مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ شهریور ۱۲۸۹ نشست ۱۳۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۱۴ شهریور ۱۲۸۹ نشست ۱۳۸
جلسه ۱۳۸ صورت مشروح روز سه شنبه غره رمضان ۱۳۲۸
مجلس سه ساعت قبل از غروب آفتاب در تحت ریاست آقای ذکاء الملک تشکیل شد.
صورت مجلس روز شنبه ۲۶ شهر شعبان را آقای معاضد الملک قرائت نمود.
رئیس ـ در باب صورت اگر ملاحظاتی هست بفرمائید.
معاضد الملک ـ در جلسه گذشته چون راپورت کمیسیون خارجه راجع به جلب مستخدمین طبع و توزیع نشده بود به این واسطه جزء ستور نشد حالا چون طبع و توزیع شده است در صورتی که مخالفی نباشد جزو دستور شود.
وکیل التجار ـ اینجا یکی از نمایندگان را که آقای سید محمد رضا است جزء غائبین بی اجازه می نویسند در صورتی که از خارج میشنوم که ایشان مسافرت طولانی کردند به عقیده بنده باید در این خصوص تحقیق شود اگر صحت دارد هر روز در صورت مجلس اسم ایشان را نوشتن صحیح نمی دانم خوب است نمایندگان محترم اگر واقعاً می خواهند یک مدت طولانی غیبت نمایند از مجلس اجازه بگیرند.
محمد هاشم میرزا ـ گویا فرق نمی کند ایشان هم مثل آقای قوام الاسلام و مرتضی قلیخان بختیاری که مدت اجازه شان منقضی شده جزء غائبین بی اجازه هستند و باید نوشته شود و الا چطور معلوم میشود که اینها بی اجازه غیبت کردند.
رئیس ـ بعضی از آقایان هستند که اجازه خواسته بودند و مدت اجازه ایشان منقضی شده و می توانستند قبل از انقضا مدت اجازه خودشان را تجدید کنند حالا که مدت تمام منقضی شده و مجدداً اطلاع نداده اند لابد باید ایشان را جزء غائبین بی اجازه نوشت.
کاشف ـ آقای طباطبائی هم مدتی است آمده اند و به مجلس تشریف نمی آورند
رئیس ـ آقای معاضد الملک تقاضائی کردند بعضی از آقایان نمایندگان دیگر هم با ایشان همراه هستند که راپورت کمیسیون خارجه راجع به مستخدمین جزء دستور امروز قرار داده شود در صورتی که مخالفی نباشد جزء دستور بگذاریم .
حاج شیخ علی ـ این در صورتی است که هیئت وزراء حاضر باشند در صورتی که تشریف ندارند چه تصویب شود و چه نشود نمی شود مطرح مذاکره نمود .
رئیس ـ گمان نمی کنم آقایان وزراء تشریف بیاورند حالا جزء دستور قرار می دهیم ولی شروع می کنیم به شور در قانون دیوان محاسبات تا وقتی که وزراء تشریف بیاورند.
دکتر اسمعیل خان ـ در هفته گذشته تلگراف حضوری رشت اینجا تقدیم شد و قرار شد از طرف هیئت رئیس رجوع شود به هیئت وزراء و تأکید شود که زودتر جواب بدهندو تا کنون جوابی نداده اند نمی دانم به چه جهت بوده است .
رئیس ـ هیئت رئیس فرستادند دیگر جوابش با وزراء است .
دکتر اسمعیل خان ـ پس تعجب می کنم که چرا جواب نداده اند.
( شروع به شور در بقیه قانون دیوان محاسبات شد ماده ۱۶ پیشنهاد وزیر راجع به انتخاب رئیس کل و رؤسای محاکم و مستشاران و مدعی العموم قرائت شد )
کمیسیون به کلی ماده را زائد دانسته حذف کرده بود بعد از مذاکرات زیاد بالاخره آقای حاج مصدق الممالک پیشنهاد ذیل را نموده در قابل توجه بودن آن اخذ رأی شده به اکثریت رد شد.
پیشنهاد می کنم ماده ۱۶ این طور نوشته شود.
( رئیس کل و رؤسای محاکم و مدعی العموم و مستشاران به انتخاب اعضاء دیوان محاسبات تعیین می شوند ) ( هیئت وزراء تشریف آوردند )
( ماده ۱۷ و ۱۸ و ۱۹ پیشنهاد وزیر قرائت شده در هر کدام جداگانه مذاکرات لامزه و شور الو به عمل آمد )
معاضد الملک ـ بنده در اول مجلس تقاضا نمودم که لایحه مستخدمین خارجه جزو دستور شود گفته شد باید وزراء حضور داشته باشند حالا که هیئت وزراء تشریف آورده اند تقاضا می کنم که مذاکره در بقیه قانون محاسبات موکول به جلسه دیگر شده لایحه مستخدمین مطرح مذاکره شود.
رئیس ـ بسیار خوب مذاکره در بقیه این قانون را میگذاریم برای جلسه آتیه .
