مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ خرداد ۱۳۴۳ نشست ۷۸

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و یکم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری بیست و یکم

قوانین انقلاب شاه و مردم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ خرداد ۱۳۴۳ نشست ۷۸

مذاکرات مجلس شورای ملی

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۱۴ خرداد ۱۳۴۳ نشست ۷۸

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ‏۲۱

جلسه: ۷۸

فهرست مطالب:

۱- تصویب صورت مجلس.

۲- بیانات قبل از دستور- آقایان: حاذقی- فضل‌الله پروین- موسوی ماکوئی- فولادوند.

۳- قرائت گزارش کمیسیون بودجه راجع به بودجه ۱۳۴۱ کل کشور

۴- قرائت استعفای آقای دکتر محمد سام از نمایندگی مجلس شورای ملی‏

۵- معرفی آقای دکتر محمد سام به معاونت کل و پارلمانی وزارت فرهنگ به وسیله آقای وزیر فرهنگ‏

۶- طرح و تصویب گزارش کمیسیون بودجه راجع به بودجه سال ۱۳۴۱ کل کشور و ارسال به مجلس سنا

۷- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه مربوط به اجازه مبادله موافقت‌نامه سرویس‌های هوایی بین دولتین ایران و استرلیا

۸- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به اجازه مبادله موافقت‌نامه سرویس‌های حمل و نقل هوایی بین دولتین ایران و فرانسه‏

۹- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به اجازه مبادله موافقت‌نامه سرویس‌های حمل و نقل هوایی بین دولتین ایران و هند

۱۰- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به اجازه مبادله موافقت‌نامه سرویس‌های هوایی بازرگانی بین دولتین ایران و جمهوری فدرال آلمان‏

۱۱- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به اجازه مبادله موافقت‌نامه سرویس‌های هوایی بین دولتین ایران و دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی‏

۱۲- اخذ رأی نهایی و تصویب لایحه قانونی اصلاحی مجلس سنا راجع به بخشودگی زیان دیرکرد مال‌الاجاره بدهی مستأجرین شیلات شمال‏

۱۳- قرائت دستور و تعیین جلسه بعد- ختم جلسه.

مجلس ساعت هشت و نیم صبح به ریاست آقای دکتر حسین خطیبی (نایب رئیس) تشکیل گردید.

- تصویب صورت مجلس

۱- تصویب صورت مجلس.

نایب رئیس- اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.

(بشرح زیر خوانده شد)

غائبین با اجازه

آقایان بوشهری- دکتر مهذب- دکتر غنی- میرافضل- احتشامی- دکتر اسنفدیاری – مهندس عطائی- امیراحمدی- بانو نفیسی- بانو دکتر دولتشاهی.

غائبین بی اجازه

آقایان توسلی- دکتر شفیع امین.

غائبین مریض

آقایان مهندس ارفع- نیری- سعید وزیری- دکتر رهنوردی.

نایب رئیس- راجع به صورت جلسه قبل نظری نیست؟ آقای دکتر اسفندیاری.

دکتر اسفندیاری- راجع بسوء جریان جلسه قبل و جوابی که دراین جا ذکر شده چون من در جلسه قبل نبودم تذکراتی دارم و از جمله صورتی است که می‌بینم ضمیمه صورت مجلس چاپ شده در صورتیکه مذاکرات مجلس چیزی است که در مجلس تذکر داده می‌شود با قرائت می‌شود البته در جلسه بعد بطور تفصیل خدمت نمایندگان عرض خواهم کرد.

نایب رئیس- آقای دکتر الموتی.

دکترالموتی- در عرایض بنده مطالبی اشتباه است که یادداشت کرده به تندنویسی می‌دهم.

نایب رئیس- آقای مصطفوی نایئنی.

مصطفوی نائینی- در عرایض بنده اشتباهاتی است که به تندنویسی می‌دهم.

نایب رئیس- آقای مهندس آصفی. مهندس آصفی- در مطالب بنده متخصر اشتباهی است که به تندنویسی می‌دهم.

نایب رئیس- دیگر نظری نیست؟ (اظهار نشد) صورت جلسه قبل تصویب می‌شود آقای سیفی.

سیفی- شکایتی است از اهالی شریف آباد قزوین عیناً تقدیم مقام ریاست می‌شود.

نایب رئیس- آقای کبیری.

کبیری- دو فقره شکایت از کرمانشاه و ایلام رسیده که تقدیم مقام ریاست می‌شود.

نایب رئیس- آقای دکتر یزدان پناه.

دکتر یزدان پناه- شکایتی است از باغداران خرم آباد شهسوار تقدیم می‌شود.

نایب رئیس- آقای شاخوئی.

شاخوئی- شکایتی است از معلمین شهرستان آبادان که مدتی است استخدام شده‌اند و تابحال مطالبات آنها پرداخت نشده است تقدیم مقام ریاست می‌نماید.

نایب رئیس- آقای مجید موسوی.

مجید موسوی- شکایتی است از کارمندان غیررسمی و شکایت دیگری از کارمندان وزارت پست و تلگراف تقدیم می‌شود.

نایب رئیس- آقای روحانی.

روحانی- شکایتی است از آقای مهندس ارژنگی از شرکت کارخانجات قند تقدیم می‌شود.

نایب رئیس- آقای حقشناس.

حقشناس- شکایتی است از کارمندان و کارکنان فنی پست و تلگراف از تهران و استانهای ایران تقدیم مقام ریاست می‌شود.

نایب رئیس- آقای صائبی.

صائبی- یکی از مهندسین شرکت قند شکایتی کرده تقدیم می‌شود.

نایب رئیس- آقای معتمدی.

معتمدی- سه برگ پیشنهاد و شکایت است تقدیم می‌شود.

نایب رئیس- آقای شفیعی پور.

شفیعی پور کرمانی- تقاضای باغداران و خرده مالکین رفسنجان تقدیم مقام ریاست می‌شود.

- بیانات قبل از دستور- آقایان حاذقی- فضل الله پروین- موسوی ماکوئی- فولادوند

۲- بیانات قبل از دستور- آقایان حاذقی- فضل الله پروین- موسوی ماکوئی- فولادوند.

نایب رئیس- نطق‌های قبل از دستور را شروع می‌کنیم آقای حاذقی بفرمائید.

حاذقی- تجلیلی که مجلس محترم شورای ملی هفته گذشته بمناسب در گذشت یکی از شخصیتهای بزرگی که بیش از ۱۵ سال رئیس دولت ملت دوست و با سابقه دوستی ایران، هند انجام داد در خور ستایش است و اثر آن در خارج بسیار بسیار خوب بود برای اینکه مردم ایران همیشه به اقتضای احساسات عالیه اخلاقی که دارند دوست دارند که در شادی و غم دوستانشان سهیم و شریک باشند (صحیح است) یادآوری مقام بزرگ شخصیتی چون نهرو از دو لحاظ برای ما لازم بود یکی از لحاظ اینکه او همانطور که عرض شد بیش از ۱۵ سال متوالی رئیس دولت یک ملتی بود که بین چهار صد تا پانصد میلیون نفر جمعیت دارد و از قدیمترین تاریخ بشری با ایران روابط دوستانه داشته از این جهت همه ما خوب وقوف داریم که ملت هندوستان بزرگترین ملل دنیاست که از لحاظ فرهنگ و تاریخ و عواطف واحساسات مشترک با مردم ایران نزدیکترین رابطه را داشته و دارد زبان فارسی از زمان فردوسی بهند رفته و دویست سال آنجا نشود و نما کرده و در هشتصد سال پیش زبان رسمی در بار هند بوده و بیش از ششصد سال زبان فارسی در دربارهندوستان زبان رسمی پیش شعرای هند، زبان ادبی و در مدارس هند، زبان درسی بشمار می‌رفت (صحیح است) و این برای مردم ایران یک اثر مهم معنوی دارد که زبان فارسی در یک شبه قاره‌ای بصورت زبان ادبی و رسمی ششصد سال تمام مورد استفاده بوده و در حالی که در هندوستان چندین زبان که قبلاً شماره‌اش به ۳۰۰ می‌رسید و بعد به ۱۵۰ و همین حالا به۱۴زبان رسمی تنزل داده‌اند ما فوق همه زبانهای محلی زبان فارسی در آنجا حکومت مکیرده در سراسر هند کتابخانه‌ها پر از کتابهای فارسی است، مقابر بزرگان علم و فرهنگ ایران و بخصوص شعرا و عرفای ایران در هندوستان فراوان است پس از این لحاظ برای ما هندوستان خیلی مهم است درگذشت رئیس دولت او ایجاب میکرده که مجلس ملی ایران اظهار همدردی کند (صحیح است) از لحاظ دیگر شخصیت خود این مرد بزرگ تاریخی بود یادآوری مقام اخلاقی رجال و شخصیت‌های بزرگی که صورت دنیائی بخود می‌گیرند بیشتر از این لحاظ است که سرمشقی است برای بازماندگان و رجالی که در کارهای مشابه آنها انجام وظیفه مملکتی می‌کنند. در این دو سال اخیر من افتخار داشتم که مستشار فرهنگی ایران در هندوستان بودم و ظرف دو سال از نزدیک شاهد مراتب علاقه این مرد بزرگ به بالابردن سطح تمدن و فرهنگ و صناعت و کشاورزی و تمام شئون ملت هند و فرهنگ و صناعت و کشاورزی و تمام شئون ملت هند بوده‌ام صفت‌هائی که در نهرو بوده است بطور خلاصه می‌توان اول بداشتن یک ایمان قاطع به وظیفه خودش دوم یک سادگی که جزء خصوصیات ملت هند است و سوم یک علاقه و واقع‌بینی در اجرای قوانین و نظامات مملکتی دانست این سه صفت به این مرد یک قدرت روحی خلاقه‌ای داده بود که واقعاً توانست یک تحول عمیق و ریشه داری در میان ملت خودش بوجود بیاورد. نمایندگان محترم وقتی صحبت از هند می‌شود در نظر بیاورید که چهار صد و چهل و چند میلیون مردم دارای زبانهای مختلف، فرهنگ مختلف، عادات مختلف و دین و مذهب و رسوم مختلفی هستند و متحد کردن یک همچو ملتی بسیار کار دشواری است. ولی همانگونه که میدانم نهرو که همکار اولیه پدر هند گاندی بود از همان تاریخ که دست همکاری اولیه پدرهند گاندی بود از همان تاریخ که دست همکاری بهم دادند که ملتشان را آزاد بکنند نهرو پابپای پدر هند پیش رفت که ملتشان را آزاد بکنند نهرو پابپای پدر هند پیش رفت و کارکرد و فداکاری کرد و برای تحقق یافتن این هدف ۹ بار و بیش از ۱۵ سال در زندان بسر برد. البته این به زبان آسان است که بگوئیم یک مرد بزرگی بیش از ۱۵ سال در زندان بماند و همیشه علت زندانی شدن او ایمان او و وطن خواهی او برای نجات ملت خودش و استقلال ملتش باشد. عظمت روح این مرد را باید آنطور در نظر بگیریم که با این سابقه که ۹ بار به زندان برود و در زندان باشد که زن او را هم بزندان بیاورند مریض بشود و بمیرد و در زندان باشد که پدرش را هم بخاطر او زندانی کنند و مریض بشود و بمیرد و در زندان باشد که تمام مزایای شئون مادی زندگی از او سلب بشود ولی آن روزیکه او موفق بشود به همکاری اعضای حزب کنگره هند و حزب مسلم لیک که با هم متحد و همراه بودند ملت هند را مستقل بکند در اولین نطقش می‌گوید امروز روزی است که بکلی به کینه توزیها و دشمنی‌ها و خصومت‌ها و معارضه‌ها پایان داده می‌شود زیرا او می‌گوید که ما از این مجاهدات و تلاش خودمان غرض شخصی نداشتیم می‌خواستیم ملت خودمان مستقل بشود. حالا مستقل شده‌ایم دیگر گرد کنیه توزی، مخاصمه و دشمنی نمی‌گردیم زیرا ملت ما احتیاج به کار مثبت دارد و دشمنی ایجاب می‌کند که ما دائم کارهای منفی و معارض سازندگی و بهبود امور مملکتان انجام بدهیم. درست توجه بفرمائید نمایندگان محترم یک مورخ به اسم پرفسورتوین بی که استاد مسلم تاریخ در انگلستان است دو سال پیش به هندوستان آمد او می‌گفت من یک مطلب دارم که به ملت هند پیام بدهم آن این است که شما را متوجه کنم به عظمت روحی زمامدارنتان که از آن جمله است نهرو که شما در طول سالها مبارزه با ما و زندان رفتن زمامدارانتان و از دست دادن بسیاری از منافعتان محرومیت‌های بزرگی کشیدید اما هیچ ملتی نیست مثل شما که از زیر استعمار بیرون آمده باشد نه تنها عکس‌العمل دشمنی و طرفیت نشان ندهد بلکه دوش بدوش با ملت انگلستان و دولت انگلستان همکاری بکند و نسبت به بهبود اوضاع اجتماعی خودش استفاده بکند و این جز یک عظمت روحی چیز دیگری نمی‌تواند باشد، عرض کردم نهرو یک ایمان قاطع داشت و آن ایمانش او را وادار کرد که از هیچ پیش آمدی نهر اسد، ولی همیشه درش یک جنبه کلی دیده می‌شد و آن طرفداری از حقیقت بود. سادگی او باندازه‌ای بود که هیچکس اگر از روی عکس او یا سابقه زندگی او را نمی‌شناخت با لباسش یا وضعش یا طرز زندگیش نمی‌توانست تشخیص بدهد که این شخص رئیس الوزراء یا نخست وزیر یک ملت بزرگ و متفکر مثل هندوستان است از نظر واقع بینی نهرو می‌گفت که رفتار زمامداران باید سرمشق عملی ملت باشد و خودش هم در این امر صادق بود و می‌ایستاد و نمی‌گذاشت قوانین و نظامات جز برای نفع ملت و تحکیم تساوی حقوقی ملت بکار رود نهرو دو خواهر داشت که هر دو از خودش کوچکتر بودند بخاطر دارم یکی از آنها که وکیل دادگستری بود در بمبئی بلحاظ تسلطش به ادبیات آلمانی یک جایزه‌ای برد آقای قراچورلو توجه بفرمائید یک جایزه‌ای از انجمن ادبی آلمان به خواهر نهرو دادند و آن یک اتومبیلی بود خواهر نهرو می‌خواست این اتومبیل را بهند بیاورد ولی قانون هند اجازه ورود کالاهای بیگانه را نمی‌دهد زیرا در ظرف ۱۵ سال سطح تولید صنایع هند طوری بالا رفته که از سوزن تالکوموتیو و طیاره همه در خود هندوستان ساخته می‌شود و هیچ فردهندی چه وزیر کابینه باشد و چه فرد عادی حق ندارد یک اتومبیل از خارج وارد کند وکلیه اتومبیلهائی که در هند ساخته می‌شود وهست سه نوع اتومبیل کوچکی است که در خود هند ساخته می‌شود و همه حتی نخست وزیر از این سه نوع اتومبیل سوار می‌شوند، خواهرش از بمبئی آمد به دهلی رفت پیش برادرش و خواهش کرد که یک ترتیبی بدهید که این اتومبیل اهدائی انجمن ادبی آلمان بمن برسد نهرو گفت من نمی‌توانم کاری بکنم، قوانین هند به مقدرات ملت هند حاکم است این را روزنامه‌ها نوشتند که خواهر نهرو رنجیده خاطر شد او بخواهرش گفت که تو خواهر من هستی بتو احترام می‌گذارم اما به قانونی که بر هند حکومت می‌کند بیشتر احترام دارم (احسنت) خواهر نخست وزیر رفت نزد اعضای کابینه یک جلسه کابینه را در غیاب نهرو با حضور کفیل نخست وزیر تشکیل دادند، بحث کردند که آیا راه حلی هست که ترضیه خاطر خواهر نهرو را فراهم کنیم؟ بالاخره کابینه هند یک تصویب نامه‌ای صادر کرد که اگر این خانم حاضر باشد…

نایب رئیس- آقای حاذقی وقت جنابعالی تمام شد.

حاذقی- من دو دقیقه دیگر صحبتم را تمام می‌کنم، گفت اگر ایشان حاضر باشد که مالیات اتومبیل را به نسبت این اتومبیلهائی که در هند می‌سازند بدولت مالیات بدهند اجازه می‌دهیم که این اتومبیل را وارد کنند این خانم حاضر شد بقدری که مالیات معین شده بود داد و اتومبیل مرخص شد.

نایب رئیس- آقای حاذقی وقت جنابعالی تمام شد نفر بعدی آقای پروین هستند ممکن است چند دقیقه از وقت خودشان را به جنابعالی بدهند.

پروین- بنده خودم مطالب زیادی دارم.

حاذقی- بنده الآن عرضم را تمام می‌کنم بنابر این مجلس ایران آن احترام را برای نهرو قائل شد که در تقویت مبانی دوستی بین ایران و هند بسیار حسن اثر داشت و دارد چنانکه در روزنامه‌های آنها هم تأثیر کرده و ملت ایران برای تمام ملل و اقوام دنیا بخصوص همسایگان احترام خاصی قائل است (احسنت)

نایب رئیس- آقای پروین بفرمائید.

