مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۳ نشست ۱۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۳ نشست ۱۶
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۵
جلسه: ۱۶
صورت مشروح مجلس لیله یکشنبه ۱۵ برج ثور۱۳۰۳ مطابق ۲۹ رمضان ۱۳۴۲
(مجلس چهار ساعت از شب گذشته به ریاست آقای موتمن‌الملک تشکیل گردید)
(صورت جلسه لیله سه‌شنبه دهم ثور را آقای آقا میرزا شهاب‌الدین قرائت نمودند)
رئیس - نسبت به صورت مجلس ایرادی ندارید؟
(گفته شد- خیر)
رئیس – هر چند که در جلسه علنی دستوری برای امشب معین نشده بود ولی چون موضوع قسم از امور بدوی مجلس است و چنانچه در چند شب قبل به آقایان تذکر داده شد دستور امشب بدواً موضوع قسم و بعد بودجه مجلس در پاره اعتبارنامه‌هایی که حاضر است...
(بعضی از نمایندگان – صحیح است)
رئیس – به ترتیب سابق شروع می‌شود از هیئت رئیسه بعد سایر آقایان
(در این موقع آقای رئیس در محل نطق حاضر و به شرح ذیل قسم یاد نمودند)
بسم الله الرحمن الرحیم
من که در ذیل امضاء می‌نمایم خداوند را به شهادت می‌طلبمو به قران مجید قسم یاد می‌کنم مادام که حقوق مجلس و مجلسیان مطابق قانون اساسی محفوظ و مجری است تکالیفی را که به من رجوع شده است مهماً امکن با کمال راستی و درستی وجد و جهد انجام داده و نسبت به اعلیحضرت شاهنشاه متبوع عادم مفخم خود صدیق و راستگو باشیم و به اساس سلطنت و حقوق ملت خیانت ننمایم و هیچ منظوری نداشته باشم جز فواید و مصالح دولت و ملت ایران
سپس آقایان مفصله‌الاسامی‌ذیل یک یک قسم یاد نمودند:
مدرس – سهام‌السلطنه – معظم‌السلطان - ضیاءالادباء –اقبال‌الممالک – دستغیب – کازرونی – ارباب کیخسرو – حایری‌زاده – آقا شیخ جلال – امین‌الشریعه – آقا سید محی‌الدین – شیخ‌الاسلام – حاج میرزا عبدالوهاب – غلامحسین میرزا – حاج آقا اسمعیل – آقا مصطفی – آقا میرزا سید حسن خان زعیم – شیخ‌الرئیس یزدی
رئیس – بقیه آقایان در جلسات بعد قسم یاد خواهند کرد جلسه را چند دقیقه تعطیل می‌کنیم دستور بعد از تنفس اولا بودجه مجلس است دیگر بقیه اعتبارنامه‌ها در ضمن انتخاب نه نفز ار اعضاء کمیسیون فقط
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس – بودجه مجلس شورای ملی بابت سال سیحقان ثیل مطرح است. طبع و بین آقایان توزیع شد.
مذاکرات راجع به کلیات است نسبت به کلیات نظری نیست؟
عمادالسلطان - بنده یک سوالی دارم
رئیس - بفرمایید
عمادالسلطنه - راجع به مطبعه مجلس بنده می‌خواستم از آقای مخبر یا از آقای ارباب کیخسرو سوال کنم که عایدات سال گذشته‌اش را توضیح بدهند چقدر بوده
ارباب کیخسرو – به طوری که در ضمن بودجه سال گذشته این جا عرض شد و یک اعتباری گرفته شد برای تهیه اسباب البته بعد از رسید اسباب یک تفاوت کلی خواهد داشت عجالتاً راجع به سنه گذشته در حدود اسباب‌های موجوده و با آن که قاعدتاً مطابق راپرت سوم رئیس گل مالیه بایستی مطبوعات دولت به این مطبعه رجوع شود و غالباً نشده بود معهذا در سنه گذشته جمع و خرجش از این قرار بوده است کلیه از موقعی که ما مطیعه را در این جا دایر کرده‌ایم (از سنه تخاقوی ییل) در واقع سه ماشین قدیمی داشته است که از وقتی ما آوردیم غالباً گرفتار تعمیرات بوده‌ایم در سنه تخاقوی ئیل عایدات آن هفت هزار و نهصد و هیجده تومان و پنج قران و نوزده شاهی بوده است و مخارج و حقوق آن موضوع شده است به مبلغ پنج هزار و چهارصد و شش تومان ونه قران و دویست دینار و در آن سنه دو هزار و پانصد و پانزده تومان و شش قران دوازده هزار و سیصد و شصت و هفت تومان و یکصد دینار و مخارج شش هزار و هشتصد و شانزده تومان و نه قران و دویست دینار موضوع شده است فاضل عایداتش بوده و هفتصد و پنجاه دینار فاضل عایداتش بوده است پنج هزار و پانصد و پنجاه تومان و نهصد دینار و در سنه گذشته عایدات آن بوده است بیست و چهار هزار و چهارصد و پنجاه و هفت تومان و نه قران و سیصد و پنجاه دینار خرج موضوع شده است دوازده هزار و سیصد و چهار تومان و هشتصد دینار عایدات خالص شده دوازده هزار و یک صد و پنجاه و سه تومان و هشت قران و یازده شاهی نسبت به اسباب‌های حاضره البته آن اسباب‌هایی که تهیه شده است وقتی برسد تفاوت کلی خواهد داشت و تمام مطبوعات دولتی و کارهای خارجی که به او رجوع بشود از عده بر خواهد آمد.
رئیس – آقای سردار معظم خراسانی (اجازه)
سردار معظم – بنده در باب مطیعه جزییاتی دارم ولی تصور می‌کنم موقعش و در ضمن شور در کلیات نباشد وقتی که ماده راجع به مطبعه تحت شور آمد البته عرض خواهم کرد ولی چیزی که در بودجه مجلس بنده ندیده‌ام و نهایت ضرورت و اهمیت را دارد و سابقه هم در مجلس چهارم دارد انتشار و طبع روزنامه و صورت مشروح مجلس است در این مملکت البته مطبوعات ما از نقطه‌نظر نداشتن وسعت لازمه یا به واسطه تراکم سایر اخبار از هر نقطه نظری که بخواهم داخل مطلب شویم می‌بینیم نطق و اظهار عقاید نمایندگان به طور جامع در این مملکت منتشر نمی‌شود و حتی چنانکه در مورد ماده راجع به مطبعه مجلس فقط و فقط ممکن است از نقطه نظر احتیاجاً مجلس لزوم پیدا کند ومکلف نیست غیر از احتیاجات مجلس چیزی را قبول کند پس وقتی که این عقیده و این نظر محرز شد آن وقت به عقیده بنده باید در بودجه مجلس پیش بینی شده باشد که لااقل چهل و هشت ساعت با سه روز بعد از جلسات مجلس صورت مشروح مجلس که حاوی و حاکی نطق نمایندگان باشد در مملکت منتشر شود زیرا که هر یک از آقایان نمایندگان حق دارند این تقاضا را بکنند و همچنین موکلین ولایات آن‌ها هم حق دارند این تقاضا را بکنند که مسبوق بشوند از عقاید نمایندگان خودشان که در مجلس اظهار می‌کند و چون تا به حال در ادوار گذشته این مقصود مشروح آقایان وکلا و موکلین آن‌ها تامین نشده و یگانه وسیله که ممکن است آن را تاین نماید بودجه مجلس است لهذا من خیال می‌کنم که مجلس باید تصویب کند مخارجی را که برای طبع صورت‌های مشروح مجلس لازم است چون مخارج انتشار طبع صورت مجلس لازم است در بودجه مجلس پیش بینی شود و اگر پیش بینی نشود بودجه مجلس ناقص خواهد ماند.
رئیس – قبل از تنفس عرض کردم که در موقع مذاکره بودجه آقایان باید به ترتیب تشریف ببرند بیرون و رأی بدهند به بقیه اعضاء کمیسیون فقط چون فراموش شد این است که حالا تذکر می‌دهم در موقعی که آقایان مشغول شور هستند آقایان از طرف دست راست تشریف ببرند برای رأی دادن آقای امین‌الشریعه و آقای مصطفی هم باید ناظر انتخابات باشند.
آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب - گمان می‌کنم آقای سردار معظم مخالفتی با این بودجه نکردند علاوه یک ماده الحایه با یک چیز اضافه پیشنهاد کردند که این هم باید اضافه شود حقش هم همان طور بود که خودشان فرمودند باید علاو کرد و جزء بودجه مجلسی آورد که مخارجی هم منظور شود برای نطق مشروح آقایان نمایندگان ولی در خصوص این بودجه آن چه فرمودند معنی مخالفت نبود کم یا زیادی اگر داشته باشد راجع به بودجه خرج است ولی در اصل بودجه آقای سردار معظم مخالفتی نکردند فقط فرمودند علاوه حقش این است که در بودجه مطیعه یک چیزی منظور شود که مطیعه این کار را هم کرده باشد علاوه بر این باز هم بنده عرض می‌کنم که آن اضافه لازم نیست زیرا یکی از وظایف مطبعه این است که نطق مشروح مجلس را طبع بکند در ازاء این که مطبعه یک چیزهایی از دولت یا غیر دولت یا متفرقه قبول می‌کند باید نطق مفصل مشروح نمایندگان را طبع کنند اصل این فکر را من تقدیس می‌کنم ولی مخالفت با اصل بودجه مجلس نیست باید یک پیشنهادی علیحده بکنند که این مبلغ اضافه شود.
رئیس - آقای حائری‌زاده هم مخالفند
حائری‌زاده - بلی
رئیس - بفرمایید
حائری‌زاده - اگرچه بنده خودم عضو کمیسیون محاسبات هستم و اگرچه عقاید خودم را به عرض آقایان رسانیده‌ام و موقع قبول واقع نشده معذلک این جمله را باید عرض بکنم که بودجه مطبعه از بودجه مجلس جدا است یک چیزی است علاوه یک موسسه‌ای است که گاهی یک کمکی به مجلس خواهد کرد. اگر آقایان این قانون را مطالعه کرده باشند قانون از طرف اداره مباشرت پیشنهاد شده و کمیسیون محاسبات هم رأی داد یکی راجع به بودجه مجلس و یکی راجع به بودجه مطبعه مجلس حالا خیال می‌کنم بودجه مجلس مطرح است و بودجه مطبعه مجلس نیست که در اطراف آن صحبت می‌شود ولی راجع به طبع شدن مذاکرات آقایان نمایندگان گمان می‌کنم در دوره دوم یک قانونی در تحت چند ماده گذشته است که یک روزنامه رمس باشد و عین مذاکرات وکلا را با احکام رسمی‌در آن جا ثبت و ضبط بکنند ولی او ناقص بوده است و ممکن است دولت مسامحه کرده باشد حالا ممکن است از طرف اداره مباشرت پیشنهاد شود که به وسیله مطبعه مجلس طبع و توزیع بشود و راجع به بودجه مجلس نیست. راجع به بودجه مجلس هم بنده یک عرأیضی داشتم که به عرض آقایان رفقای کمیسیون و آقایان مباشرین رساندم و مورد قبول واقع نشد حالا وقتی موادش مطرح شد عرض می‌کنم.
رئیس - آقایان که تشریف می‌برند رأی بدهند دو به دو تشریف ببرند.
آقای سردار معظم.(اجازه)
سردار معظم - بنده متاسفانه با منطقی که آقای دستغیب بیان فرمودند موافق نیستم علت هم این است که اولاً شور در کلیات و مخالفت و موافقت در کلیات معینش همین است که یک نفر ناچار در کلیه بودجه یا موافق است یا مخالف و قهراً علت مخالفت هم راجع به یکی از مواد است پس اگر ما این منطقی را که ایشان فرمودند قایل بشویم شور کلی قهراً از بین می‌رود به علاوه یک مانعی هم من دارم و آن این است که مطابق نظامنامه نمایندگان حق پیشنهاد تکثیر خرج را ندارد بنابراین بنده نمی‌توانم پیشنهاد بکنم که چیزی بر بودجه مجلس اضافه شود برای طبع و انتشار صورت مشروح مجلس. لهذا از نقطه‌نظر کمی بودجه مجلس مجبورم مخالفت بکنم یعنی بگویم این بودجه مجلس کم است و کمی‌آن هم همان خرجی است که تعلق خواهد گرفت برای طبع مشروح مجلس و چون اضافه خرج در بودجه نمی‌توان پیشنهاد کرد لهذا من مجبورم در کلیات مخالفت بکنم مگر این که با رئیس اداره مباشرت یامخبر کمیسیون بگوید همین خرجی را که من تقاضا می‌کنم و لازم می‌دانم در ضمن اعتباری که برای مجلس داده شده است ممکن است تامین شود. البته به مجرد این که یک همچو اطمینانی داده شد مخالفت من با کلیات این بودجه دیگر مسترد می‌شود و موافق می‌شوم. این که آقای حائری‌زاده اشاره کردن به روزنامه رسمی‌و قانونی که در مجلس دوم گذشته راست است یک همچو قانونی گذشته که روزنامه رسمی منتشر شود ولی اولاً برحسب معمول چون قوانینی که در این مملکت وارد می‌شود چندان مطابقت با احتیاجات این مملکت نمی‌کند آن قوانین اجرا نمی‌شود و برحسب همین سیره است که این قانون هم اجرا نشده است و به علاوه ما امتحان کردیم و دیدیم روزنامه رسمی‌به واسطه احکام رسمی دولت که طبع می‌شد و در ضمن آن هم نطق آقایان نمایندگان درج می‌شد نطق امشب دو ماه بعد منتشر می‌شد و این آن مقصودی را که من دارم تامین نمی‌کند و قصدم این است که حالا که مجلس خودش مطبعه دارد و تصدیق هم می‌فرمایید که مطبعه مجلس یک موسسه تجارتی نیست که از آن ما بخواهیم یک فایده ببریم مطبعه مجلس باید برای تأمین احتیاجات خود مجلس باشد نطق و کلا و چیزهایی را که خود مجلس لازم دارد باید طبع نماید نطق مشروح آقایان باید درج بشود. صورت مشروح مجلس لوایح و پیشنهاداتی که از طرف دولت و نمایندگان به مجلس می‌رسد و باید طبع شود. پس بنابراین حالا که مطبعه داریم یعنی قسمت عمده اسباب کار را داریم باید این نظر را قبول کنیم که یکی از چیزهایی که فوق العاده اهمیت دارد انتشار دادن صورت مشروح مجلس است و این تقاضا به من فوق‌العاده مفید و لازم است زیرا هم وکلا و هم موکلین حق دارند که در ولایات نطق وکلای خودشان را به بینند و بالاخره از عقیده نمایندگان خود در ولایات مسبوق شوند و الا فلان روزنامه ممکن است با بنده لطف نداشته باشد و بیانات مرا از بین می‌برد یک کسی بر عکس با یک وکیلی روابط خاصی دارد بر می‌دارد تمام نطق او را می‌نویسد این منافی عدالت است و منافی حقانیت است و بنده چون چاره ندارم و نظامنامه داخلی به من اجازه نمی‌دهد که پیشنهاد اضافه کنم این است که مخالفت می‌کنم در کلیات بودجه مجلس تا این که یکی از آقایان نمایندگان صلاحیت دار یا آقای ارباب کیخسرو و یا مخبر کمیسیون محاسبات بگوید این مسئله در ضمن اعتباری که برای مجلس پیش‌بینی شده تامین خواهد شد به مجرد این که گفته شد مخالفت بنده مسترد می‌شود. قائم مقام مخبر کمیسیون محاسبات بودجه مطبعه که نوشته شده در نهایت صرفه جویی نوشته شده و اعتباری که برای مطبعه مجلس نوشته شده گنجایش این تکلیفی را که آقای سردار معظم می‌کند ندارد مگر این که از نو رئیس مباشرت در این باب یک پیشنهادی بکند و کمیسیون در آن تجدید نطر بکند والا این اعتبار کفایت این مخارج را ندارد.
رئیس - برای آقای حائری‌زاده یک اشتباهی دست داده و یک سوء تفاهمی‌شد و با اتکاء به آن سوء تفاهم آقای سردار معظم هم یک اظهاراتی فرمودند اگر باید یک وجهی پیش‌بینی شود در جزء بودجه مطبعه نخواهد بود اگر باید یک همچو روزنامه‌ای باشد که مذاکرات مفصل مجلس را طبع و بین مردم توزیع نمایند می‌بایستی قطعاً یک عده بر تندنویسی‌ها افزوده شود چند نفر هم بر مصححین و چند نفر بر ثبات و ضباط و منشی‌های در این صورت بایستی در جزء اداره تقنینیه یک همچو وجهی پیش بینی شود. سابقاً هم در این باب یک مذاکراتی شده بود و خود آقای سردار معظم که جزء هیئت رئیسه بودند یک پیشنهادی کردند. علاوه بر محظوراتی که مشاهده شد یکی از مشکلات این بود که یک همچو روزنامه‌ای در ماه تقریباً دو هزار توان خرج لازم دارد. حالا اگر بنا باشد یک پیشنهادی بشود یا باید به کمیسیون یا به هیئت رئیسه مراجعه شود و در آن جا مذاکرتی بشود اگر صلاح دیده شد یعنی اداره مباشرت صلاح دید پیشنهاد بکند به کمیسیون محاسبات و از آن جا دوباره بیاید به مجلس یا این که اگر صلاح می‌دانید بودجه را دوباره مراجعه بدهند به کمیسیون محاسبات و تجدید نظری بکنند و در ثانی پیشنهاد مجلس بکنند.