( آقا میرزا ابراهیم خان پیشنهاد وزراء را راجع به جلب مستخدمین خارجه قرائت نمود که کمیسیون پس از سه جلسه متوالی مذاکره ویک جلسه تبادل افکار با هیئت وزراء به طوری که ذیلا نوشته میشود تصویب نموده تعیین شغل و عده آنها را پیشنهاد کرده بود که به کمیسیون مخصوص آنها رجوع شود :
۱ـ مستخدمین عدلیه از فرانسه
۲ـ مستخدمین مالیه از سویس
۳ـ مستخدم وزارت داخله از فرانسه
۴ـ مستخدمین نظمیه از سوئد
۵ـ مستخدمین امنیه از ایتالیا
دکتر علیخان ـ این قسمی که ملاحظه میشود وزراء یک قسم پینشهاد کردهاند و کمیسیون یک قسم دیگر تصویب کرده است بعضی از نمایندگان هم در این خصوص پیشنهادی کرده اند به عقیده بنده چندان لازم نیست در این خصوص مذاکره کنیم هر کدام را مجلس تصویب می نماید خوب است معین شود و زودتر بگذرد.
رئیس ـ آقای دکتر علیخان و حاجی شیخ الرئیس پیشنهادی کرده اند به یک مضمون ( قرائت شد قریب به این مضمون که مستخدمین وزارت مالیه از امریکا جلب شود ).
صدرالعلما ـ در راپورت کمیسیون خارجه اینکهنوشته شده است مستخدمین عدلیه از فرانسه خواسته شود بنده بالکلیه مخالفم در دوایر عدلیه ما یک مستخدمی را لازم داریم که از قوانین شرعیه چندان بی اطلاع نباشد و به عقیده بنده همانطور که هیئت وزراء پیشنهاد کردند که از مسلمانان مصر جلب شود بهتر است دیگر آنکه در کابینه سابق رار بودمستشار بیاورند همانطور که هیئت وزراء پیشنهاد کردند چون مالیه اهمیت دارد خوبست مستخدمین وزارت مالیه را از فرانسه بیاورند.
وحید الملک ـ یک قسمت از فرمایشات آقای صدرالعلما راجع به کمیسیون بود لازم می دانم عرض کنم اینکه ما نوشتیم از فرانسه مستخدم برای عدلیه خواسته شود ما از برای تدوین قوانین این مستخدمین را نمی خواستیم از برای ترتیب دوائر عدلیه می خواهیم و بدیهی است در صورتی که ما از فرانسه مستخدم بیاوریم چون عدلیه آنجا ترتیب صحیحی دارد بهترین ترتیب در عدلیه ما مرعی می شود دیگر درباره مستشار و مستخدم مستشار یک سمت دارد که فقط در کارهای وزیر معاونت می نماید ولی مقصود اینجا کسانی هستند که داخل در ترتیب جریان کارهای اداری بشوند این است که در اینجا لفظ مستخدم گذاشته شده .
رئیس ـ یادآوری می کنم که باید شور در کلیات این لایحه بشود هنوز داخل در جزئیاتش نشده ایم هر کس در کلایت آن حرفی دارد بفرماید.
متین السلطنه ـ در اینجا معلوم است دو پیشنهاد شده است یکی از طرف هیئت محترم وزراء ویکی هم از طرف کمیسیون و به این واسطه هم یک تردیدی از برای من حاصل شده ولی امیدوارم که به یک جزئی توضیحی رفع آن بشود آن این است که باید بدانیم در این باب رأی کابینه با کمیسیون متحد شده است یا نه آنچه بنده تصور می کنم بعضی ملاحظات در پیشنهاد هیئت وزراء است که در پیشنهاد کمیسیون آن ملاحظات نیست و بالعکس در هر حال در اینجا دو رأی است ولی از یک طرف یک عبارتی را در راپورت کمیسیون می بینم که می نویسد رد یک جلسه با هیئت وزراء تبادل افکار شده متفقاً اعضاء کمیسیون این طور رأی داده اند از این عبارت چنین فهمیده می شود که رأی وزراء وکمیسیون یکی شده است در هر صورت قبلاً مایل بودم که این را بدانم دیگر این که ممالکی را که کابینه وزراء معین کرده اند که از آنجا مستخدم جلب شود باید دانست به چه ملاحظه بوده است و کمیسیون که تغییر داده است آن ملاحظات را توجه نموده است یا خیر و اگر توجه کرده است به چه دلیل تغییر داده است شاید ملاحظات سیاسی نبوده ملاحظات خصوصی علمی بوده است باید بدانیم این خصوصیاتی را کمیسیون به عقیده خودش منظور داشته است همین خصوصیات علمی بر آن پیشنهاد منظور بوده است