فضل الله پروین- بنام خدای بخشنده و مهربان ما امروز اطلاع داریم که اعلیحضرت شاهنشاه عظیم‌الشأن ما بیک مسافرت دور دستی عزیمت فرمودند و یا در همین حال مشغول هستند که بار سفر را به بندند و با طیاره بسلامتی حرکت کنند، ما همیشه شاهد مسافرت‌های دور و دارز اعلیحضرت همایونی بوده‌ایم و همواره نتایج بزرگ و نیگوئی از این گونه مسافرت‌ها برای کشور برای‌العین دیده‌ایم (صحیح است) و امیدواریم که این مسافرت هم همچنانکه در گذشته شاهد موفقیت آن بوده‌ایم این مرتبه هم برای کشور ما فوق العاده مفید و پر ارزش باشد (انشاءالله) این مقدمه‌ای بود که بنده عرض کردم و اما آنچه که بنده همیشه در پشت این تریبون اشاره می‌کنم و امیدوارم که این گفته‌ها به نتیجه برسد و تأثیر داشته باشد زیرا که نسبت به حوزه‌انتخابیه خودم شهر عقب مانده اراک است که باز هم مطالبی راجع به این شهر لازم میدانم چند دقیقه‌ای بعرض آقایان نمایندگان محترم برسانم و آن این است که آن دفعه هم بنده اینجا توضیحاتی دادم که نقائص و عقب ماندگی‌های شهرها چگونه است متأسفانه تاکنون هنوز آثار بارزوآن چیزی که برأی العین دیده شود که نمونه پیشرفتی باشد در آن شهر دیده نشده است بسیاری از کارها در جریان نیست اما آنچه که در محل بایستی به نظر برسد هنوز نرسیده است بنده بطور فهرست اینجا عرض می‌کنم و امیدوارم که این عرایض من برای آخرین دفعه باشد که بعداً یک آثار کوچکی هم شده در آنجا به بینیم که به پیشرفت نزدیک شده است، البته دولت حاضر چون تازه قدم به اصلاحات برداشته است و مدت مدیدی نیست که بکار مشغول شده امیدواریم نقائص یک یک بر طرف بشود و ما در پشت این تریبون بتوانیم اظهار شادمانی و تشکر بکنیم، یکی موضوع بانک رهنی است اگر بخاطر آقایان باشد موقعی که به ۵۰ میلیون اضافه سرمایه بانک رهنی رأی داده می‌شد مذاکره شده که از این اضافه سرمایه یک مبلغی بمصرف وام در شهرستانهای ایران برسد و حتی‌المقدور در درجه اول برای شهرستان باشد، با احتیاج کاملی که در شهرستان اراک هست و وعده افتتاح شعبه آنجا داده شده تا حال شعبه بانک رهنی را در شهرستان اراک افتتاح نفرموده‌اند. من امیدوارم آقای ویشکائی توجهی بفرمایند و همین امروز ظهر هم که بنده وعده ملاقات با ایشان دارم دستور افتتاح شعبه بانک رهنی اراک را صادر بفرمایند که موجب کمال تشکر اهالی خواهد بود، دیگر موضوع اسفالت و لوله‌کشی شهرستان اراک است بطوریکه بنده اطلاع یافته‌ام در سازمان برنامه فعالیتی نسبتاً شده است و برای اسفالت و لوله‌کشی آن شهرستان دستوراتی داده‌اند و مقدمات کار را فراهم کرده‌اند ولی متأسفانه یک جریانی پیش آمده است که این همه مانند کارهای گذشته است یعنی قرار داد اسفالت آنجا بسته شده است در حالی که قرار داد لوله کشی هنوز در بوته اجمال است و در جریان است یعنی شاید میل دارند مثل خیابان‌های تهران اول اسفالت بکنند و بعد لوله کشی بکنند و اسفالت تازه را بکنند و لوله‌کشی را انجام بدهند گویا این الگوئی که در تهران دارند می‌خواهند در ولایات هم این جریان را بکار ببندند و من امیدوارم که دیگر این جریان متروک گردد یعنی دستگاهها با یکدیگر همواره هم آهنگ باشند و کارها را بتدریج و به ترتیب انجام بدهند یعنی اول لوله کشی و کابل تلفن را انجام بدهند و بعد روی آن‌ها را اسفالت کنند نه اینکه مثل گذشته غالباً می‌بینیم که اول خیابان را اسفالت می‌کنند و بعد می‌شکافند برای تلفن برای لوله‌کشی موضوع دیگر بهداری اراک بود که بنده نیست بلکه به نداری است و اکنون که از آن موقع هم ۵ ماه گذشته است بازهم عرض می‌کنم همان به نداری است که در جای خودش برقرار است و هنوز بهداری نشده است یک نفر طبیب جراح عالیقدر انتخاب شده است و جناب آقای نخست وزیر هم دستور داده‌اند که این طبیب به اراک اعزام بشود ولی گویا اعزام او هنوز در تشریفات و جریان‌های اداری باقی است و من امیدوارم شاید در ظرف یک هفته چون کار انجام شده است اقدام بفرمایند، تأسف دارم که از آقایان نمایندگان دولت هیچکس الآن اینجا تشریف ندارند تا بیاتاتیک در پشت این تریبون می‌شود بگوش وزراء و آقایان مسئولان وزارت خانه‌ها برسد و توجهی بشود و به این تقاضاها ارزش کافی بدهند بهرحال من امیدوارم که این پزشک جوان کار استخدامش تمام بشود و زود تر به اراک اعزام بشود موضوع دیگر آب باغات اراک است و یک تلگراف راجع به این موضوع رسیده است شاید این تلگراف صدتومان یا دویست تومان پول مخابره‌اش شده باشد ودرآن دادخواهی کرده‌اند البته امسال آب در غالب شهرستانها کم است اما وضعیت باغات در اراک یک رویه خاصی دارد مردم آنجا استرحام کردند وتقاضا نمودند از وزارت خانه آب و برق که وزارتخانه آب و برق که وزارت خانه آب و برق یک بازرس بفرستد به آنجا به این ترتیب رفاهیت اهالی را بدهد بنده انتظار دارم از این وزارتخانه جدیدالتأسیس آب و برق که برای اولین دفعه یکنفر بازرس دقیق و کاملی به آن شهرستان اعزام دارند که به شکایات اهالی دقیقاً رسیدگی کند رونوشت این تلگراف را به وزارتخانه آب و برق همچنین به مقام نخست وزیری هم داده‌اند بنده این جا تذکر می‌دهم. تقاضا می‌کنم که یک نفر بازرس را اعزام بدارند تا ببینند که شکایات اهالی از چه جهت است و دستورات لازم را صادر بفرمایند و دیگر راجع به یک مدرسه شش کلاسه در یک قریه‌ای است در فراهان که خیلی واجب و مورد احتیاج است که غالباً هم تقاضا کرده‌اند و دبیرخانه مجلس هم به شماره‌ایکه در جواب نامه شان درج کردند نوشته‌اندکه دستورات لازم صادر بشود از وزارت فرهنگ هم به محل دستوراتی داده‌اند اما هنوز از مرحله فکر به مرحله عمل درنیامده تقاضا دارم این قضیه هم تعقیب بشود همچنانکه عریضه‌ای نوشته‌اند و به مقام ریاست نیز تقدیم می‌کنم امیدوارم این موضوع هم تعقیب بشود دیگر ساختن راه فراهان است بنده گمان می‌کنم که آقایان از گفتن این مطالب که بنده عرض می‌کنم که یکی از بزرگان ما که باعث افتخار تاریخی ماست امیرکبیر هزاوه‌ای است، امیرکبیر یک شخصی است که در مملکت ما هیچگاه تاریخ او را فراموش نمی‌کند خدمات این مردبزرگ برای کشور ما همواره پر ارزش است بخصوص که از همان منطقه قائم مقام و ادیب الممالک هم برخاسته‌اند این قریه که نامش قریه هزاوه است، هزاوه را به این دلیل گفته‌اند که یعنی در آنجا سابقاً هزار آب داشته است یعنی هزار آبه و بتدریج هزاره شده است اما اکنون که هزار آب ندارد سهل است صد تا هم ندارد، ده تا هم ندارد روبه تنزل رفته بخصوص که راه هم ندارد یک راه صعب العبوری است که اهالی آن قریه تا شهر نمی‌توانند بر سند مصیبت‌های فراوان دارند یک وقتی بنده اینجا عرض کردم که راه آنجا یک راه کوچک و کوتاهی است که با یک خرج کم شاید با ۵۰ هزار تومان ساخته می‌شود روی همین مذاکره قبلی اهالی بی چیز و بیچاره آن قریه چند تلگراف تبریک و رضایت به بنده کرده بودند خیال می‌کردند که همین راه کوچک و کوتاه درست می‌شود متأسفانه درست نشد و اکنون باز تلگراف کرده‌اند و نوشته‌اند که آنچه که گفته شد چرا به ثمر نرسید امیدوارم راه این قریه کوچک هم از طرف وزارت راه ساخته بشود دیگر چیزی که برای شما تازگی دارد و عرض می‌کنم این است که یک نفر مسافر به اراک رفته بود و چند روز قبل از این برگشت به من گفت که به شهر زیبای شما رفتم زیبا را برای دلخوشی بنده گفت چون آنجا زیبا نیست و بدبختی است می‌گفت غروب بود که آنجا وارد شدم وقتی که وارد شدم البته در پی این بودم که تجسس کنم جائی پیدا نمایم که شب را در آن‌جا بخوابم و پی یک مهمانخانه‌ای می‌گشتم هر جا گشتم یک مهمانخانه‌ای یک اطاق یک بالاخانه برای توقف نبود ناچار در خیابان در توی اتومبیل شخصی خودم با بچه‌هایم توی خیابان شب را به صبح رساندیم و صبح از دکان جلو دست یک چند تکه نان و پنیر گرفته است و خورده است و بعد تشریف آورده است به تهران به بنده میخندید گفتم آقا من توانائی ندارم بدولت بفرمائید، به دولت به خندید آنجا آن وضعیت است تقصیر عدم توجه مرکز است که چطور در یک همچو شهر بزرگی که دارای سوابق بسیار است یک بالاخانه و یک مهمانخانه ندارد که مسافرین شب را در آن جاها بسربرند و بخوابند اما بخواست خداوند وقتی به اصفهان رفتم دیدم یک مهمانخانه بزرگی بنام مهمانخانه شاه عباس کبیر درست کرده‌اند وقتی تحقیق کردم معلوم شد در آنجا ۴۲ میلیون تومان خرج کرده‌اند. کاش یک اطاق او را در یکی از شهرستانها می‌ساختند (سیفی- ساختن مهمانخانه به دولت چه ارتباطی دارد افراد باید بسازید) (یکی از نمایندگان- بیمه ساخته است) بهر حال اگر خرج آن مهمانخانه را تقسیم می‌کردند برای تمام شهرستانها می‌شد یک مهمانخانه را تقسیم می‌کردند برای تمام شهرستانها می‌شد یک مهمانخانه‌های متوسط بسازید یک کسی که در آنجا کار می‌کرد در گوش بنده گفت که در اینجا هم حیف شده است و هم میل، گفتم چطور؟ گفت در کتابها خوانده‌اید که حیف و میل، میلش که خوب که بجای خود معلوم است که چقدر میل فرموده‌اند اما حیفش این است که این را در کوچه ساخته‌اند و یک گنبد و آن بنا و آن گنبد را چنان در اطراف آن مخفی کرده‌اند که هیچ معلوم نمی‌شود و از ازرش و از عظمت افتاده است بهرحال اینکه می‌گویم یک اطاق و منزل آن را می‌آوردند به اراک اینکه غیر ممکن است اما مخارج یک اطاق او را در شهر ما خرج می‌کردند و می‌ساختند که یک نفر مسافر مجبور نباشد شب را دراتومبیل خودش در خیابان بخوابد (معتمدی- برای شهر تاریخی اصفهان یک مهمانخانه ضروری است سلاطین و بزرگان جهان می‌آیند به اصفهان و جائیکه آبرومند باشد که شب را در آنجا بخوابند نداشتیم و این لازم بود) آخر قربان ۴۲ میلیون تومان را که آنجا خرج کرده‌اند کاش که ۴۱ میلیون خرج می‌کردند و یک میلیون تومان دیگر را می‌دادند به اراک عرض می‌کنم که اگر ما بخواهیم رسیدگی کنیم می‌بینیم که کارهای بیمورد و بیجا زیاد شده است و گمان می‌کنم که این مورد تأیید و تصدیق نمایندگان محترم باشد در جاهائی مخارجات بسیاری می‌کنند که لازم نبوده و در بسیاری جاها که لازم و قطعی است آنجا را از نظر محو و فراموش می‌کنند در صورتیکه اگر واقعاً رسیدگی کامل بشود این مخارج، هر کدام بجای خودش باشد یک جائی که چند مهمانخانه دارد البته یک مهمانخانه دیگر اضافه کردن صحیح نیست در صورتیکه یک جائی یک مهمانخانه هم ندارد (معتمدی- اصفهان مهمانخانه ندارد یک مهمانخانه کوچک و قدیمی است و نمی‌شود رئیس یک دولتی را آنجا برد) جناب آقای معتمدی بنده به جنابعالی کمال احترام را دارم و امیدوارم یک مهمانخانه دیگری هم در نزدیکی آن بسازند اما اجازه بدهید که یک اطاق او را هم در یک شهرستانی که حق دارد و استحقاق او محرز است یک اطاق در اراک ساخته بشود و گمان می‌کنم که شما هم این را تأیید و تصدیق خواهید فرمود (همهمه نمایندگان)

نایب رئیس- آقایان اجازه بفرمائید ناطق صحبتش را بکند.

فضل الله پروین- امروز که بودجه سال ۱۳۴۱ مطرح است وقتیکه ارقام بودجه را بدقت بخوانید ملاحظه خواهید فرمود که چه بی‌انصافیهائی بکار رفته است و چه مخارجی شده است که غیر لازم بوده و شاید اصلا لازم نبوده است.

نایب رئیس- آقای پروین وقت جنابعالی تمام شد.

فضل الله پروین- چون وقت بنده تمام شده بقیه عرایضم را برای وقت دیگر می‌گذارم.

موسوی ماکوئی- از وقت بنده می‌توانید استفاده بفرمائید.

فضل‌الله پروین- خیلی متشکرم. منظور عرضم این بود که اگر ارقام مخارج هر یک بجای خودش مصرف بشود البته بهتر می‌توانیم استفاده بکنیم. خود آقایان نمایندگان محترم تصدیق دارند که بسیاری از جاها که احتیاج قطعی و بیشتری دارند محروم می‌مانند و بعد مخارج در جاهائی می‌شود که مورد لزوم کافی و کاملی نیست. بنده در مسافرتی که در ایام عید به شیراز رفته بودم بطوریکه بعرض آقایان رساندم به حوزه انتخابیه خودم نرفتم یک روز هم جناب اقای رئیس مجلس از بنده سؤال کردند که شما در این ایام به اراک رفتید؟ خدمتشان عرض کردم که خیر، به اراک نرفتم فرمودند چرا؟ عرض کردم قربان بنده فی‌الحقیقتاً خجلت داشتم و شرمسار بودم که بعد از پنج ماه که در تهران ودر کرسی وکالت نشستم و اینجا در تحت عنایات و مهر جناب رئیس هم هستم و همه همکاران هم به بنده مهر دارند یک قدم مفید یک قلم یک مثقال در اراک برداشته نشده است که من آنجا بروم ببینم یک کوچه‌ای اسفالت شده است یک گوشه‌ای اصلاح شده است چون هیچ اصلاحاتی آنجا نشده است بنده از همشهریان عزیز خجلت دارم و بعلت این شرمساری به اراک نرفتم، امیدوارم وقتیکه یک آثار اصلاحاتی آنجا پیدا بشود که من روی این را داشته باشم که بگویم در مدتیکه در تهران بودم از دولت خواهش کردم تقاضا کردم و دستگاه دولت هم عنایت کرد یک کوچه‌ای را برای شما اسفالت کرد و یا یک اطاق بهداری برای شما درست کرد و یا اینکه یک طبیب برای شما فرستاد. الان مدتی است که یک نفر طبیب بنام دکتر بصیری که از فرنگ به تهران برگشته و جراح است بنده از او خواهش کردم و راضی کردم چون در اراک وسایل مداوا نیست اگر مریضهائی باشند باید بیایند به تهران این بود که ایشان را راضی کردم که با حقوق متناسب همچنانیکه مقرر خود وزارتخانه است برود به اراک بقیه کارهای او را ما خودمان درست کنیم و برای او منزل می‌گیریم مریضخانه درست می‌کنیم. این مرد را گویا با هشتصد تومان می‌فرستند آنجا در صورتیکه با هشت هزار تومان هم راضی نبوده است بقیه را خودما باید درست کنیم. یک عده‌ای از تجارو اصناف و اهالی اراک آمده‌اند اینجا واین کار را قبول کردند معذالک بنده هنوز نتوانسته‌ام این کار را از پیچ پیچ اطاقهای وزارتخانه به انجام برسانم در صورتیکه رئیس دولت هم عنایت فرمودند و دستور هم صادر کردند و هنوز نتوانسته‌ایم این کار را به انجام برسانیم منظور عرضم این است که ما موقعی رو داریم و موقعی می‌توانیم با افتخار به محلهای انتخابی خودمان برویم که به آنها خدمتی کرده باشیم و لیکن گویا آنها بی‌خبرند که تلاشها و کوششهای ما به ثمر نمی‌رسد یعنی اینکه ما قدم بر می‌داریم ما همواره پشت کار را می‌گیریم اما دستگاهها به نحوی است که کارها زود به انجام نمی‌رسد بنده از دولت حاضر بخصوص انتظارات فراوانی دارم یکی اینکه تقاضاهائی را که داریم در جریان اداری زودتر به مراحل انجام خودش برسد و امیدوارم که طوری بشود که زودتر به انجام برسد که ما بتوانیم با روسفیدی به محلهای انتخابی خودمان برویم و من گمان می‌کنم که این درد دلی است که از طرف همه همکاران و دوستان عزیز در اینجا بعرض رسانیدم (صحیح است) بنده روی اصل اینکه میدانم طول کلام باعث ملالت است بیشتر از این تصدیع نمی‌دهم و تا این حد هم که آقایان حوصله به خرج دادند بسیار متشکرم در خاتمه عرایضم همه تلگرافها و نامه‌هائی که رسیده است به مقام ریاست تقدیم می‌کنم و امیدوارم که آثار کافی و نتیجه عاجلی داشته باشد بخصوص یک بازرس از وزارت آب و برق برای اول دفعه در آن شهرستان اعزام بشود و یک انعکاس تازه‌ای از دولت حاضر بخصوص از وزارت خانه جدید ابراز بشود (احسنت).

نایب رئیس- آقای موسوی ماکوئی.

موسوی ماکوئی- بنده امروز قصد داشتم راجع به یک مطلب اساسی و شاید حیاتی صحبت بکنم به عللی موکول به جلسات آینده کردم ولی برای اینکه از این حق قانونی خودم استفاده کنم سه چهار مطلب بود که خواستم در باره آنها وقت همکاران عزیز را بگیرم رفقای ما قطعاً با تاریخ سروکار دارند و میدانند که در این اواخر در نمیه دوم قرن سیزده هجری قمری و اوایل قرن چهار دهم هجری قمری سلاطینی از ایران برای مسافرت به خارج رفته‌اند بنده می‌خواستم عرض کنم که مسافرت شاهنشاه محبوب ما اعلیحضرت محمد رضا شاه پهلوی از لحاظ کمی و کیفی با مسافرتهای دوره سابق زمین تا آسمان فرق داشته و دارد (صحیح است) شاهنشاه ما در طی مسافرت‌های عدیده خودشان بخارج ارمغانهای مفیدی برای ملت ایران آورده‌اند اطمینان قطعی داریم این بار هم با ارمغان‌های مفیدتری به ایران بازگشت خواهند فرمود (صحیح است) بنده اجازه می‌خواهم که عرض کنم دعای خیر ۲۰ میلیون نفوس ایران بدرقه راه شاهنشاه ما است (احسنت) مطلب دوم که استاد حاذقی اشاره‌ای راجع به زبان فارسی کردند و چون در این مجلس مقدس هم گاهگاهی راجع به لهجه‌های محلی مثل لهجه آذربایجانی اشاراتی می‌شود خواستم یک توضیح کوچکی در این مورد بدهم اولا نه تنها زبان شیرین فارسی در هند و پاکستان رواج دارد بلکه می‌خواستم عرض کنم در حال حاضر در کشور آلبانی در ساحل شرق آدریاتیک همسایه ایتالی و یوگسلاوی هستند کسانیکه بزبان شیرین فارسی سخن می‌گویند و حتی در یوگسلاوی هستند اشخاصی که با زبان شیرین فارسی سروکار دارند و آشنائی دارند بنابر این زبان شیرین فارسی در ادوار گذشته رواج سرشاری داشته و این وظیفه وزارت فرهنگ ما است که برای حفظ این زبان دست به اقدامات اساسی در ممالکی که زبان فارسی رواج پیداکرده بزند. اما راجع به آذربایجان دوستان ما باید بدانند ترکی یک زبان تحمیلی است برای آذربایجان در آذربایجان در حال حاضر هستند دهاتی که بزبان آذری سخن می‌گویند و یک کلمه ترکی هم بلد نیستند بنده برای اینکه نمایندگان محترم توجه داشته باشند چند نمونه عرض می‌کنم در تلفظ اعداد می‌گویند: یک – دو- سه- چر- پنج- شش- هفت- هشت- نو- دو- (حرف اول کلمات با ضمه گفته می‌شود) و چند نمونه از واژه‌ها را عرض می‌کنم. گوژ یعنی گوشت- روژ یعنی روز – مای یعنی ماه پس بنابر این در آذربایجان دهاتی هستند که به لهجه آذری سخن می‌گویند و زبان ترکی را هم نمیدانند بعلاوه یک کتاب خطی در دست داریم که مربوط به زمان شاه عباس دوم است که در این کتاب لطائف و ظرایف مردم تبریز را جمع آوری کرده به لهجه آذری نوشته شده بعلاوه به دو بیتی‌های شیخ صفی الدین اردبیلی جد اعلای سلاطین صفوی مراجعه کنیم می‌بینیم رباعیاتی ساخته است که یکی از آنها را بنده با ترجمه آن را به اطلاع آقایان میرسانم.

ای خدائی که بزرگی و کریمی. ای خدائی که در دشت و کوه و صحرا و برزن هست می‌گوید.

همان هوی و همان هوی و همان هوی همان دشت و همان کوشن همان کوی

از آواجهم اویان تنها چو من بور بهر شهری شرم هی‌های وهی هوی.

مردم آذربایجان بلهجه شیرین آذری سخن می‌گویند و زبان ترکی زبان عاریتی است بعلاوه زبان در هر نقطه دنیا معرف نژاد نیست و دانشمندان علم‌الاجتماع برای این موضوع یک مأخذی دارند می‌گویند در نواحی که در معرض تهاجمات خارجی قرار نگرفته و مظاهر تمدنهای قدیم و جدید در آنجا نفوذ ننموده زبان ممکن است معرف نژاد باشد مثل خط‌استوا و مثل جنگل‌های آمازون مثل صحاری آفریقا، اما در نواحیی که در معرض نفوذ تمدن‌های جدید و قدیم قرار گرفته‌اند زبان معرف‌نژاد نیست، امروز در آمریکا نزدیک ۱۵ میلیون نفر که از نژاد سیاه هستند از خود انگلیسیها شاید بهتر انگلیسی صحبت می‌کنند آیا می‌توانیم بگوئیم که اینها از نزاد انگلوساکسون هستند نه، امروز بلغارستان نژادشان از نژاد زرد است ولی لهجه شان ریشه اسلاوی دارد ما نمی‌توانیم به آنها بگوئیم که آنها اسلاوی نژاد هستند هر زبان در هر نقطه دنیا معرف نژاد نیست و در مملکت ما هم به طریق اولی نمی‌تواند معرف نژاد ما باشد اما مطلب سوم اصلاحات ارضی که در اثر انقلاب شاه و ملت در مملکت عملی شد متأسفانه در بعضی جاها در اثر ندانم کاری وسایل ناراحتی کشاورز را فراهم ساخته است از جمله در آذربایجان مسأله حقابه موجب زحمت کشاورزان شده است (صحیح است) در آذربایجان از آب رودخانه‌ای که وارد دریاچه باید بشود پول می‌گیرند بعنوان حقابه اولا توجه بفرمائید آن زمین را با آب آن به کشاورز فروخته‌اند دهات تقسیم شده زمین را با آبش بکشاورز فروخته‌اند دلیلی ندارد که از آنها پول بگیرند و در سایر رودخانه‌های آذربایجان که سالی دو سه ماه آب دارند معنی ندارد که حقابه از آنها بگیرند و بعلاوه میلیونها تشکیلات بوجود آوردند و میلیونها خرج اصلاحات ارضی کردند، و مبلغ ناچیزی از کشاورز می‌گیرند و بعقیده من این مبلغ ناچیز ارزشی ندارد که وسایل ناراحتی خاطر آنها را فراهم کند در حال حاضر در آذربایجان کشاورزانی هستند که از دوره‌ای که سیستم مالک رعیتی بود و بهره مالکانه می‌پرداخت آن بهره مالکانه به مراتب کمتر از این حقابه‌ای است که حالا از او مطالبه می‌کنند (چند نفر از نمایندگان- صحیح است) و قانون را درست اجرا نکردند (مهندس صائبی- حقابه مربوط به قانون اصلاحات ارضی نیست) بنده عرض نکردم که مربوط به قانون اصلاحات ارضی است، بنده استدعا می‌کنم از جناب آقای قوام صدری که تنها نماینده دولت هستند که اینجا تشریف دارند که بعد از اجرای اصلاحات ارضی این حقابه را نگیرند استدعا می‌کنم راجع باین موضوع تذکری بدهند که وسایل ناراحتی کشاورزان عزیز را فراهم نکنند (قوام صدری- شکایت از کجاست؟) از تمام آذربایجان مگر غیر از این است آقایان نمایندگان؟ (صحیح است) آخرین مسأله مربوط به این ساختمانهای نیمه تمام فرهنگی است همه آقایان میدانند در اکثر نواحی ایران بالاخص در آذربایجان در اثر بارندگی سقف اطاقهای مدارسی پائین آمده. (صحیح است) گچ‌ها ریخته کلاسها تعطیل شد و تا این ساعت وزارت فرهنگ اقدامی برای این کلاسها و تعمیر این ساختمانهای نیمه تمام نکرده است و وقتی که مراجعه می‌کنیم میگویند که پول نداریم (صحیح است) نامه نوشته‌اند بوزارت دارائی وزارت دارائی هم معلوم است جواب نامه را کی خواهد داد استدعا می‌کنم از آقای قوام صدری تا سال تحصیلی شروع نشده این ساختمانها تعمیر بشود تکمیل بشود که وقت فرزندان عزیز این مملکت بیش از این تلف نشود (احسنت) این بود عرایض بنده (احسنت).

نایب رئیس- آقای فولادوند بفرمائید.