آقای دست غیب (اجازه)
مخبر - بودجه را پس بدهند ببریم به کمیسیون تا تجدید نظر بشود.
رئیس - خودتان استرداد می‌کنید.
مخبر - بلی
رئیس - آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب - فرمایشات یک قدری دو هم برهم است مسئله مسئله مطبعه و پیشنهاد آقای سردار معظم به عقیده بنده یک پیشنهادی است برای بودجه مطبعه که به عبارت دیگر این طور می‌شود که یک روزنامه تأسیس شود که نطق مشروح مفصل نمایندگان در او درج شود ولی مربوط به بودجه مجلس نیست این یک چیزی است و یک پیشنهاد است علیحده که آقای سردار معظم پیشنهاد می‌کنند نهایت این است که به عقیده بنده اشتباهی فرموده‌اند که در جزء بودجه مجلس این پیشنهاد را فرمودند علاوه بر این باید پیشنهاد کنند که بایستی نطق مشروح مفصل مجلس را طبع کرد و این موضوعی است علیحده و مربوط به بودجه مجلس و آن مطبعه که مربوط به بودجه مجلس و آن مطبعه که مربط به مجلس است نیست بودجه مجلس آن جزیی است که این جا نوشته شده و تعجب می‌کنم از آقای مخبر که بودجه مجلس را پس می‌گیرند در صورتی که این مربوط به بودجه مجلس را پس می‌گیرند در صورتی که این مربوط به بودجه مجلس نیست بودجه مجلس در تحت این چند ماده تنظیم شده است مطبعه مجلس هم برده شده گمان می‌کنم اشتباه آقای سردار معظم ناشی از این جا است که چون اسم مطبعه برده شده است روزنامه نطق مشروح و مفصل آقایان نمایندگان هم باید در مطبعه مجلس به طبع برسد از این جهت خیال کردند که این جزء بودجه مجلس است این یک بودجه علیحده است و همان طور که مقام ریاست فرمودند این ماهی ۲ هزار تومان خرج دارد و هر وقت مجلس تصویب کرد که طبع شود خرج او را به مطبعه دیگر ندهند و بدهند و در مطبعه مجلس طبع کنند. این هیچ مربوط نیست به بودجه مجلس که آقا فوراً پس می‌گیرند این یک موضوع دیگری است و این بودجه یک موادی است که درست شده و اسم مطبعه هم طرد و الیاب برده شده که مطبعه هم یک خرجی دارد و هیچ مربوط به هم نیست.
Page 3 missing
به عقیده بنده فرمایش آقای سردار معظم اساساً قابل تصدیق است نطق مشروح مفصل نمایندگان باید طبع و توزیع شود ولی مربوط به بودجه مجلس نیست که مخبر پس می‌گیرد در حالی که قطع نظر از این عرضی را که بنده کردم هم اداره مباشرت تقنینیه همه مطلعند که بودجه بگذرد و پول بگیرند و تا بودجه مجلس تصویب نشود حقوق نمی‌دهند غرض عرض بنده این است که بودجه مجلس بگذرد و برای نطق مشروح و مفصل آقایان نمایندگان هم اگر بنا شد یک روزنامه تأسیس شود که ماهی هزار تومان یا ۲ هزار تومان خرجش باشد این یک موضوعی است علیحده و مربوط به بودجه مجلس نیست و باید بعد پیشنهاد شود.
مخبر - بنده تصور می‌کنم آقای دستغیب در موضوع قدری اشتباه کردند مطبعه جایی است که در آن جا کار می‌کنند این طور که آقای سردار معظم فرمودند این یک تکلیفی است برای خود مجلس مجلس صورت مجلس را می‌خواهد این است که باید اول این مسئله در جزء بودجه مجلس منظور شود والا در بودجه مطبعه فقط مخارجی که برای مطبعه لازم است منظور می‌شود این مسئله راجع به خود مجلس است و مخارجس هم باید در جزء بودجه مجلس منظور شود این است که عرض می‌کنم برگردد به کمیسیون اداره مباشرت مجداً پیشنهاد کند تا مطرح شود.
(جمعی گفتند- مذاکرات کافی است)
رئیس – مخبر مسترد می‌کند؟ آقای دستغیب ایرادی داردی؟
دستغیب – بلی
رئیس – بفرمایید
دستغیب – باز هم تعجب می‌کنم که آقای مخبر دفاع می‌کنند و استرداد می‌کنند این یک چیزی نیست که منوط به استرداد یا غیر استرداد باشد این یک چیزی است که یک نفر نماینده پیشنهاد می‌کند و فکرش هم قابل تقدیس است پیشنهاد می‌کند یک همچو روزنامه باشد که نطق مفصل و مشروح مجلس در آن نوشته شود هرچه بنده می‌خواهم این را بیاورم جزء بودجه مجلس و آن را داخل بودجه مجلس کنم به عقلم نمی‌رسد و ملتفت هم نمی‌شود که این چه مربوط به بودجه مجلس است مطبعه یک مخارجی دارد و این جا اسما طرداللباب نوشته شده این چه ربط دارد با بودجه مجلس که بودجه حالا باید معطل بشود و مخبر پس بگیرند. بلی اگر یک چیزهایی بود راجع به بودجه خود مجلس آقای مخبر حق داشت پس بگیرد و یا آقای سردار معظم بفرمایند مخالفم به عقیده بنده این مخالفت ایشان و نه این استرداد آقای مخبر مربوط است به بودجه مجلس بودجه مجلس چیزی است علیحده و مربوط به طبع نطق مفصل و مشروح آقایان نمایندگان نیست.
رئیس – (خطاب به آقای سردار معظم)
پیشنهاد جنابعالی قرائت می‌شود توضیح بدهید.
نصرت‌الدوله - اجازه می‌فرمایید؟
رئیس - بفرمایید
نصرت‌الدوله – مطابق مرسوم و نظامنامه اگر مخبر یک کمیسیون راپرتی را که مدافعش اوست پس بگیرد و هیچ کدام از نمایندگان حق معاوضه با او را ندارند و اگر یک همچو چیزی هست یا آقای دستغیب چنین سابقه برای این مطلب سراغ دارند بفرمایند والا به مجرد این که مخبر کمیسیون بودجه را استرداد کردند گمان می‌کنم کسی حق اعتراض نداشته باشد.
رئیس - این ترتیب که می‌فرمایید گمان می‌کنم راجع به لوایح دولتی است راجع به بودجه مجلس سابقه ندارد و در این باب ماده هم نداریم.
گفته شد – صحیح است
پیشنهاد می‌کنم که بودجه مجلس مسترد شده و پس از تکمیل به مجلس برگردد.