یا خیر دیگر اینکه قبل از اینکه داخل جزئیات بشویم مایل بودم بدانم علت این که مستخدمین را از ممالک مختلفه معین کرده اند چه چیز است شاید یک ملاحظه آن این بوده است که خواسته اند یک جنبه بین المللی به ایران بدهند و این اگر چه بعضی محسنات را دارد شاید بعضی معایب را هم داشته باشد و تصور میکنم که باز توضیحاتی لازم است که بدانیم با اوضاع حالیه بین المللی کردند ایران امروز بهتر است یا اینکه تمام این مستخدمین را از یک مملکت بزرگ بی طرف خواستن به عقیده بنده این قسم دومی بهتر است از این که ما از ممالک کوچک مستخدم بخواهیم و دلیلی هم دارم که به طور اختصار عرض مینمایم معایب کلیه کارهای ادارات و عدم پیشرفت آنها که در این اواخر اگر متذکر شویم به جهت همین بوده است که اشخاص مختلف را از ممالک مختلفه خواستند و هر کدام به سلیقه مختلف راه میرفتند و هیچ وقت به این واسطه ادارات ما ترتیب مرتبی نداشته به جهت اینکه معین است در صورتی که شعب ما مرکب باشد از اشخاص مختلف که هر کدام سلیقه مختلفی دارند هیچ وقت آن شعب به همدیگر مربوط نخواهند شد چنانچه شعب ما به توسط یک هیئت متحد الحال تشکیل شود بهتر میشود و چون در کلیات مذاکره میشود و هنوز داخل در جزئیات نشده ایم پیش از این عرض نمیکنم ولی نظر آنها را که عرض کردم تشریح میکنم و مستدعی هستم توضیح بفرمائید اولاً رأی کمیسیون با رأی وزراء یکی است یا نه ثانیاً ملاحظاتی را که کابینه در انتخاب مستخدمین از ممالک کرده اند در تغییر آن ممالک آن ملاحظات منظور شده است یا خیر و تغییر آن به چه ملاحظه بوده است و ثالثا اگر این مستخدمین را از یک مملکت بزرگ بی طرفی میخواستند معایبی وارد بود یا نه.
وزیر پست و تلگراف ـ سه فقره آقای متین السلطنه سئوال فرمودند اولاً سئوال کردند نظر وزراء با رأی کمیسیون یکی است و وزراء با تصویب کمیسیون موافقت دارند یا ندارند یا خیر موافقت ندارند و لزومی هم ندارد که حتما آنچه را کمیسیون رأی میدهد مجلس هم همان را تصویب کند به جهت اینکه کمیسیون همیشه عقیده خودش را در ضمن راپورت اظهار میکند ولی تصویب آن بسته است با اکثریت مجلس اگر اکثریت موافقت نمود که تصویب میشود و اما اینکه فرمودند وزراء در این انتخاب که مستخدم هر وزارت خانه را از یک نقطه انتخاب کرده اند به چه ملاحظه بوده است آنچه نظر وزراء بوده است بیشتر متخصص بودن برای هر شغلی است و اینکه آقای متین السلطنه فرمودند که ممکن است تمام اینها را از یک مملکت بزرگ بی طرف خواست علاوه بر اینکه همچو چیزی ممکن نیست گمان میکنم در مجلس هم دو سه نفر رأی نداشته باشند زیرا در ممالک دیگری که دیدیم شروع کردند به ترقی و تمدن و مستخدم خواستند که ا زمعلومان آنها استفاده کنند همین کار را کردند یعنی متخصص از برای هر وزارت خانه از یک دولتی آوردند چنانچه تا به حال معمول است در اغلب ممالک برای امور بحری متخصص از انگلستان میاورند و از برای مالیه از فرانسه که از برای ژاندامری از ایتالیا میبرند اینها معلوم است و هیئت دولت هم نظرش به همین بوده است این دو سئوال، سئوال سوم که هیئت دولت در آوردن این مستخدمین چه در نظر دارند جواب این سئوال را بنده تقریبا در ضمن جواب سئوال ثانی دادم که نظر بر متخصص بودن آنها است حالا اگر مجلس نظریاتی داشته باشد و بخواهد که تغییری در این پیشنهاد بدهد ممکن است استدلالات خودشان را اظهار بدارند که ما هم دلایل خودمان را بیان کنیم تا خوب مطلب واضح و روشن شود.
مشیر الدوله ـ آقای صدر العلما اظهاری کردند راجع به عدلیه حال چون راجع کلیات است عرض نمیکنم بعد از انی که داخل مواد شدیم راجع به عدلیه عرایض خودم را اظهار میکنم.
رئیس ـ دیگر در کلیات اگر ملاحظه هست گفته شود.(اظهاری نشد.)
رئیس ـ معلوم میشود مخالفی نیست رأی میگیریم در اینکه داخل شویم در جزئیات این لایحه کسانی که موافقت دارند قیام نمایند.(اغلب قیام نمودند و تصویب شد.)
