مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ خرداد ۲۵۳۷ شاهنشاهی نشست ۱۷۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و چهارم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ خرداد ۲۵۳۷ شاهنشاهی نشست ۱۷۱
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۲۴
صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی روز یکشنبه ۱۴ خرداد ماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی
جلسه ساعت نه صبح به ریاست آقای عبدالله ریاضی تشكیل گردید.
فهرست مطالب:
- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
۱ - قرائت اسامی غائبین جلسه قبل.
رئیس - اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
غایبین با اجازه
- آقایان: جعفربای - دکتر ابوالهدی - اسحقی‌نژاد - اشرفی - دکتر اعتمادی - افتخار - جهانشاه افشار - انداغی - بارکزهی - بنی‌احمد - بهار - بهارلو - بهبهانی - پردلی - پزشکی - پور بردباری - پیشوایی - تربتی - تژده - توتونچیان - تولائی‌زاده - دکتر جعفری - سعید جوادی - جوکار - حجتی - خزیمه - خسروی - خلیل‌زاده - خورشید - دکتر دادفر - دانشمند - راشدی - دکتر رحمانی - دکتر رشید یاسمی - ساری - اصلانی - سعادت قدس‌نیا - سیدکمال - شادلو - شریعت - شهرستانی - شهبازی - صائب - صبوری - دکتر عادلی - دکتر عاملی‌ٱهرانی - دکتر امیری - دکتر فروزین - فرمان - قدمی - قرائنی - قراچورلو - قربانی‌نسب - کاسمی - کاشفی - کسرائی - کبیری - لیقوانی - لیوانی - مافی - مانی - متولی - مجتهدی - دکتر محمدی‌کوشکی - محمودیان - معتضدی - معینی چاغروند - میرعرب - میرلاشاری - دکتر نصیری - محمد نوری - وزیری - وشمگیر - یاسینی - پروفسور یغمائی.
- خانم‌ها: اباصلتی - اسدی - سلیلی - افشارجعفری - کمالی‌آزاد.
- بیانات قبل از دستور آقایان: پروفسور مسعود یغمائی - احمد صبوری‌یزدی - علی پاشانوری‌اسفندیاری - محمدعلی ادیب‌مجلسی - احمد بنی‌احمد
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان: پروفسور مسعود یغمائی - احمد صبوری‌یزدی - علی پاشانوری‌اسفندیاری - محمدعلی ادیب‌مجلسی - احمد بنی‌احمد.
رئیس - نطقهای قبل از دستور را شروع می‌کنیم آقای پروفسور یغمائی تشریف بیاورید.
پروفسور یغمائی - جناب آقای رئیس، همکاران محترم. یکی از روزهای سال برای مردم مشهد و استان پهناور خراسان روزی بزرگ و فراموش‌نشدنی است. روزی که ساکنان این منطقه از کشورمان مشتاقانه و بی‌صبرانه در انتظارش هستند روزی که برای کلیه طبقات مردم، زن و مرد، پیر و جوان، خرد و کلان جزء روزهای طلایی به شمار می‌رود و همه ساله بدون وقفه با کمی اختلاف در فصل بهار فرا می‌رسد. روزی همانند روزهای دیگر فصل بهار با هوای دل‌انگیز و فرح‌بخش با این اختلاف که در این روز شهر مشهد مقدس پذیرای قدوم میمنت اثر میهمانانی عالیقدر و عزیز می‌گردد و از این بابت به خود می‌بالد. امسال این روز مقارن با یکشنبه ۷ خرداد ماه ۲۵۳۷ روزی باارزش و بسیار میمون و مبارک که مصادف با ولادت با سعات حضرت زهرا علیهاالسلام بود. در این روز شاهنشاه آریامهر، علیاحضرت شهبانو طبق معمول هر سال جهت زیارت بارگاه معظم هشتمین امام شیعیان حضرت رضا (ع) به شهر مشهد مقدس تشریف‌فرما شدند و مثل همیشه با استقبال بی‌نظیری از طرف مردم شاهدوست و میهن‌پرست این شهر مذهبی مواجه گردیدند (صحیح است) مردمی که برای پیشرفت برنامه‌های انقلابی دوران رستاخیز آماده همه‌گونه همکاری و فداکاری هستند و نشان داده‌اند که همانند تمامی ملت ایران هر وقت پاس استقلال و تمامیت ارضی کشور و حفظ و حراست سلطنت پیش آمده است همچون تن واحد از کشور و مذهب و ملیت و قانون اساسی و رژیم کشورش دفاع کرده‌اند. مردمی که به استقلال و تمامیت ارضی و به پادشاهش، به آنچه باعث حفظ موجودیت و بقای این کشور شاهنشاهی پیوند ناگسستنی دارند. مردمی که هیچ گاه و تحت هیچ شرایطی حاضر نخواهند بود حتی یک وجب از خاک وظنشان را به بیگانه بدهند. مردمی مؤمن و معتقد به شعائر اسلامی و مخالف هر گونه ایسمی که بخواهد تحت لوای اسلام عرض اندام کند و به مقاصد شوم ضدمیهنی جامه‌عمل بپوشاند. مردم که به خوبی می‌دانند بساط مارکسیست اسلامی راهی است که بر دوش متعصبین سوار شوند و آن روز که قدرت یافتند سواری بگیرند. مردمی که از حوادث و رویدادهای ناگوار و تأسف‌انگیز اخیر مملکت به عنوان پیشرو برعلیه خائنین به مملکت و ملت پیشقدم و بسیج شدند و یکدل و یک‌صدا استعمار را به هر ترتیب و به هر شکل محکوم و منکوب نمودند و به استعمارگران و دست‌اندرکاران توطئه‌ها و تحریکات مذبوحانه اخیر هشدار دادند که ملت ایران با هوشیاری کامل راه حقیقی پیشرفت را تحت رهبری‌های خردمندانه رهبری اندیشمند بازیافته و تحت هیچ عنوان قابل انحراف نمی‌باشد. مردمی که با ابراز عالی‌ترین احساسات شاهدوستی و وطن‌پرستی یک بار دیگر پیوندها و علایق ناگسستنی خود را با رهبر عالیقدر کشور، شاهنشاه آریامهر تجدید کردند مردمی که به خوبی می‌دانند این پیوندها و علایق متقابل است. مردمی که ناظر پیشرفت‌های سریع مملکت در دوران پرافتخار سلطنت شکوهمند دودمان پهلوی بوده و اطلاع دارند که شاهنشاه عزیزشان از اوان سلطنت پرافتخارشان آنی از فکر آسایش حاد و افراد ملت و عظمت مملکت فارغ نبوده کلیه اوقات شریف‌شان مصروف فراهم کردن سلامت سعادت، بهروزی، ترقی و تعالی و پیشرفت و اعتلای موقعیت بین‌المللی ایران شده و می‌شود و با تلاش‌های شبانه‌روزی معظم‌له امروز مملکت ما از چنان ثبات سیاسی و استقلال اقتصادی و امنیت بی‌نظیر برخوردار است که به گفته سیاستمداران بزرگ در حال حاضر ایران مهم‌ترین نقش را در حفظ امنیت منطقه عهده‌دار است. منطقه‌ای که سه‌چهارم منابع شناخته‌شده نفت جهان در دل آن نهفته است. منطقه‌ای که دخالت قدرت‌های بزرگ در آن صلح را به خطر خواهد افکند. در این شرایط استعمار انتظار دارد که این مردم به دوران سیاه و روزگار تیره‌بختی و محنت قبل از خاندان پهلوی رجعت کند؟! استعمار میل دارد که این مردم تمام هستی خود را دو دستی تقدیم آنها کند و مجدداً به صورت یک ملت ذلیل، فقیر و گرسنه دربیاید؟! آرزو دارد زنان این مملکت که از برکات انقلاب در کلیه شئون دوش به دوش مردان در تلاش ساختن ایرانی بزرگ و آبادند مجدداً به روزگار اسارت و به حرمسراها بازگردند؟! توقع دارد قشرهای مختلف اجتماع ایران هم که از مواهب انقلاب برخوردار شده‌اند در این قبیل مواقع حساس سکوت اختیار کنند؟! انتظار دارد ملت ایران بندهای استعمار را به دست و پای خود بسته نگاه دارد آن هم بندهایی با زنجیری زنگ ز ده و فرسوده و از هم گسیخته؟! می‌خواهند ایرانی بر ملیت خود قلم بکشد و آنچه را که در طول ۲۵۰۰ سال حفظ و حراست کرده است از دست بدهد؟! متوقع است ملتی که به بهای پیکاری ابرمردانه و پس از پنجاه سال تلاش پی‌گیر اندک اندک استقلال ملی خود را از نو به دست آورده و جامعه‌ای بر پایه برابری و عدالت از نو ساخته به آسانی از دست بدهد؟! البته خودش هم به خوبی می‌داند این افکار عبثی بیش نیست ولی مانند غریقی در مرداب که برای نجات خود به هر کاری دست می‌زند بدون آنکه نتیجه‌ای عایدش شود او هم چنین می‌کند تا بالاخره تحت فشار صفوف متشکل و متحد ملت ایران در عمق مرداب فرو رود. در چاهی که با دست خود کنده سرنگون شود و به‌سزای اعمال نابخردانه‌اش برسد.
این مردم پاکدل و نیک‌سرشت در تمام مسیر ملوکانه از فرودگاه تا حرم مطهر امام رضا (ع) در دو طرف به صورت صفوف فشرده و متشکل اجتماع عظیم و باشکوهی را تشکیل داده بودند و برای خاندان جلیل سلطنت ابراز احساسات صادقانه می‌کردند. مسیری که قسمت اعظم آن از خیابان امیر اسدالله علم می‌گذشت و مرگ جانگداز این رادمرد بزرگ خراسان را در خاطره‌ها زنده می‌کرد. مردی که مرگش همه را و به خصوص شاه را متأثر و متألم ساخت و خاطر مبارک‌شان را عمیقاً آزرده ساخت بلاشک فقدانش برای همه و به‌خصوص خراسانی‌ها غمی دردناک و فراموش نشدنی است. مرگش اندوهی بزرگ بود. میلیون‌ها مردمی که او را با قلبی سرشار از عشق شاه و میهن می‌شناختند ناشکیبا در این غم به سوگ نشسته و اشک به چشم آوردند چرا که او تجلی پرشکوهی از مردمی و انسان‌دوستی و شاه‌پرستی بود در متن وصیت‌نامه‌اش چنین آمده بود: «از خدا خواسته‌ام مرا قبل از شاه ببرد چون بعد از شاه زندگی برای من بی‌معنی خواهد بود» در جایی دیگر خطاب به فرزندان خود گفته است: «آخرین و بزرگ‌ترین تقاضای من از شما این است که چون بعد از فضل خداوندی من همه ترقیاتم را مدیون اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر هستم شما باید نسبت به این شاهنشاه بزرگ و ولیعهد او و خانواده او تا حد نثار جان و جان‌نثاری وفادار بمانید» درست است که امیراسدالله علم دیگر در بین ما نیست ولی یادش هست و خواهد بود و جاودان خواهد ماند به طوری که باید بگویم، علم تو نمرده‌ای و نخواهی مرد. فداکاری‌ها، ازخودگذشتگی‌ها، محبت‌ها، مهربانی‌ها، کمک‌ها، خدمات صادقانه‌ات هرگز از خاطره‌ها محو نخواهد شد. دریغم آمد که به عنوان یک خراسانی در مجلس شورای ملی یادی از او نکرده باشم به‌خصوص که اخیراً در مراسم باشکوه چهلمین روز درگذشتش در شهر مشهد مقدس شرکت داشتم ولی چه سعادتمند بود که در جوار بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع) در دل سرد خاک به آرامش ابدی دست یافت آنجیی که شاهنشاه آریامهر همه ساله بر مبنای ایمان و اعتقادات راسخ و خلل‌ناپذیرشان به ائمه‌اطهار و شعائر مذهبی اسلام در اولین فرصت به آستان ملک‌پاسبانش می‌شتابند در این احیاء مجد و عظمت دیرین این سرزمین کهن در پیشبرد نیات بشردوستانه خویش دست ب دعا برمی‌دارند. روح بزرگ علم قرین رحمت خداوند باد از طرف مردم خراسان به خصوص شهر مشهد مقدس درگذشت آن نازنین رادمرد بزرگ، آن عزیز ظاهراً از دست‌ها رفته ولی باطناً در دل‌ها مانده را به خاندان بزرگ علم به خصوص همسر شریف آن شادرون بانو عالمتاج علم از صمیم قلب تسلیت عرض می‌کنم و با ابراز همدردی، برای بازماندگان سلامتی و شکیبایی آرزو می‌نماید.
برای کسانی که به‌خصوص اهل عبادت و زیارت هستند و به این نیت به دفعات به شهر مشهد مسافرت می‌کنند و از این مسیر عبور می‌کنند به تغییرات قابل‌توجه و جالبی که با همت و پشتکار قابل تحسین جناب دکتر عبدالعظیم ولیان نیابت تولیت آستان مقدس رضوی و استاندار سختکوش خراسان و مجری صدیق نیات شاهنشاه آریامهر در آن روی داده پی می‌برند و همگی یک احساس دارند. احساس شگفتی و در عین حال شادمانی توأم با تحسین. هر بیننده‌ای وقتی اجرای طرح عظیم تعریض و نوسازی اطراف حرم مطهر حضرت رضا (ع) خیابان‌های علم و بولوار انقلاب و یا گسترش میدان پهلوی را می‌بیند و یا وقتی ساختمان‌های بسیار جالب و دیدنی بازار رضا را تماشا می‌کند ضمن تحسین با خود می‌گوید راستی چه‌ها که می‌شود کرد و نمی‌کنند. به قول یکی از نویسندگان به گفته زائری آن روزها وقتی به مشهد می‌آمدی حس می‌کردی که حضرت واقعاً غریب است و او را در محاصره انبوه خرابه‌هایی به نام دکان، بازار، خانه، مسافرخانه و غیره و غیره می‌دیدی و در اعماق قلبت احساس ناراحتی می‌کردی ولی حالا عظمت و بزرگواری و شکوه او را به یاد می‌آوری و این که به زیارت آستانی آمده‌ای که سلطان قلب و روح تو و رهبر مذهبی توست به بازار رضا که می‌روی به یاد معماری‌های سنتی این مرز و بوم می‌افتی و حس می‌کنی که در ایران و در شرق هستی و از شر و زشتی معماری بیگانه‌گرا در امان. و از خود می‌پرسی چگونه این همه کار و در این مدت کوتاه به انجام رسیده است و خلاصه خیلی‌خیلی چیزهای دیگر از موزه، کتابخانه و غیره و باز در این اندیشه فرو می‌روی که هر کاری شدنی است به شرط آن که به کاردان سپرده شود.
آن روز من هم افتخار داشتم که در معیت سایر نمایندگان خراسان در مجلسین سنا و شواری ملی به همراه هزاران زن و مرد اشک سپاس تشریف‌فرمایی خاندان جلیل سلطنت که بر دل‌ها حکومت می‌کنند به چشم داشته باشم. تشریف‌فرمایی که مانند همه سفرهای شاهانه منشأ خیر و برکت و متضمن رفاه و سربلندی برای ملک و ملت است. در مدخل صحن مطهر حضرت رضا (ع) اعلیحضرتین از جانب جامعه روحانیت سراسر خراسان مورد استقبال قرار گرفتند. توسط یکی از روحانیون خیرمقدم عرض شد. پس از زیارت مرقد پاک هشتمین پیشوای شیعیان جهان در محل مقبره خانوادگی شادروان امیراسدالله علم و شادوران دکتر منوچهر اقبال حضور یافتند و آن گاه برای نخستین بار در طول تاریخ شاهنشاهی ایران به همراهی علیاحضرت شهبانو از نزدیک گنبد طلای مرقد مطهر حضرت ثامن‌الائمه را که مظهر معنویت و شکوه بارگاه مقدس رضوی است بازدید کردند و اوامری در مورد تجدید طلاکاری آن صادر فرمودند و اظهار داشتند آستان قدس رضوی یکی از عالی‌ترین مجتمع‌های دینی و مذهبی دنیاست، ما به شعائر دینی اهمیت می‌گذاریم اما باید مردمی زنده بمانند تا صاحب دین باشند.
علیاحضرت شهبانو عصر روز اول از مجموعه ورزشی بانوان در پارک آریامهر بخش مراقبت‌های ویژه قل بی در مرکز پزشکی شاهرضا وابسته به دانشگاه فردوسی. خانه کودک شیروخورشید سرخ مشهد. تأسیسات فرودگاه بین‌الملی جدید مشهد بازدید فرمودند و اوامری در جهت بهبود مؤسسات فوق صادر فرمودند.
شاهنشاه در دومین روز اقامتشان در مشهد از کارخانه صنعتی رضا و بیمارستان ۴۰۰ تختخوابی در دست ساختمان رضا وابسته به کارخانه‌جات ایران ناسیونال بازدید فرمودند و در اجتماع عظیم کارگران این کارخانه ضمن بیانات مهمی اظهار داشتند «کارگران ایرانی از سربازان خوب و خط اول انقلاب ایران می‌باشند. بعدازظهر همان روز نمایشگاه نمودارهای فعالیت‌های عمرانی و اجتماعی در استان خراسان در کاخ ملک‌آباد مورد بازدید ملوکانه قرار گرفت و اوامری در جهت پیشبرد طرح‌ها و توسعه همه‌جانبه استان از طرف معظم‌له شرفصدور یافت فعالیت‌های واحدهای لشکر ۷۷ خراسان نیز مورد بازدید شاهنشاه قرار گرفت و در هر مورد توضیحات لازم به عرض رسید شاهنشاه صبح سومین روز اقامتشان در مشهد از بقعه خواجه‌ربیع خانه‌های ارزان‌قیمت شهرک ۲۴ اسفند در منطقه خواجه‌ربیع برای گروه‌های کم‌درآمد و نیز واحدهای مسکونی کارخانه قند آبکوه دیدن فرمودند و در ایجاد گسترش برنامه خانه‌سازی در سطح استان اوامری صادر فرمودند.
بیمارستان خصوصی گوهرشاد از دیگر نقاطی بود که مورد بازدید شاهانه قرار گرفت. پزشکان و کارکنان این واحد درمانی مورد تفقد شاهنشاه قرار گرفتند. کادر آموزشی و اداری دانشگاه فردوسی در آخرین روز اقامت شاهنشاه در مشهد افتخار شرفیابی به حضور معظم‌له یافتند. دانشگاهیان یک بار دیگر با ابراز عالی‌ترین احساسات شاهدوستی خود نشان دادند که در عصر رستاخیز مقام شامخ سلطنت مظهر ملیت و سمبل استقلال و حاکمیت ملی مردم ایران است و خراسانی‌های سختکوش و پژوهنده با درک موقعیت زمان و ارج نهادن به آیین با عظمت شاهنشاهی در راه خدمت به شاهنشاه و پاسداری از استقلال ایران تا پای جای آماده جانبازی و فداکاری هستند (صحیح است).
در اجتماع دانشگاهیان شاهنشاه درباره کار، مشکلات و مسکن آنها پرسش‌هایی فرمودند که جواب مقتضی به عرض رسید ضمناً بیانات مهمی ابراز فرمودند که شاه‌بیت آن این بود که: «دانشگاه فردوسی یکی از بزرگ‌ترین دانشگاه‌های کشور خواهد شد.» همان روز فرودگاه جدید مشهد مورد بازدید ملوکانه قرار گرفت.
مدت اقامت شاهنشاه در مشهد چهار روز به طول انجامید. در پایان دیدارشان از خراسان پیش از ترک مشهد ضمن ابراز تفقد مراتب رضایتمندی خاطر مبارک‌شان را به آقای عبدالعظیم ولیان‌نیابت‌تولیت عظمی و استاندار خراسان ابلاغ فرمودند و مقرر داشتند مراتب رضامندی خاطرشان را به کلیه مسئولان اجرایی در سطوح مختلف که وظایف خود را به نحو احسن انجام داده‌اند ابلاغ شود.
اعتقاد راسخ دارد با راهنمایی و ارشاد مجریان طرح‌ها و مسئولین امور که طبق معمول از طرف شاهنشاه صورت پذیرفت و با یادآوری وظایف و مسئولیت‌های خطیر یکایک مجریان طرح‌های سازندگی در جهت پیشرفت و اعتلای استان خراسان که از جانب معظم‌له انجام گرفت امید می‌رود دولت خدمتگزار جناب آقای دکتر آموزگار با الهام از نیات صائب و ارشاد و راهنمایی اخیر ذات ملوکانه نسبت به اصلاحات عمرانی شهر مشهد و استان خراسان اقدامات مفید و مؤثری معمول دارند.
یکی از این اقدامات که به نظر اینجانب از اولویت خاصی برخوردار است و توجه به آن کمال ضرورت را دارد مربوط به جوانان و نوجوانان می‌شود که از دیدگاه گذراندن اوقات فراغت گروه سنی فوق مطرح می‌باشد. طبق تحقیقات انجام شده در شهر مشهد این نتیجه به دست آمده که ۳/۹۱ درصد گروه‌های ۱۳ -۷ سال و ۷/۸۸ درصد گروه‌های ۲۴ -۱۴ سال اغلب فعالیت‌های تفریحی خود را در خانه انجام می‌دهند و چاره‌ای هم ندارند چه هم‌اکنون شهر بزرگ مشهد فاقد کاخ جوانان است و نیز از کلوب تفریحات سالم خبری نیست و برای متجاوز از ۲۰۰ هزار دانش‌آ<وز فقط دو باشگاه وجود دارد این موضوع را هنگام بحث پیرامون لایحه بودجه سال ۲۵۳۷ مطرح نمودم و از آنجایی که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است انتظار دارم دولت در مورد ایجاد تأسیسات رفاهی فوق برای جوانان در شهر مشهد و سایر شهرهای خراسان اقدام نماید.
در خاتمه افتخار دارم مراتب سپاس و جانبازی و فداکاری مردم خراسان و جان‌نثاران شاهنشاه را از پشت این تریبون و از خانه ملت به شرفعرض مبارک همایونی معروض دارم و در جوار بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع) بقای عمر و دوام سلطنت شهریار مفخم و عدالت‌گستر. سعادت و سلامت شهبانوی نیکوکار و والاحضرت ولایتعهد عزیز و خاندان جلیل سلطنت را از صمیم قلب از درگاه ایزد منان مسئلت نموده پیروزبختی و مزیت توفیق شاهنشاه محبوب ایران و نیل به تمدن بزرگ را آرزو نمایم. (احسنت)
رئیس - آقای صبوری‌یزدی بفرمایید.
احمد صبوری یزدی - به نام خداوند جان و خرد کز او برتر اندیشه برنگذرد، شهر مقدس مشهد همیشه فعال، پرتحرک و پرخروش است ابتدا به خاطر وجود بارگاه با عظمت هشتمین پیشوای شیعیان جهان در ثانی به خاطر تلاش در جهت نوسازی و بازسازی‌های اخیر بنا به فرمان همایونی و از چندی پیش این تحرک و جنب‌وجوش به طور محسوس و چشمگیری فزونی یافته و از مدتی قبل این شهر به طرز بسیار جالب و زیبایی آماده گردیده بود ده‌ها طاق‌نصرت زیبا و تزیین شده سراپا گل و صدها اشعار و پرچم‌های بزرگ و کوچک خوش آمد، خیرمقدم و شعارهای میهنی و تمام تیرهای برق خیابان‌ها نیز پوشیده از گل و سبزه خیابان‌های تمیز، زیبا پردخت و سرسبز شهر مقدس مشهد را جلوه و شکوه خاصی داده بود و این شکوه و عظمت وقتی کامل و به اوج خود رسید که پس از مدتی انتظار چشمان مشتاق مردم شاهدوست و میهن‌پرست خراسان به زیارت شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانوی نیکوکار روشن گردید و این افتخار بزرگ و تاریخی نصیب مردم شاهدوست و وطن‌پرست گردید.
آری ساعت ۱۱ صبح روز یکشنبه ۷ خرداد ۲۵۳۷ که مصادف با میلاد مسعود صدیقه کبری فاطمه‌زهرا سلام‌الله‌علیها و یکی از اعیاد بزرگ مسلمانی بود هواپیمای اعیحضرتین در آسمان مشهد پدیدار گشت شور و هلهله و فریادهای جاوید شاه و زنده‌باد شهبانو در خیابان‌های شهر طنین افکنده بود و فریاد احساسات پاک شاهدوستی مردم خراسان به آسمان بلند بود تا زمانی که شاهنشاه و شهبانو از هواپیما به فرودگاه مشهد نزول اجلال فرمودند و غریو شادی به اوج خود رسید.
ابتدا از طرف نیابنت تولیت عظمای آستان قدس و استاندارد خراسان خیرمقدم عرض شد و وسیله فرماندار لشکر ۷۷ مشهد گزارش نظامی به عرض رسید پس از سلام شاهنشاهی مراسم سان از پرچم‌ها و افراد گارد، شاهنشاه آریامهر و شهبانو از جلو صف مستقبلین و مقامات آستان عبور فرموده و از نمایندگان مجلسین درباره میزان بارندگی سؤالاتی فرمودند که پاسخ به عرض رسید و در گزارش جناب استاندار خراسان در مورد ایجاد کارخانه نان ماشینی دستور فرمودند سهام کارخانه نان ابتدا به نانوایان مشهد واگذار گردد.