(جمعی از نمایندگان – بلندتر)
رئیس - آقای سردار معظم خراسانی پیشنهاد می‌کنند که بودجه مسترد شود و بعد از تکمیل برگررد به مجلس
آقای سردار معظم (اجازه)
سردار معظم – بنده خیال می‌کنم با توضیحی که حضرت آقای رئیس مجلس دادند و اصلاً مطلب را درست تصریح و تشریح گردند اگر هم برای من تردیدی حاضل شده بود که خرج طبع نطق آقایان نمایندگان جزء بودجه مطیعه است ایشان اشتباه بنده را هم زایل کردند و گفتند این خرج مستقلی است که باید در مجلس تصویب شود بنابراین دیگر خیال نمی‌کردم مذاکراتی بشود و مخصوصاً گفته بشود که مذاکرات درهم و برهم است یا اسباب تعجب بشود. این‌ها دیگر مورد نداشت به جهت این که نطق نماینده نباید اسباب تعجب نماینده دیگر باشد و تعجب بکنند لزومی هم نداردبگویند مذاکرات درهم و برهم است علی ای حال از این موضوع می‌گذرم و مجبورم دو سه کلمه بگویم و عرض بکنم به آقا که بودجه یعنی چه؟ برای این که بعد از این اختلاف نظر واقع نشود. آقا خیال می‌کنند که بودجه مجلس عبارت است از حقوق آقایان نمایندگان و اعضاء مجلس و چون این مسئله فوریت دارد باید تصویب شود اما من بدبختانه این طور معنی بودجه را نمی‌فهمم. بودجه مجلس عبارت است از تمام مخارجی که در مجلس شورای ملی می‌شود و برای این یک سند پیش بینی می‌شود و هم چنین عوایدی که در آن سند در مجلس شورای ملی پیش‌بینی می‌شود اسم این بودجه است و بودجه مجلس شورای ملی هم بودجه مستقلی نیست و یکی از مواد بودجه مملکتی است ما که از کیسه خودما از جیب خودمان نمی‌دهیم. از صندوق مملکت تادیه می‌شود پس بنابراین تمام حقی که مربوط می‌شود به بودجه مملکت در بودجه مجلس هم مورد دارد وقتی که این اصل محرز شد من آای دستغیب را دعوت می‌کنم که ماده ۶۵ نظامنامه داخلی را بخوانند و من می‌خوانم این است: ماده شصت و پنجم – در قانون بودجه هیچ طرحی را که مستلزم ازدیاد مقرری یا مدد معاش یا وظیفه باشد به عنوان ماده الحاقیه یا به عنوان اصلاح نمی‌توان پیشنهاد کرد و همچنین است طرحی که خواه مستلزم احداث تأسیسات باشد یا وظایف بوده خواه باعث توسعه هر یک از این سه فقره خارج از حدود قوانین جاریه باشد. پس هیچ نماینده در ضمن شور در قانون جاریه باشد. پس هیچ نماینده در ضمن شور در قانون و لوایح بودجه اعم از این که بودجه مجلس یا بودجه مملکتی باشد حق ندارد یک ماده هم پیشنهاد کند که مستلزم اضافه خرج باشد این اصل هم محرز شد حالا تکلیف چیست؟ بنده می‌گویم نطق وکلا باید منتشر شده به ولایات برود و در مرکز هم منتشر شود تا مردم بخوانند و از عقاید وکلاء و تصمیمات آن‌ها با خبر بشوند. اگر با این عرضم مخالفید یکی پا شود به من جواب بدهد که مردم نباید از عقاید وکلاء مطلع شوند و الا اگر تصدیق کردند که خیر لازم است که اهالی این مملکت مطلع شوند طرفدار من خواهد بود وقتی که این اصل محرز شد راهش چه چیز است؟ بنده که حق ندارم پیشنهاد اضافه خرج بکنم ناچارم با بودجه مجلس مخالفت بکنم و بگویم بودجه مجلس ناقص است و در بودجه خرج طبع نطق نمایندگان پیش بینی نشده بلی بنده هم تصدیق می‌کنم فرمایش حضرت آقای رئیس مجلس را که شاید ماهی دو هزار تومان خرج داشته باشد ولی باید تصدیق کرد که مجلس خرج خیلی دارد و بودجه‌اش هم خیلی است الان بودجه مجلس شاید یک کرور است اگر از نقطه نظر مخارج ضروری و فوری است به عقیده بنده این هم یکی از مخارج فوری است به عقیده بنده این هم یکی از مخارج فوری و ضروری مجلس است نهایت ضرورت را هم دارد بنابراین یگانه راه این است که بنده تقاضا و پیشنهاد کنم که این بودجه ناقص برگردد به کمیسیون محاسبات و در آن جا تجدید نظر بشود بیست و چهار ساعت وقت هم بیشتر لازم ندارد و در آن جا یا در ضمن یکی از مواد اضافه بشود که مخارج طبع نطق مفصل آقایان نمایندگان فلان مبلغ لازم نیست یک روزنامه باشد که حاوی مقالات اساسی و اخبار داخلی و خارجی باشد قصد من این است یک اوراقی طبع شود که نطق مشروح وکلاء در آن طبع و بین مردم منتشر شود و مستلزم این نیست که به اسم روزنامه باش ممکن است به همان نام صورت مشروح مجلس منتشر شود بنابراین هیچ راه عملی هیچ راه قانونی نیست که بنده بعدها یا حالا اضافه خرجی پیشنهاد کنم و اگر بخواهم راه حلش این است که بنده مخالفت کنم و بودجه را مسترد کنند و ببرند به کمیسیون محاسبات و در آن جا تجدید نظر کنند و این قسمت را هم بنویسند مجدداً به مجلس بیاورند و این قضیه ختم شود.
رئیس - با پیشنهاد آقای سردار معظم کسی مخالف هست؟
دستغیب - بلی بنده مخالفم
رئیس - بفرمایید
دستغیب - بنده غرضم از موضوع فرمایش آقای سردار معظم از (درهم برهم) توهین نبود عرض کردم مذاکرات یک طوری درهم و برهم است عرض نکردم مذاکرات آقای سردار معظم در هم و برهم است و توهین غرضم نبود اما جزء جزء فرمایشات آقا را اگر بخواهم جواب عرض کنم طول می‌کشد یک کلمه فرمودند که ما از جیب خودمان نمی‌دهم از صندوق مملکت می‌دهیم. صندوق مملکت البته ما نباید زیاده از آن چه احتیاج ضروری مملکت است پیشنهاد کنیم حق مجلس این است که نظارت کامل داشته باشد در موضوع خرج که زیاد خرج نشود این هم یک موضوعی است اما این که فرمودند من نمی‌توانم اضافه پیشنهاد کنم و جایش این جاست و ماده (۶۵) را هم بین تذکر دادند بلی بنده هم ماده (۶۵) نظامنامه را کاملاً درش دقت کرده‌ام و تصدیق هم می‌کنم اما آن اضافه که آقا نمی‌توانند پیشنهاد بکنند جایش این جا نیست برای خاطر این که اگر جایش این جا هم باشد موضوع و مطلب علیحده‌ای است. معنی ماده (۶۵۹ این است: که اگر دولت یک پیشنهادی بکند خرج راجع به فلان اداره مثلاً صد تومان آن وقت فلان نماینده نمی‌تواند بگوید خیر خرج آن اداره صد و پنجاه تومان است این را نمی‌تواند نماینده‌ای پیشنهاد بکند مطابق ماده ۶۵ ولی اگر یک نفر نماینده مثل آقای سردار معظم و سایر آقایانی که موافقند با این فکر که خود بنده هم یکی از مصدقین این فکر هستم و تصدیق هم می‌کنم و بعضی از آقایان هم فرمودند صحیح است طرح کنند عقاید و افکار خودشان را و یک پیشنهادی بدهند بنده هم آن را امضاء می‌کنم پیشنهاد یک روزنامه یا همان طور که فرمودند صورت مشروح مجلس در هر صورت فرق یا روزنامه نمی‌کند یعنی یک چیزی طبع شود که نطق مفصل وکلا در آن باشد این همین روزنامه است یعنی روزنامه یک چیز علیحده‌ای که ندار نهایت روزنامه مجلس است به علاوه روزنامه هم نباشد و فقط نطق مفصل و مشروح وکلا باشد نطق مشروح هم مخارجش همان است چندان تفاوتی در خرج نمی‌کند کما این که مقام ریاست هم فرمودند که دو هزار تومان در هر ماه خرجش است علی ای نحو کان بنده عرض می‌کنم این جا جای ماده ۶۵ نیست و اضافه هم اگر ایشان با یک عده‌ای از وکلا پیشنهاد بفرمایند که ما پیشنهاد می‌کنم آنچه مخارج است مجلس و دولت و مملکت بدهد برای این که نطق مفصل وکلا طبع بشود آن یک موضوعی است علیحده مربوط به بودجه مجلس نیست بنابراین باز هم عرض می‌کنم به عقیده بنده بودجه مجلس یک چیزی است علیحده و تاکیداً هم باز عرض می‌کنم اس مطبعه که این جا برده شده است طرداللباب است چون خرج او جزء بودجه مجلس آمده است. علاوه از این اداره مباشرت نظر به تقلیلی بودجه که یکی از وظایف مجلس شورای ملی است و بنده هم معنی بودجه را می‌دانستم بیش از این هم می‌دانستم و از این توضیحی هم که آقای سردار معظم دادند چیزی بر علم بنده افزوده نشد و با علم به معنی بودجه عرض می‌کنم این مسئله مربوط به بودجه مجلس نیست و موضوع علیحده است و اداره مباشرت نظر به تقلیل بودجه این خرج را در جزء بودجه منظور نکرد حالا اگر آقا یک پیشنهادی دارند راجع به این که ماهی دوهزار تومان اضافه بشود و به بودجه مجلس برای نطق مفصل مشروح وکلاء ضرر ندارد پیشنهاد کنید یک عده هم امضا می‌کنند.
رئیس – رأی گرفته می‌شود پیشنهاد آقای سردار معظم
آقایانی که این پیشنهاد را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – تصویب نشد.
بر می‌گردیم به کلیات آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب – بنده مسئله‌ای داشتم در جواب آقای سردار معظم که موقعش گذشت.