رئیس ـ چون این لایحه که به کمیسیون خارجه رجوع شد کمیسیون فقط در باب هیئت رأی داده است و باقی چیزها را از قبیل تعیین عده و شغل رجوع به سایر کمیسیونها کرده است حالا در جزئیات آن داخل میشویم و مذاکره میکنیم ولی خاطر آقایان را مسبوق میکنم بنا بر اینکه فوریت این لایحه تصویب شده فقط یک شور در آن میشود یعنی در شور اول رأی گرفته میشود حالا در یکی یکی از این مواد مذاکره میکنیم اول در باب مستخدمین مالیه به طوری که وزراء پیشنهاد کرده اند باید از فرانسه جلب شود و به طوری که کمیسیون رأی داده باید از سوئیس خواسته شود و به طوری که آقای دکتر علیخان و آقای حاج شیخ الرئیس پیشنهاد کرده اند از امریکا حال هر کدام را که مجلس تصویب نمود رجوع میکنیم به کمیسیون که عده و سایر چیزها را هم معین کنند.
افتخار الواعظین ـ در باب مستخدمین مالیه پیشنهاد وزراء که معلوم شد نظرشان بر متخصص بودن مستخدمین بوده ولی در خصوص پیشنهاد کمیسیون که از سوئیس خواسته شود آنچه بنده تحقیق کرده ام مالیات اینجا مرکزیت ندارد به جهت اینکه مثلاً در آنجا مالیات خودشان که گرفته میشود به مصارف معارف و قشون و سایر لوازم آنجا میرسد و بعد اگر چیزی زیاد آمد در خزانه خودشان ضبط میشود و هکذا فارس و هکذا جای دیگر ترتیب مالیه آنجا گویا این طور باشد و اگر این ترتیب باشد مخالف با ترتیب ما است که تمام مالیات باید وارد وزارت مالیه شود و کلیه مصارف باید به حواله وزارت مالیه باشد به این جهت بنده هم رأی هستم با پیشنهاد آقایان حاجی شیخ الرئیس و دکتر علی خان که از امریکا مستخدم مالیه خواسته شود.
وحید الملک ـ بنده هیچ ملتفت نیستم که آقا چه میفرمایند کلیه در هر جای از ممالک عالم دو قسم مالیات معمول است یک مالیات محلی و یکی مالیات عمومی که صرف مصارف عمومی میشود از قبیل قشون و غیره یکی عمومی و یکی محلی وزیر مالیه دارد وزرات مالیه هم دارد سوئیسی ها هم خیلی قابل و کافی هستند از برای ترتیب کردن اداره مالیه ایران.
دکتر علیخان ـ بنده همین قدر عرض میکنم راپورتی که کمیسیون داده است در خصوص آوردن مستخدمین از سوئیس برای مالیه صلاح نیست و از فرانسه هم عقیده ندارم که خوب باشد ما باید از مملکیت مستخدمی بخواهیم که بی طرف باشد یعنی هیچ گونه تا امروز منافع تجارتی یا غیر تجارتی در این مملکت نداشته باشد و هیچ نوع هم مراوده هم تا به حال ننموده باشد به عقیده بنده امریکا تا یک اندازه این شرایط در او جمع است و آن روز که بنده این پیشنهد کرده بودم آقای حاجی شیخ الرئیس هم یک همچو پیشنهادی کردند ولی در پیشنهاد ایشان به غیر از خواستن از امریکا در خصوص زرتشتیها هم یک اشاره بوده و با پیشنهاد بنده تا یک اندازه مغایرتی داشته و حالا که آن مغایرت برداشتند میبینم با پیشنهاد تقریبا یکی است و حالا اگر به پیشنهاد ایشان رأی بگیرید بنده پیشنهاد خودم را مسترد میدارم.
رئیس ـ آقای آقا سید حسین اردبیلی هم همین طور یک پیشنهادی کرده اند.
سید حسین اردبیلی ـ بنده هم به همان نظری که آقای دکتر علیخان گفتند پیشنهاد کمیسیون را قبول نکردم به این ملاحظه که حتی الامکان اگر از یکی از دول معظمه باشد بهتر است ولی در پیشنهادهائی که شده است لفظ امریکا ذکر شده است و امریکا عمومیت دارد به جهت اینکه امریکا یک دولت که نیست مثل این است که یک کسی بگویند از اسیا یا افریقا مستخدم بخواهند این است که بنده در پیشنهاد خودم به لفظ اتازونی نوشته ام.
حاجی شیخ اسدالله ـ دیگر ملاحظات و مذاکراتی گویا در این باب نباشد وزراء یک پیشنهادی کردند کمیسیون هم عقیده خودش را بعد از انی که با وزراء تبادل افکار کرده اظهار نموده پیشنهاد هم که شده است خوب است که رأی بگیرید که زودتر این مطلب ختم شود.(اغلب گفتند رأی بگیرید.)