اعلیحضرتین پس از مراسم فرودگاه در اتومبیل روباز قرار گرفته و در حالی که ایستاده بودند به طرف حرم مطهر حضرت رضا (ع) رهسپار گردیدند در مسیر و اطراف خیابان‌ها ده‌ها هزار نفر از کارگران، کشاورزان، اصناف، فرهنگیان، دانش‌آموزان، دانشجویان و تمامی مردم از خرد و کلان با شور و شوق، کف‌زدن‌های ممتد و فریادهای جاوید شاه پاینده ایران ابراز احساسات می‌نمودند از فرودگاه تا حرم مطهر حضرت رضا و از آنجا تا کاخ ملک‌آبادفرشی ازگل در خیابان‌ها گسترده شده بود و مردم از شادی به رقص و پایکوبی مشغول بودند و فریادهای شاه‌شاه در آسمان طنین‌انداز بود اعلیحضرتین با تبسم و تکان دادن دست پاسخگوی احساسات پاک و بی‌شئبه و شاهدوستانه و بی‌ریای مردم مشهد بودند و اشک شادی و شوق در چشمان بسیاری از مردم که به دیدار شاهنشاه نائل گشته بودند برق می‌زد در مدخل سالن تشریفات موزه عده زیادی از روحانیون ضمن عرض خوش‌آمد از دیدار اعلیحضرت بسیار شادمان شده و نماینده روحانیون مطالبی جالب و جامع از اعتقادات و اندیشه‌های عمیق شاهنشاه آریامهر سلطان شیعیان جهان به مبانی اسلام و شریعت حقه جعفری بیان داشت و پشتیبانی جامعه روحانیت را اعلام نمود و نسبت به اوامری که درباره نوسازی و پیشرفت و شکوه و عظمت بارگاه رضوی صادر فرموده‌اند که به طرز جالب و چشمگیر مشهود است سپاسگزاری نمود و به عرض رسانید که روحانیون در امتثال اوامر همایونی در منابر نسبت به روشن نمودن مسائل دینی و مملکتی و ارشاد مردم به خصوص جوان‌ها اقدام نموده و می‌نمایند و خوب است دستگاه ارتباط‌جمعی و دستگاه آموزشی مملکت نیز به این مساله مهم بیشتر توجه داشته باشند آن گاه حرم مطهر حضرت رضا (ع) را زیات نمودند آری پادشاه مسلمان، معتقد و با ایمان و بزرگوار ما در جوار بارگاه حضرت رضا از خداوند یکتا برای پیشرفت مملکت و سربلندی ملت دعا می‌نمایند و چون از خلوص نیت و با صفای باطن و توجه به ذات احدیت است همیشه موفق و پیروز می‌باشند. (صحیح است)
آن گاه شاهنشاه و شهبانو از ایوان طلای صحن عتیق که پس از ۲۴۰ سال طلاکاری آن به طرز و سبک جدیدی تجدید شده بود بازدید فرمودند همچنین از گنبد طلا و گلدسته‌ها که پس از قریب ۵۰۰ سال طلاکاری آن در دست تجدید است بازدید فرمودند و کارخانه جدید آستان‌قدس رضوی را که در ضلغ جنوب‌غربی صحن عتیق ساخته شده بازدید و افتتاح فرمودند پس از تالار بزرگ و جدید آیینه موزه و نوسازی‌های مسجد جامع کبیر گوهرشاد بازدید فرمودند و از کارهای انجام شده اظهار رضایت فرمودند.
آن گاه به طرف کاخ ملک‌آبادی حرکت نمودند که باز هم در مسیر خیابان‌ها هزاران نفر مردم مشهد با فریادهای جاوید شاه زنده‌باد شهبانو با کف زدن‌های ممتد ابراز احساسات نموده و عده زیادی به رقص و پایکوبی و شادمانی می‌پرداختند ساعت ۱۰ صبح روز بعد دوشنبه ۸/۳ شاهنشاه آریامهر به کارخانه‌جات صنعتی رضا نزول اجلال فرمودند از طرف کارگران و مدعوین ابراز احساسات شدید به عمل آمد ابتدا آقای محمود خیامی رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل خیرمقدم عرض نمود و گزارشی از وضع کارخانه‌جات به عرض رسانید. نامبرده اظهار داشت ۳۱۹ نفر ار کارگران، سهام کارخانه را به دست مبارک اعلیحضرت دریافت می‌دارند و بقیه کارگران که متجاوز از ۴۵۰ نفر نیستند تا پایان امسال سهام خود را دریافت خواهند داشت آن گاه شاهنشاه بازدید از کارخانه را آغاز فرمودند در مدخل درب سالن کارخانه نماینده کارگران خیرمقدم و خوش‌آمد عرض نمود و اعضای هیئت مدیره سندیکا معرفی شدند شاهنشاه سؤالاتی از وضع کار و زندگی کارگران و رفاه آنها فرمودند در هر مورد پاسخ و توضیحاتی معروض شد سپس از بیمارستان ۴۰۰ تختخوابی و آموزشگاه پرستاری که جنب کارخانه در دست ساختمان است بازدید فرمودند آن گاه در جمع کارگران کارخانه که از ساعتی قبل احساسات بسیار شدید و پرشور می‌نمودند شرکت فرمودند در این موقع دبیر سندیکای کارگران گزارشی به پیشگاه همایونی عرض داشت و برای ذات شاهانه و خاندان سلطنت از صمیم قلب دعا نمودند.
شاهنشاه آریامهر فرمودند توسعه و پیشرفت کار خوب بوده و به زودی تا دو برابر افزایش خواهد یافت دیدید به زودی صاحب سهام شدید شما نمی‌دانید معمرین می‌دانند گرچه شما هم شنیده‌اید و در ۵۰ سال شاهنشاهی پهلوی قسمتی از آن را دیدید که کشور شما ایران قبل از سلسله پهلوی چه بوده که نه استقلال نه کار و نه حساب و کتابی در مملکت بوده و تا قبل از انقلاب هم وضع خیلی فرق می‌کرد.
شاهنشاه در قسمتی دیگر از بیاناتشان فرمودند از سربازان خوب و جبهه مقدم انقلاب هستند لکن اگر به انقلاب خدشه‌ای وارد آید بچه‌های شما باید در خاکروبه زندگی کنند و خود شما هم معلوم است با این بیانات و دعا فرمایشاتشان را ادامه دادند برای شما و به‌خصوص اولاد شما و به این جهت برای همه شما از درگاه خداوند متعال به‌خصوص در این نقطه در جوار مرقد مطهر حضرت رضا (ع) تقاضای تندرستی، تقاضای خوسبختی و تقاضای مهارت در کار خودتان برای تأمین آینده خود و مملکت خودتان می‌کنم در این موقع شور احساسات به حد اعلای خود رسید و نماینده کارگران یک جلد قرآن خیلی زیبا به حضور شاهنشاه هدیه نمود و شاهنشاه در میان موی از جاوید شاه، جاوید شاه کارخانه را با اظهار رضایت ترک فرمودند.
بعدازظهر همان روز شاهنشاه آریامهر از نمودارهای کارهای اجرایی استان در باغ ملک‌آباد بازدید فرمودند مسئولین اجرایی یکایک وسیله جناب استاندار معرفی می‌شدند و در هر قسمت توضیحاتی معروض می‌داشتند.
شاهنشاه در مورد آب دو سد طرق و کارده که در دست اقدام است سؤالاتی فرموده و راهنمایی‌هایی فرمودند و درباره صرفه‌جویی آب و کشاورزی و باغداری به طریقه بارانی و قطره‌ای نیز اوامری صادر و همچنین در مورد برق نیز اوامری صادر و وصول مالیات‌ها که بایستی براساس رعایت عدالت باشد دستور ایجاد مجتمع آموزشی به رئیس دانشگاه فردوسی و درباره طرح کارانه سؤال فرمودند مدیرکل آموزش و پرورش به عرض رسانید.
از اول مهر ماه جاری اقدام می‌شود در مقابل بهداری و بهزیستی دستوراتی صادر و از جمله فرمودند باید وسیله آمبولانس و هلیکوپتر بیماران روستایی را به مراکز درمانی رسانید.
در بازدید از فعالیت حزب رستاخیز دستوراتی صادر فرمودند.
در بازدید از غرفه مخابرات فرمودند در ۷ سال آینده ۵ میلیون تلفن با هزینه ۲۰ میلیارد دلار ایجاد خواهد شد که این خیلی مهم و لازمه یک کشور پیشرفته است نمودارهای نان رضوی و جهانگردی و سازمان زنان و رادیو تلویزیون خراسان نیز مورد بازدید شاهانه قرار گرفت که در هر مورد سؤالاتی فرمودند و پس از عرض توضیح مسئولان آنها را ارشاد فرمودند.
پس از آن لشکر ۷۷ خراسان مورد بازدید شاهنشاه آریامهر قرار گرفت ابتدا فرمانده لشکر گزارش نظامی معروض داشت آن گاه شاهنشاه از نقشه‌های خانه‌های پرسنل و ادارات و بیمارستان لشکر بازدید و پس از توضیحات فرماندهان مربوط شاهنشاه اوامری صادر فرمودند در این موقع از نمایشات رزمی و عملیات نظامی بازدید به عمل آمد و در هر قسمت توضیحاتی به عرض ملوکانه رسید عملیات جودو و کاراته بسیار جالب در پیشگاه شاهنشاه انجام شد و سربازان دلیر خطه خراسان احساسات پاک سربازی و مراتب جانبازی و شاهدوستی خود را بیان داشتند و چند قسمت رقص‌های محلی وسیله سربازان قوچان، بجنورد، تربت‌جام به نمایش گذاشته شد شاهنشاه آریامهر با ابراز مرحمت به سپاهیان جانباز با اظهار رضایت لشکر را ترک فرمودند.
ساعت ۱۰ صبح روز سه‌شنبه ۹/۳/۳۷ شاهنشاه به آرامگاه خواجه رییع تشریف‌فرما شدند و بقعه خواجه رییع‌بن‌حسین را که از یاران حضرت علی‌بن‌ابیطالب می‌باشد زیارت و بازدید فرمودند و درباره بازسازی و نوسازی گنبد و بقعه این مرکز که زیارتگاه مسلمانان زیادی می‌باشد اوامری صادر فرمودند.
پس از آن کوی ۲۴ اسفند که در آن مجتمع خانه‌های ارزان‌قیمت می‌باشد مورد بازدید قرار گرفت همه جا مردم در مسیر شاهنشاه در خیابان‌ها فرشی از سبزه و گل گسترده بودند قبل از بازدید خانه‌ها کودک خردسالی که از دو پا علیل بود جلب توجه ملوکانه را نمود و پس از سؤال و توضیحاتی که به عرض رساندند شاهنشاه فرمودند که در ایران یا اگر لازم باشد در خارج از کشور جهت معالجه اعزام شود یکی از خانه‌ها را بازدید و به مدرسه ۲۴ اسفند تشریف‌فرما شدند در محوطه دبستان عده‌ای از دانش‌آموزان با شور و هیجان سرود جالب سپاس را خواندند شاهنشاه در این موقع میان دانش‌آموزان رفته و از وضع درس و زندگی آنها سؤالاتی فرمودند و همه آنها را مورد حرمت قرار دادند و از میادین ورزشی محل مزبور بازدید نمودند شور و احساسات و شادی بیش از ۱۰ هزار نفر دانش‌آموز و مردم به حدی شدید بود که اشک شوق در چشمان مردم سرازیر بود شاهنشاه آریامهر نیکوکاران را مورد مرحمت قرار دادند کوی ۲۴ اسفند دارای ۲۷۱ واحد مسکونی دو اطاقه با ۱۸۱ میلیون ریال هزینه به امر ملوکانه زمین آن را آستان قدس رضوی رایگان واگذار نموده و ۱۰۰ دستگاه از خانه‌ها از محل اعتبارات بلاعوض دولت و ۱۷۱ دستگاه دیگر را آقایان عباس آهنچی ۱۳۲ دستگاه، محمد باباخانی ۲۰ دستگاه، حبیب قفلی ۱۰ خانه، حاجی‌وکیلی ۹ دستگاه برای مردمان کم‌درآمد ساخته‌اند تأسیسات آن را دستگاه‌های اجرایی آب و برق و شهرداری و مسکن و شهرسازی انجام داده‌اند وظیفه دارد از افراد خیر و نیکوکار فوق‌الذکر و مسئولان اجرایی فوق تشکر نماید.
شاهنشاه آریامهر در جهت توسعه ایجاد این گونه خانه‌ها در گوشه و کنار شهر مشهد با بهره‌گیری از کمک بلاعوض دولت اوامری به وزیر کشور و استاندار خراسان صادر فرمودند و در حالی که شور و هیجان و شوق دیدار پرخیر و برکت شاهانه احساسات شاهدوستانه و صمیمانه مردم را به اوج رسانده بود تبسم‌کنان این کوی را ترک فرمودند و به طرف کارخانه قند آبکوه تشریف‌فرما شدند در اینجا طفل خردسالی خیرمقدم عرض نمود و دسته گل زیبایی تقدیم داشت شاهنشاه با شدیدترین احساسات و فریادهای جاوید شاه کارگران و خانواده آنها مواجه گردیدند و بین کارگران و خانواده آنها رفتند کارگران مانند نگینی شاهنشاه را در میان گرفته و از شادی اشک شوق بر چشمانشان روان بود اوامر ملوکانه به نیابت تولیت عظمی و استاندار خراسان درباره توسعه هر چه بیشتر این خانه‌ها و خانه‌سازی به عرض کارگران بازنشسته صادر گردید و وسیله جناب ولیان به عرض رسید ۱۳۸۰ دستگاه خانه برای کارگران کارخانه‌جات وابسته به آستان قدس رضوی ساخته شده است در پایان در میان فریادهای جاوید شاه جاوید شاه به کاخ ملک‌آباد تشریف‌فرما شدند.
اینها بخشی از بازدیدهای شاهنشاه آریامهر از خراسان و شهرستان مشهد و دیداری تاریخی و حیات‌بخش بود که نماینگان خراسان در مجلسین شورا و سنا همه جا افتخار حضور داشتند و چند مرتبه مورد سؤال و عنایات شاهنشاه قرار گرفتند نمایندگان همه جا پیوند ناگسستنی و مستحکم شاه و مردم را به وضوح لمس کردند و به مردم خراسان آفرین گفتند جز این هم نه سابقه داشت و نه انتظار بار دیگر در این موقع حساس از تاریخ، ملت ایران از بوته آزمایش سرفراز و مفتخر بیرون آمد این همه پیشرفت درخشش در کارهای خراسان به ویژه مشهد به اراده و اوامر ملوکانه و همت و پشتکار جناب دکتر ولیان‌نیابت‌تولیت عظمای آستان قدس رضوی و استاندار پرتلاش سختکوش و پرتوان خراسان که با فعالیت خستگی‌ناپذیر شبانه به انجام رسیده و به پیروی از منویات ملوکانه بارگاه رضوی و چهره مشهد مقدس درخشش خاصی پیدا نموده که اینجانب به نمایندگی از طرف مردم مشهد به مصداق لم‌یشکرالمخلوق لم‌یشکرالخالق وظیفه دارد از این همه کوشش و علاقه‌مندی تشکر نمایم.
و جای خوشبختی است که این خدمات مورد تأیید و رضامندی خاطر خطیر ملوکانه قرار گرفت و مراحم شاهنشاه به ایشان ابلاغ شد.
از طرفی با توجه به موقعی حساس خراسان که استان وسیع و پهناوری است ۱۳۰۰ کیلومتر مرز مشترک با دو همسایه شمالی و شرقی و امکانات قلیل موجود و وجود بارگاه باعظمت حضرت رضا (ع) و مسجد جامع کبیر گوهرشاد و حضور حدود ۷ میلیون زائر و مسافر سالانه در مشهد بیداری و هوشیاری و مراقبت و احساس مسئولیت شدید جناب استاندار و رؤسا و مسئولین دستگاه‌های امنیتی و انتظامی مردم این خطه از آسایش و رفاه خاص برخوردار می‌باشند که این توجه و مراقبت نیز جای شکر و سپاس دارد.
مردم ایران در دوره بی‌خبری و محرومین نیستند انقلاب شاه و مردم همه ما را در سرنوشت مملکت شریک ساخته و امروز همه می‌دانیم هر چه وطن آباد و پیشرفته‌تر شود ما نیرومند و موفق‌تر شده‌ایم و همه آنچه را در سایر رهبری‌های بی‌دریغ و مدبرانه شاهنشاه آریامهر نصیب ایران می‌شود همه را با جان و دل مورد ستایش و سپاس قرار می‌دهیم و سیاست بزرگ رهبر ایران را که سیاست تعقل است می‌ستاییم و در مقابل فرمانده کبیر انقلاب سر تعظیم فرود می‌آوریم و به خوبی می‌دانم آنچه به دست آمده بر اثر انقلاب شاه و ملت و در سایه ثبات، امنیت و آرامش ملت ایران آسایش و مملکت پیشرفت داشته است لذا وظیفه و مأموریت دارد از طر ف مردم خراسان عموماً و مردم شهر مقدس مشهد خصوصاً پشتیبانی خود و مردم خطه خراسان را از اعلامیه اخی دولت خدمتگزار جناب آموزگار اعلام داشته و از خداوند قادر یکتا و پیشوای هشتمین شیعیان جهان حضرت رضا (ع) در این راه توفیق بیش از پیش مسئلت دارد چون امر شاهنشاه و خواست ملت ایران است و دولت آن جناب هم با ایمان و اعتقاد خدمت می‌کند مسلماً موفق خواهید شد چون کارگران، کشاورزان، اصناف، کارمندان، فرهنگیان، دانشگاهیان و تمامی ملت ایران زیر چتر حزب رستاخیز ملت ایران و در کنار ارتش دلیر ایران و نیروهای مسلح شاهنشاهی پشت‌سر فرمانده بزرگ خود گوش به فرمانند و معدودی بی‌خبر که خودشان هم نمی‌دانند چه می‌گویند و چه می‌خواهند نمی‌توانند این پیوند ملت را بر هم زنند و باید گفت:
- ای مگس عرصه سیمرغ نه جولانگه تو است
- عرض خود می‌بری و زحمت ما می‌داری
اقتصاد خراسان با ۵/۱ اراضی و ۱۰/۱ جمعیت کشور متکی به دامداری و کشاورزی و صنایع غذایی بوده است کما این که امسال براساس آمار مورد تأیید اداره کل کشاورزی خراسان ۱۱ میلیون دام ۱۵ میلیون مرغ گوشتی و ۳ میلیون مرغ تخمی در خراسان پرورش خواهد یافت و بالغ بر ۲ میلیون تن یعنی ۴۰٪ چغندرقند کشور و ۶۱ هزار تن پنبه و ۷۵۰ هزار تن میوه و یک میلیون تن غله و ۱۸۰ هزار تن سیب‌زمینی و پباز و سبزیجات و مقادیر جالبی کمپوت و قند شایسته تولید کشاورزی و صنایع خراسان است که مازاد مصرف آن به سایر استان‌ها صادر می‌شود ولی متأسفانه دامداران و مرغداران و کشاورزان خراسان متناسب با تولید نسبت به کل کشور از اعتبارات و سوبسیدها و سایر کمک‌های دولت برخوردار نبوده‌اند.
مثلاً در سال ۲۵۳۶ از ۸۶۹ هزار تن غله توزیع شده توسط صندوق عمران مراتع منطقه ۳۸هزار تن یعنی حدود ۴٪ و به عبارت دیگر نصف سهم عادله برای دامداران و مرغداران خراسان ارسال گردیده است و در سال‌های قبل از آن وضع از این هم بدتر بوده است و آنها مجبور شده‌اند با پرداخت اضافی مازاد ارسالی به سایر استان‌ها از بازار آزاد بخرند تا بتوانند به کارشان ادامه دهند و این برای اقتصاد خراسان که هنوز متکی به دامداری و کشاورزی است مهلک است که به جهت بی‌عدالتی در توزیع علوفه دولتی مایلو ۵/۷ ریالی دولتی را تا کیلویی ۱۳ ریال و ذرت ۵/۹ ریالی را تا کیلویی ۵/۱۶ ریال و جو ۵/۷ ریالی دولتی را تا کیلویی ۱۴ ریال از بازار آزاد بخرند لذا از وزیر محترم کشاورزی تقاضا دارد با توجه به اینکه در سال گذشته نصف سهم عادله علوفه دامداران و مرغداران خراسان به خراسان ارسال گردیده و سهم سال جاری آنان را نه بر مبنای سهم اختصاصی ۳۶ بلکه بر مبنای نسبت جمعیت یا دام و طیور در جریان پرورش خراسان به کل کشور تعیین و درصد حاصل از هر کشتی وارداتی برای خراسان اختصاص و حمل نمایند و به جبران گذشته این کار را از کشتی‌های در جریان تخلیه بندرعباس شروع کنند تعمیم اعتبارات بانک توسعه کشاورزی و بانک تعاون کشاورزی و سازمان تعاون و امور روستاها را هم اگر با سهم خراسان در تولید مواد کشاورزی دامی مقایسه کنیم به این نتیجه خواهیم رسید که آنها نیز از نسبت سهم اراضی یا تولید کشاورزی خراسان به کل کشور کمتر است و اگر از این طریق به فوریت کشاورزی خراسان مکانیزه نشود با امکانات وسیعی که برای پیشرفت صنعتی خراسان موجود است کشاورزی خراسان از صنایع آسیب خواهد دید سخنان جناب آقای وزیر کشاورزی در سمپوزیوم سیاست کشاورزی ایران بیانگر این است که ایشان مسائل و مشکلات کشاورزی مملکت و راه‌حل و رفع آنها را عمیقاً می‌شناسند لذا انتظار دارد به زودی در جریان اقدامات اصلاحی ایشان به این موضوع مهم و حیاتی قرار گیریم از این مسائل که بگذریم به مساله شریان‌های اقتصادی و حیاتی دیگر راه می‌رسیم.
ابتدا تقاضا دارد از جناب آقای وزیر راه و ترابری دستور فرمایند تسریع در اتمام بخشی از راه تهران مشهد از طریق شاهرود، سبزوار که چندین سال است در دست اجرا و اقدام می‌باشد نمایند چون راه طولانی و پرپیچ و خم و بسیار شلوغ مازندران (خط کناره) همه ساله از نظر گرفتاری و کشتار بیداد می‌کند و با اتمام بقیه راه جدید هم فاصله کمتر و هم اینکه راحت‌تر و با اطمینان‌خاطر و سلامت بیشتر و بهتر مردم به شهر مسافرت و زیارت می‌نمایند ثانیاً تأمین سهم خراسان از کالای وارداتی من‌جمله همان علوفه یا مواد غذایی و کالای صنعتی نیازمند آن است که خراسان با شاهراه به بنادر جنوبی کشور به خصوص بندرعباس متصل شود که این راه می‌تواند در خدمت حمل مازاد تولید مواد غذایی و تولیدات صنایع غذایی خراسان به استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان، هرمزگان و خوزستان نیز قرار گیرد و این راه برای اقتصاد خراسان اهمیت فوق‌العاده دارد و می‌تواند اقتصاد خراسان را رونق بخشد خوشبختانه اگر چه قدری دیر ولی احداث این راه در برنامه وزارت راه و ترابری قرار دارد و می‌خواهند خراسان را از طریق کرمان به بندرعباس با احداث شاهراه متصل کنند که اجرای بخش از این شاهراه از مشهد به زاهدان در جریان است و بخشی زاهدان بندرعباس آن مورد نظر قرار گرفته و دستور مطالعه آن صادر شده است و امید است شاهراه دیگری نیز از بیرجند به کرمان و از کرمان به بندرعباس کشده شود زیرا قطعاتی از آن در جریان احداث و قطعاتی در جریان مطالعه می‌باشد و آنچه می‌ماند آنقدر ناجیز است که قهراً ایجاد آنها برای تکمیل کار مورد توجه واقع خواهد شد و چون وزارت راه نیز در سنوات گذشته سهمی متناسب از اعتبارات راهسازی برای خراسان منظور ننموده‌اند و درنتیجه از این بابت نیز خراسان عقب‌مانده لذا از وزیر محترم راه و ترابری نیز تفاضا دارد دستور فرمایند به جبران گذشته مطالعه و احداث شاهراه‌هایی که خراسان را به بندرعباس متصل می‌کند تسریع شود خاصه آن که این احداث راه‌ها برای پروژه‌های عظیم صنایع مورد نظر در سرخس، سبزوار، اسفراین و مشهد نیز حایزاهمیت و فوریت خاصی است جای خوشبختی است که معادن و منابع طبیعی خراسان طوری است که صنایع خراسان احتراماً مکمل صنایع سایر نقاط کشور خواهند بود و این اقتصاد خراسان را به سایر نقاط کشور مربوط می‌سازد مبانی جدید مکمل پیوندهای فرهنگی، نژادی، ملی و دینی مملکت خواهد گردید لذا در شرایطی که عده‌ای خواب‌هایی برای ایران می‌بینند وزارت صنایع و معادن و دولت می‌بایست پیوندهای ملی را از طریق تسریع در اجرای پروژه‌های صنعتی خراسان و امثال آن افزایش دهند (احسنت).
رئیس - آقای نوری‌اسفندیاری تشریف بیاورید.
