانی ایجاد شود (مکی- مسلم است) و بسی کارهای ناشایسته و خلاف قانون مصوب تصویب‌نامه‌ها انجام شود (حاذقی- فال بد نزنید.) بله می‌بینیم آقای حاج حاذقی می‌بینیم. چه می‌گویید فال بد نزنید چنانچه دیده‌ایم و تجربه‌های تلخ آن روز هنوز گریبانگیر ما است و دولت‌ها هم دیده‌اند که هر تصویب‌نامه‌ی غلطی که بگذرانند کسی را با ایشان کاری نخواهد بود. مثلاً ممکن است به موجب همین فترت دولت تصویب‌نامه‌ای بگذراند پشتوانه اسکناس را تقلیل بدهد و اسکناس منتشر بکند البته لایحه نشر اسکناس را آقایان خاطرشان هست دولت دست برنداشته از این لایحه اسکناس و بنده مجبورم برخلاف آن دفاع شدیدی که جناب آقای وکیلی اینجا کردند به نفع لایحه مجبورم عرض کنم چون من حساب زندگیم را دارم نسبت به اسفند ماه تاکنون بنده ماهیانه ۹۰ تومان اضافه خرج پیدا کرده‌ام در صورتی که هیچ رقم زیادی در زندگی من وارد نشده است حالا می‌گویند صادرات ارزان شده است واردات چه جور شده است اینها را بنده نمی‌دانم من می‌بینم که در ماه ۹۰ هزار تومان اضافه خرج کرده‌ام و این اضافه خرج برای هر ایرانی هست آقایان نباید گول بخوریم که بیایند اینجا فریاد یکشند که آقا قیمت قماش نصف شده ما که قماش نمی‌خوریم یا باید بگویند آقا بالا رفتن قیمت‌های داخلی ربطی به بانک ندارد ربطی به این لایحه ندارد دولت نمی‌تواند جلویش را بگیرد ولی آقا وقتی دولت نمی‌تواند جلویش را بگیرد خیانت است این کار.
هر دلیلی هم بیاورند چرند است بدون تعارف بنده این را روی زندگی محقر خودم احساس می‌کنم که صحبت این لایحه قیمت‌ها را بالا برد و هر کدام از آقایان که زندگیشان حساب داشته باشد و مخارجشان حساب داشته باشد احساس کرده‌اند که نسبت به اسفند ماه یک چیزی دارند اضافه خرج می‌کنند و آن ملت بدبخت آن کارگر بدبخت آن کارمند بدبخت که حالا اضافه‌اش را هم بهش نمی‌دهند آن به طریق اولی احساس می‌کند که آخر ماه کارش رسماً لنک است دیگر نان ندارد بخورد اینها را باید توجه کرد با این الفاظ اقتصادی و شیفر نمی‌شود زندگی کرد باید عمل را دید از وقتی که صحبت این لایحه شده زندگی جمعاً بالا رفته است بنده نمی‌دانم چه قلمی از آن بالا رفته است و چرا بالا رفته و کی مقصر بوده است ولی بالا رفته بنده این را عرض می‌کنم گذشته از آنهم باید توجه داشت که قانون اصلاح انتخابات نیز همی نطور معطل و معوق مانده است (دکتر طبا- تقصیر با مجلس است) نه آقا نگوئید آقا دکتر طبا با در نظر گرفتن این که بیشتر از چند روزی به آخر مجلس ۱۵ نمانده است فترت محقق خواهد بود در صورتی که آقایان محترم به خوبی می‌دانند هیچ وقت یکی از اصول قانون اساسی که هنوز لغو نشده است اساس مشروطیت کلا و جزاً تعطیل بردار نیست و نه در آن اصل و نه در هیچ اصل دیگری از قانون اساسی ایران و هیچ قانون اساسی جای دیگر دنیا قید نشده است که اگر دولت لایحه‌ای به مجلس آورد و معطل شد از عمل به آن اول می‌شود صرف‌نظر کرد جناب آقای دکتر طبا آقایان تا موقعی که قانونی به تصویب مجلس نرسیده است قوانین سابق به قوت خود باقی است (صحیح است) و به بهانه تقدیم لایحه و تقصیر مجلس در صورتی که می‌دانیم چه دست‌هایی دارد این کار را می‌کند خودتان می‌دانید آقای دکتر طبا (دکتر طبا- بنده راجع به خود لایحه عرض کردم)
شما هم می‌دانید جناب آقا دکتر طبا که وزرای این کابینه که می‌آیند این جا و نعره شاهپرستی می‌زنند و خودشان بهتر از همه می‌دانند که اعلیحضرت همایونی چقدر علاقه به اصلاح این قانون داشته‌اند همان‌هایی که آمدند این جا نعره می‌کشیدند همانها در هیئت دولت و در مجلس برای این قانون کارشکنی می‌کردند برای این که نشان بدهند که این اشخاص دروغ می‌گویند اینها مقصودشان این نیست بهانه است که می‌گویند ما میل شاه را رعایت می‌کنیم هرجا که صلاح خودشان باشد هرجا که صلاح دستوردهندگانشان هست میل شاه را رعایت می‌کنند برای برنامه فرهنگ برای قانون اصلاح انتخابات میل شاه را رعایت نمی‌کنند آقا این موضوع را دیگر تمام ملت ایران می‌داند که اعلیحضرت همایونی میل داشتند که این قانون اصلاح بشود تمام ملت ایران می‌دانند ولو این که بیایند اینجا و بگویند که نخیر تو دروغ گفته‌ای همه اینها را می‌دانند آنهایی که آمدند اینجا و نعره کشیدند در هیئت دولت نعره کشیدند و هم در مجلس اخلال کردند تا این قانون اصلاح انتخابات دفن شد به جهنم که دفن شد ولی معطل شدن لایحه دولت دلیل عدم اجرای قانون نیست که در دولت جناب آقای ساعد از ۱۶ اردیبهشت ماه به این طرف یک جرم مستمری برای عدم رعایت قانون شده است و من اعلام جرم می‌کنم (مکی- صحیح است) و میدانم که این اعلام جرم به هیچ دردی نخواهد خورد ولی امیدوارم که یک روزی برسد که این ملت شعور و حرارت پیدا کند که بتواند این مجرمین و این خائنین را بگیرد و آنها را به پای حساب بخواهد در هر حال بنده نتیجه عرض می‌کنم که عرایض این جانب در باب بودجه کل کشور به نحوی که ملاحظه فرمودید و آن طور که آقایان وزرای مسئول تلقی می‌فرمایند جنبه تذکر و راهنمایی ندارد آقایان خاطرشان هست
که در چند جلسه پیش جناب آقای گلشائیان در جواب نمی‌دانم، آقای مکی یا آقای حائری‌زاده گفتند که ما از راهنمایی‌های آقایان نمایندگان خیلی متشکریم و تشکر می‌کنیم که راهنمایی کنند ولی راهنمایی تا کی می‌شود کرد بنده از آقای گلشائیان که اینجا حضور ندارند می‌پرسم اگر ایشان سر ملکشان یک مباشری داشته باشند روز اول یک راهنمایی‌هایی به او بکنند و بگویند که فلان بذر را بکار و فلان جا را باغ کن و فلان عمل را انجام بده یا درخت فلان جا را مواظبت بکن ولی وقتی دیدند نمی‌تواند به این دستورات عمل کند و در عوض راهنمایی‌ها دزدی می‌کند در باغ را باز می‌گذارد که دزدی شود دیگر چه راهنمایی خواهد کرد؟ باید آن مباشر را بیرون کند این ملت بدبخت فلک‌زده ایران است که مجبور است عملیات این مباشرین خائن را تحمل کند و پول بهشان بدهد برای این که جلوی صدایش را بگیرند و الّا هیچ مالکی هیچ خانه‌داری با مباشرش این طور رفتار نمی‌کند همین طور که عرض کردم چقدر می‌شود راهنمایی کرد ابداً عرایض بنده جنبه تذکر و راهنمایی ندارد این مطالب جنبه مؤاخذه شدید دارد عرایض من ادعانامه ملت ایران بر این دولت و دولت‌های سابق که همیشه از یک سنخ عوامل تشکیل می‌شود می‌باشد وقتی تقصیرها ثابت شد و معلوم شد که دولت‌ها به وظایف و به مسئولیت‌های خود عمل نمی‌نمایند دیگر جای تذکر و راهنمایی باقی نمی‌ماند بلکه مقام عتاب و خطاب است و این جانب که با تصویب لایحه بودجه به این صورت و با این نقایض و با این کسری ننگ‌آمیزی جداً مخالفم و تقاضای رد آن را از آقایان نمایندگان محترم دارم
رئیس- آقای وزیر فرهنگ.
وزیر فرهنگ (آقای دکتر زنگنه)- باز هم آقای دکتر بقائی فرصتی به بنده داده‌اند که راجع به فرهنگ کشور و در مقابل مجلس شورای ملی توضیحاتی عرض بدارند گویا استیضاح ایشان هنوز ادامه دارد (دکتر بقائی- البته تا آخر دوره ادامه خواهد داشت) می‌توان گفت که استیضاح هم نیست بلکه فحاشی ادامه دارد و بنده راجع به تقاضای ایشان راجع به روزنامه به عرض آقایان محترم می‌رسانم که ایشان روزنامه‌ای به عنوان ۱۰۹ تقاضا نموده‌اند خاطر آقایان هست که تبصره‌ای در خود مجلس پیشنهاد شد به این مضمون که هر کسی وجهی از خزانه دولت می‌گیرد نباید روزنامه داشته باشد چنانچه شرحی به مقام ریاست مجلس شورای ملی عرضه شد نتیجه این تبصره این است که به نظر می‌آید حتی شامل نمایندگان محترم مجلس شورای ملی می‌شود (معتمد دماوندی- صحیح نیست) (مکی- صحیح نیست) (امیرتیمور- این طور نیست) زیرا تفسیر عنوان وجه و مقرری کافی نیست اگر گفته شده بود که حقوق از دولت بگیرند یا مستخدم دولت باشند این تفسیر صحیح می‌شد معایب دیگری هم در این تبصره بود که مجبور شدیم هرکسی در وزارت فرهنگ روزنامه یا مجله‌ای داشته باشد از انتشار آن ممنوع شود و اول هم نام خودم بود که انتشار روزنامه ایران جوان را داشتم (دکتر بقائی- چند سال بود که منتشر نمی‌شد) مجلات علمی هم بود که هیچ وقت با سیاست کاری نداشته است و حیف است که از انتشار آنها جلوگیری شود حتی با این تبصره مجله دولتی هم ممکن نیست انتشار یابد زیرا در قانون مطبوعات تصریح شده است که مدیر مسئول لازم دارد و در این تبصره می‌گوید که این شخص باید پول نگیرد گویا کمتر کسی پیدا شود که مدیر مسئول و تابع یک اداره‌ای باشد و پول هم نگیرد به هرحال این معایب در تبصره قانون هست تا موقعی که هست و تغییر نیافته و بر طبق اصول پارلمانی تفسیر نشده است باید اجرا کنیم راجع به سایر آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی فرمودند (باتمانقلیج- آقای مسعودی هم نباید منتشر کند) به آنها نیز اخطار شده است (دکتر بقائی- قانون برای بنده است برای آنها هیچ‌وقت اجرا نمی‌شود) که وضع خود را با این قانون تطبیق کنیم و باید آقایان تصدیق بفرمایید که وضع روزنامه‌ای که در حال انتشار است تا روزنامه‌ای که تازه می‌خواهید بیرون بیاید این تفاوت را دارد (مکی- چه تفاوتی دارد؟) (دکتر بقائی- مثل این است که بفرمایید پیاله‌فروشی ممنوع است ولی آنهایی که در سابق پیاله فروشی می‌کردند حق دارند ولی دیگران از این به بعد حق ندارند بفروشند) آقای دکتر بقائی نماینده مجلس و استاد دانشگاه بوده و به دو عنوان مشمول مقررات این تبصره می‌شدند (دکتر بقائی- مثل مدیر کیهان) (فرامرزی- صحیح است) و الّا چه عیبی دارد ایشان روزنامه انتشار بدهند مگر در همین پشت تریبون به اندازه کافی سوء استفاده نمی‌کنند؟
مکی- سوء استفاده شما می‌کنید اجازه ندارید توهین کنید آقا (زنگ رئیس)
رئیس- آقای دکتر زنگنه جنابعالی هم رعایت نزاکت را بفرمایید
وزیر فرهنگ- این است که توضیحات لازم را به عرض مجلس شورای ملی می‌رسانم
دکتر بقائی- خوب اینها مربوط به من نبود آقای دکتر سه روز است من از مقرری خود صرف‌نظر کردم راجع به آن چرا نمی‌فرمایید.
رئیس- آقای دکتر بقائی شما وقتی خودتان صحبت می‌کنید دیگران گوش می‌دهند بگذارید صحبت کنند.
دکتر بقائی- چون راجع به آن چیزی نگفتند.
وزیر فرهنگ- همینطور راحجع به برنامه دبستان و دبیرستان بسیار به موقع است که توضیحاتی به عرض مجلس برسد زیرا همان طوری که ایشان فرمودند موضوع بسیار مهم و قابل توجه است اولاً تاکنون آنچه صحبت شده است راجع به برنامه مقصود فقط تصحیح سنوات تحصیلی و انواع مدارس است، تاکنون ما بر طبق قانون تعلیمات اجباری یک نوع دبستان چهار کلاسه داریم یکنوع دبستان ۶ کلاسه و بعد از آن ۵ سال متوسطه مشترک است و یک سال آخر به کلاس‌های علمی و ادبی طبیعی تقسیم می‌شود، یکی، دو کلاس هم به اسم تجاری هست تصدیق می‌کنم که در مدت سنوات اخیر به علت پیدا شدن وضع و روحیه‌ای در فرهنگ که مورد علاقه ایشان است درس خوانده نشده.
دکتر بقائی- ایشان نفرمایید یعنی مورد علاقه من است این چه حرف بیجایی است می‌زنید؟
رئیس- نظم جلسه را رعایت کنید و الّا به شما اخطار می‌کنم.
دکتر بقائی- به ایشان اخطار کنید
رئیس- ایشان اگر از حد نزاکت خارج شدند اخطار می‌کنم.
دکتر بقائی- این وضع مطالب مطابق میل بنده بوده است؟! قباحت هم نمی‌فهمند
رئیس- آقای وزیر فرهنگ بفرمایید.
وزیر فرهنگ- با تمام اینها باید بگویم که با تحصیلات ادبی در یک سطر انشاء چندین غلط املایی دارند و به این قرار است اطلاعات علمی و ادبی وعدهای چنان فرض می‌کنند که مدارس بهتر شود و چرخ معارف به کار بیفتد و جوانان ما تمام مواد برنامه را فرا بگیرند نتیجه چه خواهد بود؟ دانشگاه و مدارس عالی نتوانند تمام فارغ‌التحصیل‌های مدارس متوسطه را بپذیرند و متأسفانه اکثر آنهایی که پذیرفته شده‌اند و رشته‌ای را فرا گرفته‌اند راه آنها مستقیماً از مدارس به اداره است و آن عدهای هم که کار کرده بودند مقداری ادبیات و یا ریاضیات و طبیعیات در حافظه دارند ولی از هر کار مفیدی عاجز و دست بسته هستند اینها فرزندان این مملکتند چرا باید عاطل و باطل بمانند تا به جای مفید بودن به حال کشور مردمان بیچاره و ناراضی و غیر مفید بار بیایند این وضعی است که تمام مردم این کشور غیر از عده معدودی از آن ناراضی هستند و سالها است که اصلاح آن را خواهانند این که می‌فرمایید با نهایت تعجب و در یک جلسه بدون مطالعه و صرف وقت انجام شده است ناشی از تعجیل در قضاوت و عدم مطالعه و تسلیم شدن به صرف نظر و غرض شخصی است و این مطلب چنانچه گفتم چند سال است در وزارت فرهنگ مطرح بود و مردمانی از قبیل دکتر حسابی و دکتر سحابی مشغول مطالعه بوده‌اند (دکتر بقائی- کدامشان تخصص در تعلیم و تربیت داشته‌اند) و امثال آنها که بسیار فاضلتر و عالمتر از بنده و ایشان هستند در این موضوع اظهارنظر کرده‌اند (دکتر بقائی- بنده به ایشان کمال احترام را دارم ولی استاد تعلیم و تربیت نیستم) از میان استادان تعلیم و تربیت هم تاکنون کسی نظر مخالفت ابراز نکرده است.
دکتر بقائی- و کسی دعوت نشده است.
رئیس- ساکت باشید بگذارید صحبت کنند.
دکتر بقائی- آخر دارند سفسطه می‌کنند.
رئیس- بگذارید مذاکره کنند اینجا جای اظهار عقیده است شما هر چه گفتید من صبر کردم و نگذاشتم کسی حرف بزند این را آقایان یاد بگیرید و بگذارید یک ناطق از آزادی بیان استفاده بکند خودتان حرف ناطق را قطع نکنید بفرمایید.
دکتر بقائی- آخر آقای رئیس به بنده فرصت ندادید جواب بدهم اگر اجازه بفرمایید بنده از ۱۰۹ استفاده کنم.
رئیس- بعد از این اجازه داده خواهد شد
دکتر بقائی- اگر اجازه بدهید بعد بنده جواب ایشان را بگویم
رئیس- بفرمایید آقای وزیر فرهنگ.
وزیر فرهنگ- دوره ۴ ساله ابتدایی عمومی و اجباری و مجانی خواهد بود دوره اول متوسطه ۴ سال و دوره دوم ۳ سال که به قسمتهای علمی و فنی.