فولادوند - با اجازه خانمها و آقایان محترم بنده میل داشتم که دو کلامی که بحث روز است به سمع مجلس محترم برسانم (یکی از نمایندگان – بلندتر) چشم باید عرض کنم که این میکروفون‌ها زیاد مناسب نیست یک فکر دیگری برایشان باید بکنند بعرض خانمها و آقایان خواستم برسانم که امروز مسأله‌ای در جهان مطرح است که مسأله غلبه خیر بر شر است و مثل این است که بیشتر از هر وقت در دنیا این مسأله شدت پیدا کرده و فوریت بیشتری دارد و اهمیت بیشتری پیدا کرده و مسأله غلبه خیر بر شر می‌بایستی در دردون سینه و افکار مردم بزرگ دنیا عملی شود و مردم بزرگ دنیا این بغرنج را در پیش خودشان حل بکنند و بعد صورت عمل در آورند واز طریق عرضه کردن به مردم دنیا باید عرض کنم مردم بی خبر دنیا را قانع بکنند که تأسی به نظر آنها بکنند و دنیا را از شرفساد و احیاناً نابودی نجات خواهد داد یکی از مردمی که در این راهی که بشریت با صعوبت و زحمت و خون وعرق می‌پیماید وبه بشریت خدمت می‌کرد و تا آنجا که زندگی و حیات باو اجازه داد این مشعل را برافروخت و روزبروز فروزانتر کرد. پاندیت جواهرلعل نهرو نخست وزیر فقید هندوستان بود (مصطفوی- خدا رحمتش کند) خداوند رحمتش کند انشاءالله و بعقیده بنده وظیفه هر فرد مسئول و متفکری است که از افکار خودش امروز مخصوصاً که نهرو دیگر ظاهراً در میان بشر نیست مقدار زیادی را متوجه این مسأله و این پیش آمد و رحلت نهرو بکنیم و دنیا را اقلیت‌های متفکر علی‌رغم اکثریت‌های بی مسئولیت و بی اعتنا به تفکر ساخته‌اند و نهرو یکی از آن مردان بزرگ است که در طول چندین هزار سال تاریخ بشر در ردیف آن اقلیت متفکر قرار گرفته و جز بانیان اساسی و استخوان بندی معنوی اجتماعی و سیاسی دنیا بوده و اگر در نظر بگیریم که با تکثیر نفوس بشر و اشکالات روز افزون حکومت به بشر صعوبت حکومت روز بروز روی بتزاید می‌گذارد خواهیم دید که سیاستمداران بزرگ معاصر چقدر بالاتر از اشخاصی هستند که دراز منه قدیمه دست بسیاست می‌زدند اداره کردن چهار صدر، پانصد میلیون اشخاصی که بیدار شده‌اند، بیدار شده‌اند بحقشان و حقوقشان، دارای هوس یا مطامع زیادی هستند شاید کشمکشهای بیشتری نسبت به احیای حقوقشان پیدا شده است حکومت بر این افراد خیلی مشکل است تا در قدیم ما دیدیم که مردم با سیاستمدارانی و بزرگان قومی بیک عده مردم تقریباً می‌توانم عرض کنم قانع، بی خیال و مظلوم حکومت می‌کردند و قانع کردن تمنیات و کوشش‌ها و مساعدت به ۴۵۰ و ۴۶۰ میلیون در ظرف ۱۰-۲۰ سال حکومت بسیار بسیار کار معجزه آسائی است و در حقیقت باید عرض کنم که بنده حقیر با این دو کلام هم ادعای احقاق حق چنین مرد بزرگی را ندارم گفت: پرده بردار که بیگانه خود آنروی نه بیند، تو بزرگی و در آئینه کوچک ننمائی (احسنت) ولی وظیفه نه تنها انسانی است بلکه وظیفه سیاسی و اصولی بین‌المللی است که حتی با احترام و صمیمیت و تحسین اشاره ئی بزندگی و مرگ چنین مرد بزرگی بنمایم علی‌الخصوص که هندوستان هم مثل ایران و شاید بیش از ایران در زمره ملل قدیمه و متمدنه است که حقوق بزرگی بگردن تمدن بشریت دارد و از این به بعد هم خواهد داشت البته اگر بخواهیم که تمدن را تفسیر کنیم و تفسیر مغرضانه را کنار بگذاریم حد اعلای تمدن وقتی حاصل می‌شود که انسان به حداقل میل به تجاوز رسیده باشد و باصطلاح دیگر میل به سرکشی وتجاوز ننماید خودش را مهار کرده باشد و بعقیده بنده اگر معنای تمدن حداقل تجاوز باشد هندوستانی‌ها متمدن ترین افراد روی زمین هستند و این حالت تمدن که عدم تجاوز است بحق دیگران و قانع بودن بحق خود جنبه تعدی و ستیزه جوئی نداشتن این جنبه راهندیها به حداکثر دارند و آن را هم در سایه مغزهای متفکر رهبران خودشان در این ده، دوازده سال قبل دارند و باید عرض کنم که همسایگی کشور هندوستان و باصطلاح وحدت‌هائی که بین تفکر هندوها و ایرانیان هست اینها خودشان شعله‌هائی هستند که دردنیا مسئول رهبری جنبه تمدن بین‌المللی هستند و بنده از خداوند می‌خواهم که هم ملت هندوستان و هم دنیای امروز حداکثر استفاده را ازسرمشق واخلاق و تعالیم مرد بزرگی مانند نهرو که خودش هم پیر و مرد بزرگی مانند گاندی بود بنمائیم انشاءالله که حسن روابط با چنین کشور همسایه بزرگ و متمدن روز افزون باشد و در تمدن و تقویت اخلاق بین‌المللی تأثیرهای فراوان و بسزا داشته باشد و مطلب دیگری که می‌خواستم عرض کنم این است که امروز اعلیحضرت همایون شاهنشاه چند دقیقه قبل به سلامتی بصوب کشور دوست آمریکا پرواز فرمودند و باید عرض کنم آن سفر کرده که صد قافله دل همره اوست هر کجا هست خدایا بسلامت دارش (احسنت) و تمام ادعیه خالصانه تمام کشور ایران بدرقه راه شاهنشاه ما است (صحیح است) و امیدوارم که به سلامتی تشریف ببرند و بسلامتی در میان کشور خودشان تشریف فرما شوند (انشاءالله) مطلبی که اینجا واجب است عرض کنم این است که همیشه این سفرهای شاهنشاه متضمن آبرومندیها و فواید بزرگی برای کشور ایران بوده است و خواهد بود و ما مفتخریم که بهترین فرد نمونه کشور ایران که شاهنشاه خود ماست و شاید یکی از بهترین نمونه‌های نژاد بشر در بین ملتهای همسایه و دور و نزدیک هستند و این را هم می‌توانم عرض کنم که اکنون که شاهشاه بزرگ ایران بیرق تمدن هفت هزار سال ایران را بدست گرفته‌اند وبرای شناساندن بیشتر آن به کشور دوست تشریف فرما شدند امیدوارم که آن کشور و آن کشورها هم حق عظمت و حسن نیت وتمدن ما را به خوبی بشناسند و بجا بیاورند و چون صحیح است که می‌گویند الفضل للمتقدم ایران و ایرانی و نژاد ایرانی در دنیا پیشرو تمدن بوده‌اند و هستند و یکی از مشرق شناسان بزرگ و ایران شناس بزرگتر پرفسور گدار فرمودند که ایران مشعلی است که تمام خاور نزدیک و خاور دور را بنور خود منور ساخته است و بهر صورت ما قدر نژادمان و حکومتها و شرافتمان و رهبر عالیقدر مان را میدانیم (صحیح است) و امیدواریم که دیگران هم سعادت این را داشته باشند که قدر این رهبر بزرگ و نژادی که این خدمتها را با بناء نوع بشر کرده است و حاکی از حق معرفت آنهاست بدانند (احسنت).

- قرائت گزارش کمیسیون بودجه راجع به بودجه ۱۳۴۱ کل کشور

۳- قرائت گزارش کمیسیون بودجه راجع به بودجه ۱۳۴۱ کل کشور

نایب رئیس- وارد دستور می‌شویم گزارش مربوط به بودجه سال ۱۳۴۱ مطرح است قرائت می‌شود.

(بشرح زیر خوانده شد)

گزارش از کمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی

ساحت مقدس مجلس شورای ملی

اکنون که بودجه سال ۴۱ کل کشور جهت تصویب تقدیم مجلس شورای ملی می‌گردد اجازه می‌خواهد نکاتی را در این باب به استحضار نمایندگان محترم برساند:

قطع نظر از تقسیم بندی بودجه مورد بحث که از لحاظ درآمد و هزینه به پنج قسمت تقسیم گردیده است بودجه سال ۴۱ را به صورتی که در این گزارش منعکس است می‌توان لااقل تحت دو عنوان مورد بررسی قرار داد. قسمتی مربوط به اقلام درآمد و هزینه وتبصره‌های موقت که دوره عمل آنها انجام یافته وقسمت دوم مربوط به تبصره‌هائیست که تا موقعی که لغو نگردیده قدرت قانونی خواهد داشت.

نکته‌ایکه مخصوصاً مورد توجه کمیسیون بودجه قرار گرفت صرفنظر از مراتب فوق به جهات زیر کیفیت تدوین بودجه سال ۱۳۴۱ بوده است.

بودجه سال مورد بحث (شماره چاپ ۴۶۵) متضمن ارقام درآمد و هزینه کل کشور و مشتمل بر ۴۷ تبصره در سی‌ام مرداد ماه ۱۳۴۱ با کسر درآمدی معادل ۲۲۰۹۴۰۶۰۰۰ ریال به تصویب هیئت وزیران رسید و از طرف دیگر در طی سال ۱۳۴۱ بالغ بر پنجاه و شش تصویب نامه بصورت یکدوازدهم – متمم بودجه – اصلاح بودجه و اصلاح بودجه‌های تفصیلی از طرف هیئت وزیران صادر شد و در نتیجه جمع تبصره‌ها به شصت و میزان کسر درآمد به ۴۰۹۳۸۰۰۰۰۰ ریال بالغ گردید.

کمیسیون بودجه بجای آنکه هر یک از پنجاه و چند تصویب نامه را که در زمینه بودجه سال ۴۱ در سال مزبور و سال ۴۲ صادر شده بود جداگانه جهت تصویب تقدیم مجلس شورای ملی نماید در صدد برآمد که با مطالعه – جمع آوری- تلفیق و تدوین آنها بودجه‌ای تهیه کند که منعکس کنند واقعی کلیه ارقام درآمد و هزینه کل کشور باشد زیرا چنانچه هر یک از تصویب نامه‌ها جداگانه و ضمن گزارشی بعرض مجلس محترم می‌رسید صرفنظر از اتلاف وقت نمایندگان محترم هزگز ممکن نبود رابطه صحیحی بین تصویب نامه‌های متعدد و ارقام کل دخل و خرج کشور و تأثیر متقابل آنها در وضع مالی مملکت برقرار نمود و حال آنکه با اتخاذ ترتیب فعلی که در حقیقت تهیه بودجه جدیدی براساس ارقام واقعی در آمد و هزینه کشور بوده است رسیدگی به دخل و خرج مملکت و بررسی ارقام مختلف آن و نتیجه‌گیری لازم به سهولت میسر و مقدور است.

به منظور تکمیل این اقدام پس از آنکه کلیه تصویب نامه‌ها مورد رسیدگی قرار گرفت و ارقامی که باید کسر یا اضافه شود در متن ردیف‌های مربوطه عمل شد بودجه جدید یا دفاتر اداره کل بودجه نیز تطبیق گردید و معلوم شد بودجه تقدیمی چه از نظر وحدت که یکی از شرایط اصلی بودجه نویسی است و چه از لحاظ سهولت مراجعه تا چه حد راهنمائی کاملی برای کلیه دستگاهها و مؤسسات می‌تواند باشد.

در مورد تأمین رقم/ ۴۰۹۳۸۰۰۰۰۰ ریال کسر بودجه سال ۱۳۴۱ اجازه می‌خواهد توجه نمایندگان محترم را به اظهارات نخست وزیر و وزیردارائی وقت در کنفرانس مطبوعاتی مورخ دوم اردیبهشت ماه ۱۳۴۲ جلب نماید که ضمن آن به شهادت ارقام تأکید نمودند کسری مذکور از طریق اضافه وصولی و افزایش وصولی مالیاتهای مستقیم و صرفه‌جوئی تأمین گردیده است.

اینک برای مزید استحضار نمایندگان محترم لازم میداند روشی را که در تدوین بودجه سال ۴۱ به شرح مذکور در فوق از طرف کمیسیون بودجه اعمال گردیده بطور خلاصه به استحضار برساند.

۱- کلیه تغییراتی که به موجب تصویب نامه‌های مختلف در اقام درآمد و هزینه بعمل آمد بدون آنکه در رقم اصلی بودجه مصوب دولت (شماره چاپ ۴۶۵) تغییری داده شود در ذیل هر یک از ارقام اضافه یا کسر گردید ضمناً شماره و تاریخ تصویب نامه و شماره چاپ مربوط به هر یک از این اقلام در ذیل صفحه یادداشت شده است تا تطبیق و بررسی ارقام به سهولت مقدور ودر عین حال تکلیف تصویب نامه‌های تقدیمی از طرف دولت نیز تعیین شده باشد.

۲- چون قسمتی از تصویبنامه‌ها بصورت تبصره دایم یا موقت به تبصره‌های بودجه اضافه گردید لذا به جهات مذکور در فوق شماره و تاریخ تصویب نامه و شماره چاپ مربوطه در ذیل هر صفحه مشخص گردید.

۳- در مورد تبصره‌های ۲۴-۲۹-۳۶و۳۹ توضیحات زیر را اضافه می‌نماید:

الف- نظر به اینکه وزارت کشاورزی برای خرید لوازم فنی مورد نیاز دفع آفات نباتی و حیوانی احتیاج به اجازه مستمر داشته است لذا تبصره ۲۴ از قسمت تبصره‌های موقت بودجه حذف و به صورت تبصره ۶۶ جزء تبصره‌های دائم گردید.

ب- تبصره ۲۹ مبنی بر اجازه احداث جاده‌های جدید به وزارت راه چون رسیدگیهائی که بعمل آمد وزارت مزبور تأیید نمود که تبصره فوق هرگز مورد عمل واقع نگردید لذا از بودجه سال ۴۱ حذف گردید.

ج- تبصره ۳۶ مبنی بر استفاده شاغلین خدمت از تفاوت حقوق بازنشستگی مستخدمین بعلت تغییرات حاصله در اشل حقوق نظر به اینکه در این تبصره در سالهای بعد اصلاحاتی به عمل آمده است لذا برای اینکه در باره امر واحد قوانین متعددی به تصویب نرسد موافقت شد تبصره مذکور با تغییراتی که بعداً نسبت به آن بعمل آمده است یک جا مورد رسیدگی واقع و بصورت ماده یا موادی جهت تصویب تقدیم گردد.

د- در مورد تبصره ۳۹ مبنی بر تبدیل پایه‌های اداری کارمندان لیسانسیه وزارت پست و تلگراف و تلفن به پایه فنی چون در متن تبصره اشاره به تصویب نامه ۱۲/۶۹۷۶ مورخ ۴۰/۳/۱۸ شده بود و این تصویب نامه هنوز در کمیسیونهای مربوطه مورد رسیدگی است موافقت گردید تبصره مزبور در قانون مربوطه گنجانیده شود.

بدیهی است دو تبصره اخیر به موجب اجازه ماده واحده مصوب آذرماه ۱۳۴۲ قدرت اجرائی خود را تا تعیین تکلیف نهائی حفظ خواهند کرد.

۴- علیرغم کوششی که در باره تلفیق کلیه تصویبنامه‌های بودجه سال ۴۱ بعمل آمده پنج تصویب نامه که رسیدگی به آنها مستلزم تصویب قبلی تصویب نامه‌های دیگر بود در دستور کار کمیسیون بودجه باقی مانده است که در موقع خود مطرح خواهد گردیده بدیهی است تصویب نامه‌های مزبور در ارقام درآمد و هزینه تأثیری ندارند.

بطور کلی همانطور که درگزارش تقدیمی بودجه سال ۴۰ معروض افتاد رسیدگی بلوایح و قوانین که دوره عمل کرد آن سپری گردیده است صرفاً از نظر تحصیل مجوز قانونی است بدیهی است در این صورت نمی‌توان بررسی ماهوی تا آن حدیکه در خورشأن نمایندگی است بعمل آورد ولی در هر حال چون اتخاذ نظر وتصمیم نهائی برای تصویب تبصره‌هائیکه جنبه قانونی پیدا می‌کند مربوط به رأی نمایندگان محترم است فرصتی در پیش است تا درموقع طرح این گزارش توجه و مداقه خاصی نیست بدانها مبذول گردد.

در مورد تنظیم بودجه بطور کلی این نکته باید به استحضار برسد مادامیکه بودجه نویسی بصورت فعلی مورد عمل است وظیفه دقیق و عمیقی که بنابر تجویز اصول و قوانین اساسی از نظر رسیدگی به خرج و دخل مملکت بر عهده مجلس شورای ملی گذاشته شده است جامه عمل بخود نمی‌پوشد و صرفاً جنبه تشریفاتی داشته و رسیدگی به جزئیات آن آنطور که باید وشاید عملا امکان پذیر نخواهد بود. زیرا این وظیفه اساسی و اصولی وقتی بصورت تحقق پیدا خواهد کرد که بودجه نویسی براساس تمرکز انواع درآمد‌های کشور و به تفکیک و تجزیه ارقام واقلام هزینه‌های مستمر و غیر مستمر و طبقه بندی آنان و روشن شدن وظائف مسئولین امور در دخل و خرج و عواید و هزینه کلاً و جزاً در یک دوره مالی با توجه به آنچه که برنامه عمومی اقتصادی مملکت پیش بینی کرده است صورت گیرد تا هم آهنگی واقعی در اجرای برنامه‌های جاری کشور و وصول بهدف‌های مورد نظر بوجود آید و برعایت الاهم فالاهم درآمد کشور طبق نقشه صحیح تحصیل و خرج گردد و به نسبت درآمدها احتیاجات مملکت پیش بینی و مرتفع شود و هزینه‌های مستمر و غیر مستمر از هم تفکیک و میزان مخارج تولید و غیر تولید روشن و مشخص گردد تا خطوط اصلی سیاست مالی کشور براساس تنظیم بودجه برنامه‌ای معلوم باشد. اگر چه در کشورهای راقیه حتی تنظیم بودجه برنامه‌ئی را وافی به منظور نمی‌دانند بلکه بودجه را براساس برنامه و برنامه را بر مبنای فعالیت‌ها تنظیم و این فعالیت‌ها به نوبه خود به عملیات ختم می‌گردد و درحقیقت بودجه نویسی بر پایه عملیاتی که باید انجام شود صورت می‌گیرد که آنرا اصطلاحاً (Performonce Budjeting و یا بودجه عملیاتی) می‌خوانند در این صورت مبانی علمی و ریاضی و حتی روانشناسی جامعه بر اساس توقعات طبقات مختلف مردم رعایت می‌گردد.

نکات مزبور این اصل را مسلم می‌سازد که بودجه نویسی فی‌حدذاته علمی است عملی و باید بدست متخصصین فن و با همکاری دانشمندان ذی‌صلاحیتی صورت گیرد که هم دارای تجربه فراوان و احاطه کامل نسبت به امور اداری بوده و هم بتوانند مرتباً ممر جدیدی برای وصول درآمدهای کافی پیش بینی نمایند و بهرحال نسبت به وضع اجتماع آگاهی و بصیرت کامل داشته باشند تا بتوانند با ایجاد همکاری صمیمانه‌ای بین طبقات مختلف یک جامعه که در حکم خانواده واحدی در پیشرفت امور مملکت خویش مشارکت و همکاری خواهند داشت درآمدهای مورد لزوم را تأمین نمایند بنابر این باید دقت کامل از هر جهت در تنظیم بودجه بعمل آید تا معتقدات باطنی و ایمان مردم در جلب همکاری بیشتر فراهم شود.

خوشبختانه این مهم مورد توجه دولت و نمایندگان محترم مجلس قرار گرفته است و امید می‌رود هر چه زودتر ترتیبی فراهم آید تا تهیه و تنظیم بودجه در مملکت ما نیز بصورتی درآید که هر گونه ابهام و تردید را در اقلام و ارقام درآمد و هزینه مرتفع ساخته و به آسانی بتوان از خلال آن سیاست مالی مملکت را صحیحاً تشخیص داد و فقط در این صورت است که مملکت می‌تواند از سیاست صحیح مالی برخوردار بوده و قاطبه مردم مملکت ما به حقیقت در یابند مالیاتهائی که می‌پردازند وعوایدی که مملکت از طرق مختلف تحصیل می‌کند برای تأمین چه هدفی بمصرف خواهدرسید.

در خاتمه این گزارش ذکر این مطلب اساسی را ضروری میداند که سال ۱۳۴۱ در تاریخ پر افتخار مهین عزیز ما با قلمی زرین ثبت خواهد شد زیرا رسالت تاریخی شاهنشاه معظم و رهبر عالیقدر ایران در پاره کردن زنجیرهای اسارت از دست و پای اکثریت ملت ایران واراده معظم له در تدوین اصول ششگانه ملی که به تأیید و تصوب ملت ایران رسید در این سال صورت گرفت و الغای رژیم ارباب و رعیتی و ایجاد سپاه دانش و آزاد شدن بانوان ایرانی از قید و بند قرون وسطائی و ملی شدن جنگلهای و سهیم شدن کارگران در سود کارخانجات و سایر تحولات اساسی باراده شاه و ملت در این سال تحقق یافت و اثرات شگرفی که این انقلاب از نظر اجتماعی و اقتصادی در برداشته و دارد بحدی است که می‌توان سال ۱۳۴۱ را به حق مبداً تاریخی نوینی در حیات اجتماع ملت ایران قلمداد کرد.

مخبر کمیسیون بودجه- مهندس عبدالله والا.

قانون بودجه سال ۱۳۴۱ کل کشور

ماده واحده- بودجه سال ۱۳۴۱ کل کشور (وزارتخانه – بنگاهها- شرکتها- مؤسسات دولتی) را اعم از عمومی و اختصاصی که از حیث درآمد بالغ بر ۸۶/۳۲۶/۲۴۳/۸۶۳ ریال و از لحاظ هزینه بالغ بر ۹۰/۴۴۰/۰۴۳/۸۶۳ ریال است در پنج قسمت بشرح زیر تصویب و اجازه داده می‌شود:

• تبصره ۱- وزارت دارائی درآمدهای پیش بینی شده برای سال ۴۱ منظور در قسمت اول را وصول و کلیه حقوق و مزایای قانونی کارمندان و خدمتگذاران جزء و هزینه‌های مستمر و غیرمستمر وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاهها و شرکتهای دولتی و سایر مصارف منظور در قسمت دوم را در حدود درآمدهای وصولی مذکور در قسمت اول با رعایت کامل مقررات و مفاد تبصره‌های منظور در این قانون پرداخت نماید.

• تبصره ۲- بودجه بنگاهها و شرکتها و سازمانهای دولتی طبق مقررات و قوانین مربوط به هر کدام قابل اجرا می‌باشد و همچنین آنچه وزارتخانه‌ها و ادارات کل از محل درآمدهای اختصاصی استفاده می‌نمایند طبق مقررات و قوانین مربوط و تحت نظارت کلی وزارت دارائی و براساس بودجه تفصیلی که با موافقت وزارت دارائی به تصویب هیئت دولت خواهد رسید قابل اجرا خواهد بود.

• تبصره ۳- بودجه تفصیلی اعتبارات عمومی سال ۱۳۴۱ وزارتخانه‌ها و ادارات و کلیه سازمانهای دولتی بشرح مندرج در قسمت دوم در حدود رقم اعتبار مربوط منظور در بودجه کل کشور پس از تصویب وزارت دارائی قابل اجرا خواهد بود کلیه وزارتخانه‌ها و سازمانهای دولتی باستثنای شرکت ملی نفت وراه آهن دولتی ایران که بودجه آنها جداگانه بتصویب می‌رسد مکلفند ظرف مدت یکماه از تاریخ ابلاغ بودجه کل بودجه تفصیلی خود را برای رسیدگی و تصویب وزارت دارائی تسلیم نمایند.

مادام که بودجه‌های تفصیلی بگواهی وزارت دارائی نرسیده هزینه‌ها براساس اعتبارات مصوب سال ۱۳۴۰ بشرط اینکه از حدود اعتباریکه برای وزارتخانه‌ها و ادارات ضمن بودجه سال ۱۳۴۱ کل کشور منظور شده تجاوز ننماید قابل پرداخت خواهد بود بودجه تفصیلی اعتبارات اختصاصی سازمانهای تابعه وزارت دارائی با تصویب وزارت دارائی قابل اجرا خواهدبود.

• تبصره ۴- تغییر اعتبار مواد بودجه‌های تفصیلی که به تصویب وزارت دارائی رسیده باستثنای اعتبار ماده یک از محل اعتبار اضافی هر ماده تا ده درصد اصل اعتبار همان ماده و فقط برای یکبار با موافقت وزارت دارائی مجاز می‌باشد تغییرات بیش از ده درصد اعتبار مواد از جمله ماده یک که با تحصیل مجوز قانونی باید انجام بگیرد بهر صورت بیش از یکبار در سال عملی نخواهد بود.