رئیس – آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو – بنده در همان موقع می‌خواستم عرض کنم حالا هم برای روشن شدن اذهان مجبورم در مقابل پیشنهاد آقای سردار معظم یعنی آن اظهاراتی که فرمودند عرض بکنم نه این که پیش‌بینی نشده این مسئله پیش‌بینی شده و مخصوصاً در هیئت رئیسه هم مطرح شده و مخصوصاً در هیئت رئیسه هم مطرح شد و یک علت این که این مسئله به تعویق افتاد برای این بود که قبل از آن که پیشنهاد شود به مجلس قرار شد برای این مقصود که در نظر است یک نظامنامه نوشته شود برای این که معلوم بشود در تحت چه قاعده‌ای باید باشد و وقتی که این نظر محفوظ شد بودجه آن در ثانی پیشنهاد شود این مسئله نظیر هم زیاد داشته است در ادوار سابق اتفاق افتاده است که یک بودجه به طور کلی به مجلس آمده است و برای این که معطلی نداشته باشد تصویب شده بعد یک قسمت‌هایی که لازم بوده است در ثانی پیشنهاد شده است آن قسمتی که فرمودند در ضمن عواید مطبعه اگر تامین شده باشد بنده این موضوع را به هر صورت ملتفت نشدم البته توضیح خواهند داد بودجه خرج هر چه شد مجلس باید تصویب کند عواید هم هرچه باشد البته جزء جمع محسوب خواهد شد و قبل از آن که بیاید به مجلس و مجلس تصویب کند البته به هیچ وجه نمی‌توان گفت که خرجش از چه محل باید تادیه شود در هر صورت همان طور که آقای رئیس اظهار فرمودند بنده هم خواستم عرض کنم همان قسمتی که آقای سردار معظم در نظر دارند دوره گذشته مجلس این مسئله در هیئت رئیسه طرح شد حتی پیشنهاد آن هم از طرف اداره مباشرت تقدیم شد ولی یک مشکلاتی تولید شد که مسکوت عنه ماند این دفعه هم قبل از پیشنهاد کردن بودجه در تعقیب همان نظر در هیئت رئیسه مذاکره شد و بنا شد که عجالتاً این بودجه بیاید به مجلس و در جلسات بعد هیئت رئیسه نظامنامه آن تهیه بشود و بعد از آن در ثانی آن قسمت به طور خاص پیشنهاد بشود.
رئیس – خطاب به آقای دولت آبادی مخالفید؟
دولت آبادی – بله
رئیس – بفرمایید
دولت آبادی – می‌خواستم در این موضوع که آقای سردار معظم گفتند و پیشنهاد ایشان رد شد عرض کنم که رد شدن این پیشنهاد به واسطه قسمت دومش بود نه قسمت اولش قسمت اولش گمان نمی‌کنم مخالفی داشته باشد رد شدن این پیشنهاد به واسطه پس گرفتن بودجه بود از این جهت بود که اکثریت حاصل نشد و بنده هم مخالف بودم یا پس گرفتن بودجه و موافق بودم با اصل پیشنهاد ایشان و چند روز قبل هم با آقای ارباب کیخسرو در باب این پیشنهاد صحبت داشتیم که خوب است نطق وکلا مفصلاً و مشروحاً نوشته شود و ایشان هم همین جواب‌هایی که حالا فرمودند دادند حالا هم موافقم که باید نطق وکلا مفصل و مشروح نوشته شود به هر وسیله که باشد بلکه بنده یک چیز دیگری اضافه می‌کنم که نه تنها گفتار وکلا نوشته شود و به تمام ولایات فرستاده شود بلکه به عقیده بنده باید کار آن‌ها هم نوشته شود مخصوصاً در این وقت که مملکت بی نهایت محتاج است که ببیند نمایندگانش برای بدبختی آن‌ها چه کار می‌کنند و باید کار این‌ها هم نوشته شود تا بیست و چهار ساعت که گذشت مردم بدانند چه اندازه نمایندگان آن‌ها ادای وظیفه کرده‌اند و برای رفع بدبختی‌ها کار کرده‌اند خواستم این را اضافه کنم بر نطق آقای سردار معظم.
رئیس – آقای سهام‌السلطان موافقید؟
سهام‌السلطان – بلی
رئیس – (خطاب به میرزا رضاخان افشار) جنابعالی موافقید یا مخالف؟
میرزا رضاخان افشار – بنده یک توضیحی می‌خواهم
رئیس – بفرمایند
میرزا رضاخان افشار – بودجه مجلس مبلغ ۴۳۰۹۰۸ تومان نوشته شده در صورتی که در بودجه که از طرف وزارت مالیه پیشنهاد شده ۲۴۵۱۲ تومان است فرق این دو صورت ۱۸۵۴۹۶ تومان است آیا مخبر این قضیه را در نظر گرفته است یا خیر؟
مخبر کمیسیون – ملتفت نشدم یک دفعه دیگر بفرمایید
افشار - بودجه مجلس چهارصد و سی هزار و نهصد و هشت تومان است در صورتی که در بودجه پیشنهادی وزارت مالیه دویست و چهل و پنج هزار و چهارصد و دوازده تومان نوشته شده فرق این دو فقره صد و هشتاد و پنج هزار و چهارصد و نود و شش تومان است این تفاوت از کجا است توضیح بدهند.
مخبر – بنده به بودجه وزارت مالیه رجوع نکردم بودجه وزارت مالیه را امشب دارند و هنوز نخوانده‌ام
رئیس – آقای سردار معظم (اجازه)
سردار معظم – به هر علتی که حالا اهمیت ندارد پیشنهاد بنده رد شد ولی فکر بنده رد نشده است و بالاخره آقای ارباب دلیلی که اقامه فرودند بر این که مرا متقاعد نکرد مانع هم نبود فرمودند چون نظامنامه تهیه نشده است نمی‌شود در بودجه خرج طبع مذاکرات مجلس نوشته شود مسئله را معکوس می‌کنم. اصلاً بودجه چیست؟ بودجه یک اعتباراتی است برای مخارج بعد که پیش بینی می‌شود ممکن بود این خرج را هم در جزء این بودجه پیش بینی بکنند. وقتی که نظامنامه اش تهیه شد به موقع عمل بگذارند از این نقطه نظر اشکالی نیست بنده قصدم این نیست که از کجا این خرج بشود قصد بنده این است که این فکر بنده وجود خارجی پیدا کند و بالاخره اظهارات و نطق نمایندگان منتشر شود و بهترین حکمی‌که می‌خواهم در این پیشنهاد پیدا کنم خود آقای رئیس مجلس است که از ایشان سوال می‌کنم آیا بنده حق خواهم داشت پیشنهاد بکنم که یک همچه موسسه در مجلس تأسیس بشود. و ما از نقطه‌نظر خرج حق داریم که پیشنهاد بکنیم اگر ایشان فرمودند حق داریم بنده مخالفت خودم را با بودجه پس می‌گیریم. اگر ایشان فرمودند که بنده بعد حق ندارم این حرف را بزنم آن وقت بنده مجبورم مخالفت کنم و قهراً ناچارم در ضمن بودجه حرف بزنم غیر از این راه دیگری ندارم حالا از حضرت آقای موتمن الملک سوال می‌کنم اگر بودجه مجلس تصویب شد بعد بنده حق خواهم داشت که پیشنهاد کنم صورت‌های مشروح مجلس طبع می‌شود و مخارجی که پیش می‌آید چه از حیث توسعه تقنینیه وچه از حیث مخارج طبع و غیره تصویب شود یا خیر؟ آیا ماده ۶۵ نظامنامه مانع نخواهد بود اگر مانع نیست که بنده عرضی ندارم ولی اگر مانع خواهد بود بنده و آقای تدین در تعقیب پیشنهاد اولی یک پیشنهاد ثانوی کرده‌ایم و تقدیم خواهیم نمود.
رئیس – رأی بنده مناط نیست بسته برای مجلس است ولی همان طور که خودتان بیان نمودید در ضمن قانون بودجه برای ازدیاد مخارج چیزی نمی‌شود پیشنهاد کرد اگر بعد از این که قانون بودجه گذشت پیشنهادی بکنید قابل توجه بشود آن امر علیحده‌ای است مخبر راجع به فرمایشی که آقای افشار کردند بنده رجوع کردم حالا به بودجه که از وزارت مالیه رسیده است این را خود وزیر مالیه توضیح باید بدهد زیرا وزارت مالیه حق ندارد کم کند باید خودش توضیح بدهد که چرا کم کرده است مگر این که عایدات را موضوع کرده باشد در هر صورت باید خودش توضیحات بدهد.
رئیس – آقایان مذاکرات را کافی می‌دانند.