و کشاورزی تقسیم می‌شود (باتمانقلیج- صحیح است) قسمت مهمی از دروس کاملتر و مشکلتر خواهد شد یعنی همان ۱۲ سال است و فقط سال آخر ممکن است در خود دانشگاه باشد (مکی-برنامه آقای دکتر زنگنه را مثل باتمانقلیج تصدیق می‌کند) گویا آقای دکتر بقائی با قسمت علمی و صنعتی و کشاورزی مخالف است و حال آن که برای زندگانی یک کشور در درجه اول تمام این کارها لازم است تصور کنید کشوری را که تمام مردمش طبیب باشند تمام حقوقدان باشند تمام ادیب باشند گمان می‌کنم که در چنین جامعه‌ای اصلاً اصناف وجود نمی‌تواند پیدا کند اگر تمام مردم فیلسوف باشند مستمعی برای آقای دکتر بقائی پیدا نخواهد شد ولی آقایان امروز خوشبختانه عدهای مهندس عالیمقام داریم فقط آنها سرداران بیلشگرند زیرا زیر دست آنها مهندسینبی و سر کارگر و غیره وجود ندارد (صحیح است) با کمال تأسف ملاحضه می‌شود که بسیاری از این نوع کارهای ما را مهاجرین انجام می‌دهند و بعد از مهندسین عالیمقام ایرانی می‌رسیم به کارگران ساده با این ترتیب نه صنعت و نه حرفت و نه کشاورزی ممکن نیست هیچ کدام در این مملکت ترقی نماید (صحیح است) این است برنامه استعماری اگر استعمار را به معنای معمور ساختن کشور بگیریم فرمایش ایشان کاملاً صحیح است ولی اگر به معنایی که ایشان می‌خواهند بگویند جوابی دیگر دارد آقای دکتر بقائی کوچکتر از آن هستند که به شورای عالی فرهنگ و آقای تقی‌زاده نسبت خیانت بدهند (دکتر بقائی- نتیجه‌اش را ملت قضاوت می‌کند) چطور شده است شما از کجا آمده‌اید که انحصار وطن‌پرستی را به شما داده‌اند (دکتر بقائی- بنده انحصار نکردم) گفتید که آقای تقی‌زاده مدتی در شورای عالی فرهنگ حاضر نشده‌اند راست است زیرا ایشان می‌فرمودند که من از حضور در شورای عالی فرهنگی که فقط کارش تصویب دیپلم و تصدیق ارزش اداری باشد بیزارم و هر وقت شورای عالی فرهنگ وارد بحث در کار خودش شد خواهم آمد (دکتر بقائی- بنده از همین اتخاذ سند می‌کنم نمی‌خواستم آن روز بگویم) خوشبختانه در این اواخر شورای عالی فرهنگ متوجه کار خودش شده است و به همین جهت جناب آقای تقی‌زاده چند جلسه قبل از این جلسات هم تشریف می‌آوردند (دکتر بقائی- تکذیب می‌کنم) تکذیب کنید اما این که صحبت شده است از این قسمت که برنامه مورد پسند اعلیحضرت همایونی نشده است برخلاف آنچه که ایشان می‌خواهند بفرمایند پس از این که شورای عالی فرهنگ به عنوان شور اول رأی داد به عرض ملوکانه رسید و مورد پسند واقع شد کسی را در این کشور سراغ دارید که بیشتر از ذات مبارک ملوکانه در بذل مال و حتی خون مقدس خودشان در راه فرهنگ مضایقه نکرده باشد (صحیح است) بدیهی است بیش از من و شما چنین شاهی به فرهنگ علاقمند می‌باشد بس است آقای دکتر بقائی بیش از این از مقام خود سوء‌استفاده نکنید
رئیس- کلمه سوء‌استفاده را هم خواهش می‌کنم آقای وزیر فرهنگ نفرمایید
دکتر بقائی- ایشان شاگرد دکتر اقبال هستند بگذارید بگویند و باید بگویند
وزیر فرهنگ- شما در مجلس تعریف خود و ذکر افتخار پدر محترم و مرحوم خود را فرمودید که در راه مملکت خدمت کرده است اگر به این حساب باشد من می‌توانم بیش از سه قرن افتخارات خود را اسم ببرم گویا خود شما هم صدراعظم خیر خواه و مقتدر ایران را مکرر گفتید چه دلیلی دارد که علاقه من کمتر از شما باشد چه دلیلی دارد که من به کشور خیانت بکنم و شما خائن نباشید شما با من طرف نیستید دلیل هم ندارد، من حساب شخصی با شما ندارم شما با وزارت فرهنگ طرف هستید شما فرهنگی را می‌خواهید که یک سال پیش از این بود که معلمین بیچاره آلت دست خود داشت و شما در همان موقع آنها را تحریک و تشویق می‌کردید شما فرهنگی می‌خواهید که به جای درس خواندن در کلاس‌ها حوزه حزبی دایر بشود و اطفال کارت حزبی در جیب داشته باشند (دکتر بقائی- چون بنده هم عضو حزب توده و با حزب توده هم لاس می‌زدم) از این جهت ممکن است نه اداره‌اش انضباط داشته باشد نه معلمینش در تدریس و نه محصلین در تحصیل ...
دکتر بقائی- در دوره گذشته من با توده‌ای‌ها همکاری می‌کردم که اینجور می‌گویید و شما همکاری نمی‌کردید حالا بنده طرفدار آنها شدم؟ بنده به عنوان ماده ۹۰ اجازه می‌خواهم جواب بدهم
رئیس- بنده یکی، دو مرتبه به اطلاع مجلس رسانیدم و طبق ماده ۷۹ جواب نامه وزارت فرهنگ داده شود، عقیده خودم را هم راجع به نمایندگان مجلس گفتم که نمایندگان مقرری می‌گیرند و حقوق ندارند می‌توانند روزنامه داشته باشند به موجب این ماده آقایان موافقت کنید که در اولین فرصتی که به دست آمد و از بحث در بودجه فارغ شدیم این را مطرح کنیم.
دکتر بقائی- وقتی که مجلس تمام می‌شود آن وقت.
امینی- همین امروز تصمیم بگیرید.
معتمد دماوندی- حالا تصمیم بگیرید.
رئیس- در ابتدای جلسه قبل از دستور.
ملک‌مدنی- این حرف حسابی است آقا.
رئیس- در ابتدای هر جلسه قبل از ورود در دستور رئیس مجلس مطالب مهمی را که آگاهی مجلس از آن ضروری باشد به اطلاع نمایندگان می‌رساند ولی این مطالب مورد بحث نخواهد شد مگر با اجازه و رأی مجلس. این را مطرح می‌کنیم ولی حالا همان بحث در اطراف بودجه است.
دکتر بقائی- ماده ۹۰ را اجازه می‌خواهم
رئیس- چند نفر اجازه خواسته‌اند آقای مخبر مقدمند.
ملک‌مدنی- باید همه را اجازه داد.
رئیس- باید در اول جلسه معلوم بشود. بفرمایید آقای دکتر معظمی.
مخبر (آقای دکتر معطمی)- بیاناتی را که آقای دکتر بقائی فرمودند مخبر کمیسیون بودجه در واقع نظریات کمیسیون بودجه را باید به عرض آقایان نمایندگان محترم برساند از آن جهت آنچه که از مطالب آقای دکتر بقائی مربوط به کمیسیون بودجه است جواب عرض می‌کنم و آنچه که مربوط به مخالفت خود ایشان با دولت است دولت بایستی جواب بدهد و ایشان نباید توقع داشته باشند که مخبر کمیسیون دفاع کند (دکتر بقائی- بنده همچو نظری ندارم) راجع به بودجه آقای دکتر بقائی فرمودند که این بودجه توازن ندارد همان طوری که فرمودند ما در مقدمه ذکر کردیم که این بودجه توازن ندارد و خود آقا هم عضو کمیسیون بودجه بودید (دکتر بقائی- صحیح است) بنابراین راجع به این قسمت بنده طول کلام نخواهم داد و آن مطالبی را که فرمودید آنچه راجع به بودجه است سه، چهار موضوع بیشتر نبود با آن که نطق جنابعالی طولانی بود ولی سه چهار موضوع بیشتر نبود یکی راجع به قسمت درآمد همان طوری که فرمودید صورتی در کار نبود بعداً صورت به جنابعالی تقدیم شد و ایرادی به آن صورت گرفتید که کمیسیون بودجه هم مطالعه در بودجه نکرده است و فقط یک رقم را اضافه کرده است کمیسیون بودجه کاملاً مطالعه کرده است و حتی ریز غالب بودجه را هم مطالعه کرده به طوری که اگر مجلس شورای ملی اجازه به کمسیون بدهد آنها را تصویب می‌کند اما راجع به قسمتی که فرموده‌اید که چرا اضافه شده است و چرا بعضی از ارقام سال ۲۷ اضافه شده است مطابق اصول کلی جنابعالی حق دارید که از نظر اصول کلی وقتی که یک بودجه را می‌نویسند بایستی که عایدات سال اول را ملاک قرار بدهند و یک مبلغی رویش اضافه بکنند و این علت داشت که اضافه کردیم چون مطابق بیاناتی که آقای وزیر دارایی در کمیسیون بودجه کردند و بعداً هم همان مطالب را در مجلس تکرار کردند با مقاسه عایدات گمرک در اردیبهشت و فروردین سال ۲۸ با آن قسمت حق تمبر را که عبارت باشد از صدی شش حق تمبر واردات چون واردات ما زیاد است و علاوه بر آن در قسمت گمرکی هم مراقبت کامل می‌شود این بود که این رقم اضافه شده و الان مطلبی که آقای وزیر دارایی فرمودند اینجا قرائت می‌کنم و این قسمت را هم عرض می‌کنم که آقای وزیر دارایی به علت کسالت نتوانستند در مجلس حاضر شوند در قسمت گمرک هم باز برای اطلاع آقایان از همین جا می‌خوانم در فروردین امسال ۵۳ میلیون وصول شده است ۳۳ میلیون ریال در اردیبهشت اداره گمرک ۱۶۲ میلیون ریال پارسال ۱۵۳ میلیون ریال و در خرداد ۲۰۸ میلیون ریال در صورتی که در پارسال ۱۷۶ میلیون ریال بود پس توجه می‌فرمایید که عایدات وقتی اضافه شد شش درصد هم اضافه می‌شود به این جهت این مبلغ اضافه شده راجع به قسمت عدم تناسب اقلام فرمودید این قسمت را در مقدمه به عرض مجلس شورای ملی رسانده‌ایم. (دکتر بقائی- بنده هم به استناد فرمایشات خودتان عرض کرده‌ام) فرمودید که اقلام با هم تناسب ندارند ولی علت عدم تناسب را عرض کردم چون در این چند سال در این مملکت بحران بوده است و تصویب‌نامه‌هایی صادر شده است این است که قسمت اعظم بودجه دولت صرف پرسنل شده است و هر وزارتخانه‌ای پرسنلش زیادتر بوده است به همین نسبت استفاده کرده است از این جهت این عدم تناسب از آنجا حاصل شده است و همان طور هم که در مقدمه بنده عرض کردم برای هدف‌های اجتماعی و عمرانی دیگر چیزی باقی نمی‌ماند ما این را توجه داشتیم و به مجلس شورای ملی عرضه داشتیم و مجلس شورای ملی الان حکم است که آیا از این مبلغ باید چیزی کسر یشود یا بودجه به صورت فعلی باید تصویب گردد راجع به قسمت تغییر برنامه
فرهنگ آقای وزیر فرهنگ جواب داد (مکی- با جواب ایشان شما موافقید؟) راجع به قسمت برنامه بنده اطلاعی ندارم و مکرر راجع به برنامه شورای عالی اینجا ایراد کردم ولی من نمی‌توانم در این قسمت با ایشان شرکت کنم که شورای عالی فرهنگ یک برنامه استعماری تهیه کرده (دکتر بقائی- تعمداً نکرده آقا) راجع به قسمت وزارت جنگ بیاناتی کردید در قسمت وزارت جنگ نظر آقا باشد بنده در جواب آقای حائری‌زاده اضافات وزارت جنگ را در اینجا قرائت کردم که به چه علت این اضافات به وزارت جنگ داده شد بعد جنابعالی فرمودید که چون ارتش کامل اینجا نیست بنابراین این اعتبار اضافه است ولی چون آنها می‌خواهند ارتش را مکانیزه کنند درخواست اعتبار نموده‌اند
به همین دلیل هم من در گزارشی که عرض کردم و تشریح کردم راجع به قسمت نظام وظیفه فرمودید البته راجع به گرفتن نظام وظیفه و طرز گرفتن نظام وظیفه و احتیاج نظام وظیفه اوضاع خیلی بهتر شده است و من مکرر از رئیس مربوطه آن قسمت تشکر کرده‌ام و باید طوری بشود که پادگان‌ها خارج از مرکز شهرستان‌ها باشد که در شهرستان‌ها وقتی که می‌آیند ماندنی نشوند آن قسمت را همان موقع به آقای وزیر جنگ تذکر دادم راجع به الحاق ژاندارمری آقای وزیر جنگ مفصلاً جواب دادند اما در قسمت آخر فرمایشات جنابعالی که فرمودید اگر مجلس شورای ملی این بودجه را تصویب کند این یک ننگ بزرگی برای مجلس شورای ملی است. (در این موقع دو ساعت و ده دقیقه ظهر آقای رئیس صندلی ریاست را ترک نمودند و آقای امیرحسین ایلخان نائب رئیس به جای ایشان جلوس کردند) در صورتی که آقای دکتر بقائی بنده بنده خیال می‌کنم که اگر در این آخر دوره مجلس این بودجه را تصویب کند باز هم برای این مجلس یک افتخاری است و یکی هم این که فرمودید که اگر ما این کار را بکنیم در دوره فترت دولت از وجود مجلس شورای ملی بی‌نیاز خواهد بود در صورتی که من معتقدم که در دوران فترت یک بودجه‌ای که ملاک عمل عمل باشد اگر دولت در دست داشته باشد نمی‌تواند از آن تجاوز کند ولی اگر بودجه‌ای در دست دولت نباشد دولت به بهانه این که ملاک قانونی در دست خود ندارد می‌تواند هر عملی را که بخواهد بکند. بنابراین این اختیار هم از دولت سلب می‌شود و ما باید بودجه را تصویب کنیم و بنده خواستم تمنی کنم از آقایان که راجع به این قسمت یک قدری کم صحبت بفرمایید که در این آخر دوره بشود بودجه را تصویب کرد و آن روز هم عرض کردم ۲۴ روز بیشتر نمانده امروز هم عرض می‌کنم ۲۱ روز دیگر بیشتر از عمر مجلس شورای ملی باقی نمانده است سه چهار روز احیا است دو سه روز هم مجلس نخواهیم داشت و بعد هم اختیار داده شده است به سو کمیسیون یعنی سو کمیسیون بودجه صورت ریز بودجه را تصویب بکند و بعد هم آقایان در پیشنهادات همان طور که عرض کردم صرفه‌جویی کنید و صحبت هم کمتر بکنید و راجع به قسمتهای دیگر مطالب آقای دکتر بقائی چون خود دولت به آقای دکتر بقائی جواب خواهد داد بنده فعلاً عرضی ندارم.
نائب رئیس- آقای دکتر متین دفتری، افرادی که در فهرست خارج ثبت نام کرده‌اند موافق و مخالف صحبت می‌کنند.