• تبصره ۵- تنخواه گردان خزانه‌داری کل در سال ۱۳۴۱ سه هزار و پانصد میلیون ریال تعیین می‌شود.

• تبصره ۶- ماده اول قانون اصلاح ماده ۸ قانون برنامه هفت ساله دوم مصوب ۲۷ اسفند ۱۳۳۶ بشرح زیر اصلاح می‌گردد:

درسال ۱۳۴۱ از مجموع عواید نفت که بخزانه‌داری کل پرداخت می‌شود سهم سازمان برنامه پنجاه و پنج در صد بارعایت ردیف ۸ قسمت اول بودجه سال ۱۳۴۱ کل کشور بقیه سهم وزارت دارائی خواهدبود. استفاده شرکت ملی نفت از درآمد مزبور به میزانی است که در بودجه هزینه کل برای شرکت مذکور پیش بینی شده است.

• تبصره ۷- از نظر حفظ موازنه بودجه و احتراز از هزینه جدید در سال ۱۳۴۱ هر گونه تبدیل پایه یا تبدیل عنوان استخدامی کارمندان وزارتخانه‌ها و ادارات و شرکتها و سازمانهای وابسته به دولت از لحاظ تأمین اعتبار موکول به موافقت قبلی وزارت دارائی خواهد بود.

• تبصره ۸- بوزارت دارائی اجازه داده می‌شود به منظور تسریع در امر خرید قند و شکر و غله و مواد دخانیه و چای در حدود اعتبارات مربوطه منظور در بودجه مصوب سال ۱۳۴۱ دستگاههای مزبور از بانک مرکزی وام دریافت نموده و در آخر سال مالی ۱۳۴۱ نسبت به واریز آن اصلاً و فرعاً اقدام نماید.

• تبصره ۹- وزارت دارای مجاز است از محل اعتبار هزینه پیش بینی نشده حقوق و عوارض گمرکی و مالیات متعلقه بکارشناسانی را که بر طبق موافقت نامه‌های موجود بین دولت شاهنشاهی و سایر کشورها یا سازمانهای بین المللی بایران می‌آیند بنابه پیشنهاد وزارت امورخارجه با تصویب هیئت وزیران تأدیه نماید.

• تبصره ۱۰- بوزارت دارائی اجازه داده می‌شود که کلیه بدهی وزارتخانه‌ها وادارات دولتی بوزارتخانه‌های بازرگانی و پست و تلگراف وتلفن از بابت حقوق و عوارض و سود بازرگانی کالاهای ترخیص شده از گمرک باستثنای حق باربری و انبار داری) و هزینه مرسولات و مخابرات تا آخر سال ۱۳۴۰ را جمعاً خرجاً واریز نماید وزارت خانه و ادارات و سایر مؤسسات دولتی از اول سال ۱۳۴۱ موظفند از محل اعتبارات مواد ۵و ۱۵ بودجه‌های تفصیلی خود هزینه‌های مربوط را پرداخت نمایند و برای تأمین این منظور خزانه‌داری کل مجاز است هزینه‌های مزبور را از اول سال ۱۳۴۱ از محل اعتبارات مواد مذکور بودجه هر دستگاه رأساً پرداخت نماید.

• تبصره ۱۱- بوزارت دارائی اجازه داده می‌شود مبلغ ۴۰/۴۹۱۰۲۶۴۷۷ ریال زیان عملکرد غله و نان از سالهای ۱۳۲۸ تا تاریخ اول مرداد ۱۳۳۶ را با گواهی اداره کل رسیدگی و تمرکز حسابها طبق بیلان‌های مصوب به هزینه قطعی منظور دارد.

• تبصره ۱۲- وزارت دارائی مجاز است به منظور بسته شدن محاسبه سال ۱۳۲۰ از محل اعتبار نقصان و تفریط منظور در بودجه کل کشور بهای اوراق بهادار و وجوه نقد موجودی صندوق ادارات را که در وقایع شهریور ۱۳۲۰ ازبین رفته است تأمین و بپای موجودی محاسبه همان سال منظور دارد.

• تبصره ۱۳- بوزارت دارائی اجازه داده می‌شود بهای بنهای موجودی در نزد کارمندان دولت را که در ضرب‌الاجل مقرر به موقع خود تبدیل به کالا نشده و از درجه اعتبار ساقط گردیده است از محل اعتبار کمک تعاونی منظور در بودجه سال ۱۳۴۱ کل کشور نقداً پرداخت نماید و مطالبات دارندگان این قبیل بنها فقط تا آخر اسفند ماه ۱۳۴۱ قابل پرداخت خواهدبود.

• تبصره۱۴- اجازه داده می‌شود بدهی‌های قطعی سازمان منحله تدارکات بابت بهای کالا و غیره از محل فروش کالای باقیمانده در تهران و شهرستانها و مطالباتیکه در سال ۱۳۴۱ وصول خواهد شد در هر مورد با تصویب وزارت دارائی پرداخت و مازاد درآمدهای مذکور به حساب خزانه‌داری کل منتقل شود.

• تبصره ۱۵- بوزارت دارائی اجازه داده می‌شود مبلغ ۶۵/۶۵۷ ۱۷۶ ۴ ریال بقیه وام مبلغ ۸۰/۱۴۵ ۲۶۷ ۱۷ ریال سود متعلقه جمعاً به مبلغ ۴۵/۸۰۳ ۴۴۳ ۲۱ ریال مطالبات بانک کشاورزی ایران را از وزارت کشاورزی بابت وام دریافتی در سالهای ۲۱و۲۲ به منظور تهیه و توزیع بذر بهاره بین کشاورزان کشور از یک طرف بعنوان دریافتی از بانک نامبرده به حساب سود ویژه منظور و از طرف دیگر بعنوان پرداختی به بانک کشاورزی ایران بابت تصفیه بدهی دولت موضوع خرید و توزیع بذر بین کشاورزان کشور که در سالهای ۲۱ و ۲۲ دچار کمبود بذر شده بودند محسوب دارد.

• تبصره ۱۶- بوزارت دارائی اجازه داده می‌شود آن قسمت از تعهدات ساختمانی وزارت خانه‌ها و دستگاه‌های دولتی را که مقاطعه کاران مربوط با رعایت مقررات و براساس قرار دادهای منعقده انجام داده‌اند و پرداخت مطالبات آنان بعلت عدم اعتبار معوق مانده از محل اعتبار ساختمانی منظور در بودجه سال ۱۳۴۱ کل کشور پرداخت نماید تعهدات ساختمانی مربوط به اعتبارات اختصاصی با رعایت مراتب بالا از محل اعتبار اختصاصی مربوطه قابل پرداخت خواهد بود.

• تبصره ۱۷- وزارت دارائی مکلف است ضمن رسیدگی و تصویب بودجه‌های تفصیلی سال ۱۳۴۱ ترتیب واریز وامهای دریافتی دستگاههای دولتی از محل تنخواه گردان خزانه داری کل را از محل بودجه وزارتخانه یا مؤسسه استفاده کننده بدهد و چنانچه واریز آن از بودجه دستگاههای مربوطه مقدور نباشد از محل درآمد عمومی سال ۱۳۴۱ کل کشور تأمین و تصفیه نماید.

• تبصره ۱۸- بوزارت بازرگانی اجازه داده می‌شود لوله و شیرو متعلقات و سایر لوازم و مصالح ساختمانی (غیر از آنچه نظیرش در ایران تهیه می‌شود بتشخیص وزارت صنایع) و ماشین آلات لوله‌کشی و تهیه لوله و سدسازی و همچنین مواد شیمیائی و یدگی ماشین آلات مورد نیاز سازمان آب تهران را از پرداخت کلیه حقوق و عوارض گمرکی به استثنای باربری و انبارداری معاف نماید.

• تبصره ۱۹- وزارت بازرگانی مجاز است لکوموتیو و واگنهای باری و مسافربری و لوازم فنی راه آهن و وسائل راهداری و راه سازی و تجهیزات فنی ادارات هواشناسی و هواپیمائی را که توسط وزارت راه یا بنگاه راه آهن از خارج خریداری و در سال ۱۳۴۱ وارد می‌شود از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی باستثنای باربری و انبارداری معاف نماید.

• تبصره ۲۰- بوزارت بازرگانی اجازه داده می‌شود دستگاههای فرستنده بی سیم و لوازم فنی مورد نیاز وزارت پست و تلگراف و لوازم فنی اداره کل انتشارات و رادیو را که در سال ۱۳۴۱ از گمرک ترخیص می‌شود از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی باستثنای باربری و انبارداری معاف نماید.

• تبصره ۲۱- وزارت فرهنگ مکلف است وجوهی را که از محل اعتبار کمک تعاونی کارمندان موضوع ردیف ۱۲۸ قانون بودجه سال ۱۳۴۰ کل کشور برای ترمیم حقوق فرهنگیان در سال ۱۳۴۱ خود واریز نماید.

• تبصره ۲۲- وزارت پست و تلگراف و تلفن مجاز است آن عده از دانشجویان دوره‌های مختلف آموزشگاه اختصاصی خود را که تا آخر سال فارغ‌التحصیل می‌شوند استخدام نماید.

• تبصره ۲۳- وزارت پست و تلگراف و تلفن مجاز است نسبت به استخدام شانزده نفر ژاندرام و پاسبان جهت حفاظت و نگهبانی ایستگاه بی سیم و پخش صدا طبق مقررات مربوطه اقدام نماید.

• تبصره ۲۴- به وزارت صنایع و معان اجازه داده می‌شود تا میزان مبلغ یک میلیون ریال برای پرداخت حق‌الزحمه پنج نفرکارشناس واجد شرایط دفتر اقتصادی که حتی‌الامکان از بین کارشناسان شورای عالی اقتصاد انتخاب خواهد گردید از محل درآمد اختصاصی تأمین و پرداخت نماید.

• تبصره ۲۵- وزارت صنایع و معادن مجاز است تا حدود مبلغ دو میلیون ریال هزینه‌های مربوط به کمیسیون ملی انرژی اتمی را از محل درآمد اختصاصی خود پرداخت نماید.

• تبصره ۲۶- به وزارتین دارائی و کشاورزی اجازه داده می‌شود باقیمانده اراضی زائد ضرابخانه را که با توجه به مفاد قانون مصوب ۲۲ اسفند ۳۶ مقدمات تقسیم آن بین کارمندان و کارگران واجد شرایط اداره ضرابخانه و کارمندان وزارت دارائی فراهم شده واگذار و قباله فروش تنظیم و مبادله نماید.

• تبصره ۲۷- در صورتیکه در آمدهای اختصاصی ثبت کل بیش از میزان پیش بینی شده در این بودجه وصول گردد هزینه‌های مربوط تا میزان درآمد وصولی قابل پرداخت خواهد بود.

• تبصره ۲۸- به وزارت دارائی اجازه داده می‌شود اسناد هزینه پرداختی سنوات ۱۳۳۹ و ۱۳۴۰ وزارت جنگ را بدون رعایت مواد اعتبارات بودجه تفصیلی در حدود جمع اعتبارات مصوب بودجه سنوات مذکور که در اختیار وزارت جنگ گذاشته شده است به هزینه قطعی منظور دارد.

• تبصره ۲۹- اجازه داده می‌شود مبلغ سی میلیون و یکصد و پنجاه و سه هزار و سیصد و هفتاد ریال و پنجاه دینار مذکور در ردیف ۱۱۷ مکرر بابت هزینه‌های اداری کمکهای جنسی مؤسسه کاره و همچنین هزینه تحویل و حمل و توزیع کمکهای مزبور از محل درآمد عمومی سال ۱۳۴۱ پرداخت و به هزینه قطعی منظور گردد.

وزارت دارائی مجاز است تا حدود هم ارز ریالی ۱۱۷۱۷۳۲۵ ریال از مبلغ مذکور را بات هزینه‌های اداری و کمکهای جنسی مؤسسه کاره به دلار در وجه مؤسسه مزبور و بقیه را بابت هزینه تحویل و حمل و توزیع بشیر و خورشید سرخ ایران پرداخت نماید.

• تبصره ۳۰ – به وزارت دارائی اجازه داده می‌شود ریز دیون بلامحل وزارت خانه‌ها و مؤسسات دولتی مندرج در قسمت دوم و بودجه سال ۴۱ را رسیدگی و به دستگاههای مربوطه برای پرداخت ابلاغ نماید.

• تبصره ۳۱- به ژاندارمری کل کشور اجازه داده می‌شود از محل موجودی حساب صدی سه بیمه افسران و افراد موضوع قانون بیمه افراد کادر ثابت مصوب آبان ۱۳۳۵ و آئین نامه آن مبلغ یکصد و شصت میلیون ریال برای تأمین کمبود اعتبار پرداختهای مشروحه زیر:

۱- برای رد ده درصد کسور بازنشستگی موضوع ماده ۸۱ قانون نیروهای مسلح شاهنشاهی	۱۲۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال
۲- بابت پرداخت تفاوت حقوق بازنشستگی موضوع ماده ۱۰۹ قانون نیروهای مسلح شاهنشاهی	۱۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال
۳- بابت سه درصد بیمه سهم ژاندارمری کل	۳۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال

وام دریافت و عیناً در اختیار بانک سپه بگذارد و وام مزبور بدهی دولت محسوب و اعتبار لازم برای استرداد آن در بودجه سالهای بعد منظور خواهد شد.

• تبصره ۳۲ – بوزارت دارائی اجازه داده می‌شود که به منظور احتساب و واریز اسناد حقوق و عوارض گمرکی و سود بازرگانی کالاهای وارده برای ساختمان سد دزو آب و برق شهرستانها مربوط به سالهای ۱۳۳۹و ۱۳۴۰ از باقیمانداعتبار مصوب ضمن ردیفهای ۱۵۱و۱۵۲ فصل دوم بودجه سال ۱۳۴۰ تا پایان دوره مالی ۱۳۴۱ استفاده و اسناد مزبور در محاسبه سال ۱۳۴۱ جمع و خرج گردد.

• تبصره ۳۳- بوزارت دارائی اجازه داده می‌شود که از محل اعتبار ردیف ۱۱۲ قسمت دوم بودجه سال ۱۳۴۱ کل کشور تا مبلغ بیست و پنج میلیون ریال برای تأمین هزینه مراجعه بآراء عمومی باختیار وزارت کشور بگذارد.

• تبصره ۳۴- وزارت بهداری مجاز است از محل اعتبار ردیف ۶۸بودجه سال ۱۳۴۱ کل کشور مربوط به حق‌الکشف کاشفین و پاداش مأمورین معادل حداکثر ده درصد میزان حق‌الکشفی که براساس ماده ۱۹ قانون اصلاح قانون منع کشت خشخاش مصوب خرداد ۱۳۳۸ باشخاص تعلق می‌گیرد در وجه کاشفین پرداخت و اسناد آنرا بحساب قطعی منظور نماید. از کلیه حق‌الکشف‌های متعلقه بجرائم وصولی ده درصد کسر و بحساب درآمد عمومی کشور پرداخت گردد. طرز پرداخت حق‌الکشف به موجب آئین نامه ایست که تحت نظر کمیسیونی مرکب از نمایندگان وزارتخانه‌های دارائی- بهداری- کشور- ژاندارمری کل کشور- شهربانی کل کشور و اداره نظارت بر مواد مخدره تنظیم و به تصویب وزارت بهدرای برسد.

• تبصره ۳۵- اداره هنرهای زیبای کشور مجاز است به منظور تکمیل وتزیین تالار موزه آبادان پنجاه و دو عدد ویترین که حداکثر بهای آنها از هشتصد و شصت هزار ریال تجاوز ننماید بدون رعایت تشریفات مناقصه و با رعایت صرفه و صالح دولت خریداری نموده یک سوم بهای آنرا از کل اعتبارات بودجه مصوب سال جاری و بقیه را ازمحل اعتبار بودجه سال آینده در حدود بودجه مصوب مورد عمل خود از محل اعتبار مربوطه پرداخت کند.

• تبصره ۳۶- مبلغ پانصد و پنجاه هزار ریال مانده اعتبارات ردیف ۲۴ قانون بودجه سال ۱۳۳۸ مربوط به هزینه‌های کمیسیونهای سرحدی در سال جاری نیز قابل تعهد و مصرف می‌باشد.

• تبصره ۳۷- وزارت کشور مجاز است از محل صرفه‌جوئیهای ماده یک بودجه سال ۱۳۴۱ خود تا حدود سه میلیون ریال برای پرداخت پاداش آخرسال ۴۱ کارکنان خود استفاده و اسناد آنرا به حساب هزینه همان ماده منظور نماید.

• تبصره ۳۸ – به مؤسسه انحصار دخانیات ایران اجازه داده می‌شود از محل یکصد میلیون ریال اعتبار ردیف ۷۸ منظور در بودجه سال جاری کل کشور که برای خرید سمپاش و سم و تأمین سایر وسائل و هزینه‌های لازم برای مبارزه با بیماری پرونسپرا تخصیص داده شده است آن قسمت از وسایل مورد احتیاج را که جنبه فوریت و ضرورت دارد با رعایت صرفه و صلاح دولت و بدون تشریفات مناقصه و آئین نامه معاملات دولتی خریداری و سم و سمپاش و وسایل خریداری شده را به کشاورزان واگذار نموده و پس از تعیین قیمت آنها به ترتیب که صلاح و مقتضی بداند نسبت به وصول تمام یا قسمتی از بها اقدام کند.

• تبصره ۳۹- وزارت بهداری مجاز است از محل اعتبار ردیف ۶۸ بودجه سال ۴۱ مربوط به حق‌الکشف کاشفین و پاداش مأمورین مبلغ سه میلیون و پانصد هزار ریال آن را به مصرف هزینه‌های مربوط به امحاء کشت خشخاش برساند.

• تبصره ۴۰- اجازه داده می‌شود که مبلغ پانزده میلیون ریال از اعتبار ردیف ۱۵۷ بودجه سال ۱۳۴۱ کل کشور کسر و عیناً به اعتبار ردیف ۸۸ بودجه اداره کل باربری اضافه شود.

• تبصره ۴۱- اجازه داده می‌شد اعتبارات سال ۴۱ طرحهای حساب عملیات مخصوص پس از تأمین اعتبار در بودجه وزارت خانه‌ها وادارات مربوط و یا اعتبارات عمرانی سازمان برنامه کمافی‌السابق بحساب مربوطه در خزانه‌داری کل منتقل و کماکان بر طبق مقررات آئین نامه حساب عملیات مخصوص که به تصویب کمیسیون مشترک ایران و آمریکا و کمیسیون هم آهنگی طرح‌های مشترک رسیده و براساس بودجه‌های حساب عملیات مخصوص که به تصویب وزارتخانه‌ها و ادارات و کمیسیونهای نامبرده می‌رسد مصرف شود.

• تبصره ۴۲- اجازه داده می‌شود که مفاد تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۳۳۹ موضوع ساختمان نیاوران (صاحبقرانیه) تا پایان سال ۱۳۴۱ به قوت خود باقی باشد.

• تبصره ۴۳- وزارت دارائی مجاز است مبلغ ۵۰/۳۱۹۱۶۶۷۹ ریال از محل باقیمانده یک میلیون دلار اعتبار موجود در بند ۴ قانون پذیره نفت و وجوه برگشتی از اعتبار فوق را که مورد مصرف نداشته و در حساب ۳ خزانه موجود است (پس از تأمین پرداخت بیست میلیون ریال اختصاص به خوزستان و بلوچستان) به شیروخورشید سرخ ایران پرداخت نماید.

• تبصره ۴۴- وزارت دارائی مجاز است از محل در آمد عمومی سال جاری کل کشور مبلغ هفتاد میلیون ریال بابت قسمتی از بهای خرید یک فروند هواپیمای جت استار پرداخت نماید.

• تبصره ۴۵- وزارت جنگ مجاز است حق مقام رؤسای ستاد نیروهای سه گانه را از اول فروردین ماه سال ۱۳۴۱ از محل اعتبار مربوط منظور در بودجه مورد عمل خود پرداخت نماید.

• تبصره ۴۶- وزارت کشاورزی مجاز است هم ارز پنجهزار لیره انگلیسی بابت سهیمه مرکز تعلیماتی ماشین‌های کشاورزی و حفاظت خاک وابسته به سازمان پیمان مرکزی در کرج را از اعتبار بودجه سال جاری اداره کل مهندسی زراعی که برای این منظور اختصاص خواهد داد پرداخت نماید.

تبصره‌هائیکه اجرای آن تا موقعیکه لغو نگردیده بقوت خود باقی است.

• تبصره ۴۷- وزارت دارائی مجاز است از محل اعتبار صدی دو ماده ۳۹ قانون مالیات بردرآمد مصوب فروردین ماه ۱۳۳۵ هزینه توقیف اموال و اقدامات اجرائی وصول بدهی قطعی شده مؤدیان مالیاتی را نیز تأدیه نماید.

• تبصره ۴۸- چنانچه کار فرمایان و متصدیان و یا مسئولین وصول وجوه مربوط به صدی سه فرهنگ و بهداشت موضوع تبصره ۲۹ قانون بودجه سال ۱۳۳۸ را کسر ننمایند و یا در تأدیه آن بخزانه دولت بیش از دو ماه تأخیر کنند بپرداخت جریمه معادل دو برابر مبلغی که در پرداخت آن به خزانه تأخیر شده براساس آئین نامه اجرائی قانون مالیات بردرآمد ملزم خواهند شد.

• تبصره ۴۹- املاک و مستغلاتیکه قبل از تصویب تبصره ۷ قانون متمم بودجه سال ۱۳۳۷ به ملکیت دولت درآمده تابع مقررات و شرائط مقرر د تبصره مذکور می‌باشد.

• تبصره ۵۰- بوزارتخانه‌ها و ادارات و دستگاهها و سازمانهای دولتی اجازه داده می‌شود وجوهی را که از اعتبارات دولتی برای عمران و آبادی شهرستان‌ها در گذشته اختصاص داده شده یا در آینده داده می‌شود تا به کمک اعتبارات سازمان برنامه یا دستگاههای مشابه به مصرف برسد پس از انتقال وجه به حسابی که از طرف سازمان یا دستگاه مربوطه تعیین می‌شود در مقابل اخذ رسید بحساب قطعی منظور دارند. ضمناً ذیحساب مربوطه موظف است صورت مجلس خاتمه کاری را که کمک برای انجام آن داده شده به موقع خود برای تکمیل سند مربوطه باداره کل رسیدگی و تمرکز حساب‌ها ارسال دارد.

• تبصره ۵۱- با توجه بقانون قرارداد فروش نفت و گاز مصوب ششم آبان ۱۳۳۳ و قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران مصوب اردیبهشت ۳۹ اجازه داده می‌شود کالائیکه شرکت ملی نفت ایران صرفاً و منحصراً برای عملیات شرکت ضروری و به تشخیص وزارت اقتصاد مشابه و نظیر آن در داخله کشور ساخته نمی‌شود از خارج از کشور وارد نموده یا بنماید از مقررات تبصره ۳۰ قانون بودجه سال ۳۸ معاف گردد.