علی پاشا نوری اسفندیاری - با اجازه جناب رئیس و همکاران ارجمند، به نام خداوند بخشنده مهربانی که به ما ملت ایران شاهنشاهی خردمند و دوراندیش عطا فرمود سپاس یزدان را که چنین شاهنشاهی بر اریکه کیان جا دارد که از امروز به فکر فردای دور و نسل آینده ملت ایران می‌باشد و پایان موجودی چاه‌های نفت را از هم‌اکنون پیش‌بینی نمود و این همه نیروگاه‌های حرارتی را پایه‌گذاری نموده است که نمونه یکی از آن را در روز جمعه دوازدهم در نکای مازندران از نزدیک مشاهده نمودیم.
از طرف جناب آقای توکلی وزیر نیرو آقای مهابادی معاونت پارلمانی وزارت نیرو و از جناب آقای مهندس ریاضی ریاست مجلس شورای ملی و جمعی از جنابان همکاران ارجمند نمایندگان مجلس شورای ملی جهت بازدید دعوت شد و با هواپیما به محل مذکور عزیمت نمودیم.
این نیروگاه حرارتی مازندران در ساحل دریای‌خزر نزدیک شهر نکا واقع شده و بزرگ‌ترین نیروگاه حرارتی با مصرف سوخت مایع و گاز در خاورمیانه است نیروگاه شامل چهار قسمت مجزا است که هر قسمت قادر است ۴۴۰ مگاوات برق برای مصرف روزانه ۶۰۰ هزار نفر تولید نماید تمام چهار قسمت قادر است مقدار ۱۷۶۰ مگاوات برق برای مصرف سرتاسر ایران تولید و پخش نماید گاز برای مصرف این نیروگاه از سرخس به مساحت ۹۰۰ کیلومتر با لوله حمل می‌شود و سوخت مایع به وسیله راه‌آهن تا ایستگاه نکا و از آنجا به وسیله لوله مخزن در محل حمل می‌شود.
عظمت بنا و تأسیسات قابل توصیف نیست باید هرکس از نزدیک شخصاً مشاهده نماید تا بر غرور ملی او افزوده گردد.
برنامه تنظیمی و پذیرایی گرم وزارت نیرو مخصوصاً با مدیریت جناب آقای مهابادی معاونت پارلمانی وزارت نیرو قابل تحسین و تشکر است.
یزدان پاک سرزمین اهورا مزدایی ایران را دوست دارد چه ما ایرانیان تا به وصیت پیغمبر اسلام حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله عمل نمودیم و قرآن کتاب آسمانی و عترت پیغمبر را حفظ کردیم اگر در طوفان‌های مختلف تاریخ در مقابل گناهان و ناسپاسی‌ها خداوند ما را تنبیه نمود و برای عبرت و پند موقتاً ملتی را بر ما مسلط گرداند ولی به زودی با دست یکی از فرزندان لایق ایران وسیله نجات این ملت را فراهم ساخت وجود بیگانه را از ایران دور نمود و ایران را دوباره در جهان شهره آفاق کرد تاریخ گواه حمله اسکندر - چنگیز - اعراب و شهریور بیست و شاهد سقوط امپراطوری ایران و باز شاهد طلوع سلسله پارت - ساسانی - صفویه و نادر و دودمان پهلوی و اوج ترقی و تعالی ایران است امروز نحوه کشورگشایی تغییر کرده با قشون‌کشی ممالک دیگری را تصرف نمی‌کنند بلکه به وسیله عناصر داخلی وسیله مسلک و مرام ساختگی سرزمین‌های جدید را جهت پیشرفت اقتصاد و فروش اسلحه و مهمات و انواع اشیاء و اجناس فتح می‌کنند اکنون دنیا بر دو بلوک تقسیم شده کمونیسم و سرمایه‌داری، هر دو سعی می‌کنند با جنگ سرد و اغلب توأم با جنگ گرم بر مستعمرات خود بیفزایند و مملکت جدیدی را به تصرف درآورند.
جزئی غفلت باعث از بین رفتن استقلال است معنی حب‌الوطن من‌الایمان در چاه ثروت و مقام فردی دارد مدفون می‌گردد از این مکان مقدس با صدای رسا اعلام می‌کنم ایرانی بیدار باش و به هوش باش که جزو اقمار یکی از دو بلوک نشوی به یاد آر شعر پرمغز سخنور طوس سپهبد فردوسی را که گفته است:
- چو ایران نباشد تن من مباد
- بدین بوم بر زنده یک تن مباد
یا عشقی شاعر پرشور گفته است: خاک وطن که رفت چه خاکی به سر کنم.
ای فرزندان و نورچشمان عزیز دانشجویان و دانش‌آموزان، بیگانه در پشت پرده است او هم ماسک زده تا شما را به ماسک زدن وادار کند ما در شهریور بیست در جریان کار بودیم این دورویی یبگانگان را دیدیم کلمات ظاهرفریبت آنان را شنیدیم که می‌گفند نان - بهداشت - فرهنگ ما همه ولی تمام گندم و برنج ما را به یغما بردند و قحطی ایجاد کردند بیماری تیفوس آبله آوردند و فرهنگ ما را به باد دادند اکنون مقصود بیگانه این است که شما تحصیل نکنید حرفه و فن یاد نگیرید و به تمدن بزرگ نرسیم و در ردیف آنان قرار نگیریم.
هنوز زنده هستیم یعنی شاهد عینی و تاریخی شهریور بیست اگر خاموش بنشینیم و نگوییم گناه نابخشودنی است تجربه ما پرقیمت است به رایگان عرضه می‌کنیم به پذیرید و مقدسات ملی یعنی پرچم استقلال یعنی شاهنشاه وطن را جهت بقای مملکت مصون و محفوظ نگه دارید تا استقلال و هستی خودتان را به باد فنا ندهید اما امیال و خواسته بشر انتها ندارد در مقابل موفقیت‌ها و رسیدن به آرزوها نسبی است در روی کره زمین بهشت موعود و زندگی مطلوب وجود ندارد.
شاهنشاه آریامهر بزرگ‌ترین خدمت را به ملت ایران نمود و آن التیام وضع اقتصاد نابسامان ایران بود ایرانی که برای هزینه روزانه‌اش وام می‌گرفت امروز به کشورهای دیگر وام می‌دهد و دانشجوی دانشگاه نه تنها پولی بابت مخارج دانشگاه نمی‌پردازد پول جیبی هم دریافت می‌دارد البته این ترقیات سریع و آنی در محیط قدرت‌های بزرگ مسلماً اشکالات و نارسایی‌ها در پیش دارد دولت و ملت باید با همفکری و کوشش مشکلات را برطرف کنند با پیشنهادات منطقی و راه‌حل نه با چوب و سنگ و آدمکشی هر کس باید خود و خانواده خود را اصلاح کند تا جامعه اصلاح شود.
دولت به تنهایی قادر به اصلاح جامعه نیست و دولت خدمتگزار جناب آقای آموزگار حاضر به شنیدن منطق صحیح و اصولی می‌باشد. پس بیایید با هم همکاری کنید.
و اما چند کلمه‌ای درباره لایحه انتخابات که کلیات آن در مجلس مطرح است به نظر می‌رسد این لایحه با عجله در مجلس رستاخیز تحت بررسی قرار گرفت ما قانون انتخابات داریم هنوز آنقدرها کهنه نشده است که بخواهیم با این سرعت تعویض کنیم اگر قصد تعویض داشتیم خوب بود سال ۳۵ به مجلس تقدیم می‌شد که وقت کافی برای بررسی و تنظیم یک قانون جامع و کامل باشد. موقعی که جهت نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شدیم از طرف حزب رستاخیز ابلاغ شد که انتخابات و نارسایی‌ها گزارش گردد و اینجانب هم مانند سایر مشکلات همکاران نواقص و مشکلات را در یازده برگ تنظیم و طی شماره ۵۹ -۱۲/۷/۵۴ به دبیرخانه حزب رستاخیز ملت ایران و وزارت کشور تقدیم داشتم امید است مورد استفاده قرار گرفته باشد اکنون رئوس مطالب آن را یادآوری می‌نمایم اولین مشکل انتخابات راه شوسه به روستاها و محدودیت کارت الکترال بود حال با اقدامات دولت و نمایندگان مجلس انشاءالله تا آن موقع وضع راه‌های روستایی درست خواهد شد ولی باید موضوع وسیله‌نقلیه برای ایاب و ذهاب به‌خصوص در جاده‌هایی که سرویس عمومی ندارد حل گردد به علاوه مأمورین کارت‌های الکترال نباید از مأمورین بی‌اطلاع و بی‌تفاوت یا نماینده کاندیدا تعیین شوند ضمناً مأمورین کارت باید سیار باشند.
با این که بانوان روستاها اشتیاق به مشارکت در انتخابات دارند باید از لحاظ وسیله و وقت تسهیلاتی برای آنان فراهم ساخت.
موضوع تعویض صندوق انتخابات و ساختن صندوق مشابه از اتفاقات متداول است نسبت به تهیه صندوق فلزی و غیرقابل تعویض بودن آن با رمز مخصوص باید مورد توجه قرار گیرد.
مشکل دیگر برای کشاورزان شروع انتخابات در فصل زراعت است به‌خصوص برای برنج‌کاران شمال که خرداد فصل کشت است و مشارکت در انتخابات مشکل انجمن نظار بعضی از شهرستان‌ها اشکالاتی برای وزارت کشور و فرمانداری‌ها فراهم ساختند که فکر می‌کنم آن اعمال باعث عکس‌العمل چنین قانونی است مثلاً در شهر نور از سه نفر کاندیدای انتخابات دو نفر با یکدیگر متحد شدند و کلیه اعضای انجمن نظار را از خودشان انتخاب کردند نفر سوم حتی یک نفر نماینده در انجمن نظار نداشت اگر وجود بازرسان شاهنشاهی و بازرسی وزارت کشور به خصوص ناظر نبود مسلماً رأی حقیقی مردم خوانده نمی‌شد و عینک مرحوم شفیع‌زاده کار خود را می‌کرده است.
در موقع صدور اعتبارنامه این انجمن نظار چند نامه جعلی نوشت به پست داد بعد به عنوان شکایت پانزده روز اعتبارنامه را امضا نمی‌کرد و به حرف‌های فرماندار اصلاً ترتیب اثر نمی‌داد.
در محل‌های دیگر فرماندار اعتبارنامه را امضا می‌کرد انجمن امضا نمی‌کرد یا برعکس انجمن امضا می‌کرد فرماندار امضا نمی‌کرد.
باید راه‌حلی پیدا کرد که از قدرت مطلق فرماندار و یا قدرت مطلق انجمن نظار با قانون جلوگیری نمود تا منتخب مردم سرگردان نشود و وقفه در کارها حاصل نگردد در مورد مواد لاحیه به موقع اعلام خواهد شد. (احسنت)
رئیس - آقای ادیب مجلسی بفرمایید.
ادیب مجلسی - با تشکر از همکار عزیزم که وقت‌شان را در اختیار من گذاشتند، سخن من امروز درباره اعلامه و تصمیم دولت است که همه اطلاع دارید، گروه‌ها و طبقات مختلف مردم با تأیید این اعلامیه از دولت خواستند که با شدت عمل هر چه بیشتر و با اختیارات قانونی خود جلوی هرج و مرج و آشوب‌طلبی و اشاعه اکاذیب را بگیرد (صحیح است) چون مجدداً بنا به قولی:
- هر دم از این باغ بری می‌رسد
- تازه تر از تازه تری می‌رسد
باز هم شایعاتی منتشر شده بود که رئیس دولت با بیان قاطع خودشان اعلام کردند که این شایعات بی‌اساس است و مردم باید به کسب و کار و ادامه زندگی خود برسند جامعه اصناف و پیشه‌وران پایتخت دیشب با گردهمایی که در خانه خودشان داشتند با آگاهی کامل در دنباله این شایعات و بیانات رئیس دولت با قاطعیت کامل و با اعلامیه‌ای که به سمع همکاران محترم و ملت ایران رسیده است از دولت خواستار شدند که با قدرت کامل عمل کند و به من این مأموریت را دادند که از دولت بخواهم همان‌طور که وعده داده‌اند جلوی این شایعات و هرج و مرج‌های اجتماع را بگیرند. کسبه شریف پایتخت با بیداری کامل این روزها به سر کسب و کار خودشان خواهند رفت و مردم بیداردل ما به این مسائل توجهی نخواهند کرد ولی مساله این است که گهگاه در این گیر و دار اجتماع آن کسانی که شناخته شده هستند و می‌خواهند آرامش ما را به هم بزنند طبقات مختلف مردم بی‌گناه مصادف با این نابسامانی‌ها می‌شوند، برای حفظ زندگی روزمره مردم از دولت می‌خواهیم که قاطعانه عمل کنند ما این آزادی را داریم و این آزادی را به برکت اقدامات رهبر عالیقدر ملت ایران شاهنشاه آریامهر به دست آورده‌ایم ما الان دو مطلب مهم داریم هم امنیت داریم هم آزادی و آن چیزی است که خیلی از کشورها ندارند ما هر دو را داریم ولی کسانی که می‌خواهند با اعمال بی‌رویه و خلاف اصول انسانی به این آزادی خدشه وارد کنند اینها دشمن ملت ایران هستند ما می‌خواهیم جلوی این آزادی‌های بی‌رویه که خلاف آزادی جامعه ایران است گرفته شود (احسنت) من بار دیگر در اینجا اعلام می‌کنم واحدهای صنفی پایتخت هر یک هم چون سنگری استوار برای حفظ استقلال مملکت و ملت و برای دفاع از شاهنشاهی ایران آماده هستند و از دولت می‌خواهیم که با قدرتی که دارد جلوی هرج و مرج را بگیرد تا کسبه و سایر مردم بتوانند به کار و کسب خود ادامه بدهند اینها تجربیات مهمی از گذشته خود دارند دیشب یکی از نمایندگان صنفی به من گفت ما هنوز فراموش نکرده‌ایم که ۲۸ مرداد یک نفر را گذاشتیم صبح در مغازه ایستاده بود با چوب از این طرف زنده‌باد و از آن طرف مرده‌باد می‌گفت و ما باید هی در مغازه‌ها را پایین و بالا می‌کشیدیم و به کسب و کار خودمان نمی‌رسیدیم ما در سایه امنیت که بعد از ۲۸ مرداد در دوران انقلاب به دست آورده‌ایم به کسب و کار خودمان ادامه می‌دهیم، ما باید به جامعه شهرنشین سرویس بدهیم زن و بچه ما هم جزو همین مردم و جزو همین مصرف‌کنندگان هستند چگونه می‌توانیم به کسب و کار خود ادامه بدهیم در صورتی که ممری برای خود وجود ندارد ما به امید خدا درهای مغازه‌مان را باز می‌کنیم و «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم» می‌گوییم من بار دیگر از دولت می‌خواهم که با کمال قدرتی که دارد جلوی هرج و مرج را بگیرند تا کسبه بتوانند به کسب و کار خود ادامه بدهند امیدوارم ملت ایران را در پناه وحدت و یگانگی و امنیتی که دارد زیر لوای شاهنشاهی ایران حفظ کند. (احسنت)
رئیس - آقای بنی‌احمد بفرمایید.
احمد بنی‌احمد - ساحت مقدس مجلس شورای ملی، خانم‌ها و آقایان من در صدد بحث در کلیات لایحه انتخابات بودم با توجه به این که عده‌ای از همکاران محترم (در حدود ده نفر) ثبت‌نام کرده‌اند روی این اصل از فرصت قبل از دستور برای عرض مطالب خود استفاده می‌کنم لایحه‌ای که در یکی از وزارتخانه‌ها تهیه می‌شود و با حضور کارشناسان مربوطه مورد بررسی قرار می‌گیرد و از تصویب هیئت دولت می‌گذرد درحقیقت جهت و اندیشه اجتماعی و سیاسی دولت را در آن مورد به خصوص نشان می‌دهد لایحه انتخابات که تقدیم قوه مقننه شده است نه‌تنها یک نظم سالم انتخاباتی را پیش‌بینی نکرده بلکه اگر با قانون انتخابات فعلی بخواهیم مقایسه کنیم یک لایحه به تمام معنا ارتجاعی است لایحه فعلی انتخابات که تقدیم مجلس شورای ملی شده است نکات زیادی را برای بحث باز کرده است آنچه که اهمیت دارد این است که ما در قانون قبلی انتخابات اگر با یک مرجع انتخاباتی که علی‌الظاهر برگزیده مردم است «انجمن نظارت» سروکار داریم در این لایحه با چهار مرجع که می‌شود گفت چهار غول بی‌شاخ و دم سر کار پیدا کرده‌ایم که همه یا مأمورین دولت‌اند یا منتخبین دولت.
دکتر صدیق اسفندیاری - جناب بنی‌احمد رؤسای ادارات دولتی اکثراً افراد خدمتگزار و صحیح‌العملی هستند شما حق ندارید آنها را غول بی‌شاخ و دم بنامید.
بنی‌احمد - تظاهرات راه نیندازید.
محمد پارسا - آقا برای چه به دولتی که برگزیده شاهنشاه آریامهر و مجلسین به اتفاق آرا به آن رأی اعتماد داده است این طور توهین می‌کنید؟ مجلس محلی است مقدس و به دولتی که خدمتگزار است نباید توهین بشود.
بنی‌احمد - این دکان‌ها را تخلیه کنید، این لایحه مخالف قانون اساسی است (همهمه نمایندگان) اگر این لایحه تصویب شود، به طور کلی قوه مقننه سرنوشتش دست قوه مجریه قرار خواهد گرفت (اعتراض نمایندگان) اصل ۲۷ متمم قانون اساسی را شما فراموش کرده‌اید که ثمره انقلاب مشروطیت ایران است که صراحتاً قوه مقننه و قضاییه را در برابر قوه مجریه قرار داده است. قوه مجریه از اول تاریخ بشریت بوده است این انقلاب مشروطیت ایران بود که قوه مقننه را در مقابل قوه مجریه قرار داد. (همهمه و اعتراض نمایندگان)
رئیس - آقایان اجازه بفرمایید صحبت‌شان را بکنند ایشان نظر خودشان را می‌گویند بعداً هرکس حرفی داشت می‌تواند بیاید اینجا نظرش را بگوید. (صحیح است، احسنت)
بنی‌احمد - این لایحه نه فقط در جهت مصالح ملت نیست بلکه در این لایحه آمده است که نیروی انسانی و نیروی موتوریزه و افراد و تمام وسایط نقلیه دولتی در اختیار عوامل انتخاباتی قرار خوهد گرفت. چرا این ماشین عظیم انتخاباتی و این تجهیزات دولتی را به کار می‌اندازید؟ از اصل ۴۳ تا اصل ۴۹ قانون اساسی شرایط تشکیل مجلس سنا قید گردیده است در این اصول بحث از مصونیت سناتورها نمی‌کند. من مخالف مصونیت سناتورها نیستم ولی شما اصول را رعایت کنید اصول قانون اساسی را رعایت کنید اصل الحاقی به متمم قانون اساسی را رعایت کنید حوصله پیاده کردن مقررات و قوانینی را که در این مملکت وجود دارد داشته باشید. شما قانون اساسی را دارید چه لزومی هست که یک اصل دیگر به این صورت به اصول قانون اساسین اضافه کنید، این لایحه اصل ششم قانون اساسی را هم تغییر مفهوم می‌دهد و هم تغییر عبارت به این معنا که به موجب قانون اساسی وقتی ۲ ثلث منتخبین مردم در پایتخت حاضر باشند مجلس شورای ملی منعقد می‌گردد. در لایحه فعلی این اصل هم تغییر عبارت می‌دهد و هم تغییر مفهوم، به نظر می‌رسد که این لایحه تحت ارعاب و وحشت از نفوذ نمایندگان واقعی مردم به مجلس شورای ملی تهیه شده است. (مظهری - صحیح است) و اگر مقایسه کنید در تفکیک قوا می‌بینیم که هیچ مرزی برای قوه مقننه باقی نمانده است (احسنت) آن چنان این مرزها را شخم کرده‌اید که دیگر حدودی به نظر نمی‌رسد شما غافلید که طرف عتاب و خطاب قانون هستید؟ بیایید برای ما تعریفی از قوه مقننه و مجریه بکنید، تا ما بدانیم برای این ملت چه چیزی تصویب می‌کنیم ماده ۸۳ قانون مجازات عمومی را فراموش نکنید، خطاب به شما است جناب وزیر کشور که اگر وزرا با استفاده از اختیارات‌شان مردم را از حقوقی که قانون اساسی به آنها داده است محروم کنند به انفصال ابد از خدمات دولتی و محرومیت ۵ تا ده سال از حقوق اجتماعی محکوم خواهد شد، بهترین قوانین و ساده‌ترین و طبیعی‌ترین آنهاست، این چه اسلوب‌های پیچیده‌ای است که در این لایحه گذارده‌اید هی شورای انتخاباتی، انجمن نظارت، هیئت اجرایی شما که می‌خواهید افکار آزادیخواهانه مردم را در وسعت دید خودتان حبس کنید. این چه تباین میان شما و مردمی است که از احساسات وطن‌پرستی لبریز هستند؟ چرا می‌خواهید در کوته فکری‌های اجتماعی همین‌طور محبوس باشید؟ جامعه ما قبل از این که از تورم اقتصادی ناله کند از تورم کمپلکس‌ها ورم کرده است.
رئیس - آقای بنی‌احمد به من اطلاع می‌دهند که شما نمایندگان دولت را غول بی شاخ و دم خطاب کرده‌اید اگر چنین است معذرت بخواهید و اگر چنین نیست تکذیب بفرمایید.
بنی‌احمد - من دولت را نگفتم هیئت اجرایی لایحه انتخابات را گفتم.
رئیس - اگر راجع به این موضوع معذرت نخواهید مجبورم شما را از جلسه استخراج کنم.
بنی‌احمد - آنچه که من گفتم این بود مراجعی که به موجب این لایحه ایجاد می‌شوند غول بی‌شاخ و دم هستند و در مورد نمایندگان دولت آن جمله را نگفتم.
رئیس - یا معذرت بخواهید یا خواهش می‌کنم از جلسه بروید بیرون.
(آقای بنی‌احمد تریبون و جلسه را ترک کردند)
- تقدیم سؤال از وزارت بهداری و بهزیستی توسط آقای علی‌اصغر مظهری
۳ - تقدیم سؤال از وزارت بهداری و بهزیستی توسط آقای علی‌اصغر مظهری.
رئیس - آقای مظهری فرمایشی دارید بفرمایید.
مظهری - سؤالی است از وزارت بهداری و بهزیستی که تقدیم می‌کنم.
رئیس - سؤال به دولت ابلاغ می‌شود.
- ادامه بحث در کلیات لایحه انتخابات مجلس سنا و مجلس شورای ملی
۴ - ادامه بحث در کلیات لایحه انتخابات مجلس سنا و مجلس شورای ملی.
رئیس - وارد دستور می‌شویم کلیات لایحه انتخابات مجلس سنا و مجلس شورای ملی مطرح است آقای آموزگار بفرمایید.
محمدعلی آموزگار - جناب آقای رئیس همکاران محترم عرایض امروز بنده در اطراف لایحه انخابات مجلسین است که در جلسه قبل چند نفر از همکاران نسبت به آن به عنوان مخالف و موافق سخن گفتند و اینک که بحث در کلیات شور اول ادامه دارد لازم دانستم که در چند مورد معایب و محاسن آن را به استحضار مجلس محترم برسانم.
آنچه به عنوان محاسن لایحه باید بگویم یکی تقلیل سن رأ ی‌دهندگان از ۲۰ سال به ۱۸ سال است که البته اصلاح به جایی است زیرا به موجب قوانین مملکت افرادی که به سن ۱۸ سال تمام رسیده باشند بالغ و رشید و دارای شخصیت حقوقی مستقل هستند و چنین اشخاصی باید حق دادن رأی برای انتخاب نماینده داشته باشند اصلاح دیگری که در لایحه پیش‌بینی شده مربوط است به تعیین و تشدید مجازات متقلبین و مغرضین در انتخابات که شاید در قانون قبلی نارسا بود و اگر از این دو مورد بگذریم بقیه مواد لایحه را اگر با قانون فعلی تطبیق نماییم خواهیم دید که نه‌تنها لایحه تقدیمی مترقی و مردمی نیست بلکه دارای معایبی است که در قانون قبلی وجود نداشته است.
هر گاه انگیزه دولت از تقدیم این لایحه مربوط به دو مورد قبلی باشد بهتر بود که یکی دو ماه به عنوان اصلاح قانون قبلی پیشنهاد می‌کرد و مجلس هم با حسن قبول آن را بررسی و تصویب می‌کرد و مشکلی که در عمل مخصوصاًدر دوره قبل به مناسبت اعمال نظر بعضی از اعضای هیئت نظار گریبان‌گیر مجریان بود به آسانی برطرف می‌گردید و اما در سایر موارد که دولت لایحه‌ای با ۱۱۴ ماده آورده است و مایل است که قانون انتخابات مجلسین را به طور کلی عوض کند باید گفت که دولت دلایل قابل‌قبولی ارائه نداده است و معلوم نیست که چه نتیجه‌ای از طرح و تصویب این لاحیه به دست خواهد آمد و ضرورت و دخالت قوه مجریه در امر انتخابات تا آن حد که تمام وظایف مربوطه از انتخاب و اعلام نامزدها تا اخذ رأی و صدور اعتبارنامه و رسیدگی به اعتراضات و شکایات به عهده مأمورین دولت باشد چیست؟
به نظر می‌رسد که لایحه دولت با روح دموکراسی و آزادی انتخابات سازگار نیست همان طوری که شاهنشاه ما بارها فرموده‌اند باید هر چه بیشتر به مردم آزادی داده شود تا در تعیین سرنوشت خود با علاقه و اطمینان بیشتر مشارکت نمایند. (صحیح است)
دولت در موقع انتخاب نمایندگان مجلسین وظیفه دارد که به صورت یک ناظر بی‌طرف و ایجاد محیط آزاد و آرام از آرای مردم مراقبت و محافظت نماید و نگذارد که حتی از کسی تضییع گردد و این خود مردم هستند که با وقوف و اعتقاد کامل لایق‌ترین و صالح‌ترین و وطن‌پرست‌ترین افراد را از بین خود برمی‌گزینند و به مجلسین می‌فرستند.