دکتر متین دفتری- بنده به عنوان موافق بودجه نام نویسی کردم ولی البته موافق مشروط هستم و علت این که موافق ثبت کرده‌ام اینستکه اصلا معتقدم که مهمتر کاری که هر مجلسی باید انجام بدهد تصویب بودجه است (صحیح است) و بنده با یک دولتی اگر موافق باشم یا مخالف باشم در قسمت بودجه هیچ نظر موافق و مخالف نگاه نمی‌کنم هیچ نظر به اکثریت و اقلیت نخواهنم داشت و چنان که در گذشته هم همین رویه را تعقیب کرده‌ام بودجه مملکت باید موقع خودش تصویب بشود (صحیح است) بنده خیلی متأسفم که آن طور که قانون اساسی مقرر داشته عمل نشده است و الّا این مذاکراتی که امروز در بودجه می‌کنم بایستی در ماه اسفند می‌کردیم هوا هم خیلی بهتر بود مناسبتر بود و دیگر مجبور نبودیم چنین روزهای گرمی روزی پنج ساعت بنشینیم راجع به بودجه صحبت کنیم و به همین ملاحضه بنده سعی خواهم کرد که خیلی به اختصار بکوشم مطالبی که خیلی لازم باشد عرض کنم و یاداشت هم کرده‌ام که وقت مجلس را کمتر بگیرد البته با توضیحاتی که آقای مخبر محترم کمیسیون فرمودند باز مجبورم یک دو کلمه‌ای راجع به قیافه بودجه باز به عرض آقایان برسانم براین که این قیافه بودجه خیلی قیافه امیدبخشی به اصطلاح نیست بر این که ما مواجه می‌شویم با یک بودجه‌ای که هفت میلیارد و هفتصد و هشتاد و پنج میلیون و خرده‌ای درآمد نشان می‌دهد و یازده میلیارد و هفده میلیون خرج یعنی همان طور که خودتان نتیجه گرفتید سه میلیارد و سیصد و سی و یک میلیون ریال کسر نشان می‌دهد بنده خاطرم می‌آید که برای سال ۱۳۱۹ خود بنده بودجه‌ای آوردم به این مجلس از کل بودجه یعنی جمع درآمد و خرجش ۳۳۳۱ میلیون نبود ۳۰۰۰ میلیون ریال بود که می‌گفتیم یک رکورد بودجه زده‌ایم که در تمام بودجه ۳ هزار میلیون جمع و خرج آورده‌ایم و حالا به اندازه آن سه هزار میلیون شما کسر دارید نشان می‌دهد در این بودجه در صورتی که با اعتراف خودتان ما از آن سه هزار میلیون ۵۲ درصدش را صرف کارهای عمرانی و ساختمانی و کار پیدا کردن برای مردم می‌کردیم حالا شما ۱۲ درصد بیشتر نمی‌کنید بنایراین حق داریم که یک قدری راجع به بودجه نگران باشیم و موافقت بنده با این بودجه مشروط با صلاحاتی است که پیشنهاد خواهم کرد در این باب و خودم توضیح می‌دهم و پیشنهادهایی که کردم در موقعش طرح می‌شود بنده از این دو نتیجه می‌خواهم بگیرم یکی این که در آمد بودجه تشکیل می‌شود از ۱۳۴۸ میلیون مالیات مستقیم و عایدات املاک ۱۳۴۸ میلیون از این درآمد شما فقط مربوط است به مالیات مستقیم و درآمد املاک اما در مقابل ۴۹۳۷ میلیون بنده حساب کرده‌ام از یک اقلام مختلفی که در درآمد نوشته شده است مربوط است به مالیات‌های غیرمستقیم و عوارضی که دولت به اسامی مختلف می‌گیرد و تحمیل بر مصرف‌کنندگان کشور می‌شود جمعش ۴۹۳۷ میلیون است (دکتر معظمی- نسبتش به ۱۳ و ۷۷ است درصد) و ۹۱۷۰ میلیون عایدات نفت را که اضافه کنیم به اضافه مالیات مستقیم جمعاً ۲۲۶۵ میلیون می‌شود و خیلی کمتر از پولهائی است که کلیه وجوهی که به عنوان مالیات مستقیم کیگیرند خیلی کمتر از نصف تحمیلاتی است به مصرف‌کنندگان مملکت می‌شود پس این بودجه بنده نمی‌توانم بگویم آقای مخبر محترم نتیجه این بودجه‌ای که شما به مجلس آورده‌اید هم منافی است با عدالت اجتماعی و هم یکی از موجبات مهم گرانی این مملکت است (رفیع -عجب موافقی هستند آقای دکتر) بلی موافق هستم شرایط را هم عرض خواهم کرد و انشاء‌الله دولت هم قبول خواهد کرد و مجلس هم می‌پذیرد و خود بنده هم با کمال افتخار باین بودجه رأی خواهم داد مطلب دوم از این استفاده می‌شود که ۱۴۰ هزار مستخدم از این بودجه استفاده می‌کند که عدد صحیحش هم گمان می‌کنم بیشتر از این باشد که همان ۹۸ درصدی که جنابعالی در بودجه قوم فرموده‌اید که غیر از مصارف عمرانی است در واقع صرف مستخدمین و تشکیلات اداری می‌شود و ما اگر یک تأملی بکنیم یک تجدیدنظری در این قسمت‌ها بکنیم مسلماً هم بار مردم سبکتر خواهد شد و هم این که چرخ‌های این مملکت بهتر راه خواهد افتاد و هم این که برای مردم کار پیدا خواهد شد و این فکرهایی که راجع به مستخدمین دولت عرض کنم که این تصفیه و اینها بنده هیچ امیدوار نیستم از این تصفیه که ۱۴۰ هزار مستخدم را یک هیات تصفیه می‌خواهد در عرض یک سال وضعیتشان را رسیدگی کند این از محالات است باید برای مستخدمین فکر دیگری کرد
برای مستخدمینی که زیادی هستند باید حتماً فکر یک کارهای تولیدی بکنند (یمین‌اسفندیاری-صحیح است) وضعیت استخدامی آنها را تعویض کرد با یک ترتیب دیگری (صحیح است) و به این ترتیبی که در نظر گرفته شده بنده امیدوار نیستم که این مسئله مهم که از معضلات ما است و به این ترتیب حل شود (یمین اسفندیاری- این علاج فاسد به افسد است)
امروز در هر کشوری اهالی هر کشوری حق دارند که از دولت خودشان کار بخواهند حتی در قوانین اساسی جدید دنیا این حق برای افراد هر کشوری شناخته است نمی‌شود گفت ترا همین طوری می‌ریزم توی کوچه (یمین اسفندیاری- حق مسلم است) بنده اگر نظریاتی راجع به بودجه عرض می‌کنم بیشتر از جنبه اقتصادی است برای این که بنده نگرانم از این که با این وضعیتی که دولت پیش گرفته و جلو رفته است با این بودجه‌ای که عدالت اجتماعی در آن رعایت نشده و تحمیل عایدات بیشتر بر مصرف‌کنندگان یعنی طبقه سوم مملکت است این یک حدی دارد و یک روزی این منابع خشک خواهد شد به این ترتیبی که شما پیش می‌روید و نمی‌دانم که شما درآمد برای بودجه از کجا خواهید داشت حتماً برای این که بودجه شما اصلاح شود باید یک اصلاحات اقتصادی عمیقی در کشور کرد فعلاً تجارت خارجی ما از هر حیث موجب نگرانی است واردات در تزاید است و صادرات در تنزل به طوری که نزدیک به صفر رسیده است و اگر لیره‌هایی که از نفط جنوب عاید ما می‌شود نبود واقعاً می‌بایستی حالا خیلی در عسرت باشیم برای این که لیره‌هایی که از صادرات به دست می‌آید روز به روز در تنزل است وقتی که صادرات نباشد تولید هم قهراً از بین می‌رود اگر تولید از بین برود معلوم نیست که دولت در آینده عایدات خود را از چه خواهد گرفت و کسر بودجه تا به چه میزان ترقی خواهد کرد و کسر بودجه ما که بعد از شهریور ۱۳۲۰ سال به سال زیادتر در دوره
فترت قبل از این مجلس به ۱۶۰ میلیون تومان رسیده بود و در این مدت دو سال دو برابر یعنی ۳۳۳ میلیون شده است و اگر وضع اقتصادی ما اصلاح نشود در سال‌های آینده به اضعاف خواهد رسید و خلاصه به واسطه این وضع و خشک شدن منابع ثروت از یک طرف و برهان بیکاری و گرسنگی روز بروز شدیدتر می‌شود و مردم در شهرستان‌های دور دست زندگیشان ببخشید مثل حیوانات می‌شود که اینجا مکرر گفته‌اند که مردم علف می‌خورند فقط برای نمونه از این تأثری که داشتم: یک نفر بازرس امتحانات از یک شهرستانی که گمان می‌کنم حوزه انتخابیه آقای منصف باشد آماده بود می‌گفت که یک بچه‌ای را در موقع امتحان دیدم که از شدت گرسنگی ضعف کرده و همان جا تلف شد از طرف دیگر تجار ما پی در پی ورشکست می‌شوند برای این که با تنزیل صدی سی مواجه هستند در صورتی که تنزیل بانک صدی هفت است ولی بانک اعتبار نمی‌دهد و شاید هم نمی‌تواند بدهد صنایع ما هم که در زمان سلطنت اعلیحضرت فقید به وجود آمده بود و در زمان جنگ اهمیت آن معلوم شد متأسفانه در شرف اضمحلال است به عقیده بنده آقابان نمایندگان بدانند که ما بزرگترین تجلیلی که از اعلیحضرت فقید می‌توانیم بکنیم این است که کارها و آثار او را نگه داریم و حفظ کنیم و به کار بیندازیم با این ترتیب روح پادشاه فقید شاد خواهد شد اگر بخواهیم یک تجلیل حسابی کرده باشیم (صحیح است) چرا برای این که این کارخانه‌جات ما چه دولتی و چه ملی در زمان جنگ برای کار متفقین فرسوده شده است و محتاج به تعمیر و لوازم یدکی هستند که برای خرید آن نه ارز دارند نه ریال بانک ملی ما هم که به آنها عرض نمی‌دهد این یکی، دوم هم این که در نتیجه سوءسیاست اقتصادی و عدم حمایت از مصنوعات داخلی با کالاهای وارداتی که جلوی آنها باز شده است ما نمی‌توانیم رقابت بکنیم و به عقیده بنده آن اظهار نظری که آقای وزیر دارایی کردند یک قدری مبالغه بود، توجه کردید؟ یک قدری مبالغه بود برای این که بنده اطلاع دارم که چه کارخانه‌جات و چه کارخانه‌جات ملی یک مقداری محصولات و مصنوعاتی دارند که نمی‌توانند بفروشند، الان اگر راجع به کارخانه‌جات ملی درست نباشد مسلماً در بانک صنعتی یک مقدار مصنوعات است که قابل فروش نیست و در انبارهای بانک دارد می‌پوسد این از یک طرف و از طرف دیگر اعتبار هم به آنها نمی‌دهند نه اعتبار ریالی و نه اعتبار ارزی که کارخانه‌هایشان را که فرسوده است و از کار افتاده بتوانند به کار بیندازند ملاحضه بفرمایید با این وضع آتیه را شما چه جور نگاه می‌کنید آقای مخبر محترم با این وضع که دولت نمی‌تواند که صنایع را نگهداری کند معلوم نیست که صنایعی که در برنامه ۷ ساله پیش‌بینی شده است چه فایده‌ای جز اتلاف سرمایه خواهد داشت اگر دولت همت دارد در اول این صنایع موجود را نگهداری کند و حفظ کند، بنابراین به عقیده بنده باید دولت تصمیم بگیرد که آیا صنایع فعلی باید بماند یا حذف شود برای این که این یک مسئله خیلی بغرنجی شده است اما اگر این صنایع از بین برود بدانند که دو نتیجه حتمی خواهد داشت یکی این که این مواد خامی که این کارخانجات فعلاً چه دولتی و چه ملی دارند صرف می‌کنند و مقدار آن هم خیلی زیاد است دیگر خریدار نخواهم داشت و چون این مواد خام از کشاورزی حاصل می‌شود ضربت مهلکی ناگهان به طبقه زارع کشور وارد خواهد آورد دو،، این که هزاران افرادی که در مزارع و در این کارخانه‌جات ما کار می‌کنند بیکار خواهند بود و خطر بیکاری در این کشور زیاد خواهد بود و یک خطر اجتماعی اجتماعی بیشتر خواهد شد حالا یک تلگرافاتی که در این اواخر از ولایات مخصوصاً از تبریز از یزد از اصفهان رسیده برای این که آقایان تضییع نشود نمی‌خواهم آقایان ممکن است که بدهم در هیئت رئیسه و آقایان مراجعه بفرمایند (امیرتیمور-رئوسش را بفرمایید) بله وضعیتشان بد است شکایت می‌کنند که کارخانه‌جات دچار بحران شده است موجودی محصولاتی که دارند به واسطه این که نمی‌توانند رقابت کنند با واردات بی‌مصرف مانده است کارخانه‌جاتشان هم بی‌مصرف مانده است کارخانه‌جاتشان هم فرسوده شده است محتاج شده‌اند به وارد کردن لوازم یدکی و برای وارد اسباب یدکی نه ریال دارند نه بنده با مشاهده این اوضاع اسف‌انگیز واقعاً شرمنده‌ام که خود بنده لااقل، از آقایان مایه نمی‌گذارم از آقایان و دولت مایه نمی‌گذارم ولی خود بنده خیلی شرمنده‌ام که تاکنون کاری برای مردم و خلاصی آنها از این وضع فلاکت بار انجام نداده‌ام و اگر رویه دولت همین طور باقی بماند خدا می‌داند که به کجاها می‌رسد و شاید بنده دیگر نتوانم در خدمات سیاسی باقی بمانم من بعد از چند سال که از خدمات سیاسی دور بودم از ابتدای دوره این مجلس در هر فرصتی این موضوعات را پیش کشیدم و چه در موقع طرح برنامه و بودجه‌ها و یک دوازدهم‌ها و فرصت‌های دیگر این تذکرات را داده‌ام، با دولت فعلی هم بنده در موقع طرح برنامه شرایطی کردم یعنی در واقع رأی اعتماد بنده به دولت مشروط بود که دولت شرط‌های مخصوص بنده را قبول کرد و بنده آن رأی اعتماد را دادم اول پایین آوردن هزینه زندگانی دوم اصلاح وصول مالیات‌ها بود سوم اصلاح دادگستری مخصوصاً در قسمت ضابطین دادگستری که ژاندارمری و شهربانی باشد در اواخر دی ماه سال گذشته که اثری از وعده دولت راجع به هزینه زندگی ندیدیم بلکه برعکس تصویب‌نامه‌ای صادر شد که به عقیده من وضع را خیلی بدتر کرده بود سوال مفصلی در این قسمت توسط مقام ریاست برای دولت فرستادم و تهدید به استیضاح کردم در این سؤال اما جوابی به این سؤال نرسید بنده هم استیضاح نکردم برای چه؟ ...
برای این که دولت با کمپانی نفت جنوب مشغول مذاکره بود و من نخواستم دولتی را که در حین چنین مذاکرات مهمی است تضعیف کنم انتضار داشتم بلکه حل اختلافات بین دولت و کمپانی که حتماً ضروری است برای ما موجب گشایش خواهد شد و شاید بسیاری از دردهای اقتصادی ما را درمان بکند ولی هنوز هم نتیجه‌اش معلوم نیست خلاصه برای این که وقت آقایان تضییع نشود فقط یک چند کلمه راجع به این موضوع سؤال خودم اینجا عرض می‌کنم برای این که آقایان متوجه باشند این بود که در سال گذشته در دو کابینه متوالی دو تصویب‌نامه صادر شد که به عقیده بنده آثار خیلی عمیقی در وضع اقتصادی و در وضع بازار گذاشت و نتایج خیلی نامطلوبی بخشید یکی همین موقع پارسال یک تصویب‌نامه‌ای صادر شد و یک تسهیلات فوق‌العاده برای واردات قائل شد حالا بنده جزئیاتش را عرض نمی‌کنم و تجار ما هم که متأسفانه راهنماهای خوبی ندارند که اینها را خود راهنمایی کنند افتادند روی رقابت و همچشمی روی واردات و حالا هم تویش درمانده‌اند که یکی از آثارش همین بالا رفتن نرخ تنزیل است که امروز تجار پول نقد در دست ندارند و پی در پی ورشکست می‌شوند و متوسل به سفته‌های سی درصد و ۳۳ درصد می‌شود تصویب‌نامه دوم که در دی ماه صادرشد این بود که اجازه داده شد به بانک ملی که ارزهای غیر صادراتی یعنی ارزهایی که بیشترش را مسلماً از نفت جنوب به دست می‌آوریم اینها را بانک ملی مجاز باشد که به جای گواهی‌نامه صدور به مردم بفروشد به واردکنندگان بفروشد (صحیح است) و این یک تأثیر خبلی بزرگی کرد، البته اینها باید رسیدگی شود چون دلایلی له و علیه این می‌شود آورد بانک ملی اخیراً یک توضیحاتی که داده است و در روزنامه‌ها منتشر شد او اظهار می‌کند این رویه‌ای که اتخاذ شده است نتیجه خودش را بخشیده است و صورت یک مقدار از کالاها را آورده است که مقایسه کرده قیمت‌های پارسال را با امسال که قیمت‌های کالاهای صادراتی خیلی ارزان شده است اما حالا بعضی‌ها می‌گویند یک قسمتش به واسطه این است که اصلا این کالاها در بازار خارجی پایین آمده و ارزان شده است و یک قسمتش هم مسلماً در اثر تتزل گواهی‌نامه است اما در مقابل صادرکنندگان مملکت چه می‌گویند ما سابق به امید این گواهی‌نامه صدور که تقریباً ۱۳ تومان قیمت داشت به یک زحمتی صادر می‌کردیم وباین ترتیب صادراتمان صرف می‌کرد ولی حالا که گواهی‌نامه ما به واسطه رقابت و فروش لیره‌های غیرصادراتی تنزل کرده از ۱۳ تومان به ۵ تومان رسیده دیگر صادرات صرف نمی‌کند باید این حالا مطالعه شود ببینیم که باید صادرات را فدای واردات کرد یا نه اینها را بنده عرض کردم اما راجع به وصول مالیات‌ها که اساس بودجه شما است برای این که بودجه شما تشکیل می‌شود از مالیات این مالیات همان طور که عرض کردم هم برخلاف عدالت اجتماعی است برای این که بار سنگین آن به دوش مردم فقیر و طبقه سوم این مملکت است یعنی مالیاتی است که از همه می‌گیرند اغنیا و گداها همه این مالیات را می‌پردازند و چون عده گداها زیادتر است مسلماً بارش به دوش گداها می‌افتد و آن مالیات غیرمستقیم است و سایر عوارضی است که دولت به اسامی مختلف از مردم می‌گیرد یک قسمتش هم به اسم سودهای بازرگانی است این برخلاف عدالت اجتماعی است- دومی که این مالیات مستقیمی هم که می‌گیرند این هم در طرز وصولش طوری است که باز هم بیشتر لطمات آن هم بر مردمان ضعیف‌تر است پیشه‌وران کوچک در مقابل بازرگانان به اینها بیشتر تحمیل می‌شود بنده شرطم با دولت در موقع رأی اعتماد این بود که بایستی دستگاه وصول را اصلاح بکنند تصفیه بکنند هدف وزارت دارایی باید این باشد که حتی‌المقدور تماس مأمورین مخصوصاً این مأمورین کوچک، آن مأمور ابلاغ که می‌آید پیش آگهی را ابلاغ کند نمی‌دانید چه بلایی به سر مردم می‌آورد در صورتی که هیچ عنوانی هم ندارد آدم مهمی هم نیست اما موقع ابلاغ با طرز ابلاغ بلایی به سر پیشه‌وران جزء و مردم می‌آورد که حد ندارد یکی از این موارد اجحافات زیادی که به بنده گزارش داده‌اند که از این مأمورین پیش آگهی برای مرعوب کردن مردم سرمی‌زند این است که گاهی متوسل می‌شوند قبل از این که پیش آگهی را ابلاغ کنند و هنوز اصلاً صادر نشده است می‌روند می‌گویند