• تبصره ۵۲- هر گونه تعهد یا استفاده دستگاههای دولتی از صرفه جوئی‌های سنواتی اعتبارات عمومی یا اختصاصی خود در سال بعد که بموجب قوانین خاص مجاز می‌باشد منوط بوجود درآمد کافی و موافقت وزارت دارائی خواهد بود. صرفه‌جوئی‌های تا پایان سال ۱۳۴۰ وجوه اختصاصی به تشخیص وزارت دارائی بحساب درآمد عمومی کشور منتقل خواهد شد.

• تبصره ۵۳- اجازه داده می‌شود مبلغ دو هزار ریال حق لیسانس کارمندان لیسانسیه اداری (موضوع تبصره ۳۲ قانون بودجه سال ۳۹ کل کشور) جزو اشل حقوق ثابت آنها در هر پایه محسوب و از مبلغ مزبور کسور بازنشستگی برداشت شود و در صورتیکه برای پرداخت آن در پست‌های مربوطه اعتبار کافی موجود نباشد از محل صرفه‌جوئی و مازاد مواد کارگزینی تأمین و پرداخت گردد.

• تبصره ۵۴- به وزارت پست و تلگراف و تلفن اجازه داده می‌شود از اول مهر ماه ۱۳۴۱ از هر تلگراف فارسی و لاتین اعم از داخلی یا خارج مبلغ دو ریال و نیم به نفع شیر و خورشید سرخ و مبارزه باصل بجای مبلغ دو ریال و بیست و پنج دینار که به موجب تبصره ۱۱ قانون اجازه پرداخت دو دوازدهم هزینه‌های سال ۲۸ مصوب ۲۸/۱/۲۹ دریافت می‌نماید دریافت و معادل آن تمبر خیریه ابطال نماید.

• تبصره ۵۵- بوزارت کشاورزی اجازه داده می‌شود لوازمی را که منحصراً مصرف علمی و تحقیقی دارد با تصویب شورای عالی تحقیقات کشاورزی تا مبلغ یک میلیون ریال بدون تشریفات مناقصه و آئین نامه معاملات دولتی با رعایت صرفه و صلاح دولت خریداری نماید.

• تبصره ۵۶- کلیه معاملات و نقل و انتقالات اتحادیه‌ها و شرکتهای تعاونی روستائی که یک طرف آن سازمانهای دولتی و یا بانکهای دولتی می‌باشند برای مدت دو سال از تاریخ اول فروردین ماه ۱۳۴۱ از پرداخت هرگونه هزینه در دفاتر اسناد رسمی (اعم از حق‌الثبت- حق تمبر- مالیات- عوارض شهرداری – خیریه- شیرو خورشید سرخ و هرگونه عوارض دیگری اعم از اینکه قبلا وجود داشته یا در ظرف دو سال مزبور وضع شود باستثناء حقوق سردفتران) معاف خواهند بود.

• تبصره ۵۷- از اول سال ۱۳۴۱ این تبصره جایگزین تبصره ۳۹ بودجه سال ۱۳۴۰ کل کشور می‌گردد.

به وزارتین فرهنگ و بهداری اجازه داده می‌شود در صورتیکه درآمد صدی سه موضوع تبصره ۲۹ قانون بودجه سال ۱۳۳۸ از مبلغ سیصد میلیون ریال منظور در بودجه سال ۱۳۴۱ تجاوز نماید از اضافه درآمد مزبور مبلغ پانزده میلیون ریال برای کمک به بودجه مدرسه پرستاری و درمان رایگان بیماران بی‌بضاعت بیمارستان نمازی شیرازی پرداخت نموده و مازاد اعتبار اضافی را بنحو مذکور در تبصره ۲۹ قانون بودجه سال ۳۸ به مصارف مربوطه برسانند.

• تبصره ۵۸- تصمیم کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی مورخ ۳۷/۳/۱۹ مستند به ماده ۲۵ قانون بودجه سال ۳۷ کل کشور دایر به برقراری ماهیانه ۱۰۰۰ ریال در باره کارمندان قراردادی و رانندگان و تلفن چی‌ها و ۵۰۰ ریال به کارمندان دونپایه وخدمتگزاران جزء وزارتخانه‌ها شامل طبقات مذکور شاغل در وزارت دادگستری و ثبت کل نیز خواهد بود. بدیهی است از مبلغی که بعنوان کمک دریافت می‌دارند معادل ارقام بالا جنبه حقوق ثابت داشته و مازاد آن کماکان بعنوان کمک قابل پرداخت است.

• تبصره ۵۹- بوزارت جنگ اجازه داده می‌شود از اول فروردین ماه ۱۳۴۱ به افسرانیکه قبلاً دانشگاههای جنگ و نظامی را طی کرده‌اند و دانشکده افسری را ندیده‌اند و تحصیلات آنان از طرف وزارت جنگ معادل با تحصیلات دانشکده افسری شناخته شده است و یا ارزش تحصیلات آنان معادل لیسانس یا بالاتر باشد ماهیانه دوهزار ریال پرداخت نماید این تبصره فقط از لحاظ این پرداخت است.

• تبصره ۶۰- وزارت بازرگانی مجاز است از کالاهائیکه مستقیماً بنام شرکت ملی نفت ایران یا شرکتهای عامل نفت وارد شده یا خواهد شد و بواسطه عدم تخلیه و تحویل در محوطه و انبارهای گمرکی فقط قسمتی از عملیات باربری توسطه گمرک انجام می‌شود حق باربری بمأخذ بیست درصد کارمزد باربری کالای وارده مذکور درآئین نامه گمرکی دریافت دارد.

• تبصره ۶۱- سال مالی بنگاه خالصجات که طبق قانون تأسیس آن از دی ماه هر سال شروع و در آخر آذرسال بعد خاتمه میبابد بسال مالی بودجه کل کشور اصلاح می‌گردد. بنگاه خالصجات مجاز است هزینه‌های سه ماهه آخر سال ۴۰ خود را به مأخذ سه دوازدهم بودجه تصویبی سال ۴۰ از محل عواید وصولی خود پرداخت و حساب آنرا ضمن محاسبه بودجه سال ۴۰ بنگه خالصجات منظور و بوزارت دارائی تسلیم نماید.

• تبصره ۶۲- در تکمیل و اصلاح تبصره ۴۶ بودجه ۴۰ کل کشور اجازه داده می‌شود طلب آن عده از مالکین اراضی فرودگاههائیکه مجموع طلب آنها از دویست و پنجاه هزار ریال تجاوز نمی‌کند از اعتبار منظور در ردیف ۱۶۵ بودجه سال ۴۱ که از محل ردیف (۵۵) قسمت درآمد بودجه کل کشور تأمین شده دفعتاً پرداخت نماید.

• تبصره ۶۳- بوزارتخانه‌ها وادارات مستقل اجازه داده می‌شود مابه‌التفاوت حقوق کارمندان دونپایه خود را که عنوان استخدامی آنان برسمی تبدیل گردیده مادام که حقوق دریافتی آنان به میزان آخرین حقوق قبل از تبدیل نوع خدمت نرسیده کماکان پرداخت نمایند.

• تبصره ۶۴- آن قسمت از درآمد اختصاصی که در خزانه‌داری کل متمرکز و دربودجه عنوان و ردیف خاص ندارد تقاضا وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مربوطه به منزله درخواست وجه تلقی و وجوه مورد احتیاج به موجب آن بحساب پرداخت دستگاه ذینفع منتقل خواهد شد.

• تبصره ۶۵- بوزارت دارائی اجازه داده می‌شود در مواقع ضروری از محل سایر حسابهای موجود در خزانه‌داری کل برای حساب درآمد عمومی کماکان بعنوان وام استفاده و بتدریج وام دریافتی را مسترد دارد.

• تبصره ۶۶- بوزارت کشاورزی اجازه داده می‌شود لوازم فنی مورد نیاز دفع آفات نباتی و حیوانی از قبیل سموم ساخت کارخانه‌های خارجی کودشیمیائی – سمپاش- هواپیما- سرنگ و سوزن را پس از تشخیص کمیسیون عالی فنی کشاورزی مستقیماً و بلاواسطه از کارخانه‌های سازنده با رعایت صرفه و صلاح دولت و بدون رعایت مناقصه خریداری نماید.

ضمیمه (۱)

اصلاح بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ وزارت دادگستری

وزارت دادگستری مجاز است مبلغ شش میلیون ریال از اعتبار ماده ۱۱ بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ خود کسر و به اعتبار ماده هشتم همان بودجه اضافه نماید.

ضمیمه (۲)

اصلاح بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ وزارت صنایع و معادن

وزارت صنایع و معادن مجاز است که مبلغ سه میلیون ریال از اعتبار ماده ۹ و مبلغ سیصد هزار ریال از اعتبار ماده ۱۱ بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ خود کسر و معادل مبالغ مذکور به اعتبار ماده ۴ همان بودجه اضافه نماید.

ضمیمه (۳)

اصلاح بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ وزارت جنگ

وزارت جنگ مجاز است که مبلغ –۱۲۵۰۳۴۱۵۰ ریال از اعتبار ماده یک و مبلغ –۱۰۰۰۰۰۰۰ ریال از اعتبار ماده ۳ و مبلغ –۴۹۸۲۴۲۵۷ ریال اعتبار ماده ۶ بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ خود کسر و –۱۸۴۸۵۸۴۰۷ ریال جمع سه قلم مذکور را به اعتبار ماده ۱۴ بودجه فوق اضافه نماید.

ضمیمه (۴)

اصلاح بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ سازمان بنادر و کشتیرانی

سازمان بنادر و کشتیرانی مجاز است مبلغ یک میلیون ریال از اعتبار ماده ۶ بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ خود کسر و به اعتبار ماده ۸ همان بودجه اضافه نماید.

ضمیمه (۵)

اصلاح بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ بنگاه شیمیائی

بنگاه شیمیائی مجاز است مبلغ هفتاد هزار ریال از اعتبار ماده ۶ بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ خود کسر و به اعتبار ماده ۱۱ همان بودجه اضافه نماید.

ضمیمه (۶)

اصلاح بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ اداره کل ثبت احوال

اداره کل ثبت احوال مجاز است مبلغ یک میلیون و سیصدهزار ریال از اعتبار ماده یک و مبلغ یکصد هزار ریال از اعتبار ماده ۱۱ بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ خود کسر و مبلغ ۱۴۰۰۰۰۰ ریال جمع دو قلم مزبور را به اعتبار ماده ۹ بودجه فوق اضافه نماید.

ضمیمه (۷)

اصلاح بودجه تفصیل سال ۱۳۴۱ ژاندارمری کل کشور

ژاندارمری کل کشور مجاز است مبلغ دو میلیون ریال از اعتبار ماده ۹ بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ خود کسر و مبلغ یک میلیون ریال باعتبار ماده ۴ و مبلغ یک میلیون ریال به اعتبار ماده ۲ همان بودجه اضافه نماید.

ضمیمه (۸)

اصلاح بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ ژاندارمری کل کشور

ژاندارمری کل کشور مجاز است که مبلغ سه میلیون ریال از اعتبار ماده ۹ بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۱ خود کسر و باعتبار ماده ۴ همان بودجه اضافه نماید.

- قرائت استعفای آقای دکتر محمد سام از نمایندگی مجلس شورای ملی

۴- قرائت استعفای آقای دکتر محمد سام از نمایندگی مجلس شورای ملی

نایب رئیس- قبل از اینکه وارد بحث در کلیات بشویم استعفائی از یکی از نمایندگان مجلس رسیده است که قرائت می‌شود.

(بشرح زیر قرائت شد)

ریاست محترم معظم مجلس شورای ملی

چون در نظر است اینجانب بسمت معاون کل وزارت فرهنگ مجلس شورای ملی تقدیم داشته امیدوارم با تصدی سمت مزبور بتوانم منشاء خدمات فرهنگی بیشتری بشاهنشاه محبوب و ملت عزیز ایران باشم.

با تقدیم احترام - دکتر محمد سام.

جمعی از نمایندگان- حیف است- حیف است- ما مخالفیم.

- معرفی آقای دکتر محمد سام به معاونت کل و پارلمانی وزارت فرهنگ بوسیله آقای وزیر فرهنگ

۵- معرفی آقای دکتر محمد سام به معاونت کل و پارلمانی وزارت فرهنگ بوسیله آقای وزیر فرهنگ

نایب رئیس- آقای وزیر فرهنگ.

وزیر فرهنگ (دکتر جهانشاهی) – با اجازه ریاست محترم برای بنده کمال خوشوقتی است که یکی از فرهنگیان با سابقه را که خدماتش در فرهنگ مؤثر بوده و محبوبیت زیادی بین فرهنگیان دارد به معاونت کل وزارت فرهنگ که با مراعلیحضرت همایونی انتخاب شده است معرفی کنم و چون مسئولیت امور پارلمانی را هم خواهند داشت و همانطور که در پارلمان منشأ خدماتی برای فرهنگ بوده‌اند بنده یقین دارم که ایشان موفق خواهند شد که خدمات مؤثر و مفیدی برای فرهنگ مملکت بکنند.

دکتر الموتی- ما مخالفیم چرا نمایندگان خوب را از مجلس می‌برید.

- طرح و تصویب گزارش کمیسیون بودجه راجع به بودجه سال ۱۳۴۱ کل کشور و ارسال به مجلس سنا

۶- طرح و تصویب گزارش کمیسیون بودجه راجع به بودجه سال ۱۳۴۱ کل کشور و ارسال به مجلس سنا

نایب رئیس- کلیات بودجه مطرح است آقای مهندس والا توضیحی داشتید؟ بفرمائید.

مهندس والا- در چاپ گزارش کمیسیون بودجه چند اشتباه رخ داده اجازه بفرمائید اینها را عرض کنم در صفحه ۷۷ ردیف ۳۰ در جمع کل بجای ۱۵ میلیون ریال بایستی نوشته شود بیست میلیون ریال در صفحه ۱۷ ردیف ۲۴ در جمع کل بجای ۳۸۹۸۷۵۰۰ ریال بایستی نوشته شود ۳۸۸۶۸۷۵۰۰ ریال در صفحه ۲۷ ردیف ۱۷۰ بجای ۹۳میلیون ریال بایستی نوشته شود نه میلیون و سیصد هزار ریال البته در تنظیم این بودجه کمیسیون بودجه بخصوص آقای دکتر یزدان پناه ریاست کمیسیون متحمل زحمت و صرف وقت بسیاری شدند و بنده به سهم خودم در اینجا از توجه و فعالیت ایشان تشکر می‌کنم و لازم است قبل از اینکه وارد کلیات مطلب بشویم ایشان توضیحاتی به عرض نمایندگان محترم برسانند این است که بنده اجازه می‌خواهم از آقای رئیس که اجازه بفرمایند آقای دکتر یزدان پناه توضیحاتی در این باره مرحمت بفرمایند.

نایب رئیس- آقای دکتر یزدان پناه

دکتر یزدان پناه- بنده اجازه خواستم قبل از اینکه وارد بحث در بودجه سال ۴۱ بشویم توضیحات مختصری داده بشود در باره کیفیت تدوین بودجه چون مسلماً همانطوریکه از شکل بودجه پیدا است نحوه تدونیش نسبت به بودجه‌های سالهای گذشته بدون سابقه بوده موقعی که کمیسیون بودجه شروع به رسیدگی کرد متوجه این مطلب شد که در حدود شصت تصویب نامه مختلف در باره امر بودجه در سال ۱۳۴۱ از طرف دولت تصویب شده البته بودجه‌ای که دولت تحت عنوان بودجه تقدیم کرده بود همان شماره چاپ ۴۶۵ است که در ماه ششم سال ۴۱ تقدیم شده ولی از اول سال ۴۱ در حدود ۵۶ یا ۵۷ تصویب نامه مختلف هم گذشته بود کمیسیون بودجه می‌توانست سه کار بکند یا پنجاه و چند گزارش را پنجاه و چند دفعه بیاورد به مجلس برای هر تصویب نامه یک گزارش و یا کلیه این تصویبنامه‌ها را یکجا بدون اینکه هیچ رابطه منطقی بودجه‌ای بین اینها بوجود بیاورد چاپ بکند و تقدیم مجلس بکند که البته هیچکدام این دو راه حل مورد قبول اعضای محترم کمیسیون بودجه واقع نشد راه حل سومی هم وجود داشت که یک کمی دشوار و مشکل بود ولی در عوض بودجه‌ای که تهیه می‌شد می‌توانست منعکس کننده واقعی ارقام دخل و خرج مملکت باشد و آن به همین کیفیتی است که آقایان ملاحظه می‌فرمایند النهایه چون این تصویب نامه‌ها از طرف دولت تقدیم شده بود و لازم بود تکلیف این تصویب نامه‌ها روشن بشود هر جائی که در متن بودجه اولی دولت اصلاحاتی بعمل آمده شماره و مشخصات هر کدام از تصویب نامه‌ها در ذیل صفحه مربوطه توضیح داده شده ارقام دخل و خرج هم هیچ دست نخورده و تغییری پیدا نکرده همان ارقامی است که ازطرف دولت در بودجه نوشته شده بود منتها اضافه‌ها و کسرها باستناد تصویب نامه دولت در متن بودجه بعمل آمده و در ذیل آنها توضیح داده شده که هر گاه مقایسه بشود بین این بودجه و بودجه‌ایکه قبلا از طرف دولت مقایسه بشود بین این بودجه و بودجه‌ایک قبلا ازطرف دولت تقدیم شده بود آن تغییراتی که بوجود آمده است بعلت صدور تصویب نامه‌های مختلف روشن می‌شود البته همانطور که درگزارش بودجه آقایان ملاحظه می‌فرمایند چند تصویب نامه را کمیسیون بودجه نتوانست عمل بکند بعلت اینکه تصویبش مستلزم تصویب، تصویب نامه‌های قبلی دولت بود این تصویب نامه‌ها قدرت اجرائی خودشان را خواهند داشت تا موقعی که تکلیف نهائی از طرف کمیسیون بودجه معلوم بشود و گزارش مربوطه هم تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود که در باره‌اش تصمیم گرفته می‌شود یک مطلب دیگری که باید به عرض برسانم این است که پس از اینکه بودجه باینصورت که بعرض آقایان رسید تدوین شد رقم کسر بودجه از ۲۲۰ میلیون تومان به ۴۰۹ میلیون تومان بالغ شد البته در موقع خودش از طرف نخست وزیر و وزیر دارائی وقت توضیح کافی داده شد که این تفاوت ۲۰۰ میلیون تومان بچه صورتی پوشانده شده و از کجا تأمین شده است قسمت اعظمش مربوط به افزایش وصولی گمرک و مالیاتها و صرفه‌جوئیهائی است که در بودجه ندارم که بعرض نمایندگان برسانم جز اینکه حداکثر کوشش بعمل آمد که بودجه‌ای که تقدیم می‌شود کلیه تصویب نامه‌های بودجه‌ای را در سال ۴۱ شامل باشد و بنده تصور می‌کنم کوششی که بعمل آمد این بودجه در حقیقت یک مبین واقعی از دخل و خرج مملکت در سال ۱۳۴۱ است از فرصت استفاده می‌کنم انتصاب یا انتخاب جناب آقای دکتر سام را به معاونت وزارت فرهنگ تبریک عرض می‌کنم خیلی متأسفیم که یک همکار بسیار محترم و صمیمی و همکار مطلعی که می‌توانستیم از اطلاعات و سوابقشان استفاده‌های زیادی برای اصلاح امور بکنیم از دست دادیم (صحیح است) امیدواریم درعمل دولت بتواند از وجود ایشان استفاده کند.

دکتر جهانشاهی- وجودشان در فرهنگ لازم است.

نایب رئیس- نظری درکلیات هست؟ آقای پروین بفرمائید.