وزیر پست و تلگراف ـ معلوم میشود نمایندگان محترم تفکرات خودشان را کرده اند و حالا مصمم شده اند که هی اصرار میکنند رأی بگیرید و فرصت نمیدهند که هیئت دولت اقلا از پشنهاد خودش دفاع نماید این پیشنهادی را که هیئت وزراکرده اند گویا بدون تامل نه بوده است نظریات خیلی دقیق هم داشته است برای اینکه مالیات ما اگر چه تا به حال ترتیب کاملی نداشته است ولی همین ترتیب ناقص را هم که دارد از روی فرانسه است هم داشته ایم مثل مسیو نوز که در سابق در این خصوص زحمت کشیده است و در خصوص آوردن مستخدمین امریکائی اگر چه مستخدمین امریکائی بیاوریم باید یک سال وقت خود را صرف تحمیل اطلاع از ترتبیات مملکت بکند در صورتی که امریکائی علاوه بر اینکه باید کسب اطلاع از ترتیبات نماید یک مدتی هم باید وقت خود را صرف تحصیل نماید به جهت اینکه
همانطور که آقایان می دانند انگلیس دان در این مملکت کم است چنانچه اشخاص دیگری که آمدند این یک سال دو سال زحمت کشیده اند و بالاخره باز به ترتیب مالیه مایی نبردند به جهت اینکه اقسام مالیات مملکت ما زیاد است بعضی مالیاتها است که عمومیت ندارد و اینها تا تمام اینها را تحصیل بکنند یک مدتی طول خواهد کشید به خلاف فرانسویها که تا یک اندازه تحصیل اطلاع کرده اند و مخصوصاً از ترتیب مالیه اینجا تا یک اندازه تحصیل اطلاع کردند و مخصوصاً از ترتیب مالیه اینجا تا یک اندازه مسبوقند علاوه بر این اشخاصی که در امور مالیه داخل هستند بیشتر زبان فرانسه تحصیل کرده اند و اطلاعاتی که دارند بیشتر از زبان فرانسه است از این جهت میتوانند معاونت و کمک در مالیه داشته باشند به علاوه نظریات دیگری هم در استخدام از فرانسه بود که شاید نشود در مجلس علنی اظهار کرد حالا معلوم میشود و نمایندگان تبادل افکار کرده اند که از امریکا بیاورند و همان طور عرض کردم بسته است به رأی مجلس.
دکتر علیخان ـ بنده اول یک اندازه میخواستم تعجب کنم که چیزی که راجع به مالیه است چرا خودشان دفاع نمیکنند که وزیر پست دفاع بکنند دیگر اینکه دلایلی را که در خصوص فرانسویها فرمودند بنده قبول ندارم به واسطه اینکه به همان اندازه که فرانسویها از ترتیبات ایران اطلاع دارند به این واسطه به همان اندازه که فرانسویها از ترتیبات ایران اطلاع دارند به این واسطه به همان اندازه بلکه بیشتر امریکائیها از ترتیب اینجا اطلاع دارند به این واسطه در نظر بنده خیلی خوب که برای مالیه از امریک مستخدم بخواهیم و در این باب هیچ جای گفتگو نیست.
ارباب کیخسرو ـ بنده به فرمایش آقای وزیر پست و تلگراف که این همه اهمیت به خارجه میدهند اعتراض دارم و عرض میکنم ما خود دارای زبان هستیم باید از امروز به همه خارجه ها اعلان بدهیم که هر کس در ایران مستخدم میشود باید زبان ایرانی تحصیل نماید با اینکه مجبور کنیم ایرانیان را که محض آوردند مستخدم خارجه زبان خارجه تحصیل کنند.
(اغلب گفتند صحیح است و تحسین نمودند.)
رئیس ـ رأی میگیریم در مقابل توجه بودن این پیشنهاد کسانی که این پینشهاد را قابل توجه میدانند قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند و با اکثریت قابل توجه شد.)
رئیس ـ حالا این پیشنهاد باید رجوع شود به کمیسیون.(گفند خیر در همین جا مذاکره شود.)
رئیس ـ در همین جا در این خصوص مذاکره و اخذ رأی میشود.
حاجی آقا ـ چیزی که مخالف نداشته در صورتی که در جزئیات مخالفی نباشد مجلس اساساً آن را تصویب کرده باشد که ما دو رأی بگیریم و حالا اگر لازم است خوب است به کمیسیون رجوع شود که حدود و شروط آن را معین کند آن وقت در مجلس مذاکره و رأی گرفته شود.
(عده اظهار کردند به کمیسیون لازم نیست رجوع شود در همین جا مذاکره و اخذ رأی شود تا ختم شود.)
وزیر پست و تلگراف ـ بنده ناچارم عرض کنم این طور نیست ممکن است یک کسی امروز یک چیزی به نظرش برسد و خود از همان منصرف شود یا اینکه یک پیشنهادی امروز به نظر بنده قابل توجه بیاید و خود را به کلی آن را قابل توجه ندانم حالا اگر چه نظامنامه داخلی اگر آقایان خوانده باشند یک همچو چیزی داریم که نمایندگان میتوانند تقاضا بکنند که در مجلس مطرح شود و به کمیسیون نرود ولی به عقیده بنده چون این یک مطلب مهمی است خوب است ابتدا به کمیسیون رجوع شود که نظریاتی در آن شود آن وقت مجلس بیاید.