که پیش آگهی برای تو دارد صادر می‌شود باید زودتر فکری کنی اگر آدم باهوشی بود و دانست که چه فکری بکند وضعش اصلاح می‌شود اما اگر یک آدم بطی‌الانتقالی باشد و نداند که چه باید کرد آن وقت پیش آگهی برایش می‌آید مسلماً پیش آگهی خیلی سنگینی که هیچ تناسبی با وضعیت مالی او ندارد بالاخره اگر او آدم باهوشی بود خودش را نجات می‌دهد با وسایلی که همه آقایان می‌دانند ولی اگر باهوش نبود البته می‌بایست آن تحمیلات را تحمل کند بنده تصدیق می‌کنم که در دولت فعلی در دستگاه وصول در هیئات رئیسه‌اش در آن مأمورین عالی مقام یک اصلاحاتی شده این را بنده تصدیق می‌کنم و تشکر می‌کنم از آقای وزیر دارایی ولی دستگاه وصول و آن دستگاه جزء اصلاً تکان نخورده همان طوری که بود هست بنده حالا آقای خواجه نوری هم اینجا نشسته‌اند یکی دو مورد را عرض می‌کنم اینجا یک پرونده است از یک حاجی مرتضی نامی بنده هم نمیشنامش فقط اسمش را میدانم در مرحله بدوی ۱۷۰۰۰ ریال برایش رای داده‌اند این مودی اعتراض کرده که قادر به پرداختش نیست پرونده را در کمسیون تجدید نظر ببازرسی فرستاده‌اند بازرس او را به یک کافه دعوت نمود که این دعوت به کافه طوری ناشیانه بوده که در پرونده هم منعکس شده است طبق آن پیش آگهی سی هزار تومان باید مالیات بپردازد و حتی موضوع دعوت به کافه عرض کردم که در پرونده منعکس شده است ولی معلوم نیست که اگر گزارش بازرس صحیح بوده چرا کمیسیون ۱۱۰ هرار ریال رای داده و اگر غلط بوده چرا ۱۷ هزار ریال اضافه کرده‌اند در صورتی که مؤدی تقاضای تجدیدنظر و رسیدگی به دفتر نموده است و کمیسیون توجه به تقاضای او نکرده همین طور یک پرونده‌ای هم هست مربوط به یک کافه‌چی که کلاسه شماره ۹۴۳ ر ۳ در سال ۲۴ که ۵۰۰ ریال بوده و در سال ۲۵- ۳۴۴ ریال و سال ۲۶ از ماخذ ۲۰ هزار ریال یعنی ۱۰۴۴۰ ریال یعنی ۲۱ هزار ریال سال ۲۴ از او مالیات مطالبه کرده‌اند شکایت هم کرده است دوندگی می‌کند و کارش به جایی نرسیده است خلاصه بنده سر آقایان را به درد می‌آورم از این موارد بسیار زیاد است که ممکن هم هست بدهم خدمت آقای خواجه نوری که خودشان ملاحظه بفرمایند و دستور بدهند بنده از چند ماه پیش این سؤال را کردم از دولت و اتمام حجت کردم و حتی شرط اعتمادم با دولت این بود که دستگاه وصول مالیات اصلاح شود این است که آقایان یک توجهی بکنند که تماس مأمورین جزء وصول با مردم کم شود اما درباره پیشه‌وران که اینها یک طبقه‌ای هستند و یک تشکیلاتی دارند حتی یک عریضه‌ای نوشته بودند که بنده به مقام ریاست مجلس تقدیم می‌کنم یعنی یک عریضه‌ای به مجلس نوشته‌اند اینها می‌گویند ما باید مالیات بدهیم و افتخار هم می‌کنیم که مالیات خودمان را بدهیم تا دینار آخرش هم می‌دهیم ولی ما را از این عوارض مأمورین خلاص کنید می‌گویند آقا شما یک جزء جمع‌هایی دارید در گذشته یا این که معلوم است که افراد یک صنفی چقدر مالیات داده‌اند تا به حال شما اینها را رویهم بکشید اگر می‌خواهید یک مقداری هم چربش بکنید ولی این را یک جا از نماینده صنف بگیرید آنها خودشات آن قدر عدالت دارند که بین خودشان سرشکن کنند دیگر برای هر فرد فرد عضو اصناف و حرف دوسیه درست کردن و مأمورین ابلاغ و احضار و نمی‌دانم پیش آگهی و اینها را به جان مردم انداختن و چندین برابر مالیات از آنها گرفتن اینها را موقوف کنید بنده اینجا یک پیشنهادی هم داده‌ام که به عنوان تبصره مواد طرح خواهد شد بنابراین آقایان نفرمایید که بنده به عنوان موافق اسم نوشته‌ام و مخالف کار می‌کنم بنده هیچ‌وقت آدم منفی‌بافی نیستم در تمام عمرم در کارهای مثبت بوده و عقیده‌ام این است که هر کسی موافق یا مخالف دولت باید در گذاردن بودجه کشور کمک کند و نظریاتی هم که آقای دکتر معظمی گفته‌اند بسیار صحیح است باید این بودجه را بالاخره یک طوری بگذرانیم که یک حدی باشد در ایام فطرت که هیئت دولت نتواند از آن تجاوز کند این یک نظر بسیار صحیحی است حالا اگر کردند گناهشان بزرگتر می‌شود بنده البته مثل جنابعالی خوشبین نیستم که اگر شما یک بودجه‌ای بدولت داده‌اید در دوره فترت مسلماً دست به آن نخواهند زد و از آن یک دینار تجاوز نخواهند کرد اما گناهانشان بیشتر می‌شود (صحیح است) بیشتر می‌شود از آنها مواخذه کرد تا این که دستشان قانوناً به کلی باز شود و هر چه دلشان می‌خواهد بکنند کشوری که بودجه نداشته باشد حتماً به زوال است بنده هم با بودجه موافقم اما به شرط و شرایطی که بنده آن شرط‌ها را چاره دردهای اجتماعی ایران مس‌دانم و فعلاً ۴ شرط دارم که بنده خیلی خلاصه می‌کنم که آقایان خیلی خسته نشوند بنده ۴ شرط دارم برای موافقت با بودجه اولاً رعایت عدالت اجتماعی هم در درآمد بودجه و هم در قسمت هزینه دوم حداکثر صرفه‌جویی هم در مالیه و هم در اقتصاد کشور سوم سبکبار شدن دولت چهارم جلب و تقویت سیاست خارجی برای خاتمه دادن به فلاکت اقتصادی که بنده نشان خواهم داد حالا یکی یکی اینها را به طور خلاصه عرض می‌کنم و پیشنهاد هم خواهم داد اول راجع به عدالت اجتماعی است بنده در ابتدای عرایضم با تجزیه و ترکیب ارقام بودجه نشان دادم که از هفت هزار و هفتصد و کسری میلیون درآمد قریب پنج هزار میلیون آن مالیات غیرمستقیم و عوارضی است که به مصرف‌کنندگان تحمیل می‌شود فقط ۱۳۰۰ میلیون مالیات مستقیم است اینجا بد نیست که یک پرانتزی باز کنم که بنده حساب کردم درجه خرج وزارت دارایی را چون وزارت دارایی بودجه خرج خود را یک قلم ننوشته است و بنده حساب کردم ۲۵۰۰ میلیون ریال بودجه وزارت دارایی است دو هزار و پانصد میلیون ریال و ان سهمی که وزارت دارایی که از آن حقوق زمان جنگ مستخدمین می‌گیرد آن را هم که رویش بکشیم تقریباً دو هزار و هفتصد، هشتصد میلیون ریال بودجه وزارت دارایی است (امیرتیمور- با چهار میلیون اداره می‌شود) و حالا عرض می‌کنم که این بودجه برای چیست. این مالیات‌های غیرمسقیم که گرفتنش خرجی ندارد برای این که آنجا دم پمپ بنزین آن مأموری که می‌آید و از هر اتومبیلی که بنزین می‌گیرد آن اضافه بنزین را می‌گیرد و یک مرتبه تحویل می‌دهد این که خرج ندارد و عایدات نفت جنوب را هم که با یک چک وزارت دارایی می‌گیرد آن هم که خرجی ندارد تمام این بودجه ۲۸۰۰ میلیون ریالی که وزارت می‌گیرد برای همین ۱۳۰۰ میلیون مالیات مستقیم است چه طور است که مجلس ایران اینجا بنشیند و رأی بدهد که ما این مالیات مستقیم را بخشیدیم به اعضای وزارت مالیه خودشان بروند بگیرند خودشان بخورند همان طور که صمصام‌السطنه مرحوم شاید آقای ایلخان بهتر بدانند وقتی قوشی را آوردند برایش گفت که این قوش برای چیست؟ گفتند که این قوش روزی ۱۵ ریال خرج دارد گفت خوب چکار می‌کند؟
گفتم می‌رود کبوتر می‌آورد برای شما گفت من نمی‌خواهم سی خودش بچرخد و سی خودش هم بخورد من نه آن ۱۵ ریال را می‌دهم و نه آن کبوترش می‌خواهم حالا ما برای این که هزار و سیصد میلیون مالیات مستقیم بگیریم دو هزار و هشتصد میلیون می‌بایستی بیاییم به وزارت مالیه بودجه بدهیم این قابل تحمل نیست بسیاری اشخاص لایق فهمیده و کاردان در وزارت دارایی هستند که از اینها در کارهای بهتری می‌شود استفاده کرد حیف است و به عقیده من صدی ده منتهای خرج وصول و حد اعلای آن است و این را بنده پیشنهاد کرده‌ام.
حالا برمی‌گردیم سر مطلب عرض می‌کنم که این تقسیم بین مالیات مستقیم و غیرمستقیم عادلانه نیست دولت باید سعی کند بر مالیات‌های مستقیم بیفزاید و تا اندازه‌ای که ممکن باشد از مالیات‌های غیرمستقیم بکاهد تا مردم کمر راست بکنند و از گرسنگی نجات یابند و قوه تولید آنها زیاد بشود و این درست نیست که معدودی در این کشور از هر حیث در رفاه باشند و تمام مردم در مایحتاج اولیه خود معطل بمانند این اختلافات کاهش که یک خطر اجتماعی است حتماً باید تعدیل شود، همین طور قسمت معتنابهی از هزینه دولت باید صرف مهمان عمومی مردم بشود اعلیحضرت همایونی مکرر در فرمایشاتشان لزوم عدالت اجتماعی و تأمین حداقل خوراک و پوشاک و فرهنگ را برای مردم طبقه سوم تأکید فرموده‌اند مگر ما کر هستیم و فرمایشات ملوکانه را نمی‌شنویم؟ آیا دولت منتظر است اعلیضرت همایونی در اجرای این اوامر هم خودشان مباشرت بفرمایند؟ اجرا در دست دولت است و اگر دولت‌ها با وجود چنین پادشاه مشوق قصور بورزند نهایت بی‌انصافی و بی‌همتی است (نورالدین امانی- این که صحیح است) دولت باید متعهد شود که آنچه ممکن است از این بودجه و قسمت عمده آنرا صرف ساختن بیمارستان یا برای اجرای تعلیمات اجباری و برای توسعه و تأمین حداقل سواد یعنی خواندن و نوشتن (یمین اسفندیاری- انشاء‌الله) در طبقه سوم در تمام نقاط کشور و تهیه منزل ارزان برای کارمندان بی‌بضاعت و کارگران کارخانه‌جات و معادن صرف نماید برای کاستن از هزینه زندگی هم کاستن مالیات‌های غیرمستقیم کافی نیست و تنها در حصول این مقصود باید نقش مهمی بازی کند مردم در امور شهر باید دخالت بیشتری داشته باشد که بتواند ایادی عمال شهر داری تهران را که با تحمیل عوارض غیرمرئی بر کسبه دکاکین و بارفروش‌های میدان‌ها موجبات گرانی را فراهم کند قطع نمایند به عقیده بنده پریروز هم عرض کردم امروز هم عرض می‌کنم که چطور می‌شود با همت بانک ملی از هزار فرسخ راه از امریکا کالایی که می‌آید امسال قیمتش نصف شده است ولی خیار و سبزی که از دولاب و دو فرسخی شهر می‌آید باید گران باشد
به طوری که مردم فقط باید تماشایش بکنند، یعنی مردم بی‌بضاعت (نورالدین امامی- آنهایی که رأی می‌خواهند نمی‌گذارند) ولی برای هزینه عمرانی که برای مردم کار تهیه می‌کند و این دائم‌التزاید بیکاران را که همه روزه برای گرفتن کار مراجعه می‌کنند مشغول و آسوده می‌کند دوازده در صد خیلی ناچیز و در حکم صفر است باید از هر جا که می‌شود صرفه‌جویی کرد و بر هزینه عمرانی افزود و باید بر این بودجه تبصره‌ای اضافه کنیم که دولت مکلف باشد در بودجه سال آینده هزینه عمرانی را مثل سابق ۵۰ درصد لااقل برساند، این نود و چند میلیون تومان که از محل عایدات نفت جنوب تخصیص به عمران داده شده بیشتر باید برای کمک به کشاورزی مصرف شود آن هم در درجه اول برای آبیاری و تهیه تراکتور و واگذاری آنها به کشاورزان به قیمت ارزان و با قسط و راه‌سازی را باید طوری تأمین کرد که رعایای دهات تطمیع نشوند (صحیح است) و به طمع مزد روزانه به اداره راه هجوم نیاورند (صحیح است) چون بنده تجربه دارم و ضمناً هم باید عرض کنم که چون خوزستان منبع عایدات نفت ما است که صرف مخارج عمرانی می‌شود و خودش هم استعداد زیادی دارد و حقاً باید یک سهم بسزایی داشته باشد در سایر قسمت‌ها هم مخصوصاً آذربایجان که وضع بسیاری حساسی دارد و باید به وضع آنجا توجه عاجلی بشود (نورالدین امامی- آقا راجع به آنجا زیاد صحبت کنید) راجع به آذربایجان که یک قسمتش را خود بنده وارد بودم قسمت شاهسون‌های بدبخت است که امثال دچار حادثه بزرگی شده‌اند و با توجهات مخصوصی که اعلیحضرت همایونی فرمودند که اثرش را در همان روزهای اول بخشید و کمک‌های زیادی رسانیدند ولی بعد از چند هفته که گذشت آقای دکتر طاهری حرارت دولت کم شد و بنده مجبورم که باز متوسل به اعلیحضرت همایونی بشوم برای این که دولت در وهله اول خوب بود ولی حالا قسمت آخرش که باید وام‌هایی بدهد گرفتار مقررات بانک کشاورزی شده است که اگر بنا بشود که عمران و آبادی با این مقررات بانک کشاورزی باشد هیچ وقت عملی نخواهد شد (صحیح است) (نورالدین امامی- روزه حرارت دولت‌ها را کم کرده است) این شرط اول من بود شرط دوم لزوم حداکثر صرفه‌جویی هم در مالیه و هم در اقتصاد است.
علت‌العلل این وضع فلاکت بار بیحسابی و اسراف است آقایان این ولخرجی دولت است که ارزش ریال ما را این اندازه تنزل داده است و ملت ایران دیگر طاقت این گشاده‌بازی‌ها را ندارد و محکوم به صرفه‌جویی است. و اگر ما بخواهیم صرفه‌جویی به کارهای خود بدهیم باید هم دولت و هم ملت کمربند خود را چند درجه بکنند و به شکم خود فشار بیاورند و در قسمت اقتصادی هم یک تصمیم آهنین اتخاذ کرد و جلو قسمت اعظم واردات را گرفت فقط آنچه خودمان تولید می‌کنیم چندی بخوریم و بپوشیم و همه قناعت کنیم و هر چه ارز داریم همه را صرف به سیاست تولید ثروت کنیم چه می‌شود اگر امروز دولت یک تصمیم فوری اتخاذ کند و ورود اتومبیل‌های سواری را به کلی منع نماید (صحیح است) چطور می‌شود؟ تا زمانی که این اتومبیل‌ها هست مردم چشم همچشمی می‌کنند (یمین اسفندیاری- می‌فرمایید الاغ سوار شوند؟) فقط معدودی اتومبیلی از یک سیستم خیلی ارزان برای حوایج ضروری و آن هم بعد از فرسوده شدن اتومبیل‌های موجود در کشور اجازه بدهد (صحیح است) فقط برای عبور و مرور مردم اتوبوس وارد بکنند اگر این اتومبیل‌های لوکس به کشور نیاید اتومبیل فراموش می‌شود و این همچشمی‌های خانمان برانداز و مشوق نادرستی البته منتفی خواهد شد و اعیان و وزرا هم به میل سوار اتوبوس خواهند شد من یقین دارم.
در هزینه‌های دولتی هم باید صرفه‌جویی بشود و اثاثیه‌های فاخر و لوکس وزارتخانه‌ها هم باید برای چند سال موقوف بشود نمی‌گویم همیشه تا چند سال. تا وقتی که ما این کسر بودجه را داریم چه لزومی دارد که ما این بناهای فاخر را بسازیم بنا هم می‌سازند بناهای درجه دوم و سوم بسازند که برای مردم کار تولید شود اگر هم دولت فداکاری کند در موقع تصویب بودجه تصمیم بگیریم که سی الی ۲۵ در صد از بودجه کل وزارتخانه‌ها کسر شود یعنی یک مرتبه بگوییم از تمام بودجه چهار دیواری وزارتخانه‌ها ۲۰ درصد کسر بشود و پیشنهاد هم کرده‌ام (یمین اسفندیاری- از یک طرف می‌گویید که مردم کار ندارند و از یک طرف بودجه را کسر می‌کنید) آقا ما می‌گوییم وزرا لوازم ضروری خود را در حدود آن بودجه چهار دیواری تنظیم بکنند اما چطور می‌شود؟ آیا دستگاه دولت لنگ خواهد شد؟ خیر مطمئن باشید اگر از مخارج تفننی کم بکنند ۲۰ الی ۲۵ درصد کسر بودجه ما از بین می‌رود و همه کارهای لازم هم به جریان خواهد افتاد بنده خودم در ملاقاتی که آقای وانزلاند کردم که برای مطالعه آمده بود و از وضع اقتصادی کشور پرسیدم چون هر کسی که می‌خواهد اظهار نضر کند باید اول وضع اقتصادی کشور را به جا بیاورد وقتی از وضع اقتصادی کشور صحبت کردم ایشان از من پرسیدند که ایا نمایندگان ملت این بودجه تقدیمی را که بیش از سیصد میلیون تومان کسر دارد تصویب خواهند کرد؟ بنده از طرز سؤالش استنباط کردم که ایشان این کسر بودجه را یک عامل مهم پریشانی کشور می‌دانند و لابد انتظار جواب منفی را داشتند ولی بنده جوابی ندادم و متحیر بودم که به ایشان چه جواب بدهم. این دو شرط.
شرط سوم بنده برای موافقت با بودجه این است که دولت بار خود را سبک کند دولت از یک طرف بار عده کثیری مستخدمین زیادی را به دوش می‌کشد و از طرف دیگر پانصد میلیون تومان به بانک ملی یعنی در واقع به مردم مقروض است حالا رقم صحیحش را آقای مخبر می‌فرمایند اگر اشتباهی درش باشد در رقم ۵۴ هزینه مبلغ ۵۰ میلیون ریال به عنوان سود اسناد خزانه و غیره و در رقم ۵۸ مبلغ یکصد میلیون ریال به عنوان قسط وام دولت به بانک ملی ایران منظور شده است حالا اگر این دو قلم مربوط به چیز دیگری است آقای مخبر توضیح می‌فرمایند ولی بنده این طور فهمیدم که این دوم قلم مربوط به اقساط قروضی است که دولت به بانک دارد و این در واقع اقساط بودجه است چون با این ترتیب هیچ وقت این قرض تمام نخواهد شد در مقابل دولت از یک طرف کارخانه‌جاتی هم دارد چه بسیار از کارخانه‌جات هستند که دولت نمی‌تواند اداره‌شان بکند و همه‌شان هم در شرف ورشکستگی هستند از طرف دیگر املاکی هم دارد مثل املاک ایتام و ارامل اداره می‌شود پس از وضع هزینه‌های اداری چیز قابلی از این املاک عایدمان نمی‌شود آیا ممکن نیست تمام یا قسمتی از این دارایی را که تقریباً مسلوب‌المنفعه است دولت بدهد به یک شرکتی و آن را سرمایه تشکیل یک یا چند شرکت دولتی قرار بدهد و این شرکت‌ها را تشکیل بدهد با اسهام هم دولت قروض خودش را بپردازد از یکجا و هم مستخدمین زیادی را حق استخدامشان را با این اسهام بخرد، این نظر بنده است، آیا ممکن نیست تمام یا قسمتی از این دارایی تقریباً مصلوب‌المنفعه را دولت تبدیل به اسهام کوچک کرده با این اسهام حق استخدام عدهای از مستخدمین خود را بخرد و هم قروض خود را تأدیه نماید و از این راه هم گشایشی برای بانک ملی فراهم بشود شاید از افزایش اسکناس بی‌نیاز بشود و هم یک راه عملی است برای کسر کردن مستخدمین بنده از این قانون تصفیه ادارات با ملاحظه کاری وزیران که نمی‌خواهند قبول مسئولیت کنند چشمم آب نمی‌خورد و می‌ترسم فقط یک عده اشخاص بیدست و پا را دور بریزند و اشخاص ناشایسته بمانند. چطور ممکن است که یک هیئت هفت نفری در ظرف یک سال بتوانند تکلیف ۱۴۰ هزار پرونده را روشن کنند این غیرممکن است.