انجام این وظایف در قانون فعلی به عهده همان مردم و هیئتی که از طرف آنها معین می‌شود واگذار شده ولی در لایحه به طوری که ملاحظه می‌فرمایید هیئت‌هایی به نام هیئت اجرایی و شورای انتخاباتی استان و شورای عالی انتخابات در نظر گرفته شده که اکثریت آن از رؤسا و مقامات دولتی هستند و افرادی از مردم که قرار است در این هیئت شرکت نمایند باز هم به انتخاب همان مأمورین و مقامات خواهد بود. مثلاً در هیئت‌های اجرایی که به ریاست فرماندار و رئیس بهداری و رئیس آموزش و پرورش و رئیس آمار و ثبت احوال و سه نفر دیگر که خود آنها معین می‌نمایند تشکیل می‌شود و دارای تمام اختیارات است چه تضمینی داده شده که این هیئت با کمال بی‌طرفی و بی‌نظری وظایف خود را انجام دهند و به علاوه آیا صحیح است که انتخاب اعضای قوه مقننه به قوه اجرایی محول گردد. فلسفه تفکیک قوا به آن معنی نیست که قوه اجراییه بتواند اعضای قوه مقننه را تعیین نماید. انتخاب اعضای قوه سه‌گانه کشور که ریاست همه آنها با شاهنشاه است باید به طور طبیعی و از مجرای صحیح خود صورت پذیرد و لذا مساله‌ای به نام هیئت اجرایی انتخابات از مقامات و مأمورین دولت نمی‌تواند روش صحیحی باشد به خصوص که در این لایحه رسیدگی به اعتراضات و شکایات هم به همان هیئت‌ها واگذار شده و تا حد ابطال انتخابات اختیار دارند.
همان‌طوری که عرض شد دولت و مأمورین دولت در موقع انتخابات و در هر موقع دیگر وظیفه دارند که نظم را برقرار سازند و مانع از اغتشاشات و برخورد و اتفاقات ناگوار گردند حال اگر طبق این لایحه وظیفه مأمورین در امر انتخابات از حد نظارت و ایجاد نظم و حفظ حقوق افراد فراتر رود و آنان را مأمور اجرای انتخابات نماییم بدون تردید مردم را با مأمورین طرف کرده‌ایم و این خود موجب ایجاد اختلاف فراوان بین مأمورین دولت و مردم خواهد بود.
باور بفرمایید تا به حال در هر منطقه‌ای که مأمورین دولت وظیفه خود را با بی‌طرفی و بی‌نظری انجام داده‌اند انتخابات آنجا صحیح و بدون عیب بوده ولی در هر نطقهای که دخالت و غرض‌ورزی شده ماجرا و بدنامی به وجود آمده است چون خواه‌ناخواه هر کاندیدایی در حوزه انتخابیه خود موافق و مخالفی دارد و دولت و مقامات انتظامی هستند که با برقراری نظم، آرای مردم اخذ و قرائت و اعلام شود.
مجلسین ایران باید مظهر آرای ملت ایران باشد ملتی که اعتقاد راسخ و قاطع به نظام شاهنشاهی و قانون اساسی و انقلاب شاه و مردم دارد لذا باید در امر انتخاب نماینده به آنها مجال داده شود تا بدون وسوسه و با اطمینان کامل نماینده خود را با رأی مستقیم و بدون واسطه انتخاب نمایند. به موجب قوانین موجود انتخابات در کشور ما بک درجه‌ای بوده و باید باشد ولی در لایحه از صورت یک درجه‌ای خارج ساخته‌اند و دو سه درجه‌ای خواهد بود که این امر نیز باید مورد دقت و بررسی بیشتر قرار گیرد البته باید افراد واجد صلاحیت و شایسته و خدمتگزار و علاقه‌مند و وطن‌پرست و معتقد به سه اصل رستاخیز داوطلب و نامزد نمایندگی گردند و یقین است که اکثریت ملت هوشیار ایران در تشخیص خود تمام این محاسن را در نظر خواهد گرفت.
به هر حال حق این بود که لایحه به این مهمی قبلاً در کانون‌های حزبی و کمیته‌های تخصصی مورد بررسی قرار می‌گرفت و بدواً در معرض افکار عمومی گذاشته می‌شد تا با فرصت کافی نظرات تمام گروه‌ها در تهیه و تدوین آن ابراز می‌شد حال هم همان طوری که سایر همکاران پیشنهاد فرموده‌اند. اگر لایحه برای بررسی بیشتر به کمیسیون‌های مربوط برود و پس از دقت و اصلاحات لازم مجدداٌ به شور گذاشته شود فرصتی از دست نداده‌ایم، بستگی به نظر مقام ریاست و نمایندگان محترم دارد فعلاً پانزده پیشنهاد که بنده و جمعی دیگر از همکاران امضا نموده‌ایم تقدیم و امیدوارم با علاقه و دقتی که همکاران گرامی دارند و با حسن نیتی که جناب آقای وزیر کشور و همکاران ایشان دارند مورد توجه قرار گیرد (احسنت).
رئیس - آقای دکتر شیروانی بفرمایید.
دکتر شیروانی - جناب آقای رئیس همکاران ارجمند ممکن است مطالبی که من عنوان می‌کنم تکراری باشد ولی ما نماینده ملت هستیم و مهم‌ترین وظیفه‌ای که داریم منعکس کردن افکار مردم در این خانه مقدس ملت است و هر نفر اگر یک مطلب را بارها هم اینجا تکرار می‌کند این خود بهترین نمونه است که نمایندگان به گروه بیشتری از مردم امکان می‌دهند که آنچه را، می‌خواهند، در خانه ملت مطرح شود در مورد این لایحه من دو نکته را در نظر دارم یکی روح فلسفه انقلاب و قانون اساسی ایران است و یکی متن قانون اساسی، به خاطر مشروطیت آزاد مردان بزرگ ایران جان خودشان را فدا کردند و ما امروز باید از آن پاسداری کنیم و وجدان آسوده داشته باشیم اگر من در اینجا مطالبی را عنوان می‌کنم در درجه اول به خاطر وجدان خودم است و در مرحله دوم وظیفه‌ای است که ملت به عهده من گذاشته و در اینجا است که باید سخن گفت. در اینجا است که باید به مطالب یک نماینده احترام قائل شد و این خانه را چنان که باید، در اینجا برایش ارزش قائل شد تا در بیرون از اینجا نغمه‌های شوم نشنویم تا نگویند آنجا که باید سخن گفته شود نمایندگان نمی‌گویند و ما در بیرون سخن می‌گوییم و هرج و مرج ایجاد می‌کنیم. روح و فلسفه قانون اساسی و انقلاب ایران آزادی و آزادی مردم احترام به عقیده مردم و سپردن کارها به دست مردم است و مهم‌ترین مطلب زمانی است که مردم می‌خواهند نماینده خود را انتخاب کنند. کسانی که باید از زبان آنها در اینجا سخن گویند در نتیجه باید بزرگ‌ترین نقش را در انتخاب کردن داشته باشند. روح قانون اساسی و مشروطیت ما متزلزل می‌شود لحظه‌ای که می‌بینیم مردم نقششان کمتر می‌شود و دولت نقشش بیشتر، نمی‌توانم برای خودم توجیه کنم اگر در اینجا سخن می‌گویم برای این است که در این روزهای گذشته عده زیادی از روشنفکران و دانشگاهیان مملکت به من تلفن کردند و نزد من آمدند. آنها متن لایحه را از من بهتر می‌دانستند چون آنها متخصص این کار بودند و من پزشکم فقط احساس می‌کنم که باید این مطالب را بگویم از من خواسته‌اند در اینجا مطرح کنم و بگویم شما روح قانون اساسی و فلسفه و مشروطیت ایران را متزلزل نکنید. در لحظه‌ای که کار باید به دست مردم انجام گیرد شما آمده‌اید انتخاب نماینده را به دست یک مأمور دولتی می‌سپارید من نمی‌دانم رئیس بهداری چه کار می‌خواهد بکند آیا می‌خواهد کسانی را که نامزدند معاینه پزشکی کند آیا می‌خواهد بداند معتاد نیستند؟ نقش آموزش و پرورش چیست؟ تمام اینها را می‌شد به راحتی به دست مردم داد در لحظه‌ای که مردم هر روز انتظار دارند بیشتر کار به دست‌شان سپرده شود در لحظه‌ای که آرزوی ما است که مشارکت بیشتر مردم را در تمام امور داشته باشیم در زمانی که وظیفه ما است اعتقاد این مردم را هر روز بیشتر بکنیم چرا کاری را که می‌شود به نحو دیگری و به نحو احسن انجام داد ما می‌خواهیم بدتر بکنیم اینها مسائلی است که نمی‌توانم درک کنم ممکن است اشتباه کنم اشتباه ننگ نیست مرا قانع کنید شما نباید روح و فلسفه مشروطیت را متزلزل کنید چه رشد به جایی که بخواهید در متن آن خدشه وارد کنید اگر یک لحظه در مجلس قانونگذاری نماینده ملت قبول کند که کوچک‌ترین خدشه‌ای به متن قانون اساسی وارد بیاید چه کسی تضمین می‌کند که این گستاخی بیشتر نشود و یک روز سرنوشت‌ساز خواهد بود برای ما... (سوادکوهی - این فلسفه را قبول کرده‌اید که مخالف قانون اساسی است؟) جناب سوادکوهی من پزشکم و شما قاضی هستید من الان آنچه را که احساس می‌کنم برایتان مطرح می‌کنم نمی‌خواهم چیزی را ثابت کنم می‌خواهم روشن بشوم که کسانی که در این مورد تفکر کردند و تعمق کردند و چنین لایحه‌ای را آورده‌اند خدای‌نکرده نظر دیگری نداشته‌اند جناب سوادکوهی آزادی را به آسانی نمی‌شود به دست آورد و دموکراسی خرج دارد و احتیاج به فداکاری دارد چرا نماینده مجلس سنا مصونیت نداشته باشد؟ من موافق هستم که داشته باشند آنها مردانی هستند که سال‌های زیادی به مملکت خدمت کرده‌اند ولی از راه دیگر می‌شود این مصونیت را به آنها داد اینجا جایش نیست اگر خرج دارد اشکالی ندارد مردم برای ازادی، برای احترام به قانون اساسی و مشروطیت این خرج را می‌کنند و دولت هم باید این خرج را متحمل شود و از این راه وارد بشود نه این که در اینجا این مطلب را بگذارید باید از طریق مجلس مؤسسان حل کرد مسائل دیگری هم در همین لایحه هست که هر چه بیشتر ورق بزنید بیشتر به آنها برمی‌خورید و برایتان غیرقابل تصور است. برای همین بود که در جلسه پیش به اتفاق عده‌ای از همکاران تقاضا کردیم که اگر امکان دارد و اگر مجلس تصویب کند لایجه برگردد به کمیسیون، این توهین به اعضای کمیسیون نیست به خاطر این است که تعمق بیشتری بشود من مطلبی را که می‌گویم هرگز حب و بغض ندارم و با تمام وجود به آن اعتقاد دارم و تا لحظه‌ای که قانع نشوم پس نمی‌گیرم.
در اینجا در مورد جوانان که تا سن ۱۸ سال گذاشته‌اید بسیار عالی است مسلم است که با این وسیله نیمی از مردم مملکت را که زیر ۱۵ سال هستند و به زودی به این سن خواهند رسید و باید رأی بدهند، در اینجا احترام گذاشته‌ایم و به آنها موقعیت داده‌اید که بتوانند در انتخابات شرکت کنند ولی در این دموکراسی که به وجود آورده‌ایم باید نمونه‌های خوبی باشیم، باید راه دموکراسی را یاد بدهیم این جوان باید معتقد باشد که رأیش ارزش دارد، باید بداند مشارکتش برای سرنوشت مملکت ارزش دارد، نه این که از حالا بگوید. آیا این ٱخرین مجلس مشروطیت ایران است؟ من در اینجا مطالبی را که گفته‌اند بازگو می‌کنم برای این که بتوانم جواب جوان‌ها را بدهم در موقعی که می‌توانیم با جلو یا عقب گذاشتن یک کلمه اعتقاد مردم را بیشتر بکنیم چرا تعصب نشان می‌دهیم؟ آیا این خواسته‌ای است نامشروع از این خانه ملت؟ جوانان و دانشگاهیان این را می‌خواهند، ناراحت هستند مگر شما در میان مردم نیستید مطلب طوری است که احساس می‌کنند که ما آخرین کسانی هستیم که با آزای و آزادگی در اینجا سخن می‌گوییم (فرهنگ بیگوند - اشتباه می‌کنند) ما در برابر نسل‌های آینده مملکت مسئولیت داریم. باید نشان بدهیم که آنها هم از طرف مردم می‌توانند انتخاب بشوند، اعتقاد را با حرف و بازی با الفاظ نمی‌شود به وجود آورد اعتقاد را فقط با عمل می‌شود به وجود آورد ما برای جوانانمان باید نمونه و الگوهای واقعی باشیم آن وقت است که از آنها می‌توانیم بیشتر انتظار داشته باشیم در اینجا هر کسی مخالفتی دارد حق نداریم به او در نام عوام‌فریب بدهیم، من به هیچ‌کس در این مملکت اجازه نمی‌دهم به من بگوید عوامفریبی می‌کنی در تمام دوران زندگی‌ام با تمام وجودم برای این مملکت بودم و تا پای جان ایستادگی می‌کنم چون اعتقاد دارم که روح و فلسفه انقلاب و مشروطیت ایران نباید متزلزل بشود، اگر کوچک‌ترین خدشه‌ای بر آن وارد بیاید من نمی‌دانم در آینده چه کسانی خطرناک‌ترین کارها را انجام خواهند داد چه کسی تضمین می‌کند؟ لااقل من امروز می‌گویم که وجدانم راحت باشد برای این که می‌ترسم و آگاهی کامل ندارم، چه کسی مرا آگاه کرد تا این جوانان مملکت را آگاه کنیم آیا من می‌توانم به آنها پاسخ بدهم؟ به من پاسخ بدهید. لحظه‌ای پیش نیاید که افکارم و اعتقاداتم متزلزل شود، این به نفع مملکت نیست اگر کسی بگوید و اگر کسی مخالفت بکند بگویند عوام‌فریب است، من می‌خواهم احساس نکنم که خودم فریب خورده‌ام آن وقت آخر زندگی من است و شاید امثال من فراوان باشد. ما تا پای جان به خاطر قانون اساسی و مشروطیت‌مان می‌ایستیم، ما اصولی را قبول داریم و اعتقاد داریم که دور هم اینجا جمع شده‌ایم و به خاطر آن تا پای جان می‌ایستیم و به کسی اجازه نمی‌هیم که آنها به ما عوام‌فریب بگویند. کسانی هستند که مصدر کارند و با تمام وجود ما به آنها اعتقاد داریم ولی باید بدانند اگر مردان واقعی می‌خواهند و می‌خواهند کسانی که اعتقاد دارند و هر چه فکر می‌کنند باید به زبان بیاورند باید تحمل کنند. احترام متقابل همیشه بهترین دوستی‌ها را به وجود می‌آورد، هر چه به ما نمایندگان بیشتر احترام بگذارند ما برای آنها نیز ارزش و احترام بیشتری قائل هستیم. (آٰرین - احسنت) در متن لایحه مطالب فراوان است که نمی‌توانم قبول کنم، حتی خیلی چیزهای جزئی از طبقات صحبت شده ما که می‌گوییم طبقه نداریم، گروه‌های شغلی مختلف داریم که نقش‌های مختلف را در جامعه ایفا می‌کنند، حتی به این چیزهای جزئی هم توجه نشده است اعتقاد من این است و پیشنهادی هم دارم چون در اینجا تمام مطالب را نمی‌شود آن طور که باید و شاید مطرح کرد به خاطر این که بین خود موقعی که وحدت و یکپارچگی حقیقی و واقعی باید داشته باشیم، خدای‌نکرده نفاق نیفتد و پرخاش کنیم، و وقت بیشتری داریم بررسی کنیم بنده هنوز هم پیشنهادی دارم که آن را مطرح می‌کنم و معتقدم که آن را مطرح می‌کنم و معتقدم که این لایحه برگردد به کمیسیون با کمال احترامی که نسبت به اعضای کمیسیون دارم تا در آنجا واقعاً مانند ایرانیان اصیل و واقعی بدون حب و بغض و فقط به خاطر اعتقادات خودشان سخن بگویند تا این مطلب را حل کنیم و بعد بیاوریم جلسه علنی. نمایندگان محترم اگر امروز سخن نگوییم و از صمیم قلب آنچه را که احساس می‌کنیم نگوییم شاید بعدها تاریخ قضاوت بکند که چه اشتباه بزرگی کرده‌ایم، به اصولی که اعتقاد داریم و به خاطر آن حاضر به جانفشانی هستیم. (احسنت)
- اخطار قانونی توسط آقای محسن پزشکپور
۵ - اخطار قانونی توسط آقای محسن پزشکپور.
رئیس - آقای پزشکپور فرمایشی دارید؟ بفرمایید.
پزشکپور - طبق ماده ۱۳۰ اخطار قانونی دارم.
رئیس - تشریف بیاورید.
پزشکپور - جناب آقای رئیس، همکاران گرامی آنچه حکومت می‌کند بر جلسات مجلس شورای ملی آیین نامه مجلس شورای ملی است، نمایندگان ملت ممکن است با نظرات مختلف نسبت به لوایح مطروحه یا مسائل مطروحه با لحن‌های مختلفی اظهارنظر کنند، برای این که بر حق هیچ نماینده‌ای که در پیشگاه ملت ایران وظیفه‌ها دارد خدشه وارد نیاید، اعم از این که نسبت به یک لایحه موافق یا مخالف باشد، آیین‌نامه‌ای وضع شده است و مقررات این آیین‌نامه باید رعایت شود، اینجا من بررسی کردم آیین‌نامه را، عنایت بفرمایید موادی را که توبیخ‌هایی پیش‌بینی شده است برای تخلف یک نماینده. آقایان ممکن است این توبیخ امروز نسبت به من بشود و ممکن است فردا نسبت به شما بشود، امروز ممکن است کسی با یک لایحه مخالف باشد و فردا ممکن است کسی نسبت به لایحه دیگری مخالف باشد، بنابراین ما نمایندگان مجلس هستیم و همه باید تابع مقررات آیین‌نامه باشیم، در این آیین‌نامه توبیخ به سه نوع است، توبیخ عادی - توبیخ مؤکد - توبیخ با منع حضور در جلسه:
ماده ۸۲ - توبیخ عادی در موارد ذیل اجرا می‌شود:
- ۱ - در صورتی که نماینده‌ای پس از اخطار در همان جلسه از حدود نظم خارج شود.
- ۲ - در صورتی که نماینده‌ای ظرف مدت یک ماه چهار مرتبه متوالی یا شش مرتبه متناوب مورد تذکر واقع شده باشد.
- ۳ - در صورتی که نماینده‌ای در مجلس باعث بی‌نظمی و همهمه و غوغا شود، یا دیگران را به این عملیات و یا خروج از جلسه تحریک کند.
- ۴ - در صورتی که نماینده‌ای یک یا چند نفر از نمایندگان را تهدید و یا نسبت به آنان اهانت نماید و یا کلمات و عبارات خلاف ادب اظهار کند.
ماده ۸۳ - توبیخ مؤکد در موارد ذیل به عمل خواهد آمد.
- ۱ - اگر نماینده‌ای پس از توبیخ عادی در همان جلسه مجدداً از دایره نظم خارج شود.
- ۲ - اگر نماینده‌ای به یک یا چند نفر از وزرا و معاونین توهین یا آنان را تهدید نماید.
ماده ۸۴ - توبیخ با منع حضور موقت در موارد ذیل مقرر می‌شود:
- ۱ - اگر نماینده‌ای ظرف شش ماه برای مرتبه دوم مورد توبیخ مؤکد واقع شده باشد.
- ۲ - اگر نماینده‌ای در جلسه علنی مبادرت به اعمال قوه قهریه و زد و خورد و یا نزاع داخلی و یا ضدیت با قوانین اساسی و تخلف از آن نموده یا دیگران را به این اعمال دعوت و ترغیب نماید.
- ۳ - اگر نماینده‌ای نسبت به مجلس یا قسمتی از مجلس یا رئیس مجلس توهین کند.
ماده ۸۵ - در مورد توبیخ با منع حضور درباره نماینده باید رئیس از مجلس رأی بخواهد و در صورت تصویب، نماینده مزبور در آن جلسه و جلسه بعد حق ورود به اطاق جلسه علنی را ندارد، همین که مجازات تصویب شد رئیس مجلس نماینده مزبور را دعوت به خروج از جلسه می‌کند و هرگاه اطاعت ننماید رئیس جلسه را ختم می‌کند و تشکیل جلسه ثانی در همان روز نیز ممکن است.
بنابراین حتی اگر توهین به وزرا و معاونین هم که باشد باید به طور صریح و منجز باشد و اگر توهین به موارد دیگر مقامات و سازمان‌های اداری و اجرایی باشد این از مواردی نیست که شامل توبیخ مؤکد باشد، اگر ما جز این تلقی کنیم درواقع نماینده را از اظهارنظرش در مجلس جلوگیری کرده‌ایم و محروم کرده‌ایم، ممکن است نماینده‌ای عقیده داشته باشد که بسیاری از سازمان‌های اداری غرق در فساد است او حق دارد و باید نظراتش را در مجلس بگوید، آنچه را که آیین‌نامه در ماده ۸۳ منع کرده فقط توهین به وزرا و معاونین است آن هم با صراحت و با وضوح، تازه این از موارد منع از حضور در جلسه نیست بنابراین جناب آقای رئیس، نمایندگان محترم مجلس شورای ملی این عمل که امروز با آقای بنی‌احمد شد برخلاف آیین‌نامه است و من امیدوارم تکرار نشود.
رئیس - خیلی از دوست عزیزم جناب آقای پزشکپور متشکرم که ماده آیین‌نامه را قرائت کردند و همه راجع به موضوع روشن شدند، بنده ایشان را از مجلس اخراج نکردم چون ایشان اهانت کردند و بعد هم از ایشان تقاضا کردم که رفع این سوءتفاهم را بکنند و چون ایشان حاضر به این کار نشدند من این را یک نوع اهانت به خودم تلقی کردم و خواهش کردم که برای رفع تشنج جلسه را ترک کنند و جناب آقای پزشکپور مصلحت ندیدم رأی بگیرم و ایشان هم در جلسه تشریف دارند امیدوارم دقت بفرمایند که به کسی اهانت نشود، بنده ملاحظه فرموده‌اید همیشه عقیده داشته‌ام کسی که می‌خواهد صحبت کند خواه مخالف و یا موافق بتواند تشریف بیاورد و مطلبش را بفرماید ولی سعی داشته باشد که از نزاکت خارج نشود و به کسی هم اهانت نشود. (ادامه بحث در کلیات لایحه انتخابات مجلس سنا و مجلس شورای ملی)
رئیس - آقای دکتر تجدد تشریف بیاورید.