فضل‌الله پروین- امیدوارم آقایان محترم توجه بفرمایند عرض بنده طولانی نیست گمان می‌کنم باین ترتیبی که عرض می‌کنم کار تصویب بودجه که در دست است خیلی آسانتر بشود زیرا که الآن برای همه نگرانی حاصل است که چگونه تصویب بکنیم بنده با اینکه با ارقام بیگانه نیستم و همواره سرو کار با محاسبات داشته‌ام یعنی قبل از اینکه اخیراً مشغول امور کشاورزی باشم چندین سال سالهای متمادی در وزارتخانه‌ها خدمت می‌کردم و با ارقام و بودجه تا حدی غیر آشنا نیستم چند نوبت است که با دقت این بودجه تا حدی غیر آشنا نیستم چند نوبت است که با دقت این بودجه را مطالعه می‌کنم و ارقام را بدقت از نظر میگذرانم اما بایستی که اقرار کنم که گمان می‌کنم مانند همه آقایان محترم چیز کافی و کاملی درک نکردم زیرا بودجه‌ای که مال گذشته است و مال ۱۳۴۱ است وارقام آن هم به میلیونهای و میلیاردها بالغ است با مقدمه بسیار مفصلی که آقای مخبر کمیسیون هم نوشته‌اند که این از صورت گزارش بالاخره به یک مقاله تبدیل شده است معذالک آنچه که باید از این استخراج کنیم نه از لحاظ مقدمه مقدمه‌ای که در لایحه اول مطرح بود کاملا مفهوم داشت اما آنچه در متن بودجه است وارقام نشان می‌دهد بنده نمی‌توانم سر در بیاورم در مورد این لایحه بنده که اینجور بودم نمیدانم از کجا آمد و به کجا رفت ولی موقعی که بسیار متفکر بودم که این بودجه را چگونه می‌توانیم مطالعه کنیم و چگونه می‌توانیم در این امر اظهار نظر بکنیم یک مطلبی بخاطرم رسید که بسیار بنده را راحت کرد و موضوع آسان شدگمان می‌کنم اگر جناب آقای رامبد هم توجه بفرمایند بد نیست من در بودجه وقتی که مطالعه می‌کردم مطلبی ازخاطرم گذشت که فکر بنده را راحت کرد (رامبد – شما ۲۰۰ هزار میلیون تومان را پنج ساله صرفنظر کردید حالا این بودجه سال ۴۱ است بودجه‌ای است که دو سال قبل انجام شده) بله بنده یک مطلبی بخاطرم رسید که بنده را راحت کرد و آن مطلب این بود که یک وقت یکی از اطباء محترم که الان هم در تهران هست و بسیار شناخته شدهاست برای بنده تعریف می‌کرد موقعی که در پاریس بودم و در نزد پرفسور جراحی کار می‌کردم یک روزی مریضی را آوردند که جراحی بکنند مشغول جراحی شدند و ما با چند نفر از جوانها بودیم برای کمک او کار می‌کردیم در ضمنی که داشت عمل می‌کرد این مریض فوت کرد و ما دست از کار کشیدیم و گفتیم خوب این یک عمل جراحی بود و او هم که فوت کرد دیگر ما وظیفه‌ای نداریم که انجام بدهیم بعد آن پرفسور با تغییر بما گفت خیر شما باید کارتان را انجام بدهید شما چکار دارید که اومرد شما بخیه بزنید و درست کنید بعد هم پانسمان بکنید مرکور کورم هر بزنید ما دست بکار شدیم بخیه زدیم بانداژ کردیم همه کارها را کردیم و وظایفمان را انجام دادیم وجناب پرفسور در آخر که دستش را شست جواز دفن صادر کرد و باطاق خودش رفت و این وظیفه‌ای بود که انجام داد و بما هم گفت شما هم مکلفید همین کار را انجام بدهید بنده وقتی که این بودجه را دقت می‌کردم بخودم می‌گفتم این بی شباهت نیست بآن عملی که آن جراحان کردند یک سالهائی گذشته است از سال ۱۳۴۱ تاکنون آن وصولیهای گذشته باشخاص تحویل شده و خرج‌ها تمام شده است الآن در این تاریخ ما می‌آئیم اینجا می‌نشینیم مانند همان جراح باید عمل بکنیم و بدوزیم پانسمان کنیم مرکورکرم بزنیم آنوقت بدهیم دست مخبر و بگوئیم ما تصویب کردیم ببرید کنار و این بی شباهت به همان کار نیست والا اگر غیر از این باشد می‌بایستی بودجه در زمان خودش تصویب بشود حالا بحکم اینکه حتماً تاریخش گذشته و ما در مقابل یک عمل انجام شده‌ای هستیم بودجه‌ای است بدست ما آمده است و ما هم بر طبق مقررات باید آنرا تأیید و تصویب کنیم اما مطالبی به نظر بنده می‌رسد نه در باره ارقام است زیرا اگر به ارقام و خرجها بخواهیم یک یک برسیم هم میسر نیست و هم ایرادات بحدی است که نمی‌شود در یک جلسه و ده جلسه گفت با وجود اینکه در باره بودجه وقت نطق محدود نیست اما میدانم حوصله شنیدن ندارند اما چیزی بخاطر بنده رسیده است که یک وقت رئیس دولت گذشته در پشت این تریبون اظهار کردند که مخارج بقدری زیاد است که ما از جلوگیری آن در حقیقت خسته شده‌ایم در اینجا در مورد راه آهن بود می‌گفتند افرادی اظهار امیدواری کردند بلکه بتوانند طوری کنند که جمع و خرج آن متعادل بشود و مناسب باشد پریروز هم رئیس دولت حاضر اظهار کردند که چندین میلیون یا میلیارد از عایدات دولت که می‌بایستی وصول شده باشد تاکنون بعلت بدی دستگاه‌ها هنوز وصول نشده است دیشب هم بنده در روزنامه اطلاعات خواندم که چندین میلیون طلب دولت معوق مانده است و اکنون وزیر دارائی مشغول اقدامات هستند که مالیاتهای گذشته را وصول کنند پس آنهائی که وصول نشده است در این بودجه نیست و آنهائیکه خرج شده است در این بودجه هست ملاحظه بفرمائید ما بسیار میدانیم افرادی هستند که کار ندارند و حقوق می‌گیرند افرادی هستند که کار نمی‌کنند اما اضافه کار هم می‌گیرند. آنهائیکه وصول نشده است امیدواریم وصول بکنند و آنهائیکه وصل نشده است امیدواریم وصول بکنند و آنهائیکه بهدر رفته است امیدواریم برگردانند ولی امکان ندارد امیدوارم این تذکرات موجب بشود که از هر جای ضرر که برگردیم همانجا منفعت است دولت حاضر بما وعده کرد که بودجه متعادل و متساوی را در سال جاری یک بودجه متعادل داشته باشیم آنوقت فرصت داریم که در باره آن بودجه بحث کنیم والا در باره این بودجه هر چه بگوئیم وقت تلف کرده‌ایم اما مطلبی که می‌خواهم عرض کنم و خواهش می‌کنم توجه بفرمایند این است که این بودجه بودجه گذشته است یا بودجه آینده؟ البته میدانید که این بودجه گذشته است مال سال ۱۳۴۱ است ارقامی که ما داریم تأیید می‌کنیم ارقامی است که خرج شده است و لیکن نسبت به امور مالی در اصل ۱۲۳ متمم قانون اساسی می‌گوید که تمام مخارج بایستی با تصویب و تأیید دیوان محاسبات باشد و تفریغ بودجه می‌باید ضمیمه بودجه باشد اگر ضمیمه همین بودجه گذشته تفریغ بودجه و تصویب دیوان محاسبات بود ما دیگر نگرانی نداشتیم ولی دیوان محاسبات مثل اینکه مرده است زنده نیست مثل اینکه بسته است مفتوح نیست اگر دیوان محاسبات زنده است چرا آثاری در بودجه ندارد اگر لازم نیست پس ما به قانون اساسی مخالفت کرده‌ایم اصل ۱۲۳ متمم قانون اساسی می‌گوید که تمام مخارج باید با تصویب و تأیید دیوان محاسبات باشد بقراری که ما اطلاع داریم بنده صراحتاً عرض می‌کنم دیوان محاسبات هیچگونه قوه و قدرت زنده‌ای ندارد مانند یک اسکلت مرده‌ای است مانند این بودجه‌ای که عرض کردم اما اگر بخواهیم کارهای بودجه برای بعدها اینطور دارای معایب نباشد اولین پیشنهاد بنده این است که دیوان محاسبات را مطابق متمم قانون اساسی بقدرت حقیقی خودش برسانیم چند وقت پیش اینجانب بخاطر دارم که اسامی چند نفر را آوردند برای انتخاب اعضاء دیوان محاسبات ولی بنده نمیدانم که بعداً چه شد که خاموش شدند چرا نیامده؟ چرا آنرا انتخاب نکردیم چطور شد چرا پنهان شدند من بحقیقت هیچ پی نبردم در ذهن خودم نگاهداشته بودم که مطالبی بگویم که دیوان محاسبات لازم است چرا دیر آوردید حالا می‌بینیم که دیرتر محاسبات لازم است چرا دیر آوردید حالا می‌بینیم که دیرتر از آنهم ممکن است، رفت و بجائی افتاد که دیگر خبری از آن باز نیاید مقصود بنده این است که این لایحه‌ای که امروز در دست ما است و نامش بودجه سال ۴۱ است مانند همان مریضی است که در مریضخانه عمل کردند و مرحوم شد کار ما مثل این است که همان مرحوم را داریم بخیه می‌زنیم و بعداً مرکورکرم هم می‌زنیم بانداژش هم می‌کنیم و بعد اجازه می‌دهیم ببرند دفنش کنند امیدواریم برای بودجه آینده بتوانیم فرصت داشته باشیم که اظهار نظرهای مفیدی بکنیم همچنانکه انتظار ما بر این است که این انقلاب را نداشته‌ایم اما بخدای واحد که اگر در هنگام انقلاب هم ما بخواهیم نظایر گذشته اجرا کنیم خجل و شرمنده و شرمسار خواهیم بود ما انتظارمان بر اینست که که از این انقلاب نتایج مطلوب بگیریم و در آینده مانند گذشته قدم بر نداریم انشاءالله.

نایب رئیس- آقای مصطفوی بفرمائید.

مصطفوی- عرض کنم که چون بودجه سال ۱۳۴۱ بموقع تصویب شده و عمل شده بنده عرض زیادی راجع باین بودجه ندارم فقط یک تذکری عرض می‌کنم زیرا ماهر مطلبی راجع به دخل و خرج مملکت باید صحبت کنیم در موقعیکه متمم بودجه سال ۱۳۴۳ به مجلس می‌آید آنوقت موقع آن است که صحبت کنیم. چون در موقع بحث بودجه نمایندگان حق دارند که در قسمت‌های مختلف صحبت کنند بنده دو سه تذکر دارم که عرض می‌کنم تذکر اولم این است که امروز بسلامتی اعلیحضرت همایون شاهنشاه رهبر عالیقدر و سرور محبوب و ارجمند ملت ایران به مسافرت تشریف بردند تاریخ چند هزار ساله ایران نام اعلیحضرت همایون شاهنشاه را با خط زرین و در لوحه افتخار ثبت خواهد کرد زیرا نظام اجتماعی نوینی که اعلیحضرت همایونی برای ملت ایران تنظیم کرده‌اند این افتخار را برای همیشه برای اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایشان را در دنیا بعنوان سیاستمدار طرفدار صلح معرفی کرده است (صحیح است) و افکار عالیه و مترقیانه ایشان شاهنشاه را در میان ملت ایران محبوب قرار داده است (صحیح است) هر چند مدت این مسافرت بیش از سه هفته نیست ولی برای ملت که محبوب ترین سرورانش در مسافرت هستند این دو سه هفته بسیار طولانی به نظر می‌رسد جز اینکه ما از خداوند طلب کنیم که آن سفر کرده که صدقافله دل همره اوست هر کجا هست خدایا بسلامت جناب دکتر سام بود که در موقعی که ایشان را معرفی کردند بعضی از رفقای دیگر هم می‌خواستند این تذکر را بدهند ولی متأسفانه آقای رئیس اجازه ندادند خیال می‌کنم معرفی ایشان با این عجله‌ای که فرمودند خلاف قانون بود برای اینکه جناب آقای دکتر سام امروز استعفا دادند ۱۵ روز باید تأمل بشود که استعفای ایشان قطعی بشود و بعد ایشان را بعنوان یک نماینده دولتی معرفی کنند ولی چون بین مجلس انقلاب و دولت گرفتاری و گرفتگی نیست اشکالی ندارد اصل مطلب این است که دکتر سام یکی از نمایندگان مطلع و بسیار شریف مجلس شورای ملی بود که بنده خیال می‌کنم ایشان اگر در مجلس تشریف داشتند بهتر می‌توانستند به فرهنگ خدمت کنند (دکتر مهذب- همه جا خوب خدمت می‌کنند) بنده نمیدانم چه مطلبی است که بتدریج نمایندگان خوب مجلس را البته همه خوب هستند اما نمایندگانی که رشته‌های تخصصی دارند از میان ما می‌برند و آنوقت انتظار دارند که قوانینشان را ما خیلی زود منقح بکنیم بهر صورت رفتن آقای دکترسام از میان نمایندگان مجلس حقیقتاً برای بنده موجب تأسف است و بهر حال حالا که این پیش آمد شده است امیدوارم ایشان که مرد خدمتگزاری هستند هر کجا هستند منشاء خدماتی باشند اما تذکریکه راجع به بودجه دارم، عرض کنم خدمتتان همانطوریکه در مقدمه عرایضم عرض کردم بودجه کارش تمام شده و ارقامش خرج شده و گذشته و معمولا بودجه را در اول سال یا شاید یکی دو ماه مانده باول سال باید تصویب کنیم این بودجه از نظر در آمد پیش بینی است و از نظر خرج یک ارقامی است که در اختیار دولت گذاشته می‌شود برای اینکه بر طبق قانون محاسبات عمومی به مصرف برسد پس رأیی که مجلس شورای ملی در اول سال برای لوایح بودجه می‌دهد راجع به چگونگی خرج و صحت و سقم خرجش چون پیش‌بینی است تذکری نمی‌دهد وقتی این بودجه تأیید شده تلقی می‌شود که لایحه تفریغ بودجه در دیوان محاسبات تصویب بشود و به مجلس بیاید حالا این بودجه، بودجه سال ۴۱ است بودجه تصویب شده خرج هم شده ۲ سال هم گذشته امیدوار هستم که یک وقتی، روزی، روزگاریکه این لایحه تفریغ بودجه بدیوان محاسبات رفت آنجا هم تأیید بکنند و بگویند همه خرجها درست بوده ولی بنده یک تذکری را باید بدهم و در صورت مجلس امروز ثبت بشود که توافقی را که مجلس با بودجه می‌کند و رأیی را که مجلس باین بودجه می‌دهد دلیل برصحت خرج بودجه سال ۴۱ نیست یعنی بعنوان تصویب تفریغ بودجه تلقی نشود در حقیقت بودجه‌ای است مثل بودجه‌ای که در اول سال تصویب می‌کنیم ما بودجه را تصویب می‌کنیم صحت خرجش منوط بر این است که لایحه تفریغ بودجه‌اش تصویب بشود (صحیح است) بنده در ابتدای عرایضم فراموش کردم مطلبی را عرض کنم در موقعیکه راجع به جناب آقای دکتر سام عرض می‌کردم حق بود به موقع از خدمات ذیقیمت جناب آقای زمانی صحبت بکنم (صحیح است) بنده خیال می‌کنم که تمام نمایندگان مجلس که فرد فرد با بنده صحبت کردند تصدیق می‌کنند که آقای زمانی یکی از معاونین بسیار شایسته و لایق بود صراحت لهجه، شجاعت اخلاقی احاطه او بکارهایش طوری بود که مجلس را مجذوب کرده بود بنابر این هیچ عیب نداشت که آقای زمانی در کار خودش خدمت کند و آقای دکتر سام عزیز ما هم در بین خودمان و در مجلس شورای ملی پهلوی ما بنشیند بهر حال امیدوار هستم در مملکت او وجود آقای زمانی در مراحل مختلف دیگری استفاده شود و آقای دکتر سام هم همینطور.

نایب رئیس- آقای پاینده.

پاینده- البته انتخاب آقای دکتر سام مبارک است برای همه ولی بنده معنی معاون کل را نفهمیدم معاون، معاون است کل چیست؟ البته ثبات کل وقتی درست شد معاون کل هم هست ولی مجلس انقلاب حق این است که این کلمات بی معنی را دوربریزد (صحیح است) دیگر معاون کل نباشد ایشان معاون است و مبارک است اگر این طور است پس وزیر کل هم داریم تذکر بنده در باره مطلبی بود که دوست عزیزم آقای مصطفوی فرمودند و البته برای بنده مشکل است از نقطه نظری در جواب ایشان حرفی عرض کنم که در مخالف نقطه نظر ایشان است برای آنکه آنچه که ایشان فرمودند استنباط ایشان است دراستعفای یک وکیل ماده ۲۰۶ آئین نامه می‌گوید: نماینده مجلس وقتی استعفا داد مطابق این ماده تا ۱۵ روز می‌تواند استعفا را پس بگیرد پس این حق اوست برای پس گرفتن بنابر این اگر او رفت عملی کرد که حق پس گرفتن را از خودش سلب کرد معنی آن این است که دیگر پس نمی‌گیرم بنابر این مخالفتی با آئین نامه نشده.

نایب رئیس- آقای پاینده اگر چه در بحث کلیات بودجه در باره هر مطلبی می‌شود صحبت کرد ولی بنده می‌خواستم یک تذکری به جنابعالی بدهم و آن این است که آقای دکتر سام شغل موظف قبول نمودند شغل موظف که قبول کردند خودبخود از نمایندگی مستعفی هستند.

پاینده – این توضیح بنده بعنوان توضیح یک ماده آئین نامه بود وقتیکه استعفای ایشان خوانده شد از مضمون استعفا بر می‌آید که شغلی قبول نموده‌اند بنده خواستم در جواب آقای مصطفوی عرض کنم مغایرت با آئین نامه ندارد اما کل هم در آئین نامه نداریم.

نایب رئیس- سابقه هم دارد در باره آقای دکتر یگانه و آقای دکتر عاملی همینطور عمل شده که به محض اینکه شغل موظف قبول کردند خود بخود از نمایندگی مستعفی تلقی شدند (صحیح است) آقای حاذقی بفرمائید.

حاذقی- هر چند این بودجه مربوط به سال ۴۱ و مربوط به دولت گذشته است اما مسائلی است که اگر به موقع تذکری داده نشود حقی از مجلس شورای ملی فوت شده و چون ما موظفیم که در مسائل مختلف بخصوص مسائلی که جنبه مالی دارد بیش از حد عطف توجه کنیم که یک بدعتهایی بصورت سابقه در مملکت بجا نماند این است که تذکراتی در باره این بودجه ۴۱ که به پیشگاه مجلس شواری ملی تقدیم شده عرض می‌کنم مقدمه این لایحه را همکار محترم ما آقای مهندس والا که سمت مخبر کمیسیون بودجه را دارند امضاء فرمودند ولی در همین مطالبی که تذکر فرمودند ما را متوجه می‌کنند که دولت (در این موقع چند نفری از نمایندگان تالار جلسه علنی را ترک نمودند.)

نایب رئیس- آقایان مواظب باشند که جلسه از اکثریت نیفتد

حاذقی- خود لایحه بودجه دولت مربوط به سال ۴۱ نشان می‌دهد که یک مبلغی در حدود ۲۰۰ میلیون یاد دوهزار میلیون ریال کسر بودجه داشته بنابراین یک همچنین دولتی که مواجه اس با یک کسر بودجه دو هزار میلیون ریالی باید در طول سال طوری مراقب باشد و با صرفه جوئی عمل بکند که بتواند کسر بودجه را جبران کند اما دولت متأسفانه مثل یک دولتی که مبالغ گزافی در اختیارش هست همینطور تصویبنامه‌های مالی سخاوتمندانه صادر کرده بدون توجه به اینکه بودجه‌ای که کسر بودجه دارد دیگر تصویب نامه جدید مالی اصلا منطقی نیست درست نیست. برآن ناخدا سخت باید گریست- که دخلش بود نوزده خرج بیست همینطور بود یعنی خرج ۲۰ بود و دخل بود ۱۹، بعد خرج را از ۲۰ به ۲۵ و ۳۰ بالا برده‌اند توجه میفرمائید در قسمت سوم گزارش مخبر کمیسیون می‌گوید که بودجه سال مورد بحث متضمن ارقام درآمد و هزینه کل کشور و مشتمل بر ۴۷ تبصره در ۳۰ مرداد ۴۱ با کسر درآمدی معادل ۲۲۰ میلیون و نهصد و چهل هزار تومان به تصویب هیأت وزیران رسید که در حقیقت ۲ هزار میلیون ریال کسر بودجه داشته است همین بودجه می‌گوید از طرف دیگر در سال ۴۱ بالغ بر ۵۶ تصویب نامه بصورت یک دوازدهم و متمم بودجه- اصلاح بودجه به صورتهای مختلف و اصلاح بودجه‌های تفصیلی از طرف هیأت وزیران صادر شده در نتیجه جمع تبصره به ۶۰ و کسر بودجه بالغ بر چهار هزار و نه میلیون وهشتصد و سی وهشت هزار ریال گردید یعنی می‌شود گفت که بجاث ۲۰۰ میلیون توما، ۲ هزار میلیون ریال کسر بودجه، ۴ هزار میلیون ریال بوجود آمده که همه این از عدم توجه دولت وقت بوده البته من عرضی که می‌کنم برای تجربه حال و آینده است که چطور ممکن است یک دولتی بخودش اجازه بدهد که وقتی خزانه دولت نشان می‌دهد که موجودی ندارد و کسر بودجه دارد ۲هزار میلیون ریال تصویب نامه مالی صادر می‌کند و می‌پردازد نتیجه‌اش چه می‌شود؟ نتیجه‌اش آن می‌شود که تمام کارهای عمرانی کارهائی که به نفع مملکت و ملت باید انجام بگیرد کارهای سازندگی کارهای راهسازی کارهای تکمیل بناها و ساختمان فرهنگی و سایر کارها متوقف می‌شود، انجام نمی‌گیرد زیرا که تصویبنامه‌های مالی که متعلق به اشخاصی است اشخاصی پشتش هستند مرتب می‌روند، می‌دوند از خزانه دولت می‌گیرند و خزانه داری کل وقتی پول نداشت برای اعتبارات عمرانی دیگر پول نمی‌دهد در همین جا شرح داده شده است که چون هیچیک از اعتبارات مالی راهسازی انجام نشده بنابر این لایحه و تبصره مربوط به راهسازی بکلی بی اثر است مقصود اینست همانطور که آقای مخبر از روی کمال امانت گزارش داده‌اند و ما خیلی ممنون هستیم که با کمال صداقت عین حقیقت را منعکس کرده‌اید این کار برای همیشه باید در این مملکت متوقف بشود که دولت امین مردم که بودجه مملکت دستش هست حق ندارد گشاد بازی بکند حق ندارد اضافه حقوق و اضافه اعتبار و حقوق مختلف شامل این شامل آن بکند که در نتیجه کسر بودجه‌یی که ۲ هزار میلیون ریال بود به ۴ هزار میلیون ریال بالغ بشود و بعد هم کارهای عمرانی و راهسازی و ساختمانی و غیره ضروریکه برای رفاه ملت است به موقع انجام نگیرد بنابر این من شدیداً باین امر اعتراض دارم و امیدوارم دولت فعلی توجه دقیق داشته باشد که در جمع و خرج بودجه دیناری بر امکانات خزانه مملکت مبتنی بر هیچ تضمینی خرج نکند تا این امر ادامه پیدا نکند ملاحظه بفرمائید در حدود ۶۸ فقره تصویبنامه در طول سال که پنجاه تای آن جنبه مالی داشته صادر کرده الآن دولت فعلی جوابگوی دولت سابق نیست ولی مجلس فعلی کاری که می‌کند ملاک و مأخذ وسنت پارلمانی برای مجلس آینده خواهد بود بنابراین بنده پیشنهاد می‌کنم با این که ما خودمان را موظف میدانیم که نسبت به عمل انجام یافته‌ای نظر موافق بدهیم اینجا مخصوصاً قید می‌کنم که هیچ دولت در آینده در صورتی که خزانه مملکت کسر بودجه دارد حق ندارد با صدور تصویبنامه‌های مالی برای خزانه مملکت یک تعهدات تازه‌یی بوجود بیاورد که در نتیجه کارهای عمرانی مملکت متوقف بشود، همینطور که الآن صادر کرده‌اند جنابعالی ملاحظه بفمرائید چه می‌گوید اینجا می‌گوید که بودجه سال مورد بحث همانطوریکه عرض کردم دو هزار میلیون ریال کسر داشته است منتهی شده بصدور ۵۶ تصویب نامه به صورت اصلاح بودجه و متمم بودجه که در نتیجه جمع کسر بودجه بالغ برچهار هزار میلیون ریال شده این چطور می‌شود کمیسیون بجای اینکه هر یک از این پنجاه و شش تصویب نامه را جداگانه تقدیم مجلس کند با هم تلفیق کرده این کاری است که کمیسیون بودجه از نظر سهولت کار مجلس انجام داده که بدانند دو هزار میلیون ریال به وسیله تصویب نامه مالی زاید بر موجودی خزانه و کسر بودجه‌ای که بوده‌است صادر کرده و خرج کرده و نتیجه‌اش چیست نتیجه این است که تصویب نامه‌ها اجرا شده ولی کارهای عمرانی مملکت که یک فقره‌اش راه‌سازی است مطلقاً انجام نگرفته و بنابر این امیدوارم که دولت فعلی به جبران کارهای گذشته از این به بعد کارهای عمرانی را چنانکه مورد نظر و توجه اعلیحضرت همایونی است مقدم بدارند عرض دیگری که دارم این است که همانطور که اعلیحضرت همایونی فرموده‌اند و انتظار دارند باید هر مقامی وظیفه خودش را بنفع ملت و از روی کمال وجدان انجام بدهد بنابر این کافی نیست که ما بزبان نسبت به پیشگاه مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه مؤدب و متواضع باشیم ولی در عمل بر خلاف منویات ایشان عمل بکنیم و آن دولتی که خدمتگذار و مسئول بوده بر خلاف منویات اعلیحضرت همایون عمل کرده و ایشان هیچ وقت راضی نیستند که کاری خلاف مصلحت ملت انجام شود. من امیدوارم که این تذکر سبب بشود که دولت فعلی و دولتهای آینده بخودشان حق ندهند که تصویب نامه مالی صادر بکنند و جلوی کارهای عمرانی مملکت را بگیرند این نظر بنده است و دیگر عرضی ندارم.