شرط چهارم بنده ایجاد یک سیاست خارجی روشن و شرافتمندانه است که در اوضاع داخلی ما حتماً مؤثر باید بشود و بنده محتاج به استدلال نیستم که خوبی و بدی سیاست خارجی ما در شئون داخلی کشور ما با این وضعیت جغرافیایی چه تأثیرات شگرفی دارد. هیچ کس نمی‌تواند انکار کند که فلاکت کشور ما در درجه اول زائیده اوضاعی است جنگ بین‌المللی دوم و اشغال ایران بر سر ما آورد و هزینه‌های متفقین حجم اسکناس‌های ما را چندین بار ترقی داد و از قوه خرید پول ما را کاست باز شدن مرزها کنترل تجارت خارجی ما را تعطیل کرد، کارخانه‌ها و راه‌آهن ما را حوایج متفقین فرسوده ساخت و همه این ناملایمات را تحمل کردیم به انتظار روزی که صلح برقرار شود و ملل متحد به وعده خودشان وفا کنند و به بیدادگری‌ها خاتمه دهند و بر جراحات ملل مظلوم مرهمی گذارند و در آن روزهای تیره و تاری که ارتش متفقین در ایران قسمتی از ایرانیان را برخلاف اصول حقوق بین‌المللی در خاک وطنشان بازداشت کرده بود و قسمت اعظم آنها برای تبلیغات در افکار عمومی جهان و مشروع جلوه دادن اقدامات خودشان بود و بنده ناچیز هم در میان سیمهای خاردار با انواع محرومیت‌ها به سر می‌بردم وقتی که شنیدم سران سه کشور در تهران مجتمع شده‌اند و بنده در بازداشتگاه از اعلامیه آنها که متضمن وعده‌های صریح برای کمک به اوضاع اقتصادی ایران بعد از جنگ بود مسبوق شدم پیش خودم گفتم که اگر اینها راست باشد که من را قربانی مصالح خودشان کردند بنده از دولت می‌پرسم این اعلامیه چه شد؟ و ما چه چیزی از آن دیدیم؟ کمک که نکردند سهل است حقوق حقه مارا هم نمی‌دهند این وضع راه‌آهن ماست که دارد از پا می‌افتد، این است کارخانه‌جات فرسوده ما دیگر حالا مطالبات طلای پشتوانه و نمی‌دانم استیفای حقوق
ملت ایران از منایع مشروعش تمام اینها که چه مال زمان جنگ بوده و چه از حقوق حقه ماست که همان طوری که گفتم ما نباید برای گرفتن حقوق حقه خودمان گدایی یکنیم و آنچه من استنباط کردم سیاست خارجی ما آن طور که باید تعیین نشده است بنده با کمال ارادتی که به آقای حکمت دارم و ایشان را هم مرد شایسته‌ای میدانم و سابقاً هم با هم همکاری کرده‌ایم انتظار دارم که ایشان یک تکانی بدهند و این سیاست خارجی ما را دولت همت بکند و همه نمایندگان در سیاست خارجی یکدل و یک زبان باشیم ما در سیاست خازجی هیچ کدام اعم از اقلیت و اکثریت نباید با هم اختلاف داشته باشیم باید همه هر دولتی را که بخواهد سیاست خارجی ما را روشن کند تقویت کنند باید تقویت کنند که دولت موفق یشود که حقوق حقه ما را بگیرد از دوستان خودمان، ازمتفقین خودمان (یمین اسفندیاری- ولی برای ما که عمری باقی نیست خودشان انشاء‌الله اتفاق داشته باشند) بنده هم با این که عرایضم خیلی مفصل بود سرش را هم آوردم و مختصرش کردم برای این که به آقایان دیگر هم نوبت برسد و راجع به این مطالب خودم هم پیشنهاداتی داده‌ام که در موقع خودش طرح خواهد شد و امیدوارم که تصویب بشود (احسنت).
نائب رئیس- چهار نفر از آقابان پیشنهاد کفایت مذاکرات کرده‌اند آقای صدر کشاورز مقدمند و بعد آقای حاذقی با آقای قبادیان و آقای یمین اسفندیاری چون آقای صدر مقدمند ایشان می‌توانند صحبت کنند، بفرمایید
کشاورز صدر- به نظر بنده گمان نمی‌کنم آقایان معتقد باشند که بیش از این در طرف ماده اول صحبت شود و حتی راجع به مواد به نظر بنده در بودجه به طور کلی در مجلس هر چه راجع به آن موضوع بخواهند می‌توانند بگویند ولی از حدود ماده مربوطه نباید تجاوز بشود (صحیح است) (دهقان-دلایلتان را راجع به کفایت مذاکرات بگویید) و تصور می‌کنم آقایان تصدیق بفرمایند که این مطالبی که گفته می‌شود مربوط به ماده اول عموماً نبوده و این موجب تأخیر کار است در بودجه و همان طور که عرض کردم و در کلیات پیشنهاد دادم و تصویب شد عرض کردم به این که اگر آدم راجع بدرآمد مثلاً می‌خواهد اظهار نظری بکند یا راجع به خرج درباره هر کدام باید پیشنهاد بکند تا عملاً یک نتیجه‌ای یگیرد والله بحث در کلیات و راجع به آسمان و ریسمان صحبت کردن در پشت تریبون راجع به بودجه که ما اگر یک بودجه تصویب شده‌ای نداشته باشیم ولو این که آن بودجه خیلی نباشد باید تصویب شود تا بر اساس آن دولت بتواند یک اقداماتی بکند و وضع آشفته کشور را از هر جهت برطرف بکند و من معتقدم که مذاکرات کافی شده است و استدعا می‌کنم از آقایان که رأی بدهند به کفایت مذاکره بلکه وارد شویم و ترتیب این داده شود و تصویب شود.
نائب رئیس- آقای دکتر جلال عبده مخالف با کفایت مذاکرات هستید بفرمایید
دکتر عبده- عرض کنم بنده هم علاقه‌مندم که بودجه هر چه زودتر بگذرد ولی باید توجه داشت که مهمترین وظیفه نمایندگان بحث و مذاکره در بودجه مملکت و بیان نظریات مخالف و موافق است در صورتی که تنها چهار نفر از نمایندگان توانسته‌اند نظریات خودشان را بیان کنند هستند کسانی که نظریاتی دارند شاید این نظریات قابل استفاده باشد در هر حال حق نمایندگان است که این نظریاتی که دارند بگویند و بنده هم با نظر آقای تقی‌زاده موافقم که نباید از پیشنهادات کفایت مذاکره سوء‌استفاده بشود مخصوصاً در مورد بودجه نمایندگان مجلس می‌بایستی از حق خودشان استفاده نمایند به علاوه اگر شما آئین‌نامه‌ای که جدیداً گذشته دقت بفرمایید ملاحظه می‌فرمایید که آمده‌اند در تمام موارد وقت مذاکره را معین کرده‌اند مگر در مورد طرح بودجه چرا؟ برای این که قانونگذار در نظر داشته که در مورد طرح لایحه بودجه نمایندگان استفاده کنند و نظریات خودشان را بیان کنند و من خیال می‌کنم اگر آقایان پیشنهاد کفایت مذاکرات رأی بدهند نقض غرض خواهد شد برای این که نمایندگانی که حرف‌هایی و نظریاتی دارند از نظریات خودشان صرف‌نظر نمی‌کنند و مجبورند به صورت پیشنهاداتی وارد یا غیر وارد نظریات خودشان را بیان کنند و همین طور که آقای تقی‌زاده فرمودند در مورد پیشنهادات چهار نفر صحبت می‌کنند یکی خود ناطق یکی وزیر و دو نفر مخالف و مقتضی است آقایان این نکته را توجه بفرمایند که فقط دو ماده در بودجه هست اگر اجازه بدهند در ماده اول به اندازه کافی صحبت بشود من خیال می‌کنم چیزی نباخته‌اند و همان کسانی که معتقدند می‌بایستی بودجه زودتر بگذرد به اعتقاد بنده بهتر است کمک کنند و با این نظر بنده موافقت بفرمایند.
نایب رئیس- باید رأی بگیریم به کفایت مذاکره چون عده کافی نیست اگر آقایان اجازه بدهند چون این موضوع به مرحله رأی رسیده ده دقیقه تنفس داده می‌شود (مجلس ساعت یازده به عنوان تنفس تعطیل و پس از بیست دقیقه مجدداً تشکیل گردید).
نایب رئیس- اعلام رأی شده بود ولی از قرار معلوم آقای کشاورز صدر موافقت فرموده‌اند که مخبر و وزیر مربوطه صحبت کنند بعد رأی گرفته شود.
کشاورز صدر- بنده منظورم این بود که آقای مخبر و وزیر مربوطه صحبت کنند بعد رأی گرفته شود
آزاد- آقای رئیس اعلام رأی فرموده بودید.
نایب رئیس- بعداً رأی گرفته می‌شود آقای مخبر می‌خواهند صحبت کنند، بفرمایید آقای دکتر معظمی.
دکتر معظمی (مخبر)- جناب آقای دکتر متین دفتری راجع به بودجه دو قسمت صحبت فرمودند یک قسمت مربوط به مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم بود و یک قسمت راجع به مخارج پرسنلی و غیر پرسنلی و در ضمن یک قسمت هم راجع به وضعیت اقتصادی مملکت فرمودند که بنده یکی یکی جواب عرض می‌کنم راجع به قسمت مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم (بلندتر) آقای وزیر دارایی هم چند روز پیش از اینجا صحبت فرمودند و خود ایشان گفتند که مالیات‌های غیرمستقیم هشتاد و هفت درصد است و مالیات‌های مستقیم سیزده درصد بنابراین دولت هم دارد که مالیات‌های غیرمستقیم را کم بکند به طوری که مالیات‌های مستقیم زیاد بشود و این قسمت جزء اساس سیاست دولت است و به همین جهت لوایحی هم به کمسیون قوانین دارایی تقدیم شده است و بعضی از آنها تصویب شده و بعضی هم گویا در تحت شور و مطالعه است ولی کمیسیون بودجه با اقرار به این که این نظر جنابعالی کاملاً صحیح است ولی نتوانسته کاری بکند چرا؟ به دلیل این که ما در کمیسیون بودجه فقط عواید مسلمی را که مبنای قانونی دارد باید ملاک قرار بدهیم و در ستون درآمد بنویسیم صرف‌نظر از این که آیا لازم هست یا نیست آن وقت مربوط به کمیسیون قوانین دارایی است که البته بایستی در موقعی که قانون مالیات بر درآمد مطرح می‌شود این نظر جنابعالی تأمین بشود، قمت دیگر که راجع به مخارج پرسنلی فرمودید اینجا اشاره فرمودید که سیاست دولت باید طوری باشد که اشخاص را همین طور خارج نکنند در واقع تقدیم بودجه به این صورت به مجلس به همین علت بود اعضاء کمیسیون بودجه فکر کردند که با وضعیت فعلی مملکت نمی‌توانند بدون این که دولت یک نقشه معینی داشته باشد عدهای اشخاص را همین طوری حقوقشان را کم کرد بنابراین به این صورت قبول کرد تا این که موقعی پیدا شود که وضعیت اقتصادی مملکت طوری باشد که کار برای مردم پیدا شود و بعد از رفع موانع حقوق اشخاص را کم کنیم یا حذف کنیم و به همین جهت کمیسیون بودجه با این که بودجه کسر داشت و با وجود این که معایب بودجه را تصویب‌نامه‌ها می‌دانست با وجود بر این این قسمت را تصویب کرد و گزارش داد. و اما در قسمت اقتصادیات که فرمودید همین طوری که هم در مقدمه و هم در مذاکرات مجلس عرض کردم کاری که دولت باید بکند و توجه داشته باشد وضعیت اقتصادی است وضعیت اقتصادی مملکت هم بودجه‌اش است هم سیاست بازرگانی داخلی و خارجی است و این مربوط به شخص معینی نیست و محتاج به کارشناس خارجی هم نیست به عقیده بنده و این شخصی را که دعوت کردند در این جا وان زیلاندرا این قسمت اقتصادیات مملکت به عقیده بند از بدیهیات است (دکتر متین دفتری- خودمان بهتر می‌توانیم) خودمان بهتر می‌توانیم برای این که اشخاصی هستند در ایران که کار کرده‌اند چه از بازرگان و چه از اشخاصی که متصدی بودند منتهی همان طوری که عرض کردم هماهنگی نیست و چون آخر دوره است باید دولت را تقویت کرد و از او خواست که این سیاست‌های مختلف را یک هماهنگی بدهد چه واردات و چه صادرات و همه این مسائل به هم ارتباط دارد یعنی سیاست پولی ما نمی‌شود با سیاست بازرگانی خارجی جدا باشد نشر اسکناس بدون توجه به صادرات غیر ممکن است از این جهت باید هم آهنگی داشته باشد در غیر این صورت ممکن است بنابراین این قسمت را دولت باید کاملاً در نظر داشته باشد تا بعد بتواند مالیات وصول کند. مطلب دیگری که جنابعالی فرمودید راجع به وصول مالیات‌ها است البته راجع به وصول مالیات در کمیسیون بودجه به آقای وزیر دارایی تذکر داده شد که این قوانین ناقص هم آن طوری که بایستی عمل بشود نمی‌شود اغنیا از پرداخت مالیات معافند و ضعفاً مالیات پرداخت می‌کنند و ما خواهش کردیم از آقای وزیر دارایی که دستگاه وصول را تقویت کنند تقویت هم به این منوال که اشخاص صحیح و مرتب و سالم را در بعضی قسمت‌ها که هست باشند و در بعضی قسمت‌ها هم که نیست تغییراتی بدهند و از این اشخاص
بگمارند و ترتیبی بدهند که وصول مالیات بهتر شود آقای وزیر دارایی هم قول دادند که این قسمت را رعایت کنند و همین طور صورت عایدات سه ماهه را که به کمیسیون بودجه داده‌اند معلوم شد که دولت توجه داشته است، برای این که عایداتش اضافه شود راجع به بودجه وزارت دارایی فرمودید که ۲۵۰ میلیون یا ۲۸۰ میلیون تومان است با آقای خواجه نوری هم حساب کردیم بودجه وزارت دارایی از ۱۳۲۰ خیلی اضافه شده است در ۱۳۲۰ بیست و شش میلیون و پانصد و هفتاد و هشت هزار ریال بوده است ولی در سال ۱۳۲۸، صد و پنجاه میلیون تومان است بنابراین از آنسال، باینطرف ۱۲۳ میلیون اضافه شده است ولی اضافه‌اش به آن حدی که شما فرمودید نیست ۱۲۳ میلیون تومان اضافه شده است و جمعش هم ۱۵۰ میلیون تومان است و این قسمت هم مربوط به خود وزارت دارایی است، ضرابخانه است و گمرک است و غیره، راجع به قست قروضی که فرمودید راجع به قروض در بانک ملی یک قسمت از قروضی است که دولت خودش قرض کرده است و یک قسمت را ضمانت کرده است قروض خود دولت ۵۰۴ میلیون تومان است مطابق این وضعیت ۱۵ روزهای که خود بانک ملی داده است و به علاوه صورتی هم که آقای خواجه نوری داده است همین قدر است و قروضی که دولت ضمانت کرده است مال شهرداری‌ها ۳۹ میلیون تومان است، تنزیلی را هم که فرمودید در اینجا نوشته است ۵ میلیون تومان این فقط مربوط به اسناد خزانه است که اسناد خزانه را سابق یک قسمت عمده‌اش را بانک شاهی خریده بود بعداً در این موافقتی که با بانک ملی شده است که اسناد خزانه را بانک ملی خریداری کرده و بانک ملی صدی یک تنزیل می‌گیرد از بابت اسناد خزانه ولی بقیه قروض صدی چهار است صدی یک و نیم هم حق‌العمل می‌گیرند تا صدی شش ولی سود آنها هفده میلیون تومان است در سال و این پنج میلیون تومان را که ما اینجا نوشتیم برای سود اسناد خزانه است حق‌العمل است، نقل و انتقالات وجوهی است که از مرکز به ولایات و از ولایات به مرکز منتقل می‌کنند (صادقی- میلغ اسناد خزانه چقدر است) (خواجه نوری- ۵۰ میلیون تومان) ۵۰ میلیون تومان است که در بانک ملی است سابق نصفش در دست بانک شاهی بود ولی مطایق این موافقتنامه برگشته است به بانک ملی بنابراین این ۵ میلیون تومانی که نوشته شده است فقط برای پرداخت تنزیل سود اسناد خزانه است و این ۱۷ میلیون را دولت هر ساله باید به بانک ملی پرداخت کند (آزاد- آقای دکتر معظمی خود ابتهاج نوشته است نوزده میلیون) بسیار خوب و در اینجا البته دولت در صدد هست که با بانک ملی وارد مذاکره شود که این قروض را بیک ترتیبی یک کاسه کند و این ده میلیون تومانی را که ملاحضه کردید برای پرداخت قسط وام است که دولت قسط وام را سالی ده میلیون تومانی پیش‌بینی کرده است (دکتر متین دفتری- این حساب کی استهلاک خواهد شد) به عقیده بنده هیچ وقت استهلاک نخواهد شد و دولت باید به یک ترتیبی حل بکند و راه‌هایی هم هست که دولت به یک ترتیبی استهلاک بکند ولی فعلاً موقعیتی ندارد که بنده اینجا عرض کنم بنابراین این بود جواب بیانات آقای دکتر متین دفتری و راجع به قسمت کسر هم که فرمودند بیست درصد بایستی پیشنهاد بفرمایند که کسر شود البته این قسمت کسر هم همان طوری که وعده داده شده است در مقدمه گزارش یک قسمت از عواید اضافه خواهد شد یک قست هم از وجوه تقاعد که اشخاص را متقاعد کرده‌اند این پول‌ها پرداخت نخواهد شد به طوری که پیش‌بینی شده است اضافه خواهد شد ۱۲ میلیون تومان است درآمد هم به طوری که پیش‌بینی شده است اضافه خواهد شد و صرفه‌جویی زیادی هم در این ارقام می‌شود بنایراین کسر به آن مبلغی که نوشته شده نیست و من این قسمت را به آقای وزیر دارایی صحبت می‌کنم و تذکر می‌دهم و می‌خواستم در اینجا از آقایان تضاضا بکنم که آقایان لطفی بفرمایند که رأی به کفایت مذاکرات بدهند چون که هفتاد پیشنهاد رسیده است و پیشنهادها مطرح شود.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات در ماده اول را کافی می‌دانند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
امیرتیمور- بنده اخطار داشتم.
نایب رئیس- بفرمایید.