فاتح الملک ـ بنده همان طور که نظامنامه داخلی تقاضا میکنم که در همین مجلس مطرح شود.
فهیم الملک ـ این یک مسئله نیتس که همین طور پیشنهاد کنند و رأی بگیرند فرضا مجلس رأی داد که از امریک مستخدم بیاورند یک مطلبی است که مذاکره لازم دارد وزراء باید در این خصوص با سفیر آنجا مذاکره کنند و شاید بعد از اینکه آنها یک شرایطی را پیشنهاد کنند که ممکن بود قبول کرده به این جهت خوب است این پیشنهاد به کمیسیون رجوع شود که وزراء هم در اینباب مذاکرات خود را بنمایند به کمیسیون هم عقیه خودش را اظهار نماید.
دکتر علیخان ـ بنده بر خلاف آقای فهیم الملک عرض میکنم که همین جا باید مجددا مذاکره شود و در این پیشنهاد رأی گرفته شود و اگر مذاکراتی لازم باید هیئت وزراء حضور دارند خودشان بر میخیزند و میگویند علاوه بر این الان رأی بگیرید آن وقت بعد از آن اگر نظریاتی داشته باشند ممکن است اظهار بدارند.
وکیل التجار ـ بعد از رأی مذاکره نمیشود کرد و بر فرض اگر نظریاتی داشته باشد نمیشود فورا تجدید رأی نمود به عقیده بنده خوب بود همان طور که گفته شد این مسئله ابتدا به کمیسیون رجوع شود که قبلا در آن نظریات بشود ولی حالا که عده اتفاق کردند رأی بگیرید و این عمل را ختم نمائید.
دکتر علیخان ـ بنده عرض نکردم بعد از آن که رأی گرفته شد هیئت وزراء نظریات خودشان را راجع به اساس چیزی که رأی گرفته شده است اظهار بدارند و تجدید رأی شود عرض کردم بعد از رأی چنانچه در جزئیات آن نظریاتی باشد ممکن است هیئت وزراء اظهار بدارند.
رئیس ـ رأی میگیریم مطابق پیشنهادهائی که شده است کسانی که تصویب میکنند مستخدمین مالیه از ممالک متحده امریکا جلب شود قیام نمایند.(اغلب قیام نمودند و با اکثریت تصویب شد.)
میرزا ابراهیم خان ـ ماده دوم پیشنهاد وزراء را راجع به شش نفر مستخدمین داخله قرائت نمود.
کاشف ـ خوب است مخبر کمیسیون در خصوص یک نفر مستخدم داخله که وزراء از سوئد و کمیسیون از فرانسه تصویب کرده است بفرمایند تغییرش به چه ملاحظه بوده است.
وحید الملک ـ فقط چیزی که کمیسیون در این ماده تغییر داده است همان معاون حاکم است و تصویب کرده است از فرانسه جلب شود آقایان میدانند که وضع فرانسه خیلی صحیح است بلکه تا اندازه از سایر ممالک رجحان دارد ما هم به همان واسطه گفتیم از فرانسه جلب شود و سه صاحب منصب پلیس از سوئد و دو نفر صاحب منصب امنیه همان طور که وزراء پینشهاد کردند کمیسیون هم تصویب کرد که از ایتالیا جلب شود.
حاجی سید ابراهیم ـ کمیسیون در راپورت خود نوشته است که تعیین عده و شغل راجع به کمیسیون های مخصوص آنها است حضرت عالی هم فرمودید که عجالتا در هیئت مستخدمین مذاکره میشود حالا میبینیم در اینجا عده مستخدمین نظمیه و امنیه را معین کرده اند.
رئیس ـ این طور نیست وزراء پیشنهاد کردند که این عده مستخدمین از سوئد و ایتالیا جلب شود کمیسیون هم با پیشنهاد وزراموافقت کرده است حالا ما هم در هیئت اینها مذاکره میکنیم دیگر یک نفر یا چند نفر را کار نداریم میخواهیم یک کسی را که برای تنظیمات نظمیه و امنیه لازم داریم از کجا بیاوریم و میخواهیم ببینم همین طوری که کمیسیون با رأی وزراء در این خصوص موافقت کرده است مجلس هم موافقت دارد یاخیر عجالتا برای اینکه کار آسان شود درباره یک نفر مستخدم داخله مذاکره میکنیم.