(جمعی از نمایندگان – کافی است)
(بعضی دیگر – کافی نیست)
رئیس – رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات
آقایانی که مذاکرات را کافی می‌دانند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – معلوم می‌شود کافی است.
رأی می‌گیریم که در مواد مذاکره شود یا نه؟
آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد
ماده اول (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده اول – برای مخارج ۱۲ ماهه سنه سیچقاق ئیل ۱۳۰۳ مجلس شورای ملی مبلغ سیصد و نود هزار و هشتصد و هشت تومان موافق فقرات (۱) الی (۴) ضمیمه
(۱) اعتبار به مباشرین مجلس شورای ملی داده می‌شود
رئیس – مراجع می‌شود به ضمیمه ماده اول قسمت اول مقرری آقایان نمایندگان سیصد و دو هزار وچهارصد تومان
آقای دستغیب موافقند
دستغیب – بلی موافقم
رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده موافقم
رئیس – قسمت دوم حقوق ۳۹ نفر اعضاء و اجزاء اداره تقنینیه با اعتبار سالیانه ۲۷۶۴ تومان کسی مخالف نیست
ضیاءالواعظین – بنده در قسمت اول مخالف بودم و اجازه هم خواستم مرحمت مودید
رئیس – راجع به چه
ضیاءالواعظین – راجع به قسمت اول اجازه خواستم اجازه نفرمودید
(جمعی گفتند – گذشت)
رئیس – بنده عرض کردم مخالفی هست اظهاری ننمودید
ضیاءالواعظین – بنده اجازه خواستم اجازه نفرمودید
رئیس – نسبت به این قسمت دوم اظهاری دارید؟
ضیاءالواعظین – در قسمت دوم خیر در قسمت اول عرایض داشتم
(یک نفر از نمایندگان- رأی گرفته شد)
رئیس – در قسمت دوم کسی اعتراضی ندارد
(گفته شد – خیر)
رئیس – قسمت سوم حقوق ۹۱ نفر اعضاء و اجزاء اداره مباشرت به مبلغ ۳۵۸۲۰ تومان مخالفی هست؟
(بعضی گفتند – خیر)
رئیس – قسمت چهارم مصارف ماهانه و سالیانه ۱۲ فقره ۲۴۹۴۶ تومان ایرادی دارد.
(دو سه نفر از نمایندگان –خیر)
رئیس – رأی باید گرفته شود به ماده اول از ضمیمه
آقایانی که ماده اول را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد
رأی گرفته می‌شود به ماده اول از اصل قانون
آقایانی که ماده اول را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد ماده دوم قرائت می‌شود.
به شرح ذیل خوانده شد
ماده دوم – برای مصارف فوق‌العاده مجلس شورای ملی مبلغ چهل هزار و یکصد تومان موافق ماده ۲ ضمیمه یک تشخیص و اعتبار به مباشرین مجلس داده می‌شود.
رئیس – ماده دوم ضمیمه مصارف فوق‌العاده اعتباری ۵ فقره چهل هزار و یکصد تومان
آقای حائری‌زاده ایرادی ندارد؟
حائری‌زاده – بلی بنده در کمیسیون یکی دو فقره ایراد داشتم به یکی قسمت اول بود که گذشت و مثل آقای ضیاءالواعظین موقع به بنده نرسید عرض کنم در ماده دوم راجع به تأسیس تلگرافخانه نفهمیدم برای چه تأسیس می‌شود زیرا یک تلگرافخانه در مجلس شورای ملی تأسیس شدن اگر برای مخابرات خود مجلس است مجلس خودش که مستقیماً با نقطه طرف مذاکره نیست طرف سوال نیست طرف مجلس دولت است دولت هم که تلگرافخانه دارد هر وقت هم لازم شد می‌خواهند در مجلس حاضر می‌شود و صحبت می‌کنند اگر هم تلگراف به مجلس می‌شود و باید جواب داده شود و یک همچو فوریتی ندارد که پهلوی دست آقایان حاضر باشد که فوراً جواب بدهند تلگرافی که به کمیسیون عرایض می‌رسد جوابش در دفتر و دار الانشاء نوشته می‌شود خودش چند روز معطل می‌شود و ممکن است این چند روزه چند روز و ده دقیقه بشود و ببرند در تلگرافخانه و تلگراف کنند و اگر هم برای نمایندگان تلگرافی شد می‌آید منزل آقایان آقایان همه در بهارستان منزل ندارند منزل علیحده دارند تلگرافات را می‌برند منزل شان می‌دهند اگر تلگرافات حضوری یک وقتی لازم شد این که آقایان باید تشریف بیاورند به بهارستان و در تلگرافخانه محلس مشغول مذاکرات حضوری بشوند تشریف ببرند میدان توپخانه و آن جا مشغول مذاکره بشوند و این یک مسئله تفننی به نظر من می‌رسد اگرچه مبلغ آن هم جزیی است ولی باید یک شاهی را هم صرف نمود و بنده با این موضوع مخالفم.
مخبر – مخالفتی که در موضوع تلگرافخانه در کمیسیون شد راجع به دو فقره بود یکی راجع به تأسیس تلگرافخانه و یکی راجع به فوق العاده که به تلگرافچی داده می‌شود.
اولاً – در ماده تلگرافات آن جا خیلی مذاکره شد مخابراتی که در مجلس امروز می‌شود غالباً مخابراتی است که از ولایات راجع به تظلمات می‌شود و آن هم تصور می‌شود بعد از آن که مملکت قانونی تر شد نظامات کم بشود و مخابرات هم البته کمتر می‌شود ولی از طرف دیگر وقتی که انجمن‌های ایالتی و ولایتی تشکیل شد البته مجلس هم یا آن‌ها یک مخابرات و مکاتباتی خواهد داشت و به علاوه تقریباً یک احتراماتی است برای مجلس و برای آقایان نمایندگان این یک شعبه‌ای است که تأسیس می‌شود چون غالباً رفتن در تلگرافخانه و در آن جا معطل شدن باعث می‌شود که آقایان نمایندگان را از وظایف خودشان منع می‌کند. این است که صلاح دانستند در این جا علیحده تلگرافخانه تأسیس کنند. در این مسئله دو سه جلسه مباحثه و مذاکره شد و تقریباً کمیسیون قریب به اتفاق رأی دادند که تصویب شد به تلگرافچی داده شود در این باب یک مخالفت‌هایی شد بالاخره به طوری که معمول تمام ادارات است تلگرافچی‌هایی که در سایر ادارات مثل وزارت جنگ و دربار هستند آن‌ها هم یک فوق العاده می‌گیرند و چون فوق العاده که به تلگرافچی مجلس داده می‌شود نصف بلکه ثلث میزان آن حقوقی است که برای آن‌ها داده می‌شود این است که کمیسیون تصویب کرد و جز و بودجه آورد.
رئیس – آقای سردار معظم خراسانی
سردار معظم – بنده در این ماده عرضی ندارم
رئیس – آقای دستغیب (اجازه)
دستغیب – بنده موافقم
رئیس – آقای نصرت الدوله چطور
نصرت‌الدوله – مخالفم
رئیس – بفرمایید
نصرت‌الدوله – مخالفت بنده از برای اختتام فرصت است و تعقیب نظریه آقای سردار معظم که قبلاً اظهار کردند شاید می‌بایستی مخالفت را در قسمت دوم جز عماده اول یعنی آن قسمت که راجع به اداره تقنینیه بود می‌کردم ولی چون آن جا غفلت شد و این ماده مربوط به اعتبارات است از قبیل تأسیس تلگرافخانه و کتابخانه و تهیه نواقص اثایه و غیره تصور می‌کنم که مورد دارد اگر این جا بنده همان نظر را تعقیب بکنم. یکی از نمایندگان محترم اظهار داشت که رد شدن پیشنهاد آقای سردار معظم بیشتر برای قسمت ثانی بود یعنی استرداد بودجه بنده هم همین طور تصور می‌کنم. زیرا اغلب آقایان نمایندگان تصور می‌کنم با تأسیس روزنامه و طبع صورت مشروح مجلس به طور مرتب و انتشار آن در مملکت موافق باشند. لهذا تقاضا می‌کنم و پیشنهاد کتبی هم تقدیم می‌کنم که ماده دوم به کمیسیون مراجعه شود تا کمیسیون تجدید نظری در این ماده بفرمایند و این ماده را تمام کرده مجدداً به مجلس بفرستند برای مذاکره هم مانع نیست مواد دیگر حالا ممکن است مطرح باشد و بحث در آن‌ها تعقیب بشود پیشنهاد را هم الان تقدیم می‌کنم.