امیرتیمور- بنده برای استحضار مقام ریاست و برای این که اجازه عرض مطلبی را به بنده بدهند طبق ماده ۱۴۶ و تبصره ماده ۴۳ که هر دو را الان می‌خوانم اخطار دارم ((ماده ۱۴۶ اخطار راجع به منافی بودن لوایح و طرح‌ها با قوانین کشور یا اخطار راجع به نظامنامه داخلی مجلس مقدم بر اظهارات دیگر است و مذاکرات در موضوع اصلی را متوقف می‌کند و باید در نهایت اختصار به عمل آید همان طور که در این جا ذکر می‌کند و باید در نهایت اختصار به عمل آید همان طور که در این ذکر می‌کند اخطار راجع به منافی بودن طرح و لوایح با قوانین کشور در مصوبات این لایحه بودجه ارقامی هست که با قوانین موضوعه کشور تطبیق نمی‌کند و برخلاف قانون هم هست چون برخلاف قانون هم هست اجازه می‌خواهم بنده مواردش را تذکر بدهم تبصره ماده ۴۳ هم این جا صراحت دارد «تبصره مقصود از رسیدگی مذکور در ماده ۴۳ عبارت است از بررسی دقیق در اقلام عواید ممکتی و صحت ارقام هر قلم و مطابقت آن با قوانین موضوعه» در اینجا کمیسیون بودجه رعایت این موضوع را با این که این جا دستور صریح آئین‌نامه است نکرده‌اند و چیزی را که داده‌اند اغلب مواردی است که الان عرض می‌کنم مخالف با قوانین موضوعه کشور است با این که در کمیسیون آئین‌نامه مجلس شورای ملی جناب آقای تقی‌زاده و آقای دکتر معظمی عضویت داشته‌اند ودر ماده ۴۳ آئین‌نامه راجع تعیین تکلیف وظایف کمیسیون بودجه تبصره ۴۳ است در تبصره‌اش می‌گوید که مقصود از رسیدگی مذکور رسیدگی در عواید مملکتی است که کمیسیون بودجه را مکلف می‌کند اقلام و ارقام دخل و خرج مملکت را با قوانین تطبیق بکند و آنچه که با قوانین مطابق است قبول بکند آنچه که مطابق نیست قبول نکند و با این که آقای تقی‌زاده و آقای دکتر معظمی هر دوشان هم در کمیسیون بودجه عضویت دارند خودشان هم رعایت نکردند و الان خبری که کمیسیون بودجه داده و در مجلس مطرح است اقلامی دارد که برخلاف قانون است. بنده مطلب زیادی ندارم که عرض کنم مطلب من همان تذکرات گذشته است اینجا ضمن موضوع جمع می‌گوید مالیات املاک مزروعی مالیات مستغلات، بنده باید عرض بکنم که برای املاک مزروعی و برای مستغلات تا به حال قانونی از تصویب مجلس شورای ملی نگذشته است (صحیح است) اصل نود و چهار قانون اساسی که بنده الان می‌خوانم صریح است می‌گویید «هیچ قسم مالیات برقرار نمی‌شود مگر به حکم قانون» با این که این صراحت را دارد از چندی به این طرف وزارت دارایی به استناد تصویب‌نامه‌ها قوانین موضوعه مملکت را زیر پا گذاشته و به نفع یک عده معدودی از سرمایه‌داران این مملکت قانون را اجرا نمی‌کند و برخلاف قانون تصویب‌نامه گذرانده و مالیات مستغلات و مالیات ارضی می‌گیرند (صحیح است) مالیات مزروعی که می‌گویم اقایان تصور نفرمایید که این مالیات مزروعی مربوط به عمده مالکین است و بنده عرض کنم تمام دهات این کشور شاید بیش از ۴۵ تا ۵۰ هزار قریه و آبادی نباشد که نود و پنج درصد اینها خرده مالکین و رعیتی است و تمام تحمیلی را که اینجا وزارت دارایی دارد بر ضد این عده است، ما طبق قانون مالیاتی که هنوز به قوت خودش باقی است و پابرجا است قانون مالیات بر درآمد مورخ ۱۹ آبان ۱۳۲۲ است که طبق این قانون مکلف می‌کند کلیه افرادی که در این مملکت بای نحو کان در این مملکت عایداتی داشته باشد طبق ترتیبی که قانون تعیین می‌کند باید مالیات خودش را بپردازد و وزارت دارایی این قانون را از دو سه سال به این طرف به نفع یک عده سرمایه‌دار که مبالغ هنگفتی در سال فایده می‌برند و باید مالیات بدهند این قانون را مسکوت گذاشتند و مالیات آنها را نمی‌گیرند که اگر این قانون را اجرا بکنند سالی ۱۵۰ الی ۲۰۰ میلیون تومان حاصل اجرای این قانون است (صحیح است) وزارت دارایی قانون را موقوف‌الاجرا و کان لم یکن گذارده است و برخلاف قانون مالیات مزروعی آن هم در مقابل دویست میلیون تومان عایداتی که باید اجرای قانون مالیات بر درآمد داشته باشد بیست میلیون مالیات املاک مزروعی را از یک مشت زارع عور بدبخت لخت برهنه با ستم و ضرب شلاق مأمور با بدترین وضعی که در قرون وسطی هم سابقه ندارد می‌گیرند (زنگ نایب رئیس) اجازه بفرمایید قربان من عرضم را بکنم از چندی پیش در این مملکت گفته می‌شود عدالت اجتماعی مکرر هم اعلیحضرت همایونی بیان کرده‌اند عدالت اجتماعی یعنی چه؟ یعنی این که از طبقات متعینن گرفته بشود
و بر طبقات ضعیف کاسته بشود اینها یعنی وزارت دارایی برعکس این نظر ملوکانه که برعکس اصل اساسی طبقات متعین را که طبق قانون باید مالیات بعهده آنها تعلق بگیرد اینها را معاف کرده و قانون را موقوف‌الاجرا کرده و برخلاف قانون آمده‌اند از یک عده رعیت بدبخت به نام مالیات مزروعی مالیات مطالبه می‌کنند حالا بنده عرض می‌کنم که این مالیات برخلاف قانون مطالبه کردن مستلزم چه عواقبی است، بنده روزه هم دارم دهنم خشک می‌شود نمی‌توانم مطالب را درست بگویم، طبق ماده ۴ قانون محاسبات عمومی مصوب ۱۰ اسفند ۱۳۱۲ می‌گوید «جز عوارض و مالیات‌های مقرر به موجب قانون اخذ هرگونه عوارض و مالیات دیگر به هر اسم و رسم که باشد ممنوع است (صحیح است) عمالی را که امر به اخذ مالیات‌های غیرقانونی بدهند و اشخاصی که فهرست و تعرفه و اسناد آن را تهیه نمایند و کسانی که متصدی وصول آن بشوند مشمول مقررات ماده ۱۵۴ قانون مجازات عمومی خواهند بود ماده ۱۵۴ قانون مجازات
عمومی «هر یک از مستخدمین دولتی که مأمور اخذ مالی به نفع دولت است برخلاف قانون زیاده بر مقررات قانون وجه یا مالی اخذ کند یا امر به اخذ کردن نمایند به اختلاف مراتب به حبس تأدیبی از ۸ روز الی سه سال و به تأدیه غرامتی معادل صنف آنچه که گرفته است محکوم خواهد شد و به علاوه باید آنچه را که بدون حق گرفته است به صاحب آن رد نماید مجازات مذکوره در این ماده در مورد اشخاصی نیز که مأمور به اخذ مال به نفع بلدیه می‌باشد مجری خواهد بود بنده اینجا از مقام ریاست تمنی می‌کنم به وظیفه اساسی خودشان که حفظ قانون است توجه بفرمایند شما مکلف هستید اینجا نظامنامه و قانون را رعایت بفرمایید آئین‌نامه ماده‌اش را خواندم فصلش را خواندم قوانین دیگری را هم عرض کردم در اینجا در خبر کمیسیون بودجه رقم مالیات مزروعی و رقم مالیات مستغلات برخلاف این قوانین است و این جرم مستمر است که دولت و وزارت دارایی و شخص وزیر دارایی مرتکب می‌شود و وزیر دارایی مستوجب تعقیب جزایی است و قانوناً محکوم به حبس خواهد شد و باید مقام ریاست اجازه نفرمایند در مجلس مطرح بشود بنده بر حسب وظیفه‌ای که داشتم به عرض رساندم.
نایب رئیس- آقای امیرتیمور این اخطار آقا خیلی وارد نبود لایحه بودجه را یک لایحه منافی با قوانین مملکتی می‌داند وارد نیست به نظر من (امیرتیمور- رقم مالیات مزروعی و مستغلاتش قانون ندارد) آقای دکتر معظمی
مخبر- بنده از نظر شخصی خودم با جنابعالی آقای تیمور موافقم که مالیاتی که ما می‌گیریم بایستی مبنای قانونی آن در اینجا ذکر شود منتهی این موضوع در کمیسیون بودجه هم مورد مذاکره واقع شد اختلاف نظری در اینجا وجود دارد و آن این که در سه دوازدهمی که گذشته بود دولت را مکلف کرده بود که تصویب‌نامه‌های زمان فطرت را که مورد قبولش هست قبول کند و به مجلس شورای ملی تقدیم کند (امیرتیمور- مجوز نمی‌شود تا قانون تصویب نشود) در کابینه آقای حکیم‌الملک این کار را کردند در ظرف مدت یک ماه تصویب نام‌هایی را که قبول کردند به مجلس شورای ملی تقدیم کردند و وزیر دارایی وقت که آقای نجم‌الملک باشند استدلال می‌کردند چون من در سر موقع قانونی تصویب‌نامه را تقدیم مجلس شورای ملی کرده‌ام بنابراین این قسمت قانونی است بعد هم استدلالی کردند که چون در یک دوازدهم‌های متعدد اجازه وصول داده شده است و در این یک دوازدهم‌ها غالباً این مالیات املاک مزروعی از ابتدای دوره ۱۴ در تمام یک دوازدهم‌ها تصویب شده است بنابراین یک موضوع مورد اختلافی بود کمیسیون بودجه موظف نبود قانون را تفسیر بکند که ببیند منظور از این چیست این است که به عرض مجلس شورای ملی می‌رسانیم این استدلالی است که آنها می‌کردند حالا بسته برای مجلس شورای ملی است
ابوالقاسم امینی- باید به تصویب مجلس برسد تقدیم که تصویب نیست
امیرتیمور- اجازه بفرمایید بنده توضیحی عرض کنم
نایب رئیس- بفرمایید مختصر
امیرتیمور- بنده یک مرتبه دیگر در مجلس عرض کردم اگر اتفاق مجلس شورای ملی وزارت دارایی یا وزیر دارایی را تأیید بکند تصدیق بکند که عملش صحیح است برای وزیر دارایی یا وزارت دارایی مجوز قانونی نمی‌شود مالیات صریحاً در قانون اساسی قید شده قانون لازم دارد از بایت تصویب‌نامه‌ها هم گفتم آنچه دولت لازم دارد قانون آن را برای تصویب به مجلس پیشنهاد کند اما صرف پیشنهاد یا تقدیم یک لایحه قانونی به مجلس قبل آن که مجلس شورای ملی آن را تصویب نماید برای دولت مجوز قانونی نیست و قانون نمی‌شود و دولت نمی‌تواند آن را اجرا نماید مگر وقتی که مجلس تصویب کند و قانون آن بگذرد صرف دادن لایحه به مجلس مجوز تصویب و مجوز اجرا نمی‌شود این مانند این است که دولت یک لایحه به مجلس تقدیم کند و در خواست ۵ میلیون اعتبار برای خرج را بکند چون تا حالا مجلس شورای ملی قانون عرضی را تصویب نکرده است مجوز قانونی برای دولت نبوده و بنده این حق را برای خودم محفوظ میدانم که وزارت دارایی و عمال وزارت دارایی عموماً و شخص وزیر دارایی بالخصوص مستوجب تعقیب جزایی است در صورت لزوم بنده تعقیب جزایی خواهم کرد
نایب رئیس- باید وارد پیشنهادات بشویم در این ماده آقای سزاوار در جلسه قبل به عنوان ماده ۹۰ اجازه خواسته‌اند، بفرمایید
سزاوار- چون بنده افتخار عضویت کمیسیون دارایی را دارم و مخبر کمیسیون دادگستری هم هستم در جلسه قبل و در جلسه ماقبل آقای حائری‌زاده و اقای دکتر بقایی مخصوصاً نسبت به کمیسیون دارایی یک مطالبی اظهار کردند البته من به آقایان ارادت دارم ولی به نظر بنده بهتر این است که در مقام اعتراض به دولت اگر کسی خواست اعتراض کند به یک موضوعاتی خوب است مطالبش آمیخته به اغراق نباشد زیرا اگر مطالب زیاد اغراق شد اثر خودش را از دست می‌دهد از نظر قانون آن ماده واحده‌ای که دولت آورده نسبت به صلاحیت دادگاه‌هایی نظامی از نظر این که این قانون خوب است یا نه ایراداتی دارد یا ندارد آن یک بحثی از علیحده اما مجلس شورای ملی که یک اختیاراتی داده است به کمیسیون دادگستری و کمیسیون دادگستری گذشته از این که هجده عضو دارد شش نفر هم از شعب انتخاب شده‌اند من جملمه آقای دکتر بقائی که خود ایشان هم عضو کمیسیون دادگستری هستند و کمیسیون دادگستری هم تشکیل می‌شود با حضور آقای وزیر داد گستری و جلساتش ادامه دارد حالا حقیقت این ماده واحده خوب است یا بد است لزوم دارد که مورد بحث واقع شود یا نه قابل اعتراض است یا نیست در کمیسیون بحث شده هر کس هم ایراد یا اشکالی داشته باشد می‌تواند یگوید اما این که کمیسیون مرعوب شده است و کمیسیون در تحت اخافه و رعب رأی داده است به نظر بنده این توهین به مجلس شورای ملی است یعنی چه؟ مگر ابوالهولی در کمیسیون دادگستری بوده هست کمیسیون دادگستری اعضایش اینهایی هستند که اینجا تشریف دارند و آقای وزیر دادگستری هم آقای دکتر سجادی هستند که بنده تصور نمی‌کنم یک چنین سوایقی از ایشان معروف و مشهود باشد! و بنده تصور نمی‌کنم که یک دستگاه اخافه و ارعابی آنجا آمده باشد من نمی‌دانم و از این بیان چیزی نفهمیدم، بنده دفاعم از نظر اعضای کمیسیون است چون شخصیت‌های قابل احترام و قابل اعتماد و اطمینانی در کمیسیون دادگستری است. بنابراین اگر یکی از نمایندگان اعتراض دارند نسبت به دولت نباید رفتار و عمل اعضای کمیسیون را تخطئه بکنند! این یکی، دیگر این که این ماده واحده شورش تمام نشده اگر شور اولش تمام شد طبع و توزیع می‌شود آقایان نمایندگان اگر نظریاتی دارند نظرشان را می‌دهند باز در شور دوم تحت دقت و مطالعه قرار می‌گیرد البته در شور دوم اصلاحاتی که شده اگر اکثریت کمیسیون رأی داد و مورد موافقت شد بموقع عمل و اجرا گذاشته می‌شود یک مذاکراتی شده و شور اولش هم هنوز تمام نشده مضافاً به این که بنده اینجا یادداشت دارم که این موادی که آوردده‌اند تازگی ندارد ما قانون کیفر عمومی داریم یکی از موادش اقدام بر علیه امنیت و استقلال کشور است یکی از موادش در موردی است که شخص یا اشخاصی با مشارکت خارجی‌ها حتی به استدلال کشور لطمه بزند یا قشون خارجی‌ها را در کشور راه بدهند یک چنین موادی دارند بنایراین می‌خواستم عرض کنم که این ماده هنوز تمام نشده و آقایان اگر نظریاتی دارند می‌توانند بدهند و کمیسیون دادگستری به هیچ‌وجه من‌الوجوه تحت تأثیر نبوده و آزادانه کما این که هر لایحه‌ایی که می‌بینید که کمیسیون دادگستری اصلاحات لازم را کرده است و این دور از حق و عدالت است که نسبت به کمیسیون این مطالب گفته می‌شود (صحیح است)
نایب رئیس- پیشنهادات خوانده می‌شود. (پیشنهاد آقای امیرتیمور به شرح زیر قرائت شد) تبصره پائین را به ماده اول پیشنهاد می‌نمایم
تبصره- مدت مقرره در تبصره ۹ ماده واحده اجازه پرداخت دو دوازدهم حقوق فروردین و اریبهشت ۱۳۲۸ تا آخر شهریور ۲۸ تمدید می‌شود
نایب رئیس- آقای امیرتیمور
امیرتیمور- بنده از همکاران عزیزم تمنی می‌کنم به عرایض بنده در این قضیه توجه بفرمایند این تبصره که بنده پیشنهاد کردم چیز تازه‌ای نیست این تبصره را خود دولت هم در ضمن لایحه یک دوازدهم خور داد که سه چهار روز قبل از تصویب مجلس شورای ملی گذشت تقدیم کرده بود منتهی آقای گنجه‌ای که آن روز مجلس را اداره می‌کرد به وزیر دارایی گفتند که طبق آئین‌نامه تبصره نمی‌شود به ماده واحده یک دوازدهم داده شود و بنابراین این تبصره را توجهی بهش نفرمودند این تبصره عبارت از این بود که طبق تبصره‌ای که در ماده واحده دو دوازدهم حقوق فروردین و اردیبهشت ۱۳۲۸ تصویب کردیم مجلس شورای ملی موافقت کرد که اشخاصی که بقایای مالیاتی دارند تا آخر خرداد به آنها تمدید بشود (صحیح است) حالا اغلب هستند که تا آخر خرداد موفق نشدند بقایای خودشان را بپردازند و وزارت دارایی هم خودش به این موضوع توجه داشت و قول داد که این مدت تمدید می‌شود بنده حالا پیشنهاد کردم که تا آخر شهریور مهلت قانونی داشته باشد که تمدید بشود و در جلسه قبل که با آقای وزیر دارایی مذاکره کردم ایشان هم قبول کردند آقای وزیر دارایی هم قبول کردند تمنی می‌کنم آقای مخبر و نماینده وزارت دارایی هم قبول کنند.
نایب رئیس- آقای دکتر معظمی.
مخبر- عرض کنم این پیشنهاد را در همان موقع که یک دوازدهم مطرح بود نظر آقای ملک‌مدنی در این قسمت اجرایی تمدید بود بنده هم به ایشان وعده
کردم که این پیشنهاد را قبول خواهم کرد ولی در موقعش اما آقای امیرتیمور گویا آقای وزیر دارایی تا آخر مرداد قبول کرده‌اند (امیرتیمور- خیر تا آخر شهریور) بنده هم قبول می‌کنم.