متین السلطنه ـ فقط دلیلی که مخبر کمیسیون خارجه از برای آوردن مستخدم از فرانسه ذکر کردند این بود که داخله اطمینان میدهم که داخله انازونی و ایتالیا به مراتب بهتر منظم است و در صورتی که تصویب شد که مستخدمین را از یک مملکتبی طرفی جلب کنیم و البته خاطر آقایان مسبوق است که فرانسویها مستقیما یا غیر مستقیم در این مملکت بدون مداخلات سیاسی نخواهد بود به عقیده بنده خوب است که این مستخدمین هم از امریکا جلب شوند و مخصوصا پیشنهاد میکنم که از مستخدمین داخله و پلیس فرانسه و پلیس امریکا ضرب المثل است و سوئد علاوه بر اینکه نسبتا ترتیب خوبی ندارد زبان سوئدی را هم در ایران کسی نمیداند در خصوص امنیه شاید ایتالیا اصلی باشد از سایر ممالک ولی در باب داخله و پلیس تصور میکنم که از امریکا بهتر است.
وزیر داخله ـ از برای داخل ما اول تکلیف را کرده که این یک نفر هم از ایتالیا جلب شود بعد از آن که کمیسیون نظریات خود را اظهار نمود و تصویب کرده که از فرانسه جلب بشود تقریبا عقیده هیئت ورزا هم همین شد.
دکتر علیخان ـ بنده میخواستم فرمایش آقای وزیر داخله را تایید کنم و همان طوری که بنده جد داشتم که مستخدم مالیه از امریک جلب شود همان طور جد دارم که مستخدم داخله از فرانسه باشد.
وحید الملک ـ آقایان باید ملتفت باشند که آن نقطه مهمی را که حضرت عالی اظهار فرمودند اگر که آن نقطه مهم را ما در نظر داشته باشیم چنانچه در پیشنهاد وزراء همان نقطه مهم رعایت شده است که آن نقطه مهم بین عملی بودن مستخدمین است تصدیق خواهیم کرد که این مستخدم از فرانسه جلب شود ما هم در کمیسیون از نقطه نظر بین المللی آن انتظام را بر هم نزدیم مالیه را به بعضی ملاحظات
به سویسی دادیم ولی داخله را تجربه کردم مقام ( سوب رفه ) را که مقام معاونت حاکم است دادیم به فرانسه و ترتیبات داخلی مملکتی که با وضع مملکت ما آشنا است مرعی شود و آن وضع داخلی فرانسه است و مقام صاحب منصب ژاندرمری را دادیم به سوئد برای اینکه امروزه این مملکت بهترین مملکتی است از حیث ترتیب پلیس و مقام صاحب منصب امنیه را دادیم به ایتالیا برای اینکه چندان نقطه نظری را که هیئت وزراء منظور داشته اند از بین نرود.
وزیر پست و تلگراف ـ آن دلیلی را که بنده عرض کردم در جواب آقای متین السلطنه این بود که منظور وزراء از این پیشنهاد این است که از همه جا متخصص از برای هر شغلی بیاورند به چهت اینکه چنانچه عرض کردم این ترتیبی است که تمام دول منظور داشته اند این بود از برای مالیه چون فرانسویها تا اندازه چنانچه گفته شد با اطلاع تر از سایرین بودند نسبت به امور مالیه پیشنهاد شد از فرانسه جلب شود و برای وزارت داخله چون ترتیبات داخلی ایتالیا مقداری شباهت به ایران دارد به اینکه حکام در ولایات و ایالات اختیارات تامه ندارند و همچنین سایر چیزها گفتم مستخدم داخله از ایتالیا جلب شود هیئت دولت ضرری نمی بیند در اینکه مستخدم داخله و مابقی هم تجدید نظری شود چنانچه قرار شد مستخدمین مالیه از امریکا بیایند گمان نمی کنم که آوردن مستخدم داخله را از فرانسه چندان بی مناسبت نباشد ولی از امریکا ممکن نیست .
وکیل التجار ـ بنده در این خصوص اگر چه اطلاع کاملی ندارم ولی از قرار اطلاعات خارجی که تحصیل کرده ام چندان تفاوتی نمی بینم در اختصاصی که می دهند نظر به اینکه هر مستخدمی را از کجا جلب کنیم ولی آنچه در این خصوص به نظرم میرسد این است که چنانچه آقای متین السلطنه هم فرمودند از اتازونی جلب شود و اینکه آقای وزیر پست فرمودند که هیئت دولت ضرری نمی بیند که در مابقی تجدید نظری بکنید نمی دانم مقصودایشان این است که مابقی رجوع شود به کمیسیون که با هیئت وزراء تجدید نظری کرده ثانیاً پیشنهاد کنند یا اینکه در همین جا ملاحظات شود.
وزیر پست و تلگراف ـ آقای وکیل التجار در ضمن فرمایشات خودشان فرمودند اگر چه اطلاع کامل ندارم ولی این را باید بدانند که ترتیب داخلی اتازونی یک طوری است که چندان شباهت به اوضاع مملکت ما ندارد در همین جا در ایالت و ولایات به حکام اختیرات تامه می دهد و کمتر مخارج بعضی ترتیبات هستند ولی ترتیب داخلی فرانسه چون یک نوع مرکزیت دارد از این جهت عرض کردم که از فرانسه اگر جلب شود ضرری ندارد ولی از انگلیس آوردن هیچ مناسبتی ندارد و این که عرض کردم ضرری ندارد تجدید نظری بشود لزومی ندارد که به کمیسیون برود بلکه مقصود بنده این نبود خواستم عرض کنم حالا که در خصوص مستخدمین تغییری داده شود ممکن است در خصوص داخله هم وزیر رأی خودشان را تغییر بدهند واز فرانسه بخواهند.