دکتر تجدد - جناب آقای رئیس همکاران ارجمند من درباره این لایحه قانون انتخابات مجلس سنا و مجلس شورای ملی به عنوان موافق مشروط سخن می‌گویم. یکی از پایه‌های اساسی دموکراسی انجام یک انتخابات صحیح و سالم است، اما برای انجام یک انتخابات صحیح و سالم ما علاوه بر یک قانون پیش رفته و مترقی به رشد سیاسی و اجتماعی مردم که داشتن سواد و از همه مهم‌تر به داشتن یک فضای سیاسی سالم احتیاج داریم یعنی فقط یک قانون انتخابات مترقی و پیشرفته نیست که سبب می‌شود که در مملکتی یک انتخابات صحیح و سالم انجام بشود و همان‌طور که می‌دانیم براساس قانون فعلی در گذشته انتخاباتی انجام شده در این مملکت که خیلی موارد این انتخابات صحیح و درست نبوده و نمایندگان واقعی مردم نتوانسته‌اند در مجلسین ایران حضور پیدا کنند ولی شما دیدید که با اتکا به همین قانون در موقعی که فضای سیاسی ایران که فضای سالمی بود یعنی فضای رستاخیز به وجود آمد و نمایندگان واقعی مردم به مجلسین ایران راه پیدا کردند در بین نمایندگان رستاخیز کسانی هستند که شاید چهار یا پنج دوره کاندیدای نمایندگی مجلس بودند در بین مردم رأی هم داشتند ولی نتوانستند به مجلس راه پیدا کنند ولی در دوران رستاخیز همان‌طوری که عرض کردم با استفاده از همین قانون انتخابات چون به امر رهبر مملکت دولت مسئول بود که یک انتخابات صحیح و سالم را انجام دهد نمایندگان واقعی مردم برگزیده شدند در جلسه گذشته و همچنین در این جلسه عده‌ای دوستان با چنان شدت و حدت به این لایحه حمله کردند و گفتند که این لایحه مخالف قانون اساسی تدوین شده ولی من هر چه گوش کردم دلایل را نشنیدم و استنباط نکردم که این لایحه قانون مخالف قانون اساسی باشد. دوستان عزیز اینجا، جایگاه مقدسی است ما وظیفه داریم که از این جایگاه مقدس به نام نماینده ملت حرف خودمان را بزنیم ولی ما نمی‌باید از این جایگاه مطالبی را مطرح بکنیم حرف‌هایی را مطرح بکنیم که مطابق منطق و اصول نباشد و یا خدای‌نکرده خواسته باشیم طغیان احساسات به وجود بیاوریم چه در داخل مجلس و چه در خارج مجلس و بعد هم در این موقعیت حساس از مملکت، در این موقعیت که تحریکات اجنبی علیه ملت ما در جریان است در این موقعیت که عده‌ای آگاهانه علیه منافع ملی ما تحریک و دسیسه می‌کنند، ما بهانه دست آنها بدهیم که بگوییم که در مجلس ایران لایحه‌ای مطرح است که مخالف قانون اساسی است. دوستانی که این مطلب را در مجلس شورای ملی مطرح کردند بعضی‌ها وکیل دادگستری، قاضی دادگستری هستند، آگاه هستند درباره مسائل حقوقی و قضایی و بعضی‌ها عضو کمیسیون دادگستری هستند چرا در کمیسیون دادگستری نرفتند حرف‌های خودشان را بزنند؟ چرا نرفتند بگویند که این لایحه قانو مخالف قانون اساسی است؟ ولی می‌آیند پشت این تریبون و با صدای بلند اعلام می‌کنند که این لایحه قانون مخالف قانون اساسی (دکتر طبیب - نماینده در ابراز عقایدش آزاد است) من می‌خواهم عرض کنم که نماینده مجلس حق دارد عقیده خودش را در جلسه علنی و یا در کمیسیون‌های مجلس ابراز بکند. ولی اگر حرفش از روی منطق و اصول هست چرا در کمیسیون‌های مجلس مطرح نمی‌کند (دکتر طبیب - رأی نهایی را مجلس تعیین می‌کند) پس اگر کسانی فقط مطالب خودشسان را از پشت این تریبون مطرح می‌کنند و مخصوصاً در کمیسیون‌های مجلس نمی‌روند و مطرح کنند برای ابراز عقاید خودشان شاید نظرات خاصی را داشته باشند که ما از نمایندگان رستاخیز چنین انتظاری را نداریم جناب آقای دکتر طبیب دوران فراکسیون بازی تمام شده ولی ما می‌دانیم که افرادی از گروه‌های مشخص که در اطاق‌های دربسته جلساتی را تشکیل دادند می‌آیند در پشت این تریبون حرف‌های مشخص و شبیه به هم را بیان می‌کنند (دکتر طبیب - اسم بیاورید و مبهم نفرمایید) در این مجلس از نماینگان مجلس هستند که سابقاً عضو حزب ایران نوین بودند یا سابقاً عضو حزب مردم بودند یا سابقاً عضو حزب ایرانیان بودند (دکتراسفندیاری - مثل خودتان) ولی ما می‌بینیم که هیچ گونه فراکسیونی در مجلس رستاخیز ندارند و ما نمی‌باید در مجلس رستاخیز فراکسیون بازی داشته باشیم و به وحدت رستاخیز و یکپارچگی رستاخیز با این عمل خودمان لطمه وارد کنیم. می‌توانیم حرف‌های خودمان را بزنیم ولی خارج از فراکسیون بازی و گروه‌بندی بعضی از این دوستان به این لایحه قانون شدیداً حمله کردند و مخصوصاً حمله این دوستان بیشتر متوجه هیئت اجرایی است که در این قانون وظیفه مهمی را به عهده دارد و این هئیت اجرایی را مقایسه کردند با انجمن نظارت مرکزی در قانون فعلی و گفتند که انجمن نظارت مرکزی که با دعوت گروه‌های شش‌گانه و دوازده نفر از معتمدین محل تشکیل می‌شود، یک انجمنی است که صددرصد جنبه مردمی دارد ولی هیئت اجرائی که مطابق این قانون تشکیل می‌شود جنبه دولتی دارد من می‌خواهم عرض بکنم که آن انجمن نظارت با این هئیت اجرایی تفاوت زیادی ندارد. و برای این که شما مطلب را به خوبی استنباط بفرمایید من قسمتی از ماده ۱۴ و ماده شانزده و ماده هفت قانون فعلی را قرائت می‌کنم، در ماده چهارده نوشته شده است که در مرکز هر حوزه انتخابیه مطابق جدولی که منضم به این قانون است حکمومت محلی به محض وصول دستور وزارت داخلی برای تعیین انجمن نظارت مرکزی بیست و چهار نفر از طبقات شش‌گانه اصناف، علما، تجار، زارعین و دهقانان و دوازده نفر از معتمدین اهل محل که معروف به امانت و با سواد باشند دعوت می‌کند، شما ملاحظه می‌کنید که مطابق ماده ۱۴ حکومت محلی یعنی فرماندار این سی و شش نفر را تعیین می‌کند، خوب به خاطر بیاورید جریانات گذدشته را چه بسیاری اوقات فرماندار یا حکومت محلی این سی و شش نفر را طوری دعوت می‌کرد که مطابق خواست یک کاندیدای معینی بود تمام انتخاباتی که قبل از رستاخیز در این مملکت صورت گرفته و مورد ایراد هست، به این خاطر است که حکومت محل یا فرماندار مطابق میل کاندیدای معینی این سی و شش نفر را دعوت می‌کرد بنابراین ملاحظه می‌کنید که اگر در هیئت اجرایی این قانون چهار نفر مقام دولتی هستند و بگوییم که این چهار نفر با فرماندار تن واحد هستند و رأی‌شان یکی هست و نظرشان یکی است و سه نفر هم به عنوان معتمد محل انتخاب می‌شوند در گذشته هم یعنی در همین قانونی که داریم سی و شش نفری که دعوت می‌شدند با میل فرماندار و اراده فرماندار بود ولی نکته حساس در این است که انتخابات ما کیفیت رأی‌گیری به چه صورت باشد. در گذشته یعنی باز مطابق قانون فعلی شعب اخذ رأی توسط این انجمن نظارت به وجود می‌آمد که این انجمن نظارت هم مطابق میل خودش اشخاصی را که مورد نظرش بود انتخاب می‌کرد برای شعب اخذ رأی و بعد هم با آن کیفیتی که می‌دانید در گذشته اخذ رأی به عمل می‌آمد. ولی در این لایحه قانون‌دوستان عزیز دقت بفرمایید در این لایحه قانونی انجمن‌های نظارتی که اخذ رأی می‌کنند از معتمدین محلی هستند یعنی دیگر در این انجمن‌های نظارت که اخذ رأی می‌شود هیچ‌گونه مقام دولتی وجود ندارد و از همه مهم‌تر این که کاندیدا می‌تواند یک ناظر دقیق هم در این انجمن نظارت بگذارد. بنابراین وقتی که انجمن نظارت از معتمدین محل انتخاب می‌شود و کاندیدا هم می‌تواند ناظر بگذارد و فضای سیاسی مملکت هم پر باشد که واقعاً بخواهند مانند زمان رستاخیز یک انتخابات صحیح و دقیق را انجام بدهند آیا دیگر نامزدهای نمایندگی چه بیمی دارند و چگونه می‌گویند که مقامات دولتی و مسئولین دولتی می‌توانند جلوی آزادی انتخابات را بگیرند. دوستان عزیز شما اگر در انتخابات رستاخیز موفق شدید به این خاطر بود که در شعب اخذ رأی هیچ گونه تقلبی نبود و ناظر شما کاملاً دقت می‌کرد و مواظب بود که هیچ‌گونه تقلبی در انتخابات نشود.
رئیس - آقای دکتر وقت شما تمام شد.
دکتر تجدد - با اجازه جناب رئیس چون وقتم تمام شده است صحبتم را طی دو دقیقه تمام می‌کنم و به طور خلاصه عرض می‌کنم، قانون فعلی را بخوانید و این لایحه قانون را هم با دقت اگر نخوانده‌اید با دقت بخوانید متوجه خواهید شد که اولاً این لایحه قانون از استحکام بیشتری برخوردار است (منصور صادقی - لایحه قانون چیست؟ بفرمایید لایحه) اجازه بدهید، این لایحه از استحکام بیشتری برخوردار است. دوم این که ابهاماتی که در قانون فعلی وجود دارد در این لایحه در نظر گرفته شده است بسیار مهم هستند و صحت انتخابات را تضمین می‌کنند اگر واقعاً به مرحله اجرا دربیاید بعضی شرایط که در مورد انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان در قانون فعلی موجود است در این لایحه این شرایط کمتر شده و محدودتر شده برای این که هم انتخاب‌کنندگان و هم انتخاب‌شوندگان بتوانند یک مشارکت بیشتری داشته باشند. به هر حال من امیدوارم که این لایحه با پیشنهادات مختلفی که از طرف نمایندگان محترم داده شده این پیشنهادات مورد توجه قرار بگیرد و به صورت یک لایحه بهتری درآید و تبدیل به قانون شود و ملت ایران بتواند از این قانون که به مراتب از قانون قبلی مترقی‌تر و پیشرفته‌تر است استفاده کند. متشکرم (احسنت - احسنت).
رئیس - چند نفر دیگر از همکاران ارجمند تقاضای صحبت کرده‌اند باز پیشنهادی رسیده است که این لایحه در شور اول برگردد به کمیسیون این پیشنهاد قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ریاست محترم مجبس شورای ملی
- از آنجا که با توجه به توضیحات اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان مجلس شورای ملی که پیرامون لایحه انتخابات مجلس شورای ملی و سنا و همچنین اهمیت لایحه مزبور و این که ضرورت دارد لایحه با بررسی مجدد و در فرصت مناسب تحت مداقه قرار گیرد و آن گاه برای طرح در جلسه علنی مجلس شورای ملی تقدیم شود پیشنهاد می‌گردد لایحه به کمیسیون برگشت داده شود تا با توجه به جمیع ملاحظاتی که از طرف نمایندگان محترم تاکنون مطرح گردیده است تنقیح گردیده و برای شور اول مجدد به جلسه علنی اعاده می‌گردد.
- دکتر شیروانی - محسن پزشکپور - دکتر پرویز اربابی - منوچهر یزدی.
رئیس - کدام یک از آقایان توضیح می‌دهند؟ آقای پزشکپور بفرمایید.
پزشکپور - توضیحی که می‌بایست عرض کنم درواقع در خود پیشنهاد مطرح است، نمایندگان محترم عنایت فرمودند که دو جلسه است به تفصیل پیرامون این لایحه گفته می‌شود و در واقع من نمی‌خواهم که دقیقاً اینجا توصیف کنم که اکثریت قریب به اتفاق که در اینجا سخن گفته‌اند چه توضیحاتی بیان داشتند، مطالب آنها را نمایندگان محترم و جناب وزیر کشور و نمایندگان دولت استماع فرمودند و با توجه به اهمیتی که این لایحه دارد، لااقل همین سخنان و تذ کارهای مبسوط، له یا علیه، نشان می‌دهد که این لایحه در آن حد از اهمیت است که برای مملکت سرنوشت‌ساز است و ایجاب می‌کند حال که نقطه‌نظرهای متعددی در مجلس مطرح شد و نقطه‌نظرهای مشخص گردید با توجه به این جهات، لایحه به کمیسیون برگردد و یک لایحه جامع‌تر و کاملتری با در نظر گرفتن تمام ملاحظات و مسائل مختلف که به وسیله خانم‌ها و آقایان گفته شد، به مجلس بیاید. با توجه به اینکه در موارد مختلف چه از طرف مقام ریاست و چه با رأی نمایندگان محترم لوایحی که در این حد از اهمیت بوده به این کیفیت عمل شده است، بنابراین انتظار دارم که هم نماینده دولت موافقت کند و هم نمایندگان محترم مجلس، که این لایحه به کمیسیون برگردد، متشکرم.
رئیس - آقای نوذر صادقی جنابعالی با برگشتن لایحه به کمیسیون مخالفید؟
نوذر صادقی - بله.
رئیس - بفرمایید.
نوذر صادقی - با اجازه مقام محترم ریاست بنده از آن روزی که این لایحه انتخابات را در روزنامه‌ها دیدم تمام مواد و جزئیات آن را مطالعه کردم که اگر یک موقعی لازم شد درباره آن صحبت کنم. درباره پیشنهاد جناب آقای پزشکپور و همکاران دیگر باید عرض کنم که جناب پزشکپور من هر چه آیین‌نامه داخلی مجلس را مطالعه کردم ماده به خصوصی پیدا نکردم که این پیشنهاد شما را مجوز بدهد (یزدی - رأی، رأی مجلس است و این رأی درست است) جناب یزدی شما هم جزو پیشنهاددهندگان بودید و یکی از شما پیشنهاددهندگان می‌توانست صحبت کدن که کرد اجازه بدهید من هم حرفم را بزنم، حرف من این است که هر پیشنهادی لازمه‌اش تطابق با مواد و آیین‌نامه‌های داخلی مجلس است و برای این پیشنهادی که شماها کرده‌اید، ماده‌ای نداریم، اما چون ما تعصبی نداریم همان‌طور که جناب پزشکپور فرمودند با توجه به طبع این لایحه و قانون و با توجه به این که نمایندگان محترم مجلس شورای ملی درباره این موضوع خیلی صحبت کردند و احساس می‌کنم که بیشتر نمایندگان محترم اعتقادشان بر این است که این لایحه به کمیسیون برگردد، می‌خواهم با اجازه مقام محترم ریاست عرض کم که ما فقط یک ماده قانونی در آیین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی داریم و آن ماده ۵۴ است که می‌گوید اگر چنانچه طرح یک لایحه قانونی مستلزم این است که مطالعه بیشتر و دقت بیشتری بشود به پیشنهاد و دستور رئیس مجلس و تصویب همه نمایندگان می‌رود به کمیسیون خاصی منتخب از نمایندگان مجلس که پنج نفر از هر کمیسیونی انتخاب شوند و در آن کمیسیون خاص این مساله مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد نه این که برگردد به کمیسیون. من عین ماده ۵۴ را قرائت می‌کنم: «مجلس به ملاحظه اهمیت هر طرح یا لایحه قانونی می‌تواند به جای ارجاع به کمیسیون دائمی مربوط با درخواست رئیس مجلس یا پیشنهاد پنج نفر از نمایندگان رأی دهد که از هر شعبه یا کمیسیون دو یا سه نفر برای عضویت کمیسیون خاص جهت رسیدگی به آن طرح یا لایحه انتخاب شود. به این کیفیت که بعد از توضیح مختصر رئیس مجلس یا یکی از امضاکنندگان و نطق مختصر یک مخالف و یک موافق - در حدود پنج دقیقه - به لزوم انتخاب مزبور رأی گرفته می‌شود (رحیمی‌لاریجانی - این ماده به این مساله مربوط نیست) و هرگاه طرح یا لایحه قانونی مشابهی پیشنهاد شود...
رئیس - آقای نوذر صادقی وقت شما تمام است. البته هیچ مانعی ندارد که مجلس شورای ملی رأی بدهد که این لایحه برای مطالعه و بررسی بیشتر به کمیسیون‌ها فرستاده شود. این عمل مخصوصاً در شور دوم گاهی اوقات ممکن است بسیار مفید باشد چون در شور دوم به لایحه رأی داده می‌شود و ممکن است خدای نکرده یک واجبی از دست برود. ولی قاعدتاً در شور اول که نمایندگان محترم آزادند هر نوع پیشنهادی که می‌خواهند تقدیم کنند و در کمیسیون مطرح می‌شود، بنده در جلسه گذشته هم عرض کردم منطقی نیست که لایحه دوباره به کمیسیون برگردد الان هم چنانچه نمایندگان محترم واقعاً در مواد این لایحه نظراتی داشته باشند می‌توانند به کمیسیون‌ها بروند و بحث کنند چون جای این بحث‌ها که در اینجا می‌کنیم اصولاً در کمیسیون‌هاست. معذلک به احترام نمایندگان پیشنهاددهنده رأی می‌گیریم، خانم‌ها و آقایانی که موافقند این لایحه به کمیسیون برگردد خواهش می‌کنم قیام فرمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد. بنابراین به ناچار بحث درباره این لایحه را ادامه می‌دهیم.
- تصویب صورت جلسه روز سه‌شنبه ۹ خرداد ماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی
۶ - تصویب صورت جلسه روز سه‌شنبه ۹ خرداد ماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی.
رئیس - راجع به صورت‌جلسه دفعه گذشته که توزیع شده است نظری نیست؟ (اظهاری نشد) این صورت‌جلسه تصویب می‌شود.
- اخذ رأی نهایی نسبت به لایحه مزایا و معافیت‌های دفتر مشترک هماهنگی امور مربوط به شط‌العرب و ابلاغ به دولت
۷ - اخذ رأی نهایی نسبت به لایحه مزایا و معافیت‌های دفتر مشترک هماهنگی امور مربوط به شط‌العرب و ابلاغ به دولت.
رئیس - در جلسه قبل اعلام وصول لایحه مزایا و معافیت‌های دفتر مشترک هماهنگی امور مربوط به شط‌العرب در مجلس سنا شده است این لایحه عیناً به همان ترتیبی که در مجلس شورای ملی تصویب شده بود در مجلس سنا هم به تصویب رسیده است، بنابراین نسبت به آن با ورقه اخذ رأی می‌شود.
(اسامی نمایندگان به ترتیب آتی به وسیله منشی‌ها آقایان «مهندس صائبی و دکتر رئیسی» اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد)
خانم‌ها و آقایان:
آزموده - اربابی‌اناری - مهین افشارجعفری - بنکدارپور - اردلان - الداغی - بنی‌احمد - تقوی‌لاریجانی - آشوریان - اسحقی‌کاهکش - الموتی - تقی‌زاده‌منتظری - آصف - اسحقی‌نژاد - امیر عشایری - بهار - توتونچی‌افشار - بانو اما آقایان - محمد اسدی - توتونچیان - عبدالهادی - آقایان - اهری - ملک‌منصور اسفندیاری - ایلخانی - بهره‌مند - آموزگار - اسکندری - فرخ‌لقا بابان - پارسا - پری اباصلتی - اسکوئی - بارکزهی - بیات - پارسا مطلق - نیره ابتهاج‌سمیعی - اشرفی - باقرزاده - پردلی - تربتی - ابطحی‌فهلیانی - اعتمادی - باقری - پزشکپور - توکلی - ابوالهدی لنگرودی - اعظمی‌باوندپور - تدین - افتخار - پزشکی - پیشوائی - اخباری - افتخاری - بزرگ‌زاده - پوربردباری - اخلاق‌پور - جهانشاه‌افشار - بسیج‌خلخالی - پیر - تجدد - ادیب مجلسی - سیف‌الله افشار - بقائی‌یزدی - جباری - چهرازی - سید محمد جزایری - جعفری - رئیسی - جلالیان - حسروی‌دارانی - دکتر سعید - سیدمحمد کاظم جزایری - خطیبی - رحمانی - سعیدی - جندقی - رحیم‌زاده‌خوئی - سلیمی - جعفر جوادی - خورشید - رحیمی‌لاریجانی - سلیمانی - سعید جوادی - دادفر - رشید یاسمی - رضوانی - سعادت‌فرد - قدس‌منیر جهانبانی - دانشی - رضوی‌نژادصومعه‌سرائی - جهانشاهی - ویدا داودی - رفعت - سرهنگ‌زاده - چلاجور - درودی - رفعتی - ستوده - حاتمی - دلخوش فومنی - رهبر - سترک‌دره‌شوری - دولتی - ریاضی - ستاری - شادمان‌ولوی - حریری - دهقان - ریگی - هما زاهدی - حیدرزاده‌امین - دهقان‌نژاد - زرگرزاده حاج‌باغلوئی - حیدری - راشدی - سیفی‌اینانلو - صائبی - ژاله ضرابی - محمدحسین غضنفری‌سیدی - نوذر صادقی - ضیائی - طبیب - سید کلال - منصور صادقی - علی طباطبائی - سلیمانی‌سوادکوهی - طرفی - عالمی - شریعت - صبوری‌یزدی - عابدی - غضنفری‌لرستانی - شریفی - ظفری - عادلی‌رانکوهی - قائمی - شهابی - صدر - فلاح مقدم - صدیق اسفندیاری - عاملی - فرهنگ بیگوند - شهرستانی - صدیق‌زاده - قدمی - عبداللطیف شیخ‌الاسلامی - عباس عطائی - مهدی شیخ‌الاسلامی - عباس میرزائی - قاسمی - شیخ‌الاسلامی - بانه - عدل - دکتر فیروزآبادی - قاسم‌زاده - شیروانی - صفری‌پور - قدس ایران دیلی - قاضی - صائب - مهین‌دخت صنیع - عطارد - قادری - لیقوانی - واحدی - وشمگیر - قراگزلوشجاعی - میرلاشاری - لطیفه وحیدی - قربانی‌نسب - ماحوزی - متعالیه نائینی‌طبا - قریشی - مافی - ناظمی - میرزالو - هاشمی‌میاندوآب - قوامی - فاطمه نجیمی‌نائینی - معینی‌قراگزلو - کاسمی - متولی - نصیری - مهرزاد - مظهری - هرزندی - کاشفی - مجتبائی - ملکشاهی - وکیل‌گیلانی - کاظمی - مجتهدی - نظمی - دکتر مهر - فریده هاشمی - دکتر محققی - موسوی‌ماکویی - محمد خانلوی‌عشایری - معتضدی - یزدی - درخشنده کمالی‌آزاد - مجتبی نوری - منتظری - کمیلی‌زاده - منصوریان - کهن - نوربخش‌دماوندی - دکتر منصور - کیان - عصمت مشائی - پروفسور یغمائی - محمدی‌دشتکی - کیوان - نوری‌اسفندیاری - معززی.
آرای موافق ۲۱۵ رأی.
رئیس - لایحه با ۲۱۵ رأی موافق به اتفاق آرا تصویب شد به دولت ابلاغ می‌شود.
موافقین خانم‌ها و آقایان:
آزموده - اربابی‌اناری - مهین افشارجعفری - بنکدارپور - اردلان - الداغی - بنی‌احمد - تقوی‌لاریجانی - آشوریان - اسحقی‌کاهکش - الموتی - تقی‌زاده‌منتظری - آصف - اسحقی‌نژاد - امیر عشایری - بهار - توتونچی‌افشار - اما آقایان - محمد اسدی - توتونچیان - عبدالهادی آقایان - اهری - ملک‌منصور اسفندیاری - ایلخانی - بهره‌مند - آموزگار - اسکندری - فرخ‌لقا بابان - پارسا - پری اباصلتی - اسکوئی - بارکزهی - بیات - پرسا مطلق - نیره ابتهاج‌سمیعی - اشرفی - باقرزاده - پردلی - تربتی - ابطحی‌فهلیانی - اعتمادی - باقری - پزشکپور - توکلی - ابوالهدای لنگرودی - اعظمی‌باوندپور - تدین - افتخار - پزشکی - پیشوائی - اخباری - افتخاری - بزرگ‌زاده - پوربردباری - اخلاق‌پور - جهانشاه افشار - بسیج‌خلخالی - پیر - تجدد - ادیب مجلسی - سیف‌الله افشار - بقائی‌یزدی - جباری - دکتر چهرازی - سیدمحمد جزایری - جعفری - دکتر رئیسی - جلالیان - خسروی‌دارانی - دکتر سعید - سیدمحمدکاظم جزایری - خطیبی - دکتر رحمانی - سعیدی - جندقی - رحیم‌زاده‌خوئی - سلیمی - جعفر جوادی - خورشید - رحیمی‌لاریجانی - سلیمانی - سعید جوادی - دادفر - دکتر رشید یاسمی - رضوانی - سعادت‌فرد - قدس‌منیر جهانبانی - دانشی - رضوی‌نژادصومعه‌سرائی - جهانشاهی - ویدا داودی - رفعت - سرهنگ‌زاده - چلاجور - درودی - رفعتی - ستوده - حاتمی - دلخوش فومنی - رهبر - سترک‌دره‌شوری - دولتی - ریاضی - ستاری - شادمان ولوی - حریری - دهقان - ریگی - هما زاهدی - حیدرزاده‌امین - دهقان‌نژاد - زرگرزاده‌حاج‌باغلوئی - حیدری - راشدی - سیفی‌اینانلو - صائبی - ژاله ضرابی - محمدحسین غضنفری - سیدی - نوذر صادقی - ضیائی - دکتر طبیب - سیدکلال - منصور صادقی - علی طباطبائی - سلیمانی‌سوادکوهی - طرفی - عالمی - شریعت - صبوری‌یزدی - عابدی - غضنفری‌لرستانی - شریفی - ظفری - عادلی‌رانکوهی - قائمی - شهابی - صدر - فلاح‌مقدم - صدیق اسفندیاری - عاملی - فرهنگ بیگوند - شهرستانی - صدیق‌زاده - قدمی - عبداللطیف شیخ‌الاسلامی - عباس عطائی - مهدی شیخ‌الاسلامی - عباس میرزائی - قاسمی - شیخ‌الاسلامی‌بانه - عدل - دکتر فیروزآبادی - قاسم‌زاده - دکتر شیروانی - صفری‌پور - قدس ایران‌عدیلی - قاضی - صائب - مهین‌دخت صنیع - عطارد - قادری - لیقوانی - واحدی - وشمگیر - قراگزلوشجاعی - میرلاشاری - لطیفه وحیدی - قربانی‌نسب - ماحوزی - متعالیه نائینی‌طبا - قریشی - مافی - ناظمی - میرزالو - هاشمی‌میاندوآب - قوامی - فاطمه نجیمی‌نائینی - معینی‌قراگزلو - کاسمی - متولی - نصیری - مهرزاد - مظهری - هرزندی - کاشفی - مجتبائی - ملکشاهی - وکیل‌گیلانی - کاظمی - مجتهدی - نظمی - دکتر مهر - فریده هاشمی - دکتر محققی - موسوی‌ماکوئی - محمد خانلوی‌عشایری - معتضدی - یزدی - درخشنده کمالی‌آزاد - مجتبی نوری - منتظری - کمیلی‌زاده - منصوریان - کهن - نوربخش‌دماوندی - دکتر منصور - کیان - عصمت مشائی - پروفسور یغمائی - محمدی‌دشتکی - کیوان - نوری‌اسفندیاری - معززی.