نایب رئیس- معهذا با وجود این که مخبر هم قبول کردند محتاج به رأی است اجازه بفرمایید چند نفر بیایند (اکثریت بعد از چند لحظه حاصل شد) رأی می‌گیریم پیشنهاد آقای تیمور که مخبر هم قبول کردند آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند تصویب شد. پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود. (پیشنهاد آقای اردلان به شرح زیر قرائت شد) ریاست محترم شورای ملی اینجانب تبصره زیر را پیشنهاد می‌نمایم.
تبصره- برای نظارت در هزینه کل کشور اعم از اداره‌های دولتی که به طرز بازرگانی یا غیر بازرگانی اداره می‌شود و همچنین برای نظارت در هزینه نسبت به مؤسساتی که با سرمایه دولت اداره می‌شود کمیسیون سه نفری از طرف مجلس شورای ملی تعیین می‌شود و این کمیسیون اجازه دارد که هر نوع هزینه غیر ضروری را که تشخیص بدهد از آن هزینه جلوگیری بنماید و ادارات و مؤسسات فوق مکلفند دستورات کمیسسون مزیور را اجرا نماید کمیسیون اختیار دارد نسبت به تخلف از دستور صادره هر یک از مستخدمین دولت یا بنگاه مربوطه را از خدمت برکنار و تسلیم دادگاه دیوان کیفر نمایند دیوان کیفر پس از رسیدگی حکم با خراج مستخدم صادر خواهد نمود کمیسیون فوق نسبت به بودجه پرسنلی اختیارات کافی نیز دارد
نایب رئیس- آقای اردلان
اردلان- قبل از این که بنده عرضی بکنم خواستم عرض کنم که جناب آقای مخبر یک اصلاحی نسبت به این ماده اول باید بفرمایید و آن این است که بودجه مجلس شورای ملی میزانش با میزانی که در اینجا نوشته شده فرق دارد مجلس شورای ملی بودجه‌ای که برایش تصویب شده ۴۶۸۹۶۵۰۸ ریال است در صورتی که در بودجه پیشنهادی دولت ماده اول ۴۴۵۷۸۵۲۲ ریال است تفاوتش ۲۳۱۷۹۸۶ ریال است چون بنده مخبر کمیسیون محاسبات هستم خواستم که این را اصلاح بفرمایید اما در مورد پیشنهادی که بنده کردم خواستم که این را اصلاح بفرمایید اما در موضوع پیشنهادی که بنده کردم توضیح عرض می‌کنم از آقایان نمایندگان محترم استدعا می‌کنم که توجهی به عرض بنده بفرمایید. مطابق این ماده که به کفایت مذاکراتش آقایان رأی دادند در صورتی که بهتر بود اجازه می‌دادند که نسبت به آن هم صحبت می‌شد اگر ما بودجه را تصویب کنیم معادل ۸۳۳ ر ۳۳۴ ر ۳ ریال کسر داریم جناب آقای وزیر دارائی فرمودند که ما کسر بودجه را از دو راه می‌توانیم تأمین کنیم یا این که بر مالیات اضافه کنیم یا این که از خرج بکاهیم امروز ما نمی‌توانیم مالیاتی اضافه کنیم و خرجی را هم آقایان ازش نکاسته‌اند این خرج‌ها را اینجا گذاشته‌اند بنابراین یک راه دیگری دارد که به نظر رسیده و آن نظارت دقیق در هزینه است تمام فشار وزارت دارایی در خرج متوجه یک بخشدار ورامین است یا به یک مأمور پستخانه رفسنجان به خرج‌های گزافی که در این مملکت می‌شود نظارت نمی‌شود یعنی وزارت دارایی قدرت نظارت را ندارد حالا در محظور سیاسی است یا هر چه هست ما می‌خواهیم این فرمایشی را که آقای نورالدین امامی می‌فرماید که دخالت در امر دولت است اصل وظیفه مجلس شورای ملی نظارت در خرج است تمام قانون اساسی از اول تا آخرش این موضوع را تأیید کرده (صحیح است) ما باید با تمام قدرت در خرج نظارت بکنیم بنابراین امروزه هم آقایان متوجه هستند مملکتی که بودجه آن موازنه نداشته باشد آن مملکت رو به ورشکستگی می‌رود و عامل مهمی است در مملکت که باید به آن توجه کرد یکی موازنه بودجه است یکی فزونی صادرات بر واردات بدبختانه این قسمت دومی را که دیگر بنده نیاید عرض بکنم که چهل میلیون لیره ما واردات داریم در صورتی که ده میلیون لیره شاید کمتر صادرات بنابراین ما یرای این که از ورشکستگی حتمی جلوگیری کنیم باید یک نظرات دقیق و خیلی سختی در خرج‌ها بکنیم (صحیح است) بنده معتقد هستم که در مواقع عادی ممکن است در مؤسسات دولتی که به طرز بازرگانی اداره می‌شود یا در بانک‌هایی که با سرمایه دولت اداره می‌شود مثل بانک صنعتی و بانک کشاورزی، آن نظارت دقیق شاید شاید لازم نباشد ولی وقتی ما یک کسر فاحشی داریم باید به طور موقت هم که شده نظارت بسیار دقیق و سختی نسبت به هزینه‌ها بکنیم آن وقت است که ما می‌توانیم امیدوار بشویم که از ورشکستگی جلوگیری می‌کنیم و الّا روز به روز وضعیت ما بدتر می‌شود پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری یک اشاره‌ای دارد ولی این را توجه بفرمایید که از مرداد ۱۳۲۷ به این طرف ماه به ماه و روز به روز هزینه زندگی زیادتر شده است (دکتر متین دفتری- بنده هم همین را گفتم) در صورتی که کالاهای کالاهای وارداتی از خارجه هم تنزل کرده است این برای این است که وضعیت بودجه منظم نیست نظارت در خرج نمی‌شود و کارهای تولیدی به کلی به مرحله صفر رسیده یک عده اشخاص از صبح تا غروب حقوقی می‌گیرند و به هیچ‌وجه کار تولیدی نمی‌کنند ما باید امروز قدرت مجلس شورای ملی را که نظارت در خرج است اعمال بکنیم این نظارت را فعلاً یک سال دو سال عمل کنیم امیدوارم هزینه‌مان با درآمدمان برابر بشود. یعد که از این مرحله جستیم این نظارت را که لازم نیست برمی‌داریم ولی امروز لازم است. کمیسیون بودجه با کمال علاقمندی ۱۷ ماده تصویب کرده بسیار نظر صحیحی بوده ولی شما گفتید فلان اداره می‌تواند یک اتومبیل داشته باشد ولی ابداً نظارت نمی‌کنید که در ظرف هر ماه یک اتومبیل می‌خرد بنابراین تنها تصویب این موضوع کافی نیست این است که سابقاً مجلس شورای ملی در ادوار گذشته همین کار را کرده بود. خودم یادم می‌آید که در دوره سوم آقای بهاء‌الملک و چند نفر دیگر را معین کرده بود حالا هم ممکن که چند نفر را که نظارت سخت و دقیق بکنند از هزینه‌های زیادی جلوگیری بکنند تعیین یکنند که نظارت عالیه در خرج بکنند و به این وسیله ما می‌توانیم این کسر بودجه را تأمین بکنیم اگر این کارها را کردیم
یک قدم اصلاحی برای مملکت برداشته‌ایم و الّا ما که در صادراتمان همین طور از واردات کسر دارد، بودجه‌مان هم ۳۳۳۴ میلیون ریال کسر دارد نمی‌دانم چطور ممکن است که ما بتوانیم وضعیتمان را ثابت کنیم. باید هزینه را پایین بیاوریم و قیمت‌ها را ثابت کنیم این است که از آقایان تقاضا می‌کنم که مجلس شورای ملی این وظیفه اصلی خودش را که نظارت در خرج باشد اعمال بکند یک کمیسیون سه نفری را تعیین بفرمایند که اینها در تمام هزینه‌های زاید مملکت نظارت یکنند و انشاء‌الله همین قدر که این کسر یودجه ما رفع شد ممکن است این نظارت را برداریم
نایب رئیس- آقای دکتر عبده مخالف پیشنهاد هستید؟
دکتر عبده- بله بله، مطالبی که آقای دکتر اردلان راجع به لزوم تأمین موازنه بین درآمد و هزینه فرمودند کاملاً منطقی است. خود بنده هم با بیانات ایشان موافقم به همین جهت بنده با اساس بودجه مخالفم و اگر فرصتی شد به عنوان مخالف صحبت می‌کنم ولی در عین حال اعتقاد بنده این است که پیشنهاداتی که ما می‌کنیم باید با قوانین و اصول تطبق بکند، ماحصل پیشنهاد آقای اردلان این است که سه نفر را به مجلس شورای ملی تعیین بکنند بر هزینه مملکت بنده می‌خواستم عرض بکنم که نظارت مجلس شورای ملی البته بایستی اعمال بشود ولی این حقیقت نظارت به موجب قانون محاسبات عمومی و قانون دیوان محاسبات طریق خاصی است. ترتیب خاصی برای نظارت مجلس در هزینه‌ها معین شده است (اردلان- آن بعد از خرج است) اما نظارت غیر از اداره است، نظارت یک کسی کاری را می‌کند یک مقام دیگری هم که ناظر است نگاه می‌کند و می‌گوید این عمل را خلاف کردی یا درست کردی و در بعضی کشورها دیوان محاسبات این طور عمل می‌کند و در بعضی کشورها اجازه می‌دهند که قبل از خرج نظارت بکند بکند، هر دو این نظر قابل استدلال است شاید اگر دیوان محاسبات تشکیل می‌شد از اشخاص صلاحیت دار ما این اجازه را می‌دادیم شاید به نفع مملکت بود ولی در عین حال قدر مسلم اینست که اساساً این حقی را که مجلس شورای ملی دارد مستقیماً اعمال نمی‌کند این حق را به وسیله دیوان محاسبات که با تصویب نمایندگان مجلس شورای ملی انتخاب می‌شود اعمال می‌کند. در هر صورت اگر شما بیایید و مستقیماً رسیدگی بکنید ببینید هزینه‌ای لازم و ضروری است یا نه؟ و اگر این هزینه ضروری بود و با بودجه تطیق نمی‌کرد شما جلویش را می‌گیرید؟ مسلماً این یک عمل اجرائیه است و نتیجه‌اش فلج شدن دستگاه‌ها است (کشاورز صدر- اینطور نیست) (زنگ رئیس) عقیده بنده این است که این طور هست و بنده خیال می‌کنم با این مقدماتی که عرض کردم (اردلان- می‌خواهید این مملکت اصلاح نشود) آقای اردلان شما تمام محاسن را دارید منتهی خیلی زود عصبانی می‌شوید (اردلان- بنده هیچ حسنی ندارم) و گوش نمی‌دهید به نطق ناطق چون ممکن است در بیان ناطق یک مطلبی باشد که جنابعالی را قانع کند بنده با این مقدماتی که عرض کردم اعتمادم این است که پشنهاد جنابعالی که یقیناً روی حسن نیت تنظیم شده و تقدیم شده ولی این پیشنهاد در عین حال که روی حسن نیت تنظیم شده و تقدیم شده از چند جهت قابل اشکال است اشکال اول است که اعمال حق نظارت مجلس شورای ملی در هزینه از طریق خاصی است که به موجب قوانین فعلی یعنی قانون محاسبات عمومی و دیوان محاسبات پیش‌بینی شده. اشکال ثانی این است که آنچه شما پیش‌بینی کرده‌اید بیش از
نظارت است، نظارت اعمال یعنی کنترل بعد از عمل شما می‌گویید قبل از این که یک خرجی بشود این سه نفر ببینند که آیا این خرج تطبیق می‌کند با اصول محاسباتی برای تمام مملکت؟ اشکال سوم این است که عملی نیست چطور ممکن است که یک سه نفری را شما پیدا کنید که در تمام مملکت، برای تمام مملکت مخارج مملکت را کنترل بکنند؟ توجه بفرمایید و اگر شما چنین سه نفری را پیدا کردید و واجد صلاحیت بودند تازه عملاً امکان ندارد بتوانند این وظیفه را انجام بدهند زیرا مخارج مملکت یکی دو تا نیست که این سه نفر بتوانند این همه کارها را انجام بدهند شما آمده‌اید به شورای عالی برنامه یک اختیاراتی داده‌اید حالا می‌آیید یک ماده اینجا پیشنهاد می‌کنید و می‌گویید هر گونه خرجی که در مملکت می‌شود باید این سه نفر کنترل بکنند آقا اگر باید اختیاراتی که می‌دهید هم آهنگی داشته باشد شما پریروز یک چنین تصمیمی را گرفتید امروز می‌آیید می‌گویید به سه نفر اختیار بدهیم که در تمام هزینه‌های مملکت اعمال نظر بکنند به اعتقاد بنده به دلایلی که عرض کردم پیشنهاد جنابعالی در عین حال که از روی کمال حسن نیت تقدیم شده نه با اصول تطبیق می‌کند و نه عملی است.
نایب رئیس- آقای معاون وزارت دارایی فرمایشی دارید؟ بفرمایید.
معاون وزارت دارایی- (آقای حسین خواجه نوری)- فرمایشات جنای آقای اردلان که از روی کمال حسن نیت بوده است به دو قسمت تقسیم می‌شود یکی نظارت دولت بر کارهای بازرگانی و یکی هم اعمال نظارت خیلی دقیق در هزینه‌ها. بنده خواستم حضور آقایان عرض کنم که دستگاه‌های اقتصادی دولت تمامشان روی قوانین است یا قانون تجارت است یا قانون مخصوصی است که به وسیله مجلس شورای ملی وضع شده است آنها هیئت نظارت دارند، مجمع عمومی دارند (اردلان-آقا نتیجه‌اش همین است که ملاحظه می‌فرمایید) (زنگ رئیس) و بعد هم مطابق قانون وزارت دارایی بازرس‌هایی در آنجا دارد ولی در اینجا بنده دیدم جنابعالی مرقوم فرمودید که این سه نفری که تعیین می‌شوند بایستی مخارج را قبل از این که صورت بگیرد نظارت بکنند و بعد هم دستور بدهند و بعد هم دستورشان را اجرا کنند این دخالت مستقیمی در امر وزارتخانه‌ها ست. خوب، متصدی مربوطه از کی دستور بگیرد؟ از وزیرش دستور بگیرد یا از اشخاصی که مسئولیت ندارند؟ ولی یک موضوع دیگری راجع بنظارت فرمودید که نظارت همیشه بعداً صورت می‌گیرد و دیوان محاسبات عمل می‌کند خواستم عرض کنم که طبق قانون نظارت وزارت دارایی در چند مورد اجرا می‌شود وظایف وزارت دارایی در سه قسمت و نظارتش در سه قسمت مختلف اجرا می‌شود. یکی تقدیم بودجه است که وزارتخانه‌ها بودجه خودشان را می‌دهند به وزارت دارایی وزارت دارایی رسیدگی می‌کنند تهیه می‌کنند و به وسیله وزارت دارایی تقدیم مجلس شورایملی می‌شود بعد از این که به تصویب رسید این بودجه را ابلاغ می‌کنند به وزارتخانه مربوطه این مرحله اول بود. مرحله دوم رسیدگی است که قبل از خرج می‌شود نه بعد از خرج. این که فرمودید دیوان محاسبات بعد از رج رسیدگی می‌کند (صحیح است) ولی یک رسیدگی قبل از خرج هم هست. خیال می‌کنم اگر آقایان ملاحظه بفرمایند اداره‌ای هست به نام اداره تطبیق اسناد و قوانین و مقرراتی که وضع می‌شود با ین اداره ابلاغ می‌شود و این اداره ملزم و مکلف هست که نظارت بکند که هر پرداخت از یک دینار تا ده میلیون تومان با مقررات و قوانین تطبق بکند، بنده به استحضار آقایان محترم می‌رسانم که محال است یک دینار خرج به تصویب وزارت دارائی برسد و قبلاً به وسیله آن اداره مربوطه با قوانین و مقررات تطبیق نشده باشد بنابراین اگر اصلاحی لازم است شود باید در قوانین بشود و در صورتی که لازم است تغییر پیدا بکنند فقط می‌خواستم عرض کنم در رسیدگی‌های فعلی هم که می‌شود تمام قوانین مملکت برای دفعه سوم هم رسیدگی می‌شود و بنده خیال می‌کنم این پیشنهاد موردی نداشته باشد (صحیح است)
نایب رئیس- رأی می‌گیریم بپیشنهاد آقای اردلان آقایانی که موافقند قیام کنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد پیشنهاد دیگری قرائت شود (به شرح زیر قرائت شد) پیشنهاد می‌نمایم بودجه وزارت خارجه به یک میلیون ریال تقلیل یابد- دهقان
نایب رئیس- آقای دهقان تشریف ندارند (مکی و معتمد دماوندی- من قبول می‌کنم) پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود (به شرح زیر قرائت شد) ماده اول را به طریق زیر پیشنهاد می‌نماییم ماده اول- بودجه سال ۱۳۲۸ کل کشور که از حیث درآمد عمومی مطابق صورت پیوست بالغ بر ۷۶۰ ر ۶۹۰ ر ۵۸۵ ر ۷ ریال و از حیث هزینه عمومی بالغ بر ۷۶۰ ر ۶۹۰ ر ۵۸۵ ر ۷ ریال می‌باشد با رعایت مقررات زیر تصویب می‌شود امیرتیمور.
نایب رئیس- آقای امیرتیمور
امیرتیمور- اگر آقایان نمایندگان محترم توجه بفرمایید این پیشنهاد دارای یک منافع بسیار زیادی است در ماده‌ای که کمیسیون بودجه تقدیم کرده درآمد کشور را ۶۷۰ ر ۶۹۰ ر ۷۸۵ ر ۷ ریال و مخارج را ۶۰۷ ر ۵۷۹ ر ۱۱۷ ر ۱۱ ریال برآورد کرده و تقریباً سیصد و خورده‌ای میلیون تومان کسر هزینه برآورد شده است پیشنهاد بنده این است که جمع و خرج مطابق یکدیگر شده است چرا؟ برای این که تا به حال ما بتجربه رسیده‌ایم که هیچ وقت اقلام درآمد و اقلام هزینه اقلام واقعی نبوده بلکه معمولًا اقلام درآمد را وزارت دارایی و دولت رویه‌اش این است که حداقل گرفته و اقلام هزینه را حداکثر و به این ترتیب ارقام بودجه یک ارقام صحیحی نیست بنا براین یک چیز مسلمی نیست چون چیز مسلمی نیست صلاح نیست که مجلس شورای ملی یک قلم خیلی بزرگ را تصویب بکند و مملکت را در مقابل سیصد میلیون کسر خرج قرار بدهد پیش نهاد بنده این است که رقم عایدات و مخارج با یکدیگر مطابق خواهد بود و رقم پیشنهادی بنده ۷۶۰ ر ۶۹۰ ر ۵۸۵ ر ۷ فقط ۲۰ میلیون مالیات مزروعی که مجوز قانونی ندارد کسر شده و الّا بقیه‌اش عین همین ماده پیشنهادی کمیسیون بودجه و عبارت هم عیناً عبات تقدیمی کمیسیون بودجه است بنابراین من تمنی می‌کنم که مجلس شورای ملی با این پیشنهاد موافقت بفرمایند و راضی نشوند که مملکت را در مقابل سیصد میلیون کسر خرج احتمالی بدون جهت قرار بدهند.