رئیس – آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی – موافقم
رئیس – آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو – بنده موافقم
رئیس – آقای عمادالسلطنه (اجازه)
عمادالسلطنه – موافقم
رئیس – (خطاب به کازرونی) بفرمایید
آقا میرزا علی کازرونی – این جا مذاکره در خصوص تلگراف بود که آقای حائری‌زاده مخالفت فرمودند البته تصدیق می‌فرمایند که مرکز اقتدارات ملت و مجلس است و و تعظیم و تجلیل مجلس مقدس در واقع تعظیم و تجلیل ملت است همین طور اسباب تسهیل امر برای نمایندگان محترم باعث پیشرفت کارها است گمان می‌کنم از جمله امور مهم که محل احتیاج نمایندگان محترم است تلگرافاتی است که از ولایات می‌رسد و با نمایندگان محترم از این جا به ولایات مخابره می‌فرمایند همین طور یا اتفاق می‌افتد که نمایندگان را حضوری در تلگرافخانه دعوت می‌کنند و اتفاق افتاده که نمایندگان می‌روند در تلگرافخانه و در آن جا مدت‌ها معطل می‌شوند و گاهی هم طوری می‌شود که معطل می‌شوند و حضوری نمی‌توانند صحبت کنند در این دوره برای تسهیل این امر تصمیم گرفته شد یک شعبه تلگرافخانه مجلس بیاورند که اگر اولاً حضوری نباشد تلگراف شود طرف که حاضر شد نمایندگان محترم هم در مجلس هستند مشغول کار خودشان هستند. بدون این که کارهای دیگرشان فوت شود بروند مشغول مذاکره بشوند و همچنین اگر تلگراف داشته باشند برای ولایات در این جا به شعبه تلگرافخانه مجلس بدهند مخابره می‌شود و با این صورت البته تصدیق دارند که اسباب تسهیل و آسایش است به علاوه خوب است به بینم در مقابل این عواید چه مخارجی دارد. مبلغ پانصد و خورده خرج تأسیس آن است و تقریباً ماهی سی تومان هم به دو نفر تلگرافچی داده می‌شود و در مقابل یک چنین خرج قلی یک فایده بسیار مهمی‌دارد به علاوه گمان نمی‌کنم که این اندازه هم اهمیت داشته باشد که مخالفتی در این موضوع بشود و اما این که حضرت والا فرمودند بنده هم تصدیق می‌کنم که صورت نطق مشروح نمایندگان محترم لازم است طبع شود و توزیع بشود و قواعدش هم زیاد است در هیئت رئیسه در این موضوع مذاکرات خیلی زیاد شد یک مشکلاتی بود و آن مشکلات هم نباشد در نظر گرفته شود و در اطرافش یک مذاکراتی بشود پس از آن که مشکلات و معظورات رفع شد و راه حلی هم برای آن در نظر گرفته شد آن وقت مخارجی هم که لازم است در نظر می‌گیرند و به مجلس پیشنهاد می‌کنند مجلس هم البته تصویب خواهد کرد و به طوری که آقایان نمایندگان می‌خواهند رفتار می‌شود بنابراین تصدیق بودجه برای این که یک همچو امری پیش بینی نشده خوب نیست.
رئیس – پیشنهادی است از طرف شاهزاده نصرت‌الدوله رسیده است قرائت می‌شود.
(به این مضمون قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده دوم بودجه به کمیسیون ارجاع شود تا تکلیف طبق صورت مشروح جلسه تعیین گردد و مخارج لازمه برای آن پیش بینی بشود.
رئیس – آقای تدین (اجازه)
تدین – بنده اساساً با طبع نطق مشروح آقایان نمایندگان موافقم ولی مخالفتم با این پیشنهاد آقای نصرت الدوله که موجب استرداد یک قسمت از بودجه مجلس است برای این که یک ملازمه نیست ممکن است همان طور که پیشنهاد کردند و آقای سزاوار معظم هم فرمودند این موضوع را یک موضوع خاصی قرارداد اگرچه جزء بودجه مجلس است ولی بعد به عنوان ماده واحده یا ماده الحاقیه می‌توانند پیشنهاد کنند در صورتی که مجلس تصویب کند اداره مباشرت پیشنهاد می‌کند به کمیسیون و کمیسیون هم بعد از این که تصویب کرد تقدیم مجلس می‌کند و مجلس هم تصویب می‌کند و آن پیشنهادی که بنده و دو نفر از آقایان امضا کردیم موافق با نظامنامه است برای این که قسمت دوم ماده ۱۲۷ این طور می‌گوید. بودجه مجلس را هر ساله مباشرین معین کرده به کمیسیون محاسبات می‌دهند و کمیسیون پس از مدافه و رسیدگی برای تصویب آن را در مجلس علنی به عرض می‌رساند. خرج طبع نطق نمایندگان چون متعلق به مجلس است طبعاً جزء بودجه مجلس است بنابراین مطابق این ماده مباشرین باید یک مبلغ کافی پیش بینی بکنند برای طبع و به کمیسیون محاسبات رجوع نمایند بعد از آن که کمیسیون تصویب کرد راپرت آن را به مجلس بدهند و مجلس هم اگر صلاح و مقتضی دانست البته تصویب خواهد کرد بنابراین بنده مخالف هستم اگر آقایان موافق باشند و این پیشنهاد را قبول بفرمایند که تعویقی در بودجه مجلس حاصل نشود بهتر است. این بودجه را تصویب می‌کنیم آن وقت همان طوری که عرض کردم کمیسیون و اداره مباشرت یک مبلغ معینی را در نظر می‌گیرند و بعد به عرض مجلس می‌رساند ممکن است به عنوان ماده الحاقیه یا ماده واحده باشد.
مخبر – عرض می‌شود علی ای حال چون امشب وقت گذشته است و این بودجه امشب تمام نمی‌شود بنده به سمت مخبری پیشنهاد شاهزاده را قبول می‌کنم که برگردد به کمیسیون تا جلسه دیگر این قسمت را هم حاضر و به مجلس تقدیم می‌کنم که تمام بشود.
رئیس – آقای نصرت‌الدوله (اجازه)
نصرت‌الدوله – اگر نقطه‌نظر مخبر صحیح است و ایشان حق قبول کردن پیشنهاد بنده را دارند بنده عرضی ندارم والا عرأیض خودم را عرض کنم
رئیس – بفرمایید بعد رأی می‌گیریم
نصرت‌الدوله – مخالف محترم من در اصل مطلب با بنده مواف بودند فقط در رویه رسیدن به این مقصود مخالفت کردند چه با آقای سردار معظم چه یابند. همین طور که اظهار کردند بنده نمی‌دانم با این که در اصل مطلب اختلافی نیست طرزی که در این موقع این قضیه را حل کنم چیست؟ زیرا به واسطه این پیشنهاد من تاخیری در تصویب بودجه مجلس نمی‌شود برای این که امشب این بودجه مسلماً تمام شورش و مذاکره در کلیاتش تمام نخواهد شد و علت بزرگ آن هم این است که اشخاص که طرفدار این عقیده هستند به قدری درأین باب مدافعه خواهند کرد که ناچار امشب وقت خاتمه دادن به آن نمی‌رسد و اگر پیشنهاد من قبول شود در جلسه آتیه کمیسیون محاسبات بدون هیچ اشکالی می‌تواند همین ماده را مجدداً برگرداند مخصوصاً خاطر آقای تدین را متذکر به یک قضیه که آقای کازرونی به آن اشاره فرمودند آقای کازرونی به آن اشاره فرمودند آقای کازرونی فرمودند این مطلب در هیئت رئیسه مورد دقت شده ولی یک معظوراتی پیش آمده و برای رفع کردن آن معظورات قرار شده است جلسه دیگری هم بشود تا در آن جلسه اتخاذ تصمیمی‌بشود. آقایانی که در دوره چهارم تشریف داشتند و نماینده مجلس بودند اطلاع دارند که در آن دوره قریب یک سال و نیم این مسئله مطرح بود و اگر در مجلس مطرح نبود در خارج مجلس مطرح بود و همان طوری که آقای رئیس فرمودند در هیئت رئیسه مکرر محل توجه واقع شد. چرا و چه شد که نتیجه حاصل نشد در خاطر ندارم ولی برای این که مجدداً گرفتار همچو اشکالی نشویم گمان می‌کنم آقایانی که با این اصل و این عقیده موافقند و معتقدند که باید یک همچو موسسه در مجلس باشد با ما موافقت فرمایند که در این موقع یعنی گذشتن بودجه مجلس که علاقمندی خاصی (برای این که بودجه مملکتی زودتر بگذرد) به آن هست این مسئله مهم هم فیصله باید شاید در این موقع محظوراتی هم که آقای کازرونی به آن اشاره فرمودند خیلی کمتر باشد
رئیس – رأی می‌گیریم به پیشنهاد شاهزاده نصرت الدوله.
آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده قیام نمودند)
رئیس - تصویب نشد.
در خود ماده دوم آقایان مذاکرات را کافی می‌دانند؟
(جمعی گفتند – کافی است
بعضی اظهار نمودند - کافی نیست)
رئیس – رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات
آقایانی که مذاکرات را در ماده دوم ضمیمه کافی می‌دانند قیام فرمایند
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس – معلوم می‌شود کافی است
رأی می‌گیریم به ماده دوم
حائری‌زاده – بنده تقاضای تجزیه کردم که به جزئش رأی گرفته شود.
رئیس – توضیح بدهید
حائری‌زاده – این ماده دوم تقریباً پنج فقره است یکی راجع به مخارج جشن مشروطیت که امسال موضوع ندارد یکی مال تعمیرات ساختمان یک هم مال مصارف تأسیس شعبه تلگرافخانه با این مخارج بنده مخالفم و یک خرج زایدی می‌دانم اگر برای تجلیات مجلس شورای ملی اتومبیل خریداری بکنند که آقایان وکلاء زودتر حاضر بشوند خیلی بهتر از تلگراف است و با بعضی از این فقرات موافقم و گمان می‌کنم حق تقاضای تجزیه هم داشته باشم از این جهت استدعا دارم تجزیه شود که راجع به تلگرافخانه وقتیرأی گرفته می‌شود بنده رأی ندهم چون رأی گرفته می‌شود و بنده رأی ندهم چون راجع به تلگراف خانه بنده مخالف هستم.
رئیس – گمان نمی‌کنم این جا حق تقاضای تجزیه داشته باشید اگر وجهی را زیادی می‌دانید باید آن‌ها را از جمع کل موضوع و مابقی را پیشنهاد کنید تا از وقتی که رأی بگیریم اگر آقایان موافق باشند و رأی بدهند با این رأیی که الان دادند متناقض خواهد بود.
پیشنهاد می‌فرمایید؟
حائری‌زاده – بنده فرمایش حضرتعالی را ملتفت نشدم چطور مناقض است؟
رئیس – ماده دوم ضمیمه چهل هزار و یک صد تومان است الان تصویب گردید
ماده دوم قانون هم راجع به همین مبلغ چهل هزارو یکصد تومان است
حائری‌زاده – اگر متناقض است بنده عرضی ندارم
رئیس – رأی می‌گیریم به ماده ۲ قانون
آقایانی که این ماده را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(غالب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد
بقیه مذاکرات می‌ماند برای جلسه بعد برای شرفیابی حضور والاحضرت به ترتیب سابق باید شش نفر به استقراع معین شود
(آقای معظم السلطنه استقراع نموده آقایان مفصله ذیل حکم فرقه معین شدند)
آقایان: بنان‌السلطان – حاج میرزا اسدالله خان – مصدق‌السلطنه – ملک‌التجار – حاج عز الممالک – آقا میرزا – سید احمد بهبهانی
رئیس – جلسه آتیه هم روز پنجشنبه سوم شوال دو ساعت و نیم به غروب مانده
آقای تدین (اجازه)
تدین – بنده مخالفم با این که وقت جلسه عصر باشد برای این که روزها رفته رفته گرم می‌شود و به علاوه عصر اگر شد منتهی به شب می‌شود و اسباب زحمت برای مستخدمین هم تولید زحمت می‌شد یک بنابراین بنده عقیده دارم صبح جلسه باشد نهایت قبل از ظهر آقایان زودتر تشویق می‌کنم بیاورند و تا یک یا دو ساعت بعدازظهر پیدا کند.
رئیس – آقای سردار معظم مخالفند با صبح
سردار معظم خراسانی – بلی
رئیس – بفرمایید
سردار معظم – البته آقایان نمایندگان محترم تصدیق می‌فرمایید که ما از نظقه نظر سردی و گرمی‌هوا این جا نیامده‌ایم اولا هوا به قدری که آقای تدین فرمودند گرم نیست که مانع از کار کردن باشد صحیح کارکردن یک عیب بزرگی در این مملکت دارد که مختمش ظهر است ما امتحان کرده‌ایم صبح دیر حاضر می‌شوند آقایان بالاخره یک ساعت به ظهر مانده جلسه تشکیل می‌شود بلکه اغلب اوقات سه ربع قبل از ظهر جلسه منعقد می‌شود هنوز نه موقع عمل نرسیده است آقایان می‌فرمایند از صبح تا دو ساعت بعدازظهر کار می‌کنیم ولی در ادوار سابق تجربه شده به مجرد این که توپ ظهر خالی شد نمایندگان محترم برای صرف ناهار باید تشریف ببرند بنابراین این وقت برای کار کردن ما کم است ما کار زیاد داریم بار مسئولیت‌ها خیلی سنگین است و ما حق نداریم از وقت خودمان در کار کردن طفره برویم به عقیده بنده عصر باید مجلس شود برای این که منتهی به غیب می‌شود کار مجلس ناتمام بماند و تا سه چهار ساعت از شب گذشته کار کنیم در تمام دنیا هم این اصل را اتخاذ کرده‌اند عصرها مجلس در آن جاها منعقد است ما نباید برای سردی و گرمی‌و تاریکی و روشنایی اوقات مجلس را تغییربدهیم و بالاخره بگویم صبح خواهیم آمد آن هم اسماً دو ساعت به ظهرخواهد بود ولی رسماً یک ساعت هم برای کار کردن ما کم است و از طرف دیگر هم بنده اگر پیشنهادم رد شود یا قبول شود اهمیت نمی‌دهم ولی وظیفه خودم می‌دانم توجه آقایان نمایندگان محترم را به این مسئله جلب کنم که تمام وقت ما باید صرف کارهای مجلس شود.
(بعضی از نمایندگان- مذاکرات کافی است)
رئیس – رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای تدین ایشان پیشنهاد کرده‌اند جلسه صبح باشد.
رأی می‌گیریم برای صبح آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
اکثر نمایندگان قیام نمودند
رئیس – تصویب شد
صبح که تشریف می‌آوردید سه ساعت به ظهر تشریف بیارید
بعضی از نمایندگان – چهار ساعت قبل از ظهر
بعضی دیگر – سه قبل از ظهر
سردار معظم خراسانی- چهار ساعت راست پنج ساعت قبل از ظهر
رئیس – رأی می‌گیریم به چهار قبل از ظهر
آقایانی که تصویب می‌کنند قیام نمایند.
اغلب قیام نمودند
رئیس – تصویب شد
آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب – بنده در قبال فرمایشات آقای سردار معظم که می‌فرمایند حاضر هستیم شب کار کنیم روز کار کنیم صبح کار کنیم عصر کار کنیم عرض می‌کنم آقایان برای شعبه بیایند وکلا از ولایات آمده‌اند و تمام وقت خودشان را به تفریح می‌گذرانند و آن وقت در مجلس شروع می‌کنند به این بیانات بنده عرض می‌کنم باید عمل کردنه الفاظ تحویل داد یک شعبه نشده است که تمام افرادش حاضر باشند سوال کنید در شعبه سوم چهار اعتبارنامه مانده است و ایشان حاضر نمی‌شوند در شعبه و هکذا سایر شعبات چیزی که مقدم برهمه امور مجلس است گذراندن اعتبارنامه وکلاء است که وکلاء حاضر شوند برای کمیسیون‌ها ولی این مسئله به کلی فراموش شده این است که استدعا می‌کنم آقایان برای شعبات تشریف بیاوند تا بقیه اعتبارنامه زودتر بگذرد.
سردار معظم – اجازه می‌فرمایید
رئیس – حالا موقع این مذاکرات نیست.
سردار معظم – اظهارات آقا سید یعقوب راجع به من بود و تمام برخلاف حقیقت است.
آقا سید یعقوب – عین حقیقت است
(قریب بیست نفر از نمایندگان از صندلی‌های خود حرکت کرده و جمعی از آن‌ها خارج شدند)
رئیس – دستور را نشنیده تشریف می‌برید.
(عده که خارج نشده بودند مراجعت نمودند به صندلی‌های خود جلوس نمودند)
رئیس – موضوع مذاکرات روز پنج شنبه سوم شوال
اولاً اجرأی مراسم تحلیف از طرف آقایانی که هنوز قسم یاد ننموده‌اند.
ثانیاً بقیه مذاکرات در بودجه مجلس.
بعد از آن مذاکره درباره اعتبارنامه‌هایی که حاضر است
(مجلس هفت ساعت از شب گذشته ختم شد) رئیس مجلس شورای ملی: موتمن‌الملک