(ادامه بحث در کلیات لایحه انتخابات مجلس سنا و مجلس شورای ملی).
رئیس - کلیات لایحه انتخابات مطرح است آقای قائمی بفرمایید.
قائمی - جناب آقای رئیس، همکاران محترم، اگر با احساس مسئولیتی بزرگ و با هیجانی به حق و با دقتی بیسار و با وسواسی شدید نسبت به این لایحه انتخابات در مجلس شورای ملی بررسی می‌شود و بحث گفتگو می‌گردد حق است و سزا و شایسته تمام قوای مملکت ناشی از ملت است (صحیح است) این حکم قانون اساسی ماست. محل بروز و ظهور و اعمال این قدرت مجلس، قوه مقننه و وسیله نمایندگان ملت است. ملت ایران قدرت ناشی از خود را می‌بایست از این طریق و با دست نمایندگان و برگزیدگان خود اعمال کند (صحیح است) بنابراین می‌توان گفت به فرض این که لایحه‌ای از این مهم‌تر به قوه مقننه تقدیم شود، نمی‌شود. اینجا دوستان با چنان برداشت و زمینه‌ای که عرض کردم سخن گفتند که من به شخصه بهره بردم ولی گهگاه نصیحت‌های پدرانه‌ای هم شنیدم، شنیدم که خیرخواهانه می‌گویند آقا: برای چه در هر مساله‌ای این همه قانون اساسی را عنوان می‌کنید. من نصیحت پذیر نیستم در این مقام، و مطمئن هستم که همه کسانی که مسئولیت خطیر خویش را در مقام نمایندگی ملت احساس می‌کنند این نصیحت را نخواهند پذیرفت. ما معیار داریم ضابطه داریم. ضابطه ما در قانونگذاری چیست؟ قانون اساسی ایران (صحیح است، احسنت) بنابراینن برای این که مبادا، حتی نادانسته حتی بر مبنای خطا و اشتباه، کوچک‌ترین خدشه‌ای به ساحت مقدس قانون اساسی ایران وارد گردد می‌باید ذره‌بین‌های بسیار قوی هنگام بررسی و بحث رسیدگی نسبت به این لوایح داشته باشیم تا از نظر تطبیقی مطمئن گردیم که صددرصد آنچه که به نام لایحه مطرح است و آنچه که به نام قانون با تصویب قوه مقننه عرضه می‌گردد با قانون اساسی ایران تطبیق کامل داشته باشد بنابراین بسیار اسف‌انگیز است که گفته شود چرا از قانون اساسی در هر موردی این همه حساسیت نشان می‌دهیم. این حساسیت لازمه کار ما و اساس کار ماست. اما با تمام این اوصاف این را هم بگویم که اگر احساس مقابله و جبهه‌بندی در این زمینه می‌شود به هیچ وجه نه منطقی است و نه صحیح و نه صلاح. چه کسی گفته است که دولت تعمداً و با قصد و نیت خواسته است عملی را خلاف قانون اساسی عرضه کند؟ هیچ کدام از ما چنین مطلبی را نگفتیم، چرا چنین توهم می‌شود؟ چرا بعضی بخواهند آن چنان تظاهر به دولتخواهی کنند که یک چنین توهمی بشود؟ چنین چیزی نیست هر کس در اینجا گفت که لایحه با قانون اساسی انطباق ندارد فقط و فقط قصدش این بوده است که هه با هم تلاش کنیم تا مبادا خدشه‌ای به گوشه‌ای از قانون اساسی وارد شود. وگرنه چنین بحثی نبود که دولت با عمد و نیت خاص خواسته باشد لایحه‌ای را خلاف قانون اساسی در ساحت مقدس مجلس شورای ملی عنوان کند. به هیچ وجه من که چنین اعتقادی ندارم و معتقدم که همکاران من آنها را با کمال علاقه‌مندی و دلسوزی بر مبنای وطن‌پرستی شدید اینجا گفتند و جز این نیتی نداشتند (صحیح است) کلیات لایحه به حق با کمال دقت و با وسعت در جریان بررسی است اگر هم پیشنهاد شد که این لایحه به کمیسیون عودت داده شود فقط به خاطر دقت بیشتر و مراقبت زیادتر و توجه کامل‌تر بوده است (در ساعت یازده و بیست و پنج دقیقه آقای مهندس ریاضی کرسی ریاست را ترک و آقای دکتر جواد سعید «نائب رئیس» اداره جلسه را به عهده گرفتند) حال هم که رأی مجلس بر این قرار گرفت که شور اول تمام شود و لایحه به آن صورت به کمیسیون بازنگردد بدیهی است که کمیسیون‌های مربوط می‌باید به دقت پیشنهاداتی را که در این شور شده است بررسی کنند تا نقاط‌ضعف ابراز شده برطرف گردد و من مطمئن هستم که چنین خواهد شد قانون انتخابات علی‌الاصول باید در مسیر و جهت مردمی حرکت کند و اصولاً این مردمند که بالاترین حق خود را اساسی‌ترین حقوق ملی خود را از این طریق می‌یابد تحقق بخشند می‌باید تلاش شود که کار مردم به دست مردم در این حق عظیم اجرا گردد تا آنجا که ضرورت بسیار شدید ایجاب نکند حق نیست که از اعضای قوه مجریه دست اندرکار به صورت اساسی در کار انجام انتخابات باشند قوا منکف است هیچ‌گونه دخالت مستقیم یا غیرمستقیم از جانب قوای سه‌گانه در یکدیگر به حکم قانون اساسی ایران مقدور نیست بنابراین ما حق داریم وسواس نشان بدهیم حق داریم که می‌خواهیم لایحه به صورتی بیرون بیاید که هیچ یک از قوای دیگر نتواند در کار دیگری دخالت کند و احیانآً به حقوق مملکت لطمه بزند این باید پیگیری شود قانون فعلی به عقیده من مایه مردمی داشته است و دارد النهایه ممکن است مبهمات و نارسایی‌های هم داشته باشد که آن را به اعتقاد من حق این بود به جای این همه زحمت زیاد که در تنظیم و تهیه این لایحه به کار رفته است دولت نقاط‌ضعف و ابهامات و نکاتی که احتمال داشت از قانون فعلی کسانی بتوانند سوءاستفاده کندن به صورت اصلاحیه عرضه می‌کرد و نیازی به این همه زحمت که از بای بسم‌الله تا تای تمت را دربردارد نمی‌کشید ولی به هر حال این زحمت کشیده شده است بنابراین می‌باید همین لایحه را بررسی کنیم اگر هم توصیفاتی شده باشد که زائد باشد به عقیده من زیان‌بخش نیست چه اشکالی دارد اما نکاتی را هم به شخصه از دیدگاه حقوقی اینجا عرض کنم و امیدوارم که همکاران عزیز به آن عنایت بفرمایند در این لایحه در حقیقت به جای انجمن نظارت مردمی هیئت اجرایی پیش‌بینی شده است و این هیئت اجرایی همان کاری را می‌کند که در قانون فعلی انجمن نظارت می‌کرد و شنیدم اینجا یکی از همکاران فرمودند انجمن نظارت این لایحه به صورت قاری و قرائت کنند و محاسب نقش دارد و به عقیده من هم چنین است در هیئت اجرایی فرض شده که صلاحیت داوطلبین را این هیئت بررسی می‌کند ما اصلی داریم که وقتی قانونی به کمال رسید از نظر وضع و تشریفات مراحل خودش را انجام داد و توشیح شد و انتشار پیدا کرد فرض این است که آحاد و افراد این ملت از وجود این قانون باخبرند این لایحه هم مثل همه لوایح دیگر تشریفات آن طی شد این فرض محقق است که همگان از وجود آن و تأثیر آن مطلع باشند بنابراین احراز شرایط به چنین کیفیتی به عقیده من صحیح نیست داوطلب خود می‌داند که واجد شرایط هست یا نیست انتخاب‌کننده هم می‌باید بداند به آن کسی که رأی می‌دهد واجد شرایط هست یا نیست حال اگر دستگاه‌های دولت و وسایل ارتباط‌جمعی بیشتر و بیشتر در این باب سخن گفتند و مردم را سریع‌تر آگاه کردند چه بهتر اگر فرض کنیم این صلاحیت‌ها را در ابتدا می‌باید هیئت اجرائی احراز کند و احراز صحت انتخابات هم با اوست پس از تصویب اعتبارنامه و صدور اعتبارنامه از طرف هیئت اجرائی در مجلس چه محلی باقی می‌ماند چه چیزی را بعد مجلس شورای ملی تصویب کند؟ اگر این اعتبارنامه‌ای است که هیئت اجرائی تصویب می‌کند و اگر هیئت اجرائی صحه می‌گذارد پس چه صحبتی را بررسی کنیم بنابراین اگر تصویب اعتبارنامه‌ها در خود مجلس پیش‌بینی شود کاری است اصولی، فکر و هدف از ابتدا همین بوده که راجع به صحت و سقم کار انتخابات و گزینش نمایندگان ملت خود مجلس بررسی کند نه هیئت‌ها به عقیده من به هیج وجه این مطلب با روح دموکراسی ناشی از قانون اساسی ایران تطابق کامل ندارد و این شرایط که انتخاب‌شونده این قید و بند را داشته باشد و ناچار باشد در آن محدوده مقیم باشد برای چیست اگر ملت ایران در هر گوشه‌ای خواست یکی از بزرگان و یکی از کسانی را که دارای شهرت ملی و میهنی است انتخاب کند چرا نتواند انتخاب کند؟ (همهمه نمایندگان) بنده که نمی‌گویم نماینده محل خودش از طرف مردم همان محل انتخاب نشود من می‌گویم اگر یک کسی در یک شهری مثلاً اگر آقای دکتر آموزگار پس از نخست‌وزیری داوطلب بشود در یکی از شهرها در یکی از حوزه‌های انتخابیه نمی‌توانند او را انتخاب کنند؟ چرا نمی‌توانند؟ تفاوت است بین این که حقی را سلب کنیم یا شرط نابه‌جایی را لغو کنیم، من نمی‌گویم حقی را سلب کنید من می‌گویم شرطی که قید و بند ایجاد می‌کند برداریم به هر تقدیر اعتقاد من به عنوان نماینده‌ای از این ملت این بود که عرض کردم و باز هم مؤکداً سخن اول خود را تکرار می‌کنم که نباید تردید داشته باشیم که چه نمایندگان و چه اعضای قوه مقننه و چه اعضای محترم دولت هیچ گاه قصد این را نداشته و ندارند و نخواهند داشت که عملی برخلاف قانون اساسی انجام بگیرد و اگر اینجا یادآوری‌هایی می‌شود و اگر تذکراتی داده می‌شود و اگر نظراتی ابراز می‌شود به جهت پیشگیری از خطای احتمالی نادانسته است نه خدای ناکرده از تعمد و قصد. بنابراین من مطمئن هستم که دولت تعصبی در این زمینه ندارد نه‌تنها تعصب ندارد بلکه او نیز با من و شما یقیناً همگام، همراه و همصدا است که ما لایحه‌ای در زمینه انجام امر انتخابات به وجود بیاوریم که بتواند متضمن حفظ و حراست و نگهبان حقوق ملت ایران باشد (احسنت).
از تصدیعی که به دوستان دادم پوزش می‌خواهم نکته‌ای را هم در جلسه گذشته از جایگاه خودم عرض کردم که یقیناً در صورت مذاکرات ضبط است اینجا گهگاه در جواب گوینده‌ای یا از نظر مقابله فریادهایی می‌شنویم که آقا عوامفریبی نکن. چرا عوامفریبی؟ کدام عوامفریبی؟ من عرض کردم که دیگر ملت ایران عوام به آن معنی ندارد که کسی بتواند هر چقدر حیله‌گر و قصه‌پرداز باشد او را فریب بدهد ما در چنان حدی از رشد اجتماعی هستیم که دیگر نباید این توهم را داشته باشیم و اگر هم باشند، جناب آقای رفعتی، با انقلاب اجتماعی ایران در حکم نابودند این رشد اجتماعی حاصل شده است. به هر تقدیر جناب آقای رامبد و جناب آقای وزیر کشور تذکرات منحصراً در مایه صداقت و اعتقاد صددرصد به این نکته است که همه با هم به سوگند خود وفادار باشیم و با جان خویش و با جود خویش قانون اساسی ایران را پاسداری کنیم گفته شده است و اطمینان دارم شما نیز با من هم‌عقیده‌اید که اگر خدای‌نکرده ابهامی باشد که عملی خلاف قانون اساسی انجام بگیرد اجازه نخواهید داد متشکرم (احسنت).
نائب رئیس - آقای اردلان بفرمایید.
حجت‌الله اردلان - با اجازه مقام معظم ریاست و همکاران محترم به طوری که همکاران زیز مستحضرند نزدیک ۷ ساعت است که همکاران عزیزم در مورد کلیات این لایحه صحبت کردند عده‌ای از دوستان این لایحه را مخالف قانون اساسی می‌دانند و عده‌ای دیگر آن را مخالف نمی‌دانند دوستانی که استناد می‌کنند که این لایحه مخالف قانون اساسی است بیشتر در مورد دو ماده از این لایحه سخن می‌گویند یکی در مورد ماده ۱۱ و یکی در مورد ماده ۳۲ این لایحه. ببینیم ماده ۱۱ این لایحه چیست و چرا می‌گویند مخالف قانون اساسی است. در ماده ۱۱ تصریح شده که نمایندگان مجلس سنا از مصونیت پارلمانی استفاده خواهند برد و این مطلب در سال ۱۳۲۸ به تصویب مجلسین رسیده است و ماده ۳۵ قانون انتخابات فعلی است بنابراین عملی برخلاف قانون اساسی انجام نگرفته است در مورد ماده ۳۲ که مربوط است به نحوه تشکیل هیئت انتخابات، دوستان عزیز در همین دوره که ما انتخاب شدیم مگر هیئت معتمدان تشکیل نشد؟ هیئت معتمدان چه کسانی بودند باز هم از رؤسای ادارات و چند نفر از معتمدان محل بودند که نسبت به آقایان نمایندگان اظهارنظر کردند به جای هیئت معتمدان همان هیئت اجرایی اینجا قید شده است بنابراین و به نظر من عدول از قانون اساسی نشده البته تردید نیست که این لایحه هم مثل سایر لوایح نیاز به تنقیح دارد و این ما نمایندگان هستیم که باید در بهتر کردن آن پیشنهاد بدهیم و آن را بهتر به دولت تقدیم کنیم به هر حال به طور اختصار عرض کردم که مخالف قانون اساسی نیست چون همه ما به قرآن سوگند یاد کرده‌ایم که تا آخرین لحظه حیات از قانون اساسی دفاع کنیم و به این سوگند خود وفادار هستیم (احسنت).
نائب رئیس - آقای دکتر اربابی بفرمایید.
دکتر اربابی - جناب آقای رئیس خانم‌ها و آقایان حضار محترم هیجانی که در دو جلسه اخیر حاکم بود مبتنی بر علاقه و دلبستگی نمایندگان محترم به موضوعات مهمی است که به عنوان لوایح به مجلس شورای ملی عرضه می‌شود حتی شاید این هیجان بود که تعداد کثیری را وادار کرد تا نظریات خودشان را در این مورد بیان کنند من به دقت به فرمایشات همکاران محترم گوش دادم و در اینجا مطالبی که گفته شد تکرار نخواهم کرد ولی به یک نکته مهم و اساسی اشاره می‌کنم، به این ترتیب که یکی از اصول انقلاب موفق ایران اصلاح قانون انتخابات بود و به خاطر همین اصلاح بود که امروز بانوان شایسته با رأی مردم در مجلس حضور دارند و این یکی از نشانه‌های رشد اجتماعی و یکی از نشانه‌های توفیق ملی ما است و بدون شک هر اصلاحی در مقطع زمان قطع نمی‌شود، درست است که با یک اصل انقلابی این اصلاح بزرگ در انتخابات به وجود آمد من احساس می‌کنم که دولت‌های گذشته می‌بایستی مساعی خودشان را متمرکز می‌کردند و با آوردن لوایح بهتری باز هم این اصلاحات را بیشتر می‌کردند برای این که همه ما سربازان انقلاب ایران هستیم و در این راه می‌اندیشیم و به موفقیت آن افتخار می‌کنیم بدون تردید در این لایحه نکات بسیار مثبتی هست که کسی منکر آن نیست یکی از نکات مثبت شرکت دادن جوانان ۱۸ ساله است در رأی دادن و همه دوستان اشاره کردند که جامعه ما یک جامعه جوان است و حقیقتاً همان طوری که تمام شئون زندگی ما دگرگون شده است تفکر جوانان ما هم دگرگون شده است یعنی اگر کسانی می‌گویند جوانان امروز مثل ۱۸ ساله‌های ۲۰ سال پیش فکر می‌کنند این یک برداشت غیرمنطقی خواهد بود، اکنون در هنرستان‌ها، در دبیرستان‌ها، در کارخانه‌ها جوانان بسیار فکوری هستند که دارای شوری زیاد و دارای علاقه سرشار به مسائل ملی و میهنی هستند و فرصت دادن به این جوان‌ها که نمایندگان خود را بتوانند انتخاب کنند یک اقدام اساسی و ارزنده است. من از این جهت به این لایحه با دید مثبت می‌نگرم، نکته دیگری که در این لایحه است و موجب خوشحالی است، توجه به یک اصول اساسی است به طوری که ملاحظه کردند ارکان گرداننده انتخابات شامل هیئت اجرایی، انجمن نظارت، شورای استان و شورای عالی انتخابات است بودن این سلسله‌مراتب با یک شرط که اگر صحیح کار بکنند قطعاً از تمرکز اعتراضات و شکایات به یک مرجع خواهد کاست و مدت طی این مراحل فرصتی خواهد بود که حقایق روشن شود، مطلبی که واقعاً مهم است مساله شورای عالی انتخابات است، ما اگر برای مسائل اساسی مملکت بتوانیم چنین شوراهایی داشته باشیم که افراد ذیصلاح و علاقه‌مند در فرصت‌های مناسب و با آرامش کافی بتوانند مسائل را بررسی کنند، می‌توانند پیشرفت‌های کشورهای دیگر را شناسایی کنند، آنها را بیاورند در مملکت ما با رنگ فرهنگ ما تلفیق بدهند و بهترین و عالی‌ترین روش‌ها را انتخاب بکنند، قطعاً یک شیوه بسیار پسندیده است و کار جالبی است، شروع کار آنها یعنی امکان به وجود آمدن روش‌های جدید یک چنین قوانینی بسیار ارزنده است که بتوانند با یک دید منطقی تمام جزئیات را بررسی کنند و بهترین شیوه‌ها را پیشنهاد کنند و اما با ذکر این ۲ نکته مثبت در اول سخنانم نمی‌خواهم عرض کنم که من با این لایحه صددرصد موافقم، به طوری که آخرین پیشنهاد برگشت این لایحه را من هم امضا کرده بودم و دلیل آن هیجان بیش از حد مجلس بود و من اعتقاد دارم براساس یک شعری که نمی‌دانم آیا صحیح است یا نیست ولی می‌گوید که:
- با اضطراب، کار مهیا نمی‌شود
- از سرعت است که سیل دریا نمی‌شود
واقعاً لایحه انتخابات (عرض کردم نمی‌دانمن این شعر درست است یا نه ولی به مفهومش من اعتقاد دارم) (یکی از نمایندگان - چی گفتید سیل؟) اربابی - بله سیل! من در جلسه اخیر واقعاً متعجب شدم که چرا ما فرصتی به وجود بیاوریم که کسانی که در اینجا قرار می‌گیرند.
تک تک آنها برای خودشان دارای مسئولیت قانونی و اجتماعی هستند و حالتی ایجاد کنیم که عده‌ای صدای خودشان را بلند کنند، البته شاید این اولین جلسه‌ای بود که من جلسه را اینطور متشنج دیدم، شاید کسانی که سابقه پارلمانی بیشتری دارند این را عادی بدانند، من از این نظر واقعا برگشت لایحه را امضا کردم و معتقد هستم که این کار مهم را باید با آرامش و وقار و تعمق زیاد انجام داد البته خود لایحه چرا اهمیت دارد؟ برای اینکه این لایحه ناظر به امر مهم است، امر مهم زندگی آینده پارلمان ایران است، کسانی که در ۸۰ سال گذشته در این صندلی‌ها نشسته‌اند و نتیجه افکار و آرای خودشان را از پشت این تریبون گفته‌اند برآورد همه این نظرات زندگی امروز پارلمان ما است و ما هم در مقابل نسل‌های آینده واقعا متعهد هستیم قدم‌هایی برداریم که در آینده شاسیته‌ترین، آگاه‌ترین، وطن‌پرست‌ترین، تواناترین نمایندگان بتوانند در این کرسی‌ها جلوس کنند، هدف این است از این نظر ما متعهد هستیم، برای نسلی که بعد از ما خواهد آمد همان‌طور که نسل‌های گذشته این تعهد را انجام داده‌اند و ما حالا اینجا هستیم، باید به این مسائل و جزئیات این لایحه بدون تعصب نگریست و به اصول اندیشید، نباید بگذاریم تعصیب صنفی یا گروهی یا تمایل‌ها، دوستی‌های موقت ما را تحت‌تأثیر قرار دهد در جایی که باید با صراحت بگوییم نباید پوشیده یا ناقص بگوییم، برای این که وظیفه پارلمانی ماست، من شخصاً احساس می‌کنم قدرت این مجلس مساوی است با جمع قدرت تک‌تک نمایندگان در حدود مقررات که برای ما اجازه می‌دهد و اقتدار قوه مقننه از جمع وقار و اقتدار و تلاش نمایندگان مجلس شورای ملی و سنا به وجود می‌آید پس ما باید شرایطی به وجود بیاوریم که ملت ایران بتوانند بهترین‌ها را به مجلس بفرستند در همین بخش که تشکیلاتی به وجود می‌آید برای انجام انتخابات باید این تشکیلات حافظ آرمان‌های مردم آن منطقه باشد و بتواند این ایده‌ها و اندیشه‌ها را که به صورت یک نماینده دلسوز واقعی وطن‌پرست متفکر و شاهدوست است به این مجلس بفرستد من صددرصد اعتقاد دارم که هدف دولت هم همین است مگر دولت و ملت از هم جدا است؟ در زمانی که شاهنشاه می‌فرمایند همه ما به یک سو می‌نگریم همه ما یک هدف داریم از این نظر کاملاً مناسبت دارد و وظیفه ما ایجاب می‌کند لایحه را دقیقاً بررسی کنیم در مفاد لایحه که من شخصاً پیشنهاداتی را تهیه کرده‌ام و نیز تعدادی از دوستان امضا کرده‌اند ولی اصول را در این لایحه واقعاً باید مراعات کرد در هیئت اجرایی انتخابات چهار نفر مقام دولتی و سه نفر از مردم منظور شده است هیچ کس منکرش نیست که اگر این هیئن اجرایی بتواند نظرات آن منطقه را بداند و آشنا باشد قطعاً کارش بهتر است ولی فرض بکنید که فرمانداری که دو ماه است به آنجا رفته است رئیس آموزش و پرورش که ۶ ماه در آنجا بوده است و رئیس آماری که یک سال آنجاست به هیچ وجه گذشته آن منطقه را نمی‌دانند و به هیچ وجه آن فراغت را ندارند که به گذشته آن منطقه بیاندیشند تاریخ انتخابات گذشته‌ها را به یاد ندارند و خوشبختانه در این اواخر اغلب فرمانداران ما از طبقه جوان هستند و حتی یک دوره انتخاباتی هم برگزار نکرده‌اند بنابراین ما معتقد می‌شویم که در این اقدامات مردمی باید رنگ مردمی غلبه بکند و از این نظر من پیشنهاد دادم که تعداد این معتمدین به ۷ یا ۸ نفر افزایش پیدا کند همه ما می‌دانیم که همه خانم‌ها و آقایان معتمدین که در شهرستان‌ها هستند اینها اغلب از تحصیلات بالا برخوردار نیستند ولی من بارها دیده‌ام که همین معتمدان با زبان ساده خودشان مقتضیات منطقه را روی میز آقای فرماندار می‌ریزند و با هم تلفیق می‌دهند در نتیجه در این هیئت اجرایی بودن تعداد بیشتری از معتمدین محلی لازم و مفید است و اما اگر در همچون مجمعی به سوی مردم و به سوی نمایندگان دولت نظر بکنیم می‌بینیم که یک جا خالی است در اینجا بین مردم و نماینده سازمان‌های دولتی که مجری مقررات هستند باید کسانی هم باشند به لحاظ شغل خودشان و ماهیت وظیفه خودشان حالت ناظر بی‌طرف داشته باشند در این کار بسیار به جا است که دادستان و یا رئیس دادگستری شهرستان هم بتوانند شرکت کنند تا اینها با یک جلسه جامع‌تری تصمیم خود را بگیرند. نکته دیگری که می‌خواستم اشاره بکنم مربوط است به حائز اکثریت رأی که در جریان رأی و جریان انتخابات فاقد صلاحیت می‌شود و در این مورد یک تصمیم قانونی در لایحه پیش‌بینی شده است که نکته‌ای دارد و بسیار حائز اهمیت است اگر نفر بعدی بخواهد به جای حائز اکثریت انتخاب بشود خودبه‌خود انگیزه یک سلسله فعالیت‌های ناصواب را اینجا ایجاد کرده‌ایم که کویا در گذشته هم این چنین حالتی نبوده است بنابراین در این خصوص هم پیشنهاد کرده‌ام و حالا هم اظهار می‌دارم که حائز اکثریت رأی نباید تا زمانی که انتخاب انجام می‌گیرد فاقد صلاحتی شود و اگر فاقد صلاحیت شد انتخابات آن منطقه باید تکرار بشود تا مردم الزاماً مجبور نشوند که نفر دوم را برای مجلس بفرستند مطلب دیگری که می‌خواستم اشاره کنم در شرایط داوطلبان مجلس سنا اشاره‌ای رفته است بر وکلای دادگستری و کسانی که تحصیلات قضائی و سابقه وکالت دارند البته بودن چنین تخصص‌ها و دارندگان چنین دانش‌ها در مجامع قانونگذاری بسیار مغتنم است ولی در قوانین هم تنها جنبه قانونی و قضایی آن مطرح نیست بلکه اگر ما معتقد هستیم کسانی که دارای تحصیلات عالی هستند و دارای تجارب اجتماعی هستند آنها نیز بتوانند به مجلس سنا راه پیدا کنند پس چه بهتر خواهد بود که این سابقه تحصیلی و کار را برای تمام رشته‌های تحصیلات عالی دانشگاهی تعمیم بدهند تا همه کسانی که واقعاً در خودشان استعدادی سراغ دارند اگرچه رشته سیاسی و حقوقی را نخوانده‌اند ولی در مسائل سیاسی و اجتماعی وارد هستند آنها نیز بتوانند به مجلس سنا راه پیدا کنند پس چه بهتر خواهد بود که این سابقه تحصیلی و کار را برای تمام رشته‌ها تعمیم بدهند تا کسانی که واقعاً در خودشان استعدادی سراغ دارند بتوانند در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی وارد شوند در این مورد هم من پیشنهادهای زیادی داده‌ام نکته آخر این که می‌خواهم بگویم به لحاظ علاقه‌ای که نمایندگان محترم به این لایحه داشته‌اند پیشنهادی زیادی به کمیسیون‌ها داده‌اند من امیدوارم که با دقت نظر مورد بررسی قرار گیرد تا آنچه که منطقی و صحیح بوده و مورد علاقه نمایندگان محترم است برگزیده بشود و لایحه به صورت کاملتری دربیاید و به آن شأنی برسد که مجلس بیست و چهارم بگوید که با تصویب قانون کامل و جامع برای انتخابات مجلسین در توفیق و تکمیل یکی از اصول مهم انقلاب شاه و ملت که اصلاح قانون انتخابات بوده است قدم مؤثری برداشته است. (احسنت)
نائب رئیس - آقای دکتر واحدی بفرمایید.