نایب رئیس- آقای رضوی مخالفید؟ بفرمایید
رضوی- این پیشنهاد و فکر جناب اقای امیرتیمور بسیار پیشنهاد خوبی است و فکرشان هم بسیار فکر خوبی است ایده و آمال هر یک از آقایان نمایندگان مجلس بلکه هر ایرانی که علاقمند به مملکت و اصلاحات باشد نیست مگر این که روزی کار مملکت آن جور باشد که آنچه را که ما دخل داریم و می‌توانیم مالیات جمع کنیم خرج هم لااقل همان قدر داشته باشیم اما آقا این یک پولی نیست که یک ارباب داده باشد به یک ناظر خرج و بگوید این پول را بگیر برو خرج کن اگر واقعاً حساب پول و جمع و خرج و بودجه مملکت به این نحو می‌شد بسیار خوب بود شاید دولت هم خیلی زود قبول می‌کرد و این که مجلس شورای ملی بگوید هفت میلیارد پول به شما می‌دهم شما بروید خرج بکنید آنها هم بعد هرچه لازم بشود بگویند نداریم اما بودجه عبارت است از یک ارقامی که آورده‌اند این ارقام را گذاشته‌اند در اختیار شما، در اختیار مجلس آقایان این ارقام را نگاه کنید دقت بفرمایید هر کدام می‌دانید زاید است و نباید بدهند شما بگویید دولت هم نمی‌دهد بنده خیال نمی‌کنم که دولت بتواند این کار را بکند که رقمی را که مجلس شورای ملی به دولت بگوید خرج کن او خرج کند از خدا می‌خواهد من یقین دارم که می‌خواهد اما همین طور به طور کلی بگوییم بودجه این قدر بشود به نظر بنده این حرف غیر عملی است یعنی این بودجه موجود را چکارش کنند، این تشکیلات را چکارش کنند، کدام یک را بزنند غالباً این تشکیلات متکی به یک قانونی است که آن قوانین لغو نشده است، آن افرادیکه در خدمت دولت هستند تکلیف آنها چیست؟ بالاخره ملاحظه بفرمایید یک طوفانی و بحرانی ایجاد می‌کند و بنده خیال می‌کنم همه چیز این پیشنهاد خوب است غیر از این که کاملاً غیر عملی است و اساساً مطابق این وضعی که بودجه دارد جز به همان صورتی که عرض کردم که ارقام فاضل را رویش دست بگذاریم و بگوییم این را خرج نکنید وسیله دیگری از لحاظ تقلیل فعلاً در اختیار مجلس نیست.
رئیس- آقای مخبر.
مخبر- آقای رضوی کار مخبر را خیلی آسان کردند من بیانات زیادی ندارم فقط خواستم عرض کنم که این پیشنهادی که آقای امیرتیمور فرمودند البته آرزوی مخبر و مجلس شورای ملی همیشه این است که عایدات و مخارج بودجه تطبیق بکند ولی این پیشنهاد متأسفانه عملی نیست برای این که معلوم نیست که از چه مخارجی کم بکنیم و به کجا اضافه بکنیم بنابراین کاملاً دستگاه دولت را مختل می‌کند لذا مخبر نمی‌تواند این پیشنهاد را قبول کند.
مکی- آقای دکتر معظمی اگر این پیشنهاد تصویب بشود و بعد اضافات و ترفیعات ۲۷ و ۲۸ را بدهند چه ضرر دارد؟
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای امیرتیمور ...
امیرتیمور- آقای عامری به عنوان موافق می‌خواهند صحبت کنند.
نایب رئیس- اعلام رأی شده است عنوان
موافق در آئین‌نامه نیست. رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای تیمور آقایانی که موافقند قیام کنند (عدهای قیام نمودند) تصویب نشد.
عدهای از نمایندگان- تصویب شد آقا، تصویب شد.
امیرتیمور- آقای رئیس تصویب شد بفرمایید درست بشمارند.
نایب رئیس- پیشنهاد آقای ملک‌مدنی ...
عدهای از نمایندگان- تصویب شد.
امیرتیمور- آقا والله شد، به خدا تصویب شد اشتباه می‌فرمایید تصویب شد.
نایب رئیس- آقایان منشی‌ها شمردند بنده هم دیدم تصویب می‌شد.
امیرتیمور- خدای من شاهد است تصویب شد شما حقی را از مملکت دارید سلب می‌کنید من زیر بار نمی‌روم.
چند نفر از نمایندگان- با ورقه رأی بگیرید.
دکتر عبده- آقای رئیس بنده مخالف بودم ولی مشکوک است.
نایب رئیس- پیشنهاد کنید با ورقه رأی گرفته شود
آزاد- نظامنامه تعیین کرده است.
نایب رئیس- آقایان توجه بفرمایید آقای فرامرزی توجه کنید در آئین‌نامه می‌نویسد اگر یک پیشنهادی در رأی با قیام و قعود مشکوک شد می‌شود با ورقه رأی گرفت حالا بسته به نظر مجلس است من خودم تصور می‌کنم تصویب نشد از آقایان منشی‌ها هم پرسیدم گفتند تصویب نشد حالا اگر مجلس مشکوک می‌داند باورقه رأی می‌گیریم (عدهای از نمایندگان- با ورقه رأی بگیرید.) بنابراین با ورقه رأی گرفته می‌شود
خواجه نوری- بنده می‌خواهم توضیح بدهم
نایب رئیس- اعلام رأی شده است عده رأی‌دهندگان ۶۷ نفر آقایانی که با پیشنهاد آقای امیرتیمور موافقند ورقه سفید می‌دهند آنهایی که مخالفند ورقه کبود می‌دهند (اسامی آقایان به شرح زیر به وسیله منشیان مجلس قرائت شده هر یک رأی خود را دادند)
آقایان: معتمد دماوندی. اردلان. صفوی. دکتر عبده. دکتر معظمی. امینی. مکی. مسعود ثایتی. امیرتیمور. نبوی. دکتر آشتیانی. عامری. حائری‌زاده. کهبد. اسدی. نیک‌پی. آصف. محمود محمود. صادقی. وکیل. امامی‌خویی. کشاورز صدر. منصف. گنجه. رضوی. یمین اسفندیاری. کامل ماکویی. ضیاء ابراهیمی. گنابادی. بوداغیان. آزاد. مشایخی. قبادیان. کفائی. دکتر مجتهدی. صاحب‌جمع. عباس مسعودی. دکتر متین دفتری. عبدالرحمن فرامرزی. عباسی. باتمانقلیج. دکتر ملکی. نصرت‌الملک. اسکندری. شریعت زاده. ارباب. گرگانی. ابوالقاسم بهبهانی. سالاربهزادی. اسلامی. علی وکیلی. تقی‌زاده. اخوان. ملک‌پور. قوامی. صاحب دیوانی. ارباب گیو. احمد فرامرزی. نواب. غضنفری. ایلخان. دادور. حاذقی. موسوی. (پس از استخراج آراء ۲۱ ورقه موافق و ۲۰ ورقه مخالف رأی شد)
نایب رئیس- بیست و یک نفر موافق بودند بنایراین قابل توجه نشد.
اسامی موافقین- آقایان آصف. متین دفتری. حائری‌زاده. گنابادی. امینی. کهبد. باتمانقلیج. آزاد. سالار بهزادی. ابوالقاسم بهبهانی. شریعت‌زاده. وکیل. عباس مسعودی. مسعود ثابتی. امیرتیمور. معتمد دماوندی. مکی. دکتر ملکی. گرگانی. صاحب‌جمع. (یک ورق لایقرء)
اسامی مخالفین- آقایان: اردلان. نورالدین امامی. بوداغیان. رضوی. قوامی. موسوی. احمد فرامرزی. محمود محمود. دکتر آشتیانی. کفایی. دکتر معظمی. دادور. ایلخان. یمین اسفندیاری. ضیاء ابراهیمی. مشایخی. گنجه. صاحب‌جمع. قبادیان. مخالف بدون امضاء یک ورقه ۲۰ ورقه سفید علامت امتناع.
نایب رئیس- پیشنهاد دیگری می‌شود (پیشنهاد آقای کشاورز صدر به شرح زیر خوانده شد) پیشنهاد می‌کنم کمک هرینه زمان جنک به کسانی که بیش از پنج هزار ریال حقوق می‌گیرند پرداخت نشود و مبلغ آن از رقم هزینه کسر شود.
نایب رئیس- آقای کشاورز صدر بفرمایید.
کشاورز صدر- به نظر بنده اگر بخواهیم بودجه را تعدیل بکنیم باید یک راهی باشد که دولت بتواند به آن عمل کند و آن تصمیم را به موقع اجرا بگذارد و چرخ‌ها هم فلج نشود. عموم آقایان نمایندگان موافقند به این که این بودجه تعدیل بشود و این کسر بودجه جبران بشود بنده خودم هم در کمیسیون بودجه بوده‌ام و به تصدیق آقای مخبر همه جا متذکر شده‌ام و حتی یادآور شده‌ام که شما می‌توانید این کسر بودجه خودتان را از محل بانک صنعتی و شرکت‌های دیگرتان جبران کنید آنجاها ممکن است یک دقت‌ها و یک مراقبتهائی بشود که از آن محل جبران این کسر بودجه بشود حالا به نظر بنده آنچه یادم می‌آید ۱۸۰ میلیون تومان بابت کمک هزینه زمان جنگ به حقوقات افزوده شده است که پرداخت می‌شود و در حدود ۱۰۰ میلیون تومان از این مبلغ به کسانی داده می‌شود که از پانصد تومان حقوقشان زیادتر است بنده معتقدم که الان نمی‌شود به حقوق هیچ یک از مستخدمین دولت بخصوص طبقات پایین غیر از یک طبقه معین دست زد زیرا اینها تنها ممر معاششان استخدام است و مادام که دولت برای آنها کاری نکرده یا یک کار تولیدی تهیه نکرده است نمی‌شود آنها را بیرون کرد و از حقوقشان کسر کرد یا حقوقشان را نداد حتی من عقیده دارم که بی‌جهت وزارت دارایی پرداخت اضافات خدمتگزاران جزء را منع کرده است و نداده است جمع آنچه را که نداده است شاید ۱۲ میلیون تومان بیشتر نباشد و حال آن که ما از یک قسمت بودجه نمی‌توانیم این مقدار را صرفه‌جویی کنیم و نباید از یک مستخدم جزء بدبختی که از صبح تا غروب زحمت می‌کشد و صد تومان حقوق می‌گیرد اضافه‌اش را کسر کنیم این است که بنده یک راه عملی پیدا کرده‌ام که صد تومان از اضافه خرج شما می‌کاهد و می‌ماند ۲۳۰ میلیون تومان که آن را هم آقایان دیگر به افکارشان می‌رسد و جبران می‌شود نظر آقای امیرتیمور هم از این راه تا حدی تأمین خواهد شد پیشنهاد بنده این است که کمک هزینه زمان جنگ را به کسانی که از پانصد تومان بیشتر حقوق می‌گیرند ندهند و این مبلغ تقریباً ۹۵ میلیون یا ۱۰۰ میلیون تومان می‌شود و به آنهایی که حقوقشان کمتر است بدهند اگر هم بگویند اگر ما کمک هزینه مدیر کل‌ها را ندهیم چه کار بکنند چه جور زندگی بکنند نمی‌شود بنده جواب می‌دهم که آن عضو رتبه سه زندگی کند حالا که ما بنا است به آنهایی که صبح تا شب زحمت می‌کنند اضافاتشان را ندهیم آنها هم بایستی قناعت کنند من از آقایان خواهش می‌کنم به این پیشنهاد بنده رأی بدهند این پیشنهادی است که عملی است و به طبقه پایین هم صدمه نمی‌زند از تجملات کسانی که از ۵۰۰ تومانه به بالا حقوق دارند یک قدری می‌کاهد عیبی هم ندارد ما در این مملکت وضعمان طوری است که اگر کاری نکنیم اصلاح بشود روز به روز وضعمان بدتر می‌شود بنده در لاله‌زار تحقیق کردم که یک دستگاه توالت الیزابت آردن ۳۶ هزار تومان فروش می‌رود من خیال کردم یک دستگاه برای نمونه فروش رفته ولی اینجا وارد کرده‌اند شاید ۱۰۰ تا ۲۰۰ تا از این سری توالت آورده‌اند ۳۶ هزار تومان! یک سری توالت که صبح یک پودر یزن، یک ساعت به ظهر یک پودر بزن یک ساعت بعد از ظهر یک پودر بزن این را که ۳۶ هزار تومان قیمتش است چندین سری از این فروش رفته و همین طور هم دارند وارد می‌کنند من سؤال می‌کنم از این دستگاه توالت چقدر گمرک می‌گیرند؟ بنابراین به نظر بنده اگر آقایان رأی بدهند که به کسانی که از ۵۰۰ تومان بیشتر حقوق می‌گیرند کمک هزینه ندهیم صد میلیون تومان از این کسر بودجه جبران خواهد هم از این گونه تجملات که عرض کردم کاسته می‌شود حالا بسته به نظر و رأی آقایان است می‌خواهید رأی بدهید می‌خواهید ندهید
نایب رئیس- آقای معاون وزارت دارایی بفرمایید.
معاون وزارت دارایی- عرض کنم دولت و وزارت دارایی پیشنهاداتی که عملی باشد و باعث پیشرفت کار باشد البته حسن استقبال می‌کند ولی راجع به پیشنهادی که حالا آقای کشاورز صدر فرمودند خواستم حضورشان عرض کنم حد اعلی اشل حقوق که رتبه ۹ باشد ۴۹۰ تومان است پس بنابراین با این پیشنهاد استاد دانشگاه یا قضات یا چند نفر از مدیر کل‌هایی که صبح تا شب می‌نشینند جان می‌کنند و زحمت می‌کشند آنها مشمول می‌شوند بنابراین اگر تمام حقوق بگیرهای دستگاه دولت را حساب بکنیم شاید نود درصد آنهایی هستند که از پانصد تومان کمتر می‌گیرند ضمناً خواستم عرض کنم آقایانی که بیشتر زحمت می‌کشند آنها باید حتی‌الامکان تشویق بشوند.
کشاورز صدر- بنده پیشنهادم را اصلاح کردم ۵۰۰ تومان را می‌کنم ۴۵۰ تومان خواهش می‌کنم رأی بگیرید.
نایب رئیس- آقای ارباب مهدی بفرمایید.
ارباب مهدی- اولاً بنده خواستم توضیح عرض کنم که آن دستگاه توالتی که آقا فرمودند برای ایشان گران خریدند اطلاعاتشان کم بوده است اما آن کمک هزینه زمان جنگ را که آقا فرمودند که این
هزینه نسبت به زمان جنگ کجایش تنزیل کرده چقدر ارزان شده این حساب را اول بدهید بعد پیشنهاد کنید ثانیاً آقا اصلاحات از این راه‌ها میسر نیست هیئت‌های حاکمه بایستی فکر تولید بکنند حقوق مردم را کم کردن، زندگی مردم را مضیقه انداختن اینها کارها را اصلاح نمی‌کند بلکه افساد هم می‌کند، هیئت‌های حاکمه خوب است بپردازند بتولید و منشأ تولید را زیاد بکنند در مملکت کاری ایجاد کنند که مردم بروند عقب کسب و کارشان ولی این که حقوق مردم را ندهند و مردم را در مضیقه بیندازند اینها اصلاح نیست و بنده جداً مخالفم بیش از این زندگی مردم را در مضیقه نیندازید.
نایب رئیس- آقای کشاورز صدر پیشنهادتان را مسترد می‌کنید؟
کشاورز صدر- خیر مسترد نمی‌کنم اصلاح کردم به جای ۵۰۰ تومان ۴۵۰ تومان باشد
نایب رئیس- باید بنویسید شفاهاً نمی‌شود آقای مخبر.
مخبر- بنده خواستم عرض کنم آقایانی که بپیشنهاد آقای امیر تیمور رأی نداند مخالف صرفه‌جویی نیستند منتهی صرفه‌جویی را ما می‌خواهیم بدانیم که ضرر به چه طبقه‌ای می‌خورد امروز مطابق مذاکراتی که ما در کمیسیون بودجه کردیم ماصلاح مملکت ندیدیم که بمستخدمین دولت صدمه‌ای وارد بیاید و این پیشنهادی را که آقای کشاورز صدر دادند اگر پانصد تومان باشد فقط یک عده معدودی از استادان و قضات هستند که فقط آنها محروم می‌شوند از این کمک هزینه و این صحیح نیست
مکی- آقای دکتر معظمی اگر این پیشنهاد تصویب بشود و ترفیعات سال‌های ۲۷ و ۲۸ مستخدمین جزء داده شود چه مانعی دارد؟
دکتر معظمی- اگر این پیشنهاد تصویب بشود زندگی یک عدهای را ما فلج کرده‌ایم و این به صلاح نیست.
نایب رئیس- یک دفعه دیگر پیشنهاد آقای کشاورز خوانده می‌شود. (به شرح زیر خوانده شد) پیشنهاد می‌کنم کمک هزینه زمان جنگ به کسانی که بیش از ۴۵۰۰ ریال حقوق می‌گیرند پرداخت نشود
[۳-ختم جلسه]
نایب رئیس- چون عده برای رای کافی نیست و عده برای پیشنهادات دیگر هم کافی نیست و باید رأی گرفته شود اگر آقایان اجازه بدهند مجلس را ختم می‌کنیم مجلس فردا ۴ ساعت به ظهر. (سه ربع بعد از ظهر مجلس خاتمه یافت)
نایب رئیس مجلس شورای ملی- امیر حسین ایلخان
شماره ۷۸۳ د روز و دستور جلسه آینده ۳۲۸ و ۴ و ۱۵
نظر به ماده ۹۳ آئین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی بر حسب دستور ریاست محترم مجلس شورای ملی روز و ساعت تشکیل جلسه آینده و دستور آن برای درج در روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ذیلاً اطلاع داده می‌شود.
روز تشکیل جلسه آینده پنجشنبه ۱۶ تیرماه ۱۳۲۸
ساعت تشکیل جلسه چهار ساعت قبل از ظهر
دستور جلسه:
بقیه شور در گزارش کمیسیون بودجه راجع به بودجه سال ۱۳۲۸ کل کشور
اداره دفتر ریاست مجلس شورای ملی