نایب رئیس- آقای مهندس والا

مهندس والا- بنده مطالب بسیار زیادی در پاسخ سرور عزیزم آقای حاذقی و سایر آقایان دارم و اصولا در امر بودجه نویسی مفاهیم و طبقه بنده بودجه طرز فکر و استنباط از یک بودجه به صورتی که درگذشته به مفهوم کلاسیک یا به مفهوم بودجه‌ای که امروز اصول بودجه برنامه‌ای ایجاد می‌شود یا سایر مطالب و نکات بسیار زیادی است که در یک فرصت مناسبی بحث بشود و بعرض نمایندگان برسد اما اجازه بفرمائید این مباحث بماند برای بودجه سال ۴۳ یا در یک فرصت مناسبتری و چون راجع به بودجه گذشته صحبت می‌کنیم بهتر این است که در پیرو مطالبی که آقای دکتر یزدان پناه بعرض آقایان نمایندگان رساندند یک توضیحات مختصری بنده عرض کنم و خیال می‌کنم شاید بتوانم مسائلی را که مبهم است روشن کنم بدون تردید در مورد کسر بودجه که جناب آقای حاذقی عنوان فرمودند اصولا استنباط از کسر بودجه در وضع حاضر و بودجه نوشتن آن نیست که ما بیائیم مثل یک تجارتخانه دخل و خرج را بیاوریم جمع بزنیم و روی یک رقم ثابت اظهار نظر کنیم همانطوری که از تعبیر بودجه به موجب قوانینی که در مملکت وجود دارد استنباط می‌شود بنده با اجازه نمایندگان محترم بعرض میرسانم ماده اول قانون محاسبات عمومی که در ۲۱ صفر سال ۱۳۲۹ یعنی در اوایل مشروطیت راجع به بودجه عنوان شده تصریح شده که بودجه سندی است که در آن دخل و خرج مملکت برای مدتی معین پیش بینی می‌شود و همچنین در قانون محاسبات ۱۶ اسفند ۱۳۱۲ این مطلب کاملاً روشن شده که بودجه لایحه پیش بینی کلیه عواید و مخارج مملکتی است برای مدت یکسال شمسی که به تصویب مجلس شورای ملی می‌رسد بنابر این وقتی ما قائل می‌شویم که بودجه عبارت از یک سند پیش بینی برای اخذ درآمدها و هزینه‌های مستمر و غیر مستمر است برای ما کاملاً روشن است که دولتها دراولین تصمیمی که به تهیه بودجه می‌گیرند بخصوص در وضع بودجه نویسی که تا بحال در مملکت ما متداول بوده این است که مخارج را در حد اعلای خودشان قرار می‌دهند و عوائد را در میزان تقریب پیش بینی که وصول می‌شود یا نسبت به آنچه که در گذشته مورد عمل قرار گرفته بنابر این ممکن است عواید مملکت بیشتر وصول شود کما اینکه همینطور هم بوده ملاحظه بفرمائید در سال ۱۳۴۲ میزان پیش بینی شده گمرک ما در حدود ۵۸۰ میلیون تومان بوده است بنده به خاطرم نیست شاید ارقام را صحیح عرض نکنم اما در پایان سال به متجاوز از ۹۰۰ میلیون تومان افزایش یافته پس بنابر این اگر دولت در موقع تنظیم و تهیه بودجه می‌خواست این حدی که بعد عمل شده بیاورد شاید واقعاً این توفیق را بدست نمی‌آورد پس چکار کرد؟ آنچه که درگذشته مورد عملش بود آنرا به حساب آورد اگر ملاحظه بفرمائید جناب آقای حاذقی بنده بطور خیلی اختصار در خود این مقدمه اشاره کردم و جناب آقای پروین تشریف ندارند درست است که کار بنده مقاله نویسی است ولی در اینجا این کار را نکردیم (روحانی- مقاله هم حقایقی است) البته، در اینجا بنده این مطلب را دو باره می‌خوانم ملاحظه بفرمائید «بطور کلی همانطور که در گزارش تقدیمی بودجه سال ۴۰ معروض افتاد رسیدگی بلوایح و قوانینی که دوره عمل کرد آن سپری گردیده است صرفاً از نظر تحصیل مجوز قانونی است بدیهی است در این صورت نمی‌توان بررسی ماهوی تا آن حدیکه در خورشأن نمایندگی است بعمل آورد» ملاحظه میفرمائید بعد در قسمت دیگر اشاره شده» در مورد تنظیم بودجه بطور کلی باید به استحضار برسد مادامی که بودجه نویسی بصورت فعلی مورد عملی است وظیفه دقیق و عمیقی که از نظر قوانین مملکتی بر عهده مجلس شورای ملی گذاشته شده است جامه عمل بخود نمی‌پوشد و صرفاً جنبه تشریفاتی داشته است و رسیدگی بجزئیات آن عملا امکان پذیر نخواهد بود» بر گردیم بآن مشکلی که اشاره کردم و آن این است که دولت وقت در موقعی که کابینه خودش را به مجلس معرفی می‌کرد عنوان کرد که ما در گذشته کسر بودجه داشتیم اما در طول سال بعلت ازدیاد درآمد و شاید بعلت صرفه‌جوئی در مقدار هزینه توانست به مقدار مخارجی که در مملکت وجود داشته عوایدی تحصیل کند البته بنده اذعان دارم تا وقتی که دیوان محاسبات لایحه تفریغ بودجه هر سال را نیاورد عملاً نمی‌شود اظهار نظر کرد که ما کسر بودجه در سال گذشته داشتیم یا نداشتیم پس نتیجه گیری می‌کنیم که بودجه عبارت ازسند پیش بینی درآمد و هزینه تفریغ بودجه عبارت از این است که آیا در آن سال مالی بخصوص دولتی که بودجه را تهیه و تقدیم مجلس کرده قادر بوده است که کسری پیش بینی شده خودش را بعلت افزایش فعالیتش جبران کند یانه از این گذشته اصول بودجه نویسی مدرن و آن چیزی که در بین کشورهای راقیه متداول است برای یک کشور در حال رشد و یک کشور مترقی که فعالیتهای مداوم و مستمری دارد کسر بودجه یک چیز مهمی نیست اصولا بسیاری از علمای اقتصاد و علمای بودجه معتقدند که بایستی به تناسب رشد ملی یک جامعه و رشد اقتصادی یک جامعه‌ای در موقع تنظیم بودجه کسر بودجه داشته باشد تا با ازدیاد درآمدهای و ازدیاد فعالیت‌ها بتواند آنچه که بر پایه بودجه برنامه‌ای است یا بودجه عملیاتی تدوین شده بآن هدف برسد هیچ نگرانی وجود ندارد که اگر در موقع تقدیم یک لایحه بودجه دلوت بیاید پیش بینی کند و بگوید که من مخارجی که در آینده دارم و ثابت است این قدر است وعواید پیش بینی شده در این حد است ممکن است بیشتر بتوانم وصول کنم اما الآن نمی‌توانم قول بدهم اما اینکه تبصره ۲۹ در گزارش بودجه مربوط به وزارت راه حذف گردیده بایستی بعرض جناب آقای حاذقی برسانم از این جهت بوده که در این تبصره بودجه برای راهسازی یک عوارضی وضع کردند بعداً متوجه شدند که اخذ این عوارض برای احداث راه شاید یک مطلب پسندیده نباشد به همین مناسبت این تبصره را حذف کردند که احداث راه با تصویب اخذ عوارض صورت نگیرد بنده تصور نمی‌کنم که مطالب دیگری از طرف نمایندگان عنوان شده باشد که لازم به توضیح بدانم و همانطور که یکی دو نفر از آقایان اشاره کردند این بودجه مربوط به گذشته بوده در ارقام و اعدادش کمیسیون بودجه اظهار نظر ماهوی نکرده همینطور که تذکر داده شد ما آمدیم عملیات انجام شده و تصویب نامه‌هائی که وضع شده و ارتباط به بودجه داشته و اگر می‌خواستم هر کدام ازآنها مطابق رویه گذشته به مجلس تقدیم بشود بایستی در کلیات و در جزئیات، در ماده واحده و در پیشنهادات صرف وقت بشود این تصویب نامه‌ها یعنی تصویب نامه هائی که مربوط به بودجه بوده و در کمیسیون بودجه مطرح شده اینها را یک کاسه کردیم و تقدیم نمایندگان محترم شده که آنچه مورد نظر و مورد عمل هست اگر به مصلحت است تصویب بشود اگر محتاج تنقیح است تنقیح بشود اگر اصلاحی به نظر می‌رسد اصلاح بشود اگر جائی به نظر می‌رسد که رد بشود رد بکنید، این بود عرایض من البته اگر احتیاج به توضیح بیشتری باشد حاضرم و مطالب دیگری عرض کنم.

نایب رئیس- نظر دیگری در کلیات نیست؟ اگر نظری نیست بورود در شور ماده واحده رأی می‌گیریم خانمها و آقایانیکه موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است، نظری در باره ماده واحده نیست؟ (اظهار نشد) پیشنهادات قرائت می‌شود.

(بشرح زیر قرائت شد)

ریاست محترم مجلس شورای ملی

پیشنهاد می‌نماید که این تبصره به قانون بودجه سال ۱۳۴۱ اضافه شود.

• تبصره- به وزارت دارائی و شهرداری تهران اجازه داده می‌شود اتومبیلهای سواری که در سنوات ۱۳۳۶ و۱۳۳۷ وزارت کشور برای انجام کارهای اداری با قساط بکارمندان خود فروخته از مالیات و عوارض ماهانه معاف نماید.

مصطفوی نائینی.

نایب رئیس- آقای مصطفوی بفرمائید (گفته شد نیستند) چون پیشنهاد دهنده نیست مطرح نمی‌شود پیشنهاد دیگری نسیت؟ کلیات آخرماده واحده و تبصره‌ها مطرح است اگر نظری هست بفرمائید. آقای مهندس والا.

مهندس والا- بنده خودم یک توضیحی دارم. جناب آقای آقایان یک توضیحی از بنده خواستند که تذکرش از نقطه نظر استحضار نمایندگان محترم و همچنین ذکر در صورت جلسه کاملا ضروری به نظر می‌رسد ایشان اشاره فرمودند به تبصره ۲ راجع به بودجه بنگاهها و شرکتهای و سازمانهای دولتی البته نمایندگان محترم مستحضر هستند بطوریکه سابقه نشان داده می‌شود در تنظیم و تقدیم گزارش بودجه تبصره‌ها بدو صورت و بدو دسته تقسیم می‌شود یک تبصره‌هائی که مربوط به عمل همان سال است جداگانه نوشته می‌شود و یک تبصره‌های دیگری که به صورت جداگانه گزارش داده می‌شود تا وقتی لغو نشده قدرت قانونی دارد بنابر این تبصره هائیکه بعد از ماده واحده تا تبصره ۴۶ است مربوط به عمل کرد سال ۱۳۴۱ است و همینطوری که بعداً اشاره شده تبصره هائیکه لغو نگردیده بقوت قانونی خود باقی است از تبصره ۴۷ به بعد این اثر قانونی را دارد بنابر این توهمی که برای جناب آقای فلیکس آقایان بوجود آمده و با من در میان گذاشتند که با تصویب تبصره ۲ بودجه بنگاهها و شرکت‌ها فقط بوسیله تصویب هیأت دولت خواهد بود این را باید عرض کنم که فقط مربوط به عمل کرد همان سال ۴۱ است مطلب دیگری که به نظرم رسید باید عرض کنم این است که در موقع ارسال تصمیم مجلس مبنی بر تصویب گزارش کمیسیون بودجه به مجلس سنا بایستی یک تفکیکی بعمل بیاید ازتبصره‌هائیکه ضمیمه این بودجه شده آنچه که جنبه مالی دارد جدا باشد و آنچه که جنبه قانونگذاری دارد جدا بشود (روحانی- هر دو قانون است) بله جنبه مالی و غیر مالی است این را محض تذکر عرض کردم.

مصطفوی نائینی – آقای رئیس پیشنهاد بنده را بفرمائید قرائت کنند.

نایب رئیس- پیشنهاد جنابعالی قرائت شد و شما تشریف نداشتید.

روحانی- آقای مصطفوی باشد تا هنگام طرح بودجه ۴۲.

نایب رئیس- در این صورت رأی می‌گیریم به ماده واحده و کلیات آخر و تبصره‌ها خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد برای اظهار ملاحظات به مجلس سنا فرستاده می‌شود.

- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه مربوط به اجازه مبادله موافقتنامه سرویسهای هوائی بین دولتین ایران و استرلیا

۷- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه مربوط به اجازه مبادله موافقتنامه سرویسهای هوائی بین دولتین ایران و استرلیا

نایب رئیس- گزارش شور اول از کمیسیون امور خارجه راجع به موافقتنامه سرویس هوائی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت استرلیا مطرح است قرائت می‌شود.

(بشرح زیر قرائت شد)

گزارش شور اول از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی

کمیسیون امور خارجه در جلسه ۲۶ اردیبهشت ماه ۱۳۴۳ با حضور آقای دکتر انصاری معاون وزارت امور امورخارجه لایحه شماره ۱۸/۱۶۸۳ دولت راجع به موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت استرلیا در خصوص سرویسهای هواپیمائی ما بین قلمرو دو دولت را که طبق ماده واحده مصوب ۲۰ آذرماه ۱۳۴۲ تقدیم گردیده و بشماره ۲۹۱ چاپ شده است مورد رسیدگی قرار داد و عیناً تصویب نمود. اینک گزارش آنرا به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.

ماده واحده- موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت استرلیا در خصوص سرویسهای هواپیمائی مابین قلمروهای دو دولت که مشتمل بر یک مقدمه و هفده ماده یک برنامه خطوط پرواز می‌باشد و درتاریخ ۲۹ آذر ماه ۱۳۳۹ در تهران بامضاء رسیده است تصویب و بدولت اجازه داده می‌شود اسناد مصوبه آن را مبادله نماید.

مخبر کمیسیون امور خارجه – فتح‌الله مافی.

گزارش شور اول از کمیسیون راه به مجلس شورای ملی

کمیسیون راه در جلسه ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۳۴۳ با حضور آقای دکتر کشفیان وزیر راه لایحه شماره ۱۸/۱۶۸۳ دولت راجع به موافقت نامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت استرالیا در خصوص سرویسهای هواپیمائی ما بین قلمرو دو دولت را مورد رسیدگی قرار داد و گزارش کمیسیون امور خارجه را در این مورد تأیید نمود. اینک گزارش آنرا به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.

مخبر کمیسیون راه- دکتر مهندس بهبودی.

نایب رئیس- کلیات ماده واحده مطرح است نظری نیست؟ (مهندس زند – یک توضیحی بدهند) آقای مافی بفرمائید یک توضیحی بدهید.

مافی (مخبر کمیسیون امور خارجه)- بطور کلی راجع به موافقت نامه‌های بین دولت شاهنشاهی ایران و سایر دول در خصوص سرویسهای هواپیمائی ما بین قلمرو و دو دولت متعاهد توضیح مختصری بعرض نمایندگان محترم می‌رسد: سازمان بین‌المللی هواپیمائی کشوری که یکی از شعب اصلی سازمان ملل متحد است و در حال حاضر متجاوز از صد کشور بدان ملحق شده‌اند دارای کنوانسیونی است ببخشید قرار داد یا بعبارت دیگر میثاقی است که در سال ۱۹۴۴ تدوین شده و دولت شاهنشاهی ایران نیز در سال ۱۳۲۸ به موجب قانون مخصوصی بدان ملحق شده است این قرار داد چند جانبه حاوی مقررات اصولی و کلی هواپیمائی کشوری بین المللی است و دستورالعمل هائی را حاوی است که حاکم بر شئون مختلف هواپیمائی کشوری بین‌المللی می‌باشد علاوه برقرار داد مزبور به موجب موادی از این قرار داد که به تصویب مجلس شورای ملی نیز در سال ۱۳۲۸رسیده است سازمان مزبور ضمائمی بقرار داد مورد بحث منضم کرده است که در زمینه‌های مختلف فنی و بهره‌برداری هواپیمائی تکلیف کار و نحوه عمل را روشن می‌کند و دولتهای عضو پیمان مزبور مکلف باجرای این ضمائم می‌باشند قسمت اعظم روابط هواپیمائی کشورها را این مقررات تنظیم می‌کند و با اجرای یکنواخت قرار داد شیکاگو و ضمائم پانزده گانه آن و همچنین مقررات دیگری که بدفعات از طرف سازمان مزبور وضع و منتشر می‌شود هواپیمائی کشوری بین‌المللی در دنیا در مسیر روشن و معینی هدایت می‌شود. مسأله بهره‌برداری بازرگانی از هواپیما و تأسیس خطوط هواپیمائی از کشوری به کشور دیگر علاوه بر اینکه رعایت و اجرای مقررات مزبور را ایجاب می‌کند نکات و مشکلات دیگری دارد سازمان بین‌المللی هواپیمائی کشوری حل و فصل آنها را بکشورهای متعاهد واگذار نموده است که با توجه به مقتضیات و بارعایت اوضاع و احوال با انعقاد قراردادهای بین‌الاثنین روابط هواپیمائی بازرگانی خود را با سایر کشورها تنظیم نمایند و برای اینکه اینگونه قراردادهای دوجانبه نیز از مسیر اصلی و اصولی خود که هدف آن توسعه روابط بین‌المللی است خارج نشود طرحی را تنظیم و به کشورهای متعاهد ارائه داده است که قرار دادهای خود را بر آن بنا کنند و در حقیقت الگو و چهار چوبی در اختیار کشورهای عضو خود قرار داده است. این طرح که باسم طرح بر مودا شهرت یافته حاوی کلیه مسائلی است که معمولا در قرار دادهای دو جانبه باید پیش بینی شود بدیهی است کشورهای متعاهد بنابر اصل حاکمیت مطلق و انحصاری که در قلمرو خود و فضای قلمرو خود دارند ملزم به قبول علی‌الاطلاق این طرح نیستند و مختارند بهر نحو که میل دارند روابط خود را با دیگران تنظیم نمایند ولی چون آنچه که در دنیای هواپیمائی امروز معمول به هواپیمائی و مسائل مربوط بآن می‌باشد در این طرح پیش بینی شده است لذا کشورهای عضو قراردادهای دو جانبه خود را بر آن پایه بنا می‌کنند. در موافقتنامه هائیکه تاکنون دولت شاهنشاهی ایران با سایر کشورها امضاء و منعقد نموده است این طرح مأخذ عمل و مبنای کار بوده و اصل کلی زیر در آنها کاملا رعایت شده است.

۱- حق حاکمیت دولت شاهنشاهی در قلمرو کشور.

۲- معامله متقابله و تساوی حقوق در بهره‌برداریهای هوائی.

۳- حفظ حقوق و مصالح هواپیمائی ملی کشور و توسعه هواپیمائی کشوری در ایران.

۴- رعایت تعهدات بین‌المللی و مقررات سازمان هواپیمائی جهانی.

بدیهی است با توجه باوضاع و احوال و مقتضیات و شرایط و روابطی که با کشورهای مختلف داریم قرار دادهای منعقد مزبور اختلافاتی باهم دارند ولی این اختلافات در اصول ذکر شده نیست و از موازین فوق‌الاشعار عدولی حاصل نشده است دیگر عرضی ندارم.

نایب رئیس- آقای ریگی بفرمائید.

ریگی- عرض کنم که این اتحادیه هواپیمائی بین‌المللی که معروف به یاتاهست اتحادیه‌ای است که همانطور که آقای مافی فرمودند یکی از ارکانهای سازمان ملل است و در همان کنوانسیون شیکاگو تشکیل شده بنده بکارهائیکه این اتحادیه انجام می‌دهد به مقدار زیادش ایرادی ندارم برای اینکه مقرراتی است که روابط هوائی بین کشورها را تعیین می‌کند بدیهی است لازمست که در دنیا برای رفت و آمد در مرزهای مختلف باید مقرراتی باشد و کشورهای مختلف جهان باید روابط خودشان را بر طبق همین مقررات که در یک کنفرانس بین‌المللی بتصویب رسیده باید برقرار کنند ایرادی که بنده اصلا باین اتحادیه دارم متأسفانه این اتحادیه یا تا بصورت یک تراست بین‌المللی در مورد تعیین قیمت مسافرت همیشه مانع از این هستند که این قیمت‌ها بیاید پائین و همینطور که اتحادیه‌های بزرگ بازرگانی برای تعیین قیمت اقداماتی می‌کنند که قیمت‌ها را بالا نگاهدارند و مردم باید خرج این اتحادیه‌ها را بدهند متأسفانه یا تا هم همین کار را می‌کند بنده از نماینده دولت این استدعا را دارم که در این مسائل در مجامع بین المللی اقداماتی بکنند که واقعاً اتحادیه‌ای که خودش را وابسته به سازمان ملل میداند نباید از اعمال اتحادیه‌های بازرگانی و تراستهائی مانند فولاد و نفت و غیره اعمالی انجام دهد شبیه اعمال آنها بنده حتی اطلاع دارم که اگر بعضی از کشورها بخواهند قیمت‌های مسافرت بین شهرها را بیاورند پائین این اتحادیه مخالفت می‌کند و می‌خواهد قیمت‌ها را همیشه در سطح بالانگه دارد و این جای تأسف است برای این ارگانی که وابسته به سازمان ملل هم باشد بنده اطمینان دارم که نمایندگان محترم با این عمل این اتحادیه موافق نیستند ولی واقعاً اعمال دیگرش برای نظم روابط هواپیمائی واقعاً لازم و واجب است، دیگر عرضی ندارم.

نایب رئیس- آقای گنجی.

دکتر گنجی (معاون وزارت راه)- بنده لازم میدانم یک توضحی بعرض نمایندگان محترم برسانم این قرار داد براساس قوانین و اصولی تنظیم شده که سازمان هواپیمائی بین المللی که از سازمان‌های وابسته بسازمان ملل متحد است و ایران به موجب قانون عضویت آن را دارد باید توجه داشته باشیم که این سازمان با سازمانی که نماینده محترم اشاره فرمودند تفاوت کلی دارد و این سازمان همان سازمان اف- آ- او (F- A- O) یا سازمان هواپیمائی بین‌المللی کشوری وابسته به سازمان ملل متحد است.

نایب رئیس- نظر دیگری در کلیات نیست؟ (اظهار نشد) رأی می‌گیریم بورود در شور ماده واحده خانمها و آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است نظری نیست؟ (اظهاری نشد) برای شور دوم به کمیسیونهای مربوط فرستاده می‌شود.

- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به اجازه مبادله موافقت نامه سرویسهای حمل و نقل هوائی بین دولتین ایران و فرانسه

۸- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به اجازه مبادله موافقت نامه سرویسهای حمل و نقل هوائی بین دولتین ایران و فرانسه

نایب رئیس- شور اول گزارش راجع به موافقتنامه بین‌دولتین ایران و جمهوری فرانسه در باره سرویسهای حمل و نقل هوائی مطرح است، قرائت می‌شود.