دکتر واحدی - با اجازه جناب رئیس و همکاران محترم لایحه انتخابات مجلس شورای ملی و مجلس سنا از همان روزهای نخست تقدیم به مجلس شورای ملی مورد کمال توجه نمایندگان مردم واقع شد و نسبت به مواد مختلف آن بین نمایندگان، جدا از کمیسیون‌های کشور و دادگستری نیز بحث‌های فراوان به عمل آمد. از آنجا که لایجه انتخابات ارتباط بی‌تردید با دموکراسی و تحقق اصول قانون اساسی دارد و هر نوع ضعف و فتوری که در مواد این قانون وجود داشته باشد درواقع ضعف و ناتوانی است که بر پیکر آزادی و دموکراسی در جامعه وارد می‌شود و از آنجا که قانون انتخابات خود بزرگ‌ترین سند و مدرک قضاوت جهان نسبت به شیوه گزینش و انتخاب نمایندگان ملت و تشکیل مجلسین ایران است لذا با این احساس مسئولیت و به منظور پاسداری از اصول متقن قانون اساسی و حراست از آزادی‌های ملت ایران در خصوص انتخابات مجلسین که در عصر رستاخیز مورد تأکید خاص شاهنشاه قرار گرفته است نظریه خود را نسبت به موارد نقص این لایحه حساس و سرنوشت‌ساز من‌حیث تشکیل قوه مقننه اعلام می‌دارم. گرچه بعضی از دوستان در ضمن بیاناتشان به عنوان دفاع از لایحه دولت اعلام داشتند که هر نوع ایراد به این لایحه و اعتراض به مغایرت آن با قانون اساسی یعنی اینکه اعضای دو کمیسیون کشور و دادگستری نسبت به این لایحه بی‌مسئولیت بررسی کردند و دقت کافی به عمل نیاوردند ولی من به عنوان یک عضو کمیسیون کشور باید اعلام کنم که چنین نیست و از آنجا که در کمیسیون‌ها نیز با علاقه‌مندی کامل نمایندگان اظهارنظر کردند این لایحه براساس نظر اکثریت حاضر در جلسات تصویب شد و به جلسه علنی آمد. من خودم در کمیسیون کشور نسبت به ایراداتی که در اینجا عنوان می‌کنم به تفصیل صحبت کردم و حتی در آن جلسه نسبت به این موارد موضوع مراعا گذاشته شد ولی بعداً در جلسه‌ی دیگر که من به دلیل حضور در حوزه انتخابیه‌ام نتوانستم در جلسه کمیسیون شرکت نمایم با نظر سایر اعضای کمیسیون شکل فعلی را حفظ و تصویب نمودند. به هر تقدیر چون موضوع نظر اکثریت مطرح بوده لذا لایحه با نظر اکثریت تصویب و به جلسه علنی آمد. بنابراین در کمیسیون‌ها هم مسلماً افرادی بودند که نسبت به لایحه ایراداتی داشتند و چون در آن جلسات در اقلیت قرار گرفتند لذا در جلسات علنی با استفاده از فرصت قانونی که دارند به طرح نظر و عقیده خود می‌پردازند و من هم در مقام انجام این وظیفه حساس نمایندگی مردم هستم و چون ایراداتم به لایحه انتخابات در کمیسیون کشور به نحوی که گفتم مورد توجه واقع نشده است لذا با احساس مسئولیتی که مثل سایر همکاران در قبال این امر خطیر دارم به طرح آن در این مجلس محترم می‌پردازم و پیشنهاداتم را نیز تقدیم می‌کنم.
نمایندگان محترم به خوبی استحضار دارند که هر که در این دوره حساس بر کرسی نمایندگی مردم در مجلس تکیه زده است با رأی مردم و در پرتو برگزاری یک انتخابات سالم و تضمین شده از حیث صحت و امانت و درستی به خانه ملت پای نهادند.
اگر تلاش صمیمانه بازرسی شاهنشاهی و بازرسان دلسوز و میهن‌پرست این سازمان خدمتگزار صدیق شاهنشاه نمی‌بود که مثل عقاب در هر حوزه انتخابیه ناظر بر حسن جریان انتخابات بودند و اگر قاطعیت و نفوذناپذیری شخص نخست‌وزیر که آن زمان وزیر کشور بودند در این زمینه نمی‌بود و شیوه‌های نظارت دقیق انجمن نظارت منتخب کاندیداها اعمال نمی‌شد امروز چهره‌های دیگری نمایندگان ملت ایران را تشکیل می‌دادند در این مجلس رستاخیز که شاهنشاه به هنگام افتتاح دوره جدید قانونگذاری اعلام فرمودند که این طبیعی‌ترین انتخاباتی بود که در ایران انجام شده است و بالمال نمایندگان مجلس رستاخیز را به عنوان طبیعی‌ترین اعضای مجلسین ایران مورد عنایت قرار دادند، در این مجلس چهره‌های یک دست که برگزیده نفوذها و حمایت شده قدرتمندان باشند وجود ندارد و هشدار شاهنشاه در هنگام افتتاح دوره ۲۴ قانونگذاری مبنی بر این که در مجلس رستاخیز تنی چند حتی صاحب ثروت نمی‌توانند مدافع منافع هم‌گروه‌های خود باشند بلکه باید آرمان حفظ منافع ملت ایران را تعقیب کنند، خود بهترین دلیل بر لزوم جلوگیری از هر نوع عامل بازدارنده تجلی اراده ملت در انتخاب اعضای مجلسین می‌باشد مجلسی که باید مثل مجلس رستاخیز مدافع حقوق طبقه خاصی نباشد باید از حیثیتی این چنین برخوردار باشد که مبعوثان ملت از کارگر - کشاورز - صنفی - دانشگاهی و در مفهوم گسترده‌تر صاحبان فکر و اندیشه باشند، حقیقت آشکاری هست و اکنون مجلس ایران با این ترکیب جامع و در عین حال طبیعی و غیرساختگی خود مدافع حقوق همه گروه‌های ملت ایران است. چرا که این مجلس مولود مشارکت مؤثر و بالفعل مردم ایران در پرتو رستاخیز امیدبخش ملت ایران است و این حزب با این جامعیت و گسترش خود ارمغان ارزنده انقلاب ایران است که از ویژگی بین و آشکار آن توجه به زندگی همه مردم ایران از هر گروه و دسته و طبقه‌ای است چه انقلاب ایران به فرموده شاهنشاه، بدخواه هیچ کس نبود و خیرخواه همه بود بنابراین مجلس می‌تواند ترجمان این روحیه باشد که چهره‌های مورد وثوق و اعتقاد همه گروه‌ها را در دل خود جای داده باشد و چنین مجلسی نیز وقتی می‌تواند وجود خارجی پیدا کند که انتخابات مجلس در یک فضای سرشار از اطمینان و قاطعیت و بر مبنای همان اصول استوار باشد که در انتخابات مجلس رستاخیز بوده است یعنی ترکیب متجانس و امیدبخش دولت قاطع و صحیح‌العمل‌نظارت دستگاهی که به حق چشم و گوش شاه بوده و هست و نظارت با قدرت و حمایت شده مردم از طریق انجمن‌های نظارت بر انتخابات و در مورد بازرسی شاهنشاهی، اگر در قانون ضرور نباشد که پیش‌بینی نظارت این سازمان در امر حساس انتخابات بشود مسلماً به هنگام اجرا و عمل همکاری این سازمان حساس که مورد وثوق کامل شاهنشاه و مورد احترام و اعتماد فوق‌العاده ملت ایران است، برای تضمین آزادی انتخابات از ضرورت‌های محتوم و اجتناب‌ناپذیر است. اما آنچه در قانون فعلی انتخابات آمده است چنین است که درواقع وظایف اصلی نظارت بر انتخابات را به هیئت اجرایی مرکب از فرماندار و رؤسای ادارات آموزش و پرورش بهداری و ثبت‌احوال و ۳ معتمد محل به انتخاب این چهار نفر مقام دولتی محول کرده‌اند. همین هیئت انجمن‌های نظارت را تعیین می‌کند که آرا را اخذ می‌کنند ولی نتیجه آرا هر شعبه اخذ رأی را هیئت اجرایی جمع زده و اعلام می‌کند. تنها فرصت نظارتی که برای کاندیداها قائل شده‌اند این است که آنان می‌توانند برای هر انجمن نظارت یک ناظر معرفی کنند و بنابر آنچه که در شرح اختیارات این ناظر آمده این است که فقط حق حضور در جریان رأی‌گیری و خواندن آرا دارد و انجمن نظارت هم نظرات وی را در صورت‌جلسه درج می‌کند، درواقع یک نظارت اطلاعی بسیاربسیار بی‌تأثیر برای ناظر معرفی شده از سوی کاندیدا پیش‌بینی شده است در حالی که انجمن‌های نظارت بر انتخابات که قبلاً و به موج قانون موجود پیش‌بینی شده یک نظارت استصوابی یعنی نظارت مؤثر داشته و در صورت وقوع تقلب و کشف فساد می‌توانست تصمیم‌گیر و تأثیرگذار باشد. مسأله بسیار حساس و بسیار مهم این است که وقتی صحبت از فساد و تقلب می‌شود باید به جای این که از مفهوم دولت وزرا یا استانداران را به خاطر بیاوریم نگاهی بیندازیم به فرمانداران و بخشداران و بعد بگوییم که امکان فساد و تقلب در انتخابات تا چه اندازه است، وقتی که یک بخشدار چه در مورد کاندیدایی داوطلب نمایندگی و چه در تشکیل هیئت اجرایی و انجمن نظارت تا این حد امکان دخالت و تصمیم‌گیری دارد، چه تضمینی است که از مسیر بی‌طرفی خارج نشود؟ اصولاً معتقدم به جای این که از افراد صحبت کنیم، بهتر است از سیستم سخن به میان آوردیم. اگر سیستم درستی در مورد انتخابات مجلسین براساس قانون پیش‌بینی شود و از هر حیث امکان سوءاستفاده و تقلب در انتخابات را از میان بردارند دیگر نگرانی برای انجام انتخابات سالم در مملکت وجود نخواهد داشت. در گذشته که صاحبان نفوذ و صاحبان ثروت پایگاه‌های قوی داشته و فضای سیاسی کشور مانند امروز صاف و درخشان نبود، قانون انتخاباتی داشتیم که تا حدود چشمگیری صحت انتخابات را تضمین می‌کرد، یعنی اگر می‌خواستند که انتخابات را تضمین می‌کرد، یعنی اگر می‌خواستند که انتخابات سالم برگزار شود، سیستم قانونی طوری بنا نهاده شده بود که این قضیه تحقق می‌یافت. به هر تقدیر در آن دوران که نفوذها مانع انجام انتخابات آزاد و سالم بود، قانون انتخابات اطمینانبخش بود ولی امروز که در فضای سالم و باز رستاخیز هستیم و از آن نفوذها به برکت انقلاب و رستاخیز ملت ایران خبری نیست، من نمی‌دانم به چه دلیل باید قانون را طوری بنویسند که از هر حیث نفوذپذیری انتخابات و عدم صحت و اطمینانبخش بودن آن استنباط شود؟ به هر تقدیر هیئت اجرایی با این ترکیب که ۴ رئیس اداره دولتی و سه معتمد منتخب آن چهار نفر سرنوشت‌ساز انتخابات باشند به هیچ‌وجه با روح و فلسفه انتخابات آزاد مبتنی بر مشارکت مردم تطبیق ندارد. به شما اطمینان می‌دهم که با انتشار این شکل و محتوی هرگز باور نخواهند کرد که انتهابات دوره آینده به شیوه دوره قبل برگزار شود، و چون شکل قانون به نحوی است که مشارکت مردم به حداقل رسیده و دخالت مأموران دولت به حداکثر، بنابراین باور نخواهند کرد که انتخابات همانند نخستین مجلس رستاخیز باشد و لذا بدون تردید آن استقبالی که در انتخابات دوره ۲۴ قانونگذاری از انتخابات کردند و در دوره آتی نخواهند کرد.
موضوع دیگری که مورد اعتراض من در کمیسیون کشور بوده این که در لایحه قانونی ذکر شده است ایرانیان مقیم خارج می‌توانند در انتخابات ملجسین شرکت کنند. واقعاً تصور این که شرط قانون اقامت ۶ ماه قبل از انتخابات در حوزه انتخابیه احراز گردد و چگونگی انجام این کار و بعد تشکیل انجمن نظارت در خارج از کشور با توجه به مسائل خاصی که وجود دارد و خواهد داشت، همه و همه حاکی از عدم امکان تحقق این امر است. ملاحظه می‌فرمایید که انجام انتخابات همزمان با ایران در خارج از کشور با توجه به این که در بعضی نقاط مانند کالیفرنیا بیش از ۵۰ هزار ایرانی وجود دارد به مسائل خاص و گروه‌بندی‌هایی که دارند تا چه اندازه‌ای ایجاد مشکل و مخاطره می‌نماید.
سومین ایراد من به لایحه که این مطلب را نیز در کمیسیون کشور متذکر شده بودم موضوع شمول مصونیت مندرج در اصل ۱۲ قانون اساسی نسبت به سناتورها است. موضوع و احترام به قانون اساسی که پایه و مایه سایر اصول زیست سیاسی ملت ایران است با توسیع قلمرو شمول یک اصل از اصول قانون اساسی به وسیله یک ماده از قانون انتخابات به شدت لطمه خواهد خورد و این چیزی است که بلاشک خود سناتورهای محترم نیز تصدیق می‌فرمایند که مغایر با اصول حقوقی و قانونگذاری در تمام رژیم‌ها و سیستم‌های حقوقی جهان است. چرا که اگر به اسم و ظاهر امر هم توجه شود یکی را اصل می‌نامیم و آن دیگری که می‌خواهد این اصل را توسعه دهد ماده می‌گوییم و اصل و ماده هرگز با هم سنخیت ندارند همان‌طور که قانون و تصویب‌نامه یا بخش‌نامه از یک نوع نیستند، آیا همین تعداد انواع و تعدد نام خود دلیل آشکار عدم تطابق ماده ۱۱ لایحه قانون انتخابات با اصل ۱۲ قانون اساسی نیست؟ و آیا آثار وجودی این ماده بر لق کردن قانون اساسی که جامعه ایرانی بر آن تکیه دارد می‌چربد؟ و اگر چنین ضرورت محتوم با این اهمیت وجود دارد که به قیمت نقض قانون اساسی باید تحقق یابد، چرا مجلس مؤسسان تشکیل نشود؟ و این کار را در حدود صلاحیت خود انجام دهد؟ به هر تقدیر با توجه به اینکه در هیچ نظم و تیم حقوقی جهان به مغایرت قانون عادی با قانون اساسی اعتقاد ندارند و با التفات به این که بر فرض تصویب یک قانون مغایر قانون اساسی، از لحاظ حقوقی حیاتی برای این قانون نمی‌توان قائل بود و لذا آثاری نیز از جهت حقوقی بر آن متصور نیست، لذا چه انگیزه‌ای است که در مقام نقض قانون اساسی برای یک امر بسیار ساده و غیرضروری باشیم و تازه بر فرض ضرورت چرا در مرجع صلاحیت‌دار برای وضع قانون اساسی عمل نکنیم و حرمت قانون اساسی را با آن همه اهمیت و حساسیتش نادیده بگیریم. لذا پیشنهادات خود را درخصوص موارد یاد شده تقدیم می‌کنم و در جلسات کمیسیون‌های مربوط نیز مدافع آن خواهم بود. (احسنت)
نائب رئیس - جناب آقای وزیر کشور بفرمایید.
اسدالله نصراصفهانی (وزیر کشور) - با کسب اجازه از مقام محترم ریاست و با عرض ظهر به خیر به خانم‌ها و آقایان بنده در ابتدای امر لازم می‌دانم از تمام نمایندگان محترمی که اینجا صحبت فرمودند تشکر کنم چه آنهایی که در موافقت با این لایحه صحبت کردند و از این بابت نکات بسیاری را روشن کردند و هم کسانی که در مخالفت با لایحه صحبت فرمودند و از این بابت موجب شدند که بنده به خلاف روال معمول مصدع بشوم و توضیحاتی بدهم بنده باید به استحضار نمایندگان محترم برسانم که هدف از تدوین لایحه انتخابات به صورتی که تقدیم مجلس شده است در درجه اول بالا بردن سطح مشارکت مردم و دوم تضمین‌هایی که انتخابات از هرگونه تقلب به دور باشد و سوم جایگزین کردن تصمیم‌های فردی به تصمیم‌های گروهی و جمعی می‌باشد، اگر لایحه نارساست رسایش کنید هدف دولت در تنظیم لایحه این سه مساله بود که عرض کردم برای تدوین این لایحه از حدود ۳ سال پیش کار شد و مدارکی جمع شد و قبل از این که بنده در سمت استاندار کرمان باشم کسانی که دست‌اندر کار انتخابات در مملکت بودند و سال‌های سال نارسایی‌هایی در قانون انتخابات قبلی دیده بودند، مطالعه کرده‌اند از استادان دانشگاه و صاحب‌نظران دعوت کرده‌اند مقداری مدارک اولیه تهیه شده و از مهر ماه سال گذشته این خوراک‌های اولیه در کمیسیون‌ها باز مرکب از صاحب‌نظران بررسی شده و به صورت لایحه تنظیم شده و در کمیسیون‌های متعدد و مراجع مختلف مثل کمیسیون‌های تدوین قوانین و حزب بررسی شده و ۹ بار جرح و تعدیل شد. و هیئت دولت ۲ بار برگردانده است و این آنچنان نیست که یک چیز نسنجیده تقدیم مجلس شورای ملی شده باشد آنچه در تنظیم این لایحه موردنظر تنظیم‌کنندگان بوده درست همان چیزی است که همه نمایندگان محترم در اینجا می‌فرمایند و آن رعایت قانون اساسی است چون به طوری که استحضار دارید قانون اساسی یکی از سه اصلی است که در مملکت ما رایج است بنابراین هیچ یک از همکاران بنده و دولت به خودمان اجازه نمی‌دهیم که یک مساله‌ای را تقدیم مجلس شورای ملی کنیم که به قانون اساسی لطمه وارد کند بنده قبل از این که وزیر کشور باشم یکی از افراد این مملکت هستم و به قانون اساسی احترام می‌گذارم (احسنت) و همه همکاران بنده هم همین عقیده را دارند بنابراین اگر در یکی از مواد این لایحه نارسایی هست نباید به بعضی مطالبی که دوستان فرمودند تلقی شود به آیین‌نامه داخلی مجلس هم که شما بهتر از بنده وارد هستید برای همین مسائل است که باید بررسی شود بنده لازم می‌دانم در مورد عدم تعارض این لایحه با قانون اساسی عرایضی بکنم گو این که جناب سوادکوهی و جناب اردلان راجع به این عدم تعارض صحبت کردند امیدوارم که عرایضم بنده مورد قبول اساتید حقوق به خصوص جناب پزشکپور قرار گیرد.
(در ساعت دوازده و بیست و پنج دقیقه آقای دکتر جواد سعید کرسی ریاست را ترک کردند و آقای عبدالله ریاضی مجدداً ریاست جلسه را به عهده گرفتند).
اشاره فرمودند که اصول ۲۶ و ۲۷ و ۲۸ قانون اساسی قوای مملکتی را به سه قوه تقسیم کرده و صراحت دارد قانون اساسی که این قوا منفک و منفصل از یکدیگر هستند در اصل ۲۷ متمم قانون اساسی قوای سه‌گانه را تعریف کرده است به این شرح:
- «اصل بسیت و هفتم - قوای مملکت به شعبه تجزیه می‌شود:
- اول - قوه مقننه که مخصوص است به وضع و تهذیب قوانین و این قوه ناشی می‌شود از اعلیحضرت شاهنشاهی و مجلس شورای ملی و مجلس سنا و هر یک از این سه منشأ حق انشای قانون را دارد ولی استقرار آن موقوف است به عدم مخالفت با موازین شرعیه و تصیویب مجلسین و توشیح به صحه همایونی لکن وضع و تصویب قوانین راجعه به دخل و خرج مملکت از مختصات مجلس شورای ملی است. شرح و تفسیر قوانین از وظایف مختصه مجلس شورای ملی است.
- دویم - قوه قضاییه و حکمیه که عبارت است از تمیز حقوق و این قوه مخصوص است به محاکم شرعیه در شرعیات و به محاکم عدلیه در عرفیات.
- سیم - قوه اجراییه که مخصوص پادشاه است یعنی قوانین و احکام به توسط وزرا و مأمورین دولت به نام نامی اعلیحضرت همایونی اجرا می‌شود به ترتیبی که قانون معین می‌کند.»
قوه مجریه و قوه قضاییه و قوه مقننه در این اصل تعریف شده است بنابراین با توجه به این تعریفی که عرض کردم و صراحتی که در اصل ۲۷ وجود دارد وقتی قوه مجریه در قوه مقننه مصداق پیدا می‌کند که قوه مجریه کار قوه مقننه را انجام دهد.