آقای آقا میرزا ابراهیم خان ـ پیشنهاد ذیل را که از طرف حاج فاتح الملک شده بود قرائت نمود بنده پیشنهاد میکنم که مستخدم وزارت داخله را کلیتا از ایتالیا بخواهند و همچنین از برای ژاندارمری واردهای امنیه از سوئد آورده شود.
رئیس ـ آقایان وزراء همین طور پیشنهاد کرده بودند پس لازم نیست در این خصوص رأی گرفته شود نیز آقای متین السلطنه را آقای میرزا ابراهیم خان قرائت نمود. بنده پیشنهاد می کنم که مستخدمین داخله و نظمیه نیز از ممالک متحده امریکا خواسته شود.
متین السلطنه ـ خوب است در این جا ما یک جور صحبت کنیم که اگر یک نفر امریکائی یا یک ایتالیایی در این جا باشد و از وضع مملکت خود اطلاع داشته باشد تصدیق نماید و الا بنده بردارم بنویسم که این مستخدمین از بلژیک خواسته شود که نمی شود باید یک مدرکی داشته باشد این جا مذاکره می شود که مستخدم داخله از فرانسه جلب بشود برای اینکه شباهت وضع داخلی فرانسه به ایران بیشتر است در صورتی که بنده به کلی مخالفم و نیز عرض می کنم که ممالک متحده امریکا کمال شباهت را به ایران دارد کوههای بزرگ ندارد علاوه بر این ما از مملکتی که می خواستیم مستخدم بیاوریم باید اول ببینیم که وکلا آن مملکت چطور اداره میشود عرض می کنم داخله فرانسه طوری اداره میشود درایران آن طور اداره کرد مگر اینکه دولت خودشان را جمهوری کند هیچ میدانید در فرانسه همین ( سوپرفد ) هائی می فرمائید چقدر اختیارات محلی دارند و در معنی ( تیر ) مملکتی هستند در صورتی که به هیچ وجه این ترتیبات در امریکا و استدعا می کنم از اقایانی اول تحقیقات بکنند بعد رأی بدهند.
وزیر پست و تلگراف ـ بنده خیل تعجب میکنم از بیانات آقای متین السلطنه که با وجودی که مسافرت کردهاند و ترتیبات آنجاها را دیده اند این طور می فرمایند در صورتی که یقین دارم آنهائی که در کتاب خواده اند این را تصدیق نمی فرمایند و عرض میکنم که فرانسه هم گرمسیر و سردسیر دارد بلکه اغلب نقاط ایران سردسیر است اما ایجاب حکومت در ایتالیا در هرجا که مجلس دارند و در ایالات به حکام اختیارات تامه می دهند در صورتی که در مملکت فرانسه مرکزیت تام دارند و تمام حکام برحسب دستورالعمل هائی که از مرکز میرود باید رفتار کند و در این صورت ترتیب فرانسه با اوضاع داخلی ما شباهتش بیشتر است .
رئیس ـ مذاکرات کافی شده است حال در مقابل توجه بودن پیشنهاد آقای متین السلطنه رأی بگیریم کسانی که این پیشنهاد را قابل توجه میدانند قیام نمایند.
( دو نفر بیشتر قیام نکرد )
رئیس ـ قابل توجه نشد حالا چون وقت گذشته بقیه مذاکره در این پیشنهاد را می گذاریم برای جلسه آتیه ولی مذاکرات این را چون کافی شده است خوب است ختم کنیم که در جلسه آتیه دیگر در این ماده مذاکره نکنیم ـ رأی بگیرم به طوری که کمیسیون تصویب کرده است که مستخدم وزارت داخله در فرانسه جلب شود کسانی که تصویب می کنند قیام نمایند.
( اغلب قیام نمودند )
به اکثریت تصویب شد . در این موقع لایحه از طرف وزارت داخله قرائت شد که برای ترتیبات امر نان و گوشت تقاضای تشکیل یک کمیسیون ۸ نفری را نموده بودند.
ارباب کیخسرو ـ بنده هیچ تصویب نمی کنم که این کمیسیون تشکیل شود هر وزیری یک وظیفه و کاری دراد و مطابق مسئولیت خودش باید رفتار کند اگر بنا بشود در هر کاری که از طرف وزراء تقاضا شود که از مجلس کمیسیونی مرکب شود که نمیشود بلکه اسباب تضییع اوقات مجلس خواهد شد بنده که به عقیده خودم این کمیسیون را تصویب نمی کنم و صلاح نمیدانم تشکیل شود رئیس حرکت کرد و مجلس هنگام غروب ختم شد.