(بشرح زیر قرائت شد)

گزارش شور اول از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی

کمیسیون امور خارجه در جلسه ۲۶ اردیبهشت ماه ۱۳۴۳ با حضور آقای دکتر انصاری معاون وزارت امور خارجه لایحه شماه ۱۸/۱۶۸۱ دولت مربوط به موافقتنامه بین ایران و جمهوری فرانسه راجع به سرویسهای حمل و نقل بین قلمرو دو کشور را که طبق ماده واحده مصوب ۲۰ آذرماه ۱۳۴۲ تقدیم گردیده و به شماره ۲۹۶ چاپ شده است مورد رسیدگی قرار داد و عیناً تصویب نمود. اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.

ماده واحده- موافقتنامه هوائی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری فرانسه راجع به سرویسهای حمل و نقل هوائی بین قلمرو و دو کشور که مشتمل بر یک مقدمه و شانزده ماده و یک جدول خطوط پرواز ضمیمه است و در تاریخ اول اردیبهشت ماه ۱۳۳۹ در تهران با مضاء نمایندگان مختار طرفین رسیده تصویب و بدولت اجازه داده می‌شود که اسناد مصوبه آنرا مبادله نماید.

مخبر کمیسیون امور خارجه – فتح‌الله مافی.

گزارش شور اول از کمیسیون راه به مجلس شورای ملی

کمیسیون راه در جلسه ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۳۴۳ با حضور آقای دکتر کشفیان وزیر راه لایحه شماره ۱۸/۱۶۸۱ دولت مربوط به موافقتنامه بین ایران و جمهوری فرانسه راجع به سرویسهای حمل و نقل هوائی بین قلمرو دو کشور را مورد رسیدگی قرارداد و گزارش کمیسیون امور خارجه را در این مورد تأیید نمود. اینک گزارش آنرا به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.

مخبر کمیسیون راه – دکتر مهندس بهبودی.

نایب رئیس- کلیات ماده واحده مطرح است نظری هست؟ (اظهاری نشد) چون نظری نیست بورود در شور ماده واحده رأی می‌گیریم خانمها و آقایانیکه موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. در ماده واحده نظری هست؟ (اظهار نشد) برای شور دوم بکمیسیونهای مربوط فرستاده می‌شود.

- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به اجازه مبادله موافقتنامه سرویسهای حمل و نقل هوائی بین دولتین ایران و هند

۹- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به اجازه مبادله موافقتنامه سرویسهای حمل و نقل هوائی بین دولتین ایران و هند

نایب رئیس- شور اول گزارش راجع به موافقت نامه بین دولت ایران و دولت هند در باره سرویسهای حمل و نقل هوائی مطرح است قرائت می‌شود.

(بشرح زیر قرائت شد)

گزارش شور اول از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی

کمیسیون امور خارجه در جلسه ۲۶ اردیبهشت ماه ۱۳۴۳ با حضور آقای دکتر انصاری معاون وزارت امور خارجه لایحه شماره ۱۸/۱۶۸۴ دولت راجع به موافقت نامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت هند راجع به سرویسهای حمل و نقل هوائی را که طبق ماده واحده مصوب ب۲۰ آذر ماه ۱۳۴۲ تقدیم گردیده و به شماره ۲۹۰ چاپ شده است مورد رسیدگی قرار داد و عیناً تصویب نمود اینک گزارش آنرا به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.

ماده واحده- موافقت نامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت هند راجع به سرویسهای حمل و نقل هوائیکه در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۳۳۹ شمسی در تهران بین نمایندگان مختار طرفین امضاء شده و مشتمل بر یک مقدمه و شانزده ماده و یک برنامه پرواز ضمیمه و دو نامه متبادله است تصویب و بدولت اجازه مبادله آن داده می‌شود.

مخبر کمیسیون امور خارجه- فتح‌الله مافی.

گزارش شور اول از کمیسیون راه به مجلس شورای ملی

کمیسیون راه در جلسه ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۳۴۳ با حضور آقای دکتر کشفیان وزیر راه لایحه شماره ۱۸/۱۶۸۴ دولت راجع به موافقت نامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت هند راجع به سرویسهای حمل و نقل هوائی را مورد رسیدگی قرار داد و گزارش کمیسیون امور خارجه را در این مورد تأیید نمود.

اینک گزارش آنرا به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.

مخبر کمیسیون راه- دکتر مهندس بهبودی.

نایب رئیس- کلیات ماده واحده مطرح است نظری هست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم بورود در شور ماده واحده خانمها و آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد در ماده واحده نظری هست؟ (اظهاری نشد) برای شور دوم به کمیسیونهای مربوط فرستاده می‌شود.

- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به اجازه مبادله موافقتنامه سرویسهای هوائی بازرگانی بین دولتین ایران و جمهوری فدرال آلمان

۱۰- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به اجازه مبادله موافقتنامه سرویسهای هوائی بازرگانی بین دولتین ایران و جمهوری فدرال آلمان

نایب رئیس- شور اول گزارش راجع به موافقت نامه بین دولت ایران و جمهوری فدرال آلمان در باره سرویسهای هوائی بازرگانی مطرح است، قرائت می‌شود.

(بشرح زیر قرائت شد)

گزارش شور اول از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی

کمیسیون امور خارجه در جلسه ۲۶ اردیبهشت ماه ۱۳۴۳ با حضور آقای دکتر انصاری معاون وزارت امور خارجه لایحه شماره ۱۸/۲۳۳۷ دولت راجع به موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و جمهوری فدرال آلمان راجع به سرویسهای هوائی بازرگانی ما بین قلمرو دو دولت و ماوراء آنها را که طبق ماده واحده مصوب ۲۰ آذر ماه ۱۳۴۲ تقدیم گردیده و بشماره ۲۹۳ چاپ شده است مورد رسیدگی قرار داد و عیناً تصویب نمود اینک گزارش آنرا به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.

ماده واحده- موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و جمهوری فدرال آلمان راجع به سرویسهای هوائی بازرگانی ما بین قلمرو دو دولت و ماوراء آنها که مشتمل بر یک مقدمه و ۱۹ ماده و یک برنامه خطوط پرواز می‌باشد و در تاریخ دهم تیرماه ۱۳۴۰ در تهران بامضاء رسیده است تصویب و بدولت اجازه داده می‌شود اسناد مصوبه آنرا مبادله نماید.

مخبر کمیسیون امورخارجه – فتح الله مافی.

گزارش شور اول از کمیسیون راه به مجلس شورای ملی

کمیسیون راه در جلسه ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۳۴۳ با حضور آقای دکتر کشفیان وزیر راه لایحه شماره ۱۸/۲۳۳۷ دولت مربوط به موافقت نامه بین دولت شاهنشاهی ایران و جمهوری فدرال آلمان راجع به سرویسهای هوائی بازرگانی ما بین قلمرو دو دولت و ماوراء آنها را مورد رسیدگی قرار داد و گزارش کمیسیون امور خارجه را در این مورد تأیید نمود اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.

مخبرکمیسیون راه – دکتر مهندس بهبودی.

نایب رئیس- کلیات ماده واحده مطرح است نظری هست؟ (اظهاری نشد) بورود در شور ماده واحده رأی می‌گیریم خانمها و آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد در ماده واحده نظری هست؟ (اظهاری نشد) برای شور دوم به کمیسیونهای مربوط فرستاده می‌شود.

- شور اول گزارش کمیسیون امورخارجه راجع به اجازه مبادله موافقت نامه سرویسهای هوائی بین دولتین ایران و دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی

۱۱- شور اول گزارش کمیسیون امورخارجه راجع به اجازه مبادله موافقت نامه سرویسهای هوائی بین دولتین ایران و دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی

نایب رئیس- شور اول گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به موافقت نامه سرویس هواپیمائی بین ایران و دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی مطرح است قرائت می‌شود.

(بشرح زیر قرائت شد)

گزارش شور اول از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی

کمیسیون امور خارجه در جلسه ۲۶ اردیبهشت ماه ۱۳۴۳ با حضور آقای دکتر انصاری معاون وزارت امور خارجه لایحه شماره ۱۸/۱۶۸۲ دولت راجع به موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی راجع به سرویسهای هواپیمائی بین قلمرو دودولت و ماوراء آنها را که طبق ماده واحده مصوب ۲۰ آذر ماه ۱۳۴۲ تقدیم گردیده و به شماره ۲۸۹ چاپ شده است مورد رسیدگی قرار داد و عیناً تصویب نمود. اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.

ماده واحده- موافقتنامه ما بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی راجع به سرویسهای هواپیمائی بین قلمرو دو دولت و ماوراء آنها که شامل یک مقدمه و هیجده مادهو یک جدول خطوط پرواز ضمیمه می‌باشد و در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۳۹ شمسی در تهران بامضاء نمایندگان مختار طرفین رسیده است تصویب و به دولت اجازه داده می‌شود اسناد مصوبه را مبادله نماید.

مخبر کمیسیون امور خارجه – فتح الله مافی.

گزارش شور اول از کمیسیون راه به مجلس شورای ملی

کمیسیون راه در جلسه ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۳۴۳ با حضور آقای دکترکشفیان وزیر راه لایحه شماره ۱۸/۱۶۸۲ دولت راجع به موافقت نامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی راجع به سرویسهای هواپیمائی بین قلمرو دو دولت و ماوراء آنها را مورد رسیدگی قرار داد و گزارش کمیسیون امور خارجه را در این مورد تأیید نمود اینک گزارش آنرا به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.

مخبر کمیسیون راه – دکتر مهندس بهبودی.

نایب رئیس- کلیات ماده واحده مطرح است نظری هست؟ (اظهاری نشد) بورود در شور ماده واحده رأی می‌گیریم خانمها و آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد در ماده واحده نظری هست؟ (اظهاری نشد) به کمیسیونهای مربوط فرستاده می‌شود.

- اخذ رأی نهائی و تصویب لایحه قانونی اصلاحی مجلس سنا راجع به بخشودگی زیان دیر کرد مال‌الاجاره بدهی مستأجرین شیلات شمال

۱۲- اخذ رأی نهائی و تصویب لایحه قانونی اصلاحی مجلس سنا راجع به بخشودگی زیان دیر کرد مال‌الاجاره بدهی مستأجرین شیلات شمال

نایب رئیس- لایحه‌ای از مجلس سنا رسیده قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.

(بشرح زیر قرائت شد)

ریاست محترم مجلس شورای ملی

گزارش کمیسیون شماره ۴ مربوط به لایحه شماره ۳۲۴۲۵- ۱۳۴۲/۱۰/۴دولت (مربوط به تصویب نامه‌ها) راجع به بخشودگی مستأجرین سابق شیلات رودخانه‌های حوزه گیلان از زیان دیرگرد مال‌الاجاره رودخانه‌های موصوف که ضمن شماره ۴۳۳۶-۱۳۴۳/۲/۸ از مجلس شورای ملی به مجلس سنا ارسال شده بود در جلسه روز دوشنبه ۱۱ خرداد ماه ۱۳۴۳ مطرح و بتصویب مجلس سنا رسید. اینک لایحه مزبور جهت اخذ رأی نهائی به پیوست ارسال می‌شود.

رئیس مجلس سنا- مهندس شریف امامی.

قانون راجع به بخشودگی مستأجرین سابق شیلات رودخانه‌ها از زیان دیرکرد مال‌الاجاره

ماده واحده- اجازه داده می‌شود مستأجرین سابق شیلات رودخانه‌ها که از سال ۱۳۲۹ تا تاریخ تصویب این قانون بابت بقایای مال‌الاجاره به وزارت دارائی مدیون هستند در صورتیکه اصل بدهی خود را قبلاً پرداخته‌اند و یا از تاریخ تصویب این قانون باخطار دارائی محل ظرف سه ماه تصفیه نمایند از زیان کرد متعلقه بخشوده شوند و دارائی‌های محل مکلفند نسبت به ابطال سند مربوطه طبق مقررات اقدام نمایند.

لایحه قانونی بالا مشتمل بر ماده واحده در جلسه روز دوشنبه یازدهم خرداد ماه یکهزار و سیصد و چهل و سه شمسی بتصویب مجلس سنا رسید.

رئیس مجلس سنا – مهندس شریف امامی.

دکتر مهذب (منشی)- اصلاحاتیکه در مجلس سنا بعمل آمده باین شرح است:

۱- در عنوان قانون «رودخانه‌های حوزه گیلان» تبدیل شده است به «رودخانه‌ها» و «رودخانه‌های موصوف» از آخر عنوان حذف شده است.

۲- در ابتدای ماده واحده «بوزارت دارائی» حذف شده است.

۳- در سطر اول «رودخانه‌های حوزه گیلان» تبدیل شده است به «رودخانه‌ها»

۴- در سطر دوم بعد از کلمه مالاالاجاره «رودخانه‌های موصوف»حذف شده است.

۵- در سطر چهارم «بخشوده شده» تبدیل شده است به «بخشوده شوند».

۶- در سطر چهارم «بخشوده شده» تبدیل شده است به «بخشوده شوند».

نایب رئیس- توجه بفرمائید باصلاحاتی که در مجلس سنا شده است رأی می‌گیریم خانمها و آقایانیکه موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد به ماده واحده با ورقه رأی می‌گیریم.

(اسامی نمایندگان به ترتیب زیر بوسیله منشی اعلام و در محل نطق اخذ رأی بعمل آمد)

دکتر کلالی – مهندس جلالی نوری- مجد- خواجه نوری- دکتر شفیع امین- دکتر مصباح زادی- موقر- بوشهری- معتمدی- مرتضوی- دکتر خطیبی- موسوی کبیری- دکتر جعفری- روستا- اوزار- مصطفوی نائینی- دکتر ضیائی- رضوی- بانو ابتهاج سمیعی- بانو دکتر دولتشاهی- بانو دکتر پارسای – بانو جهانبانی- بانو تربیت- قراچورلو- امیر احمدی- صائبی- باغمیشه- حق شناس- صائب- سیفی- دکتر پورهاشمی- دکتر اسفندیاری- بانو نفیسی – دکتر بقائی یزدی- پاینده- دکتر قراگزلو- بختیار بختیاریها – ظفر- دکتر اعتمادی- آقایان- فیصلی- مهندس عطائی – موسوی- دکتر سعید- دکتر رهنوردی- مهندس معینی- کنگرلو- دکتر وحیدنیا- نیری- ریگی- دکتر کیان- مهندس ارفع- پروین – شاخوئی- البرزی-محدث زاده- لفوطی- محسنی مهر- پاک ذات- غلام نیاکان- هیراد- دکتر صاحب قلم- ویلیام ابراهیمی- ذبیحی- سلطان احمدی- حاج باغلو- آقا میرارسنجانی- پژند- ضابطی طرقی- شفیعی پور کرمانی- مبارکی- ساگینیان- طهماسبی- امام مردوخ- مافی- مهندس برومند- مهندس صائبی- دکتر یزدان پناه- روحانی- دکتر حاتم- توسلی- دکتر فربود- پزشکی- دکتر عدل طباطبائی- دکتر رضوانی- دکتر معتمد وزیری- دکتر رشتی- شیخ الاسلامی- میرهادی- اقبالی- سرتیپ پور- امینی خراجی- حسینی- حاذقی- پرویزی- ملک زاده- آملی- میرافضل- بالاخانلو- بدرصالحیان- جهانشاهی- حبیبی- قلعه جوقی- علی مرادی- حکمت یزدی- اولیاء- متولی باشی- مهندس کیا- رهبر- کلانتر هرمزی- طالب زاده رودسری- مهندس انصاری- دکتر زعفرانلو- دکتر مدنی- مهندس بهبودی- دکتر مهدی زاده- مهندس عدلی- مهندس مجتهدی- مهندس آصفی- مهندس آراسته- مهندس صدقیانی- مهندس مالک- مهندس معینی زند- دکتریگانگی- سرتیب حکیمیان- فخر طباطبائی- دیهیم- سرلشگر نکوزاد- سرلشگر همایونی- دکتر حکمت - رامبد- کورس- کشفی- دکتر غنی- فولادوند- نصیری- آموزگار- پورادبی- نوربخش- بهادری- قاسم مرادی- جهانگیری- تبریزی- فهیمی- یعقوب تهرانی- دکتر رمضانی- مهندس ریاحی- کسرائی- مهندس کمانگر- سعید وزیری- احتشامی- مهندس جلالی- دکتر عدل- مهندس اسدی- سمیع- مهندس زرآور- مهندس زنجانچی- دکتر نجیمی- ثامنی- مهندس اخوان- زند- مهندس پروشانی- ادیب سمیعی- دکتر سامیراد- کیهان یغمائی- دکتر اسدی- سلیمان کاشانی- ناروئی- مهرزاد- طباطبائی- رجائی- ایلخان- کمالوند- صفی پور- دکتر صالحی- موسوی ماکوئی- شکیبا- جاوید- مهندس ریاضی- دکتر الموتی- دکتر مهذب – صادق احمدی.

(آراء مأخوذه شماره شده نتییجه به قرار زیر اعلام گردید).

• آراء موافق ۱۵۵ رأی
• ورقه سفید علامت امتناع ۴ برگ.

نایب رئیس- لایحه با ۱۵۵ رأی موافق تصویب شد و بدولت ابلاغ می‌شود.

موافقین

آقایان ثامنی- ریگی- معتمدی- دکتر موثقی- پروین- دکتر رضوانی- خانم تربیت- دکتر رشتی- پورادبی- میرافضل- دکتر نجمیی- فولادوند- دکتر حکمت- مهندس عدلی- کشفی- طالب زاده رودسری- زهتاب فرد- مهندس عطائی- دکتر کلالی- متولی باشی- حاذقی- قلعه جوقی- خانم ابتماج سمیعی- دکتر اسفندیاری- دکتر زعفرانلو- مهندس انصاری- دکتر مهندس بهبودی- مهندس جلالی نوری- ظفر- اهری- خانم جهانبانی- دکتر حکیم شوشتری- مهندس پروشانی- دکتر یزدان پناه- غلام نیاکان- ارسنجانی- دکتر ضیائی- موسوی- دکتر بقائی یزدی- صائبی- مهندس برومند- رهبر- رجائی- تبریزی- کسرائی- مافی- مهندس جلالی- شکیبا- مهندس والا- رامبد- آموزگار- ساگینیان- مهندس کمانگر- حاجی باغلو- طهماسبی- زهتاب فرد- مبارکی- جهانگیری- دکتر اعتمادی- حبیبی- دکتر معتمد وزیری- دکتر صالحی- مهرزاد- جهانشاهی- مهندس صائبی- پاک ذات- مهندس آصفی- فهیمی – دکتر جعفری- بختیار بختیاریها- اوزار- سرتیپ حکیمیان- دکتر فربود- کورس- محسنی مهر- ملکزاده آملی- شیخ‌الاسلامی- بدر صالحیان- دکتر صاحب قلم- امینی خراجی- معینی زند- دیهیم- مهندس زرآور- شفیعی پور کرمانی- نوربخش- دکتر سامیراد- اقبالی- پژند- مکی فیصلی- دکتر مبین- سرلشگر نکوزاد- بالاخانلو- کیهان یغمائی- پاینده- دکتر قراگزلو- بهادری- ادیب سمیعی- ناروئی- لفوطی- مهندس اسدی سمیع- دکتر وحیدنیا- پزشکی- ذبیحی سلطان احمدی- دکتر اسدی- دکتر عدل طباطبائی- مصطفوی نائینی- صفی پور- مهندس معینی- دکتر خطیبی- دکتر عدل- مهندس زنجانچی- محدث زاده- مرتضوی- دکتر حاتم- اولیاء- حق شناس- مهندس اخوان- البرزی- مهندس مالک- سیفی- فولادوند- نصیری- فخر طباطبائی- دکتر یگانگی- کلانتر هرمزی- روستا- دکتر پور هاشمی- دکتر کیان- مهندس مجتهدی- دکتر امامی خوئی- روحانی- کمالوند- صائب- ایلخان- دکتر مهدی زاده- دکتر مهذب- کنگرلو- مهندس بهبودی- صادق احمدی- مجد- میرهادی- مهندس ریاحی- قاسم مرادی- مهندس کیا- هیراد- شاخوئی- کیوان- امام مردوخ- حسینی- زند- رضوی- دکتر مدنی- موسوی ماکوئی- خانم دکتر فرخ روپارسای.

- قرائت دستور و تعیین جلسه بعد- ختم جلسه

۱۳- قرائت دستور و تعیین جلسه بعد- ختم جلسه.

نایب رئیس- دستور جلسه آینده قرائت می‌شود.

(بشرح زیر قرائت شد)

دستور جلسه روز یکشنبه ۱۳۴۳/۳/۱۷

۱- گزارش شور اول از کمیسیون‌های دادگستری – بودجه راجع به اجازه فروش املاک ضبطی متجاسرین آذربایجان و کردستان. شماره چاپ ۹۰۱.

۲- گزارش شور اول از کمیسیونهای اقتصاد و بازرگانی- دادگستری- دارائی راجع به معافیت اداره کل ثبت از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی. شماره چاپ ۹۰۰.

۳- گزارش شور دوم از کمیسیونهای اقتصاد- بازرگانی- بودجه- دارائی راجع به واگذاری تریلیهای وزارت دارائی به گمرک شماره چاپ ۹۰۳.

۴- گزارش شور دوم از کمیسیونهای کشاورزی – دادگستری راجع به واگذاری شصت هزار متر از زمینهای اوین به دانشگاه ملی. شماره چاپ ۹۰۲.

۵- گزارش شور دوم از کمیسیون‌های استخدام- نظام راجع به معافیت وزارت جنگ از محدودیت‌های استخدامی سازمان کشوری. شماره چاپ ۸۹۹.

۶- گزارش شور دوم از کمیسیون‌های اقتصاد و بازرگانی- دارائی- کشاورزی راجع به معافیت حق انبارداری و دیرکرد تراکتورها و لوازم یدکی متعلق به اتحادیه شرکت‌های تعاونی روستائی مراغه. شماره چاپ ۸۹۶.

۷- گزارش شور دوم از کمیسیون‌های کشاورزی- دارائی- نظام راجع به واگذاری قریه علی‌آباد ورامین جهت استفاده دامداری ارتش به وزارت جنگ. شماره چاپ ۸۹۷.

۸- گزارش شور دوم از کمیسیونهای کشاورزی- دارائی راجع به واگذاری ۵/۱۳۵۳۷ متر مربع از اراضی ایستگاه کشاورزی بهبهان به شیر و خورشید سرخ بهبهان و بانک ساختمانی. شماره چاپ ۹۰۵.

۹- گزارش شور دوم از کمیسیونهای کشاورزی – دارائی راجع به واگذاری حقوق خالصه در بازار قپانکندی میاندوآب به شیر وخورشید سرخ ایران – شماره چاپ ۹۰۴.

نایب رئیس- چند لایحه دیگر هم در دستور جلسه گذشته بود که امروز مطرح نشد آنها هم در دستور جلسه آینده قرار خواهد گرفت جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده به ساعت هشت و نیم صبح روز یکشنبه موکول می‌شود.

(مجلس ده دقیقه بعد از ظهر ختم شد)

نایب رئیس مجلس شورای ملی- دکتر حسین خطیبی.