و قوه مجریه این کار را انجام نمی‌دهد یعنی نمی‌آید وضع قانون کند طبق این اصل با صراحتی که دارد یا در مورد دخل و خرج مملکت رأساً تصمیم نمی‌گیرد و نمی‌تواند قوانین را تفسیر یا نسخ کند یا طبق اصل ۱۵ به تصفیه امور مالیه بپردازد و بدون مجوز قانونی نمی‌تواند جرح و تعدیل بودجه کند و یا بودجه را رأساً تصویب کند یا دارایی مملکت و دولت را بفروشد چرا؟ برای این که اینها از وظایف خاص مجلس شورای ملی است و اگر غیر از این باشد دولت خلاف قانون اساسی عمل کرده، اینجا نکته‌ای که بنده عرض می‌کنم این است که تصدیق بفرمایید فرق بین قوه مقننه و تشکیل قوه مقننه این است که وقتی قوه مقننه تشکیل شد اگر کسی یا قوه‌ای در این امر دخالت کند خلاف قانون اساسی عمل شده است ولی در مورد تشکیل قوه مقننه باید از دستگاه‌های موجود مملکتی استفاده کرد کما این که در موقعی که قوه مقننه وجود دارد چون از نمایندگان ملت تشکیل شده است قوه مجریه حق ندارد در آن دخالتی بکند و همزمان با آن قوه مقننه برای دوره بعد دارد تشکیل می‌شود و به هر حال دخالت مصداق پیدا نمی‌کند همان طور که در مورد تشکیل قوه قضاییه عمل می‌شود اگر به این مفهوم بگیریم که حتی در تشکیل قوا، قوه مجریه منفک باشد از این مساله و امری به او واگذار نشود پس قوه مققنه چطور به وجود می‌آید؟ امر استخدام و امور تشکیل قوه قضاییه باز به عهده قوه مجریه است اگر این طور تفسیر کنیم که انجام انتخابات به وسیله دستگاه‌های اجرایی مملکت و وزارت کشور خلاف قانون اساسی است و خلاف اصل ۲۷ است بنابراین کلیه قوانین موجود انتخاباتی خلاف است، کلیه قوانین موجود انتخاباتی بلافصل هستند و در تمام قوانین انتخاباتی صراحت دارد که وزارت کشور مأمور اجرای این قانون است اگر به آن مفهوم کلی تفکیک قوا را بخواهیم تفسیر کنیم دیگر نباید هیچ وظیفه‌ای به عهده دولت قرار گیرد فکر می‌کنم این تعبیر به این ترتیبت با عقل و منطق توافقی نداشته باشد. با توجه به این مقدمه بنده لازم می‌دانم در مورد چند مساله اساسی که در اینجا صحبت شد توضیحاتی بدهم یکی در مورد هیئت اجرایی است که در این مورد بعضی از دوستان به تفصیل صحبت کردند ولی شاید توضیح بنده یک مقدار مساله را خدمت خانم‌ها و آقایان روشن‌تر کند تجربه‌ای که همه نمایندگان محترم در انتخابات دارند این است که انتخابات معمولاً از هر جریان محلی تأثیر می‌پذیرد و نفس و ذات انتخابات یک چنین خاصیتی دارد در نتیجه این تأثیرپذیری که از آن فارغ بود ممکن است خدای نکرده بالقوه انتخابات در یک محل در جهت تضییع حقوق رأی‌دهندگان و انتخاب‌شوندگان قرار بگیرد و نقطه عطف این مکانیزمی که وجود دارد و همین تأثیرپذیری همان انجمن نظارت است که روی آن بحث می‌شود به خصوص با توجه به این که انجمن نظارت در حال حاضر سرنوشت‌ساز است. بنابراین این مرکز حوزه انتخابیه و به خصوص ترکیب اعضایش این امکان را فراهم می‌کند که یک عنوانی که کاملاً باید بی‌طرف باشد سهولت گرایش‌ها را منع کرد، یا فرد خاصی اعمال کند عواملی که تشدید می‌کند این مساله را، یکی نوع اختیارات انجمن است. این مساله را بنده خواهش می‌کنم توجه بفرمایید که اختیارات انجمن یک ترکیبی است از اجرایی، نظارتی، تصمیم‌گیری و قضاوت چهار مساله مهم که مصداق پیدا می‌کند در یک هیئت متمرکز است درست همان چیزی که نمایندگان مورد نظرشان است هدف دولت و وزارت کشور این بوده است که انتخابات مردمی‌تر باشد و از دست یک گروه خاصی خارج بشود این قدرت تقسیم بشود هر کدام کنترل‌کننده دیگری باشد نه این که اگر آنچه هنوز هم در اختیارشان است اگر کسی انجمن نظارت را برد انتخاب بشود آن کسی انتخاب را می‌برد که مردم مایل هستند، ملت بهش رأی می‌دهند، باز عرض می‌کنم اگر عباراتی که در لایحه گفته‌ایم نارساست ارشاد بفرمایید اصلاح می‌شود به جهت این که انتخابات مهم‌ترین امر سیاسی مملکت است و مجلسی که الان در خدمتتان هستیم نتیجه مشروطیتی است که اجداد ما برای ما گذاشته‌اند این امر سیاسی مهم نباید به دست یک هیئت مشخص قرار بگیرد بلکه باید سیستم و مکانیسم انتخابات آن جنان باشد که خودش، خودش را کنترل کند و اجازه ندهد که اگر کسی خواسته باشد انتخابات را از مسیر خودش منحرف کند بتواند مکانیسم آن باید درست باشد بنابراین لازم است که اولاً حدود اختیارات و مسئولیت‌ها از حالت ابهام دربیاید و الان در قانون فعلی بسیایر از مسائل مبهم است و این را بنده نباید عرض کنم ولی بسیاری از تجملات که انجام می‌شود به صورت دستورالعمل وزارت کشور است در حالی که پیشنهاد شده است که در این قانون پیش‌بینی بشود که به دست وزارت کشور نباشد دوم این که برای جلوگیری از انحراف‌های اجتماعی که امری طبیعی است وظایف اجرایی، تصمیم‌گیری، نظارتی و قضاوتی از هم منفک بشوند و هر یک به یک گروه یا جمعیت مشخص واگذار شود بعد همان طور که جناب اردلان اشاره فرمودند تصمیم‌گیری در سلسله مراتب چندمرحله‌ای باشد به جای این که در یک مرحله باشد مراجع دیگری هم داشته باشد که بتواند در آن مراجع تصمیم‌گیری کنند بنابراین با توجه به این مطالب که عرض کردم پیشنهاد شده که هیئت اجرایی انتخابات یک مرجعی باشد از مسئولین دولتی و نمایندگان مجلس و این انجمن صرفاً وظایف اجرایی دارد و انجمن نظارت که در قانون موجود است اصیل‌ترین وظیفه انتخابات با ترکیب معتمدان محل و نظارت تمام کاندیداها در آن انجمن، یعنی متصدی شناسایی افراد خواهد بود کسانی که رأی‌گیری می‌کنند و آرا را قرائت می‌کنند در شورای انتخاباتی استان که مرحله بالاتر است یک واحد کمک‌کننده یا تصحیح‌کننده است و در بعضی موارد تصمیم‌گیری به عهده شورای انتخابات واگذار شده در این لایحه آنچه که مورد تصمیم قرار گرفته است. چهار مرحله کاملاً مشخص شود، حدود وظایف از هم مجزا شود، هدف همان‌طور که عرض کردم این است که درست همان چیزی که فرمودند اعتبار و اعتماد و اطمینان مردم بیشتر جلب شود و مشارکت سیاسی بیشتر صورت بگیرد در مرحله دوم راجع به داوطلب و نامزد نمایندگی اینجا دوستان توضیح فرمودند همان طور که در فصل اول تعریف کرده‌اند نامزد نمایندگی داوطلبی است که واجد شرایط شناخته شده و نام وی از طرف هیئت اجرایی انتخابات ذکر شود بنابراین در خود این تعریف مشخص است. آن کسی که واجد شرایط باشد و این شرایط هم در ماده ۲۵ و ۲۶ به صراحت گفته شده، در ماده ۲۵ گفته است - اعلام داوطلبی نمایندگی سنا و شورای ملی داوطلب باید دارای شرایط قانونی باشد و آن تابعیت ایران و داشتن سواد کافی است و همان طور که در ماده ۲۶ قید شده که داوطلب نمایندگی سنا باید دارای شرایط دیگری باشد. از روحانیون طراز اول باشد سابقه دو دوره نمایندگی مجلس شورا را داشته باشد و قس علیهذا بنابراین به نظر تهیه‌کنندگان لایحه لازم بود که این شرایط در جایی بررسی شود در یک مرجعی. آیا این شرایط که گفته شده آیا او که می‌خواهد سناتور بشود به تعداد کایف دوره نمایندگی مجلس شورای ملی را طی کرده؟ آیا به حد کافی سابقه وکالت دادگستری دارد و نظایر اینها؟ بنده اینجا خیلی صریح خدمت نمایندگان عرض می‌کنم که نظر دولت این است که در تنظیم این لایحه هر کس از افراد ملت ایران که واجد شرایط باشد می‌تواند داوطلب بشود و هرکس از بین داوطلبین که شرایط قانونی دارد می‌تواند نامزد بشود، مسلم است تصمیم‌گیرنده این ملت هستند و به کسی که اعتقاد دارند رأی می‌دهند و انتهاب می‌کنند، ممکن است این سؤال مطرح بشود که این هیئت اجرایی که با ترکیب دولتی و یک گروه معتمد که آن هم با ترکیب دولتی انتخاب می‌شود اینها اگر با سوءنیت افرادی که مورد اعتماد مردم هستند ولی احیاناً دولتی‌های موجود در هیئت اجرایی انتخابات نخواهند راه پیدا کنند به لیست نامزدها ممکن است اعمال غرض بشود و افرادی را واجد شرایط نداند. آنچه به نظر رسیده در ماده ۱۱۰ همین لایحه پیش‌بینی شده و بنده خیلی عذر می‌خواهم که این ماده را با اجازه جناب آقای رئیس قرائت می‌کنم تا یک مقدار مسائل را روشن کند.
ماده ۱۱۰ - هر گاه کسی که در جریان انتخابات وظیفه‌ای را عهده‌دار است حسب وظیفه از دادن برگ انتخابات به دارنده حق رأی امتناع کند یا از دادن پرسشنامه اعلام داوطلبی نمایندگی به داوطلب خودداری نماید و یا پرسشنامه اعلام داوطلبی را پس از تکمیل از داوطلب قبول نکند به حبس جنجه‌ای از ۶۱ روز تا شش ماه محکوم می‌شود و در صورتی که با و جود شرایط قانونی، انتخاب‌کننده یا داوطلب نمایندگی را فاقد شرایط قانونی قلمداد کند و یا مانع از رأی دادن انتخاب‌کننده شود و یا از یک نفر بیش از یک رأی قبول نماید و یا رأی را به نام شخصی غیر از آن که در ورقه رأی نوشته شده بخواند و یا از خواندن رأی خودداری کند و یا رأی خوانده شده را به حساب نیاورد به حبس جنحه‌ای از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد و هرگاه از اعلام نامزد نمایندگی خودداری کند یا حائز اکثریت را اعلام ننماید و یا از صدور اعتبارنامه و یا تسلیم اعتبارنامه به انتخاب شده خودداری کند به حبس جنحه‌ای از شش ماه تا دو سال محکوم می‌گردد.
بنابراین همان طور که عرض کردم از نظر تهیه‌کنندگان مواد روشن هستند و یک چنین تضمینی محکم هم پیش‌بینی شده است، مساله دیگر همان طور که اشاره فرمودند این است کسانی که نامزد نیستند و نامزد نشدند اگر ما قبول کنیم که ممکن است بعضی از افراد واجد شرایط نباشند بنابراین باید قبول کنیم که آرای این قبیل نامزدها نباید شناخته شود معذلک اگرچه در این زمینه و یا در هر زمینه دیگری اگر تصور می‌شود که نقصی در قانون وجود دارد، ارشاد بفرمایید در کمیسیون‌ها بررسی می‌شود و هر چه که کمیسیون تصمیم گرفت مسلم است که دولت هم قبول می‌کند، در مورد مصونیت سیاسی همان‌طور که چند بار اشاره فرمودند این در قانون موجود مجلس سنا تصویب شده و الان هم قوه قانونی دارد، یعنی اگر پیشنهاد نشود و تصویب نشود آنها مصونیت قانونی دارند، حالا این موافق یا مخالف قانون اساسی هست یا نیست آن در هر صورت وجود دارد، این به هر حال مطالبی بود در کلیات که بنده عرض کردم مسلماً اگر درباره مواد احتیاجی باشد که توضیحی داده شود بنده توضیحاتی به عرض خواهم رساند، بنابراین دولت در مورد هیچ کدام از مواد تعصبی ندارد و این هم به این علت است که هیچ بهره‌برداری سیاسی از این لایحه نشود، هر پیشنهاد و هر مساله‌ای در هر قسمتی نمایندگان محترم بدهند در کمیسیون بررسی می‌شود و اگر کمیسیون منطقی تشخیص بدهد دولت نیز با هما تأیید موافق است و مطمئن باشید خواست دولت خواست مردم و خواست نمایندگان مردم است و این همان انتظاری است که شاهنشاه از دولت صراحت و صداقت دارند.
رئیس - نظردیگری در کلیات لایحه نیست؟ (اظهاری نشد) چند نفر از همکاران پیشنهاد کرده‌اند که برای ورود در شور مواد با ورقه اخذ رأی بشود پیشنهاد قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
- چون لایحه انتخابات مجلسین شورای ملی و سنا که شور اول آن شروع شده از جمله لوایح مهمی است که در این دوره از قانونگذاری به مجلس تقدیم شده و عده‌ای به عنوان مخالف و موافق در کلیات آن بحث نموده‌اند امضاکنندگان زیر مستنداً به بند ۴ از ماده ۱۳۵ آیین‌نامه داخلی تقاضا می‌نماییم که به جای رأی با قیام و قعود رأی با ورقه اخذ گردد.
- غلامرضا اخلاق‌پور - پرویز ظفری - منوچهر یزدی - محسن پزشکپور - محمدعلی آموزگار - دکتر داریوش شیروانی - علی‌اصغر مظهری - دکتر حسین طبیب - عنایت‌الله قائمی.
رئیس - بنابراین نسبت به ورود در شور مواد با ورقه اخذ رأی می‌شود.
(اسامی خانم‌ها و آقایان نمایندگان به ترتیب آتی وسیله منشی‌ها آقایان مهندس صائبی و دکتر رئیسی اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد.)
دانشی - دکتر سعید - مجتبائی - جندقی - پزشکی - دکتر عدل - دکتر محققی - محمد اسدی - فلاح‌مقدم - جعفر جوادی - منصوریان - حاتمی - سیفی - شیخ‌الاسلامی‌بانه - منتظری - محمدی‌دشتکی - منوچهر دهقان - پارسا - واحدی - حیدری - فرهنگ بیگوند - جهانشاه افشار - قاضی - اشرفی - هاشمی‌میاندوآب - عطائی - تدین - مهدی شیخ‌الاسلامی - بهره‌مند - طرفی - قاسمی - هومر آشوریان - مظهری - سلیمی - معتضدی - دکتر صدیق اسفندیاری - وکیل - گیلانی - کریم آصف - اسکوئی - دکتر ابوالهدی لنگرودی - تجدد - دکتر مهر - دکتر اعتمادی - ژاله ضرابی - ظفری - شهابی - صدر - منصور صادقی - پزشکپور - خورشید - ویدا داودی - آقایان - اعظمی‌باوندپور - شریعت - دکتر محمد جزایری - زرگرزاده - تیمسار آزموده - تقی‌زاده منظری - قدس‌نیا - سعادت‌فرد - ملکشاهی - طلعت اسدی - دادفر - مهین دخت‌صنیع - وشمگیر - یزدی - مجتبی عالمی - صبوری‌یزدی - رضوانی - درودی - بزرگ‌زاده - مهرزاد - عاملی - صفری‌پور - الداغی - اخباری - اخلاق‌پور - نیره ابتهاج‌سمیعی - اسحقی‌کاهکش - دکتر فیروزآبادی - مجتبی نوری - عباسمیرزائی - صدری‌کیوان - اسفندیاری - تیمسار ایلخانی - رفعتی - افتخار معززی - سیدی - دکتر کیان - ایرج قادری - نوربخش دماوندی - دکتر رئیسی - پروفسور یغمائی - صائبی - ماحوزی - عبدالله قراگزلوشجاعی - فاطمه نجیمی - رحیم‌زاده - خسروی‌دارانی - نوذر صادقی - شادمان ولوی - متولی - توتونچی‌افشار - عطارد - سعید جوادی - سیف‌الله افشار - قوامی - سوادکوهی - فرخ‌لقا بابان - قدس منیر جهانبانی - عبدالله ریاضی - جهانشاهی - ناظمی - توکلی - ابطحی فهلیانی - هرزندی - محمدحسین غضنفری - دلخوش فومنی - ریگی - تیمسار بیات - رهبر - سلیمانی‌سوادکوهی - دکتر طبیب - حریری - افتخاری - فریده هاشمی - شریفی - لیقوانی - دکتر محققی - محمدکاظم جزایری - رضوی‌نژاد - دکتر شیروانی - محمدعلی آموزگار - دکتر رحمانی - محمدخانلو - عشایری - سیف‌الدین اهری - میرزالو - دکتر نصیری - غلامرضا غضنفری - کاظمی - نظمی - دکتر بقائی‌یزدی - عصمت مشائی - اربابی - پارسا مطلق - سیدکلال - بهار - قربانی‌نسب - توتونچیان - تقوی‌لاریجانی - تربتی.
(آرای گرفته شده شماره شد و نتیجه به قرار زیر اعلام گردید)
آرای موافق ۱۳۲ رأی.
آرای مخالف ۷ رأی.
آرای ممتنع ۸ رأی.
رئیس - ورود در شور مواد تصویب شده و چون وقت دیر است شور در مواد به جلسه آینده موکول می‌شود.
موافقین
- خانم‌ها و آقایان آزموده - دکتر اربابی - اناری - مهین افشارجعفری - الداغی - تقوی‌لاریجانی - آشوریان - اسحقی‌کاهکش - تقی‌زاده‌منظری - آصف - بهار - محمد اسدی - توتونچیان - عبدالهادی آقایان - اهری - ملک‌منصور اسفندیاری - ایلخانی - بهره‌مند - فرح‌لقا بابان - پارسا - اسکوئی - نیره ابتهاج‌سمیعی - اشرفی - تربتی - ابطحی‌فهلیانی - دکتر اعتمادی - توکلی - دکترابوالهدی لنگرودی - اعظمی‌باوندپور - تدین - پزشکی - بزرگ‌زاده - جهانشاه‌افشار - دکتر تجدد - دکتر بقائی‌یزدی - جباری - سیدمحمد جزایری - دکتر رئیسی - خسروی‌دارانی - دکتر سعید - رحمانی - جندقی - سلیمی - جعفر جوادی - خورشید - دادفر - رضوانی - سعادت‌فرد - قدس منیر جهانبانی - دانشی - رضوی‌نژادصومعه‌سرائی - جهانشاهی - ویدا داودی - سرهنگ‌زاده - درودی - رفعتی - حاتمی - دلخوش فومنی - رهبر - ریاضی - شادمان ولوی - حریری - دهقان - ریگی - زرگرزاده‌حاج‌باغلویی - سیفی اینانلو - صائبی - ژاله ضرابی - محمدحسین غضنفری - سیدی - نوذرصادقی - منصور صادقی - سلیمانی‌سوادکوهی - طرفی - عالمی - شریعت - صبوری‌یزدی - غضنفری‌لرستانی - شریفی - شهابی - صدر - فلاح‌مقدم - دکتر صدیق اسفندیاری - عاملی - فرهنگ بیگوند - صدیق‌زاده - عبدالطیف شیخ‌الاسلامی - عباس عطایی - مهدی شیخ‌الاسلامی - عباسمیرزائی - دکتر عدل - دکتر فیروزآبادی - قاسم‌زاده - صفری‌پور - قدس‌ایران عدیلی - قاضی - مهین‌دخت صنیع - عطارد - قادری - واحدی - وشمگیر - قراگزلو شجاعی - قربانی‌نسب - ماحوزی - قریشی - ناظمی - میرزالو - هاشمی‌میاندوآب - قوامی - فاطمه نجیمی‌نائینی - کاسمی - دکتر نصیری - مهرزاد - مجتبایی - ملکشاهی - وکیل گیلانی - کاظمی - دکتر مهر - دکتر محققی - محمدخانلو عشایری - معتضدی - درخشنده کمالی‌آزاد - منتظری - منصوریان - نوربخش‌دماوندی - کیان - عصمت مشایی - پروفسور یغمایی - محمدی‌دشتکی - کیوان - معززی - خطیبی.
مخالفین
- آقایان محسن پزشکپور - دکتر طبیب - پرویز ظفری - منوچهر یزدی - غلامرضا اخلاق‌پور - علی‌اصغر مظهری - دکتر داریوش شیروانی.
ممتنعین
- آقایان محمدعلی آموزگار - محمدصادق افتخار - جواد افتخاری - جلال پارسامطلق - یدالله توتونچی‌افشار - میرمحمدحسین سیدکلال - علی نظمی - حسن هرزندی.
غائبین در موقع اخذ رأی
- آقایان مجتبی جعفری - احمد جلالیان - سیدمحمدکاظم جزایری - کریم‌بخش سعیدی - رحیحی‌لاریجانی - حسینعلی سلیمانی - رشید یاسمی - دکتر رفعت - چلاجور - دکتر ستوده - سترک‌دره‌شوری - دولتی - دکتر ستاری - بانو هما زاهدی - حیدرزاده امین - دهقان‌نژاد - جعفر حیدری - راشدی - دکتر بنکدارپور - اردلان - بنی‌احمد - الموتی - اسحقی‌نژاد - امیر عشایری - بانو اما آقایان - اسکندری - بانو اباصلتی - بارک زهی - باقرزاده - پردلی - باقری - پیشوائی - اخباری - پوربردباری - بسیج خلخالی - پیر - ادیب مجلسی - سیف‌الله افشار - دکتر چهرازی - دکتر ضیائی - علی طباطبائی - عابدی - عادلی‌رانکوهی - قائمی - شهرستانی - قدمی - قاسمی - صائب - میرلاشاری - بانو لطیفه وحیدی - بانو متعالیه نائینی‌طبا - مافی - معینی‌قراگزلو - مجتهدی - کاشفی - بانو فریده هاشمی - موسوی‌ماکویی - مجتبی نوری - کمیلی‌زاده - کهن - دکتر منصور - نوری‌اسفندیاری - حسینعلی بیات - سعید جوادی - محمدرحیم شیخ‌الاسلامی‌بانه - مصطفی رحیم‌زاده‌خوئی - متولی - فیروز لیقوانی.
- قرائت دستور و تعیین موقع جلسه آینده - پایان جلسه
۸- قرائت دستور و تعیین موقع جلسه آینده - پایان جلسه.
رئیس - دستور جلسه آینده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
دستور جلسه ۱۷۲ روز پنجشنبه ۱۸/۳/۲۵۳۷
- ۱ - گزارش ش ور دوم موافقتنامه همکاری در زمینه جهانگردی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری فدرال اتریش شماره ترتیب چاپ ۱۰۷۰.
- ۲ - گزارش شور اول معافیت دارو و لوازم پزشکی سازمان‌های دولتی از حقوق و عوارض کمرگی شماره ترتیب چاپ ۱۰۷۱.
- ۳ - گزارش شور اول موافقتنامه بلندمدت توسعه همکاری‌های اقتصادی و صنعتی بیت دولت شاهنشاهی ایران و جمهوری مردم لهستان شماره ترتیب چاپ ۱۰۶۸.
- ۴ - گزارش شور اول لایحه کمیته حمایت از مصرف‌کننده شماره ترتیب چاپ ۱۰۶۷.
- ۵ - گزارش شور اول لایحه افزایش سرمایه بانک رهنی شماره ترتیب چاپ ۱۰۶۶.
- ۶ - گزارش شور اول اصلاح تبصره‌های مواد ۴۷ و ۴۸ قانون خدمت وظیفه عمومی شماره ترتیب چاپ ۱۰۶۰.
- ۷- سؤال آقای سعادت قدس نیا از وزارت نیرو.
- ۸ - سؤال آقای توتونچیان از وزارت کشاورزی و عمران روستایی.
رئیس - با اجازه خانم‌ها و آقایان این جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده ساعت ۹ صبح روز پنجشنبه خواهد بود.
(جلسه ساعت ۱۳ پایان یافت).
رئیس مجلس شورای ملی - عبدالله ریاضی.
- پرسش نمایندگان
۹ - پرسش نمایندگان.
سؤال از وزارت بهداری و بهزیستی توسط آقای علی‌اصغر مظهری
مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی
- تقاضا دارد مقرر فرمایید. جناب آقای وزیر بهداری و بهزیستی در مجلس شورای ملی حضور به هم رسانیده به این سؤال پاسخ دهند که:
- ۱- از بدو تشکیل سازمان بیمه‌های اجتماعی کارگران تاکنون جمعاً چه مبلغ از کارگران و کارفرمایان وصول شده و این درآمد در چه بخش‌هایی سرمایه‌گذاری و یا هزینه شده است؟
- ۲- آیا واحدهای بزرگ صنعتی که بیش از ۵۰ کارگر دارند بابت حق بیمه کارگران و یا سهم کارفرما بدهی دارند یا نه؟ و چنانچه پاسخ مثبت است چه کسانی؟ چه مبلغ بدهی دارند؟ و این بدهی‌ها مربوط به چه سال‌هایی است؟ و علت عدم وصل آن چه بوده و مسئول کیست؟ و بالاخره چه اقدامی برای وصول این مطالبات انجام شده است؟
- با تقدیم احترام - علی‌اصغر مظهری نماینده مردم کرمان در مجلس شورای ملی.